Ψυχολογικές προσεγγίσεις για την ερμηνεία του φαινόμενου των συμμοριών

• «Γιατί κάποιος ανήλικος παραβαίνει το νόμο και γιατί κάποιος άλλος όχι;». Αυτό το βασικό ερώτημα που διατύπωσε ο εγκληματολόγος Manouvrier περικλείει τις προσπάθειες των ειδικών προκειμένου να εξηγήσουν την παραβατικότητα των ανηλίκων.

• Οι πρώτες προσπάθειες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την «προδιάθεση», για την παραβατική συμπεριφορά των ανηλίκων, υπό το πρίσμα των παραγόντων προσωπικότητας και την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος.

• Από την άλλη, επιχειρήθηκε να γίνει σύνδεση των διαφορών των κοινωνικών ομάδων σε σχέση με την παραβατική συμπεριφορά, με θεωρίες που αναφέρονται στην κοινωνική προέλευση και την κοινωνία. Πολλοί κάνουν λόγο για αίτια (causes) και παράγοντες (factors).

• Τα αίτια ανταποκρίνονται στις συνθήκες και τους όρους που παράγουν το έγκλημα –παράβαση, ενώ οι παράγοντες επιδρούν στην προσωπικότητα του ανηλίκου με τρόπο που να διευκολύνουν την τροπή της στην εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς.

• Η προσέγγιση του φαινομένου ποικίλει και διαφοροποιείται από επιστημονικό κλάδο σε κλάδο καθώς αλλιώς προσλαμβάνει τα αίτια η βιολογική προσέγγιση, αλλιώς η ψυχιατρική, η κοινωνική ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η ψυχολογία. Διακρίνουμε δυο βασικές κατηγορίες προσεγγίσεων:

• Προσεγγίσεις ατομικής, βιολογικής αιτιολογίας, ατομικής-βιολογικής βλάβης ή παθογένειας: επιστημονικές προσεγγίσεις, βιολογικές γενετικές και κάποιες ψυχιατρικές όπου η βιολογική δομή του ατόμου και τα γενετικά του χαρακτηριστικά αποτελούν την αιτία του προβλήματος κι έτσι όλο το φάσμα δράσεων και πολιτικών αντιμετώπισης, στηρίζεται στο ιατρικό μοντέλο για την ατομική αντιμετώπιση του ατόμου.

• Προσεγγίσεις κοινωνικής αιτιολογίας, κοινωνικής –περιβαλλοντολογικής «παθογένειας»: προσεγγίσεις ψυχιατρικής, κοινωνικής ψυχιατρικής, ψυχολογίας, κοινωνικής ψυχολογίας και κοινωνιολογίας. Στις ψυχιατρικές προσεγγίσεις η ανθρώπινη συμπεριφορά κινητοποιείται από καθαρά βιολογικές δυνάμεις κι εσωτερικές ενορμήσεις και μορφοποιείται από τις εμπειρίες και την διαδικασία της κοινωνικοποίησης. Βασική τους θέση είναι ότι δε μαθαίνουμε να γινόμαστε εγκληματίες απλά μαθαίνουμε να κοντρολάρουμε την εγκληματικότητά μας.

• Αυτές οι δυο διαστάσεις είναι στην καρδιά των διαφόρων ψυχολογικών προσεγγίσεων, προοπτικών και έρευνας

• Όπως έχει πει ο Δημόκριτος το 440πΧ:• «Τίποτα δε γίνεται τυχαία αλλά όλα για

ένα λόγο και από ανάγκη»

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες. Συζητήστε και καταγράψτε σε μια λίστα

τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά εκείνα που μας ορίζουν ως οντότητες και για τα οποία δεν έχουμε καμία επιλογή και κανένα έλεγχο.

Παρουσιάστε τη λίστα σας.

• Η Ψυχοδυναμική/Ψυχαναλυτική προσέγγιση

(θεωρείται η 1η δύναμη στην ψυχολογία)

• Η Συμπεριφοριστική Προσέγγιση (θεωρείται η 2η δύναμη)

• Η Υπαρξιστική/Ανθρωποκεντρική προσέγγιση

( θεωρείται η 3η δύναμη) ……και οι πιο πρόσφατες….

• Η Γνωστική προσέγγιση και• Η Συνθετική προσέγγιση

Οι απαρχές της ψυχοδυναμικής προσέγγισης εντοπίζονται στη δουλειά του Freud (1856-1939),του ιδρυτή της Ψυχανάλυσης.

