ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Α.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1.ΜΑΘΗΜΑ: Ιστορία του αρχαίου κόσμου ΤΑΞΗ: Α΄Λυκείου

2.ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Ευσταθιάδου Ελένη ΠΕ02

3.ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: Β΄Ελληνικός αποικισμός

4.ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: 1 διδακτική ώρα

Β.ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1.ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ( ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ Α.Π.Σ. )

Να οικειωθούν οι μαθητές το περιεχόμενο του όρου αποικισμός. Να εμβαθύνουν στο γεγονός του β΄ελληνικού αποικισμού και να κατανοήσουν τη

διαπλοκή των αιτιακών παραγόντων που το προκάλεσαν. Να προσεγγίσουν κριτικά τις σχετικές ιστορικές πηγές και να τις συσχετίσουν με την

ιστορική αφήγηση. Να συνδέσουν το συγκεκριμένο γεγονός με το φαινόμενο της σύγχρονης

μετανάστευσης. Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη μελέτη του παρελθόντος και την

ιστορική έρευνα. Να εξασκηθούν στη συνεργασία και τη εταιρική σύνθεση εργασιών.

2.ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ( ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤΑ BLOOM, CAGNE, PIAGET)

I. ΓΝΩΣΗ του φαινομένου της αποικιστικής εξάπλωσης (χρόνος, οργάνωση, περιοχές

εξάπλωσης)

II. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ των συνθηκών που οδήγησαν στο β΄αποικισμό της σχέσης ανάμεσα στη μητρόπολη και την αποικία των συνεπειών του αποικισμού

III. ΣΥΝΘΕΣΗ δημιουργική σύνθεση κειμένου

IV. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ της σημασίας του αποικισμού σε όλους τους τομείς της κοινωνίας

(οικονομία, κοινωνική συγκρότηση, πολιτική, τέχνη)

V. ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ/ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ οικειοποίηση φαινομένου μέσω δραματοποίησης

VI. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ/ΑΞΙΩΝ ανάπτυξη κριτικής στάσης μέσω της μελέτης των πηγών διαμόρφωση πνεύματος συνεργασίας εκτίμηση της προσφοράς του ελληνικού πολιτισμού στην ανθρωπότητα

3.Ειδικότερα, με το πέρας της διδασκαλίας αναμένεται από τους μαθητές :

να ορίζουν την έννοια αποικισμός και να διακρίνουν τα βασικά γνωρίσματα του β΄ελληνικού αποικισμού

να εντοπίζουν στο χάρτη τις κατευθύνσεις εξάπλωσης να αναλύουν τα αίτια που προκάλεσαν το γεγονός να ταξινομούν σε κατηγορίες τα αποτελέσματα(οικονομικά, κοινωνικά,

πολιτικά,πολιτιστικά) να διακρίνουν τις διαφορές του β΄αποικισμού από τον α΄αποικισμό

(11ος – 9ος αι. π. Χ.) να συγκρίνουν το φαινόμενο με τη σύγχρονη μετανάστευση και να διαπιστώνουν

ομοιότητες και διαφορές

Προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι και η εμπλοκή όλων των μαθητών στην κατάκτηση της γνώσης.

Γ.ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Πίνακας, βιντεοπροβολέας, power point, φύλλα εργασίας

Δ.ΜΕΘΟΔΟΙ/ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Συνδυασμός αφήγησης,διερεύνησης και ομαδοσυνεργατικής μεθόδου

Παραγωγικο- Επαγωγική μέθοδος ( όλο - επιμέρους - όλο )

Μονόλογος, Διάλογος

Ε.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για την ιστορία

Σχολικό εγχειρίδιο ΟΕΔΒ Α΄Λυκείου

Ματσαγγούρας,Στρατηγικές διδασκαλίας

Ματσαγγούρας, Η Σχολική τάξη

Χατζηδήμου Δ.,Προετοιμασία και σχέδιο μαθήματος

Τριλιανός Θ.,Μεθοδολογία της σύγχρονης διδασκαλίας

Διαδίκτυο(διευθύνσεις σχετικές με το β΄ελληνικό αποικισμό)

ΣΤ.ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΒΗΜΑ 1:ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ( 8 – 10΄)

1. Σύνδεση με την προηγούμενη ενότητα: ( 2΄)Οι μαθητές ανακαλούν τις γνώσεις τους από την προηγούμενη ενότητα.Πιο συγκεκριμένα, αναφέρονται στην οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων και στις λύσεις που δόθηκαν από κάποιες πόλεις – κράτη,για να αντιμετωπιστεί:

Ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου(Αθήνα) Κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση(Σπάρτη) Ίδρυση αποικιών(Χαλκίδα, Μέγαρα, Κόρινθος κ.α.)

