Πρόγραμμα κινηματογραφικής αγωγής

για τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο

Οδηγός για τον εκπαιδευτικό

Συγγραφέας: Πούλιος Ιωάννης, Υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ (ctrl+κλικ για περιήγηση)

1. Πρόλογος

2. Τίτλοι αρχής και τέλους

3. Διαφήμιση

4. Αφίσες

5. Σκηνές και πλάνα

6. Σκηνές και πλάνα (2)

7. Κανόνες και λάθη

8. Περίληψη

9. Το Storyboard

10. Το δικό σας τέλος

11. Γίνετε κριτικοί

12. Τρόπος ζωής τότε και σήμερα

13. Μια θεατρική παράσταση

14. Η γλώσσα

15. Σποτ

16. Αρχές, αξίες, στερεότυπα

17. Οικονομία και επιχειρηματικότητα

18. Κάνω έρευνα

19. Παιχνίδι αναγνωρισιμότητας

20. Ο ελληνικός κινηματογράφος στα… Σέρρας!

21. Μελέτες περίπτωσης

22. Μπερδεύω ταινίες και ήρωες

23. Ο αριθμός των εισιτηρίων

24. Τεστ παρατηρητικότητας

25. Γραμματόσημα με θέμα τον ελληνικό κινηματογράφο

26. Μαθηματικά…

27. Κειμενικά είδη και άλλες γλωσσικές δραστηριότητες

28. Εδώ η ατάκα, εκεί η ατάκα…

29. Παντομίμα

30. Μάντεψε ποιος;

31. Φυσική

32. Χρήσιμες ιστοσελίδες

33. Παράρτημα

34. Βιβλιογραφία

3

Πρόλογος-Θεωρητικό πλαίσιο

Στον οδηγό αυτό περιγράφεται μια πρόταση διδακτικής

αξιοποίησης των κινηματογραφικών ταινιών του παλιού

ελληνικού κινηματογράφου σε μια σειρά από προτεινόμενες

εκπαιδευτικές δράσεις. Οι δράσεις αυτές προτείνεται να

υλοποιηθούν διαθεματικά κατά τη διδασκαλία πολλών

γνωστικών αντικειμένων: Γλώσσα, Ιστορία, Φυσική, Μουσική,

Εικαστικά κλπ.

Από την προσχολική, ήδη, ηλικία η κινούμενη εικόνα και

ειδικότερα η κινηματογραφική εικόνα έχει σημαντική θέση στη ζωή

του παιδιού, διαπίστωση που κάνει αναγκαία την ένταξή της στην

εκπαιδευτική διαδικασία. Στην ένταξη αυτή τον πιο σημαντικό

ρόλο τον έχει η γνωστική διάσταση του θέματος αλλά εξίσου

σημαντικές είναι και οι συγκινησιακές, οι αισθητικές και οι

επικοινωνιακές προεκτάσεις. Στη ζωή των παιδιών εξίσου

σημαντικό ρόλο παίζει και η τηλεόραση. Αυτή όμως στοχεύει στη

δημιουργία τυποποιημένων και εξαρτημένων θεατών σε αντίθεση

με τον κινηματογράφο που αναζητά πολίτες και όχι «πελάτες». Η

κινηματογραφική εικόνα είναι ταυτόχρονα γνώση αλλά και βίωση

των γεγονότων που προβάλλονται και γι’ αυτό μπορεί να

συναγωνιστεί –και συχνά να εκτοπίσει- άλλες τυπικές μορφές

εκπαίδευσης (Πλειός, 2005). Επιδίωξη όμως της εκπαίδευσης

είναι η συμπόρευση των κλασικών εκπαιδευτικών εργαλείων με

την τεχνολογία του κινηματογράφου. Εξίσου σημαντικό είναι ότι η

τέχνη του κινηματογράφου συνεπικουρείται από άλλες τέχνες

(μουσική, χορός, αρχιτεκτονική κ.ά.) γεγονός που την καθιστά ένα

σύνθετο καλλιτεχνικά επικοινωνιακό μέσο.

Ο κινηματογράφος εντάσσεται στην εκπαιδευτική διαδικασία με

δύο τρόπους. Ο πρώτος αφορά στη δημιουργία ταινιών (κυρίως

μικρού μήκους) από τους μικρούς μαθητές και ο δεύτερος στη

χρησιμοποίηση κινηματογραφικού υλικού στις σχολικές τάξεις

(Κομνηνού, 2001).

4

Στο παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα ασχοληθούμε με τη

δεύτερη περίπτωση, τη χρήση δηλαδή ελληνικών ταινιών του

παλιού ελληνικού κινηματογράφου ως εκπαιδευτικού εργαλείου. Η

διδασκαλία της κινηματογραφικής ταινίας στο σχολείου έχει

τέσσερις διαστάσεις (Christ & Potter, 1998): γνωστική,

αισθητική, συναισθηματική και πνευματική. Επειδή η

κινηματογραφική ταινία είναι και αυτή ένα κείμενο, ακολουθεί

γνωστές στους εκπαιδευτικούς κειμενικές λειτουργίες

(Κορκοβέλου, 2008): τη λειτουργία της καταστατικότητας (το «τι»

δηλαδή της ταινίας, το θέμα της), τη λειτουργία της

πληροφορητικότητας (το «πώς» της ταινίας, το πώς δηλαδή ο

σκηνοθέτης παρουσιάζει το «τι» της ταινίας, στοιχεία που έχουν

σχέση με τα σκηνικά, τον φωτισμό, τον ήχο κλπ), τη λειτουργία της

προθετικότητας (το τι θέλει να πει1 ο δημιουργός της ταινίας), τη

λειτουργία της διακειμενικότητας (κειμενικά είδη και επίπεδα

γλώσσας, γλωσσικά δάνεια, εκφορά-προφορά-χροιά φωνής κλπ)

και τη λειτουργία της αποδεκτότητας (ο θεατής αποδέχεται μια

ταινία όταν καταλαβαίνει τις προθέσεις του σκηνοθέτη).

Ο κινηματογράφος θεωρείται τέχνη αλλά παράλληλα διατηρεί και

έναν δεύτερο σημαντικό ρόλο: αυτόν του μέσου μαζικής

ενημέρωσης. Η ίδια η πραγματικότητα ενέπνεε τον κινηματογράφο,

απόδειξη ότι ο κινηματογράφος ήταν φορέας των προοδευτικών

και των συντηρητικών τάσεων που υπήρχαν στην κοινωνία, αλλά

ταυτόχρονα ενέπνεε την κοινωνία. Η μεταφορά αυτή της

πραγματικότητας δε γινόταν με τη λεπτομέρεια και την

αντικειμενικότητα μιας δημοσιογραφικής κάμερας. Μεσολαβούσε

αφενός το υποκειμενικό «φιλτράρισμα» του δημιουργού της

ταινίας, αφετέρου μια προσαρμογή σε αυτά που ο κόσμος ήθελε και

είχε ανάγκη να δει. Η κινηματογραφική οθόνη αντανακλούσε,

λοιπόν, όψεις της κοινωνικής πραγματικότητας (Σωτηροπούλου,

1998), έστω και με κάποιες υποκειμενικές επιλογές. Εδώ πρέπει

1 Εδώ ο Umberto Eco (1993) σημειώνει τρεις προθέσεις: την πρόθεση του συγγραφέα/δημιουργού

της ταινίας, την πρόθεση του ίδιου του έργου (το οποίο αυτονομείται αφού είναι γραμμένο με λέξεις

και οι λέξεις μπορούν να σημαίνουν κάτι παραπάνω από αυτά που θέλει να μας πει ο δημιουργός,

εδώ μιλάμε για το σημαίνον και το σημαινόμενο καθώς με ένα σημαίνον μπορεί να έχουμε πολλά

σημαινόμενα) και φυσικά την πρόθεση του αναγνώστη που κουβαλώντας το δικό του συναισθητικό

και πολιτισμικό φορτίο επιλέγει τη δική του ερμηνεία για την ταινία.

5

να θυμίσουμε ότι αυτό που προβάλλει μια κινηματογραφική ταινία

δεν είναι η πραγματικότητα (αυτό δεν το κάνει ούτε ένα

ντοκιμαντέρ…). Έτσι μια ταινία μπορεί να είναι μια άποψη για την

πραγματικότητα αλλά όχι η πραγματικότητα (Σεραφετεινίδου,

1987). Ο σκηνοθέτης αλλά και ο οποιοσδήποτε εμπλέκεται στη

διαδικασία δημιουργίας της και προώθησής της είναι ένας

πυλωρός που αφήνει λιγότερο ή περισσότερο κάποιες όψεις της να

φανούν. Ο κινηματογράφος σπάνια επεδίωξε να αποτελέσει

ιστορικό ντοκουμέντο αλλά η ίδια η φύση της διαδικασίας της

παραγωγής της κινηματογραφικής ταινίας του πρόσδωσε τέτοιο

ρόλο ως ένα βαθμό (Τομάη & Κωνσταντοπούλου, 2001). Η

προβολή, λοιπόν, ελληνικών ταινιών ή αποσπασμάτων τους σε μια

σχολική τάξη αποτελεί καταρχήν μια λαμπρή πηγή άντλησης

πληροφοριών για μια σειρά από τομείς της κοινωνικής

πραγματικότητας (εκπαίδευση, πολίτευμα, οικονομία, οικογένεια,

λαογραφία, γλώσσα κλπ). Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να

αξιοποιηθούν είτε αυτόνομα (π.χ. το πολίτευμα στην Ελλάδα τη

δεκαετία του ’50, στο πλαίσιο του μαθήματος της Κοινωνικής και

Πολιτικής Αγωγής) είτε σε σχέση με το σήμερα (π.χ. με αφορμή

την ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο» συγκρίνουμε την

εκπαίδευση των δύο περιόδων2).

Η ζώνη του παλαιού ελληνικού κινηματογράφου στην οποία

αναφερόμαστε είναι αυτή από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 ως

τις αρχές της δεκαετίας του ’70 (Κολοβός, 2000). Η επιρροή του

κινηματογράφου την εποχή εκείνη ήταν τεράστια και αυτό κανείς

μπορεί να το ερμηνεύσει εξετάζοντας αφενός τα δεδομένα της

εποχής και αφετέρου την ίδια του τη φύση. Τη δεκαετία του ’50

και του ’60 ο αναλφαβητισμός στην Ελλάδα ήταν σε πολύ υψηλά

επίπεδα, τουλάχιστον ως τη μεταρρύθμιση του 1964, οπότε και

το σκηνικό αλλάζει (Μπουζάκης, 1999, Πιαζίου, 1999). Οι

εφημερίδες είχαν μικρό αναγνωστικό κοινό, έτσι ο κόσμος

επηρεάζεται κυρίως από το ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο.

Επιπλέον, η ίδια η μεγάλη οθόνη λειτουργούσε καταλυτικά ως

προς το μέγεθος κάθε ήρωα και γεγονότος που πρόβαλε

(Θεοτοκάς, 1957 στο Αραμπατζής, 1991). Τη δεκαετία του ’60, 2 Κωσταντινίδης & Ασημακοπούλου, 2002

6

επίσης, στήθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία, αμερικανικών

προδιαγραφών, γύρω από τον ελληνικό κινηματογράφο, που

πολλαπλασίασε την επίδρασή του στη ζωή των Ελλήνων. Είναι η

εποχή της τεράστιας ακμής του: τα εισιτήρια που κόβονται τα

χρόνια εκείνα είναι πολλαπλάσια του πληθυσμού της Ελλάδας ενώ

και οι αίθουσες αυξήθηκαν (1100 αίθουσες λειτουργούσαν το

1967 έναντι 450 σήμερα) (Γασπαρινάτος, 2000 & Σολδάτος).

Όλη αυτή η κινηματογραφική υπερπαραγωγή (Σωτήρη, 1974,

Παραδείση, 1993) είχε σαν συνέπεια κάθε πτυχή της ζωής να

βρίσκει ανάκλαση σε κάποια ταινία. Έτσι οι ελληνικές ταινίες της

εποχής εκείνης καταμαρτυρούν πολλά γεγονότα ενταγμένα σε

ιστορικά πλαίσια (για παράδειγμα σε πολλές ελληνικές ταινίες –

Χτυποκάρδια στο θρανίο, Η Δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά, Το

ξύλο βγήκε από το παράδεισο κλπ- μεταφέρονται στοιχεία από τη

σχολική πραγματικότητα3, όπως η θέση της σωματικής ποινής, ο

ρόλος του δασκάλου κ.α., που καθορίζονται από το ιστορικό

συγκείμενο της εποχής). Οι ελληνικές ταινίες εκείνης της εποχής

εξακολουθούν να είναι δημοφιλείς και σήμερα (αυτό τουλάχιστον

δείχνουν οι μετρήσεις τηλεθέασης) ιδιαίτερα στο παιδικό και

εφηβικό κόσμο και εξακολουθούν να προβάλλουν πρότυπα

συμπεριφοράς με σημαντική επίδραση, όπως και σχετικές έρευνες

δείχνουν (Χατζηθεολόγου, 2000, Χρηστάκης, 1996, Μάνος,

1995).

Επιπλέον, ο κινηματογράφος θεωρείται πρόσφορο μέσο

εκπαίδευσης με χαμηλό κόστος και εύκολα προσβάσιμο στους

εκπαιδευόμενους (λόγω της ευρείας κυκλοφορίας των

κινηματογραφικών ταινιών σε DVD), ενώ προσφέρει την

πρόσθετη επιλογή της κατ’ οίκον εκπαίδευσης. Έτσι, δημιουργεί

ένα ιδανικό και οικείο εκπαιδευτικό περιβάλλον, που συνδυάζει

εκπαίδευση και ψυχαγωγία, παρέχοντας εξειδικευμένη γνώση σε

μια ευρεία δέσμη θεμάτων.

Όλοι αποδεχόμαστε την άποψη ότι ζούμε σε μια εποχή

«εξεικονισμού» της εκπαίδευσης. Έχουμε, εμείς οι εκπαιδευτικοί,

την ευθύνη προετοιμασίας των μαθητών μας για έναν κόσμο

3 Γελαδάκη & Κωνσταντακοπούλου, 2004

7

γεμάτο ήχους, λέξεις και φυσικά εικόνες και αυτό μπορεί να γίνει

μόνο αν επαναπροσδιορίσουμε εκπαιδευτικά εργαλεία και

μεθόδους διδασκαλίας. Το παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα

προσφέρει προς αυτή την κατεύθυνση τέτοια εργαλεία.

Χρησιμοποιεί μάλιστα τις παλιές ελληνικές κωμωδίες γιατί

θεωρούνται προνομιακά εργαλεία (Βασιλειάδης & Μυλωνάκη,

2009) λόγω της ψυχαγωγικής τους διάστασης η οποία

διευκολύνει την πρόσληψη και κατανόηση κοινωνικών και

ιδεολογικών μηνυμάτων από τους μαθητές.

8

Βιβλιογραφία

Αθανασάτου, Γ. (2001), Ελληνικός κινηματογράφος (1950-1967). Λαϊκή

μνήμη και ιδεολογία, FINATEC, Αθήνα.

Ακτσόγλου, Μ. (1994), Γιώργος Τζαβέλλας: Ένας αυθεντικός δημιουργός,

στο Ακτσόγλου, Μ. (επιμ.), 1994, Γιώργος Τζαβέλλας, 35ο Φεστιβάλ

Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη.

Ανανίδης, Α. (2011), Από τον Καραγκιόζη στον Βέγγο, Αθήνα: Αιγόκερως

Αραμπατζής, Γ. (1991), Λαϊκισμός και Κινηματογράφος, Αθήνα: Ροές

Αρανίτου, Β. (2006), Το μικρό εμπόριο στη μεταπολεμική Ελλάδα: Η πολιτική

μιας αμφίβολης επιβίωσης, Αθήνα: Παπαζήσης.

Βαλούκος, Σ. (2001), Η κωμωδία, Αθήνα: Αιγόκερως.

Βαλούκος, Σ. (2007), Φιλμογραφία του ελληνικού κινηματογράφου 1914-

2007, Αθήνα: Αιγόκερως.

Βαλούκος, Σ. (2011), Νέος ελληνικός κινηματογράφος: 1965-1981, Αθήνα:

Αιγόκερως.