Η προσέγγιση του Freud δίνει έμφαση:• Στο ρόλο του ασυνείδητου• Στην ανάπτυξη της προσωπικότητας ως

αποτέλεσμα της δυναμικής αλληλεπίδρασης συνειδητών και ασυνείδητων παραγόντων

• Τα ψυχοσεξουαλικά στάδια της ανάπτυξης

• Ο Freud θεωρεί ότι η προσωπικότητα είναι φτιαγμένη και αλληλεπιδρά ανάμεσα σε 3 στοιχεία :

• Το ασυνείδητο ΕΚΕΙΝΟ που αντιπροσωπεύει την ασυνείδητη ψυχική ενέργεια, τα βασικά ένστικτα και την άμεση ικανοποίηση βιολογικών αναγκών. Λειτουργεί με βάση την αρχή της ηδονής.

• Το εν μέρει ασυνείδητο ΥΠΕΡΕΓΩ περιλαμβάνει τις εσωτερικευμένες ηθικές και κοινωνικές αξίες, το σωστό και το λάθος, την ενοχή και την υπερηφάνεια και τη συνείδησή μας που απαιτεί ιδανικά επίπεδα. Λειτουργεί ως η συνείδηση μας, ενάντια στις παρορμήσεις του Εκείνο.

• Το ΕΓΩ λειτουργεί με βάση την αρχή της πραγματικότητας και προσπαθεί να εξισορροπήσει τις «απαιτήσεις» του Εκείνο και του Υπερεγώ.

Αυτή η προσέγγιση είναι ντετερμινιστική με την έννοια

ότι θεωρεί πως η συμπεριφορά ελέγχεται κυρίως από το ασυνείδητο

• Βασίζεται στις επιστημονικές θεωρίες μάθησης του Ρώσου ψυχολόγου I.P. Pavlov (1849-1946), του Αμερικανού ψυχολόγου J.B. Watson και B.F. Skinner οι οποίοι είναι και οι ιδρυτές του Συμπεριφορισμού.

• Θεμελιώδες αξίωμα αυτής της θεωρίας είναι ότι όλες οι εκφάνσεις της συμπεριφοράς μας, συμπεριλαμβανομένων των συναισθημάτων και των σκέψεων μας, είναι απόρροια των ερεθισμάτων που δεχόμαστε από το περιβάλλον μας και μόνο αυτών. Η προσωπικότητα λοιπόν, αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος και την αντίδραση μας σε αυτά, μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος ανταμοιβών, που περιλαμβάνουν την θετική ενίσχυση, την αρνητική ενίσχυση και την τιμωρία.

• Επομένως, εφόσον συμπεριφορά του ατόμου ελέγχεται και διαμορφώνεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, το συμπεριφοριστικό μοντέλο θεωρείτε ντετερμινιστική θεωρία.

• O Bandura αποτελεί εκπρόσωπο του γνωστικού συμπεριφορισμού (το περιβάλλον ασκεί επίδραση στα άτομα, αλλά και τα άτομα στο περιβάλλον).

• «Μαθαίνουμε όχι μέσω της ενίσχυσης αλλά μέσα από την παρατήρηση των μοντέλων» (Modelling, μίμηση προτύπων)

• Με τα πειράματα και τις μελέτες του υποστήριξε και απέδειξε ότι ο ρόλος της μάθησης κατέχει σημαντική θέση και διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών. Τα παιδιά παρατηρούν τους γύρω τους, μιμούμενα τις κινήσεις ή τις συμπεριφορές που βλέπουν και έτσι μαθαίνουν.

• Μαθαίνουν τη συμμετοχή, τη συνεργασία με τους άλλους, την επίθεση και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

The Bobo Doll experiment: • https://www.youtube.com/watch?v=zerCK0lRj

p8• Μέσα από 2 πειράματά του με την κούκλα Bobo τα οποία

διεξήχθησαν το 1961 και 1963, μελέτησε το μοτίβο συμπεριφοράς των υποκειμένων σχετικά με την εκδήλωση της επιθετικότητας, προσπαθώντας να αποδείξει πως η επιθετικότητα θα μπορούσε να εξηγηθεί μέσα στο πλαίσιο της κοινωνικής μάθησης.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:• Όσα παιδιά είδαν να τιμωρείται κάποιος για επιθετική

συμπεριφορά, εκδηλώνουν λιγότερες επιθετικές συμπεριφορές, σε σχέση με όσα παιδιά είδαν άλλους να αμείβονται για τέτοια συμπεριφορά

• Όταν τα παιδιά έβλεπαν να ασκεί επιθετική συμπεριφορά ένας ενήλικας, οι αναστολές τους μειώνονταν, θεωρώντας την αποδεκτή.