2. Γνωστοποίηση στόχων νέας ενότητας: ( 1 – 2΄)Αναγραφή στον πίνακα του τίτλου της νέας ενότητας,επεξήγηση του όρου και σύντομη αναφορά στους κυριότερους στόχους.

3. Αφόρμηση: ( 5 – 6΄)Αναφορά στο φαινόμενο της σύγχρονης μετανάστευσης και αισθητοποίηση του φαινομένου με προβολή αποσπάσματος από την ταινία του Π.Βούλγαρη «Οι νύφες»( Η ταινία αναφέρεται στο μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελλάδα προς την Αμερική τη δεκαετία του ’20. https://www.youtube.com/watch?v=W6KydlFFHAM )

ΒΗΜΑ 2:ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ( 8 – 10΄)

Με τη χρήση αρχείου παρουσίασης (power point) αναφέρονται τα βασικά σημεία της νέας ενότητας.

Περιοχές εξάπλωσης Οργάνωση αποστολής Αίτια του αποικισμού Σχέσεις με τη μητρόπολη Αποτελέσματα του αποικισμού Διαφορές α΄και β΄αποικισμού

ΒΗΜΑ 3:ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ( 15΄)

Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ομάδες ( 4 – 5 μαθητών ). Ανάθεση εργασιών με φύλλα εργασίας. Προσαρμογή εργασιών στο επίπεδο και τα ενδιαφέροντα της κάθε ομάδας.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Η ΟΜΑΔΑ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΧΑΡΤΗ

Αφού μελετήσετε τους χάρτες που σας δίνονται να απαντήσετε στις ερωτήσεις:

Σε ποιες περιοχές της Μεσογείου συγκεντρώνονται οι περισσότερες αρχαίες αποικίες;

Ποιες χώρες είναι εκεί σήμερα;

Αναγνωρίζετε σε αυτές κάποιες από τις αρχαίες αποικίες;

1.

2.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Η ΟΜΑΔΑ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΥ

Μελετήστε το κείμενο που ακολουθεί και απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:

Ποιος είχε την ευθύνη οργάνωσης του αποικισμού;

Ποια ήταν η διαδικασία προετοιμασίας και αναχώρησης;

Προσέξτε ιδιαίτερα τους όρους:

ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ =

ΟΙΚΙΣΤΗΣ =

ΙΕΡΟ ΠΥΡ=

«Οι ελληνικές αποικίες που δημιουργήθηκαν κατά τον Β΄ αποικισμό (8ος-6ος αι. π.Χ.) δεν προέκυψαν ως αποτελέσματα τυχαίων πρωτοβουλιών κάποιων ομάδων ανθρώπων. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι αποικίες ιδρύθηκαν ως αυτόνομες πόλεις υπό την αιγίδα κάποιας πόλης-κράτους του ελλαδικού χώρου. Αυτή η πόλη-κράτος που με πρωτοβουλία της ιδρυόταν η αποικία ονομαζόταν μητρόπολη.

Μητρόπολη μπορούσε να γίνει μία οποιαδήποτε πόλη του κυρίως ελλαδικού χώρου, που λειτουργώντας ουσιαστικά ως μητέρα-πατρίδα έστελνε κατοίκους στη νέα αποικία. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρχαν παραπάνω από μία μητροπόλεις, που μπορούσαν να είναι είτε πόλεις της κυρίως Ελλάδας (π.χ. η Τανάγρα και τα Μέγαρα που ίδρυσαν την Ηρακλεία Ποντική), είτε νεοσύστατες αποικίες (π.χ. η Κέρκυρα -αποικία της Κορίνθου- που ίδρυσε την Επίδαμνο), είτε ένας συνδυασμός και των δύο (π.χ. η Κέρκυρα -νεοσύστατη αποικία- κι η Κόρινθος, που ίδρυσαν την Απολλωνία στην Ιλλυρία και τα Μέγαρα, το Βυζάντιο κι η Χαλκηδόνα, που ίδρυσαν τη Μεσημβρία στη Μαύρη Θάλασσα).

