«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Γ/σιο Λαχανά Σχολικό έτος 2012-13

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝτων καθηγητών:

Μονοχρήστου Χρυσοστόμου, ΠΕ02 Αντωνιάδη Σπυρίδωνα, ΠΕ19 Καρπάτση Κατερίνας, ΠΕ02 Οικονομοπούλου Αγγελικής, ΠΕ06

Θέμα: «Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

1

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Η ιστορία της ελληνικής μουσικήςΜε την έκφραση «ελληνική μουσική» εννοούμε

συνήθως τη μουσική και τα τραγούδια που δημιούργησαν και δημιουργούν Έλληνες. Η ελληνική μουσική διαφοροποιείται ανάλογα με τις ιστορικές περιόδους. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό η ελληνική μουσική του σήμερα σχετίζεται με παλιότερες μορφές της, υποστηρίζεται όμως από πολλούς μουσικολόγους ότι υπάρχει μια συνεχής εξέλιξη από την αρχαία ελληνική μουσική έως και το δημοτικό τραγούδι, η οποία

2

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

μαρτυρείται, εκτός από τη γλώσσα, στο ρυθμό, τη δομή και τη μελωδία.

Ιστορικά προηγείται το «δημοτικό» τραγούδι που αποτελεί μετεξέλιξη του βυζαντινού. Το συναντάμε ως κλέφτικο και νησιώτικο και ακούγεται ιδιαίτερα στα πανηγύρια και τις γιορτές. Συνδέθηκε με την επανάσταση του 1821 και περιγράφει τη ζωή της υπαίθρου και τους ανθρώπους της.

Στα αστικά κέντρα με έντονη ελληνική παρουσία (Πόλη, Σμύρνη,   Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, ) διαμορφώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα ανάμεσα σε άλλα μουσικά είδη και ένα είδος λαϊκού τραγουδιού που ονομάστηκε «ρεμπέτικο» με κυρίαρχα όργανα το μπουζούκι και το μπαγλαμαδάκι. 

Ως μετεξέλιξη του ρεμπέτικου θεωρείται το «λαϊκό» τραγούδι των δεκαετιών του 1950-1960, (που έχει βασικό σόλο όργανο το μπουζούκι) το οποίο συνεχίζει να ακούγεται και να εξελίσσεται μέχρι και σήμερα. Στην δεκαετία του 1960 κάνει την εμφάνισή του και το «έντεχνο» τραγούδι, αρχικά με την έννοια της μελοποιημένης ποίησης και των "κύκλων τραγουδιών" και κύριους εκπροσώπους τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη.

Το λαϊκό τραγούδι γίνεται σταδιακά αποδεκτό και από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις και ανάλογα με τις προτιμήσεις του κοινού διαμορφώνονται επιμέρους ύφη, όπως «βαρύ λαϊκό», «ελαφρολαϊκό κτλ».

Ο όρος «έντεχνο-λαϊκό» περιέχει δύο αντιφατικές έννοιες, δηλωτικές του διχασμού του Νεοέλληνα ανάμεσα στη λαϊκή παράδοση και τον δυτικό προσανατολισμό. Ο Μίκης Θεοδωράκης ορίζει το έντεχνο λαϊκό τραγούδι ως: «ένα σύγχρονο σύνθετο μουσικό έργο τέχνης που θα μπορεί να αφομοιωθεί δημιουργικά από τις μάζες». Αφετηρία της προσπάθειας αυτής είναι ο «Επιτάφιος» (1958, σε ποίηση Ρίτσου), για τον οποίο ο Θεοδωράκης αναφέρει: «δεν είναι τίποτε άλλο παρά το πάντρεμα ανάμεσα στη σύγχρονη ελληνική μουσική και στη σύγχρονη ελληνική ποίηση».

Ως αποτέλεσμα δημιουργείται μια παράδοση μελοποιημένης ποίησης που ονομάζεται «έντεχνο τραγούδι». Διαφέρει από το λαϊκό κυρίως στο στίχο, αλλά και στη μουσική (ενορχήστρωση, ύφος). Ο χαρακτήρας του είναι περισσότερο δυτικός όσον αφορά στα συνθετικά

3

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

μέσα. Το ελληνικό έντεχνο τραγούδι αποκτά γρήγορα μεγάλη απήχηση στις πλατιές μάζες, φαινόμενο πραγματικά σπάνιο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Σε αυτό συνέβαλε και ο ενεργός πολιτικός ρόλος του συγκεκριμένου είδους κατά τη περίοδο της δικτατορίας.

Μερικά χαρακτηριστικά της παράδοσης αυτής του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού είναι:

1. Οι κύκλοι τραγουδιών: δίσκοι με ενότητες τραγουδιών που ακολουθούν μια ενιαία κεντρική ιδέα. Πρόκειται για μελοποιημένη ποίηση σύγχρονων – κυρίως Ελλήνων – ποιητών ή στιχουργών.

2. Καθιέρωση του λαϊκού τραγουδιστή και του λαϊκού μουσικού οργάνου (μπουζούκι) ως αυθεντικών εκφραστών του γνήσιου ποιητικού πάθους.

3. Νέα μορφή επικοινωνίας με το κοινό με την καθιέρωση της λαϊκής συναυλίας σε ανοικτούς ή ειδικά διαμορφωμένους χώρους, με μαζική συμμετοχή.

Η σημασία της μουσικής και η σχέση της με τις γιορτές

Η μουσική συνοδεύει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, καθημερινή ή εορταστική. Δημιουργεί ένα συναισθηματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο ψυχισμός του κάθε ανθρώπου βρίσκει βολική θέση. Στο χώρο της δουλειάς, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, ακόμα και στους δρόμους η μουσική συντροφεύει και ευχαριστεί. Γεγονότα και καταστάσεις συνδέονται συνειρμικά με ποικίλες μελωδίες και στίχους/ποιήματα που χαράσσονται στη μνήμη και μας ακολουθούν μια ζωή. Η αναπόληση, η νοσταλγία και η ενθύμηση υποστηρίζονται και από τη μουσική και το τραγούδι.

Κατά φυσική συνέχεια και τα μεγάλα γεγονότα της ζωής και της ιστορίας, μέσα από τις επετειακές εκδηλώσεις, ξαναζωντανεύουν με τη βοήθεια της τέχνης

4

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

του λόγου και της μουσικής. Μουσικοί, ποιητές ή στιχουργοί, τραγουδοποιοί εμπνέονται από το μεγαλείο του ανθρώπου ή τις αδυναμίες του και δημιουργούν τραγούδια, ποιήματα και μελωδίες που αγαπιούνται.

Στα σχολεία οι μαθητές, ξεκινώντας από το Δημοτικό, μαθαίνουν την ιστορία της πατρίδας μας μέσα από την Ιστορία και τη Λογοτεχνία, αλλά και τη Μουσική, όταν γνωρίζουν τραγούδια που αναφέρονται σε σημαντικά γεγονότα του ελληνισμού.

Στα σχολεία εορτάζονται κάθε χρόνο Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου του 1940 Η επέτειος του Πολυτεχνείου της 17ης

Νοεμβρίου Η επανάσταση του ΄21 της 25ης Μαρτίου

Επίσης διοργανώνεται γιορτή-εκδήλωση παραμονές Χριστουγέννων.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ο στόχος του Προγράμματος ήταν να καλλιεργήσει δεξιότητες των μαθητών πάνω στη βάση της αποκαλυπτικής και συνεργατικής μάθησης, να τους οδηγήσει σε ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες, ώστε να τονωθεί το ενδιαφέρον των μαθητών για την επίτευξη στόχων που και οι ίδιοι έθεσαν και διεκπεραίωσαν μαζί με τους καθηγητές τους.Ο διεπιστημονικός χαρακτήρας της εργασίας (Πληροφορική, Λογοτεχνία, Ιστορία, Αγγλικά και Μουσική) σε συνδυασμό με το αυστηρά διαρθρωμένο πλάνο εργασιών της κάθε ομάδας χωριστάέδωσε την ευκαιρία στους μαθητές να αποκτήσουν εμπειρίες διαχείρισης γνωστικού υλικού με τρόπο δημιουργικό και ευχάριστο.

5

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Ο τρόπος με τον οποίο εργάστηκε η ομάδα των καθηγητών του προγράμματος μαζί με τους μαθητές για την ανάδειξη της σημασίας των παραπάνω επετείων μέσα από τη μουσική και τους στίχους των τραγουδιών είναι ο εξής:

Η όλη εργασία χωρίστηκε σε τέσσερις ενότητεςΕνότητα 1η: Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου του 1940Ενότητα 2η: Η επέτειος του Πολυτεχνείου της 17ης

ΝοεμβρίουΕνότητα 3η: Η Χριστουγεννιάτικη γιορτήΕνότητα 4η: Η επανάσταση του ΄21 της 25ης Μαρτίου

Οι μαθητές με την καθοδήγηση των καθηγητών τους εξιστόρησαν συνοπτικά τα γεγονότα της κάθε επετείου. Οι καθηγητές αποφάσισαν ποια τραγούδια θα συμπεριλάβουν και οι μαθητές έψαξαν στο διαδίκτυο τους στίχους, τον συνθέτη, τον στιχουργό/ποιητή, τον πρώτο ερμηνευτή και τη χρονολογία της πρώτης εκτέλεσης. Στη συνέχεια «κατέβασαν» και τα αντίστοιχα video από το youtube. Επόμενη εργασία ήταν ο μουσικός σχολιασμός των τραγουδιών και η νοηματική επεξεργασία του περιεχομένου τους, ώστε να συνδεθούν εύκολα με το ιστορικό πλαίσιο της γιορτής.Στο τελικό στάδιο δημιουργήθηκε Πρόγραμμα Παρουσίασης (PowerPoint) με όλο το υλικό της εργασίας, καθώς και αξιολόγησή του.

ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΕΠΙΘΕΤΟ ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΕΡΑΣ

Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ1 ΑΣΔΡΕ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ2 ΚΑΛΑΤΖΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ3 ΝΩΤΑ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ4 ΤΣΟΥΚΑΛΙΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΣΑΑΚ5 ΧΑΛΚΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

6

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

6 ΜΠΟΥΛΜΠΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ7 ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ8 ΧΑΤΖΟΓΛΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ9 ΔΙΑΛΕΓΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

10 ΖΥΦΛΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΥΛΟΣ11 ΚΥΨΕΛΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΣ12 ΜΠΡΑΓΓΟΥΔΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ13 ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Ενότητα 1η: «Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου του 1940»

Το 1940 ο κόσμος ζούσε την τραγωδία ενός μεγάλου πολέμου. Η Γερμανία, με ηγέτη το Χίτλερ, μαζί με τη σύμμαχό της Ιταλία, με ηγέτη τον Μπενίτο Μουσολίνι, κατάφερε να κατακτήσει τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Ο Ιταλός δικτάτορας αποφάσισε να κατακτήσει τη μικρή και όπως φαινόταν αδύναμη να αντισταθεί Ελλάδα. Έτσι άρχισε τις προκλήσεις. Στις 15 Αυγούστου 1940 ένα ιταλικό υποβρύχιο βύθισε το ελληνικό πολεμικό πλοίο “Έλλη”. Τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα ξυπνά τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά. Η ιταλική κυβέρνηση απαιτεί να παραχωρηθούν στο στρατό της λιμάνια, δρόμοι, σιδηρόδρομοι και χώροι για στρατόπεδα. Απαιτεί με λίγα

7

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

λόγια την παράδοση της Ελλάδας. Η απάντηση δε θα μπορούσε να ήταν διαφορετική: ΟΧΙ. Το πρωί οι Ιταλοί άρχισαν να βομβαρδίζουν τα ελληνικά φυλάκια που βρίσκονταν στις κορυφές της οροσειράς της Πίνδου. Μετά το βομβαρδισμό οι Ιταλοί στρατιώτες άρχισαν να περνούν τα σύνορα. Η εισβολή άρχισε. Ο βαρύς χειμώνας, η παγωνιά και το χιόνι που σκέπαζε τα βουνά της Πίνδου, ταλαιπωρούσε αφάνταστα τους στρατιώτες των δύο αντιπάλων. Τα κρυοπαγήματα και οι θάνατοι από το κρύο ήταν πολύ συχνά. Παρ’ όλες τις κακουχίες, οι Έλληνες στρατιώτες πολέμησαν ηρωϊκά και κατάφεραν το θαύμα. Την άνοιξη του 1941 οι Ιταλοί προσπάθησαν πάλι να επιτεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν πάλι το ίδιο: Αποτυχία. Τη λύση έδωσαν οι σύμμαχοι της Ιταλίας, Γερμανοί. Στις 6 Απριλίου 1941 επιτέθηκαν στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Η αποτελεσματικότερη πολεμική μηχανή της εποχής έπεσε πάνω στον εξαντλημένο από τον πόλεμο ελληνικό στρατό. Μέχρι το τέλος Απριλίου οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα. Άρχιζε τώρα για την Ελλάδα η μαύρη περίοδος της κατοχής. Οι Έλληνες σε όλη τη διάρκεια της σκλαβιάς, δε σταμάτησαν να αγωνίζονται. Οργανώθηκε γρήγορα ένοπλη αντίσταση. Ο λαός υπέφερε από την πείνα και χιλιάδες πέθαναν αβοήθητοι στους δρόμους. Τα συσσίτια που οργανώθηκαν από τον Ερυθρό Σταυρό έκαναν κάπως πιο υποφερτή την κατάσταση. Η ευλογημένη ώρα της απελευθέρωσης έφτασε στις 12 Οκτωβρίου του 1944. Ο επικός αγώνας των Ελλήνων στα βουνά της Πίνδου παραμένει στην ιστορία ως σημείο αναφοράς και τιμής. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα μιας αγγλικής εφημερίδας στις 4/4/1941: «Από τώρα και στο εξής δε θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε πολλές σκοτεινές πτυχές. Εξήντα εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και τα πολλά θύματα της ναζιστικής βαρβαρότητας στα στρατόπεδα της εξόντωσης πολλών μειονοτήτων και ιδιαίτερα των Εβραίων.

Τραγούδια:

8

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

«ο Μπενίτο» «βάζει ο Ντούτσε τη στολή του» «παιδιά της Ελλάδος παιδιά» «της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ» «ένα το χελιδόνι» «ο Αντώνης» «άσμα ασμάτων» «γυναίκες Ηπειρώτισσες» «ο έφεδρος ανθυπολοχαγός» «μη με ρωτάς» «τ΄ ακορντεόν» «ο μικρός ήρωας»

Τα παραπάνω τραγούδια ανήκουν σε διαφορετικά είδη μουσικής.

Το τραγούδι «ο Μπενίτο» στηρίζεται στη μουσική του Σπύρου Περιστέρι που έγραψε το 1938 για το τραγούδι «ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης». Το 1940 ο Μίνωας Μάτσας έγραψε τους στίχους του «ο Μπενίτο» πάνω στη μουσική του Περιστέρι και έτσι ένα ρεμπέτικο τραγούδι μεταμορφώθηκε σε εθνικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι και τα δυο τραγούδια τα πρωτοερμήνευσε ο Μάρκος Βαμβακάρης.

Πρόκειται για ένα τραγούδι-παρωδία που διακωμωδεί τον Μουσολίνι. Ένα τραγούδι που σκοπό έχει την ανύψωση του ηθικού των Ελλήνων στο μέτωπο και στα μετόπισθεν. Έχει σατιρικό ύφος και αναφέρεται στον διακαή πόθο του ιταλού δικτάτορα να κατακτήσει τα ελληνικά εδάφη και να γίνει κυρίαρχος σ’ αυτά. Ωστόσο, βρέθηκε αντιμέτωπος με τα αντρειωμένα παλικάρια του ελληνικού στρατού, με τις σφαίρες και τα κανόνια τους. Έτσι, το “όνειρο” του να εισέλθει στην Αθήνα διαψεύσθηκε.

9

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=q0wdAln-c2U

Ο Μπενίτο

Στίχοι: Μίνωας ΜάτσαςΜουσική: Σπύρος ΠεριστέρηςΠρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 1940

Ο Μπενίτο κάποια νύχτα ζαλισμένοςΕίδε όνειρο ο καημένοςΠως βρισκόταν στην Αθήνα Σε μια φίνα λιμουζίνα

Μα σαν ξύπνησε και ρίχνει ένα βλέμμαΕίπε κρίμα να ‘ναι ψέμαΈνα τέτοιο μεγαλείο Βρε παιδιά δεν είναι αστείο

Φέρτε πένα, διατάζει, και μελάνιΤηλεσίγραφο μάς κάνειΜα του λέμε εν τω άμαΑν βαστάς κάνε το θάμα

Δεν περάσανε παρά ολίγες μέρεςΚι οι θαυματουργές μας σφαίρεςΤο τσαρούχι κι η αρβύλαΚάναν στον Μπενίτο νίλα

Βρε Μπενίτο μη θαρρείς για μακαρόνια

10

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Τα ελληνικά κανόνιαΤα ‘χουν χέρια δοξασμέναΠαλληκάρια αντρειωμένα

Το τραγούδι «βάζει ο Ντούτσε τη στολή του» (Μουσική από τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη σε στίχους του Γιώργου Θίσβιου) γράφτηκε το 1940 και τραγουδήθηκε από τη Σοφία Βέμπο. Η ενορχήστρωση στηρίχτηκε στα όργανα που εκείνη την εποχή κυριαρχούσαν, δηλαδή στο ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο, το μπάσο και την κιθάρα. Η μουσική είναι η ελαφρά, αμερικανο-ευρωπαϊκή που κυριαρχούσε τότε σε όλο τον κόσμο.