Βασιλειάδης, Σ. & Μυλωνάκη, Α. (2009). Ο κινηματογράφος ως εναλλακτικό

εκπαιδευτικό εργαλείο για τις επιχειρηματικές σπουδές: η περίπτωση του

ελληνικού κινηματογράφου. Πρακτικά Εθνικού Συνεδρίου Διοίκησης και

Οικονομίας, Φλώρινα.

Γαβράς, Κ. (2010). Η έβδομη τέχνη (θα) πηγαίνει σχολείο στη Γαλλία. Αθήνα:

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ.

Γαλάτη, Λ. & Παλούκας, Α. (2008), Αφίσες από τον ελληνικό κινηματογράφο,

Αθήνα: Modern Times.

Γασπαρινάτος, Κ. (2000), «Η αθέατη πλευρά των εικόνων» στο αφιέρωμα

«Η βιομηχανία της μεγάλης οθόνης», εφημ. Ελευθεροτυπία, τ.87,

18\11\2000.

Γελαδάκη, Σ. & Κωνσταντακοπούλου, Χ. (2004). Ιστορικές μαρτυρίες σε

εικόνα και λόγο, Το εκπαιδευτικό μας σύστημα στις ταινίες του ελληνικού

κινηματογράφου, 3ο Διεθνές Συνέδριο «Ιστορίας της Εκπαίδευσης», Πάτρα,

Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Πατρών.

9

Δελβερούδη, Ε. Α. (2002), «.Η πολιτική στις κωμωδίες του ελληνικού

κινηματογράφου, 1948-1969»., Οπτικοακουστική Κουλτούρα, 1, 130-131.

Δελβερούδη, Ε. Α., Αθανασάτου, Γ. & Ν. Κολοβός (επιμ.), (2002), Ο

ελληνικός κινηματογράφος. Τόμος Β’, Πάτρα: ΕΑΠ.

Ζέρβας, Μ. (2003), Φίνος φιλμ 1939-1977, Αθήνα: Άγκυρα

Θεοδοσίου, Ν. (2011), Το παιδί στον ελληνικό κινηματογράφο, Αθήνα:

Νεανικό πλάνο.

Θεοτοκάς, Γ. (1957), Η ελληνική πραγματικότης εις τον ελληνικόν

κινηματογράφον, στο Αραμπατζής, ο.π.

Καμαριανός, Γ. (2002), Εξουσία, ΜΜΕ και Εκπαίδευση, Αθήνα: Gutenberg

Καλαφάτης, Θ. (1999), «Οικονομία. Οικοδομικός πυρετός», στο Γιούργος, Κ.

και Κ. Λιοντής (επιμ.), «Η Ελλάδα τον 20ό αιώνα: 1965-1970», Η Καθημερινή

(Επτά Ημέρες), 12 Δεκεμβρίου 1999, 24.

Καμβασινού, Μ. (2005), Φίνος φιλμ, Αθήνα: Ορφέας

Καραγιάννη, Σ. & Νικολάου, Α. (1994), «Βιομηχανική πολιτική στις πρώτες

μεταπολεμικές δεκαετίες: χωρικές και κλαδικές διαστάσεις», στο Συλλογικό,

1994, Η ελληνική κοινωνία κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο (1945-

1967), Τόμος Α΄, Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα.

Καραγιάννης, Α. (2002), «Οικονομική Πολιτική και Επιχειρηματικότητα στην

Ελληνική Οικονομία», Πρακτικά 8ου

Διεθνούς Συνεδρίου: «Οικονομική

Ανάπτυξη-Μεγέθυνση και Ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη», Τάσεις και

Προοπτικές, Θεσσαλονίκη 3-5 Οκτωβρίου 2002.

Καραποστόλης, Β. (1984), Η καταναλωτική συμπεριφορά στην ελληνική

κοινωνία: 1960-1975, ΕΚΚΕ, Αθήνα.

Καψωμένος, Ε. (2002), Η ελληνική ταινία στην τηλεόραση και τα πολιτισμικά

της πρότυπα, Οπτικοακουστική Κουλτούρα, 1, 15-24.

Κολιοδήμος, Δ. (2001), Λεξικό ελληνικών ταινιών, Εκδόσεις Γένους, Αθήνα.

Κολοβός, Ν. (2000), Πού βαδίζει ο σύγχρονος κινηματογράφος?, εφημ.

Καθημερινή, 21\7\2000, σελ.30.

10

Κομνηνού, Μ. (2001). Ελληνικός σχολείο και κινηματογράφος, μια δύσκολη

σχέση, Αθήνα: Εκπαιδευτήρια Γείτονα.

Κορκοβέλου, Α. (2008). Η προβολή της κινηματογραφικής ταινίας στη μικρή

οθόνη και η πρόσληψή της από τους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης,

Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Παιδί και Τηλεόραση», Σέρρες,

Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών.

Κουνάδης, Π. (2000), Εις ανάμνησιν στιγμών νοσταλγικών, Αθήνα: Κατάρτι.

Κούρτη Ε., Σιδηροπούλου Χ. & Τσίγκρα Μ. (2009). Ερευνώντας τον Κόσμο

του Παιδιού, Αφιέρωμα: Παιδική Ηλικία και Κινηματογράφος. Επιστημονική

περιοδική έκδοση της Ο.Μ.Ε.Ρ., τεύχος 09, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Κωνσταντινίδης, Γ. & Ασημακοπούλου, Α. (2002). Ο παλιός ελληνικός

κινηματογράφος ως ιστορική πηγή για τα εκπαιδευτικά δρώμενα της εποχής,

Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου «Η παιδεία στην αυγή του 21ου αιώνα»,

Πάτρα, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου των

Πατρών.

Λαζαρίδης, Γ. (1999), Φλας μπακ, Αθήνα: Λιβάνης

Μητροπούλου, Α. (2006), Ελληνικός κινηματογράφος, Παπαζήσης: Αθήνα.

Μουρατίδης, Ε. (2009), Ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος 1905-1967,

Αθήνα: Ένεκεν

Μυλωνάκη, Α. (2008), «Δουλειές με φούντες!» Η ιστορία της

επιχειρηματικότητας μέσα από τον ελληνικό κινηματογράφο (1950-1970),

Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλονίκη.

Παπαδημητρίου, Λ. (2009), Το ελληνικό κινηματογραφικό μιούζικαλ, Αθήνα:

Παπαζήση.

Παραδείση, Μ. (1993). Έργα και ημέραι του παλαιού και του νέου ελληνικού

κινηματογράφου, Πολίτης, 122, 50-56.

Παραδείση, Μ. (2006), Κινηματογραφική αφήγηση και παραβατικότητα στον

ελληνικό κινηματογράφο, Τυπωθήτω: Αθήνα.

Πιαζιου, Γ. (1999), «Τα παιδιά άλλοτε και τώρα: από τον αναλφαβητισμό στη

φροντιστηριακή μανία», εφημ. Καθημερινή της Κυριακής , 3\10\1999, σελ.34.

11

Πλειός, Γ. (2005). Πολιτισμός της εικόνας και εκπαίδευση, Αθήνα:

Πολύτροπον.

Προκόπ, Ντ. (1997), «Η δύναμη των Μέσων μαζικής ενημέρωσης και η

επίδραση τους στις μάζες: μια ιστορική ανασκόπηση», Αθήνα: Νέα Σύνορα –

Λιβάνη.

Ρούβας, Α. (2005), Ελληνικός κινηματογράφος, Αθήνα: Ελληνικά γράμματα

Santel, G. (1995), «100 χρόνια κινηματογράφος», στο «Ιστορία

εικονογραφημένη», τ.325 , 1995 , σελ.60-71.

Σεραφετεινίδου, Μ. (1987), Κοινωνιολογία των μέσων μαζικής

επικοινωνίας», Αθήνα: Gutenberg.

Σολδάτος, Γ. (1990), Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Τόμος Γ΄,

Αιγόκερως: Αθήνα.

Σωτήρης, Δ. (1982). Για τον ελληνικό κινηματογράφο, Φιλμ, 3, Αθήνα:

Κέδρος.

Σωτηροπούλου, Χ., 1989, Ελληνική Κινηματογραφία: 1965-1975. Θεσμικό

πλαίσιο-οικονομική κατάσταση, Αθήνα: Θεμέλιο.

Σωτηροπούλου, Χ. (1995), Η διασπορά στον ελληνικό κινηματογράφο.

Επιδράσεις και επιρροές στη θεματολογική εξέλιξη των ταινιών της περιόδου

1945-1986, Αθήνα: Θεμέλιο.

Σωτηροπούλου, Χ. (1998), Η ιστορικότητας της εικόνας ή η εικόνα ως πηγή

της Ιστορίας, Πρακτικά Διεθνούς Ημερίδας «Μαρτυρίες σε ηχητικές ή

κινούμενες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστορίας», 148-153, Αθήνα: Κατάρτι.

Τομαή–Κωνσταντοπούλου, Φ. (2001), «Η μαρτυρία της κινηματογραφικής

εικόνας: πηγή και σχολιασμός της ιστορίας από το κινηματογραφικό έργο του

Λάκη Παπαστάθη», Αθήνα: Αιγόκερως.

Τσουκαλάς, Κ. (1987), Κράτος, κοινωνία, εργασία στη μεταπολεμική Ελλάδα,

Αθήνα: Θεμέλιο.

Φραγκούλης, Γ. (2006), Η κωμωδία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο,

Αθήνα: Έλευσις.

12

Alexander, A. (1964), Greek Industrialists, Centre of Planning and

Economic Research, Athens στο Β. Καραποστόλης, 1984, Η καταναλωτική

συμπεριφορά στην ελληνική κοινωνία: 1960-1975, ΕΚΚΕ, Αθήνα.

Christ, W. & Potter, W. (1998). Media Literacy, media education and

academy, Journal of Comminication, 48(1), 5-15.

Clemens, J. K., and M. Wolff (eds.), 1999, Movies to manage by. Lessons in

leadership from great films, Contemporary Books, New York.

O’ L. Higgins, S., and C. Striegel (eds.), (2003), Movies for business. Big-

Screen Lessons in corporate vision, entrepreneurship, logistics and ethics,

New Media Ventures, Washington.

Survey of Entrepreneurship in Higher Education in Europe, 2008, EU

Commission, DG Enterprise and Industry [online]

Available at:

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/support_measures/tr

aining_education/highedsurvey_en.pdf [Accessed 30 June 2009]

13

Προτεινόμενες δραστηριότητες

1. Ποιες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε από τους

τίτλους αρχής και τέλους;

- Συντελεστές

Ποια επαγγέλματα εμπλέκονται στη δημιουργία μιας

ταινίας; Υπάρχουν σήμερα ή η τεχνολογία έχει κάνει

περιττή την ύπαρξή τους; Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Διευθυντής παραγωγής, ηθοποιός, κομπάρσος,

σκηνοθέτης, διευθυντής φωτογραφίας (αναλαμβάνει την

φωτογραφική τεχνική και την καλλιτεχνική ποιότητα των λήψεων, εσωτερικών και εξωτερικών, είναι υπεύθυνος για το φωτισμό του φυσικού ή τεχνητού διακόσμου, το καδράρισμα ή τη σύνθεση των πλάνων, τη φωτογραφική απόδοση του πνεύματος του έργου,

σύμφωνα με τι τις οδηγίες του Σκηνοθέτη) και φωτογράφοι,

σεναριογράφος, μουσική επένδυση, συνθέτης,

τραγουδιστής, χορογράφος, χορευτής, μηχανικός ήχου

ή ηχολήπτης ή φωνολήπτης (είναι εξειδικευμένος στη χρήση

εξοπλισμού εγγραφής, μίξης και αναπαραγωγής ήχου), μπούμαν

(βοηθός ηχολήπτη), μακιγιέρ/ζ, μοντέρ (είναι υπεύθυνος για τη

συρραφή των πλάνων, τον συγχρονισμό εικόνας, διαλόγου, μουσικής

και ήχου και τη δημιουργία του ρυθμού της κιν/κής ταινίας), σκριπτ (στα Ελληνικά μεταφράζεται ως Γραμματέας Γυρίσματος και είναι υπεύθυνος για την κινηματογραφική συνέπεια μεταξύ χώρου, χρόνου, αντικειμένων, θέσεων και κινήσεων προσώπων, αντικειμένων και μηχανής λήψης, ανάμεσα στα πλάνα των σκηνών του σεναρίου), φροντιστής (συνεργάζεται με τον Σκηνογράφο και τον Ενδυματολόγο

για την εξασφάλιση όλων των αντικειμένων της επένδυσης των χώρων γυρίσματος και επιμελείται για την έγκαιρη εξεύρεση κάθε υλικού και αντικειμένου το οποίο χρειάζεται για τις ανάγκες του γυρίσματος της

κινηματογραφικής ταινίας), αμπιγιέρ/ζ (φροντίζει για την καλή

κατάσταση των ενδυμάτων, αναλαμβάνει την επιδιόρθωσή τους),

μακινίστας (είναι υπεύθυνος για την τοποθέτηση, τη σταθεροποίηση

και τη μετακίνηση της κινηματογραφικής μηχανής λήψης ή άλλων μηχανημάτων και εργαλείων π.χ. τρίποδα, γερανοί, τράβελιvγκ, κ.α εκτελώντας γι αυτό τις απαραίτητες κατασκευές και εφαρμογές, εκτελεί την κίνηση της μηχανής λήψης επί γερανών ή άλλων κινητών μέσων, σύμφωνα με τις εντολές του Σκηνοθέτη, επίσης, επιμελείται ειδικών κατασκευών για την τοποθέτηση και σταθεροποίηση των προβολέων κατά τη διάρκεια της κινηματογραφικής παραγωγής),

14

ηλεκτρολόγος, τεχνικός, φωτιστής, οπερατέρ ή

κάμεραμαν ή εικονολήπτης, σκηνογράφος (υπεύθυνος για

σκηνικά και ντεκόρ), ενδυματολόγος κλπ.

Φτιάξτε μια πυραμίδα και τοποθετήστε τα επαγγέλματα

αυτά βάζοντας όσο ανεβαίνετε προς

την κορυφή τα πιο σημαντικά: αυτά

δηλαδή που ασκούν τη μεγαλύτερη

επιρροή στο τελικό προϊόν. Υπάρχει

κάποια λογική ή ιεραρχία στη σειρά με

την εμφανίζονται τα επαγγέλματα

στους τίτλους της αρχής; Ποια εμφανίζονται πρώτα και

ποιο τελευταίο; Γιατί οι τίτλοι κλείνουν πάντα με το

όνομα του σκηνοθέτη;

Βρείτε πληροφορίες για κάποιους από τους δημιουργούς

της ταινίας: ηθοποιούς, παραγωγούς, σκηνοθέτες,

μουσικούς, φωτογράφους κλπ. Φτιάξτε ένα σύντομο

βιογραφικό για όσους θέλετε. http://www.sansimera.gr/biographies/32 (Φιλοποίμην Φίνος)

http://www.sansimera.gr/biographies/139 (Βουγιουκλάκη Αλίκη)

http://www.sansimera.gr/biographies/25 (Κωνσταντάρας Λάμπρος)

http://www.sansimera.gr/biographies/147 (Χατζιδάκις Μάνος)

http://www.sansimera.gr/biographies/52 (Παπαγιαννόπουλος

Διονύσης)

http://www.sansimera.gr/biographies/175 (Σακελλάριος Αλέκος)

http://www.sansimera.gr/biographies/57 (Χορν Δημήτρης)

http://www.sansimera.gr/biographies/185 (Σταυρίδης Νίκος)

http://www.sansimera.gr/biographies/505 (Ευθυμίου Χρήστος)

http://www.sansimera.gr/biographies/43 (Ρίζος Νίκος)

http://www.sansimera.gr/biographies/73 (Ζαμπέτας Γιώργος)

http://www.sansimera.gr/biographies/97 (Αυλωνίτης Βασίλης)

http://www.sansimera.gr/biographies/116 (Βλαχοπούλου Ρένα)

http://www.sansimera.gr/biographies/69 (Λογοθετίδης Βασίλης)

http://www.ishow.gr/person.asp?guid=D8EE7CB7-3D07-4C26-

8D11-A527957F0426 (Πρετεντέρης Κώστας)

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%C

F%82_%CE%A4%CF%83%CE%B9%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF

%CF%82 (Τσιφόρος Νίκος)

Γνωρίζετε τα πρόσωπα αυτά από κάποιον άλλον τομέα

της πολιτιστικής ζωής του τόπου μας; (π.χ. ένας

15

σεναριογράφος μπορεί να ήταν και θεατρικός

συγγραφέας. Ο Νίκος Τσιφόρος για παράδειγμα ήταν

συγγραφέας, δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και

σεναριογράφος).

