Ελπίδα Τερνζηθ Α2

Τα αρχαία υφάςματα προζκυπταν από τισ βαςικζσ πρϊτεσ φλεσ, ηωικζσ, φυτικζσ ι και μεταλλικζσ, με κυριότερεσ το μαλλί, το λινάρι και το μετάξι. Για τθν φφανςθ των πρϊτων αυτϊν υλϊν χρθςιμοποιοφνταν ο κάκετοσ αργαλειόσ με βάρθ. Τα υφάςματα που προζκυπταν, ανάλογα με το είδοσ του ενδφματοσ για το οποίο προορίηονταν, ράβονταν με ραφίδεσ ι βελόνεσ, χάλκινεσ, ςιδερζνιεσ ι οςτζινεσ.

Σε αντίκεςθ με τθ μινωικι και τθ μυκθναϊκι εποχι κατά τθ διάρκεια των οποίων για τθν παραγωγι των ροφχων απαιτοφνταν ειδικό ράψιμο και κόψιμο, από τθν αρχαϊκι εποχι και εξισ τα ενδφματα είχαν ωσ βάςθ τουσ ζνα φφαςμα ςε ορκογϊνιο ςχιμα, ζτςι όπωσ αυτό ζβγαινε από τον αργαλειό ι άλλοτε περιςςότερα κομμάτια ραμμζνα μαηί.

Οι βαςικοί τφποι των ελλθνικϊν ενδυμάτων παρζμειναν ίδιοι για πάρα πολλοφσ αιϊνεσ. Λόγω τθσ απλισ βαςικισ τουσ μορφισ μποροφςαν να διαφοροποιθκοφν εφκολα ωσ προσ το διάκοςμο ι τον τρόπο που ιταν διπλωμζνα ι ηωςμζνα ανάλογα με τθ μόδα τθσ εποχισ. Πολφ παλιά το ζνδυμα ιταν ςφμβολο υπζρτατθσ εξουςίασ.

Συνικωσ πιςτεφουν ότι οι Ζλλθνεσ ντφνονταν ςτα λευκά, αλλά αυτι θ γνϊμθ είναι λακεμζνθ. Το ...πλικοσ ςτθν Ακινα παρουςίαηε μια εικόνα πολφ γραφικι, που δεν ζμοιαηε κακόλου με μια μονότονθ πομπι λευκϊν μορφϊν. Η ενδυμαςία ιταν καταςκευαςμζνθ από υφάςματα με ηωθρά χρϊματα, κάποτε μάλιςτα από πολλά χρϊματα (ειδικότερα θ ενδυμαςία των νζων) : πορφυρό, κόκκινο, πράςινο και γαλάηιο. Στουσ άντρεσ δεν άρεςε το κίτρινο χρϊμα, το κεωροφςαν καλό μόνο για τισ γυναίκεσ. Τα λευκά ενδφματα ςτολίηονταν με μια λωρίδα χρωματιςτι.

Ο μάλλινοσ ι λινόσ πζπλοσ , γυναικείο ζνδυμα, διαμορφϊνονταν μζςα από ζνα ορκογϊνιο φφαςμα το οποίο δεν χρειαηόταν καν να ραφτεί. Το φφαςμα διπλωνόταν ςτο ζνα τρίτο περίπου του φψουσ του μία φορά προσ τα ζξω ςχθματίηοντασ ζτςι ζναν υφαςμάτινο όγκο, το απόπτυγμα, που ζπεφτε προσ τα ζξω ςτθν πλάτθ και το ςτικοσ.

Αγαλματίδιο Νίκθσ (προςωποποίθςθ τθσ νίκθσ), τέλος του 5ου αιώνα Π.Χ.

• Η κλειςτι πλευρά του υφάςματοσ βριςκόταν ςυνικωσ ςτθν αριςτερι πλευρά του ςϊματοσ. Με πόρπεσ και περόνεσ καρφιτςϊνονταν θ επάνω παρυφι του υφάςματοσ με τζτοιο τρόπο ϊςτε να δθμιουργείται άνοιγμα για το λαιμό και το δεξιό βραχίονα. Στθν αριςτερι του πλευρά ο πζπλοσ είχε δφο παρυφζσ κάτω και τζςςερισ επάνω ςτο φψοσ του αποπτφγματοσ, το οποίο μποροφςε να χρθςιμοποιθκεί και ωσ κάλυμμα κεφαλισ. Ο πζπλοσ μποροφςε να φορεκεί επάνω από το χιτϊνα.