Είναι ένα τραγούδι – πολεμική παρωδία το οποίο συγκλονίζει το πανελλήνιο και ξευτελίζει τον Μουσολίνι. Ο τρανός Ντούτσε της φασιστικής Ιταλίας γίνεται με το τραγούδι αυτό ένα γελοίο ανδρείκελο στα μάτια των Ελλήνων. Άλλωστε ο Έλληνας αποδυνάμωνε πρώτα τον αντίπαλο γελοιοποιώντας τον. Κι εδώ έγκειται η προσφορά στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο. Μέσα από αυτό το τραγούδι παρουσιάζεται ένας Μουσολίνι να έχει υποστεί ήττες και εξευτελισμούς από τους Έλληνες

http://www.youtube.com/watch?v=upwIgVjHPIo

11

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Βάζει ο Ντούτσε τη στολή τουΣτίχοι: Γιώργος ΘίσβιοςΜουσική: Θεόφραστος ΣακελλαρίδηςΠρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο 1940

Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του και τη σκούφια την ψηλή του, μ΄ όλα τα φτερά, και μια νύχτα με φεγγάρι την Ελλάδα πάει να πάρει, βρε, το φουκαρά! Τον τσολιά μας τον λεβέντη βρίσκει στα βουνά και ταράζει τον αφέντη τον μακαρονά. Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο, με τους τσολιάδες ποιος μου είπε να τα βάνω. 

Ξεκινάει την άλλη μέρα, μα και πάλι ακούει "Αέρα" από τον τσολιά, δρόμο παίρνει και δρομάκι και πηδάει το ποταμάκι, ξέρει τη δουλειά. Τρώει τις σφαίρες σαν χαλάζι από τον τσολιά, κι όλο στρατηγούς αλλάζει για να βρει δουλειά. Αχ, Τσιάνο, θα τρελαθώ Τσιάνο, και στείλε γρήγορα τα μαύρα μου να βάνω. 

Στέλνει ο νέος Ναπολέων μεραρχίες πειναλέων στο βουνό ψηλά, για να βρουν τον διάβολό τους κι ο στρατός μας αιχμαλώτους τσούρμο κουβαλά. Και οι Κένταυροι οι καημένοι, βρε τι τρομερό, νηστικοί, ξελιγωμένοι πέφτουν στο νερό. Αχ! Γκράτσι, να μη σε δω Γκράτσι, γιατί σε κάρβουνα αναμμένα έχω κάτσει. 

Τρέχουν σαν τρελοί στους βράχους κι από μας και τους συμμάχους τρώνε τη κλωτσιά, και χωρίς πολλές κουβέντες μπήκαν Έλληνες λεβέντες μεσ΄ τη Κορυτσά. Μέσα στ΄ Αργυρόκαστρο εμπήκε το χακί και σημαία κυματίζει τώρα Ελληνική, Αχ! Τσιάνο, θα σκοτωθώ Τσιάνο, γιατί σε λίγο και τα Τίρανα τα χάνω. Και `πάθαν οι καημένοι μεγάλη συμφορά, κι η Ρώμη περιμένει κι εκείνη τη σειρά. 

12

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Το τραγούδι «παιδιά της Ελλάδος παιδιά» (Μουσική από το Μιχάλη Σουγιούλ σε στίχους του Μίμη Τραϊφόρου) γράφτηκε το 1940 και τραγουδήθηκε από τη Σοφία Βέμπο. Η ενορχήστρωση είναι όπως στο «βάζει ο Ντούτσε τη στολή του».

Αναφέρεται σε όλους εκείνους τους στρατιώτες που άφησαν πίσω τους οικογένειες και αγαπημένα πρόσωπα και πήγαν να πολεμήσουν για την πατρίδα, αλλά και σε αυτές τις γυναίκες που τους περιμένουν (μάνες, αγαπημένες) και οι οποίες προσεύχονται για την επιστροφή τους

http://www.youtube.com/watch?v=jrG6pC83dt4

Παιδιά της Ελλάδος παιδιά

Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος

Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ

Πρώτη εκτέλεση: Σοφία Βέμπο 1940

13

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Μεσ΄ τους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνεν΄ αντικρίσουνε, τα παιδιά τους π΄ ορκιστήκαν στο σταθμό όταν χωριστήκαννα νικήσουνε.Μα για `κείνους που `χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει, ας χαιρόμαστε, και ποτέ καμιά ας μη κλάψει, κάθε πόνο της ας κάψει, κι ας ευχόμαστε:

Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιάπροσευχόμαστε όλες να `ρθετε ξανά.

Λέω σ΄ όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνεκαι στενάζουνε, πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα, δεν ταιριάζουνε.Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγουκαι Πλακιώτισσες, όσο κι αν πικρά πονούμε υπερήφανα ας πούμεσαν Σουλιώτισσες.

Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιάπροσευχόμαστε όλες να `ρθετε ξανά.

Με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε παιδιά

Το τραγούδι «της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ» ανήκει στη συλλογή «Άξιον εστί» του νομπελίστα ποητή Οδυσσέα Ελύτη που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1964. Η ενορχήστρωση είναι «λαϊκή» με σόλο όργανο το μπουζούκι, χορωδιακή, σαφώς έντεχνη μουσική,

14

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

μεγαλειώδης και επιβλητική∙ ανάλογη του ποιητικού έργου.

Το ποίημα γράφτηκε το 1959 και περιλαμβάνεται στη συλλογή "Άξιον Εστί". Ο ποιητής κάνει μια επίκληση στη δικαιοσύνη να μην εγκαταλείψει τη χώρα του, αλλά να τη βοηθήσει. Πρόκειται για μια χώρα στην οποία συνδυάζονται τα μεγαλόπρεπα βουνά και οι θαλασσινές εικόνες. Ωστόσο, οι άνθρωποι αδιαφορούν για τη μοίρα της και έτσι ο ποιητής καλεί τους ¨παλιούς φίλους¨, τους προγόνους, την ένδοξη ελληνική ιστορία για παρηγοριά και συμπαράσταση.

http://www.youtube.com/watch?v=niqrjP1VDeY

Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ

Στίχοι: Οδυσσέας ΕλύτηςΜουσική: Μίκης ΘεοδωράκηςΠρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης 1964

15

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέκαι μυρσίνη συ δοξαστικήμη παρακαλώ σας μηλησμονάτε τη χώρα μου!

Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνάστα ηφαίστεια κλήματα σειράκαι τα σπίτια πιο λευκάστου γλαυκού το γειτόνεμα!

Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνότα γυρίζω πίσω απ΄ τον καιρότους παλιούς μου φίλους καλώμε φοβέρες και μ΄ αίματα!

Το τραγούδι «ένα το χελιδόνι» ανήκει στη συλλογή «Άξιον εστί» του νομπελίστα ποητή Οδυσσέα Ελύτη που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1964. Η ενορχήστρωση είναι «λαϊκή» με σόλο όργανο το μπουζούκι, χορωδιακή, σαφώς έντεχνη μουσική, μεγαλειώδης και επιβλητική∙ ανάλογη του ποιητικού έργου.

Στο δ΄ άσμα από το ΄Αξιον Εστί ο ποιητής, βλέποντας την πατρίδα του να υποφέρει από τα δεινά του πολέμου, εκφράζει την άποψη ότι η ελευθερία αποκτιέται με θυσίες, με καθολική προσπάθεια, με αρετή και τόλμη, με

16

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

ανιδιοτέλεια, με υπεράνθρωπες προσπάθειες. Το χελιδόνι συμβολίζει την ελπίδα για την Άνοιξη – απελευθέρωση. Ο ποιητής επικαλείται το Θεό – Δημιουργό (Πρωτομάστορα) και περιγράφει το τοπίο της Ελληνικής μοίρας (θάλασσα – βουνά) ταυτίζοντας την προσωπική του μοίρα με τη μοίρα του συνόλου. Εκφράζει την αγάπη του προς την Ελλάδα, το χρέος του προς αυτήν ως πνευματικού ανθρώπου, αλλά και ως κάθε Έλληνα πολίτη προς την πατρίδα, στις δύσκολες στιγμές που περνά.Πεποίθηση του ποιητή είναι ότι, όπως ο Θεός των Παθών νίκησε τον θάνατο, ευωδιάζοντας τον Άδη, έτσι και η σκλαβωμένη Ελλάδα θα υπερνικήσει τα δεινά της και θα αναστηθεί, θα επέλθει η ανάσταση της φύσης, η άνοιξη, το φως της Δικαιοσύνης, η ελευθερία.

http://www.youtube.com/watch?v=_QVbC0ZeKu4

Ένα το χελιδόνι

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία 1964

Ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβήγια να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλήΘέλει νεκροί χιλιάδες να `ναι στους τροχούςΘέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους.

Θε μου Πρωτομάστορα μ΄ έχτισες μέσα στα βουνάΘε μου Πρωτομάστορα

17

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

μ΄ έκλεισες μες στη θάλασσα!

Πάρθηκεν από μάγους το σώμα του ΜαγιούΤο `χουνε θάψει σ΄ ένα μνήμα του πέλαγουσ΄ ένα βαθύ πηγάδι το `χουνε κλειστόμύρισε το σκοτάδι κι όλη η άβυσσος

Θε μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και ΣυΘε μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση

Το τραγούδι «ο Αντώνης» ανήκει στη συλλογή «η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» του 1966 σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη και ερμηνεία από τη Μαρία Φαραντούρη. Είναι εμβατηριακό, και κυριαρχούν το τύμπανο και το μπάσο.

Στα 1943 ο ποιητής Ιάκωβος Καμπανέλλης φυλακίζεται από τους Ναζί και μεταφέρεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν (Mauthausen - Gusen) στην Αυστρία.Τη φρίκη, ο ποιητής την έκανε αγάπη και, στα 1965, έγραψε τέσσερα ποιήματα που περιγράφουν την ερωτική ιστορία δύο εβραίων κρατουμένων του στρατοπέδου (Άσμα Ασμάτων, Ο Αντώνης, Ο Δραπέτης και Όταν τελειώσει ο Πόλεμος). Τα ποιήματα αυτά μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το τραγούδι «Ο Αντώνης» αναφέρεται σε έναν νέο που ερωτεύθηκε μια εβραιοπούλα μέσα σε ένα στρατόπεδο

18

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

συγκέντρωσης. Οι στίχοι μιλάνε κυρίως για τη φρίκη που επικρατούσε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, για τις κακουχίες που βίωναν οι κρατούμενοι, για τα ανελέητα βασανιστήρια που οδηγούσαν μέχρι και στον θάνατο. Ωστόσο, ο Αντώνης αντέχει, υπομένει και κουβαλά διπλό και τριπλό βράχο. Ίσως η αγάπη να είναι αυτή που του δίνει δύναμη.

http://www.youtube.com/watch?v=axpXjl-I2R4

O Αντώνης

Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη 1966

Εκεί στη σκάλα την πλατιάστη σκάλα των δακρύωνστο Βίνερ Γκράμπεν το βαθύτο λατομείο των θρήνων

Εβραίοι κι αντάρτες περπατούνΕβραίοι κι αντάρτες πέφτουν, βράχο στη ράχη κουβαλούνβράχο σταυρό θανάτου.

Εκεί ο Αντώνης τη φωνήφωνή, φωνή ακούειω καμαράντ, ω καμαράντβόηθα ν΄ ανέβω τη σκάλα.

Μα κει στη σκάλα την πλατιάκαι των δακρύων τη σκάλατέτοια βοήθεια είναι βρισιάτέτοια σπλαχνιά είν’ κατάρα.

19

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Ο Εβραίος πέφτει στο σκαλίκαι κοκκινίζει η σκάλακι εσύ λεβέντη μου έλα εδωβράχο διπλό κουβάλα.

Παίρνω διπλό, παίρνω τριπλόμένα με λένε Αντώνηκι αν είσαι άντρας, έλα εδώστο μαρμαρένιο αλώνι.

Το τραγούδι «άσμα ασμάτων» ανήκει στη συλλογή «η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» του 1966 σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη και ερμηνεία από τη Μαρία Φαραντούρη. Είναι κλασική μπαλάντα με ανάλογη ενορχήστρωση.

Το ποίημα αυτό περιγράφει την ερωτική ιστορία δύο εβραίων κρατουμένων του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν στην Αυστρία. Το έργο αυτό αποτελεί μια καταδίκη στη βία και την αλλοφροσύνη του πολέμου, αλλά και έναν ύμνο στον έρωτα που μπορεί να ανθίσει ακόμη και σε ένα εφιαλτικό περιβάλλον και να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα για ζωή. Αναφέρεται σε ένα αγαπημένο πρόσωπο, σε μια αγάπη που βρίσκεται χαμένη κάπου στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το πρόσωπο αυτό έχει χάσει πια τις παλιές του “ομορφιές”. Είναι πλέον ένας αριθμός ανάμεσα σε τόσους άλλους σε αυτά τα στρατόπεδα. Ωστόσο, ορισμένες φορές η φρίκη γίνεται αγάπη ακόμη και σε αυτούς τους χώρους βασανιστηρίων.

http://www.youtube.com/watch?v=tEXqQnOmNs0

20

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Άσμα ασμάτων

Στίχοι: Ιάκώβος ΚαμπανέληςΜουσική: Μίκης ΘεοδωράκηςΠρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη 1966

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μουμε το καθημερνό της φόρεμακι ένα χτενάκι στα μαλλιά.Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Άουσβιτς, του Νταχάου κοπέλες, μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι, δεν είχε πιά το φόρεμά τηςούτε χτενάκι στα μαλλιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου, η χαϊδεμένη από τη μάνα τηςκαι τ’ αδελφού της τα φιλιά.Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Μαουτχάουζεν, κοπέλες του Μπέλσεν, μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε στην παγερή πλατείαμ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι, με κίτρινο άστρο στην καρδιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου, η χαϊδεμένη από τη μάνα της και τ’ αδελφού της τα φιλιά.Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

21

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Το τραγούδι «γυναίκες Ηπειρώτισσες» γράφτηκε από τον Γιώργο Κατσαρό σε στίχους Πυθαγόρα και τραγουδήθηκε από τη Μαρινέλα. Ανήκει στη συλλογή «Αλβανία» του 1973. Η ενορχήστρωση είναι αυτή των ελαφρολαϊκών τραγουδιών της δεκαετίας του ΄70.

Μια από τις χρυσές σελίδες της ιστορίας μας αποτελεί η Ηπειρώτισσα γυναίκα. Η αυθόρμητη προσφορά, η αυτοθυσία και το μεγαλείο της ψυχής των γυναικών της Ηπείρου, «έγραψαν» μαζί με τους ηρωικούς στρατιώτες μας, το έπος του ’40.Οι γυναίκες αυτές έδωσαν το δικό τους παρόν στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Πίνδο κουβαλώντας όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα στους φαντάρους μας αλλά και μεταφέροντας τραυματίες, κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Οι υπηρεσίες που προσέφεραν ήταν πραγματικά πολύτιμες.

http://www.youtube.com/watch?v=aw0dbei-mD0

Γυναίκες Ηπειρώτισσες  

Στίχοι: Πυθαγόρας

22

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Μουσική: Γιώργος Κατσαρός

Πρώτη εκτέλεση: Μαρινέλλα 1974

Γυναίκες Ηπειρώτισσεςμέσα στο χιόνι πάνεκι οβίδες κουβαλάνεθεέ μου τι τις πότισεςκαι δεν αγκομαχάνε

Γυναίκες Ηπειρώτισσεςξαφνιάσματα της φύσηςεχθρέ γιατί δε ρώτησεςποιον πας να κατακτήσειςΓιαννιώτισσες Σουλιώτισσεςξαφνιάσματα της φύσηςεχθρέ γιατί δε ρώτησεςποιον πας να κατακτήσεις

Γυναίκες απ΄ τα σύνορακόρες γριές κυράδεςφωτιά μες τους βοριάδεςεσείς θα είστε σίγουρατης λευτεριάς μανάδες

Γυναίκες Ηπειρώτισσεςξαφνιάσματα της φύσηςεχθρέ γιατί δε ρώτησεςποιον πας να κατακτήσειςΓιαννιώτισσες Σουλιώτισσεςξαφνιάσματα της φύσηςεχθρέ γιατί δε ρώτησεςποιον πας να κατακτήσεις

Το τραγούδι «ο έφεδρος ανθυπολοχαγός» γράφτηκε από τον Γιώργο Κατσαρό σε στίχους Πυθαγόρα και τραγουδήθηκε από τη Μαρινέλα. Ανήκει στη συλλογή

23

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

«Αλβανία» του 1973. Η ενορχήστρωση είναι αυτή των ελαφρολαϊκών τραγουδιών της δεκαετίας του ΄70.

Το τραγούδι αναφέρεται σε έναν ανθυπολοχαγό, σ’ έναν νησιώτη που όμως στο πρόσωπο του βλέπουμε όλους εκείνους που έχασαν « την ακριβή νιότη» στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας, όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους στη διάρκεια του πολέμου και θυσίασαν τα νιάτα τους.

http://www.youtube.com/watch?v=fNx4c1cGOzs

Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός

Στίχοι: Πυθαγόρας

Μουσική: Γιώργος Κατσαρός

Πρώτη εκτέλεση: Μαρινέλλα 1973

Τι γύρευες στ΄ αλβανικό βουνό, μονάκριβε νησιώτη;Και λαβωμένο κλαίει το δειλινότην ακριβή σου νιότη...

Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός,

24

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

στα μάτια του νυχτώνει.Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγόςκοιμάται μες στο χιόνι.

Τα χρόνια σου καπνός τα παιδικά, ανάσα η εφηβεία.Στον τοίχο ματωμένα ιδανικά μετάλλια και βραβεία...

Πάει ο ήλιος, πάει κι η Αμοργός, στα μάτια του νυχτώνει.Κι ο έφεδρος ανθυπολοχαγόςκοιμάται μες στο χιόνι

Το τραγούδι «μη με ρωτάς» ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του δρόμου» του 1974 και γράφτηκαν από τον Μάνο Λοΐζο, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Σε πρώτη εκτέλεση τραγουδήθηκε από τον συνθέτη. Ανήκει στην κατηγορία των έντεχνων με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

Ο πόλεμος έχει τελειώσει και η κατοχή της Ελλάδας από Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους είναι γεγονός. Οι στρατιώτες τραυματισμένοι σωματικά και ψυχικά υπομένουν τα δεινά της ξένης κατάκτησης. Ο χειμώνας σκέπασε τη ζωή τους. Η ερήμωση βασιλεύει παντού. Υπάρχει κενό μνήμης, φόβος και απόγνωση

25

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=iW26ERE2lnE

Μη με ρωτάς

Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Λοΐζος 1974

Τα πολυβόλα σωπάσανΟι πόλεις αδειάσαν και κλείσανΈνας βοριάς παγωμένοςΣαρώνει την έρημη γη

Στρατιώτες έρχονταιΠάνε, ρωτάνε γιατί πολεμήσανΚι εσύ ησυχάζειςΤο δάχτυλο βάζειςΝα βρεις την πληγή

Μη με ρωτάς, δε θυμάμαιΜη με ρωτάς, μη με ρωτάς, μη με ρωτάςΜη με κοιτάς, σε φοβάμαιμη με κοιτάς, μη με ρωτάς, μη με ρωτάς

Στην πολιτεία βραδιάζειΤο χιόνι τις στέγες σκεπάζει

26

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Ένα καμιόνι φορτώνειΚαι κόβει στα δυο τη σιγή ...Περιπολία στους δρόμουςΚαι κάποια φωνή που διατάζειΚι εσύ ησυχάζειςΤο δάχτυλο βάζειςΝα βρεις την πληγή ...

Μη με ρωτάς, δε θυμάμαιΜη με ρωτάς, μη με ρωτάς, μη με ρωτάςΜη με κοιτάς, σε φοβάμαιΜη με κοιτάς, μη με ρωτάς, μη με ρωτάς

Το τραγούδι «τ΄ ακορντεόν» ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του δρόμου» του 1974 και γράφτηκαν από τον Μάνο Λοΐζο, σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη. Σε πρώτη εκτέλεση τραγουδήθηκε από τον συνθέτη. Ανήκει στην κατηγορία των έντεχνων με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

Πρόκειται για ένα τραγούδι που το μήνυμα του είναι πάντα επίκαιρο και μπορεί να γράφτηκε για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ελληνικής ιστορίας, ωστόσο μπορεί κάποιος να πει ότι στρέφεται κατά κάθε είδους φασισμού. Η μουσική και το τραγούδι γίνονται σύνθημα της αντίστασης κατά του κατακτητή. Η θυσία δεν πάει χαμένη, γιατί οι ιδέες δεν υπάρχει τρόπος να τουφεκιστούν.

http://www.youtube.com/watch?v=LQMsT4lNG2g

27

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

τ΄ ακορντεόν

Στίχοι: Γιάννης Νεγρεπόντης

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Λοΐζος 1974

Στη γειτονιά μου την παλιά είχα ένα φίλοπου ήξερε και έπαιζε τ΄ ακορντεόνόταν τραγούδαγε φτυστός ήταν ο ήλιοςφωτιές στα χέρια του άναβε τ΄ ακορντεόν

Μα ένα βράδυ σκοτεινό σαν όλα τ΄ άλλακράταγε τσίλιες παίζοντας ακορντεόνφασιστικά καμιόνια στάθηκαν στη μάντρακαι μια ριπή σταμάτησε τ΄ ακορντεόν

Τ΄ αρχινισμένο σύνθημα πάντα μου μένειόποτε ακούω από τότε ακορντεόνκι έχει σαν στάμπα τη ζωή μου σημαδέψειδε θα περάσει ο φασισμός

28

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

το «ο μικρός ήρωας» είναι ένα τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη που πρωτοκυκλοφόρησε το 1987 με το άλμπουμ «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι». Είναι μπαλάντα που στηρίζεται στο πιάνο και τη φωνή του συνθέτη.

Γράφτηκε για μια θεατρική επιθεώρηση του 1976. Το τραγούδι αναφέρεται στον Γιώργο Θαλάσση, το γνωστό ήρωα του εβδομαδιαίου αναγνώσματος « Μικρός Ήρωας», η κυκλοφορία του οποίου διακόπηκε για λόγους που είχαν άμεση σχέση με την επιβολή λογοκρισίας που εφάρμοσε το δικτατορικό καθεστώς. Ο μικρός ήρωας εναντιώνεται στους κατακτητές. Μάχεται ενάντια στους Γερμανούς και τους Ιταλούς, από όπου και αν βρίσκεται, όπου και αν το απαιτούν οι περιστάσεις. Ο ήρωας αυτός μπορεί να φέρει εις πέρας κάθε αποστολή και οι ικανότητες του ήταν ασύγκριτες. Σε μια εποχή που πληγές από τον εμφύλιο έπρεπε να επουλωθούν ο Γιώργος Θαλάσσης μιλά για τον ηρωισμό της αντίστασης ενάντια στη γερμανική κατοχή. Παράλληλα, ο τραγουδοποιός μιλάει για τις παιδικές αναμνήσεις και τα ταξίδια της φαντασίας που μια ολόκληρη γενιά συμμερίζεται και καταλαβαίνει. Μια γενιά που μεγάλωσε με τον μικρό ήρωα, που τον «έκρυψε» στην κουζίνα, που τον θαύμασε για τον πατριωτισμό και τις ικανότητες του, που «συμμετείχε» σε όλες τις περιπέτειες του, σε όλους τους αγώνες του, πάντοτε θα υπάρχει ένας Γιώργος Θαλάσσης. Αυτοί οι ήρωες θα υπάρχουν σε όλες τις εποχές.

http://www.youtube.com/watch?v=DeMweA8pnLg

Ο μικρός ήρωας

29

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Στίχοι: Λουκιανός ΚηλαηδόνηςΜουσική: Λουκιανός ΚηλαηδόνηςΛουκιανός Κηλαηδόνης& Αντώνη Πυλιαρός 1987

Από τη μια οι Ιταλοί κι οι Γερμανοί για να σε βρουν αναστατώνουν την Αθήνακι από την άλλη του πατέρα μου η φωνή: "Νομίζω πως τον κρύβεις στην κουζίνα".

Εσύ να παίζεις με τον θάνατο κρυφτό κι αυτοί να σκίζουνε τα τεύχη τα κρυμμένα,

μη σε τρομάζει το διπλό κυνηγητό, εσύ τους Γερμανούς κι αυτοί εμένα.

Πού είσαι τώρα και σ΄ έχω χάσει, καλέ μου φίλε Γιώργο Θαλάσση.Πού είσαι τώρα και σ΄ έχω χάσει, μικρέ μου ήρωα Γιώργο Θαλάσση.

"Εγώ δεν ξεκουράζομαι ποτέ είμαι παντού όπου το χρέος με προστάζεικι όσο θα υπάρχουνε στη γη κατακτητές, θα τους συντρίβω και το αίμα τους θα στάζει".

Πίσω απ΄ τον τοίχο ο ασύρματος καλεί, είναι απ΄ τη Μέση Ανατολή, απ΄ το αρχηγείο.Θα σoυ αναθέσουν μια καινούργια αποστολή μ΄ ευχές για καλή τύχη απ΄ το αρχηγείο.

Η Κατερίνα σ΄ αγαπούσε σιωπηλά, αλλά κι εσύ το ίδιο αγνά την αγαπούσες.Χωρίς το Σπίθα ίσως να `ταν πιο καλά, παρ΄ όλ΄ αυτά εσύ τον συγχωρούσες.

Όταν ακούω να μιλάνε γι΄ Αφρική, για Βερολίνο, Βενετία και Παρίσι, σκέφτομαι, λέω, πού να ξέραν μερικοί πως σε όλα αυτά τα μέρη εγώ έχω ζήσει.

Πως όταν ήταν στην Ελλάδα κατοχή, μέσα στις σφαίρες μες στο κρύο, μες την πείνα, με τους Εγγλέζους να εξοπλίζουνε τη XI μου έδειχνες μια ξένοιαστη Αθήνα.

Πού είσαι τώρα και σ΄ έχω χάσει, ……….. μικρέ μου ήρωα Γιώργο Θαλάσση.

"Εγώ δεν ξεκουράζομαι ………………………. τους συντρίβω και το αίμα τους θα στάζει".

Εσύ μπορούσες να οδηγήσεις φορτηγό, μοτοσικλέτα, οτομοτρίς κι αεροπλάνοκι όπου κι αν ήσουν πάντα δίπλα ήμουν κι εγώ, μαζί σου ή να ζήσω ή να πεθάνω.

Ήσουνα πάντα εκδικητής και τιμωρός γι αυτόν που γέμισε τον τόπο με στρατό τουκαι μ΄ ένα χτύπημά σου έπεφτε ο φρουρός με μια στροφή γύρω απ΄ τον εαυτό του.

Μπορούσες πάλι να ημερεύεις τα σκυλιά με κάποιο σφύριγμα που σου `μαθε τσομπάνοςκι έτσι που πέταγες με κόλπο τη θηλιά θα έπρεπε να είσαι Αμερικάνος.

Τι να σου πω, τι να σου πω, τι να σου πω που να μην το `χει πει κανένας για κανέναν, εγώ μονάχα ένα πράγμα θα σου πω. Μου φτάνει πως μεγάλωσα με σένα.

Πού είσαι τώρα και σ΄ έχω ………. μικρέ μου ήρωα Γιώργο Θαλάσση.

30

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Ενότητα 2η: «Η επέτειος του Πολυτεχνείου της 17ης

Νοεμβρίου»

Πως φθάσαμε στην 21η Απριλίου

Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του μεταπολεμικού δημοκρατικού πολιτεύματος να λειτουργήσει ομαλά και να παράγει σταθερές κυβερνήσεις. Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967, ένα μήνα πριν τη διεξαγωγή εκλογών, έγινε πραξικόπημα με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, τον Στυλιανό Παττακό και τον Νικόλαο Μακαρέζο, καταλύθηκε το Σύνταγμα και επιβλήθηκε στρατιωτική δικτατορία.

Ο ξεσηκωμός του Φεβρουαρίου

Το 1973 ήταν η χρονιά της μεγάλης δοκιμασίας της Χούντας, η οποία από τις 21 Απριλίου 1967 επέβαλε καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα. Στις 14 Φεβρουαρίου 1973 ξεσηκώθηκαν οι φοιτητές της Αθήνας και συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο. Ζητούσαν την κατάργηση του Ν.1347 που προέβλεπε την υποχρεωτική στράτευση των φοιτητών που ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.

Η κατάληψη της Νομικής

Εννέα ημέρες μετά τα -πρώτα- γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 23 Φεβρουαρίου, οι φοιτητές της κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα προβάλλοντας τα συνθήματα "Δημοκρατία", "Κάτω η Χούντα" και "Ζήτω η Ελευθερία".

Η κατάληψη του Πολυτεχνείου

Η εξέγερση που ξεκίνησε το πρωί της 14ης Νοεμβρίου του 1973 επρόκειτο να αποτελέσει την κορύφωση των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων εκείνης της χρονιάς. Όσο περνούσε η μέρα άρχισαν να μαζεύονται ολοένα και

31

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

περισσότεροι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, αλλά και άλλοι που πληροφορήθηκαν το νέο.

Η οργάνωση της εξέγερσης

Εκλέχθηκε Συντονιστική Επιτροπή. Δημιουργήθηκαν επιτροπές σε όλες τις σχολές. Άρχισε να λειτουργεί ραδιοφωνικός σταθμός αρχικά στο κτίριο του Χημικού και αργότερα στο κτίριο των Μηχανολόγων. Πολύγραφοι εγκαταστάθηκαν στο Πολυτεχνείο που δούλευαν μέρα-νύχτα για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο για τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων. Συγκροτήθηκαν συνεργεία φοιτητών που έγραφαν συνθήματα σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία και στα ταξί για να τα γνωρίσουν όλοι οι Αθηναίοι. Στο Πολυτεχνείο οργανώθηκε εστιατόριο και νοσοκομείο. Ομάδες φοιτητών ανέλαβαν την περιφρούρηση του χώρου, ξεχωρίζοντας τους ενθουσιώδεις και δημοκράτες Αθηναίους από τους προβοκάτορες. Γιατί πράγματι πλήθος λαού έτρεξε στο Πολυτεχνείο για να ενωθεί με τους φοιτητές, να προσφέρει, να τραγουδήσει, να υψώσει τη γροθιά του ενάντια στη Χούντα, και να φωνάξει "Κάτω η Χούντα", "Δημοκρατία", "Ψωμί-παιδεία-ελευθερία".

Η αντίδραση

Η πρώτη αντίδραση του δικτατορικού καθεστώτος ήταν να στείλει μυστικούς πράκτορες να ανακατευθούν στο πλήθος που συνέρρεε στο Πολυτεχνείο και να ακροβολίσου σκοπευτές στα γύρω κτίρια.

Η πολιορκία και η επέμβαση

Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος όταν διαπίστωσε ότι η αστυνομία αδυνατούσε να εισέλθει στο Πολυτεχνείο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το στρατό. Τρία άρματα μάχης κατέβηκαν από το Γουδί προς το Πολυτεχνείο. Τα δύο στάθμευσαν στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα

32

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

αποκλείοντας τις πλαϊνές πύλες του Ιδρύματος και το άλλο έλαβε θέση απέναντι από την κεντρική πύλη. Η Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών ζήτησε διαπραγματεύσεις, αλλά το αίτημά τους απορρίφθηκε. Στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου το άρμα που βρισκόταν απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλλει. Έπεσε πάνω στην πύλη, την έριξε, παρασέρνοντας στο διάβα του μία κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο κρατώντας την ελληνική σημαία. Οι μοίρες των ΛΟΚ μαζί με ομάδες μυστικών και μη αστυνομικών εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο και κυνήγησαν τους φοιτητές. Οι φοιτητές προσπάθησαν, πηδώντας από τα κάγκελα, να διαφύγουν στις γύρω από το Πολυτεχνείο οδούς. Τους κυνηγούσαν αστυνομικοί, πεζοναύτες, ΕΣΑ-τζήδες. Αρκετοί σώθηκαν βρίσκοντας άσυλο στις γύρω πολυκατοικίες. Πολλοί συνελήφθησαν κα μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας στις 17 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 840 άτομα. Όμως μετά τη Μεταπολίτευση, αξιωματικοί της Αστυνομίας, ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2400 άτομα. Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα.