Η διαδικασία προετοιμασίας και αναχώρησης μιας αποικιακής αποστολής είχε χαρακτήρα τελετουργίας. Η μητρόπολη επέλεγε τον επικεφαλής της αποικιακής αποστολής που ονομαζόταν οικιστής και ανήκε, συνήθως, σε κάποιο από τα αριστοκρατικά γένη της μητρόπολης. Επίσης, η μητρόπολη καθόριζε τη σύνθεση της αποστολής. Φαίνεται ότι σε κάποιες περιπτώσεις οι αρχές της μητρόπολης εξανάγκαζαν, συνήθως για πολιτικούς λόγους, ορισμένους πολίτες να συμμετάσχουν σε μια αποικιακή αποστολή ανεξάρτητα από τη θέλησή τους. Τέλος, η μητρόπολη προμήθευε και τα απαραίτητα μεταφορικά μέσα, δηλαδή τα πλοία που ήταν απαραίτητα για το ταξίδι προς το νέο τόπο εγκατάστασης…..

Η αναχώρηση των αποίκων γινόταν μετά από επίσημη τελετή. Οι άποικοι με επικεφαλής τον οικιστή έπαιρναν από το βωμό της μητρόπολης το ιερό πυρ, που συμβόλιζε το δεσμό της αποικίας με τη μητρόπολη. Κατόπιν, οι άποικοι επιβιβάζονταν στα πλοία και άρχιζαν το ταξίδι του αποικισμού»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 Η ΟΜΑΔΑ

Σχέσεις αποίκων με την παλιά τους πατρίδα – σχέσεις με τους αυτόχθονες πληθυσμούς

Μελετήστε τα κείμενα που ακολουθούν και απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:

Ποιες ήταν οι σχέσεις των αποίκων με τη μητρόπολη;

Πώς αντιμετωπίζονταν από τους αυτόχθονες;

«Οι αποικίες διατηρούσαν, συνήθως, στενούς δεσμούς με τις μητροπόλεις τους. Οι άποικοι εφάρμοζαν και στην αποικία την κοινωνική και πολιτική οργάνωση της μητρόπολης. Μάλιστα, προκειμένου να διατηρούν τους δεσμούς τους με την πρώτη πατρίδα τους, οι άποικοι έστελναν πάντα αντιπροσώπους στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές της μητρόπολης.

Επίσης, όταν μια από τις δύο πόλεις βρισκόταν σε κίνδυνο, η άλλη, συνήθως, τη βοηθούσε είτε οικονομικά είτε στρατιωτικά. Πάντως, σε πολιτικό επίπεδο, η αποικία ήταν τελείως ανεξάρτητη, μια αυτόνομη και αυθύπαρκτη πόλη-κράτος.

Γενικά, φαίνεται ότι οι σχέσεις μεταξύ μητρόπολης και αποικίας εξαρτιόνταν κάθε φορά από τη χρονική στιγμή και από τις συνθήκες που επικρατούσαν. Τα αρχαιολογικά, κυρίως, ευρήματα υποδηλώνουν την ύπαρξη σχέσης μεταξύ μιας αποικίας και της μητρόπολής της, τουλάχιστον στον πολιτιστικό τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Τάραντα στην Κάτω Ιταλία, ο οποίος φαίνεται στα τέλη της Αρχαϊκής περιόδου να έχει υποστεί επιρροές από τη μητρόπολή του, τη Σπάρτη. Επίσης, η πόλη της Δικαίας -αποικία της Ερέτριας στη Μακεδονία- όταν έκοψε νομίσματα, επέλεξε να χρησιμοποιήσει τα ίδια σύμβολα με εκείνα της μητρόπολής της (την αγελάδα και το χταπόδι). Από την άλλη πλευρά η Κέρκυρα και οι Συρακούσες, αποικίες και οι δύο της Κορίνθου, αντιπροσωπεύουν ένα σχεδόν αποκλειστικό παράδειγμα στενής πολιτικής, πλέον, σχέσης μεταξύ μητρόπολης και αποικιών.

Συνήθως, οι κάτοικοι μίας τυπικής αποικίας είχαν κοινό τόπο καταγωγής και η αποικία-πόλη που ίδρυαν είχε σχέσεις με μία μόνο μητρόπολη. Παραδείγματα αποτελούν οι περισσότερες αποικίες της Κορίνθου ( Αμβρακία, Κέρκυρα, Ποτίδαια, Συρακούσες), της Χαλκίδας (Ζάγκλη, Ρήγιο, Λεοντίνοι, Κατάνη κ.ά.), της Ερέτριας (Μεθώνη, Μένδη, κ.ά.), της Μιλήτου (’βυδος, Απολλωνία Ποντική, Κύζικος, Οδησσός, Ολβία, Σινώπη, κ.ά.), των Μεγάρων (Βυζάντιο, Χαλκηδόνα, Σηλυμβρία, κ.ά.) και άλλων πόλεων.»

