ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΚαραγκιόζη Κωνσταντίνα, Ψυχολόγος Ειδίκευση στη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Μη κερδοσκοπικός

οργανισμός Συστάθηκε το 1995 2007 – Κέντρο Ημέρας

«Αγία Ελένη» 2009 – Κέντρο Ημέρας

«Άγιος Ιωάννης» 3000 μέλη Μέλος της Alzheimer

Europe και της Alzheimer’s Disease International

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Υπηρεσίες:

- νευροψυχολογική εκτίμηση και διάγνωση

- Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για ασθενείς

- Μη φαρμακευτικές παραμβάσεις για

περιθάλποντες

- Υποστήριξη κατ΄οίκον

- Σεμινάρια / διαλέξεις για επαγγελματίες υγείας

και για το ευρύ κοινό

Άνοια

Η άνοια είναι ένα σύνδρομο Σταδιακή έκπτωση των νοητικών

λειτουργιών (μνήμη, λόγος, κριτική σκέψη, προσοχή, συγκέντρωση, προσανατολισμός, οπτικο-χωρική αντίληψη)

Διαταραχές συμπεριφοράς Αλλαγές στην προσωπικότητα Νόσος της Τρίτης Ηλικίας

(Fadil et al., 2009)

Νόσος Alzheimer’s- Συμπτώματα- Πορεία - Διάρκεια

Η εξέλιξη της νόσου ποικίλλει με μια πορεία που μπορεί να διαρκέσει από 3-20 έτη, από το πρώτο σύμπτωμα έως και το θάνατο

Ο μέσος χρόνος διάρκειας της νόσου είναι 7-8 έτη

(Τσολάκη, 1997, Reisberg, 2006)

Στάδια της Νόσου Alzheimer’s

4 συμπεριφορικά στάδια

Η εκφυλιστική διαδικασία ακολουθεί αντίστροφη

πορεία απ' αυτή της ανάπτυξης, όπως αυτή

διαγράφεται κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία.

Έτσι, ο εκλεπτυσμένος κινητικός έλεγχος

γίνεται προβληματικός πριν από την έκπτωση

του χονδροειδή ελέγχου

(Reisberg, 2006)

Πορεία της νόσου

Εισαγωγή σε ίδρυμα

Feldman et al. Clinical Diagnosis and Management of Alzheimer’s Disease. 1999:249-268.

MM

SE

Έτη

Απώλεια Λειτουργικής Ανεξαρτησίας

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ήπιο-ΜέτριοΉπιο-Μέτριο

Πρώιμο στάδιοΠρώιμο στάδιο

ΣοβαρόΣοβαρό

Προβλήματα Συμπεριφοράς

Νοητικά συμπτώματα

ΗΝΔΗΝΔ

Συμπτώματα άνοιας

Συμπτώματα νοητικής έκπτωσης

Συμπεριφορικά συμπτώματα

Ψυχολογικά συμπτώματα

(Τζήμος, 2005)

Συμπτώματα άνοιας

Νοητικές ελλείψεις Μνήμη Προσοχή Εκτελεστική λειτουργία Κριτική ικανότητα Λόγος

(Waldemar et al., 2007. Jacobs, 1998)

Συμπεριφορικά Συμπτώματα

Επιθετικότητα Αναστάτωση / ανησυχία Περιπλάνηση Άρση αναστολών Κοινωνικά ακατάλληλη

συμπεριφορά

(Waldemar et al., 2007. Τζήμος, 2005)

Ψυχολογικά Συμπτώματα

Παραληρητικές ιδέες Ψευδαισθήσεις Απάθεια Άγχος Κατάθλιψη

(Waldemar et al., 2007. Τζήμος, 2005)

Προειδοποιητικά σημάδια

• Αλλαγές στη μνήμη• Δυσκολία στο σχεδιασμό και στην επίλυση

προβλημάτων• Δυσκολία στην εκτέλεση γνωστών πράξεων• Προβλήματα με τις λέξεις στην ομιλία και στη