Μετά το Πολυτεχνείο

Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, αλλά στις 25 Νοεμβρίου ανατράπηκε με πραξικόπημα. Η δικτατορία κατέρρευσε στις 23 Ιουλίου του 1974 αφού είχε ήδη προηγηθεί η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Tραγούδια

33

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

«το γελαστό παιδί» «είμαστε δυο» «πότε θα κάνει ξαστεριά» «η συγκέντρωση της ΕΦΕΕ» «Δημοσθένους λέξις» «ο δρόμος» «ο στρατιώτης» «ο μέρμηγκας» «ο λεβέντης» «την πόρτα ανοίγω το βράδυ» «γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον» «imagine»

Το τραγούδι «το γελαστό παιδί» από τη συλλογή του Μίκη Θεοδωράκη «ένας όμηρος» του 1966 σε στίχους των Brendan Behan & Βασίλη Ρώτα και πρώτη ερμηνεύτρια τη Ντόρα Γιαννακοπούλου, έχει έντονο το στοιχείο της επαναστατικότητας και μουσικά ανήκει στο έντεχνο τραγούδι με πολλά στοιχεία μπαλάντας

Την περίοδο της δικτατορίας χάθηκαν πολλοί νέοι άνθρωποι. Σε έναν τέτοιο νέο άνθρωπο αναφέρεται το τραγούδι, σε ένα παιδί που χάθηκε, που πολέμησε για τα ιδανικά του και παρά τη γενναιότητα του ήταν και αυτό ένα θύμα ανάμεσα στα τόσα του δικτατορικού καθεστώτος. Αυτό το γελαστό παιδί δεν είναι άλλο από τον Μάικλ Κόλλινς, ιρλανδό επαναστάτη που ηγήθηκε του αγώνα των Ιρλανδών για την ανεξαρτησία τους από τους Άγγλους. Τελικά, σκοτώθηκε από τους ίδιους τους συμπατριώτες του σε εμφύλια διαμάχη. Το <<Γελαστό

34

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Παιδί>> έγινε άτυπα στη δεκαετία του ΄60 ο ύμνος της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων, ενώ στη Μεταπολίτευση λατρεύτηκε ως το τραγούδι που θυμίζει όλα εκείνα τα γελαστά παιδιά που έδωσαν τη ζωή τους για τα ιδανικά της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Το γελαστό παιδί μπορεί να ήταν ο βουλευτής της ΕΔΑ και αγωνιστής της ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης που έπεφτε νεκρός από χτύπημα παρακρατικών στη Θεσσαλονίκη το 1963. Μπορεί πάλι να ήταν ο νεαρός Στέφανος Βελδεμίρης που το 1961 έπεφτε νεκρός στη Θεσσαλονίκη από σφαίρες χωροφύλακα, επειδή μοίραζε προκηρύξεις εναντίον των εκλογών <<βίας και νοθείας>> εκείνης της χρονιάς. Μπορεί πάλι να ήταν ο νεαρός στρατιώτης Διονύσης Κερπινιώτης, στέλεχος της ΕΔΑ, που επίσης δολοφονήθηκε στο Δεμίρ Αρκαδίας. Μπορεί να ήταν οποιοσδήποτε νέος που θυσιαζόταν για τα ιδανικά του.

http://www.youtube.com/watch?v=iBRqMynXFuw

Το γελαστο παιδι

Στίχοι:   Brendan Behan & Βασίλης Ρώτας

Μουσική:   Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου 1966

Ήταν πρωί του Αυγούστου κοντά στη ροδαυγήβγήκα να πάρω αέρα στην ανθισμένη γηβλέπω μια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνείσπάσε καρδιά μου εχάθη το γελαστό παιδί

Είχεν αντρεία και θάρρος και αιώνια θα θρηνώτο πηδηχτό του βήμα το γέλιο το γλυκό

35

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στιγμήσκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί

Μον΄ να `ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάικαι μόνον από βόλι Εγγλέζου να `χε πάεικι από απεργία πείνας μέσα στη φυλακήθα `ταν τιμή μου που `χασα το γελαστό παιδί

Βασιλικιά μου αγάπη μ΄ αγάπη θα στο λέωγια το ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίωγιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύδόξα τιμή στ΄ αξέχαστο γελαστό παιδί

Το τραγούδι «είμαστε δυο» του Μίκη Θεοδωράκη ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του Αντρέα» του 1968, έχει έντονο το στοιχείο της επαναστατικότητας και μουσικά ανήκει στο έντεχνο τραγούδι με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

Ο αγώνας κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών βρήκε πολλούς υποστηρικτές. Η συσπείρωση των ανθρώπων και κυρίως των φοιτητών ήταν αυτή που τους ωθούσε στις διαδηλώσεις και στην αντίσταση. Πολλοί μαζί μάχονταν κατά της χούντας, πολλοί μαζί υπέμεναν τα βασανιστήρια, πολλοί μαζί συνωμοτούσαν. Και συνέχιζαν παρά τον «πόνο στην πληγή», παρά τις αντιξοότητες. Άλλωστε ήταν πολλοί και αυτό τους έδινε κουράγιο και δύναμη να συνεχίσουν, να εκδικηθούν και να λυτρωθούν.

36

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=vK_vxKte-hg

Είμαστε δυο

Στίχοι:   Μίκης Θεοδωράκης

Μουσική:   Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Μίκης Θεοδωράκης 1968

Είμαστε δυο, είμαστε δυο, η ώρα σήμανε οχτώκλείσε το φως, χτυπά φρουρός, το βράδυ θά ‘ρθουνε ξανάέμπα μπροστά, έμπα μπροστάκαι οι άλλοι πίσω ακολουθούνμετά σιωπή και ακολουθείτο ίδιο τροπάρι το γνωστόΒαράνε δυο, βαράνε τρεις, βαράνε χίλιοι δεκατρείςΠονάς εσύ, πονάω εγώ, μα ποιος πονάει πιο πολύθά ‘ρθει καιρός να μας το πει

Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε χίλιοι δεκατρείςΚαβάλα πάμε στον καιρόμε τον καιρό με την βροχήτο αίμα πήζει στην πληγή

37

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

ο πόνος γίνεται καρφί

Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε χίλιοι δεκατρείςΚαβάλα πάμε στον καιρόμε τον καιρό με την βροχήτο αίμα πήζει στην πληγήο πόνος γίνεται καρφί

Ο εκδικητής ο λυτρωτήςείμαστε δυο, είμαστε τρειςείμαστε χίλιοι δεκατρείς

Το «πότε θα κάνει ξαστεριά» είναι παραδοσιακό τραγούδι και το περιέλαβε ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος στη συλλογή κρητικών παραδοσιακών τραγουδιών «τα ριζίτικα» του 1971 με ερμηνευτή το Νίκο Ξυλούρη.

Το τραγούδι αυτό δείχνει με εντυπωσιακό τρόπο την αγριάδα και το μίσος του πολέμου. Οι πολεμιστές δρούσαν τη νύχτα εκμεταλλευόμενοι το φως των αστεριών. Κατέβαιναν στα πεδινά και επιτίθονταν σε όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Το τραγούδι προφανώς εμψύχωνε τις ομάδες των πολεμιστών. Οι αντάρτες λοιπόν από τα δύσβατα και απρόσιτα βουνά σχεδίαζαν την επίθεση στα πεδινά μέρη μόλις επέτρεπε ο καιρός μια νυχτερινή επιδρομή. Το τραγούδι αυτό έχει γίνει συνώνυμο της αντίστασης ενάντια σε κάθε καταπίεση.

38

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=ILSXxrLcSV4

Ποτε θα κανει ξαστερια

Στίχοι:   Παραδοσιακό

Μουσική:   Παραδοσιακό

Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης 1971

Πότε θα κάμει ξαστεριά, πότε θα φλεβαρίσει,

να πάρω το ντουφέκι μου, την έμορφη πατρόνα,

να κατεβώ στον Ομαλό, στη στράτα του Μουσούρου,

να κάμω μάνες δίχως γιους, γυναίκες δίχως άντρες,

να κάμω και μωρά παιδιά, να κλαιν΄ δίχως μανάδες,

να κλαιν΄ τη νύχτα για νερό, και την αυγή για γάλα,

39

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

και τ΄ αποδιαφωτίσματατη δόλια τους τη μάνα...

Το «η συγκέντρωση της ΕΦΕΕ» ανήκει στη συλλογή «βρώμικο ψωμί» του 1972 και γράφτηκε και τραγουδήθηκε από τον τραγουδοποιό Διονύση Σαββόπουλο. Είναι ένας πολύ προσωπικός συνδυασμός του συνθέτη με στοιχεία ροκ, ποπ και μπαλάντας. Κυρίαρχο όργανο η κιθάρα, ακούγονται επίσης και πνευστά.

Το πανελλαδικό σωματείο των φοιτητών το 1975 είχε δύναμη μεγαλύτερη ακόμη και από πολλά κόμματα και αίγλη που επηρέαζε χώρους και πέραν των πανεπιστημίων, σχεδόν το σύνολο της κοινωνίας. Η δεκαετία του ’70 ήταν μια εποχή που η Αθήνα παλλόταν από διαδηλώσεις και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Κόσμος μαζευόταν στις πλατείες προκειμένου να διαδηλώσουν και να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους. Σε μια τέτοια διαδήλωση αναφέρεται το τραγούδι. Πρόκειται για ένα καθαρά ερωτικό τραγούδι με έντονες πολιτικές προεκτάσεις, τραγικό και λυρικό. Μέσα στη διαδήλωση, ανάμεσα σε τόσο κόσμο ένας ερωτευμένος χάνει την αγαπημένη του, χάνει τον έρωτα του. Αναζητά απεγνωσμένα να τη βρει. Ψάχνει και ρωτά παντού. Αλλά είναι μάταιη η αναζήτηση. Η αγαπημένη του θυσιάστηκε για ιδανικά και αξίες, για την ελευθερία. Τώρα πλέον ο αγαπημένος της την αντικρίζει σε κάθε έναν διαδηλωτή που διαμαρτύρεται και μάχεται, σε κάθε έναν που εναντιώνεται στο πολιτικό καθεστώς, σε κάθε έναν που θυσιάζεται.

40

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=6kKb6m-sm2U

Η συγκέντρωση της ΕΦΕΕ

Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος

Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος

Πρώτη εκτέλεση: Διονύσης Σαββόπουλος1975

Η πλατεία ήταν γεμάτη, με το νόημα που `χει κάτι απ΄ τις φωτιές.Στις γωνίες και τους δρόμους από συντρόφους οικοδόμους, φοιτητέςκαι συ έφεγγες στη μέση όλου του κόσμου, κι ήσουν φως μου, κατακόκκινη νιφάδα σε γιορτήσε γιορτή που δεν ξανάδα στη ζωή μου τη σκυφτή.

Η πλατεία ήτανε άδεια και τρελός απ΄ τα σημάδια, σαν σκυλίμε συνθήματα σκισμένα, σ΄ έναν έρωτα για σένα έχω χυθείστ΄ αμφιθέατρο σε ψάχνω, στους διαδρόμους και τους δρόμους, και ζητώ πληροφορίες και υλικό, να φωτίσω τις αιτίες που μ΄ αφήνουνε μισό.

Η πλατεία είναι γεμάτη κι απ΄ το πρόσωπό σου κάτι έχει σωθείστον αγώνα του συντρόφου, στην αγωνία αυτού του τόπου για ζωήστα παιδιά και τους εργάτες, στους πολίτες, στους οπλίτες, στα πλακάτ και τη σκανδάλη που χτυπά, η συγκέντρωση ανάβει κι όλα είναι συνειδητά.

41

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Το «Δημοσθένους λέξις» ανήκει στη συλλογή «βρώμικο ψωμί» του 1972 και γράφτηκε και τραγουδήθηκε από τον τραγουδοποιό Διονύση Σαββόπουλο. Είναι ένας πολύ προσωπικός συνδυασμός του συνθέτη με στοιχεία ροκ, ποπ και μπαλάντας. Κυρίαρχο όργανο η κιθάρα, ακούγονται επίσης και πνευστά.

Το τραγούδι αναφέρεται σε έναν κρατούμενο ο οποίος βγαίνοντας από τη φυλακή δε θα έχει ένα δικό του άνθρωπο να αγκαλιάσει, έναν φίλο να τον περιμένει. Όλα θα του είναι ξένα και ο ίδιος θα είναι κενός από αισθήματα. Η αποξένωση που βιώνει ενσωματώνεται στα αδιέξοδα της παρακμιακής κοινωνίας που τον αποδιώχνει. Όταν ένας άνθρωπος αποκολλάται από τον κοινωνικό ιστό είτε λόγω ανωτέρας βίας είτε από προσωπική επιλογή, τότε αντιμετωπίζει την απειλή της απομόνωσης.

http://www.youtube.com/watch?v=HIjfZIWumVc

42

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Δημοσθένους λέξις

Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος

Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος

Πρώτη εκτέλεση: Διονύσης Σαββόπουλος1972

Κι αν βγω απ΄ αυτή τη φυλακή κανείς δε θα με περιμένειοι δρόμοι θα `ναι αδειανοί κι η πολιτεία μου πιο ξένητα καφενεία όλα κλειστά κι οι φίλοι μου ξενιτεμένοιαέρας θα με παρασέρνει κι αν βγω απ΄ αυτή τη φυλακή

Κι ο ήλιος θ΄ αποκοιμηθεί μες στα ερείπια της Ολύνθουθα μοιάζουν πράγματα του μύθου κι οι φίλοι μου και οι εχθροίμαρμαρωμένοι θα σταθούν οι ρήτορες κι οι λωποδύτεςζητιάνοι εταίρες και προφήτες μαρμαρωμένοι θα σταθούν

Μπροστά στην πύλη θα σταθώ με τις κουβέρτες στη μασχάληκι αργοκουνώντας το κεφάλι θα χαιρετήσω το φρουρόχωρίς βουλή χωρίς Θεό σαν βασιλιάς σ΄ αρχαίο δράμαθα πω τη λέξη και το γράμμα μπροστά στην πύλη θα σταθώ

43

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Το τραγούδι «ο δρόμος» ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του δρόμου» του 1974 και γράφτηκε από τον Μάνο Λοΐζο, σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου. Σε πρώτη εκτέλεση τραγουδήθηκε από τον συνθέτη. Ανήκει στην κατηγορία των έντεχνων με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

Το πολύ γνωστό αυτό τραγούδι μιλάει για έναν δρόμο, έναν συνηθισμένο δρόμο που όμως ταυτόχρονα είχε και κάτι ιδιαίτερο. Είχε ένα σύνθημα γραμμένο στον τοίχο και το σύνθημα αυτό ήταν μόνο και μία λέξη: «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Και μπορεί στη συνέχεια το σύνθημα αυτό να χάθηκε και τη θέση του να πήραν ταμπέλες καταστημάτων, ωστόσο οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να έχουν βαθιά μέσα στην καρδιά τους όλη την ιστορία, όλα τα γεγονότα που βίωσαν. Και καθώς η ζωή συνέχισε να κυλάει κανονικά, ο δρόμος συνέχισε να έχει τη δική του ιστορία, γιατί στον τοίχο είχε αποτυπωθεί ο πόθος του λαού.

http://www.youtube.com/watch?v=E4IjzkW2wqw

Ο δρόμος

44

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Στίχοι: Κωστούλα Μητροπούλου

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Σούλα Μπιρμπίλη 1974

Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορίακάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιάήταν μια λέξη μοναχά ελευθερίακι ύστερα είπαν πως την έγραψαν παιδιά

Κι ύστερα πέρασε ο καιρός κι η ιστορίαπέρασε εύκολα απ΄ τη μνήμη στην καρδιάο τοίχος έγραφε μοναδική ευκαιρίαεντός πωλούνται πάσης φύσεως υλικά

Τις Κυριακές από νωρίς στα καφενείακι ύστερα γήπεδο στοιχήματα καυγάςο δρόμος είχε τη δική του ιστορίαείπανε όμως πως την έγραψαν παιδιά

Το τραγούδι «ο στρατιώτης» ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του δρόμου» του 1974 και γράφτηκε από τον Μάνο Λοΐζο, σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου. Σε πρώτη εκτέλεση τραγουδήθηκε από τον συνθέτη. Ανήκει

45

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

στην κατηγορία των έντεχνων με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

Το τραγούδι είναι ένα “κατηγορώ” για τη ζωή στο στρατό. Δεν πήρε άδεια από τη λογοκρισία και δε βγήκε σε δίσκο μαζί με το τραγούδι ο «Δρόμος» στα ’64- ’65. Ακούστηκαν και τα δύο, μαζί με άλλα της ίδιας δημιουργικής εποχής του Μάνου Λοΐζου, στη συναυλία του Πειραιά. Σε λίγο ήρθε η δικτατορία. Το τραγούδι αναφέρεται σε έναν στρατιώτη που παίρνει μέρος στον πόλεμο παρά τη θέληση του. Αναφέρεται σε κάθε στρατιώτη που αναγκάζεται να συμμετέχει σε έναν πόλεμο που ο ίδιος τον θεωρεί λάθος. Ο στρατιώτης αυτός ακολουθεί εντολές χωρίς να μιλά, χωρίς να εναντιώνεται. Ωστόσο, εσωτερικά νιώθει εγκλωβισμένος, καταπιεσμένος, μονάχος. Θέλει να αντιδράσει, να απελευθερωθεί, αλλά δε βρίσκει τη δύναμη.

http://www.youtube.com/watch?v=sLUayKrxr1g

Ο στρατιώτης

Στίχοι: Κωστούλα Μητροπούλου

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Βασίλης Παπακωνσταντίνου 1974

Του `παν θα βάλεις το χακίθα μπεις στην πρώτη τη γραμμήθα μπεις στην πρώτη τη γραμμή

46

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

και ήρωας θα γίνεις

Εκείνος δε μιλάει πολύτου `ναι μεγάλη η στολήτου `ναι μεγάλη η στολήκαι βάσανο οι αρβύλες

Το εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέειείναι μονότονο και του `ρχεται να κλαίειείναι μονόνοτο και του `ρχεται να κλαίειτο εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέει

Δεν του ΄γραφε ποτέ κανείςτις νύχτες ξύπναγε νωρίςτις νύχτες ξύπναγε νώριςκαι μίλαγε για λάθος

Μια μέρα έγινε στουπίπέταξε πέρα τη στολήπέταξε πέρα τη στολήκαι έκλαψε μονάχος

Το εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέειείναι μονότονο και ντρέπεται να κλαίειείναι μονότονο και ντρέπεται να κλαίειτο εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέει

Το τραγούδι «ο μέρμηγκας» » ανήκει στη συλλογή «τα τραγούδια του δρόμου» του 1974 και γράφτηκε από τον Μάνο Λοΐζο. Σε πρώτη εκτέλεση τραγουδήθηκε από τον συνθέτη. Ανήκει στην κατηγορία των έντεχνων με πολλά στοιχεία μπαλάντας.