• Τα παιδιά μιμούνταν περισσότερο τις συμπεριφορές ατόμων του ίδιου φύλου,

• Τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη τάση στην έκφραση επιθετικής συμπεριφοράς σε σύγκριση με τα κορίτσια, (διπλάσια από εκείνη των κοριτσιών).

Η ανθρωπιστική ψυχολογία καθιερώνεται λίγο μετά τα μέσα του εικοστού αιώνα ως η «Τρίτη Δύναμη» στο χώρο της ψυχολογίας, ακολουθώντας  την ψυχαναλυτική και συμπεριφοριστική προσέγγιση.

Ο όρος «ανθρωπιστική» επινοήθηκε από τον Abraham Maslow για να περιγράψει «μια θέση που εστιάζει στις δημιουργικές δυνατότητες που ενυπάρχουν στους ανθρώπους και που αναζητά τρόπους για να τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν υψηλότερους και το πιο σημαντικούς στόχους».

Η θεραπεία αποκτά πλέον άλλο νόημα, καθώς ανοίγει το δρόμο για την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου. Η Προσωποκεντρική θεραπεία (Karl Rogers) και η θεραπεία Gestalt (Fritz Perls) είναι ίσως οι πιο γνωστές και διαδεδομένες θεραπείες της ανθρωπιστικής ψυχολογίας.  

Η ανθρωπιστική ψυχολογία έρχεται να εξυψώσει τον άνθρωπο, να πιστέψει σε αυτόν και τις δυνατότητες του. Ασπαζόμενη την άποψη του υπαρξισμού, ο άνθρωπος έχει την ελευθερία επιλογής και φέρει προσωπική ευθύνη για τις πράξεις του. Πιστεύει στην αντίληψη πως η ανθρωπινή φύση είναι κατά βάση καλή, και υποστηρίζει πως ο άνθρωπος έχει μια έμφυτη τάση για αυτοπραγμάτωση.

Ο άνθρωπος, δηλαδή, έχει την ικανότητα να καθορίσει το μέλλον του, να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί προς όφελός του, καθότι διαθέτει ένα αστείρευτο δυναμικό.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της είναι η φαινομενολογική σκοπιά με την οποία αντιλαμβάνεται το άτομο. Το άτομο δηλαδή, προσεγγίζεται από τη δική του οπτική γωνία, καθώς μόνο το ίδιο είναι ικανό να γνωρίζει ακριβώς την έννοια της συμπεριφοράς του. Ο άνθρωπος στην ανθρωπιστική ψυχολογία είναι ένας ολιστικός και αλληλένδετος οργανισμός, σε άμεση επαφή και αλληλεπίδραση, τόσο με τον εσωτερικό, όσο και με τον εξωτερικό του κόσμο. Οι ανθρωπιστικοί ψυχολόγοι ασπάζονται την κοινωνική φύση του ανθρώπου, πως ο άνθρωπος δηλαδή ανήκει σε ένα ευρύτερο χώρο και έχει φυσική ανάγκη να έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους.

Ένα τελευταίο χαρακτηριστικό της ανθρωπιστικής ψυχολογίας είναι η έμφαση που δίνει στην εύρεση νοήματος της ζωής του ανθρώπου (Victor Frankl).

Ένα από τα πιο αναγνωρισμένα μοντέλα κατανόησης του κινήτρου και των αναγκών των ανθρώπων, είναι η «Ιεραρχία των Αναγκών» (Αbraham Maslow), καθώς βοηθά στον προσδιορισμό των ατομικών ή ομαδικών μας αναγκών, τις οποίες διακρίνει σε 5 επίπεδα, από τα οποία εξαρτάται όλη η συμπεριφορά μας.

Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τον Maslow:οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα για να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ανάγκες μας.οι άνθρωποι κινητοποιούνται να ικανοποιήσουν πρώτα τις βασικές τους ανάγκες και μετά προχωρούν στην ικανοποίηση άλλων πιο σύνθετων.Αυτή η ιεράρχηση απεικονίζεται με την μορφή πυραμίδας όπου στα κατώτερα επίπεδά της συγκεντρώνονται οι βασικότερες ανθρώπινες φυσιολογικές και βιολογικές ανάγκες. Μόλις αυτές ικανοποιηθούν, οι άνθρωποι κινούνται στο επόμενο επίπεδο αναγκών, που βρίσκονται οι ανάγκες για ασφάλεια και προστασία και όσο κινούνται προς την κορυφή της πυραμίδας, γίνονται όλο και πιο ψυχολογικές και κοινωνικές ενώ στην κορυφή βρίσκονται η ανάγκη για προσωπική, κοινωνική αποδοχή και για αισθήματα επιτυχίας.

Φυσιολογικές/Βιολογικές Ανάγκες: οι πιο βασικές ανάγκες, απαραίτητες για την επιβίωση (ανάγκη για νερό, αέρα, τροφή και ύπνο).

Ανάγκες Ασφάλειας: ανάγκη για ασφάλεια και προστασία που είναι μεν σημαντικές για επιβίωση (επιθυμία για σταθερή απασχόληση, φροντίδα υγείας, ασφαλέστερες κοινότητες/γειτονιές και ικανοποιητικό επίπεδο στέγης), αλλά όχι τόσο «απαιτητικές» όσο οι φυσιολογικές βιολογικές ανάγκες

Κοινωνικές Ανάγκες/Ανάγκες Κοινωνικής Αποδοχής: οι ανάγκες αγάπης, ικανοποίησης του αισθήματος του «ανήκειν» και της οικειότητας/στοργής. Οι φιλίες, οι ρομαντικές και οι οικογενειακές σχέσεις, βοηθούν στην εκπλήρωση της ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή.

Ανάγκες Αυτοεκτίμησης: όταν ικανοποιούνται τα τρία πρώτα επίπεδα αναγκών, οι ανάγκες αυτοεκτίμησης γίνονται πιο σημαντικές λόγω αντίκτυπου στην προσωπική αξία, την κοινωνική αναγνώριση και το αίσθημα επιτυχίας.

Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης: το υψηλότερο επίπεδο στην ιεράρχηση των αναγκών, η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών δυνατοτήτων του και η αίσθηση της πληρότητας (εσωτερικής ισορροπίας), μέσω της πλήρους ανάπτυξης των προσωπικών ικανοτήτων»

Ο Kunc (1992) βασισμένος στο μοντέλο του Maslow αναφέρει ότι η ζωή σε μια συμμορία μπορεί να βοηθήσει στην εκπλήρωση και των 5 επιπέδων της πυραμίδας.

1. Η ένταξη σε μια συμμορία μπορεί να εκπληρώσει την ανάγκη για φαγητό στέγη και σεξ.

2. Η ανάγκη για ασφάλεια εκπληρώνεται μέσα από την γνώση ότι η συμμορία θα τους προστατεύσει.

3. Βιώνουν μια πολύ ισχυρή αίσθηση του ανήκειν. Εκπληρώνονται έτσι οι ανάγκες για αποδοχή, αυτοεκτίμηση, δημιουργικότητα, συντροφικότητα, αγάπη έως και αυτοπραγμάτωση.

Εκ του αντιστρόφου, η αποτυχία εκπλήρωσης των αναγκών ενός εφήβου μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και στο ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, θα μπορούσε να τον στρέψει προς την ένταξη σε μια συμμορία.

Τονίζει το ρόλο των σκέψεων στις διανοητικές διαδικασίες (Aaron Beck & Albert Ellis 1960 &1970) και μας ενθαρρύνει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε (από αρνητική σε θετική ή από παράλογη σε λογική)

Κεντρική θέση στη θεωρία κατέχει η έννοια της μοναδικότητας του ατόμου.

Κάθε άτομο σκέφτεται με τον δικό του τρόπο λογικό ή παράλογο αλλά αν αναπτύξει τις νοητικές του δυνάμεις και την θέση του παραλόγου πάρει η λογική, γίνεται αποτελεσματικό και ευτυχισμένο

Η σκέψη και το συναίσθημα είναι αλληλένδετα και επηρεάζει το ένα το άλλο.