Ξέρετε άλλα έργα

τους (όχι

απαραίτητα μόνο

κινηματογραφικά);

Ο Νίκος Τσιφόρος

για παράδειγμα

έγραψε πολλά

διηγήματα,

ιστορικά βιβλία και

μια σειρά εικονογραφημένων βιβλίων με θέμα την

ελληνική μυθολογία.

- Χώρος και χρόνος

Πού γυρίστηκε η ταινία (συχνά αναφέρεται στους

τίτλους, άλλοτε το λέει ο αφηγητής, άλλοτε προκύπτει

από το σενάριο); Για παράδειγμα οι περισσότερες ταινίες

με πρωταγωνιστή τον Βασίλη Λογοθετίδη γυρίστηκαν

στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου παρόλο που το σενάριο

υπονοεί ότι η δράση συμβαίνει στην Αθήνα.

Πότε γυρίστηκε (οι πληροφορίες υπάρχουν στο

διαδίκτυο); Τότε οι δημιουργοί δε συνήθιζαν να

προσθέτουν στους τίτλους αρχής και τέλους την

ημερομηνία δημιουργίας, σε πολλές τηλεοπτικές κόπιες

όμως έχει προστεθεί η ένδειξη στο τέλος.

- Εφέ, γραφικά

Ποιον τρόπο επέλεξαν οι δημιουργοί για να κερδίσουν

την προσοχή και το ενδιαφέρον του θεατή; Ποια τεχνική;

(μόνο κείμενο, animation, φωτογραφίες, βίντεο, αφήγηση,

πρώτη σκηνή της ταινίας και μετά τίτλοι κλπ)

16

Δημιουργήστε στο movie maker άλλους τίτλους αρχής ή

άλλο τέλος για το έργο. Στο διαδίκτυο μπορείτε να

βρείτε φωτογραφίες από την ταινία, τη μουσική της

επένδυση και άλλες πληροφορίες.

Πώς ολοκληρώθηκε η ταινία; («έπεσε» απλώς ο τίτλος

«ΤΕΛΟΣ» ή κάτι άλλο). Ζωγραφίστε το δικό σας ΤΕΛΟΣ

στην ταινία.

- Οικονομικά στοιχεία

Ποια εταιρεία είχε την ευθύνη της παραγωγής της

ταινίας (οι σημαντικότερες ήταν: Φίνος Φιλμ,

Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης, Κλέαρχος Κονιτσιώτης, Θου-

ΒΟΥ, Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, Ανζερβός κλπ);

Μπορείτε να βρείτε στοιχεία για το πιθανό κόστος της;

Μπορείτε να κάνετε συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή;

Δίνουν οι τίτλοι της αρχής πληροφορίες για προϊόντα,

υπηρεσίες και επιχειρήσεις που στήριξαν οικονομικά την

ταινία ή διαφημίζονται κατά τη διάρκειά της;

(ακολουθούν τα προϊόντα και οι επιχειρήσεις που

διαφημίζονται στους τίτλους της αρχής της ταινίας «Η

Αρχόντισσα και ο Αλήτης»)

17

- Ποιες άλλες πληροφορίες αντλείτε από τους τίτλους; Τι

σας αρέσει και τι όχι σ’ αυτούς; Της ίδιας φιλοσοφίας

είναι οι τίτλοι σύγχρονων ελληνικών ή ξένων ταινιών; Αν

συγκρίνατε το μέσο του κινηματογράφου με την

τηλεόραση, βρείτε ομοιότητες και διαφορές ως προς

τους τίτλους αρχής και τέλους (π.χ. σε μια κωμική

ελληνική σειρά).

- Επεξεργαστείτε γλωσσικά τον βασικό τίτλο της ταινίας:

αριθμός λέξεων, μέρη του λόγου, ελληνικές ή ξένες,

σημεία στίξης, ορθογραφία κλπ. Γιατί νομίζετε ότι οι

δημιουργοί επέλεξαν αυτόν τον τίτλο; Τι ήθελαν να

πετύχουν; Αφού δείτε την ταινία, βάλτε έναν δικό σας

τίτλο.

18

Βρίσκετε διαφορές στην ορθογραφία στους παραπάνω

τίτλους; Γιατί;

- Ποιες πληροφορίες μας δίνει ο τίτλος της ταινίας για την

υπόθεσή της; Νομίζετε ότι της ταιριάζει; Μπορούμε να

μαντέψουμε σε γενικές γραμμές την υπόθεση από τον

τίτλο;

19

2. Η διαφήμιση στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο

-Υπάρχουν πληροφορίες για τη διαφήμιση στους τίτλους της

ταινίας;

-Με ποιους τρόπους διαφημίζονται προϊόντα;

Είναι μέρος του σκηνικού;

Οι ηθοποιοί τα χρησιμοποιούν ή αναφέρονται σ’

αυτά;

Κάποιες εταιρείες (που αναφέρονται στους

τίτλους) πλήρωσαν π.χ. την κατασκευή των

σκηνικών;

Στην ταινία «Τα κίτρινα γάντια», στον τοίχο υπάρχει η διαφήμιση

γνωστής μπύρας της εποχής που την κρατάει στα χέρια της η

μελαχρινή τότε Αλίκη Βουγιουκλάκη!!

-Τι προϊόντα διαφημίζονται; Υπάρχουν σήμερα;

-Στον σύγχρονο κινηματογράφο υπάρχει διαφήμιση;

-Τι ξέρετε για την άμεση και έμμεση διαφήμιση;

Στην ταινία «Ησαΐα Χόρευε» η κάμερα δείχνει πρώτα την

ταμπέλα γνωστού τραπεζικού ιδρύματος της εποχής και

μετά ζουμάρει στους πρωταγωνιστές, Αυλωνίτη και

Βασιλειάδου που συζητούν περπατώντας από κάτω. Στην

ταινία «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» ο Κωνσταντάρας μιλάει

20

για την εταιρεία που θα μεταφέρει την κόρη του από το

Λονδίνο και στη διάρκεια της αναμονής στο αεροδρόμιο

υπάλληλος της εταιρείας (με το banner στο πίσω μέρος

της) αναγγέλει την άφιξη της πτήσης. Ποια από τις δύο

διαφημίσεις θα θεωρούσατε άμεση και ποια έμμεση;

-Στην τηλεόραση βρίσκουμε τέτοιες μορφές διαφήμισης;

-Έχετε ακούσει τον όρο «τοποθέτηση προϊόντων» (product

placement);

-Για ποιο λόγο υπάρχει διαφήμιση προϊόντων στις ταινίες;

-Συμφωνείτε με την τακτική αυτή;

3. Οι αφίσες των παλιών ελληνικών ταινιών

Παλαιότερα (τις δεκαετίες του ’60, ’70 κυρίως) οι

παραγωγοί των ταινιών συνήθιζαν να φτιάχνουν μεγάλες

πολύχρωμες αφίσες με τις οποίες διαφήμιζαν τις ταινίες

τους σε κεντρικά σημεία χωριών και πόλεων.

-Βρείτε στο διαδίκτυο τέτοιες αφίσες. Ποια είναι τα

χαρακτηριστικά τους; Ποια στοιχεία-πληροφορίες υπάρχουν

21

στις αφίσες; Ποιου σκοπούς εξυπηρετούσε η εκτύπωσή

τους;

-Γιατί δε συμβαίνει αυτό στην ίδια έκταση σήμερα; (π.χ.

άλλοι τρόποι διαφήμισης κλπ)

-Φτιάξτε μια δική σας αφίσα για την αγαπημένη σας ελληνική

ταινία (ατομικά, ομαδικά, σε χαρτί Α4, Α3 ή με όποια

τεχνική θέλετε, ακόμη και σε ψηφιακή μορφή με τη βοήθεια

του word ή εξειδικευμένου λογισμικού.

22

Μεταπολεμική αφίσα για την προβολή

της ταινίας «Ο Γρουσούζης» στον

κινηματογράφο «ΚΡΟΝΙΟΝ» (από το

βιβλίο του Β. Τζανακάρη: Το θέατρο

και ο Κινηματογράφος εις την

«Καλλίστην πόλιν» των Σερρών από

τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το

λυκόφως του 20ου.

23

4. Σκηνές και πλάνα

Πόσες σκηνές έχει η ταινία σας; Σκηνή είναι ένα τμήμα της

ταινίας που έχει ενότητα χώρου και χρόνου. Για παράδειγμα

στην ταινία «Το ξύλο βγήκε από το παράδεισο» υπάρχει

στην αρχή της μια σκηνή που διαδραματίζεται στο σπίτι της

Αλίκης την ώρα που παίρνει πρωινό και ετοιμάζεται να

αναχωρήσει για το σχολείο της. Η σκηνή διαδραματίζεται

στην αυλή του σπιτιού της Αλίκης και σ’ αυτήν

πρωταγωνιστούν η Αλίκη, η μητέρα της, η υπηρέτριά της

και …. ο σκύλος. Οι περισσότερες σκηνές όμως χωρίζονται

σε πλάνα. Πλάνο έχουμε κάθε φορά που η κάμερα αλλάζει

θέση. Για παράδειγμα στη σκηνή για την οποία μιλήσαμε

παραπάνω, έχουμε τα ακόλουθα πλάνα:

1ο πλάνο: η κάμερα είναι απέναντι από το τραπέζι του

πρωινού και καταγράφει τη δυσαρέσκεια της Αλίκης προς

τη μητέρα της για τη… μαρμελάδα φράουλα που καλείται να

φάει. 2ο πλάνο: η κάμερα κάνει κοντινό στο πρόσωπο της

μητέρας της Αλίκης και καταγράφει την επιμονή της να φάει

η κόρη της το πρωινό που της ετοίμασε. 3ο πλάνο: η

υπηρέτρια φτάνει και ειδοποιεί ότι το λεωφορείο ήρθε για

να πάρει την Αλίκη και να τη μεταφέρει στο σχολείο. 4ο

πλάνο: η κάμερα καταγράφει την Αλίκη που σηκώνεται για

να φύγει τη στιγμή που η μάνα της λέει στην υπηρέτρια ότι

θα πάει στο σχολείο με το αυτοκίνητο της οικογένειας. 5ο

πλάνο: η Αλίκη ταΐζει τον σκύλο και φεύγει για το σχολείο…

24

-Πόσες σκηνές έχει η ταινία την οποία επιλέξατε; Σας

φαίνεται μικρός ή μεγάλος ο αριθμός; Έχετε μέτρο

σύγκρισης;

-Επιλέξτε μια σκηνή και βρείτε τα πλάνα της. Την

ώρα της παρακολούθησης χτυπάτε παλαμάκια κάθε φορά

που αλλάζει ο σκηνοθέτης πλάνο. Προσπαθήστε να

αναπαραστήσετε στην τάξη την ομάδα του γυρίσματος την

ώρα της συγκεκριμένης σκηνής. Δεν μας ενδιαφέρει η

θεατρική αναπαράσταση της σκηνής, αλλά ο εντοπισμός των

κινήσεων της κάμερας και του συνεργείου και ο λόγος που ο

σκηνοθέτης άλλαζε πλάνο. Ο αριθμός των πλάνων είναι

τυχαίος; Τι προσφέρει στο έργο;

5. Σκηνές και πλάνα

Επιλέξτε μια σκηνή της ταινία σας και εξοικειωθείτε με τη

γλώσσα της κινηματογραφικής αφήγησης. Αξιοποιήστε τις

παρακάτω πληροφορίες:

Ονομασία πλάνων:

Ανάλογα με την απόσταση από το αντικείμενο:

Πάρα Πολύ γενικό (ο άνθρωπος φαίνεται μικρός, κυριαρχεί

το τοπίο)

25

Πολύ Γενικό (πάλι κυριαρχεί ο χώρος, η ανθρώπινη φιγούρα

είναι όμως πιο κοντά)

Γενικό (φαίνεται ολόκληρος ο χαρακτήρας)

Αμερικάνικο (η ανθρώπινη φιγούρα ως τα γόνατα)

26

Μεσαίο ή μπούστο (ένα πλάνο από τη μέση και πάνω)

Κοντινό (γκρο πλαν) (το πρόσωπο)

Πολύ κοντινό (τα μάτια ενός ανθρώπου ή μια

λεπτομέρεια π.χ. ένα έντομο)

Ανάλογα με το ύψος της κινηματογραφικής μηχανής

Στο επίπεδο του ματιού (η κάμερα τοποθετείται στο ύψος

του ανθρώπου)

Πλονζέ (η μηχανή κοιτάει προς τα κάτω, είναι μια λήψη που

καταπιέζει το αντικείμενο που κινηματογραφούμε)

27

Σκηνές από ταινίες με την κάμερα να κοιτάει προς τα κάτω

Κοντρ πλονζέ (η μηχανή κοιτάει προς τα πάνω)

Σκηνές από ταινίες με την κάμερα να κοιτάει προς τα πάνω

Συζητήστε για τους λόγους επιλογής της μίας ή της άλλης γωνίας

λήψης. Στην ταινία για παράδειγμα «Ένας βλάκας και μισός», η

λήψη πλονζέ στο δικαστήριο όταν ο πρωταγωνιστής Ευθυμίου

συνειδητοποιεί ότι έπεσε θύμα της πανούργας χήρας και

παραδέχεται ότι είναι βλάκας, τι εξυπηρετεί σκηνοθετικά; Πώς

φαίνεται ο πρωταγωνιστής με αυτή τη λήψη;

Ομπλίκ (η μηχανή μπαίνει σε λοξή θέση, λήψη που δίνει ένα

είδος αστάθειας στο πλάνο)

Ανάλογα με τη γωνία λήψης

Φας (μετωπικά, κατά πρόσωπο)

Προφίλ (το δεξιό ή το αριστερό μάγουλο)

Τρία τέταρτα (υπό γωνία)

Ανάλογα με την κίνηση της μηχανής

28

Πανοραμίκ (από δεξιά-αριστερά ή και αντίστροφα, στον

οριζόντιο άξονα της μηχανής)

Βερτικάλ (η κίνηση από πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα,

στον κάθετο άξονα της μηχανής)

Τράβελινγκ ( η μηχανή κινείται με βαγονάκι ή άλλον τρόπο

πάνω σε ράγες, πλησιάζοντας ή όχι σε κάποιο πρόσωπο ή

αντικείμενο)

Συνδεσμολογία πλάνων

Κατ (τελειώνει ένα πλάνο και απλά αρχίζει το επόμενο)

Fade in (ξεκινά η εικόνα από σκοτάδι και σιγά σιγά

φωτίζεται)

Fade out (το πλάνο σταδιακά σκοτεινιάζει, ώσπου γίνεται

μαύρο)

Φοντύ ανσενέ (το πλάνο σταδιακά σβήνει μέσα στο επόμενο

που ανάβει)

Εφφέ

-Βρείτε για κάθε πλάνο μιας τυχαίας σκηνής το είδος του, το

κάδρο, τη γωνία λήψης της κάμερας κλπ. Προσπαθήστε να

καταλάβετε γιατί ο σκηνοθέτης σε ένα πλάνο χρησιμοποιεί

τον έναν τρόπο και όχι έναν άλλον. Προτείνετε για όποιο

πλάνο νομίζετε μια διαφορετική λήψη. Δικαιολογήστε την

άποψή σας.

29

6. Κανόνες και λάθη…

Στον κινηματογράφο ο χώρος και ο χρόνος είναι

αυθαίρετοι, κατασκευάζονται. Για να μπορεί ο θεατής της

ταινίας να συνδέσει κατακερματισμένες εικόνες (πλάνα,

σκηνές κλπ) και να φτιάξει την εικόνα του όλου, έχει

ανάγκη συνέχειας και αληθοφάνειας. Ας δούμε τα πιο

σημαντικά στοιχεία:

Φωτισμού: σε ένα πλάνο το φως χτυπά το πρόσωπο ενός

ηθοποιού από αριστερά, δεν μπορεί στο επόμενο πλάνο να

τον χτυπά από δεξιά

Ρυθμού: στο γενικό πλάνο ένας ηθοποιός ή ένα αυτοκίνητο

κινείται γρήγορα, δε γίνεται στο κοντινό να κινείται αργά

Ρούχων: δεν μπορούν για παράδειγμα να αλλάζουν τα ρούχα

στα μέσα μιας σκηνής, ή στο δρόμο προς το σχολείο ο

«ηθοποιός» να φοράει καπέλο και μπαίνοντας στο προαύλιο

να εξαφανίζεται το καπέλο

Δράσης: σε κάποιο πλάνο ο ήρωας κάνει κάτι και στο

κοντινό αυτή η δράση εξαφανίζεται

Κίνησης μηχανής: ο ρυθμός της κίνησης της μηχανής (π.χ.