47

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Ο μέρμηγκας συμβολίζει τον φασίστα αρχηγό που τον ακολουθούν τυφλά τα υποχείρια του, τον άνθρωπο εκείνο που παρά την ανεπάρκεια του μπορεί να χειραγωγεί άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι τον υπακούουν, πολεμούν γι΄ αυτόν και πείθουν τον εαυτό τους ότι δεν χρειάζονται τίποτα πέρα από την προσήλωση τους στον δικτάτορα, ότι οι ανάγκες τους εκπληρώνονται χάρη σ’ αυτόν. Ωστόσο, κάποια στιγμή “ξυπνάνε”, αντιδρούν, εναντιώνονται. Ακόμα και αυτοί που κάποτε ήταν ακόλουθοι του φασίστα, τώρα γίνονται αντίπαλοι του.

http://www.youtube.com/watch?v=0p6r9a6ibfQ

μέρμηγκας

Στίχοι: Μάνος Λοΐζος

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Λοΐζος 1974

Ένας μέρμηγκας κουφός με πήρε απ το χέριΕίμαι λέει ο πιο σοφός σ΄ ολόκληρο τ΄ ασκέρι

Και τα μικρά του τα μερμηγκάκιαχειροκροτάνε μ΄ ενθουσιασμό

48

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

εν δυο προσκυνάμε, εν δυο πολεμάμε, εν δυο δεν πεινάμε

Τα βολεύεις μια χαρά σπουδαίο μου μυρμήγκιόμως πρόσεχε καλά τ΄ ωραίο σου λαρύγγι

Και τα μικρά του τα μερμηγκάκιαχειροκροτάνε μ΄ ενθουσιασμόεν δυο προσκυνάμε, εν δυο πολεμάμε, εν δυο μα πεινάμε

Πριν προλάβω να του πω το σύστημα ν΄ αλλάξειπλάκωσε όλο το χωριό το μέρμηγκα να χάψει

Και τα μικρά του τα μερμηγκάκιαχειροκροτάνε μ΄ ενθουσιασμόεν δυο προσκυνάμε,

εν δυο μα πεινάμε, εν δυο θα σε φάμε!

Το τραγούδι «ο λεβέντης» από τη συλλογή του Μίκη Θεοδωράκη «τα τραγούδια του αγώνα» του 1974 σε στίχους του Νότη Περγιάλη και πρώτη ερμηνεύτρια τη Μαρία Δημητριάδη, είναι σαφώς επαναστατικό με έντονο ρυθμό, αλλά και μελωδία που συνταιριάζει το μουσικό με το στιχουργικό περιεχόμενο.

49

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Στο τραγούδι αυτό παρουσιάζεται ένας λεβέντης, ένας γενναίος άνθρωπος που στο πέρασμα του προκαλεί θαυμασμό. Ωστόσο, ο Χάρος επέλεξε να τον πάρει και ακόμα και η φύση αντιδρά στον θάνατο του. Πολλοί γενναίοι άνθρωποι χάθηκαν την περίοδο της χούντας, πολλοί χάθηκαν για την ελευθερία και τη δημοκρατία, πολλοί θυσιάστηκαν για τα ιδανικά τους.

http://www.youtube.com/watch?v=YltjBONMwE4

Λεβεντης

Στίχοι:   Νότης Περγιάλης

Μουσική:   Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Δημητριάδη 1974

Σαν τον αητό φτερούγαγε στη στράτατον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύριαμε χαμηλά τα μαύρα του τα μάτιαλεβέντης εροβόλαγε.

Στα ματιά του ένα σύννεφομες την καρδιά του σίδερο.Κυλάει το αίμα, σκέπασε τον ήλιοκι ο χάρος εροβόλαγε.

50

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Σφαλούν τα μάτια κι οι καρδιέςσφαλούν τα παραθύριαμετά χυμάει ο Χάροντας καβάλακι εκείνος χαμογέλαγε.

Ποιος κατεβαίνει σήμερα στον Άδη;Ποιον κουβεντιάζει η γειτονιά κι ανανταριάζει;Γιατί βουβά είναι τα βουνά κι οι κάμποι;Λεβέντης εροβόλαγε.

Το τραγούδι «την πόρτα ανοίγω το βράδυ» ανήκει στη συλλογή «τα Λυρικά» του 1978 του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους του Τάσου Λειβαδίτη. Το ύφος αυτού του τραγουδιού είναι πιο προσωπικό, σαφώς λυρικό και η ενορχήστρωση ανάλογη. Η δε ερμηνεία του ίδιου του συνθέτη συγκλονιστική.

Το τραγούδι συμπυκνώνει το ποιητικό σύμπαν και την προσωπική κοσμοθεωρία του ποιητή, αφού βρίσκονται μέσα σ’ αυτό τόσο το ανθρωπιστικό ιδεώδες και η συντροφική αγάπη, όσο και το μεταφυσικό, αλλά και θρησκευτικό συναίσθημα που χαρακτηρίζει την όψιμη ποίηση και στιχουργική του Τάσου Λειβαδίτη.

51

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

http://www.youtube.com/watch?v=BfyrN9uWEpA

Την πόρτα ανοίγω το βράδυ

Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Μίκης Θεοδωράκης 1978

Την πόρτα ανοίγω το βράδυ, τη λάμπα κρατώ ψηλά, να δούνε της γης οι θλιμμένοι, να ’ρθούνε, να βρουν συντροφιά.

Να βρούνε στρωμένο τραπέζι, σταμνί για να πιει ο καημόςκι ανάμεσά μας θα στέκειο πόνος, του κόσμου αδερφός.

Να βρούνε γωνιά ν’ ακουμπήσουν, σκαμνί για να κάτσει ο τυφλόςκι εκεί καθώς θα μιλάμεθα ’ρθει συντροφιά κι ο Χριστός.

52

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Το τραγούδι «γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον» ανήκει στη συλλογή τραγουδιών «φταίνε τα τραγούδια» του 1989 του Διονύση Τσακνή που έγραψε και τους στίχους. Η μουσική είναι καθαρά ποπ δυτική, ταιριάζει πολύ με το περιεχόμενο των στίχων και απευθύνεται στους νέους. Το πρωτοερμήνευσαν οι αδερφοί Κατσιμίχα.

Πρόκειται για ένα τραγούδι διαμαρτυρία απέναντι σε κάθε καθεστώς πολιτικό, στους εκάστοτε κυβερνόντες που διαμορφώνουν το μέλλον των ανθρώπων όπως αυτοί επιθυμούν, όπως τα δικά τους συμφέροντα επιτάσσουν. Μέσα από τα λόγια του τραγουδιού αντιλαμβανόμαστε την αγανάκτηση του ανθρώπου για τις υποσχέσεις που συνεχώς του δίνονται. Δε θέλει να συμμετέχει σ’ ένα μέλλον που το έχουν προαποφασίσει άλλοι, ούτε θέλει να είναι συμμέτοχος στις ανομίες όσων έχουν την εξουσία στα χέρια τους. Δεν υπάρχουν περιθώρια για διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς. Θα παλέψει με τις μικρές του δυνάμεις για να κάνει καλύτερο τον κόσμο. Με αυτό το τραγούδι στο μυαλό μας έρχεται η περίοδος της δικτατορίας κατά την οποία καταστρατηγήθηκαν ελευθερίες, καταπατήθηκαν δικαιώματα, έγιναν πολλαπλά εγκλήματα.

http://www.youtube.com/watch?v=bufm8KS_NAI

53

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον

Στίχοι: Διονύσης Τσακνής

Μουσική: Διονύσης Τσακνής

Πρώτη εκτέλεση: Χάρης&Πάνος Κατσιμίχας 1989

Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλονστο μέλλον που φτιάχνετε όπως θέλετεαφού η ιστορία σας ανήκεισαρώστε το λοιπόν αν επιμένετε

Στ΄ αυτιά μου δε χωράνε υποσχέσειςτο έργο το `χω δει μη με τρελαίνετετο πλοίο των ονείρων μου με πάεισε κόσμους που εσείς δεν τους αντέχετε

Μένω μονάχος στο παρόν μουνα σώσω οτιδήποτε αν σώζεται κι ας έχω τις συνέπειες του νόμουσυνένοχο στο φόνο δε θα μ΄ έχετε

Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλοντο κόλπο είναι στημένο και στα μέτρα σαςξεγράψτε με απ΄ τα κατάστιχά σαςστον κόπο σας δεν μπαίνω και στα έργα σας

Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλονστο μέλλον που φτιάχνετε όπως θέλετεαφού η ιστορία σας ανήκεισαρώστε το λοιπόν αν επιμένετε

54

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Μένω μονάχος στο παρόν μουνα σώσω οτιδήποτε αν σώζεται κι ας έχω τις συνέπειες του νόμουσυνένοχο στο φόνο δε θα μ΄ έχετε

Το τραγούδι «imagine» είναι ένα προσωπικό τραγούδι του John Lennon, σαφώς ποπ, διεθνής επιτυχία, ενορχηστρωμένο πάνω στο πιάνο.  Με τον όρο ποπ χαρακτηρίζονται ελαφριές μορφές ξένης μουσικής, ή αντίστοιχες ελληνικές δημιουργίες πάνω στα ίδια πρότυπα  ρυθμού  και μελωδίας.  Ο όρος ποπ  προέρχεται από τον αγγλικό όρο popular, που σημαίνει δημοφιλής.

Κάποια από τα πιο κοινά θέματα στα οποία αναφέρεται η ποπ μουσική είναι τα συναισθήματα και η ρομαντική αγάπη. Τα κύρια μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται είναι η κλασική κιθάρα, η ηλεκτρική κιθάρα, το αρμόνιο και τα ντραμς.

Το τραγούδι «Imagine» του John Lennon μας καλεί να οραματιστούμε ένα κόσμο ειρηνικό, δίκαιο, αδελφοποιημένο, χωρίς διαχωριστικές γραμμές και φανατισμούς εθνικούς ή θρησκευτικούς, χωρίς βία, απληστία και πείνα. Το τραγούδι μας παρακινεί να οραματιστούμε όλοι μαζί ενωμένοι για να το πετύχουμε.

Αντίστοιχα, το δικαίωμα στην ανεξάρτητη παιδεία , την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, τη δικαιοσύνη και την εξάλειψη της πείνας οραματίστηκαν και διεκδίκησαν οι νέοι τη 17η Νοεμβρίου 1973, Ενώνοντας τις φωνές τους πέτυχαν να αφυπνίσουν ένα ολόκληρο έθνος.

Τα συνθήματα της ειρήνης, της εξάλειψης της αδικίας, της πείνας και της βίας είναι διαχρονικά

http://www.youtube.com/watch?v=yRhq-yO1KN8

55

«Η ελληνική μουσική και τα τραγούδια μέσα από τις σχολικές γιορτές»

Imagine JOHN LENNON 1971

Imagine there's no Heaven. It's easy if you try. No hell below us. Above us only sky. Imagine all the people. Living for today.

Imagine there's no countries. It isn't hard to do. Nothing to kill or die for. And no religion too. Imagine all the people. Living life in peace.

You may say that I'm a dreamer. But I'm not the only one. I hope someday you'll join us... And the world will be as one.

Imagine no possessions. I wonder if you can. No need for greed or hunger A brotherhood of man. Imagine all the people. Sharing all the world.

You may say that I'm a dreamer. But I'm not the only one. I hope someday you'll join us. And the world will live as one.

ΜετάφρασηΦαντάσου πως δεν υπάρχει παράδεισος,Είναι εύκολο αν προσπαθήσεις,Καμία κόλαση κάτω από μαςΠάνω από εμάς μόνο ουρανόςΦαντάσου όλους τους ανθρώπουςΝα ζουν για το σήμερα

Φαντάσου πως δεν υπάρχουν χώρες,Δεν είναι δύσκολο να το κάνεις,Τίποτα για το οποίο να σκοτώνεις ή να πεθαίνειςΚαι καμία θρησκεία επίσηςΦαντάσου όλους τους ανθρώπουςΝα ζουν με ειρήνη.

Μπορείς να πεις πως είμαι ονειροπόλοςΑλλά δεν είμαι ο μοναδικόςΕλπίζω κάποια μέρα να μας συνοδέψειςΚαι ο κόσμος να γίνει ένα

Φαντάσου καμία ιδιοκτησία,Αναρωτιέμαι αν μπορείς,Καμία ανάγκη για απληστία ή πείναΑδελφοσύνη των ανθρώπωνΦαντάσου όλους τους ανθρώπουςΝα μοιράζονται όλο τον κόσμο

Μπορείς να πεις πως είμαι ονειροπόλοςΑλλά δεν είμαι ο μοναδικόςΕλπίζω κάποια μέρα να μας κάνεις παρέαΚαι ο κόσμος θα ζήσει ενωμένος

56

Ενότητα 3η: «Η Χριστουγεννιάτικη γιορτή»

Ούτε στην Παλαιά Διαθήκη ούτε στην Καινή αναφέρεται ποιο μήνα ή μέρα γεννήθηκε ο Χριστός. Έτσι, τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η γέννησή του δεν αποτελούσε ιδιαίτερη γιορτή, αλλά οι χριστιανοί γιόρταζαν μαζί γέννηση και βάφτιση στις 6 του Γενάρη. Το 354 μΧ., ύστερα από πολλές συζητήσεις και αντιρρήσεις, ορίστηκε στη Ρώμη σαν μέρα γιορτής της γέννησης η 25η Δεκεμβρίου για τούτο το λόγο: Η ημέρα αυτή ήταν καθιερωμένη από τους Ρωμαίους ως ημέρα γέννησης του Περσικού θεού Μίθρα, του «αήττητου θεού Ήλιου». Είναι γνωστό πως οι Ρωμαίοι, επιστρέφοντας από τους πολέμους της Ανατολής, έφεραν μαζί τους τη λατρεία πολλών θεών της. Από τους πιο δημοφιλείς ήταν ο Μίθρας, γιατί ήταν ο θεός του φωτός, του Ήλιου, που μάχεται και διώχνει το σκοτάδι. Το Γενέθλιον του, η μέρα δηλαδή που γεννήθηκε, είχε συνδυαστεί με τη χειμερινή τροπή του ήλιου, που γύρω στις 25 Δεκεμβρίου αρχίζει να κερδίζει έδαφος και να στέκεται περισσότερο στο ουράνιο στερέωμα. Η μέρα αυτή για τους Ρωμαίους ήταν ημέρα ευφροσύνης. Έφευγαν τα σκοτάδια, ερχόταν το φως! Τη γιόρταζαν, λοιπόν, με μεγάλη λαμπρότητα και πολλά ξεφαντώματα. Ήταν τόσο αγαπητή γιορτή και τόσο διαδεδομένη, ώστε καμιά συμβουλή, καμιά προτροπή και καμιά απειλή των πατέρων της εκκλησίας δε στάθηκε ικανή να την εξαφανίσει ή τουλάχιστον να ελαττώσει τη συμμετοχή των πρώτων χριστιανών. Γι΄ αυτό όρισαν την 25η Δεκεμβρίου σαν ημέρα γέννησης του Χριστού, του νέου Ήλιου, που έδιωξε τα σκοτάδια της ειδωλολατρίας απ' τις ψυχές των ανθρώπων και τις πλημμύρισε με χριστιανικό φως. Έτσι ο ένας Ήλιος υποκατέστησε τον άλλο και να που στις 25 Δεκεμβρίου γιορτάζουμε πια τη γέννηση του Χριστού, τα Χριστούγεννα.

Τα Χριστούγεννα είναι και στις μέρες μας μια κορυφαία γιορτή για κάθε χριστιανό, γιατί η ψυχή μας γαληνεύει καθώς σκέφτεται τη γέννηση του Χριστού και νιώθει τη γλύκα της θεϊκής του υπόστασης και τη ζεστασιά της ανθρώπινης φύσης του. Ιδιαίτερα τα παιδιά χαίρονται

προκαταβολικά για τα δώρα που θα πάρουν και ταυτίζουν στην αθώα τους ψυχή το Χριστό με τη χαρά των δώρων, τα κάλαντα, τα νόστιμα φαγητά, τα στολίδια και όλη γενικά την γιορτινή ατμόσφαιρα των ημερών.

Με τη λέξη Πρωτοχρονιά ή αρχιχρονιά, ή πρώτη του έτους, χαρακτηρίζεται η πρώτη ημέρα του οποιουδήποτε ακολουθούμενου ημερολογιακού έτους. Στις περισσότερες χώρες η ημέρα της Πρωτοχρονιάς έχει καθιερωθεί ως επίσημη αργία(εργασίας) και γιορτάζεται μαζικά. Κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο που ακολουθεί ο Δυτικός κόσμος στη σύγχρονη εποχή, πρωτοχρονιά είναι η 1η Ιανουαρίου. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με όλες τις χώρες. Υπάρχουν διαφορετικά έθιμα σε όλο τον κόσμο.

τραγούδια «Άγια Νύχτα» «χιόνια στο καμπαναριό» «κάλαντα Χριστουγέννων» (καλήν εσπέραν

άρχοντες) «ω έλατο» «τρίγωνα κάλαντα» «πρωτοχρονιάτικα κάλαντα»(αρχιμηνιά κι

αρχιχρονιά) «πάει ο παλιός ο χρόνος» «ο μικρός τυμπανιστής» «Santa Claus is coming to town» «Happy Christmas»

Τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια ανήκουν στο χώρο ή της κλασικής ή της παραδοσιακής μουσικής. Δεν ισχύει το ίδιο με τα «Santa Claus is coming to town» και «Happy Christmas»

Το τραγούδι «Άγια Νύχτα» (γερμ. Stille Nacht, heilige Nacht) είναι το διεθνώς γνωστότερο Χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Γράφηκε στις αρχές του 18ου αι. και

συνθέτες του είναι οι Αυστριακοί Φραντς Ξάβερ Γκρούμπερ (Franz Gruber) και Γιόζεφ Μορ, (Joseph Mohr). Για χρόνια οι δημιουργοί του ήταν άγνωστοι και πολλοί απέδιδαν την πατρότητα του τραγουδιού σε διάσημους κλασσικούς συνθέτες όπως τον Μότσαρτ, τον Μπετόβεν, τον Χάυντν ή θεωρούσαν ότι επρόκειτο για κάποιο παραδοσιακό γερμανικό νανούρισμα. Σήμερα έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες σε όλον τον χριστιανικό κόσμο.Η «Άγια Νύχτα» πρωτοτραγουδήθηκε τα  Χριστούγεννα του 1818 στην εκκλησία του μικρού χωριού  Όμπερντορφ (Oberndorf) στην περιοχή του  Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Οι στίχοι είχαν γραφεί δύο χρόνια νωρίτερα, το 1816, από τον νεαρό εφημέριο του χωριού Γιόζεφ Μορ, όπως έγινε γνωστό από ένα χειρόγραφο που ανακαλύφθηκε το 1995 και φέρει την υπογραφή του εφημέριου. Το χειρόγραφο χρονολογείται από τους μελετητές το 1820. Στην αριστερή πλευρά αναγράφεται η ημερομηνία συγγραφής των στίχων και στην άνω δεξιά γωνία η ένδειξη «Melodie von Fr. Xav. Gruber». Σήμερα φυλάσσεται στο Carolino Augusteum Museum του Σάλτσμπουργκ.