Οι σχέσεις των Ελλήνων αποίκων με τους αυτόχθονες λαούς που βρήκαν στους νέους τόπους εγκατάστασής τους δεν υπήρξαν μονοσήμαντες.Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Έλληνες άποικοι μετέτρεψαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς σε δούλους. Πάντως το φαινόμενο δεν πρέπει να ήταν γενικό, αν μάλιστα λάβουμε

υπόψη μας ότι αναφορές στις πηγές καθώς και αποδείξεις για μεγάλους αριθμούς ιδιόκτητων δούλων στις αποικίες δεν υπάρχουν.

Άλλοτε πάλι, οι αυτόχθονες εκδίωξαν τους Έλληνες από τις περιοχές στις οποίες επιδίωκαν να εγκατασταθούν.

Πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις, διαμορφώθηκαν, από ένα σημείο και έπειτα, συνθήκες ισορροπημένης συνύπαρξης μεταξύ των αυτοχθόνων και των Ελλήνων αποίκων.

Μάλιστα, υπήρξαν και κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες η πολύχρονη συνύπαρξη σε συνδυασμό με διάφορους άλλους παράγοντες οδήγησαν στην αφομοίωση Ελλήνων αποίκων και αυτοχθόνων. Το φαινόμενο αυτές παρουσιάστηκε στα νησιά Λιπάρι, στην Κάτω Ιταλία, όπου είχε δημιουργηθεί μια ελληνική αποικία αποτελούμενη από Ρόδιους και Κνίδιους. Καθώς οι Έλληνες άποικοι πιέζονταν από το ευρύτερο εχθρικό περιβάλλον και οι αυτόχθονες βρίσκονταν αντιμέτωποι με τις επιθετικές διαθέσεις των γειτονικών Ετρούσκων, οι δυο πλευρές αποφάσισαν να συνεργαστούν. Έτσι άρχισε μια διαδικασία στενότερων οικονομικών και πολιτιστικών επαφών που οδήγησε, σταδιακά, στην αφομοίωση.

Εσωτερικό κύλικα του 6ου αιώνα π.χ., εικονίζεται ο βασιλιάς της Κυρήνης Αρκεσίλαος να επιβλέπει στο ζύγισμα και στη φόρτωση του σιλφίου πάνω σ’ένα πλοίο.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 Η ΟΜΑΔΑ

Υποθέστε ότι οι συμπολίτες σας σας έχουν ορίσει ως οικιστές για τη δημιουργία αποικίας στη Χαλκιδική. Μεταβαίνετε στο μαντείο των Δελφών για να πάρετε πληροφορίες ποιος είναι ο καταλληλότερος τόπος για τον αποικισμό αυτό. Με βάση τις πληροφορίες που παρατίθενται παρακάτω ποια περιοχή θα προτιμούσατε ως τόπο εγκατάστασης και για ποιους λόγους;

Αιτιολογήστε το σκεπτικό σας σε μία ομιλία που εκφωνείτε στην εκκλησία του δήμου.(μπορεί να πάρει τη μορφή δραματοποίησης)

Η πόλη Μένδη της αρχαιότητας ήταν ένας πολύ σημαντικός τόπος αφού πέρα από το εξαιρετικό της κρασί ήταν γνωστή και για την πολιτιστική της ανάπτυξη. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί πως η Μένδη ήταν αποικία των Ερετριέων που την ίδρυσαν στην χερσόνησο της Παλλήνης, στο δυτικό ή πρώτο πόδι της Χαλκιδικής. Δεδομένου του ότι οι Χαλκιδείς και Ερετριείς είχαν αποικίες στα μακεδονικά παράλια ήδη από το 1.000 ή 1100 π.Χ., σύμφωνα με την αξιολόγηση των νεότερων ευρημάτων, η ίδρυση της πόλης ανάγεται γύρω από την χρονολογία αυτή. Ο κάτοικος της πόλης λεγόταν Μενδαίος. Η ονομασία της πόλης προέρχεται από το ηδύοσμο φυτό μίνθη ή μίνθα που φύονταν σε αφθονία στην περιοχή (στα λατινικά mentha, εξ ου και η μέντα). Η μεγάλη οικονομική της άνθηση, ήδη από τις αρχές του 6ου αι., επιβεβαιώνεται από την μεγάλη κυκλοφορία των νομισμάτων της και οφείλεται κυρίως στις εξαγωγές του περίφημου "Μενδαίου οίνου". Το 1992 βρέθηκε στις ακτές της Αλοννήσου αρχαίο ναυάγιο του πέμπτου αιώνα π. Χ. σε βάθος 30 μέτρων που είχε 3000 περίπου αμφορείς με οίνο από τη Μένδη.