Η συναισθηματική συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζεται από την «εσωτερική συνομιλία» που κάνει με τον εαυτό του.

Αν οι άνθρωποι μάθουν να σκέφτονται πιο εποικοδομητικά για τις ιδέες και τα συναισθήματά τους, μπορούν να μάθουν να τα ελέγχουν, να τα διαχειρίζονται και να τα αλλάζουν, υπάρχει αποτέλεσμα και στη συμπεριφορά και είμαστε πιο ευτυχισμένοι όταν αυτά που κάνουμε μας βοηθούν να κατορθώσουμε προσωπικούς στόχους με νόημα.

Ο θεραπευτής μας βοηθά να ανακαλύψουμε τις παράλογες πεποιθήσεις μας και τις προκαλεί (σύνδεση με τη συναισθηματική νοημοσύνη)

επικεντρώνονται στην αναγνώριση και ανακάλυψη δυσλειτουργικών σκέψεων που κάνει το άτομο, ώστε να ελέγξει την εγκυρότητά τους και να προσπαθήσει να τις αντικαταστήσει με άλλες πιο λειτουργικές

είναι τεχνικές αναδόμησης με στόχο τη μετατροπή και αλλαγή των πιστεύω ή αντιλήψεων ενός ατόμου στο επίπεδο των αυτόματων αρνητικών σκέψεων και σχημάτων.

να σκέφτονται μέσα από τον εαυτό τους, τους λόγους για τους οποίους συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται

να παίρνουν αποφάσεις σχετικά με το τι ακριβώς θέλουν στη ζωή τους

να εξετάζουν αν υπάρχουν άλλοι πιο αποτελεσματικοί τρόποι να κατορθώσουν αυτούς τους σκοπούς

Εκλεκτικά μοντέλα: χρήση διαφορετικής θεωρίας κατά περίπτωση. Έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή από τα μέσα της 10ετίας του 1970 και διαδόθηκαν από τον Gerard EganGerard Egan. Συνθετικά μοντέλα: σύνθεση κοινών παραγόντων και αρχών που απαντώνται σε διαφορετικές θεωρίες προσωπικότητας.

Βασικό δόγμα : καμία μεμονωμένη σχολή, θεωρία και πρακτική δεν είναι τέλεια ή απόλυτα αποτελεσματική ώστε να ικανοποιεί επαρκώς τα αιτήματα όλων των ατόμων σε διαφορετικά στάδια ή να ερμηνεύει πλήρως όλο το φάσμα της συμπεριφοράς τους.

O Bronfenbrenner ανέπτυξε την θεωρία των οικολογικών συστημάτων (1970) για να εξηγήσει πώς όλα σε ένα παιδί και στο περιβάλλον του παιδιού επηρεάζουν το πώς αυτό μεγαλώνει και αναπτύσσεται.

Επεσήμανε διαφορετικές απόψεις ή επίπεδα από το περιβάλλον που επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών.

Το Μικρο-σύστημα έχει την πιο άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του παιδιού (πχ γονείς, οικογένεια, συνομίληκοι, σχολείο και τοπική κοινότητα). Οι αλληλεπιδράσεις μέσα στο μικρο-σύστημα είναι αμφίδρομες (οι γονικές στάσεις και συμπεριφορές επιδρούν πάνω στο άτομο και αντίστροφα)Το Μεσο-σύστημα αφορά τις σχέσεις που δημιουργούνται στα μικρο-συστήματα (πχ συνδέσεις μεταξύ των οικογενειακών εμπειριών, των σχολικών εμπειριών και των φιλικών εμπειριών). Τα άτομα εκείνα που οι αρχικές εμπειρίες φροντίδας περιείχαν απόρριψη, μπορεί να δυσκολευτούν αργότερα να αναπτύξουν θετικές σχέσεις με τους φίλους ή δασκάλους τουςΤο Έξω-σύστημα, αφορά το ευρύτερο κοινωνικό σύστημα που το άτομο δεν έχει ενεργητική αλληλεπίδραση με αυτό, αλλά το επηρεάζει έμμεσα (πχ μια δύσκολη εμπειρία στο σπίτι του, μπορεί να επηρεαστεί από το ότι ο πατέρας του έχασε την δουλειά του κι επομένως υπήρξε κακό οικονομικό κλίμα) και οδήγησε σε δυσχερείς αλληλεπιδράσεις λόγω έντονου οικογενειακού στρεςΤο Μακρο-σύστημα αφορά το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζουν τα άτομα, που προσαρμόζονται στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση κλπ και μπορεί να επηρεάσει τις αλληλεπιδράσεις και στο μικρο-σύστημα και στο εξω-σύστημα

Χωριστείτε σε 3 ομάδες.Καταγράψτε και ιεραρχήστε τις τυπικές ή άτυπες ομάδες στις οποίες ανήκετε.Μοιραστείτε τις πληροφορίες με την ομάδα.