πανοραμίκ) σε δύο πλάνα που δένουν πρέπει να είναι ο ίδιος

30

Άξονας φοράς: αν κάνουμε μια λήψη όπου ένας ηθοποιός

κινείται από δεξιά προς αριστερά, στο επόμενο πλάνο,

εφόσον τα δύο πλάνα δένουν, πάλι πρέπει να κινείται από

δεξιά προς αριστερά, αλλιώς θα φαίνεται σαν να έχει

στρίψει. Με απλά λόγια, αν ένας άνθρωπος ή ένα αυτοκίνητο

για παράδειγμα βρίσκονται σε κίνηση, πηγαίνοντας από την

αριστερή προς την δεξιά πλευρά του κάδρου, τότε στο

αμέσως επόμενο πλάνο, θα πρέπει να μπουν και πάλι από

την αριστερή πλευρά. Διαφορετικά, αποπροσανατολίζεται για

άλλη μια φορά ο θεατής, θεωρώντας πως βλέπει άλλο

πρόσωπο/αυτοκίνητο, να κατευθύνεται μετωπικά προς αυτό

που είδε πριν.

Bάζουμε την κάμερα

πάντα από την ίδια μεριά

(το ίδιο ημιεπίπεδο) ως

προς την κίνηση του

σώματος, δεν «πηδάμε»

τον άξονα φοράς του. Με

άλλα λόγια (βλέπε φωτο)

η κάμερα κινείται πάντα

στο μισό ημικύκλιο που ορίζεται από τη γραμμή όπου

διαδραματίζεται η δράση (κανόνας 180 μοιρών)

Ένα παράδειγμα, για να γίνει καλύτερα αντιληπτό: Θέλουμε να

κινηματογραφήσουμε τον διάλογο δύο ανθρώπων που κάθονται ο

ένας απέναντι από τον άλλο (όπως τους βλέπετε στην κάτοψη

στην επόμενη φωτογραφία). Άξονας είναι στην συγκεκριμένη

περίπτωση η νοητή ευθεία που συνδέει τα βλέμματα των δύο

ανθρώπων. Ποιος είναι λοιπόν ο περιορισμός; Η κάμερα, σύμφωνα

με τον κανόνα του άξονα (ή αλλιώς των 180 μοιρών) θα πρέπει

πάντα να κινείται ή να αλλάζει θέσεις μόνο από την μία πλευρά του

31

άξονα, όπως στο παράδειγμα στο ημικύκλιο που ορίζεται με βάση

τον άξονα.

Το σκεπτικό πίσω από τον κανόνα είναι η ανάγκη να έχουν πάντα

τα δύο πρόσωπα την ίδια χωροταξική σχέση μεταξύ τους στις

τελικές εικόνες – πάντα στην ίδια σκηνή ο ένας να εμφανίζεται

δεξιά και ο άλλος αριστερά, ή, όταν το πλάνο περιλαμβάνει μόνο

τον έναν από τους δύο, το βλέμμα του να κοιτάζει πάντα προς την

ίδια κατεύθυνση του κάδρου.

Αποτέλεσμα της τήρησης του κανόνα είναι η ομαλή μετάβαση των

πλάνων, που θα κάνει τη δουλειά του μοντέρ πιο εύκολη, και

φυσικά, ο ακριβής προσανατολισμός του θεατή. Αν για παράδειγμα

ξαφνικά η κάμερα περνούσε τον άξονα, πλέον ο άντρας με την

πορτοκαλί μπλούζα θα εμφανιζόταν στα δεξιά, ενώ μέχρι τώρα

εμφανιζόταν στα αριστερά. Επιπλέον, το βλέμμα του θα έχει πλέον

στραφεί προς την αντίθετη κατεύθυνση. Χωρίς ομαλή μετάβαση,

αυτή η ξαφνική αλλαγή θα αποπροσανατόλιζε τον θεατή, κάνοντάς

τον να νομίσει πως ο άντρας άλλαξε θέση στην σκηνή.

Κανόνας των τριών: χωρίζει το κάδρο σε 3 οριζόντιες και 3

κάθετες λωρίδες. Στο τετράγωνο που σχηματίζεται από τα

32

σημεία τομής τους είναι το κατάλληλο σημείο για να

τοποθετήσουμε το αντικείμενο του ενδιαφέροντος.

Ο κανόνας των 30 μοιρών

Σε κάθε αλλαγή πλάνου, η γωνία μεταξύ του προηγούμενου

και του επόμενου πρέπει να είναι μεγαλύτερη των 30

μοιρών, αλλιώς το μάτι την αντιλαμβάνεται σαν «πήδημα» ή

κούνημα της κάμερας.

-Επιλέξτε πάλι από την αγαπημένη σας ελληνική ταινία

κάποια πλάνα και δείτε πώς εφαρμόζονται οι παραπάνω

κανόνες.

Σταθείτε ιδιαίτερα στον κανόνα των 180ο και για να

καταλάβετε τη σημασία του, …παραβιάστε τον. Επιλέξτε μια

33

σκηνή διαλόγου από μια ελληνική ταινία όπου η κάμερα είναι

στημένη απέναντι από τους δύο ή περισσότερους ηθοποιούς

που συνομιλούν. Γυρίστε ξανά τη μισή σκηνή με την κάμερα

στημένη στο ημικύκλιο μπροστά από τους ηθοποιούς και

στην υπόλοιπη μισή σκηνή, μετακινήστε την κάμερα στο άλλο

ημικύκλιο. Δείτε στον υπολογιστή το αποτέλεσμα. Τι

σύγχυση προκαλείται;

Δείτε την παραπάνω σκηνή: οι δύο πρωταγωνιστές

(Λογοθετίδης, Τσαγανέα) στην ταινία «Ένας ήρωας με

παντούφλες» συνομιλούν. Αναπαραστήστε τη σκηνή

τηρώντας τον κανόνα των 180ο. Τι θα συμβεί αν η κάμερα

μετακινηθεί στο ημικύκλιο που βρίσκεται πίσω από τους δύο

πρωταγωνιστές;

-Κάντε το ίδιο και με άλλους κανόνες που αναφέρθηκαν

προηγουμένως. Δείτε πώς ο κανόνας των τριών

εφαρμόζεται στα επόμενα κάδρα:

7. Storyboard

Το storyboard είναι ο οπτικός χάρτης της ιστορίας. Είναι

ο οδηγός για την ανάπτυξη της υπόθεσης γι’ αυτό και το σχέδιο

δεν είναι απαραίτητο να είναι καλλιτεχνικών προδιαγραφών.

Αρκεί ένα απλό και καθαρό σχέδιο γιατί το μόνο

που χρειάζεται είναι να καθοριστεί η θέση των ηρώων και η γωνία

λήψης τους.

34

Επάνω storyboard από την ταινία «Σαμποτάζ» του Χίτσκοκ

(Πηγή: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Πρόγραμμα

«Πάμε Σινεμά»). Κάτω από την ταινία «Στη σκιά των γιγάντων»

του Χίτσκοκ (από την ίδια πηγή).

35

Φτιάξτε το δικό σας storyboard για οποιαδήποτε σκηνή της

ταινίας σας. Θα σας βοηθήσει το ακόλουθο σχέδιο:

Εικόνα Εικόνα

Σημειώσεις ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………

Σημειώσεις ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………

36

8. Γράψτε μια περίληψη της ταινίας

Γράψτε μια περίληψη της ταινίας σας. Να θυμάστε ότι θα

πρόκειται για ένα κείμενο με το οποίο θα παρουσιάζετε την

ταινία σε τρίτους. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να λείπουν

τα ακόλουθα στοιχεία:

Συντελεστές της ταινίας

Χρόνος γυρίσματος

Τόπος γυρίσματος

Παραγωγός εταιρεία

Τίτλος

Πρωταγωνιστές

Υπόθεση

9. Το δικό σας τέλος…

Σας ικανοποιεί το τέλος της ταινίας; Θα μπορούσε ή θα

θέλατε να τελειώσει με άλλον τρόπο; Συζητήστε σε ομάδες

και φτιάξτε το δικό σας τέλος. Κάθε ομάδα θα παρουσιάσει

(δραματοποίηση) το τέλος αυτό και η τάξη θα επιλέξει το

καλύτερο. Συζητήστε επίσης για τη λογική του happy end

που υιοθετείται για το τέλος όλων των παλιών κωμωδιών.

Πώς θα σας φαινόταν αν στην ταινία «Η Αρχόντισσα και ο

αλήτης» η Αλίκη δεν παντρευόταν τον Παπαμιχαήλ αλλά

τον πλούσιο εφοπλιστή;

10. Κριτικοί…

Ας υποθέσουμε ότι είστε κριτικοί κινηματογράφου και

γράφετε άρθρα σε γνωστό περιοδικό ή εφημερίδα. Γράψτε

ένα άρθρο για την ταινία που επιλέξατε. Σχολιάστε τα

δυνατά και τα αδύνατά της σημεία. Μιλήστε για όσα σας

άρεσαν και όσα σας απογοήτευσαν. Επιλέξτε το ύφος της

κριτικής σας (ευγενικό, αυστηρό, αγενές, επιστημονικό,

37

αναλυτικό κλπ). Βρείτε αντίστοιχες κριτικές από το

διαδίκτυο για να πάρετε ιδέες.

Να θυμάστε ότι μια κινηματογραφική κριτική είναι ένα

ιδιαίτερο κειμενικό είδος με τις δικές του συμβάσεις. Έτσι

πρέπει να δοθεί έμφαση στη δομή του κειμένου: πρώτα

συνήθως δίνονται τα στοιχεία της ταινίας (τόπος

παραγωγής, χρονολογία, σκηνοθέτης, ηθοποιοί). Έπειτα

γίνεται μια σύντομη αναφορά σε συστατικά της ταινίας με

σκοπό να εξασφαλιστεί το ενδιαφέρον του υποψήφιου θεατή.

Στη συνέχεια δίνονται στοιχεία του σεναρίου (χωρίς να

αποκαλύπτεται το τέλος) και η κριτική τελειώνει με τον

χαρακτηρισμό της σκηνοθετικής εργασίας και της ερμηνείας

των ηθοποιών και με μια γενική αποτίμηση της ταινίας.

Διαβάστε τις «κριτικές» σας στην τάξη. Τι διαπιστώνετε;

Έχουν όλοι την ίδια άποψη για την ταινία που είδανε; Γιατί

υπάρχουν τόσες διαφορές;

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στη 15η Ενότητα της Γλώσσας της Στ΄

δημοτικού μπορείτε να βρείτε παραδείγματα και άλλων

κινηματογραφικών κριτικών.

Κριτική ταινίας από την

ιστοσελίδα

www.athinorama.gr

38

11. Τρόπος ζωής τότε και σήμερα

Κάθε ταινία μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για μια σειρά

από θέματα. Στην τάξη μπορούμε να επεξεργαστούμε τις

πληροφορίες αυτές ομαδοποιημένα:

-η καθημερινότητα των

ανθρώπων (Διατροφή,

ενδυμασία, οικία, τρόπος

ζωής, τρόπος

διασκέδασης κλπ.

Ομοιότητες και

διαφορές με το σήμερα.)

-ποιο ήταν το διατροφικό πρότυπο τη δεκαετία του ’50 και

του ’60; Λαδερά φαγητά, πολλά όσπρια, σιροπιαστά γλυκά

και γλυκά του κουταλιού, φρούτα, λαχανικά, σπιτικές πίτες,

ελάχιστο κρέας και φυσικά ψωμί συνθέτουν το ελληνικό

τραπέζι αυτής της εποχής.

Ο στρίγγλος που

έγινε αρνάκι

Χτυποκάρδια στο

θρανίο

Μια τρελή

οικογένεια

Πολυτεχνίτης και

ερημοσπίτης

39

Συζητούμε για τη σύνθεση του σημερινού τραπεζιού.

Βρίσκουμε ομοιότητες και διαφορές. Αναφερόμαστε στη

μεσογειακή διατροφή αλλά και στις ιστορικές συνθήκες στην

Ελλάδα τις δεκαετίες του ’50 και ’60 (μετά τον πόλεμο και

τον εμφύλιο, φτώχεια, μετανάστευση).

-το εκπαιδευτικό σύστημα (Αριθμός μαθητών ανά τάξη,

μαθήματα, προφίλ εκπαιδευτικού, κανόνες, εξετάσεις,

παιδαγωγικό κλίμα, μισθός εκπαιδευτικών, ειδικότητες κλπ.

Ομοιότητες και διαφορές με τα σημερινά σχολεία). Είναι

χαρακτηριστικές οι ακόλουθες πληροφορίες. Υπήρχε

ενδυματολογική ομοιομορφία στα σχολεία. Ακόμη η κοινωνία

έτρεφε μεγάλο σεβασμό στον πολύ χαμηλά αμειβόμενο

εκπαιδευτικό, στον οποίο απευθυνόταν όχι με το επώνυμό

του αλλά με την ιδιότητά του (κύριε καθηγητά…). Η άσκηση

σωματικής βίας ήταν αποδεκτή στην τάξη και συχνή.

Νομοθετικά κατοχυρωμένη ήταν η αστυνόμευση εκτός

σχολείου (Χτυποκάρδια στο θρανίο). Η έδρα στην τάξη είναι

υπερυψωμένη και παντού υπάρχουν σύμβολα της

αρχαιολατρείας, της θρησκείας και φυσικά του βασιλιά. Στα

«Χτυποκάρδια στο θρανίο, 1963» ο Σύλλογος διδασκόντων

αποφασίζει μετά από συζήτηση για την τύχη της Αλίκης-

Πετροβασίλη (σε αντίθεση με το «Ξύλο βγήκε από το

Παράδεισο, 1959» όπου ο Διευθυντής είναι κυρίαρχος).

Στα «Χτυποκάρδια» εμφανίζεται και ο «φροντιστής» που

θα αναλάβει την υποστήριξη της μέτριας μαθήτριας. Το

γλωσσικό ζήτημα είναι επίσης παρόν αφού οι εκπαιδευτικοί

(οι μορφωμένοι) χρησιμοποιούν την καθαρεύουσα ενώ οι

μαθήτριες (ο λαός) τη δημοτική. Το κάπνισμα απαγορεύεται

εντός και εκτός σχολείου, η υπόκλιση είναι επιβεβλημένη

και το σκασιαρχείο και η κοροϊδία είναι τρόποι

αμφισβήτησης του καθηγητικού κατεστημένου από τους

μαθητές. Φανερή είναι επίσης η διάκριση των δύο φύλων ως

προς την αγωγή τους.

40

-επαγγέλματα: πολλά από τα οποία έχουν εξαφανιστεί

σήμερα. Βρίσκουμε πληροφορίες για τα επαγγέλματα αυτά.

41

Για παράδειγμα στην ταινία «Φαλακρός Πράκτωρ»

συναντούμε το επάγγελμα του παγοπώλη ενώ στο

«Κλωτσοσκούφι» το γάλα το μοιράζει ο γαλατάς στη

γειτονιά της Αλίκης. Ακόμη βλέπουμε τα επαγγέλματα του

Αμαξά, του λατερνατζή (Λατέρνα, Φτώχεια και Γαρύφαλλο),

του λούστρου, της μαμής («Η κυρά μας η μαμή», «Κάλλιο

πέντε και στο χέρι»), της προξενήτρας («Της κακομοίρας»)

κλπ. Σήμερα γιατί δε συμβαίνει αυτό;

(το επάγγελμα του λατερνατζή: «Λατέρνα, φτώχεια και

φιλότιμο», του λούστρου και της μαμής αντίστοιχα)

42

-παιχνίδια (….πολλά επίσης είναι άγνωστα στα σημερινά

παιδιά. Αναπαριστούμε τα παιχνίδια αυτά. Βρίσκουμε και

άλλα που σήμερα δεν παίζονται πια.)