• Τον 7ο και τον 6ο αιϊνα οι φορεςιζσ ζγιναν πιο πλοφςιεσ και πιο κομψζσ. Για πρότυπο είχαν τα ροφχα των ομθρικϊν χρόνων. Οι άνκρωποι τότε προτιμοφςαν περιςςότερο το άςπρο χρϊμα, όμωσ το ιμάτιο των ανδρϊν μποροφςε να είναι και πορτοκαλί και μαφρο. Επίςθσ και των γυναικϊν ο πζπλοσ μποροφςε να είχε διάφορα χρϊματα, όπωσ και το ιμάτιο (πράςινο, γαλάηιο, πορτοκαλί κ.τλ).

Άλλοσ βαςικόσ τφποσ ενδφματοσ ιταν ο χιτϊνασ ο οποίοσ φοριόταν τόςο από άντρεσ, όςο και από γυναίκεσ και ιταν λινόσ. Και εδϊ το αρχικό ςχιμα του υφάςματοσ ιταν ςωλθνοειδζσ, ςυνικωσ όμωσ χωρίσ απόπτυγμα. Τα ςθμεία ςτο φφαςμα που ράβονταν, ιταν οι μακριζσ πλευρζσ κακϊσ και οι ϊμοι. Ζτςι ο χιτϊνασ ςχθμάτιηε μανίκια, τισ χειρίδεσ, που ιταν κοντζσ και ζφεραν κομβία. Ο χιτϊνασ με μανίκια ονομάηονταν χειριδωτόσ.

• Διακρίνονται δφο είδθ του αρχαίου χιτϊνα: ο ζνασ, ο φαρδφσ, ιταν ραμμζνοσ ςτθν επάνω παρυφι, αφινοντασ ανοίγματα για το κεφάλι και τουσ βραχίονεσ ι ιταν κλειςμζνοσ με μία ςειρά από μικρά κουμπιά .Ο ςτενόσ χιτϊνασ απ' τθν άλλθ ιταν εντελϊσ κλειςτόσ ςτθν επάνω πλευρά, με εξαίρεςθ το άνοιγμα για το κεφάλι, ενϊ τα ανοίγματα για τουσ βραχίονεσ βρίςκονταν ςτο επάνω μζροσ των πλαϊνϊν πλευρϊν.

Εάν τραβιξει κανείσ ςτον φαρδφ χιτϊνα το φφαςμα ςτο φψοσ τθσ μαςχάλθσ προσ τα επάνω, τότε δθμιουργοφνται ανάλογα με το φάρδοσ μεγάλα ι μικρά ανοίγματα που μοιάηουν με χειρίδεσ τα οποία ςτθν επάνω πλευρά φζρουν ραφι ι ςειρά κουμπιϊν. Στο ςτενό χιτϊνα από τθν άλλθ οι χειρίδεσ ζπρεπε να ραφτοφν ξεχωριςτά.

• Ο πζπλοσ και ο χιτϊνασ φοριόταν ςυχνά με ηϊνθ ςτθ μζςθ. Οι γυναίκεσ μάηευαν αρκετό φφαςμα του χιτϊνα πίςω, το οποίο ζπεφτε πάλι προσ τα κάτω ςχθματίηοντασ τον κόλπο. Στον κοντό αντρικό χιτϊνα ζνα τμιμα του υφάςματοσ περνοφςε κάτω από το καβάλο από πίςω προσ τα μπροσ και κατόπιν ςτερεϊνονταν ςτθ ηϊνθ ϊςτε να ςχθματίηεται κάτι ςαν ςόρτσ. Ο χιτϊνασ όταν δεν ηϊνονταν ονομάηονταν ορθοςτάδιοσ, ενϊ εάν ζφτανε ωσ τα πζλματα ονομάηοντανποδήρησ.