Ο οικισμός του χωριού ΄Αφυτος ή ΄Αθυτος πάει πίσω στους αρχαίους χρόνους. Το χωριό οφείλει το όνομα του σε έναν πολίτη του που ονομαζόταν ΄Αφυτος. Η ΄Αφυτος ήταν αποικία της πόλης Ερέτριας της νήσου Εύβοιας. Πότε κτίστηκε δεν είναι ακριβώς γνωστό, είναι εν τούτοις ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η Ερέτρια είχε ήδη αποικίες σε όλη την Χαλκιδική τον όγδοο αιώνα προ Χριστού. Η αρχική θέση τού χωριού στο βράχο είχε επιλεγεί για αμυντικούς λόγους γιατί ο βράχος είναι κομμένος κάθετα προς την πλευρά της θάλασσας. Η ΄Αφυτος είχε ήδη τον πέμπτο αιώνα π. Χ. τα δικά της νομίσματα με σύμβολο το κεφάλι του ΄Αμμωνα Δία στην μία πλευρά και δύο αετούς ή ένα σκαθάρι με την γραφή ΑΦΥ Η ΑΦΥΤΑΙΩΝ στην άλλη πλευρά.

Πριν ξεκινήσει μια αποικιακή προσπάθεια, ο οικιστής απευθυνόταν σε κάποιο μαντείο, συνήθως σε εκείνο των Δελφών, ζητώντας συμβουλές τόσο για τον τόπο εγκατάστασης όσο και για το χρόνο πραγματοποίησης της αποστολής. Πάνω, σε υδρία του Ε΄ αι. π.Χ.

εικονίζεται ο Απόλλων καθισμένος στον μαντικό τρίποδα να ταξιδεύει με τη σκέψη [Ρώμη, Μουσείο του Βατικανού].

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 Η ΟΜΑΔΑ

Σύγχρονη μετανάστευση

Έλληνες μετανάστες λίγο πριν αναχωρήσουν για τη Γερμανία

«Γκασταρμπάιτερ»

Οι πρώτοι Έλληνες «γκασταρμπάιτερ» έφτασαν στη Γερμανία μετά την υπογραφή του Συμφώνου Προσέλκυσης Εργατών το Μάρτιο του 1960.

Στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η πλειοψηφία της πρώτης γενιάς Ελλήνων μεταναστών βρίσκεται πλέον σε ηλικία συνταξιοδότησης ενώ παράλληλα ζει και μεγαλώνει εκεί η τρίτη γενιά μεταναστών της.

Σήμερα οι Έλληνες αποτελούν το 5% του ξένου πληθυσμού στη Γερμανία και είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα μεταναστών της χώρας.

Ποιες διαφορές και ποιες ομοιότητες μπορείτε να διακρίνετε ανάμεσα στο φαινόμενο του αρχαίου αποικισμού και της σύγχρονης μετανάστευσης;

Σήμερα για ποιους λόγους γίνονται μετακινήσεις ανθρώπων από περιοχή σε περιοχή;

ΒΗΜΑ 4:ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ( 5΄)

Τα μέλη της κάθε ομάδας που ορίστηκαν για την παρουσίαση,παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης τα αποτελέσματα των εργασιών τους.

ΒΗΜΑ 5: ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ( 5΄)

Η ανακεφαλαίωση γίνεται από τους μαθητές με ερωτήσεις που αναφέρονται στα βασικά σημεία της ενότητας.

Ζ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική, γίνεται δηλ. κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας με συνεχή ανατροφοδότηση

Είναι επίσης τελική στη φάση της ανακεφαλαίωσης.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Ο χρόνος για την παρουσίαση των εργασιών ενδεχομένως να μην επαρκεί, οπότε μπορεί να συνεχιστεί η παρουσίαση στην αρχή της επόμενης διδακτικής ώρας.