γραφή• Μειωμένη κριτική ικανότητα• Απόσυρση από τη δουλειά και κοινωνικές

δραστηριότητες• Αλλαγές στην προσωπικότητα και στη διάθεση

Ήπια Νοητική Διαταραχή

Ήπια Νοητική Διαταραχήo Παρουσία διαπιστωμένης έκπτωσης της μνήμης

o Υποκειμενικά παράπονα μνήμης

o Διατήρηση των λειτουργικών ικανοτήτων

o 40% ασθενών με ΗΝΔ παρουσιάζουν αλλαγή

προσωπικότητας

o 60% των ασθενών με ΗΝΔ εξελίσσεται σε άνοια

(Petersen, 2007)

Διάγνωση της άνοιας

o Νευροψυχολογική εκτίμηση

o Εργαστηριακές εξετάσεις

o Απεικονιστικά ευρήματα

Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις σε άτομα με ΗΝΔ

Κινησιοθεραπεία Ασκήσεις προσοχής (γραπτά και Η/Υ) Νοερή απεικόνιση Στρατηγικές μνήμης Ασκήσεις λόγου (γραπτά, προφορικά και με Η/Υ) Μουσικοθεραπεία (γραπτά και με Η/Υ) Γυμναστική Χοροθέατρο Ασκήσεις προσοχής μέσω video Πληροφορική Χοροί Σκάκι Χορωδία

Ορισμοί

ΓήραςΕίναι μια σύνθετη διαδικασία μη αναστρέψιμων μεταβολών που τελούνται σε επίπεδο κυττάρων και επέρχονται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου

Ήπια Νοητική ΔιαταραχήΕίναι μια οριακή ή μεταβατική κατάσταση μεταξύ του υγιούς ηλικιωμένου και του πάσχοντος από άνοια

Άνοια Είναι η έκπτωση της μνήμης και των άλλων γνωστικών λειτουργιών σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο του ασθενούς

Μνήμη

Φυσιολογικό ΓήραςΜικρή απώλεια μνήμης, κυρίως της εργαζόμενης (πολλά έργα ταυτόχρονα)

Ήπια Νοητική ΔιαταραχήΉπια απώλεια κυρίως λεκτικής και επεισοδιακής μνήμης (πρόσφατα γεγονότα που ακούν ή βλέπουν)

ΆνοιαΠροοδευτικά αυξανόμενη απώλεια μνήμης (πρόσφατα γεγονότα που ακούν ή βλέπουν)

Εκτελεστική λειτουργία

Φυσιολογικό Γήρας Φυσιολογική εκτελεστική λειτουργία (αποτελεσματικότητα σε καθημερινές δραστηριότητες επαγγελματικές, κοινωνικές

Ήπια Νοητική Διαταραχή Φυσιολογική εκτελεστική λειτουργία (αποτελεσματικότητα σε καθημερινές δραστηριότητες επαγγελματικές, κοινωνικές), υποκειμενικά παράπονα ΆνοιαΔυσκολία στην εκτέλεση ακόμη και γνωστών έργων (επάγγελμα, νοικοκυριό, χόμπυ)

Λόγος

Φυσιολογικό Γήρας Λεκτική ευχέρεια (άρτια συζήτηση)

Ήπια Νοητική Διαταραχή Μειωμένη λεκτική ευχέρεια (δυσκολία στην εύρεση ονομάτων, λέξεων)

ΆνοιαΔυσκολία στην εκτέλεση ακόμη και γνωστών έργων (επάγγελμα, νοικοκυριό,χόμπυ)

Προσανατολισμός

Φυσιολογικό Γήρας Φυσιολογικός (κυκλοφορούν μόνοι τους παντού)

Ήπια Νοητική Διαταραχή Φυσιολογικός (κυκλοφορούν μόνοι τους παντού, όταν χάνονται βρίσκουν το δρόμο τους)

ΆνοιαΠροβλήματα προσανατολισμού (δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν μόνοι τους, χάνονται, ακόμη και σε γνωστά μέρη)