Μέσα από το τραγούδι εκφράζεται η χαρά των ανθρώπων για τη γέννηση του Χριστού που έγινε την Άγια νύχτα. Έτσι, κάθε χρόνο με την ίδια χαρά και ανυπομονησία περιμένουν τη μέρα των Χριστουγέννων. Υμνούν τον Θεό και τους προσκαλούν όλους να προσκυνήσουν και να προσευχηθούν στη Βηθλεέμ στο μέρος δηλαδή που εμφανίστηκε το άγιο φως και που γεννήθηκε ο Χριστός.

http://www.youtube.com/watch?v=13MWYCGBLMU

Άγια νύχτα

1. Παιδική χορωδία

Άγια Νύχτα, σε προσμένουνμε χαρά οι Χριστιανοίκαι με πίστη ανυμνούμε, το Θεό δοξολογούμεμ΄ ένα στόμα, μια φωνή, ναι, με μια φωνή...

Η ψυχή μας φτερουγίζειπέρα στ΄ άγια τα βουνά, όπου ψάλλουν οι αγγέλοιαπ΄ τα ουράνια θεία μέλη, στο Σωτήρα "Ωσαννά"ψάλλουν "Ωσαννά"

Στης Βηθλεέμ ελάτε όλοιτα βουνά τα ιεράκαι μ΄ ευλάβεια μεγάλη'κει που Άγιο Φως προβάλλειπροσκυνήστε με χαράναι, με μια χαρά.

Το τραγούδι «χιόνια στο καμπαναριό» είναι ένα κλασικό και αγαπημένο χριστουγεννιάτικο τραγούδι του Καραηλία σε στίχους του Στέλιου Σπεράντζα, εμπνευσμένο από το αγγλικό snow in the belfry.

Τα Χριστούγεννα το χιονισμένο τοπίο είναι κάτι συνηθισμένο, αλλά και συγχρόνως κάτι όμορφο που ο κόσμος χαίρεται, όταν το αντικρίζει. Το χιονισμένο καμπαναριό μας φέρνει στο μυαλό τη μέρα των Χριστουγέννων κατά την οποία οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία με τα καλά τους ντυμένοι να προσκυνήσουν τον Χριστό, να προσευχηθούν στην Παναγιά.

http://www.youtube.com/watch?v=A-fhgNoYR-E

Χιόνια στο καμπαναριό

1. Παιδική χορωδία

Χιόνια στο καμπαναριόπου Χριστούγεννα σημαίνειΧιόνια στο καμπαναριόξύπνησε όλο το χωριό

Ντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανΝτιν ντιν νταν ντιν ντιν νταν ντιν νταν

Κι όλοι παν στην εκκλησιάτο Χριστό να προσκυνήσουνκι όλοι παν στην εκκλησιάΛάμπει απόψε η Παναγιά

Ντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανΝτιν ντιν νταν ντιν ντιν νταν ντιν νταν

Στην ολόφωτη εκκλησιάώρα πια κι εμείς να πάμεΣτην ολόφωτη εκκλησιάμε καθάρια φορεσιά

Ντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανντιν ντιν νταν ντιν νταν

Κι ας τραβήξουμε μπροστάμ΄ αναμμένα φαναράκιαΚι ας τραβήξουμε μπροστάτυλιγμένοι στα ζεστά

Ντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανντιν ντιν ντανντιν ντιν νταν ντιν νταν

Το τραγούδι «κάλαντα Χριστουγέννων είναι παραδοσιακά κάλαντα άγνωστης προέλευσης.

Με τα χριστουγεννιάτικα αυτά κάλαντα όσοι τα τραγουδούσαν ήθελαν να αναγγείλουν τη γέννηση του Χριστού που έγινε στη Βηθλεέμ και κατά την οποία όλη η οικουμένη, όλη η φύση είναι χαρούμενη. Στη συνέχεια το τραγούδι αναφέρει ότι ο Χριστός γεννήθηκε σε μια φάτνη, στην οποία οι μάγοι οδηγήθηκαν από ένα αστέρι. Στο τέλος δίνεται η ευχή για μακροζωία του νοικοκύρη, καθώς και για την αντοχή και σταθερότητα του σπιτιού του.

http://www.youtube.com/watch?v=8pJqDdPPgJ0

Κάλαντα Χριστουγέννων   :  

Παραδοσιακό

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σαςΧριστού τη Θείαν Γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει, οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγωνο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής των όλων. 

Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το "Δόξα εν Υψίστοις"και τούτο Άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.

Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώραάστρο λαμπρό τους οδηγεί. Χωρίς να λείψει ώρα, 

Χρόνους πολλούς να χαίρεστε, πάντα ευτυχισμένοι, σωματικά και ψυχικά να είστε πλουτισμένοι

Εις έτη πολλά!

Το τραγούδι «Ω, έλατο» (O Tannenbaum) Είναι ένα από τα γνωστότερα παραδοσιακά τραγούδια της Γερμανίας. Η μελωδία του ανάγεται σε έναν λαϊκό σκοπό του 15ου-16ου αιώνα από την περιοχή της Σιλεσίας, ενώ το κείμενό του αρχικά αναφερόταν μεν στο γνωστό κωνοφόρο δέντρο, πλην όμως ουδόλως σχετιζόταν με τα χριστουγεννιάτικα έθιμα. Η σύνδεση αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τα τέλη του 16ου αιώνα στην περιοχή του Elsaß, όπου οι ανήκοντες στο

προτεσταντικό δόγμα πιστοί συνήθιζαν κατά τις ημέρες των Χριστουγέννων να εισάγουν στα σπίτια τους ένα έλατο και να το στολίζουν με μήλα, καρύδια, γλυκίσματα και αργότερα με κεριά. Μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα το έθιμο αυτό διαδόθηκε σε ολόκληρο τον γερμανικό χώρο και μάλιστα συμπεριέλαβε και τις κοινότητες των καθολικών, παρά την αρχική αντίδραση της καθολικής εκκλησίας! Την ίδια περίοδο διαμορφώθηκε και η οριστική εκδοχή του γερμανικού κειμένου, από τους August Zarnack (1820, πρώτη στροφή) και Ernst Anschütz (1824, δεύτερη και τρίτη στροφή). Ακολούθησε, ως γνωστόν, η διάδοση τόσο του εθίμου όσο και του τραγουδιού σε ολόκληρο τον κόσμο…

Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στο έλατο, το δέντρο που κάθε οικογένεια στολίζει την περίοδο των Χριστουγέννων. Το στολισμένο έλατο γεμίζει χαρά τους ανθρώπους και κυρίως τα παιδιά, μια και την Πρωτοχρονιά βρίσκουν δώρα κάτω από τα κλαδιά του. Πρόκειται λοιπόν για το δέντρο που είναι συνυφασμένο με τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

http://www.youtube.com/watch?v=GXGH7KJ-W5o

Ω Έλατο

1. Παιδική χορωδία

Ω! Έλατο... Ω! Έλατο...μ΄ αρέσεις, πως μ΄ αρέσεις !

Τι ωραία την Πρωτοχρονιάμας φέρνεις δώρα στα κλαδιάΩ ! Έλατο...Ω! Έλατο...μ΄ αρέσεις, πως μ΄ αρέσεις !

Ω! Έλατο...Ω! Έλατο...τι δίδαγμα η στολή σου !Ελπίδα εμπνέει σταθερήκαι θάρρος πάντα στη ζωήΩ! Έλατο...Ω! Έλατο...τι δίδαγμα η στολή σου..

Ω! Έλατο...Ω! Έλατο...τα πράσινά σου φύλλα !Τα βγάζεις με καλοκαιριάκαι τα φοράς με το χιονιάΩ! Έλατο...Ω! Έλατο...τα πράσινά σου φύλλα..

Το τραγούδι «τρίγωνα κάλαντα» βασίζεται στη σύνθεση του James Lord Pierpont (1822-1893) του 1857 «Jingle Bells» (ο κανονικός τίτλος ήταν: "One Horse Open Sleigh"). Το έγραψε για μια ακολουθία σε εκκλησία της Georgia όπου έπαιζε Όργανο. Αγαπήθηκε

αμέσως, τραγουδήθηκε τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς και από τότε έγινε ένα από τα δημοφιλέστερα χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Είναι άγνωστος ο στιχουργός του στα ελληνικά.

Το τραγούδι «τρίγωνα κάλαντα» πρόκειται ίσως για το πιο χαρακτηριστικό τραγούδι των Χριστουγέννων. Τα παιδιά γυρνάν στις γειτονιές για να πουν τα κάλαντα κρατώντας και το χαρακτηριστικό «τρίγωνο». Επισκέπτονται κάθε σπίτι και μεταδίδουν το χαρμόσυνο μήνυμα των Χριστουγέννων. Μας λένε για το φωτεινό αστέρι που θα φέρει το γιορτινό μήνυμα της γέννησης του Χριστού. Το γιορτινό κλίμα ενισχύει ο χιονιάς και ο χτύπος της καμπάνας. Έτσι, μέσα σε αυτή την όμορφη ατμόσφαιρα η αγάπη φωλιάζει στις καρδιές όλων των ανθρώπων.

http://www.youtube.com/watch?v=CBLgEid9JoI

5. Τρίγωνα, κάλαντα

1. Παιδική χορωδία

Τρίγωνα, κάλαντα, σκόρπισαν παντούκάθε σπίτι μια φωλιά του μικρού Χριστού, τρίγωνα κάλαντα μες στη γειτονιάήρθαν τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιά

Άστρο φωτεινό, θα `βγει γιορτινό

μήνυμα θα φέρει από τον ουρανό

Τρίγωνα, κάλαντα, στο μικρό χωριόκαι χτυπάει χαρούμενα το καμπαναριότρίγωνα, κάλαντα σκόρπισαν παντούκάθε σπίτι μια φωλιά του μικρού Χριστού

Τρέχουν τα παιδιά μέσα στο χιονιάήρθαν τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιάμες στη σιγαλιά, ανοίγει η αγκαλιάκι έκανε η αγάπη την καρδιά φωλιά

Τρίγωνα, κάλαντα σκόρπισαν παντούκάθε σπίτι μια φωλιά του μικρού Χριστούτρίγωνα, κάλαντα μες στη γειτονιάήρθαν τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιά

Το τραγούδι «πρωτοχρονιάτικα κάλαντα» είναι παραδοσιακά κάλαντα άγνωστης προέλευσης.

Κλασικά πρωτοχρονιάτικα κάλαντα που ακούγονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας την παραμονή ή ανήμερα του νέου έτους. Μας θυμίζει την αλλαγή του χρόνου με θρησκευτικότητα και αγαλλίαση ψυχής καθώς ο καλός Χριστός θα παραμείνει κοντά μας να μας ευλογεί. Μας δηλώνει και την εμφάνιση του Αϊ Βασίλη με τα δώρα.

http://www.youtube.com/watch?v=VYBvOTNAH5M

Πρωτοχρονιατικα καλαντα

1.Παιδικη χορωδία

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιάψηλή μου δεντρολιβανιάκι αρχή καλός μας χρόνοςεκκλησιά με τ' άγιο θρόνος.Αρχή που βγήκε ο Χριστόςάγιος και Πνευματικός,στη γη να περπατήσεικαι να μας καλοκαρδίσει.Αγιος Βασίλης έρχεται,και δεν μας καταδέχεται,από την Καισαρεία,συ' σαι αρχόντισσα κυρία.Βαστά εικόνα και χαρτίζαχαροκάρνο, ζυμωτήχαρτί και καλαμάριδες και με-δες και με το παλικάρι.

Το καλαμάρι έγραφε,τη μοίρα του την έλεγεκαι το χαρτί-και το χαρτί ομίλειΆγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.Και νέον έτος αριθμείτην του Χριστού περιτομήκαι η μνήμη του ΑγίουΙεράρχου Βασιλείου.Του χρόνου μας αρχή καλήκαι ο Χριστός μας προσκαλείτην κακία ν' αρνηθούμεμ' αρετές να στολιστούμε.Να ζούμε βίον τέλειονκατά το ευαγγέλιονμε αγάπη με ειρήνηκαι με τη δικαιοσύνη.Χρόνια πολλά και ευτυχήμε καθαρά κι αγνή ψυχήμε χαρά και με υγείακαι με θεία ευλογία.

Το τραγούδι «πάει ο παλιός ο χρόνος» είναι ένα πρωτοχρονιάτικο τραγούδι του Μάριου Λεβέντη.

Με το τραγούδι αυτό αποχαιρετούμε τον παλιό χρόνο και υποδεχόμαστε τον νέο. Η διαδικασία αυτή φέρνει μαζί χαρά και λύπη. Λύπη για τον αποχωρισμό από τον παλιό χρόνο και χαρά για τα δώρα και τις καλές στιγμές που θα φέρει ο νέος χρόνος. Ωστόσο, οι άνθρωποι θα θυμούνται όλα όσα έζησαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς που φεύγει, είτε καλά είτε κακά. Τώρα εύχονται να είναι η καινούρια χρονιά μια καλή χρονιά και η πρωτοχρονιά να περάσει χαρούμενα. Εύχονται όλες οι δυσκολίες να χαθούν με το νέο έτος.

http://www.youtube.com/watch?v=RZTfa3sLoi8

Πάει ο παλιος ο χρονος

1. Παιδική χορωδία

Πάει ο παλιός ο χρόνοςας γιορτάσουμε παιδιάκαι του χωρισμού ο πόνοςας κοιμάται στην καρδιά

Καλή χρονιά χρόνια πολλάκαλή χρονιά χρόνια πολλάΧαρούμενη, χρυσή Πρωτοχρονιά !

Γέρε χρόνε φύγε τώρα, πάει η δική σου η σειράήρθε ο νέος με τα δώραμε τραγούδια με χαρά

Καλή χρονιά χρόνια πολλάκαλή χρονιά χρόνια πολλάΧαρούμενη, χρυσή Πρωτοχρονιά !

Μα κι αν φεύγεις μακριά μας, στην καρδιά μας πάντα ζεικάθε λύπη και χαρά μαςπου περάσαμε μαζί

Καλή χρονιά χρόνια πολλάκαλή χρονιά χρόνια πολλάΧαρούμενη, χρυσή Πρωτοχρονιά !

Το τραγούδι «ο μικρός τυμπανιστής» βασίζεται στο «Little Drummer Boy» της  Katherine K. Davis που το έγραψε το 1941. Γνωστό έγινε στην Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 1950 από τους Trapp Family Singers και από εκεί διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο.

Το χριστουγεννιάτικο αυτό τραγούδι διηγείται την ιστορία ενός φτωχού παιδιού που αδυνατούσε να προσφέρει ένα δωράκι στο νεογέννητο Ιησού και αντί αυτού, με τη σύμφωνη γνώμη της Παναγίας, του παίζει μουσική με το τύμπανο. Ο νεογέννητος Ιησούς δείχνει, κατά θαυμαστό τρόπο, να καταλαβαίνει τι γίνεται και του χαμογελάει ευχαριστώντας τον.

Ένα μικρό παιδί «επισκέπτεται» με τη βοήθεια του αστεριού τη φάτνη που γεννήθηκε ο Χριστός. Για δώρο ψάλλει με το τύμπανο του τα κάλαντα στο Χριστό. Άλλωστε είναι το μόνο που μπορεί να προσφέρει μια και είναι φτωχό. Τα ζώα ξυπνούν και βοσκοί προσκυνούν έξω από τη φάτνη. Και όταν ο Χριστός από την αγκαλιά της Παναγίας βλέπει και χαμογελά στον μικρό τυμπανιστή εκείνος νιώθει η καρδιά του να χτυπά.

http://www.youtube.com/watch?v=rTPVnMfsjrk

O μικρος τυμπανιστηςΣτίχοι: Κική Καψάσκη

Μουσική: Henry Onorati & Harry Simeone1. Παιδική χορωδία 1979

Μου `παν έλα να πάμε να δειςΧριστός γεννήθηκε στην άκρη της γης, κι εγώ γυρεύω απόψε στον ουρανότ΄ αστέρι ψάχνω να `βρω το φωτεινόραπαπαπαμ ραπαπαπαμνα με πάει στο μικρό βασιλιά, πέρα μακριά....

Μες στη νύχτα παιδί μοναχό, τι δώρο να σου φέρω, που `μαι φτωχόφέρνω το τύμπανο που μόνο κρατώτα κάλαντα να ψάλλω για το Χριστόράπαπαπαμ ραπαπαπαμτο πιο ωραίο τραγούδι θα πω, για το Χριστό...