-πολίτευμα (Βασιλευόμενη δημοκρατία

ήταν το πολίτευμα στη διάρκεια της

«χρυσής» εποχής του ελληνικού

κινηματογράφου. Πώς φαίνεται αυτό

στις ταινίες; Στον «Ηλία του 16ου» και

άλλες ταινίες («Η κόρη μου η

σοσιαλίστρια», «Το Ποντικάκι») όπου

τα γυρίσματα γίνονται σε δημόσιους χώρους, αστυνομικά

τμήματα, δικαστικές αίθουσες κλπ στους τοίχους είναι

αναρτημένες φωτογραφίες του βασιλιά. Συζητούμε για τα

πολιτεύματα. Τι διαφορές έχει το σημερινό πολίτευμα με το

πολίτευμα της εποχής που εξετάζουμε; ΠΡΟΣΟΧΗ: οι

πληροφορίες περιορίζονται σε ζητήματα που εξετάζει και το

μάθημα της Πολιτικής και Κοινωνικής Αγωγής και δεν

επεκτείνονται σε θέματα κομμάτων, ιδεολογιών κλπ.

43

-Η μουσική (ποια μουσική κυριαρχούσε τότε; Γιατί;) Βρείτε

τους σημαντικότερους συνθέτες, στιχουργούς και

τραγουδιστές των δεκαετιών εκείνων. Ακούστε με τη

βοήθεια του διαδικτύου «επιτυχίες» της εποχής εκείνης.

Τραγουδήστε τα τραγούδια και αναλύστε τους στίχους τους.

- Τρόπος διασκέδασης (πώς διασκέδαζαν εκείνη την εποχή;

Ποιες μορφές διασκέδασης ήταν οι πιο διαδεδομένες και

γιατί; Όλοι είχαν δικαίωμα στην ψυχαγωγία;). Σε πολλές

ταινίες μάλιστα υπάρχουν αναφορές σε βιβλία,

κινηματογραφικές ταινίες κλπ. Στα «Κίτρινα Γάντια» η

Μάρω Κοντού συζητά με τη φίλη της και αναφέρονται:

Στην ταινία «Κολασμένοι Γίγαντες» με τον

Γκρέκορι Πεκ

Στο βιβλίο «Η ιστορία της Γαλλίας» του

Μωρουά

Στο βιβλίο της Έλεν Καρλάιλ «Η μάνα»

Συζητούμε για τα πολιτιστικά αυτά προϊόντα και ψάχνουμε

περισσότερες πληροφορίες στο διαδίκτυο. Βρίσκουμε

44

σημαντικά πολιτιστικά προϊόντα της σημερινής εποχής και

κάνουμε συγκρίσεις.

-Ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Για παράδειγμα:

Η παράδοση που ήθελε τον μεγάλο αδερφό να μην

παντρεύεται πριν παντρέψει την αδερφή του («Μερικοί το

προτιμούν κρύο», «Ο Παπατρέχας», «Το ανθρωπάκι»,

«Δεσποινίς ετών…39», «Οι γαμπροί της ευτυχίας» κλπ).

«Δεσποινίς ετών… 39»

Μερικοί το προτιμούν κρύο..

Το έθιμο της προίκας (κλασική η σκηνή στην

ταινία «Η νεράιδα και το παλικάρι» όπου ο πατέρας του

Μανούσου (Παπαμιχαήλ) διαπραγματεύεται το ύψος της

προίκας με τον πατέρα της Λενιώς (Σαμιωτάκη).

45

Το έθιμο του προξενιού («Ησαΐα χόρευε», «Της

κακομοίρας» όπου η προξενήτρα Μαρίκα Νέζερ έχει

αναλάβει το προξενιό ανάμεσα στον κυρ Παντελή (Δούκα)

και τη Λίτσα (Τριάντη) κλπ).

Το έθιμο της βεντέτας (Φουρτουνάκηδες VS

Βροντάκηδες στη «Νεράιδα και το παλικάρι» και

Μακρυκωσταίοι VS Κοντογιώργηδες στην ομότιτλη ταινία).

46

Σε πολλές ταινίες επίσης τα παντρεμένα

ζευγάρια εμφανίζονται να ζουν στην ίδια στέγη με τους

ηλικιωμένους γονείς τους («Γάμος αλά ελληνικά», «Ένας

βλάκας και μισός», «Όλοι οι άντρες είναι ίδιοι» κλπ).

12. Θεατρική παράσταση

Ανεβάστε μια μικρή ή μεγάλη θεατρική παράσταση με το

έργο που επιλέξατε. Δραματοποιήστε όλη την ταινία ή

κάποιες σκηνές της.

47

Συνοδέψτε τα θεατρικά δρώμενα με μουσική της ταινίας.

Με τη βοήθεια του/της μουσικού, ετοιμάστε με τη χορωδία

του σχολείου τα τραγούδια της ταινίας.

13. Η γλώσσα των ταινιών

Απομονώστε τη γλώσσα της αγαπημένης σας ταινίας.

Γράψτε σε ένα χαρτί τα κείμενα από κάποιες σκηνές της.

Αναλύστε τα. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Μοιάζει η

προφορική γλώσσα της εποχής της ταινίας με τη σημερινή;

Βρίσκετε διαφορές; Υπάρχουν λέξεις που δε γνωρίζετε;

Ψάξτε να βρείτε την ερμηνεία τους. Αν τα ίδια κείμενα

ξαναγράφονταν για μια σύγχρονη ταινία, τι αλλαγές θα

κάνατε στον λόγο; Παρακολουθήστε την παλιά και σύγχρονη

εκδοχή κάποιων ταινιών (π.χ. «Ο Ηλίας του 16ου»). Τι

διαφορές υπάρχουν στη γλώσσα;

Ακόμη ασχοληθείτε και με τη γραπτή γλώσσα όπως

αποτυπώνεται στους τίτλους, πινακίδες, αφίσες και άλλα

κείμενα που εμφανίζονται στην οθόνη. Βρείτε εκφράσεις,

παροιμίες, μεταφορές, παρομοιώσεις κλπ. Αναλύστε λέξεις

που δε χρησιμοποιούνται το ίδιο συχνά σήμερα.

48

Για παράδειγμα στα «Κίτρινα γάντια» ο γείτονας του

Σταυρίδη (Κώστας Δούκας) λέει στη Μάρω Κοντού ότι θα

«κατακλυθεί». Τι σημαίνει αυτή η λέξη; Με ποια λέξη την

έχουμε αντικαταστήσει σήμερα; Υπάρχουν παράγωγές της ή

σύνθετες που χρησιμοποιούμε σήμερα;

Στην ταινία «Ο Φανούρης και το σόι του» ο νέος της

γειτονιάς ετοιμάζεται να ζητήσει σε γάμο την αδερφή του

Φωτόπουλου. Στην αρχή της συζήτησης του εξομολογείται

ότι αισθάνεται άσχημα που του μιλάει χωρίς «γάρμπο». Τι

σας θυμίζει η λέξη; (άγαρμπος) Τέτοια παραδείγματα

μπορούμε να βρούμε πολλά.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν και οι στίχοι των

τραγουδιών που ακούγονται στις ταινίες. Κάποια από αυτά

τα τραγούδια αποτελούν ιδανικό πεδίο γλωσσολογικής

ανάλυσης. Παράδειγμα ένα τραγούδι που ακούγεται στην

ταινία «Κίτρινα Γάντια». Ο Φωτόπουλος και η Βούρτση

(υπηρέτρια του Σταυρίδη) γλεντούν και τραγουδούν:

«Μου παράγινες ταγάρι

Μου παράγινες μπελάς

Για ψύλλου πήδημα με πονηρεύεσαι

Και μου στριντζώνεσαι

Και μου κολλάς

Θα σου δώσω πασαπόρτι

Και θα βρω καινούργιο μόρτη

Ασταμάτητα μου ψέλνεις

Το μακρύ και το κοντό

Ετσιτσιρίστηκα, σκυλοβαρέθηκα

Τέτοια κατάσταση

Δεν νταγιαντώ

Θα σου δώσω πασαπόρτι

Και θα βρω καινούργιο μόρτη»

(εδώ μπορείτε να το ακούσετε:

http://www.youtube.com/watch?v=NsimtXXT_ys)

49

Πολύτιμο εργαλείο είναι η Πύλη Ελληνικής Γλώσσας

(http://www.greek-language.gr) όπου μπορείτε να

αναζητήσετε την ερμηνεία κάποιων λέξεων. Για παράδειγμα

η λέξη «νταγιαντώ» από το παραπάνω τραγούδι,

ερμηνεύεται ως εξής:

νταγιαντίζω [dajandízo] Ρ2.1α & νταγιαντώ [dajandó] & -άω

Ρ10.1α : (λαϊκότρ.) υπομένω, αντέχω: Δεν νταγιάντιζε άλλο τη

μιζέρια. Bάστα καρδιά, νταγιάντα.

[τουρκ. dayand(ι) γ' εν. αορ. του ρ. dayan- `στηρίζομαι,

αντιστέκομαι΄ -ίζω· νταγιαντ(ίζω) μεταπλ. -ώ με βάση το συνοπτ.

θ. νταγιαντισ-]

Οι μαθητές μπορούν να αναλύσουν τους στίχους

(χρησιμοποιείται η γλώσσα αργκό της εποχής) και να βρουν

ερμηνείες. Για παράδειγμα οι μαυρισμένες λέξεις: μόρτης,

ετσιτσιρίστηκα, ταγάρι και πασαπόρτι ερμηνεύονται στην

Πύλη και την ερμηνεία της λέξης στριντζώνεσαι μπορείτε

να την αναζητήσετε αλλού στο διαδίκτυο (http://www.slang.gr/lemma/show/strintzonomai_stritzonomai_11

507). Εξοικειώστε τους μαθητές σας με τη χρήση της

ιστοσελίδας και με τη σύνθετη αναζήτηση ή την αναζήτηση

στα σώματα των κειμένων.

Στη γλώσσα πολλών ταινιών μπορούμε να βρούμε αφορμές

για γλωσσικές δραστηριότητες. Λέξεις, φράσεις, μεταφορές,

λάθη και άλλα στοιχεία μπορούν να γίνουν η αφορμή για

αναζήτηση, ερμηνεία και παραγωγή κειμένων. Για

παράδειγμα στην ταινία «Της κακομοίρας» ακούγονται τα

ακόλουθα: «500, τα μισά της χιλιάδας 500», «μου λείπουν

99 δραχμές για να βάλουμε 100 δραχμές στην άκρη»,

«σουρουκλεμέ», «βιολετέρα», «…σαν τη λιμνοθάλασσα του

Μεσογγολίου», «που την κεφαλή πλύνε», «χαρμόσυνο

γεγονότο», «ψυχρασία», «ψυχραστήκατε», «βερεσετζήδες»

κλπ.

50

14. Φτιάχνω σποτ για την ταινία

Είστε διαφημιστές και σας ζητήθηκε να φτιάξετε ένα

τρέιλερ (ένα διαφημιστικό σποτ) για την ταινία. Το σποτ θα

είναι διάρκειας ως 3 λεπτά και σκοπός του είναι να

κεντρίσει το ενδιαφέρον των θεατών και να τους πείσει να

παρακολουθήσουν την ταινία. Χωριστείτε σε ομάδες. Κάθε

ομάδα θα ετοιμάσει το δικό της σποτ. Ποια είναι κατά τη

γνώμη σας τα «δυνατά» σημεία της ταινίας; Ποιες σκηνές

της θα συμπεριλαμβάνατε σ’ αυτό το τρέιλερ;

15. Αρχές, αξίες, στερεότυπα, πρότυπα

Την εποχή που γυρίστηκαν οι περισσότερες από αυτές τις

ταινίες η ελληνική κοινωνία ήταν τελείως διαφορετική με τη

σημερινή. Στις παλιές ελληνικές ταινίες πολλές από αυτές

τις διαφορές μπορούν να εντοπιστούν. Στην τάξη

καλούμαστε να σχολιάσουμε αυτές τις διαφορές και κυρίως

να ασχοληθούμε με τις κοινωνικές και οικονομικές

συνθήκες που τις δικαιολογούν. Για παράδειγμα:

-Δομή ελληνικής οικογένειας (παρουσία ηλικιωμένων,

παιδιά κλπ)

-Μορφή γάμου (ηλικία άντρα, ηλικία γυναίκας, σχέσεις των

δύο φύλων κλπ)

51

-Ισότητα των δύο φύλων (δουλεύει η γυναίκα, τι δουλειές

κάνει, πόσο ακούγεται η άποψή της, πώς

αυτοπροσδιορίζεται κλπ)

-Στερεότυπα (Εντοπίζετε στερεότυπα που έχουν σχέση με

τις ανθρώπινες σχέσεις, το φύλο, την καταγωγή ή άλλα

ζητήματα. Τα ίδια στερεότυπα έχει και η σημερινή κοινωνία

ή κάποια από αυτά που βρίσκουμε στις παλιές ταινίες

σήμερα δεν ισχύουν πια και έχουν δώσει τη θέση τους σε

άλλα;)

Τις δεκαετίες του ’50 και του

’60 ήταν απολύτως αποδεκτό

ότι ο άντρας πρέπει να είναι

τουλάχιστον 2 δεκαετίες

μεγαλύτερος από τη γυναίκα.

Αυτό ήταν και το προφίλ της

επιτυχημένης σχέσης.

52

Για παράδειγμα η εικόνα για την «κακιά» πεθερά είναι

πολύ αγαπημένο θέμα σε πολλές ταινίες: «Ο

πεθερόπληκτος», «Γάμος αλά ελληνικά» κλπ).

53

Ενδιαφέρον έχει επίσης ο τρόπος με τον οποίο

παρουσιάζεται το επάγγελμα του εκπαιδευτικού κυρίως ως

προς το βιοτικό του επίπεδο: («Το ξύλο βγήκε από τον

παράδεισο» όπου κυρίαρχη είναι η εικόνα του αμερόληπτου,

ενάρετου και ασυμβίβαστου εκπαιδευτικού, «Χτυποκάρδια

στο θρανίο», «Ο δασκαλάκος» όπου προβάλλονται ως

χαρίσματα του δασκάλου-Βουτσά οι γνώσεις του, η ηθική

του και το πείσμα του, «Αν έχεις τύχη..» όπου ένας

πλούσιος πλην απατεώνας πετάει στα πόδια ενός δασκάλου

ένα λαχείο για να πετύχει τους σκοπούς του κλπ).

54

Γεμάτη στερεότυπα είναι επίσης η εικόνα της

γυναίκας στις παλιές ελληνικές κωμωδίες: «Ο τρελός τα

‘χει 400» όπου παρουσιάζεται ως ελαφρόμυαλη, «Το ξύλο

βγήκε από το παράδεισο» όπου παρουσιάζεται (μαμά Αλίκης

Βουγιουκλάκη) ως κοκορόμυαλη και άξια «ξυλοδαρμού», «Η

κόρη μου η σοσιαλίστρια» όπου είναι έξυπνη, ικανή και

χειραφετημένη, «Ένας βλάκας και μισός» όπου

παρουσιάζεται ως πανούργα, στην «Χαρτοπαίχτρα» ως

χαρτόμουτρο που αδιαφορεί για την οικογένειά της κλπ.

Η χαρτοπαίχτρα Ένας βλάκας και μισός

Μια ακόμη συχνή στεροτυπική εικόνα είναι του πλούσιου

άντρα που μεγαλώνει μόνος του την κόρη του: «Το

κοροϊδάκι της δεσποινίδος» (μπαμπάς Παπαγιαννόπουλος,

κόρη Καρέζη), «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» (μπαμπάς

Κωνσταντάρας, κόρη Βουγιουκλάκη), «Η Λίζα και οι άλλοι»

(μπαμπάς Κωνσταντάρας, κόρη Βουγιουκλάκη), «Δεσποινίς

διευθυντής» (μπαμπάς Παπαγιαννόπουλος, κόρη Καρέζη),

«Τζένη-Τζένη» (μπαμπάς Παπαγιαννόπουλος, κόρη

Καρέζη) κλπ.