• Ο χιτϊνασ φοριόταν και από τουσ άντρεσ, ενϊ αργότερα τον φοροφςαν θλικιωμζνοι, ιερείσ και ςτισ γιορτζσ. Στθν κακθμερινι ηωι προτιμοφςαν τον κοντό χιτϊνα κακϊσ προςζφερε ελευκερία κινιςεων, ιδίωσ για τουσ οπλίτεσ και τουσ κυνθγοφσ. Ζνα είδοσ χιτϊνα ιταν ο ετερομάςχαλοσ ι εξωμίσ με ακάλυπτο τον ζνα ϊμο, ροφχο που φοριόταν κυρίωσ από τουσ χειρωνάκτεσ.

Χαρακτθριςτικό ζνδυμα τθσ αρχαϊκισ περιόδου ιταν και το λεγόμενο λοξό ιμάτιο από το 700 π.Χ περίπου και εξισ, γνωςτό από τισ αρχαϊκζσ Κόρεσ τθσ Ακρόπολθσ. Το ιμάτιο ιταν ζνα μακρφ φφαςμα που το περνοφςαν κάτω από τθν αριςτερι μαςχάλθ, το τφλιγαν γφρω από το ςτικοσ και τθν πλάτθ και το κοφμπωναν πάνω από το δεξιό βραχίονα. Από τθν άλλθ πλευρά ζπεφτε ανοιχτό προσ τα κάτω.

Το ιμάτιο μποροφςε επίςθσ να ςτερεϊνεται ςυμμετρικά και να πζφτει ελεφκερο ςτθν πλάτθ, με τισ δφο άκρεσ του που περνοφςαν πάνω από τουσ ϊμουσ προσ τα εμπρόσ, να κρζμονται προσ τα κάτω ι πάλι να τυλίγεται γφρω από τουσ γοφοφσ ι να καλφπτει τουσ γοφοφσ και θ μία άκρθ του να περνά επάνω από τθν πλάτθ ςτον αριςτερό ϊμο και να πζφτει ελεφκερα προσ τα μπροσ. Το ιμάτιο φοριόταν από άντρεσ και γυναίκεσ.

Η χλαμφδα ιταν αποκλειςτικά ανδρικό ροφχο. Συνικωσ ιταν πιο κοντι από το ιμάτιο. Το φφαςμα διπλωνόταν μία φορά κακζτωσ και ςτερεωνόταν ςτο δεξιό ϊμο με πόρπθ ι περόνθ, ϊςτε να καλφπτεται ο αριςτερόσ βραχίονασ από τθν κλειςτι πλευρά του υφάςματοσ, με το δεξιό τελείωσ ακάλυπτο Η χλαμφδα ιταν περιςςότερο ζνδυμα των εφιβων, των ταξιδιωτϊν και των ςτρατιωτϊν.

Παρ' ότι θ υφαντικι ιταν μία βαςικι οικιακι δραςτθριότθτα, δεν ζλειπαν και τα διάφορα εργαςτιρια υφαντουργίασ που παριγαγαν πολυτελι υφάςματα, ςε διάφορα χρϊματα, αλλά και διακοςμθμζνα με περίτεχνα ςχζδια. Ονομαςτά ιταν για παράδειγμα τα διάφανα υφάςματα τθσ Λακωνίασ και του Τάραντα, τα πολυτελι τθσ Κορίνκου, των Μεγάρων και τθσ Μιλιτου.

• Σε οριςμζνεσ αρχαίεσ πόλεισ υπιρχαν απαγορεφςεισ ςχετικά με το είδοσ των ενδυμάτων που ζπρεπε να φοριοφνται. Για παράδειγμα ςτισ Συρακοφςεσ μόνο οι εταίρεσ μποροφςαν να φοροφν πολφχρωμα ροφχα. Ο Σόλων ςτθν Ακινα επζτρεπε θ νφφθ να ζχει μζχρι τρία ενδφματα ςτθν προίκα τθσ, ενϊ αυςτθροί ιταν επίςθσ και οι κανονιςμοί διαφόρων ιερϊνςε ςχζςθ με τθν ενδυμαςία.