H ανθρώπινη ζωή από τις απαρχές της ήταν ομαδική κι αυτό αποδεικνύεται και μέσα από τις ιστορικές κι ανθρωπολογικές έρευνες. Αρχικά η οικογένεια σαν ομάδα επηρεάζει τη διαμόρφωση προσωπικότητας του παιδιού, τις σκέψεις, τις πράξεις του, τις αντιλήψεις και τις αξίες του. Έπειτα, στο σχολείο, η επιρροή του δασκάλου και της σχολικής ομάδας, γίνεται σημαντική για την κοινωνικοποίηση και τη συμπεριφορά του. Στην εφηβεία η ομάδα συνομηλίκων, οι φίλοι και οι παρέες επηρεάζουν με τη σειρά τους εφήβους Στην ενήλικη ζωή πλέον, η ομάδα εργασίας και η νέα οικογένεια αποτελούν σημαντικές πηγές επιρροής της ανθρώπινης συμπεριφοράς

Γενικός Ορισμός ομάδας: συγκέντρωση δυο η περισσότερων ατόμων που βρίσκονται μεταξύ τους και αλληλενεργούν είτε από απλή σύμπτωση είτε από συνειδητή επιλογή. Βασικό στοιχείο της είναι η αλληλεπίδραση ατόμων που έχοντας συνείδηση ότι αποτελούν μια κοινωνική μονάδα αναλαμβάνουν διαφορετικά καθήκοντα και ρόλους έχοντας κοινά κίνητρα, κοινούς στόχους και σκοπούς

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί των ομάδων μέσα από πολλές διαφορετικές θεωρίες και προσεγγίσεις όπως ψυχολογικές, κοινωνιολογικές, ανθρωπολογικές, κλπ. Le Bon: όταν το άτομο συμμετέχει σε μια ομάδα, οι σκέψεις, τα συναισθήματά του και η όλη συμπεριφορά του, υποτάσσονται στη δύναμη της ομάδας και το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία σχέσεων/κλίματος σύμπνοιας «ομαδική ψυχή». Mac Dougall: «όταν συγκεντρώνεται μια ομάδα, διεγείρονται τα συναισθήματα των ατόμων της με αποτέλεσμα τη μεταβίβαση συναισθημάτων και τη δημιουργία του συναισθήματος της απεριόριστης δύναμης και κινδύνου.Freud: αναλύει την έννοια της ομαδικής ψυχής με βάση τους ψυχικούς μηχανισμούς «εγώ». Κurt Lewin: μια ομάδα αποτελεί ένα δυναμικό σύνολο ατόμων βασισμένο στην αλληλεξάρτηση κι όχι στην ομοιότητα ανάμεσα στα άτομαBass: σύνολο ατόμων του οποίου η ύπαρξη δίνει κάποια ευχαρίστηση στα μέλη.Τονίζει την ευχαρίστηση και ικανοποίηση των ψυχολογικών αναγκών.Newcomb: τα μέλη συμμερίζονται κοινούς θεσμούς. Επισημαίνει τη σημασία των ρόλων των μελών της και την αλληλεξάρτησή τους.