«Τζένη Τζένη»

55

Επίσης στις περισσότερες ταινίες οι δημιουργούν

υποστηρίζουν το στερεότυπο της πονηρής και ζωηρής

«χήρας»: «Κυρία δήμαρχος» (όπου χήρα δίπλα στην

υποψήφια δήμαρχο Γεωργία Βασιλειάδου είναι η Αλέκα

Στρατηγού), «Ένας βλάκας και μισός» (όπου η χήρα Ρίκα

Διαλυνά κοροϊδεύει τον αφελή Χρήστο Ευθυμίου), «Ο

ζηλιαρόγατος» (όπου η ζωντοχήρα ξαδέρφη Σμαρώ

Στεφανίδου από την Πάτρα διαλύει το ζευγάρι Λογοθετίδη-

Λιβυκού και στο τέλος βρίσκει τον 5ο της σύζυγο), «Μια

τρελή Σαραντάρ» (όπου η «ζωηρή» Βλαχοπούλου αρνείται

να μπει στο καλούπι της «χήρας» που έχουν ετοιμάσει γι’

αυτήν τα αδέρφια της και ερωτεύεται έναν μικρότερό της,

τον Μπάρκουλη) κλπ

«Ο ζηλιαρόγατος» «Μια τρελή σαραντάρα»

Κλασική τέλος είναι η εικόνα της υπηρέτριας στις ελληνικές

κωμωδίες: ζαβολιάρα και πονηρή σε άλλες («Όλοι οι άντρες

είναι ίδιοι», Άννα Φόνσου, «Ο τρελός τα ‘χει 400»,

Δέσποινα Στυλιανοπούλου, «Κίτρινα γάντια», Μάρθα

Βούρτση), έντιμη και υπερήφανη («Ο Ηλίας του 16ου») ή

στήριγμα του σπιτιού («Η χαρτοπαίχτρα», Σαπφώ Νοταρά)

κλπ.

56

«Τα κίτρινα γάντια» «Η χαρτοπαίχτρα»

Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει επίσης ο τρόπος παρουσίασης

των ιερέων σε πολλές ταινίες («Μανταλένα», «Η νεράιδα

και το παλικάρι» κλπ). Ο παπάς είναι ανθρώπινος, γεμάτος

πάθη, κοντά στα προβλήματα των ανθρώπων και πρόθυμος

ακόμη και να… αμαρτήσει για να βοηθήσει τους

συνανθρώπους του να αποκτήσουν την πολυπόθητη

ευτυχία.

«Η νεράιδα και το παλικάρι»

57

«Η Μανταλένα»

-Πρότυπα ομορφιάς (στις ταινίες του Λογοθετίδη –«Ένα

βότσαλο στη λίμνη», «Ένας ήρωας με παντούφλες» κλπ-

ποιο είναι το πρότυπο της «ωραίας» γυναίκας; Ταιριάζει με

το σημερινό πρότυπο της αδύνατης, ξανθιάς, κοκαλιάρας

που διαμορφώνεται τις τελευταίες δεκαετίες από τα ΜΜΕ;

(τρεις «ωραίες» της δεκαετίας του ’50: Ζωζώ Σαπουντζάκη, Σπεράντζα

Βρανά και Ίλυα Λιβυκού)

58

-Κοινωνικά φαινόμενα. Έχει επίσης ενδιαφέρον ο τρόπος με

τον οποίο παρουσιάζονται από τις παλιές ελληνικές

κωμωδίες διάφορα κοινωνικά φαινόμενα:

Η μετανάστευση: στο «Κλωτσοσκούφι» η Αλίκη

προσπαθεί να εξασφαλίσει ένα εισιτήριο για την Αυστραλία

ενώ σε πολλές ταινίες κυρίαρχη είναι η εικόνα του πλούσιου

και επιτυχημένου Έλληνα μετανάστη (που βρίσκεται στην

Αμερική) που υποστηρίζει οικονομικά τους συγγενείς του

στην πατρίδα («Θα σε κάνω βασίλισσα» όπου πλούσιος

θείος είναι ο Λ. Κωνσταντάρας, «Ο γόης» όπου πλούσιος

θείος είναι ο Δ. Παπαγιαννόπουλος, «Ένα βότσαλο στη

λίμνη» όπου η πλούσια ανιψιά είναι η Ι. Λιβυκού, «Η θεία

από το Σικάγο» με την αξέχαστη θεία Γ. Βασιλειάδου κλπ).

Σε άλλες πάλι ταινίες ο συγγενής που πήγε στην Αμερική

δεν είναι και τόσο πλούσιος («Φωνάζει ο κλέφτης») ή τόσο

πρόθυμος να βοηθήσει το σόι του («Ο Φανούρης και το σόι

του»). Στις περισσότερες ταινίες ο επαναπατριζόμενος μαζί

με τα δολάρια φέρνει και νέα ήθη, τα οποία έρχονται σε

αντίθεση με τις παραδοσιακές αξίες, ενώ ο εσωτερικός

μετανάστης, άλλοτε με το πρόσωπο του «βλάχου» που ήρθε

στην πρωτεύουσα και άλλοτε με την εικόνα της μικρής

υπηρέτριας από την επαρχία, προκαλούσε το γέλιο με τη

δυσκολία προσαρμογής του στη ζωή της Αθήνας.

«Ο γόης» «θα σε κάνω βασίλισσα»

59

Η φτώχεια: στη «Μανταλένα», στην ταινία «Η

Λίζα και η άλλη» και στο «Κλωτσοσκούφι» η Αλίκη

προσπαθεί να επιβιώσει και να βοηθήσει και τα μικρά της

αδέρφια.

«Η Μανταλένα»

Σε πολλές ταινίες πρωταγωνιστεί η αστυφιλία

και το όνειρο του Έλληνα της δεκαετίας του ’50 να αφήσει

το χωριό του και να «πιάσει την καλή» στην Αθήνα («Της

κακομοίρας», «Ο Ηλίας του 16ου», «Λαός και Κολωνάκι»,

«Φτωχαδάκια και λεφτάδες» κλπ).

Τέλος ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι τα μικρά

παιδιά είναι …εξαφανισμένα στις παλιές ελληνικές

60

κωμωδίες. Τα παιδιά θαύμα του παλιού ελληνικού

κινηματογράφου (Βασιλάκης Καΐλας, Γιαννάκη και Μίρκα

Καλατζοπούλου, Μαρούλα Ευαγγέλου) συχνά

πρωταγωνιστούν σε δραματικές ταινίες (τις λεγόμενες

«μελό»), σπάνια όμως στις κωμωδίες. Έτσι στις παλιές

κωμωδίες οι δημιουργοί προτιμούν να δημιουργούν

οικογένειες χωρίς παιδιά («Κίτρινα Γάντια», «Σωφερίνα»,

«Ένα βότσαλο στη λίμνη», «Ο ζηλιαρόγατος», «Τρίτη και

13» και πολλές άλλες) ή με τα παιδιά σε μεγαλύτερες

ηλικίες (εφηβεία, ηλικία γάμου) όπως: «Ο στρίγγλος που

έγινε αρνάκι», «Ο τρελός τα ‘χει 400», «Όλοι οι άνδρες

είναι ίδιοι», «Χαρτοπαίχτρα», «Η Λίζα και η άλλη», «Η

κυρά μας η μαμή», «Έξω οι κλέφτες», «Κυρία Δήμαρχος»

κλπ. Τα παιδιά παίζουν σε ελάχιστες ελληνικές κωμωδίες:

«Μανταλένα» (η Αλίκη προσπαθεί να μεγαλώσει τα ορφανά

αδερφάκια της), «Μια μοντέρνα Σταχτοπούτα» (ακριβώς το

ίδιο), «Η Λίζα και η άλλη» (τα παιδιά παίζουν ως ντεκόρ

της φτωχής μεταπολεμικής Αθήνας), «Κάλπικη λίρα»

(πρωταγωνιστεί ένα ορφανό κοριτσάκι στην τρίτη από τις 4

ιστορίες της ταινίας), «Η νύφη το ‘σκασε» ΚΑΙ

«Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης» (όπου πρωταγωνιστούσε

ο Βασιλάκης Καΐλας, ενώ ως έφηβοι πρωταγωνιστούν στην

ταινία «Χτυποκάρδια στο θρανίο» και «Το ξύλο βγήκε από

τον παράδεισο». Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Πολύ

περισσότερο που αυτή η εικόνα της εξαφάνισης δε συνάδει

με την κοινωνική πραγματικότητα που ήθελα τη μέση

ελληνική οικογένειας της εποχής είναι πολύτεκνη…

Φωτογραφίες από τις ταινίες «Κάλπικη λίρα» και

«Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης»

61

16. Οικονομία και επιχειρηματικότητα

Οι ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου

αποτυπώνουν την οικονομική ζωή της μεταπολεμικής

Ελλάδας, διότι επικεντρώνουν την αφήγηση στους

ανερχόμενους τομείς επιχειρηματικής δράσης, όπως είναι

για παράδειγμα ο τουρισμός και οι κατασκευές, που

αποτελούν τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης στην

ελληνική οικονομία μεταπολεμικά. Οι ταινίες παρουσιάζουν

διαφόρους τύπους επιχειρηματιών και τα σενάρια

καταγράφουν διαδεδομένες επιχειρηματικές πρακτικές οι

οποίες προβάλλουν στο κινηματογραφικό κοινό σήμερα τις

τότε αντιλήψεις για το επιχειρείν. Η διαρκώς αυξανόμενη

παρουσία του προσώπου του επιχειρηματία, αλλά και της

έννοιας του «επιχειρείν» στα κινηματογραφικά σενάρια,

αποκαλύπτει και τις παράλληλες πορείες της εγχώριας

κινηματογραφίας –που αποτελεί, εξάλλου, κορυφαία και

επικερδέστατη επιχειρηματική δραστηριότητα της εποχής–

και της ελληνικής οικονομίας, η οποία βρίσκεται σε φάση

εντατικής ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού.

Στην τάξη μπορούμε να βρούμε στοιχεία

επιχειρηματικότητας στις ταινίες αυτές προσπαθώντας να

εντοπίσουμε ιστορικές και κοινωνικές αιτίες:

-Για παράδειγμα σταθερό κίνητρο της πλειονότητας των

κινηματογραφικών ηρώων, είναι «να πιάσουν την καλή», να

ανέλθουν κοινωνικά και να βελτιώσουν το βιοτικό τους

επίπεδο. Πώς ήταν η Ελλάδα την περίοδο για την οποία

μιλάμε; Ποιες ήταν οι συνέπειες της κατοχής και του

εμφυλίου πολέμου στη χώρα; (προσοχή στις πολιτικές,

ιδεολογικές αναφορές)

62

-Ποιο είναι το μέγεθος των εμπορικών επιχειρήσεων που

πρωταγωνιστεί στις περισσότερες ταινίες (ειδικά της

δεκαετίας του ’50). Γιατί κυριαρχούν οι μικροί

επαγγελματίες («Της Κακομοίρας») και οι μικρές ατομικές

επιχειρήσεις; Ισχύει το ίδιο σήμερα;

-Με ποιον τρόπο παρουσιάζονται οι απάτες στον παλιό

ελληνικό κινηματογράφο; Καταχρήσεις, διαχειριστικές

ανωμαλίες, φοροδιαφυγή, μικροκλοπές, υπεξαιρέσεις

κερδών, προικοθηρία, εξαπάτηση αθώων και πλούσιων

θυμάτων, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη της παράνομης

επιχειρηματικότητας, που καταδικάζεται από τα σενάρια ως

ηθική διαφθορά, όταν οι «εγκέφαλοι» ανήκουν στην

άρχουσα τάξη, ενώ συγκαλύπτεται και δικαιολογείται

κοινωνικά, όταν οι θύτες ανήκουν στα ευρύτερα λαϊκά

στρώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ταινία «Ο

Ηλίας του 16ου

» (1959) του Αλέκου Σακελλάριου, όπου η

κλοπή της αρβύλας με τα χρήματα του πλούσιου

καταστηματάρχη (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος) από τους

τρεις φτωχούς φίλους (Χατζηχρήστο-Βέγγο-Ξενίδη) δεν

παρουσιάζεται ως επιλήψιμη πράξη, καθώς γίνεται

«διάκριση ηθικής (κοινωνικά δικαιολογημένης) και ανήθικης

παρανομίας»

63

-Πώς παρουσιάζονται οι πλούσιοι στις παλιές ελληνικές

ταινίες;

Οι ταινίες κατηγοριοποιούν τους μεγαλοεπιχειρηματίες

ανάλογα με τις επαγγελματικές δραστηριότητές τους, αλλά

και ανάλογα με το χαρακτήρα τους, καταλήγοντας σε

βιογραφίες των κεφαλαιούχων, οι οποίοι συνήθως

διακωμωδούνται, συμβολίζοντας την επιτομή του

καταναλωτισμού και της πολυτέλειας. Εκτός, όμως, από την

άνετη και επιδεικτική ζωή, οι εργοστασιάρχες των

ελληνικών ταινιών παρουσιάζουν στο κοινό των ταινιών μια

στερεότυπη εικόνα για τους βιομηχάνους, συμπληρώνοντας

το προφίλ των επιχειρηματιών στον κινηματογράφο.

Γνωστοί πρωταγωνιστές του ελληνικού σινεμά, όπως ο

Βασίλης Αυλωνίτης, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος και ο

Λάμπρος Κωνσταντάρας, αναλαμβάνουν συχνά ...καθήκοντα

βιομηχάνων, οι οποίοι, ανεξάρτητα από το είδος της

επιχείρησης που διατηρούν, ενισχύουν τις κοινωνικές

προκαταλήψεις για τους επιχειρηματίες και το επιχειρείν

στα υψηλά εισοδήματα.

64

-Ποιοι βιομηχανικοί κλάδοι προβάλλονται στις

περισσότερες ταινίες; Όταν μια ελληνική ταινία

υπεισέρχεται σε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την

επαγγελματική δράση ενός βιομηχάνου, υπερισχύει η

ενασχόληση με τις κατεξοχήν παραδοσιακές βιομηχανίες,

όπως είναι λ.χ. η σαπωνοποιΐα, ο κλάδος των τροφίμων και

των ποτών ή η κλωστοϋφαντουργία, που μεταπολεμικά

θεωρείται ο σημαντικότερος κλάδος της ελληνικής

οικονομίας.

-Σε αρκετές ταινίες επίσης υπάρχουν πληροφορίες για

τιμές βασικών προϊόντων και επίπεδο μισθών («Της

κακομοίρας», «Κάλπικη λίρα», «Ένα βότσαλο στη λίμνη»,

«Σάντα Τσικίτα», «Μοντέρνα Σταχτοπούτα», «Έξω οι

κλέφτες» κλπ). Εδώ οι μαθητές μπορούν να κάνουν

συγκρίσεις με τις σημερινές τιμές βασικών αγαθών και

μισθών.

65

Στην ταινία «Σάντα Τσικίτα» ο Λογοθετίδης

ψάχνει λεφτά για να παντρευτεί

Στην ταινία «Ένα βότσαλο στη λίμνη»ο

τσιγγούνης Λογοθετίδης μετράει και

ξαναμετράει τις καθημερινές δαπάνες του

σπιτιού

Στη «Μοντέρνα Σταχτοπούτα» η Αλίκη μόλις έχει μάθει την πρόσληψή της, τηλεφωνεί στον

μπακάλη της και παραγγέλνει αγαθά για το σπίτι

Επίσης έχει ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με τους τρόπους

διαφήμισης την περίοδο εκείνη. Για παράδειγμα στα

«Κίτρινα Γάντια», την ώρα που ο Φωτόπουλος το «σκάε» με

τη Βούρτση από το παράθυρο του καφενείου, η κάμερα

δείχνει μια υπαίθρια διαφήμιση στην οροφή ενός περιπτέρου

(αν κρίνουμε από την περιοχή μάλλον πρόκειται για μαύρη

διαφήμιση…)

66

Επίσης μπορούμε να σχολιάσουμε την έμμεση διαφήμιση που

χρησιμοποιείται ως επιλογή από τους παραγωγούς των

ταινιών. Στο 45΄της ταινίας «Το ξύλο βγήκε από τον

παράδεισο», η Αλίκη παίρνει πίσω τη γνωστή σοκολάτα που

πριν ένα λεπτό χάρισε στον καθηγητή της, Δ. Παπαμιχαήλ,

μετά από ένα ηχηρό χαστούκι.

17. Κάνω έρευνα…

Οι μαθητές μπορούν να ετοιμάσουν ένα ερωτηματολόγιο με

σκοπό να μάθουν τις αγαπημένες ταινίες και τους

αγαπημένους ηθοποιούς του παλιού ελληνικού

κινηματογράφου. Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου

67

μπορούν να αποτελέσουν προϊόν στατιστικής επεξεργασίας

(Μαθηματικά).

18. Παιχνίδι αναγνωρισιμότητας

Μπορούμε να παίξουμε στην τάξη ένα παιχνίδι

αναγνωρισιμότητας με ήχους ή φωτογραφίες (στο

υποστηρικτικό υλικό περιλαμβάνεται σχετικός φάκελος με

πολλές φωτογραφίες) από παλιές ελληνικές κωμωδίες.