• Σε κάποιεσ περιπτϊςεισ θ ελλθνικι ενδυμαςία δεχόταν τισ διάφορεσ επιδράςεισ των βαρβαρικϊν ενδυμάτων, όπωσ ςυμβαίνει για παράδειγμα με τον κάνδυ ςτισ απεικονίςεισ του 5ου αι. ςτθν Ακινα, το μακρφ επανωφόρι με τισ μακρζσ χειρίδεσ.

• Στθ Σπάρτθ τα πολφχρωμα ροφχα ιταν χαρακτθριςτικά των εταίρων, ενϊ οι οπλίτεσ πολεμοφςαν με πορφυροφσ χιτϊνεσ. Στθ Βραυρϊνα πάλι τα κορίτςια φοροφςαν κροκωτοφσ χιτϊνεσ, οι μζτοικοι ςτα Πανακιναια φοροφςαν πορφυρά και οι Ακθναίοι λευκά. Οι ιερείσ και οι ιζρειεσ φοροφςαν ςυνικωσ άηωςτο χιτϊνα και κάποτε από πάνω επενδφτθ με πλοφςια διακόςμθςθ, ροφχα λευκά, ςπάνια πορφυρά.

• Οι Ελλανοδίκεσ ςτθν Ολυμπία επίςθσ φοροφςαν πορφυρά και ςτα Νζμεα ςκοφρα. Στισ κθδείεσ φοροφςαν μαφρο αλλά και χρϊματα ςκοφρα, ενϊ αντίκετα ςτο Άργοσ φοροφςαν λευκά. Γενικότερα ςτθν κακθμερινι ηωι τα ενδφματα ιταν απλοφςτερα, γεγονόσ που εξαρτιόταν βζβαια και από το επάγγελμα. Οι χειρωνάκτεσ, οι άνκρωποι τθσ υπαίκρου και οι δοφλοι φοροφςαν τθν εξωμίδα, οι αγρότεσ από πάνω φοροφςαν τθν κατωνάκη με χοντρό μαλλί με παρυφι από προβιά, οι αλιείσ τον φορμό από πλεκτι ψάκα και οι βοςκοί τθ διφθζρα.

• Ο απλοφςτεροσ τφποσ καλφμματοσ κεφαλισ για τον ιλιο και τθ ςκόνθ, ιταν το να τραβά κανείσ το ιμάτιό του επάνω από το κεφάλι του . Σε ταξίδια και περιπάτουσ φοροφςαν ςυνικωσ ζνα τςόχινο, πλατφγυρο καπζλο, κατά κανόνα θμιςφαιρικοφ ςχιματοσ, το λεγόμενο πζταςο

• Ο πίλοσ ιταν ζνα κωνικό κάλυμμα χωρίσ γείςο τον οποίο φοροφςαν ςυνικωσ οι τεχνίτεσ ςτθ δουλειά. Στθ Μακεδονία ιταν ςυνικθσ ο πλατφσ, επίπεδοσ ςκοφφοσ, θ καυςία που αποτελοφςε μζροσ τθσ εκνικισ ενδυμαςίασ. Η καυςία ςτθν υπόλοιπθ Ελλάδα ιταν κάλυμμα των ναυτικϊν, των αγοριϊν και των απλϊν εργατϊν.

• Ο πόλοσ, από ψάκα, ιταν ψθλό, κυλινδρικό κόςμθμα κεφαλισ μάλλον ανοιχτό από πάνω. Στθν ελλθνιςτικι περίοδο, ςυνθκιςμζνθ ιταν θ λεγόμενθ κολία, επίπεδο ςτρογγυλό καπζλο με μικρό, κεντρικό, κωνικό ςχιμα. Η μίτρα τζλοσ ιταν είδοσ υφαςμάτινου ςκοφφου που απαντάται ςε πολλζσ παραλλαγζσ και είτε ςκζπαηε όλα τα μαλλιά, είτε άφθνε ελεφκερο ζνα μζροσ του κότςου.