Μες στη φάτνη τα ζώα ξυπνούνκι απ΄ έξω ταπεινά βοσκοί προσκυνούνστην Παναγιάς κρυμμένο στην αγκαλιάχρυσό στεφάνι, φως, φορεί στα μαλλιάραπαπαπαμ ραπαπαπαμσαν με βλέπει η καρδιά μου χτυπά, και μου γελά....

Το τραγούδι «Santa Claus is coming to town» των John Frederick Coots και Haven Gillespie είναι ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι που πρωτακούστηκε τον Νοέμβριο του 1934 στη ραδιοφωνική εκπομπή του Eddie Cantor και αμέσως έγινε επιτυχία πουλώντας μέχρι τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους παραπάνω από 400.000 αντίτυπα.

Το τραγούδι «Santa Claus is Coming to town» προετοιμάζει τα παιδιά για τον πανηγυρικό ερχομό του Άγιου Βασίλη στην πόλη τους. Τους δίνει οδηγίες και κανόνες καλής συμπεριφοράς ώστε ο Άγιος να τους φέρει τα δώρα που ζήτησαν από αυτόν. Αναφέρει τη λίστα του Αγίου με τους άτακτους και τους ευγενικούς, γιατί ο Άγιος Βασίλης τα βλέπει και τα ξέρει όλα τα παιδιά, μας περιγράφει τα δώρα που θα τους φέρει και τα προειδοποιεί ποια συμπεριφορά να αποφύγουν.

http://www.youtube.com/watch?v=XaVtSHrP888

Santa Claus is coming to town1. Παιδική χορωδία

You better watch outYou better not cryBetter not poutI'm telling you whySanta Claus is coming to town

He's making a list,And checking it twice;Gonna find out Who's naughty and nice.Santa Claus is coming to town

He sees you when you're sleepingHe knows when you're awakeHe knows if you've been bad or goodSo be good for goodness sake!

O! You better watch out!You better not cry.Better not pout, I'm telling you why.Santa Claus is coming to town.

You better watch outYou better not cryBetter not poutI'm telling you whySanta Claus is coming to town

He's making a list,And checking it twice;Gonna find out Who's naughty and nice.Santa Claus is coming to town

He sees you when you're sleepingHe knows when you're awakeHe knows if you've been bad or goodSo be good for goodness sake!

O! You better watch out!You better not cry.Better not pout, I'm telling you why.Santa Claus is coming to town.Santa Claus is coming to town.

ΜετάφρασηΜόλις επέστρεψα από ένα θαυμάσιο ταξίδιστον ΓαλαξίαΣταμάτησα στον Βόρειο Πόλογια διακοπές.Επισκέφθηκα τον αγαπημένο γέρο Αϊ Βασίληγια να δω ό,τι μπορούσαΜε πήρε στο εργαστήρι τουκαι μου είπε τα σχέδιά του, λοιπόν:

Καλύτερα να προσέχειςΚαλύτερα να μην κλαιςΚαλύτερα να μη στραβομουτσουνιάζειςΘα σου πω γιατί :Ο Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη

Ετοιμάζει μια λίστα και την ελέγχει δύο φορές. Έχει σκοπό να μάθει ποιος είναι άτακτος και ποιος καλός.Ο Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη

Αυτός σε βλέπει όταν κοιμάσαι Ξέρει πότε είσαι ξύπνιος Ξέρει εάν ήσουν καλός ή κακός Επομένως, να είσαι καλός για όνομα του Θεού!

Καλύτερα να προσέχειςΚαλύτερα να μην κλαιςΚαλύτερα να μη στραβομουτσουνιάζειςΘα σου πω γιατί:Ο Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη Με μικρά μεταλλικά πνευστά όργανα και μικρά τύμπαναμε ντου του του και ρατ-α-τα ταΟ Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη

Σγουρομάλλες κούκλες που μπουσουλάνε και μιλάνεελέφαντες, βάρκες και παιδικά αυτοκίνητα επίσηςΟ Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη

Τα παιδιά και τα κορίτσια στη γη θα κάνουν μία γιορτή Θα χτίσουν μια παιχνιδούπολη

γύρω-γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Καλύτερα να προσέχειςΚαλύτερα να μην κλαις

Καλύτερα να μη στραβομουτσουνιάζειςΘα σου πω γιατί:Ο Άγιος Βασίλης έρχεται στην πόλη

Το τραγούδι «Happy Christmas» το έγραψαν και το μελοποίησαν οι John Lennon και Yoko Ono το 1971. Έχει όλα τα γνωρίσματα της ποπ μουσικής.

Με το τραγούδι του «Happy Christmas» ο John Lennon εύχεται σε όλους τους ανθρώπους της γης ανεξαρτήτως χρώματος και κοινωνικής τάξης Καλά Χριστούγεννα και Ευτυχισμένος ο Καινούριος χρόνος. Μας ρωτάει για τα πεπραγμένα μας όλης της προηγούμενης χρονιάς και ελπίζει ότι με την καινούρια χρονιά όλοι μαζί ενωμένοι οι άνθρωποι θα απαιτήσουμε και θα σταματήσουμε κάθε αδικία, ανισότητα και πόλεμο, αρκεί να το θέλουμε πραγματικά.

http://www.youtube.com/watch?v=z8Vfp48laS8

Happy Xmas (War Is Over)Στίχοι – Μουσική: LENNON, JOHN/ONO, YOKOΠρώτη εκτέλεση: John Lennon 1971

So this is christmasAnd what have you doneAnother year overAnd a new one just begunAnd so this is christmasI hope you have funThe near and the dear onesThe old and the young 

A very Merry christmasAnd a happy New YearLet's hope it's a good oneWithout any fear 

And so this is Christmas (War is Over, if you want it) For weak and for strongThe rich and the poor onesThe world is so wrongAnd so happy christmasFor black and for whiteFor yellow and red onesLet's stop all the fight 

A very Merry christmasAnd a happy New YearLet's hope it's a good oneWithout any fear 

And so this is christmas (War is over, if you want it) And what have we doneAnother year overAnd a new one just begunAnd so happy christmasWe hope you have funThe near and the dear onesThe old and the young 

A very Merry christmasAnd a happy New YearLet's hope it's a good oneWithout any fearWar is over, if you want itWar is over now 

Happy Xmas

ΜετάφρασηΛοιπόν, είναι Χριστούγεννα Και εσύ τι έχεις κάνει;Άλλη μια χρονιά τελείωσε Και μια νέα μόλις άρχισε Και λοιπόν, είναι ΧριστούγενναΕλπίζω να διασκεδάσετε:Ο κοντινός και ο αγαπημένοςΟ γέρος και ο νέος

Ευτυχισμένα Χριστούγεννα Και χαρούμενη η Νέα Χρονιά.Ας ελπίσουμε ότι θα είναι μία καλή χρονιά, Χωρίς κανένα φόβο

Και λοιπόν, είναι ΧριστούγενναΓια τους αδύναμους και τους ισχυρούς Για τους πλούσιους και τους φτωχούς Ο κόσμος είναι τόσο λάθος

Και λοιπόν, είναι ΧριστούγενναΓια τους μαύρους και τους άσπρουςΓια τους κίτρινους και τους κόκκινους Ας σταματήσουμε εντελώς τη διαμάχη

Ευτυχισμένα Χριστούγεννα Και χαρούμενη η Νέα Χρονιά.Ας ελπίσουμε ότι θα είναι μία καλή χρονιά Χωρίς κανένα φόβο

Και λοιπόν, είναι ΧριστούγενναΚαι εμείς τι έχουμε κάνει;Άλλη μια χρονιά τελείωσε Και μια νέα μόλις άρχισε

Λοιπόν, είναι ΧριστούγενναΕλπίζω να διασκεδάσετεΟ κοντινός και ο αγαπημένοςΟ γέρος και ο νέος

Ευτυχισμένα Χριστούγεννα Και χαρούμενη η Νέα Χρονιά.

Ας ελπίσουμε ότι θα είναι μία καλή χρονιά Χωρίς κανένα φόβο Ο πόλεμος τελείωσε Αν το θέλειςΟ πόλεμος τελείωσεΤώρα ...

Ενότητα 4η: «Η επανάσταση του ΄21 της 25ης Μαρτίου»

Η Ελληνική Επανάσταση ή Επανάσταση του 1821 ήταν η ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με σκοπό τη δημιουργία ανεξάρτητου εθνικού κράτους.

Οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος βρίσκονται στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού, περί το 1800. Η επανάσταση οργανώθηκε από μία μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814, τη Φιλική Εταιρία.

Την άνοιξη του 1821 οι Φιλικοί δημιούργησαν πολλές επαναστατικές εστίες από την Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη. Οι περισσότερες από αυτές έσβησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, όμως οι επαναστάτες κατάφεραν να υπερισχύσουν στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε πολλά νησιά του Αιγαίου και να κατανικήσουν τις στρατιές που έστειλε εναντίον τους ο Σουλτάνος τα δύο επόμενα χρόνια.

Οι Έλληνες οργανώθηκαν πολιτικά και συνέστησαν προσωρινή κεντρική διοίκηση, η οποία επέβαλε την εξουσία της στους επαναστατημένους μετά από δύο εμφυλίους πολέμους.

Οι οθωμανικές δυνάμεις με τη συνδρομή του Ιμπραήμ πασά κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά την επανάσταση, αλλά η πτώση του Μεσολλογίου το 1826 σε συνδυασμό με το κίνημα του Φιλελληνισμού, συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων, που είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης.

Η διπλωματική ανάμιξη της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας και η ένοπλη παρέμβασή τους με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου και το ρωσοτουρκικό πόλεμο συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση του αγώνα των Ελλήνων, αναγκάζοντας την Πύλη να αποδεχθεί την ήττα της.

Μετά από μια σειρά διεθνών συνθηκών από το 1827 και εξής, η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε το 1830 και τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν το 1832.

Το σύνθημα της επανάστασης, "Ελευθερία ή Θάνατος", έγινε το εθνικό σύνθημα της Ελλάδας και από το 1838 η 25η Μαρτίου, επέτειος εορτασμού της έναρξής της επανάστασης, καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικής εορτής και αργίας.

τραγούδια «σαράντα παλικάρια» «άκρα του τάφου σιωπή» «τα κλεφτόπουλα» «δέκα παλικάρια» «ο τσάμικος» «μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες» «έχε γεια καημένε κόσμε» «του Δράμαλη» «η Δέσπω κάνει πόλεμο» «ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη»

Τα τραγούδια «σαράντα παλικάρια», «τα κλεφτόπουλα», «μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες», «έχε γεια καημένε κόσμε», «του Δράμαλη» και «η Δέσπω κάνει πόλεμο» έχουν κοινά γνωρίσματα, αφού όλα ανήκουν στα «κλέφτικα», που τραγουδούν την αγωνία του ελληνισμού στα χρόνια της σκλαβιάς και τα «ιστορικά», που παραθέτουν ιστορικά γεγονότα, αλώσεις πόλεων, μάχες, πολιορκίες και γενναίες πράξεις αγωνιστών.

Τα δημοτικά τραγούδια ως λογοτεχνικό είδος αντλούν το υλικό τους από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύσσεται από την ανάγκη που έχει κάθε άτομο, και γενικότερα κάθε λαός, να εκφράσει τα συναισθηματικά και ψυχικά του φορτία, τα ιδανικά, τους πόνους και τις χαρές του, ακόμα τις εντυπώσεις και τις σκέψεις του μέσα στην ευκολομνημόνευτη ποίηση.

Το “Σαράντα παλικάρια”  είναι ελληνικό  δημοτικό

τραγούδι, κλέφτικο, το οποίο απαντάται σε συλλογές από την Πελοπόννησο, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία, τα Επτάνησα, τη Θεσσαλία, τη Θράκη, τη Λέσβο, την Κρήτη, τη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Στο τραγούδι υπάρχει η ανωνυμία των «σαράντα» παλικαριών. O τυπικός αριθμός σαράντα μάλλον σημαίνει

ομάδα από ανώνυμα παλικάρια και όχι ακρίβεια μαθηματικού καθορισμού.

Η ομάδα αυτή των παλικαριών από τη Λεβαδιά συναντά κάποιο γέρο στο δρόμο στον οποίο λένε πως πάνε να πατήσουν την Τροπολιτσά.

Όπως γνωρίζουμε η Άλωση της Τριπολιτσάς,  έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, έξι μήνες μετά από την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Η πόλη κατελήφθη από τον άτακτο στρατό των Ελλήνων κάτω από την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.  Η άλωση της Τριπολιτσάς το 1821 ήταν μια σημαντική στρατιωτική επιτυχία των επαναστατημένων Ελλήνων που αποτέλεσε σπουδαίο σταθμό στον αγώνα επικράτησής τους στην Πελοπόννησο.

Ο αρχικός χρόνος σύνθεσής του τραγουδιού δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Στον αρχικό τύπο του γνήσιου κλέφτικου τραγουδιού προστέθηκαν στοιχεία που ανήκουν σε άλλη νεώτερη εποχή. Φαίνεται πως η αρχική του μορφή αναφερόταν σε κάποιον συγκεκριμένο ήρωα και μια συγκεκριμένη δράση. Ούτε και το πότε έγινε η μετάπλασή του σε κλέφτικο των «σαράντα παλικαριών» γνωρίζουμε.

http://www.youtube.com/watch?v=JGDxp67RlvI

Σαράντα παλικάρια  

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Σαράντα παλληκάρια

από τη Λε μωρ΄ απ΄ τη Λεβαδιάπάνε για να πατήσουνετην Τροπο , μωρ΄ την Τροπολιτσά

Στο δρόμο που πηγαίνανε γέροντα, μωρ΄ γέροντ΄ απαντούν.Ώρα καλή σου γέροκαλώς τα τα, καλώς τα τα παιδιά.

Πού πάτε παλληκάριαπού πάτε βρε, πού πάτε βρε παιδιά.Πάμε για να πατήσουμετην Τροπο , μωρ΄ την Τροπολιτσά

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες  δεν άντεχαν τον τουρκικό ζυγό, δεν άντεχαν τη σκλαβιά. Ανέβαιναν στα βουνά και γίνονταν «κλέφτες» . Οι Τούρκοι τους αντιμετώπιζαν σαν εγκληματίες , ο απλός λαός όμως  τους θαύμαζε για το θάρρος τους και τον ηρωισμό τους . Αυτούς τους κλέφτες ύμνησε ο

ελληνικός λαός με τα δημοτικά τραγούδια, γιατί τους θεωρούσε προστάτες και έπαιρνε κουράγιο από αυτούς.Σε αυτούς τους κλέφτες αναφέρεται και το δημοτικό τραγούδι «τα κλεφτόπουλα», στο οποίο γίνεται λόγος για τα γλέντια που έκαναν, καθώς και για ένα μικρό κλεφτόπουλο το οποίο ευγνωμονεί το τουφέκι του για την προστασία που του προσφέρει στις μάχες τους με τους Τούρκους.

http://www.youtube.com/watch?v=8UHRymuhtBY

Τα κλεφτόπουλα

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Μάνα μου τα, μάνα μουτα κλεφτόπουλα τρώνεκαι τραγουδάνε, άιντεπίνουν και γλεντάνε.

Μα ένα μικρό μα ένα μικρό

κλεφτόπουλο δεν τρώει, δεν τραγουδάει, βάιδεν πίνει δε γλεντάει.

Μόν΄ τ΄ άρματα, μόν τ΄ άρματά του κοίταζε, του τουφεκιού του λέει:

Γεια σου Κίτσο μου λεβέντη, πόσες φορές, πόσες φορέςμε γλίτωσες απ΄ των εχθρώντα χέρια κι απ΄ των Τούρκωντα μαχαίρια.

Πρόκειται για ένα παραδοσιακό τραγούδι που αναφέρεται στη ζωή των κλεφτών, των ανθρώπων δηλαδή που μάχονταν για την πατρίδα και που ζούσαν στα βουνά για να μην υποταχθούν στον τούρκικο ζυγό. Η ζωή λοιπόν των κλεφτών ήταν επικεντρωμένη στον πόλεμο, ενώ ο φόβος ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα στις ψυχές τους. Τη μέρα αγωνίζονταν για την ελευθερία της πατρίδας τους και το βράδυ έπρεπε να είναι σε ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κάθε πιθανού

κινδύνου. Δεν μπορούσαν ποτέ να εφησυχάσουν, να διώξουν την αγωνία. Ωστόσο, παρά τη δύσκολη ζωή δεν ήθελαν να την αλλάξουν και δεν την απαρνιόνταν.

http://www.youtube.com/watch?v=ZqujgBvvGdg

Μαύρη ζωή που κάνουμε

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό 

Μαύρη μωρέ πικρή είν΄ η ζωήπου κάνουμε εμείς οι μαύροικλέφτες, εμείς οι μαύροι κλέφτες.

Όλη μωρέ, όλη μερούλα πόλεμο. Όλη μερούλα πόλεμοτο βράδυ καραούλι.

Με φό μωρέ με φόβο τρώμετο ψωμί. Με φόβο τρώμε τοψωμί, με φόβο περπατάμε.

Ποτέ μωρέ, ποτέ μας δεν αλλάζουμε.Ποτέ μας δεν αλλάζουμεκαι δεν ασπροφορούμε.