Ακούμε για παράδειγμα ατάκες του παλιού ελληνικού

κινηματογράφου (περιλαμβάνονται τα αρχεία ήχου στο

σχετικό υποστηρικτικό υλικό της Διεύθυνσης) και

μαντεύουμε την ταινία ή τον ηθοποιό.

19. Ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος στις Σέρρες.

Στο βιβλίο-υποστηρικτικό υλικό για τη διδασκαλία της

τοπικής ιστορίας των Σερρών υπάρχει ένα ολόκληρο

κεφάλαιο (το 23) που αναφέρεται στη χρυσή εποχή του

σερραϊκού κινηματογράφου.

Γνωρίζετε για τη σερραϊκή κινηματογραφική εταιρεία

«Θέσπις-φιλμ» που ιδρύθηκε το 1960; Μάλιστα η

παραγωγή της «Οι 900 της Μαρίνας» (περιλαμβάνεται στο

αρχείο της Διεύθυνσης) γυρίστηκε σε αξιοθέατα της πόλης

68

μας και φυσικά προβλήθηκε σε πολλούς κινηματογράφους

της χώρας μας! Η ταινία δεν πήγε καλά εμπορικά και έτσι η

«Θέσπις-Φιλμ» διαλύθηκε αμέσως μετά! (περισσότερες

πληροφορίες στο βιβλίο του Β. Τζανακάρη: «Το θέατρο και

ο κινηματογράφος εις την «καλλίστην πόλιν» των Σερρών»

και στην ιστοσελίδα

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/

oi-900-tes-marinas.html).

20. Μελέτες περίπτωσης

Είναι τόσες πολλές οι πληροφορίες που μας δίνει μια

κινηματογραφική ταινία για την εποχή στην οποία

γυρίστηκε, που επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να σχεδιάσει

project και να υλοποιήσει μελέτες περίπτωσης για

διάφορες θεματικές ενότητες: η ενδυμασία τις δεκαετίες

του ΄50 και ’60, η τεχνολογία την ίδια περίοδο, η εικόνα

των μεγάλων πόλεων, η αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου,

η ενδυμασία κλπ.

Για παράδειγμα στην ταινία «Κίτρινα Γάντια» ο τόπος είναι

η Κηφισιά και οι δημιουργοί δίνουν ενδιαφέρουσες

πληροφορίες για:

- Τα χαρακτηριστικά της περιοχής (μακριά από την Αθήνα,

δύσκολες μετακινήσεις)

- Την πυκνότητα δόμησης

- Τα χαρακτηριστικά της δόμησης (μονοκατοικίες)

69

- Τους κατοίκους της περιοχής (εύποροι)

- Τα προβλήματά της (κουνούπια, υγρασία κλπ)

Οι μαθητές μπορούν να μεταφέρουν τα παραπάνω

χαρακτηριστικά στο σήμερα αναδεικνύοντας ομοιότητες και

διαφορές και κυρίως ερμηνεύοντας την εξέλιξη.

21. Μπερδεύω ταινίες και ήρωες…

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να γράψουμε το σενάριο μιας

υποθετικής ταινίας όπου δύο αγαπημένοι μας ήρωες

συναντιούνται. Τι θα γινόταν για παράδειγμα αν βάζαμε στην

ίδια ταινία τον «Μπακαλόγατο» (Χατζηχρήστος) με τον

«Βλάκα και μισό» (Ευθυμίου); Με τον ίδιο τρόπο θα

μπορούσαμε να μπερδέψουμε τις υποθέσεις δύο ταινιών.

22. Τα εισιτήρια και η σημερινή τηλεθέαση…

Στο συνοδευτικό αρχείο word «Αριθμός εισιτηρίων» θα

βρείτε ενδιαφέροντα αριθμητικά στοιχεία για τα εισιτήρια

που «έκοβαν» οι ταινίες. Επεξεργαστείτε στατιστικά τα

στοιχεία (φτιάξτε ραβδογράμματα, ασχοληθείτε με τους

μέσους όρους, συγκρίνετε χρονιές-εταιρείες-δεκαετίες

κλπ). Πώς σας φαίνεται ο αριθμός; Έχετε πληροφορίες για

τα εισιτήρια των σύγχρονων ελληνικών ή ξένων ταινιών

(στο διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες);

Γιατί υπάρχουν τέτοιες διαφορές; Τι νομίζετε έκανε τον

κόσμο τότε να πηγαίνει στον κινηματογράφο;

Δείτε επίσης στον ακόλουθο πίνακα κάποια ενδιαφέροντα

στοιχεία για τον αριθμό των εισιτηρίων σε κινηματογράφους

των Σερρών τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 (από το

βιβλίο του Β. Τζανακάρη: Το θέατρο και ο Κινηματογράφος

εις την «καλλίστην πόλιν» των Σερρών):

1953 Ένα βότσαλο στη λίμνη 11.430

1953 Σάντα Τσικίτα 8.990

1954 Κυριακάτικο ξύπνημα 9.019

70

1956 Η Καφετζού (Κρόνιον) 17.096

1957 Λατέρνα, φτώχεια και

γαρύφαλλο

10.661

1958 Η θεία από το Σικάγο 13.841

1959 Το ξύλο βγήκε από το

παράδεισο

17.160

1960 Το κλωτσοσκούφι 10.010

1960 Ένας βλάκας και μισός 7.908

1960 Μακρυκωσταίοι και

Κοντογιώργηδες

6.932

1960 Κυρία δήμαρχος 8.945

1960 Τα κίτρινα γάντια 10.520

1961 Η Λίζα και η άλλη 14.283

1961 Η Αλίκη στο ναυτικό 19.515

1963 Χτυποκάρδια στο θρανίο 13.228

1966 Η κόρη μου η σοσιαλίστρια 11.666

Γιατί είναι σήμερα τόσο δημοφιλείς οι παλιές ελληνικές

κωμωδίες; Κάντε μια έρευνα στα προγράμματα των τηλεοπτικών

σταθμών (http://tv.pathfinder.gr/) και δείτε πόσες ταινίες

προβάλλονται κάθε βδομάδα. Έχετε πληροφορίες για την

τηλεθέασή τους; http://www.agb.gr/gr/data/current/stage2.shtm

http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23801&subid=2&pubid=63796584

23. Τεστ παρατηρητικότητας

Παίξτε ένα παιχνίδι με τα παιδιά: πείτε τους πριν την προβολή

της ταινίας ότι πρέπει να είναι παρατηρητικοί και προσεκτικοί.

Στο τέλος της προβολής θα παίξουν ένα παιχνίδι

παρατηρητικότητας αφού χωριστούν σε ομάδες. Νικήτρια θα

είναι η ομάδα που απάντησε σωστά στις περισσότερες

ερωτήσεις. Παραδείγματα ερωτήσεων:

- Πόσες σφαλιάρες «έφαγαν» οι μαθήτριες στην ταινία «το

ξύλο βγήκε από το παράδεισο»;

- Ποιες περιοχές της Αθήνας αναφέρονται στα «Κίτρινα

Γάντια»;

- Πόσα αδέρφια έχει η Αλίκη στη «Μανταλένα»;

71

- Ποιο είναι το επίθετο του Βουτσά στο «Ανθρωπάκι»;

Τις ερωτήσεις θα μπορούσαν μάλιστα να τις σκεφτούν οι

ίδιοι οι μαθητές. Έτσι οι μισοί διατυπώνουν ερωτήσεις και

οι άλλοι μισοί προσπαθούν να βρουν απαντήσεις. Σε μια

άλλη ταινία οι ρόλοι αντιστρέφονται.

24. Γραμματόσημα με θέμα τον παλιό ελληνικό

κινηματογράφο

Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία έχουν στο παρελθόν

δημιουργήσει σειρές γραμματοσήμων με θέμα τον παλιό

ελληνικό κινηματογράφο και γνωστούς Έλληνες ηθοποιούς.

Μπορούμε να δούμε τα γραμματόσημα αυτά και σε ομάδες να

κάνουμε τα δικά μας με θέμα την αγαπημένη μας ταινία ή

τον αγαπημένο μας ηθοποιό.

Συζητούμε για τον φιλοτελισμό και τα γραμματόσημα που τα

τελευταία χρόνια θεωρούνται συλλεκτικά είδη μεγάλης

αξίας αλλά και συχνά έργα τέχνης. Επιλέγουμε τα

γραμματόσημα που μας αρέσουν και συζητούμε για τον

72

τρόπο απεικόνισης των ηθοποιών. Τι αποτυπώνεται στο

γραμματόσημο;

25. Μαθηματικά….

Πολλές ταινίες μας δίνουν μέσα από την υπόθεσή τους την

ευκαιρία να αποκτήσουμε μαθηματικές δεξιότητες. Έτσι

μπορούμε να αξιοποιήσουμε:

- Μονάδες βάρους της εποχής (οκά, «Κάλλιο πέντε και

στο χέρι»)

- Νομίσματα της εποχής («Κάλπικη λίρα», «Ένας ήρωας

με παντούφλες»)

- Τιμές προϊόντων, μισθοί, κόστη υπηρεσιών κλπ

Με αφορμή τα παραπάνω, μπορούμε να παροτρύνουμε τους

μαθητές να δημιουργήσουν μαθηματικά προβλήματα σε

ομάδες ή να λύσουν μαθηματικά προβλήματα που θα

δημιουργήσει ο εκπαιδευτικός. Ακόμη προϊόν μαθηματικής

επεξεργασίας μπορεί να είναι και τα αποτελέσματα της

στατιστικής έρευνας (μέσος όρος, γραφήματα κλπ) για τα

αγαπημένα μας του ελληνικού κινηματογράφου.

Ένα παράδειγμα δραστηριότητας σχετικής με το μάθημα

των Μαθηματικών, είναι η «Στρογγυλοποίηση του Ζήκου»,

του γνωστού πρωταγωνιστή (Κ. Χατζηχρήστος) της ταινίας

«Της Κακομοίρας» (ο γνωστός Μπακαλόγατος). Σε μία

σκηνή (υπάρχει στο υποστηρικτικό υλικό) ο Ζήκος δίνει

αναφορά στο αφεντικό του για τις εισπράξεις της ημέρας.

Στη διάρκεια της αναφοράς ο Ζήκος κάνει … ανάποδες

στρογγυλοποιήσεις που του επιτρέπουν να βάζει στην …

τσέπη του τις σχετικές διαφορές. Μπορούμε να δούμε το

βίντεο στην τάξη και να γράψουμε στον πίνακα τις

στρογγυλοποιήσεις του Ζήκου και δίπλα τις σωστές

στρογγυλοποιήσεις.

26. Κειμενικά είδη και άλλες γλωσσικές δραστηριότητες

Μπορούμε επίσης με αφορμή την υλοποίηση του

προγράμματος να δημιουργήσουμε:

73

-προσκλήσεις (για μια εκδήλωση που θα οργανώσουμε στο

σχολείο ή για την υποθετική πρεμιέρα της αγαπημένης μας

ταινίας)

-αφίσες (για τον ίδιο σκοπό)

-κρυπτόλεξα, σταυρόλεξα, αρκτικόλεξα

-λίμερικ

-κείμενα φανταστικών συνεντεύξεων από τους αγαπημένους

μας πρωταγωνιστές

-επιστολές κλπ

Για παράδειγμα οι μαθητές μπορούν να γράψουν μια

επιστολή προς έναν αγαπημένο τους ηθοποιό με τον οποίο

έχουν πολλές φορές γελάσει. Πρότυπο μπορεί να είναι το

κείμενο του Νικηφόρου Βρεττάκου «Γράμμα στον Τσάρλι

Τσάπλιν» που υπάρχει στην 15η ενότητα της Γλώσσας της

Στ΄ τάξης. Στο κείμενο εκείνο οι κατατρεγμένοι του κόσμου

ευχαριστούν μέσα από τον Βρεττάκο τον σπουδαίο αυτό

καλλιτέχνη για τις στιγμές ψυχαγωγίας που τους πρόσφερε.

Οι μαθητές θα μπορούσαν να κάνουν κάτι αντίστοιχο π.χ.

για τον Θανάση Βέγγο.

...Ε, Τσάρλι Τσάπλιν, παιδικέ μου φίλε, που ’μοιαζαν τα παπούτσια μας!

Περάσαν τόσα χρόνια από τότε κι όμως νιώθω μία ζεστασιά παράξενη, ως να μ’ είχες στα χέρια σου ζεστάνει

κάποια νύχτα, που νιφάδες χιονιού τρύπωναν μέσα στον κινηματογράφο του χωριού μου

και κρύωνα διπλωμένος στο μακρύ σάκο μου, με πεσμένα τα μαλλιά στα μάτια μου, που λάμπαν

βλέποντάς σε σαν του αγριμιού, ολοκάθαρα. Πού να ’ξερα

πως θα ’μενες εσύ, Τσάρλι, ως το τέλος ο φίλος μας στον κόσμο, ο καλός θείος,

ο γείτονας του Θεού, ο παραστάτης σε όλους εμάς, και πως εγώ μία μέρα

με τη φτωχή αλφαβήτα, που εκεί κάτω στο ταπεινό σχολειό μας με μαθαίναν,

74

θα σου ’γραφα ένα γράμμα σαν και τούτο, γιομάτο από φιλία και καρδιοχτύπια

για όλο τον κόσμο! Τσάρλι! Τσάρλι!

Γράφω σ’ εσένα για όλους μου τους φίλους, Τσάρλι Τσάπλιν, καλέ μου ταχυδρόμε, που πας σ’ όλες τις χώρες και χτυπάς

με το διακριτικό σου μπαστουνάκι των φτωχών τα παράθυρα κι αφήνεις

στο παντζούρι τους πάνω ένα γαρούφαλο, που με το πλάι το βράδυ, ακροπατώντας,

μπαίνεις απ’ τις μισάνοιχτες

πορτούλες στον ύπνο των παιδιών, με την ψυχή σου φορτωμένη παιχνίδια, Τσάρλι, φίλε των φίλων μου όλων που δεν

έχουν φίλους, που τους πήραν τον ήλιο τ’

ουρανού, που τους πήραν τη χάρη και την πρόνοια, και που σένα έχουν μόνο

ανάμεσά τους να πηγαίνεις και να ’ρχεσαι, κουνώντας τα λοξά σου παπούτσια,

διάβασέ τους την αγάπη μου, Τσάρλι! Ένα λουλούδι μ’ εκατομμύρια φύλλα είναι το γράμμα που σου στέλνω για όλους.

Μοίρασε τους την ελπίδα μου, Τσάρλι!...

27. Εδώ η ατάκα εκεί η ατάκα…

Οι περισσότερες παλιές ελληνικές κωμωδίες έγιναν

γνωστές από τις «ατάκες» τους. «Ατάκα» σημαίνει «άμεσα»

και ο όρος πέρασε στο θέατρο και τον κινηματογράφο όπου

σημαίνει ότι δίνεις την άμεση απάντηση που αξίζει, σε μια

παρατήρηση του συνομιλητή σου. Οι μαθητές σε ομάδες θα

πάρουν κομμάτια των σεναρίων γνωστών ταινιών και θα

προσπαθήσουν να εντοπίσουν τις ατάκες τους. Στη

συνέχεια θα προσπαθήσουν να τις ερμηνεύσουν και να τις

μεταφέρουν γλωσσικά σε άλλες περιστάσεις της

καθημερινότητας.