• Σε γενικζσ γραμμζσ οι αρχαίοι ςπάνια φοροφςαν κλειςτά υποδιματα. Προτιμοφςαν τα ςανδάλια, κακϊσ ςκοπόσ τουσ ιταν θ προςταςία από το ζδαφοσ και θ διατιρθςθ των ποδιϊν κακαρϊν. Τα ςανδάλια ιταν επίςθσ ο ςυνθκζςτεροσ τφποσ υποδθμάτων τα οποία φοροφςαν οι γυναίκεσ οι οποίεσ περνοφςαν και τισ περιςςότερεσ ϊρεσ τουσ ςτο ςπίτι. Τα ελλθνικά ςανδάλια διζφεραν από τα αρχαία αιγυπτιακά ωσ προσ το ότι τα ελλθνικά διζκεταν ζνα πλικοσ από λουρίδεσ με τισ οποίεσ ςτερεϊνονταν με αςφάλεια ςτο πόδι.

• Οι πλοφςιοι ιταν αυτοί που φοροφςαν δερμάτινα ςανδάλια, ενϊ οι φτωχοί φοροφςαν αυτά με τουσ ξφλινουσ πάτουσ. Το επάνω μζροσ των ςανδαλιϊν ιταν ςυνικωσ από δζρμα χρωματιςτό, πικανόν από αίγα. Οι ςόλεσ ιταν από δζρμα βοοειδϊν και μάλιςτα καλφτερθσ ποιότθτασ και αποτελοφνταν από πολλζσ ςτρϊςεισ. Οι πθγζσ αναφζρουν ότι πλοφςιοι πολίτεσ, όπωσ ο Αλκιβιάδθσ και ο Ιφικράτθσ δθμιουργοφςαν μόδα με τα ςανδάλια τουσ, κακϊσ και ότι ςυχνά οι δοφλοι κουβαλοφςαν τα υποδιματα των κυρίων τουσ.

• Η κρθπίσ ιταν ζνα υπόδθμα κάτι ανάμεςα ςτο ςανδάλι και το χαμθλό παποφτςι και αναφζρεται ότι φοριόταν από τουσ ςτρατιϊτεσ. Διζκετε καρφιά και κεωροφνταν ζνα ςχετικά «άξεςτο» υπόδθμα. Ενδιάμεςοσ τφποσ ανάμεςα ςε ςανδάλι και κλειςτό υπόδθμα, δεν κάλυπτε τελείωσ το πόδι και αποτελοφνταν από ιμάντεσ που ανεβαίνουν ψθλά ςτθ γάμπα . Τθ φοροφςαν κυρίωσ οι ςτρατιϊτεσ, οι κυνθγοί και οι οδοιπόροι, ςυχνά πάνω από τισ κάλτςεσ.

• Ο κόκορνοσ φοριόταν ςυχνά από γυναίκεσ και άνδρεσ. Ήταν ζνα κλειςτό υπόδθμα χωρίσ ςόλα, που περνοφςε πάνω από τον αςτράγαλο, φτιαγμζνο από τόςο μαλακό δζρμα που ταίριαηε και ςτα δφο πόδια . Ο κόκορνοσ ανικε επίςθσ και ςτθν ενδυμαςία των τραγικϊν θκοποιϊν. Θεωροφνταν μάλιςτα ωσ το υπόδθμα που ανακαλφφκθκε από τον Αιςχφλο για τθν αφξθςθ του φψουσ των κεϊν ςτισ κεατρικζσ παραςτάςεισ, κακϊσ διζκετε υψθλι ςόλα.

• Η ενδρομίσ ι εμβάσ ιταν μία μπότα που φοριόταν κυρίωσ ςτο κυνιγι ι από τουσ ιππείσ, ανοιχτι ςτα πλάγια μζχρι κάτω και με ιμάντεσ για να κλείνει . Οι ιππείσ φοροφςαν ςυχνά μία μπότα το επάνω τμιμα τθσ οποίασ γφριηε προσ τα ζξω. Ήταν καταςκευαςμζνθ ςυνικωσ από δορά και προερχόταν πικανόν από τθ Θράκθ