Το μέγεθος της ομάδας: επιδρά στις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη. Η συμμετοχή σε μεγάλες ομάδες δίνει στα άτομα αίσθημα ανωνυμίας και συχνά οδηγεί σε απώλεια της προσωπικής ταυτότητας. Τα άτομα μπορεί να πάψουν να αισθάνονται υπεύθυνα για τις πράξεις τους και να νιώσουν είτε ότι “χάνονται” μέσα στο πλήθος των μελών της ομάδας είτε ότι βρίσκουν ένα κρησφύγετο που τους επιτρέπει να αποποιούνται τις προσωπικές τους ευθύνες. Στις μικρότερες ομάδες τα μέλη είναι “εκτεθειμένα” και οι πράξεις τους είναι αντιληπτές και κατά συνέπεια υπό κρίση από το σύνολο. Η δομή της ομάδας: επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας και απόδοσης των μελών. Προσδιορίζεται από τους ρόλους των μελών, τις σχέσεις ιεραρχίας, το είδος και τις μορφές επικοινωνίας της αλλά και το βαθμό συνοχής που επιτυγχάνεται. Η συνοχή της ομάδας: προσδιορίζει το βαθμό συμμετοχής των μελών. Εξαρτάται από τις εμπειρίες της, το βαθμό αποδοχής των κοινών κανόνων και στόχων της και το βαθμό αλληλεπίδρασης των μελών της που ευνοούν τη συνοχή, ενισχύοντας την επικοινωνία, τη συμμετοχή, την κινητοποίηση και τις επιδόσεις των μελών Οι κοινωνικοί κανόνες της ομάδας: διέπουν τις σκέψεις και πράξεις των μελών της και είναι οι κοινά αποδεκτές στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές από μέλη

Δεν είναι ίδια για όλες τις ομάδες ούτε καταλήγουν όλες στην τελευταία φάση (διάλυση). Η δομή, η μορφή, οι στόχοι της επηρεάζουν την εξέλιξή της και περνούν από (5) διαφορετικά στάδια (Τούκμαν):Το στάδιο της διαμόρφωσης ομάδας: καθορίζονται η θέση κάθε μέλους και ο βαθμός αποδοχής του από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.Το στάδιο της σύγκρουσης: εμφανίζονται επιφυλάξεις, αρνήσεις, αντιρρήσεις και συγκρούσεις από τις διαφορές των μελών της ομάδας και τις τάσεις κάποιων μελών να επιβληθούν και να κυριαρχήσουν σ΄ αυτήν. Το στάδιο της διαμόρφωσης κανόνων: διαμορφώνονται οι κανόνες της για τους ρόλους των μελών, τις ιεραρχίες, τις διαδικασίες και τη συμπεριφορά.Το στάδιο της εκπλήρωσης: η ομάδα αρχίζει να ασχολείται με το έργο της και να εκπληρώνει τους σκοπούς της και τους στόχους της. Το στάδιο της διάλυσης: Δεν παρατηρείται σε όλες τις ομάδες. Σε κάποιες μπορεί μετά την εκπλήρωση των στόχων τους ή την αποτυχία εκπλήρωσής τους, η ομάδα να διαλυθεί.

Εξαρτώμενος Επιδιώκει σωματική

εγγύτητα Έχει σωματική

επικοινωνία Επιβεβαιώνει τακτικά

Χρησιμοποιεί φιλικό τόνο φωνής

Προσωποποιεί τη συζήτηση

Αποφεύγει τις διαφωνίες

Κυριαρχικός Μιλά δυνατά ή και

γρήγορα Μιλά με τόνο

αυτοπεποίθησης Διακόπτει τους άλλους Κόβει τους άλλους πριν

να ολοκληρώσουν τη φράση τους

Ρυθμίζουν και ελέγχουν τα θέματα της συζήτησης

Δίνουν οδηγίες Αναθέτουν εργασίες

Κυριαρχική Προσωπικότητα Αντιστέκεται Ηγείται Κριτικάρει Κινεί Κρίνει Προτείνει Επιτίθεται λεκτικά

Συμβουλεύει

Χαμηλή σύνδεση Υψηλή σύνδεση Υπεκφεύγει Βοηθά Αποσύρεται Στηρίζει Αποχωρεί Συνεργάζεται Παραμένει σιωπηλός Εξυπηρετεί Εξαρτώμενη Προσωπικότητα

Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangs

Η δυναμική των ομάδων, Πωλίνα Πάντζου, www.nsph.gr/Files/006_Koinoniologias/pp_group%20dynamics.doc

Γεώργας Δ. Κοινωνική Ψυχολογία. Τόμος Β. Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα 1995.

Best Practice Guidance for Restorative Practice /restorative justice council, 2011

Restorative Justice Council-http://www.restorativejustice.org.uk

Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της παρέκκλισης και του εγκλήματος, http://crimevssocialcontrol.blogspot.gr/2013/05/blog-post_3331.html

Gangs from Different Sociological Perspectives and theories, http://www.ukessays.com/essays/sociology/gangs-from-different-sociological-perspectives-and-theories-sociology-essay.php