75

«Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο, 1955

- Αν δεν υπήρχαν οι λατερνατζήδες, οι χελώνες θα ήταν τα πιο δυστυχισμένα ζώα της γης. - Έλα ρε. Ακούμπα την εδώ, να ανασάνεις λίγο. - Εγώ ξέρεις τί λέω; Εδώ που είναι και δροσιά, να σκάψουμε δυο λάκκους και να μπούμε μέσα να πεθάνουμε. - Πετράκη σου 'χω πει ότι ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να απογοητεύεται. ----------------------------------- - Μόνο που ξέρεις το χούι μου. Δεν μπορώ να κοιμηθώ αν δε διαβάσω λίγο. - Να σου δώσω το απολυτήριο του στρατού μου να διαβάσεις; - Να διαβάσω είπα ρε Παυλάρα, όχι να μελετήσω αρχαία ελληνική ιστορία... Ο αχόρταγος, 1967

- Είδες λοιπόν μια απροσεξία η κόρη μου; - Μα δεν φταίει η κόρη σας κύριε. Εγώ πήγα και έπεσα στις ρόδες της. - Σώπα! - Μάλιστα, αλλά στην αστυνομία δεν θέλησα να μιλήσω για να μην έχω συνέπειες. Καταλάβατε; - Ε, καλά πήγαινες γυρεύοντας να αυτοκτονήσεις; - Μάλιστα κύριε. - Και γιατί διάλεξες το αυτοκίνητο ρε πουλάκι μου; Χάθηκε η Ακρόπολη; - Α, πήγα πολλές φορές αλλά το ύψος με τρομάζει, παθαίνω ίλιγγο. - Ε, στο Φάληρο. Γιατί δεν πήγαινες στο Φάληρο; - Το νερό με ανατριχιάζει. - Α, το ένα σε ανατριχιάζει, το άλλο σε τρομάζει, πώς θες να αυτοκτονήσεις, με λουκουμάδες; Ο Θόδωρος και το δίκανο, 1962

- Πάρτυ; Το δίκανο! Η κόρη η δική μου σε πάρτυ;

76

- Ε, και τι να κάνουμε; Να την κλείσουμε στο κλουβί και να της δίνουμε κεχρί; - Όχι, να την αμολήσουμε στα πάρτυ, να βρεί κεχρί από τ' άλλο. - Εγώ που είμαι μητέρα της, λέω να πάει. - Εγώ που είμαι πατέρας της, λέω όχι! - Κόρη μου είναι και θα πάει. - Ωραία. Η μισή η δική σου θα πάει και η άλλη μισή η δική μου, απ΄ τη μέση και κάτω, θα μείνει σπίτι! Ο Ηλίας του 16ου, 1959

- Τρέχτε, κύριε πόλισμαν! - Τί; Να παραβγούμε στο τρέξιμο; Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα και ο Κοντός, 1961

- Ωχ, το χέρι μου. Μ' έπιασε πάλι αυτός ο πόνος. Και μου τό' πε ο γιατρός. Αν δεν κάνω ιαματικά μπάνια στα Καμένα Βούρλα, δε θα μου περάσει το ρημάδι. - Σε ποιό μέρος; - Στα Καμένα Βούρλα. - Βέβαια, βέβαια. - Τί βέβαια; Όποτε σου το 'λεγα, μου 'λεγες όχι. - Διότι δεν είχα καταλάβει την σοβαρότητα της καταστάσεως. Διότι χέρι είναι αυτό. Σήμερα σου πονάει, αύριο σου πρήζεται, μεθαύριο παθαίνει γάγγραινα και στο κόβουνε. Πώς θα κουβαλάς, πώς θα τρως, πώς θα υπογράφεις, πώς θα φασκελώνεις; - Να πάω, δηλαδή πεθερέ μου; - Σήκωσε το χέρι σου. Πονάει; - Όχι. - Αυτό είναι. Αναισθησία των νεύρων. Μπάνια στα Καμένα Βούρλα, επειγόντως!

28. Παντομίμα

Παίζουμε το γνωστό παιχνίδι της παντομίμας όπου στόχος

είναι να μαντέψουμε τον τίτλο της ταινίας. Ένας μαθητής

σηκώνεται και δηλώνει με τα δάχτυλά τους τον αριθμό των

77

λέξεων του τίτλου: π.χ. 6 δάχτυλα για την ταινία «Το ξύλο

βγήκε από τον παράδεισο». Με κινήσεις προσπαθεί να

εξηγήσει τη λέξη κάθε τίτλου μέχρι που κάποιος από την

τάξη να μαντέψει τον τίτλο.

29. Μάντεψε ποιος…

Ακόμη ένα παιχνίδι. Στην πλάτη ενός μαθητή τοποθετείται

ένα αυτοκόλλητο χαρτάκι όπου έχουμε γράψει το όνομα

ενός αγαπημένου ηθοποιού του παλιού ελληνικού

κινηματογράφου. Ο μαθητής δε γνωρίζει το όνομα που το

γνωρίζουν όμως οι συμμαθητές τους. Στη συνέχεια ο

μαθητής έχει το δικαίωμα να κάνει όποια ερώτηση γι’

αυτόν/ην αρκεί η αναμενόμενη απάντηση να είναι ναι ή όχι.

Νικητής είναι αυτός που με τις λιγότερες ερωτήσει θα

μαντέψει το όνομα του αγαπημένου πρωταγωνιστή.

30. Σύνδεση με τα Φυσικά

Στην ενότητα «ΦΩΣ» γίνεται αναφορά στο μεταίσθημα, την

ιδιότητα δηλαδή του ανθρώπινου εγκεφάλου να διατηρεί για

συγκεκριμένο χρονικό διάστημα την εντύπωση μιας εικόνας,

ιδιότητα στην οποία οφείλεται και η λειτουργία του

κινηματογράφου.

31. Φτιάχνω εννοιολογικό χάρτη

Χρησιμοποιώντας τις βασικές πληροφορίες του σεναρίου,

μπορώ να φτιάξω έναν εννοιολογικό χάρτη.

Ο ακόλουθος εννοιολογικός χάρτης αφορά για παράδειγμα

στην ταινία «Η κυρά μας η μαμή».

78

32. Επεξεργάζομαι το σενάριο των ταινιών

Επιδίωξή μας δεν είναι μόνο να αντλήσουμε απλές

πληροφορίες για τους ήρωες και την πλοκή του έργου, αλλά να

καλλιεργήσουμε την κριτική σκέψη των μαθητών θέτοντας

ερωτήματα που έχουν σχέση με τις πραγματικές αιτίες των

γεγονότων, τους πραγματικούς χαρακτήρες και τα κίνητρά

τους αλλά και το γενικότερο οικονομικό και πολιτιστικό

περιβάλλον της εποχής. Χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα

θέματα:

- Τι αισθήματα τρέφει η προξενήτρα («Της κακομοίρας»)

για τον κυρ Παντελή; Πώς φαίνεται αυτό;

- Ποιες υποδομές (φως, τηλέφωνο, νερό) είχαν οι

κάτοικοι ενός μεγάλου αστικού κέντρου στη διάθεσή

τους; (στην ταινία «Της κακομοίρας» οι κάτοικοι

έρχονται στο μπακάλικο για να πάρουν ένα τηλέφωνο,

ρεύμα υπάρχει στα σπίτια, όχι όμως και βρύσες αφού στη

διάρκεια της καντάδας του Χατζηχρήστου, η

αγουροξυπνημένη μητέρα που προσπαθεί να τον

καταβρέξει, χρησιμοποιεί ένα κανάτι με νερό)

- Στην ταινία «Η Λίζα και η άλλη» υπάρχουν πολλά

ορφανά παιδιά στο κέντρο της Αθήνας που ζουν από το

79

παράνομο εμπόριο και το βράδυ κοιμούνται σε ένα

ερειπωμένο κτίριο δίνοντας ένα αντίτιμο στον

«προστάτη» τους. Ποια χαρακτηριστικά της

συγκεκριμένης περιόδου δικαιολογούν αυτό το κοινωνικό

φαινόμενο; Σήμερα τι ισχύει για την παιδική εργασία;

- Η ταινία «Χτυποκάρδια στο θρανίο» είναι συνέχεια της

ταινίας «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο». Τι

διαφορές παρατηρείται στο εκπαιδευτικό σύστημα από τη

μια ταινία στην άλλη; (θέση και κύρος εκπαιδευτικών,

σχέσεις με μαθητές, συλλογικά όργανα, εξουσία

διευθυντή, άσκηση βίας κλπ)

- Στην ταινία «Η κυρά μας η μαμή», ποιος από τους δύο (ο

γιατρός ή η μαμή) έχει κατά τη γνώμη σας δίκιο;

33. Χρήσιμες ιστοσελίδες

http://www.greek-movies.com/ (παλιές ελληνικές ταινίες)

www.youtube.com (πληκτρολογώντας τον τίτλο της ταινίας)

http://www.greektenies.com/ (τεράστια συλλογή ταινιών όπου

μπορείτε να βρείτε και χρήσιμες πληροφορίες για κάθε ταινία)

http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/ (πληροφορίες για τις

ταινίες)

http://90lepta.com/list_movies.php (λίστα ταινιών με πολλές

πληροφορίες και για τους συντελεστές)

http://www.youtube.com/playlist?list=PL046B9FFE781AB021

(τραγούδια παλιού ελληνικού κινηματογράφου)

http://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/To-

Politevma/Syntagmatiki-Istoria/ (συνταγματική ιστορία της

Ελλάδας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη δραστηριότητα που έχει

σχέση με τις πληροφορίες για το πολίτευμα της εποχής)

http://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/To-

Politevma/Syntagma/ (το σημερινό σύνταγμα της Ελλάδας)

https://norfid.wordpress.com/2010/11/14/%CF%83%CF%8D%CE

%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1-

80

%CF%84%CE%AE%CF%82-

%E2%80%98%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1

%CF%82-%E2%80%93-%CF%84%CE%AE%CF%82-

21%CE%B7%CF%82-

%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B5%CE%BC%CE%B2/ (σύνταγμα

1952)

http://gym-

fylis.att.sch.gr/Joomla/index.php/component/content/article/53.

html (άρθρο για την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου τη

δεκαετία 1965-1975)

http://www.academia.edu/366448/_The_Greek_Popular_Cinema_

Utopia._1950-1975_90_-_ (άρθρο για τον λαϊκό ελληνικό

κινηματογράφο)

http://palioellinikocinema.blogspot.gr/2013/06/blog-

post_4442.html (blog με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για πολλές

παλιές ελληνικές ταινίες)

http://spyonoldgreekfilms.blogspot.com (blog με πολλές ταινίες και

ενδιαφέρουσες πληροφορίες, ατάκες κλπ για αυτές)

81

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Λίστα ταινιών που υπάρχουν στο αρχείο της Διεύθυνσης

1. ΟΙ 900 ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ (ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΠΟΥ ΓΥΡΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΙΣ…

ΣΕΡΡΕΣ ΑΠΟ ΣΕΡΡΑΪΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ…) 2. Ο ΛΕΦΤΑΣ 3. ΕΥΤΥΧΩΣ ΤΡΕΛΑΘΗΚΑ

4. ΖΗΛΙΑΡΟΓΑΤΟΣ 5. Η ΔΕ ΓΥΝΗ ΝΑ ΦΟΒΗΤΑΙ ΤΟΝ ΑΝΤΡΑ

6. Η ΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ

7. Η ΘΕΙΑ ΜΟΥ Η ΧΙΠΙΣΣΑ

8. Η ΚΟΜΙΣΣΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 9. Η ΚΥΡΑ ΜΑΣ Η ΜΑΜΗ

10. Η ΚΥΡΙΑ ΔΗΜΑΡΧΟΣ 11. Η ΛΙΖΑ ΚΑΙ Η ΑΛΛΗ 12. ΚΙΤΡΙΝΑ ΓΑΝΤΙΑ

13. ΛΑΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΩΝΑΚΙ 14. ΜΑΚΡΥΚΩΣΤΑΙΟΙ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΔΕΣ 15. ΜΕΡΙΚΟΙ ΤΟ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΚΡΥΟ 16. ΜΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ 17. ΜΠΑΚΑΛΟΓΑΤΟΣ 18. Ο ΚΥΡΙΟΣ ΠΤΕΡΑΡΧΟΣ 19. Ο ΤΡΕΛΟΣ ΤΑ ΧΕΙ 400 20. Ο ΦΑΝΟΥΡΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΙ ΤΟΥ 21. ΟΙ ΓΑΜΠΡΟΙ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ 22. ΠΑΡΕ ΚΟΣΜΕ 23. ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΤΗΣ ΒΕΓΓΟΣ 24. ΣΟΦΕΡΙΝΑ 25. ΤΕΝΤΥ ΜΠΟΥ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ 26. ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΑΚΙ

27. ΤΟ ΚΛΩΤΣΟΣΚΟΥΦΙ 28. ΤΟ ΞΥΛΟ ΒΓΗΚΕ ΑΠ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ 29. ΦΑΝΕΡΟΣ ΠΡΑΚΤΩΡ 000 30. ΦΩΝΑΖΕΙ Ο ΚΛΕΦΤΗΣ 31. ΧΑΡΤΟΠΑΙΧΤΡΑ 32. ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΘΡΑΝΙΟ 33. ΜΗΝ ΕΙΔΑΤΕ ΤΟΝ ΠΑΝΑΗ 34. ΚΑΛΠΙΚΗ ΛΙΡΑ 35. ΜΙΑ ΤΡΕΛΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 36. ΦΤΩΧΑΔΑΚΙΑ ΚΑΙ ΛΕΦΤΑΔΕΣ 37. Ο ΠΑΠΑΤΡΕΧΑΣ 38. ΑΛΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ 39. ΘΑ ΣΕ ΚΑΝΩ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ 40. ΤΡΕΛΟΣ, ΠΑΛΑΒΟΣ ΒΕΓΓΟΣ 41. ΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΕΚΕΙΝΟ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΤΑΙΝΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΜΕ ΑΦΗΓΗΤΗ ΤΟΝ ΑΛΕΚΟ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟ)

42. Η ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ

82

43. ΚΑΛΛΙΟ ΠΕΝΤΕ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΕΡΙ 44. ΜΙΑ ΛΑΤΕΡΝΑ ΜΙΑ ΖΩΗ 45. Ο ΠΕΘΕΡΟΠΛΗΚΤΟΣ 46. ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΑΚΙ 47. Η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ ΚΑΙ Ο ΑΛΗΤΗΣ 48. ΤΡΙΤΗ ΚΑΙ 13 49. Ο ΡΩΜΙΟΣ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΤΙΜΟ 50. ΔΡ ΒΕΓΓΟΣ 51. ΜΙΑΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ ΝΙΑΤΑ 52. ΚΑΤΑ ΛΑΘΩΣ ΜΠΑΜΠΑΣ (ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ ΕΛΛ ΤΑΙΝΙΑ) 53. ΗΣΑΙΑ ΧΟΡΕΥΕ 54. Η ΚΟΡΗ ΜΟΥ Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΡΙΑ 55. ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΦΤΩΧΑΔΑΚΙΑ (ΠΑΛΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΜΕ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ) 56. ΘΑΝΑΣΗ ΠΑΡΕ ΤΟ ΟΠΛΟ ΣΟΥ 57. ΘΒ ΦΑΛΑΚΡΟΣ ΒΕΓΓΟΣ 58. Ο ΣΤΡΙΓΓΛΟΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΡΝΑΚΙ 59. ΕΝΑΣ ΗΡΩΑΣ ΜΕ ΠΑΝΤΟΥΦΛΕΣ 60. Ο ΓΥΝΑΙΚΑΣ (ΧΡΗΣΤΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ) 61. ΚΑΤΙ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ 62. ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΧΤΥΠΑ Η ΚΟΥΔΟΥΝΑ 63. ΤΟ ΚΟΡΟΪΔΑΚΙ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΙΔΑΣ 64. Η ΔΕΣΠΟΙΝΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ 65. ΕΞΩ ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ 66. Η ΧΙΟΝΑΤΗ ΚΑΙ ΤΑ 7 ΓΕΡΟΝΤΟΠΑΛΙΚΑΡΑ 67. Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΤΑΙ 68. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΞΥΠΝΗΜΑ 69. Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΝΟ 70. ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ ΓΑΜΠΡΟΣ 71. ΕΝΑ ΒΟΤΣΑΛΟ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ 72. ΑΛΙΜΟΝΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ 73. Ο ΓΥΝΑΙΚΑΣ 74. ΓΛΕΝΤΙ, ΛΕΦΤΑ ΚΑΙ ΕΡΩΤΑΣ 75. Ο ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ Ο ΛΕΥΘΕΡΑΚΗΣ 76. Ο ΚΛΕΑΡΧΟΣ Η ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΝΤΟΣ 77. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ ΤΡΕΛΑΘΗΚΕ 78. Η ΚΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ 79. ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ 80. ΓΑΜΟΣ ΑΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 81. ΚΟΡΟΙΔΟ ΓΡΑΜΠΡΕ 82. ΣΑΝΤΑ ΤΣΙΚΙΤΑ 83. Ο ΑΧΟΡΤΑΓΟΣ 84. ΘΑΝΑΣΑΚΗΣ Ο ΠΟΛΙΤΕΥΟΜΕΝΟΣ

2.Αρχεία ήχου με ατάκες από παλιές ταινίες

3.Βίντεο με αποσπάσματα διαφημίσεων και άλλα θέματα

4. Άρθρα

5.Φάκελος με δεκάδες φωτογραφίες