Κριτική ικανότητα

Φυσιολογικό Γήρας Φυσιολογική κρίση (έγκυρη άποψη για το σωστό και το λάθος, σοφές συμβουλές)

Ήπια Νοητική ΔιαταραχήΕλαφρώς μειωμένη κρίση (δεν δέχονται εύκολα την άποψη του άλλου, εμφανίζονται ισχυρογνώμονες)

Άνοια Μειωμένη κρίση (δεν διαθέτουν έγκυρη άποψη για το σωστό και το λάθος, φανερό στη συμπεριφορά τους)

Πρωτοβουλία κινήσεων

Φυσιολογικό Γήρας Φυσιολογική (αναλαμβάνουν δραστηριότητες από μόνοι τους)

Ήπια Νοητική Διαταραχή Ελαφρώς μειωμένη (αναλαμβάνουν δραστηριότητες από μόνοι τους, αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους)

Άνοια Απώλεια πρωτοβουλίας κινήσεων (χρειάζονται παρακίνηση για να κάνουν οτιδήποτε)

Προσοχή

Φυσιολογικό Γήρας Φυσιολογική (καλή συγκέντρωση και διατήρηση)

Ήπια Νοητική Διαταραχή Ελαφρώς μειωμένη (καλή διατήρηση, ελλιπή συγκέντρωση, αφηρημάδα)

Άνοια Αρκετά μειωμένη (συγκέντρωση, διατήρηση)

Βασικές αρχές επικοινωνίας

Προσοχή και παρατηρητικότητα

Αποδοχή

Ενσυναίσθηση

(Rogers, 1967)

Προσοχή και παρατηρητικότητα

Αφορά τη μη λεκτική και τη λεκτική επικοινωνία

Στόχος να προκαλούμε και να ενθαρρύνουμε τον άλλο να μας μιλήσει Διατηρώντας οπτική

επαφή Ακολουθώντας τη

σωματική στάση και τον τόνο φωνής του άλλου

Παραμένοντας στο θέμα του άλλου

(Rogers, 1967)

Αποδοχή άνευ όρων

Αποδέχομαι τον άλλο έτσι όπως

εκφράζεται και είναι, και όχι έτσι όπως

εγώ θα ήθελα να είναι

Απουσία κριτικής

Ενίσχυση εμπιστοσύνης

η οποία ευνοεί την ειλικρινή

έκφραση των απόψεων

και των συναισθημάτων (Rogers, 1967)

Αποδοχή άνευ όρων

Σημαντικό είναι να θυμάται κανείς ότι:

Για να μπορέσει να μιλήσει ένα άτομο χρειάζεται απαραίτητα να υπάρχει κάποιο άλλο άτομο που ενδιαφέρεται πραγματικά να τον ακούσει χωρίς να τον κρίνει

(Rogers, 1967)

Αποδοχή άνευ όρων

Ωστόσο

Απουσία κριτικής δεν σημαίνει έλλειψη διαφωνίας

Η διαφωνία μπορεί να εκφραστεί ως μια

προσωπική θέση χωρίς να αντιπαραβάλλεται με

αυτή του άλλου και χωρίς την απαίτηση να την

οικειοποιηθεί

(Rogers, 1967)

Ενσυναίσθηση

Είναι μια στάση κατανόησης της

εμπειρίας του άλλου

Κατανοώ αυτό που λέει ο άλλος με τον

τρόπο που το εννοεί ο ίδιος

Αισθάνομαι αυτό που ζει ο άλλος, όπως το

ζει εκείνος, χωρίς να ταυτίζομαι μαζί του

(Rogers, 1967)

Κατάλληλο μέρος

Ήσυχο περιβάλλον

Περιβάλλον με ηρεμία

Μικρός αριθμός ατόμων

Κατάλληλος τρόπος

Καθημερινές, απλές λέξεις

Μικρές προτάσεις

Κλειστές ερωτήσεις

Καθαρή ομιλία

Ομιλία με αργό ρυθμό

Εναλλακτικές λέξεις

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