Ο λεγόμενος Χορός του Ζαλόγγου αποτελεί ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό ιστορικό και λαογραφικό γεγονός που συνέβη 18 χρόνια πριν από την Επανάσταση, περί το τέλος του Δεκεμβρίου του 1803, στη κορυφή του όρους Ζάλογγο. Περίπου 60 ορεσίβιες γυναίκες της περιοχής Σουλίου κινήθηκαν «εν χορώ» σε μια ομαδική απελπισμένη βρεφοκτονία και αυτοκτονία, για να μην αιχμαλωτιστούν από Τουρκαλβανούς που πολιορκούσαν τα χωριά τους. Οι γυναίκες αυτές έστησαν αυθόρμητα χορό και μια-μια έπεφτε στο βάραθρο τραγουδώντας και αποχαιρετώντας τον κόσμο, την πατρίδα τους, τη φύση, την ίδια τους τη ζωή. Οι ανώνυμες ηρωίδες αρνήθηκαν με αυτό τον τρόπο να ζήσουν σκλαβωμένες.

Η ελευθερία ήταν ένα αγαθό που όπως αναφέρεται στο τραγούδι ήταν το πιο σημαντικό για αυτές.

http://www.youtube.com/watch?v=rTn1TKF6hLg

Έχε γεια καημένε κόσμε

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Έχε γεια καημένε κόσμεέχε γεια γλυκιά ζωή

Έχετε γεια βρυσούλεςλόγγοι βουνά ραχούλεςέχετε γεια βρυσούλεςκι εσείς Σουλιωτοπούλες

Στη στεριά δε ζει το ψάριούτε ανθός στην αμμουδιά

Έχετε γεια βρυσούλεςλόγγοι βουνά ραχούλεςέχετε γεια βρυσούλεςκι εσείς Σουλιωτοπούλες

Κι οι Σουλιώτισσες δε ζούνεδίχως την ελευθεριά

Έχετε γεια βρυσούλεςλόγγοι βουνά ραχούλεςέχετε γεια βρυσούλεςκι εσείς Σουλιωτοπούλες

Οι αρχικές επιτυχίες των Ελλήνων κατά την διάρκεια της Επανάστασης θορύβησαν την Υψηλή Πύλη. Την άνοιξη του 1822 στάλθηκε στη Στερεά Ελλάδα, επικεφαλής πολυάριθμης στρατιωτικής δύναμης, ο Δράμαλης με σκοπό να καταστείλει την Επανάσταση. Παγιδεύτηκε όμως και γνώρισε βαριά ήττα στα Δερβενάκια, στις 26 Ιουλίου του 1822. Σε αυτή την ήττα αναφέρεται το τραγούδι. Πολλοί Τούρκοι σκοτώθηκαν και κείτονταν νεκροί μετά τη μάχη. Ενώ οι Έλληνες οπλαρχηγοί, όπως ο Νικηταράς και ο Κολοκοτρώνης, και οι Έλληνες πολεμιστές συνέχιζαν τον αγώνα με τα σπαθιά στα χέρια. Οι Τούρκοι από τη μεριά τους απαριθμούσαν σημαντικές απώλειες, τις οποίες πληροφορούνταν και ο τούρκικος πληθυσμός. .

http://www.youtube.com/watch?v=pbaD2WWprK4

Του Δράμαλη

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Φύσα, μαΐστρο δροσερέ κι αέρα του πελάγου, να πας τα χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάννα.

Της Ρούμελης οι μπέηδες, του Δράμαλη οι αγάδεςστο Δερβενάκι κείτονται, στο χώμα ξαπλωμένοι.

Στρωμά’χουνε τη μαύρη γης, προσκέφαλο λιθάριακαι γι’απανωσκεπάσματα του φεγγαριού τη λάμψη.

Κ’ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε:«Πουλί, πως πάει ο πόλεμος, το κλέφτικο ντουφέκι;Μπροστά πάει ο Νικηταράς, πίσω ο Κολοκοτρώνης, και παραπίσω οι Ελληνες με τα σπαθιά στα χέρια».

Γράμματα πάνε κι έρχονται στων μπέηδων τα σπίτια.

Κλαίνε τ’αχούρια γι’άλογα και τα τζαμιά για Τούρκους, Κλαίνε μαννούλες για παιδιά, γυναίκες για τους άντρες.

Η λεβεντιά δεν είναι μόνο αντρικό προνόμιο και ο πόθος για την ελευθερία δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό των αντρών. Και μολονότι οι αγώνες για την ελευθερία έχουν συνήθως ταυτιστεί με την αξιοσύνη και τη γενναιότητα των ανδρών της εποχής, δεν έμειναν αμέτοχες και οι γυναίκες – μάνες, κόρες, σύζυγοι- οι οποίες συχνά παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.Σε μια τέτοια γυναίκα αναφέρεται το τραγούδι. Η Δέσπω Σέχου Μπότση ήταν Σουλιώτισσα, γυναίκα του Γιώργου Μπότση. Μετά την εξόντωση των Σουλιωτών στο Ζάλογγο, στον πύργο όπου έμενε με την οικογένειά της επιτέθηκαν 500 άνδρες του Αλή Πασά. Ο άνδρας και οι γιοί της έλειπαν. Πολέμησε μαζί με τα γυναικόπαιδα τους εχθρούς. Η πολιορκία ήταν στενή και η υπεροχή του εχθρού συντριπτική. Στην πρόσκληση του εχθρού να παραδοθεί έρχεται η περήφανη απορριπτική απάντηση της Δέσπως. Και όταν πια κατάλαβε ότι δεν μπορούσε άλλο να αντισταθεί, ανατίναξε τον πύργο. Το σπίτι της έγινε βωμός όπου θυσιάστηκε αυτή, οι νύφες και τα εγγόνια της. Ο ηρωισμός της έγινε δημοτικό τραγούδι κι η δόξα της κράτησε μέσα από τα ακούσματά του.

http://www.youtube.com/watch?v=rx1by4imyQs

Η Δέσπω

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό

Αχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;Ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε χαροκόπι, η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ΄ αγγόνια, αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο.

"Γιώργαινα, ρίξε τ΄ άρματα, δεν είναι εδώ το Σούλι, εδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων"."Το Σούλι κι αν προσκύνησε κι αν τούρκεψεν η Κιάφαη Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκαμε, δεν κάνει".

Δαυλί στο χέρι άρπαξε, κόρες και νύφες κράζει."Σκλάβες Τούρκων μη ζήσωμε, παιδιά μ΄ μαζί μου ελάτε"!Και τα φυσέκια ανάψανε κι όλοι φωτιά γενήκαν.

Το τραγούδι «άκρα του τάφου σιωπή» ανήκει στη συλλογή τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του 1977. Στο δίσκο αυτό ο συνθέτης μελοποίησε μέρη από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος συνδύασε στοιχεία τόσο της έντεχνης όσο και της παραδοσιακής μουσικής.

Στο απόσπασμα αυτό από την ποιητική σύνθεση του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» αποτυπώνεται η τραγική κατάσταση των κατοίκων και των υπερασπιστών του Μεσολογγίου, που υποφέρουν από την πείνα και την έλλειψη πολεμοφοδίων.Στον κάμπο του Μεσολογγίου επικρατεί σιωπή, ερημιά, ακινησία. Η μάνα γεμάτη θλίψη και απελπισία ζηλεύει το πουλί που παίρνει ένα σπυρί, που είναι ξένοιαστο και χορτάτο Ο παραδοσιακός ρόλος της μάνας είναι αυτός της τροφού, αυτής που προσφέρει στο παιδί τροφή. Ωστόσο, στο ποίημα αυτό η μάνα φαίνεται να απομακρύνεται από τον ρόλο της εξαιτίας του πολέμου. Η μάνα εδώ εκπροσωπεί τον άμαχο πληθυσμό του Μεσολογγίου. Αλλά και ο Σουλιώτης πολεμιστής είναι απελπισμένος και κλαίει. Η πείνα τον αποξενώνει από τη βασική του ιδιότητα (από το να είναι δηλαδή σκληρός και τολμηρός πολεμιστής). Το τουφέκι το νιώθει βαρύ και δυστυχώς αυτό το γνωρίζει ο Τούρκος. Ο Σουλιώτης εκπροσωπεί τους υπερασπιστές του Μεσολογγίου.

http://www.youtube.com/watch?v=pXDmyViEwQA

Άκρα του τάφου σιωπή  

Ποίηση: Διονύσιος Σολωμός

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης1977

Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει.Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει.

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέειστέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει.

"Έρμο τουφέκι σκοτεινό,τι σ΄ έχω `γώ στο χέρι;Οπού συ μου `γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει".

Το τραγούδι «δέκα παλικάρια» συμπεριέλαβε στο δίσκο του «Θαλασσογραφίες» του 1970 ο Μάνος Λοΐζος. Οι στίχοι είναι του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Μουσικά ανήκει στο λεγόμενο ελαφρολαϊκό τραγούδι.

Τα «Δέκα παλικάρια» ήταν το τραγούδι του δίσκου που έπεσε “θύμα” της χουντικής λογοκρισίας. Έτσι, ο “Θεοδωράκης” έγινε “Μιχαλάκης” κι η “λευτεριά” “λεβεντιά”! Το τραγούδι μας περιγράφει ένα γλέντι δέκα παλικαριών με πενιές, τραγούδια για τη λευτεριά, χορό και τουφεκιές. Σ’ αυτό το γλέντι έπαιρναν μέρος όχι μόνο αγωνιστές της επανάστασης, όπως ο Καραϊσκάκης και ο Μακρυγιάννης, αλλά και γνωστοί μουσικοί της νεότερης εποχής, όπως ο Θεοδωράκης, ο Βαμβακάρης, ο Τσιτσάνης . Καλούν επίσης και το γνωστό ζωγράφο Θεόφιλο να απεικονίσει τις στιγμές αυτές που φανερώνουν τον καημό τους για ελευθερία. Έτσι, ήρωες της επανάστασης του ’21 μαζί με νεότερους Έλληνες συμμετέχουν από κοινού σε ένα γλέντι που σκοπό έχει να εκφράσει τον πόθο για την ανεξαρτησία και την απελευθέρωση.

http://www.youtube.com/watch?v=k4_fXe9pMwU

Δέκα παλικάρια

Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Νταλάρας 1970

Δέκα παλληκάρια στήσανε χορόστου Καραϊσκάκη το κονάκι πέφταν τα ντουβάρια από το χορό κι από τις πενιές του Μιχαλάκη

Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδι για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε γοργόνα Παναγιά

Και το βράδυ βράδυ ήρθαν με τα μας Μάρκος Βαμβακάρης με Τσιτσάνη σμίξαν τα μπουζούκια και ο μπαγλαμάς με τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη

Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδι για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε γοργόνα Παναγιά

Έβαλα ενα βόλι στο καριόφιλο κι έριξα τη νύχτα να φωτίσει κι είπα να φωνάξουν το θεόφιλο τον καημό μας για να ζωγραφίσει

Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδι για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε γοργόνα Παναγιά

Το τραγούδι «ο τσάμικος» ανήκει στη συλλογή τραγουδιών «Αθανασία» του 1976. Η μουσική είναι του Μάνου Χατζιδάκι και οι στίχοι του Νίκου Γκάτσιου.Ο συνθέτης χρησιμοποίησε πολλά στοιχεία της δημοτικής παράδοσης.

Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα κομμάτια που γραφτήκανε ποτέ. Γεμάτο Ελλάδα από την αρχή ως το τέλος τόσο από τη μουσική, όσο κι από τους μοναδικούς στίχους. Όλος ο δίσκος είναι ένας εκ των κορυφαίων όλων των εποχών για την ελληνική μουσική και βασικός «συντελεστής» γι’ αυτό είναι και ο «Τσάμικος», που ίσως είναι πιο γνωστός στον κόσμο από την πρώτη φράση του «Στα κακοτράχαλα τα βουνά».Το τραγούδι αναφέρεται στους τρεις βυζαντινούς αντρειωμένους, τον Διγενή, τον Νικηφόρο και τον γιο της Άννας Κομνηνής, καθώς και στον νεότερο Νικηταρά, οι οποίοι χορεύουν πάνω στα κακοτράχαλα βουνά και πολεμούν να κρατήσουν δική τους τη γη που τους ανήκει. Στην προσπάθεια τους να κρατήσουν ελεύθερη τη «φλούδα γης» και να αντιμετωπίσουν τον εχθρό σύμμαχο έχουν τον Χριστό. Η προσπάθεια αυτή, ο αγώνας, παρομοιάζεται με ένα πανηγύρι που κρατάει για πολύ καιρό.

http://www.youtube.com/watch?v=ihgoxPjZOCU

Τσάμικος

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Πρώτη εκτέλεση: Μανώλης Μητσιάς 1976

Στα κακοτράχαλα τα βουνάμε το σουράβλι και το ζουρνάπάνω στην πέτρα την αγιασμένηχορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι.Ο Νικηφόρος κι ο Διγενήςκι ο γιος της Άννας της Κομνηνής.

Δική τους είναι μια φλούδα γηςμα εσύ Χριστέ μου τους ευλογείςγια να γλιτώσουν αυτή τη φλούδααπ΄ το τσακάλι και την αρκούδα.Δες πώς χορεύει ο Νικηταράςκι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς.

Από την Ήπειρο στο Μοριάκι απ΄ το σκοτάδι στη λευτεριάτο πανηγύρι κρατάει χρόνιαστα μαρμαρένια του χάρου αλώνια.Κριτής κι αφέντης είν΄ ο Θεόςκαι δραγουμάνος του ο λαός.

Το τραγούδι «ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη» το βρίσκουμε στο δίσκο του τραγουδοποιού Διονύση Σαββόπουλου «το περιβόλι του τρελού» που κυκλοφόρησε το 1969. Είναι τραγούδι ποπ με έντονα συγκινησιακά στοιχεία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του τραγουδοποιού για το κομμάτι αυτό: «Το τραγούδι ήταν γραμμένο στην αρχή για τον Τσε, αλλά μετά το ξαναδούλεψα για να μπορέσω να αντιμετωπίσω τη λογοκρισία και νομίζω ότι δεν θα δυσαρεστηθεί ο στρατηγός Καραϊσκάκης που τον δάνεισα στον Τσε, ούτε και το ανάποδο, ο ένας περιέχει τον άλλο κατά κάποιο τρόπο.»«Πού πας παλικάρι ωραίο σαν μύθος». Είναι από τους ωραιότερους στίχους του Διονύση Σαββόπουλου στο νεανικό του αυτό τραγούδι. Αναφέρεται στον απαράμιλλο στρατιωτικό Γεώργιο Καραϊσκάκη και στον θάνατο του. Η απώλεια αυτή συγκλόνισε τον κόσμο που θρήνησε για τον ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, όπως θρηνεί για κάθε μεγάλο ήρωα, για κάθε σπουδαίο άνθρωπο.Στους στίχους υπάρχουν στοιχεία ιστορικού αναχρονισμού, όπου χθες και σήμερα μπλέκονται σε μια ενιαία οπτική κατανόησης της ελληνικής ιστορίας και παράδοσης. Θα λέγαμε επίσης ότι η ματιά αυτή στην ιστορία περισσότερο είναι λογοτεχνική παρά επιστημονική.

http://www.youtube.com/watch?v=mrgfprNyYCo

Ωδή στο Γεώργιο Καραϊσκάκη

Στίχοι:   Διονύσης Σαββόπουλος

Μουσική:   Διονύσης Σαββόπουλος

Πρώτη εκτέλεση: Διονύσης Σαββόπουλος1969

Η οθόνη βουλιάζει σαλεύει το πλήθος

εικόνες ξεχύνονται με μιαςπού πας παλληκάρι ωραίο σαν μύθοςκι ολόισια στο θάνατο κολυμπάς

Και όλες οι αντένες μιας γης χτυπημένηςμεγάφωνα και ασύρματοι από παντούγλυκά σε νανουρίζουν κι εσύ ανεβαίνειςψηλά στους βασιλιάδες τ΄ ουρανού

Ποιος στ΄ αλήθεια είμαι εγώ και πού πάωμε χίλιες δυο εικόνες στο μυαλόπροβολείς με στραβώνουν και πάωκαι γονατίζω και το αίμα σου φιλώ

Πού πας παλληκάρι πομπές ξεκινούνεκι οι σκλάβες σου ουρλιάζουν στο βωμόουρλιάζουν τα πλήθη καμπάνες ηχούνεκι ο ύμνος σου τραντάζει το ναό

Ποιος στ΄ αλήθεια είμαι εγώ και πού πάωμε χίλιες δυο εικόνες στο μυαλόοι προβολείς με στραβώνουν και πάωκαι γονατίζω και το αίμα σου φιλώ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελίδα

Η ιστορία της ελληνικής μουσικής 2Η σημασία της μουσικής και η σχέση της με τις γιορτές

4οργάνωση εργασίας 5μαθητές που συμμετέχουν στο πολιτιστικό πρόγραμμα

6Ενότητα 1η: «Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου του 1940»

7«ο Μπενίτο» 9«βάζει ο Ντούτσε τη στολή του» 11«παιδιά της Ελλάδος παιδιά»

13«της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ»

15

«ένα το χελιδόνι» 17«ο Αντώνης» 19«άσμα ασμάτων» 21«γυναίκες Ηπειρώτισσες» 23«ο έφεδρος ανθυπολοχαγός»

25«μη με ρωτάς»

27«τ΄ ακορντεόν»

29«ο μικρός ήρωας» 31Ενότητα 2η: «Η επέτειος του Πολυτεχνείου της 17ης Νοεμβρίου»

33«το γελαστό παιδί» 37«είμαστε δυο»

39«πότε θα κάνει ξαστεριά» 41«η συγκέντρωση της ΕΦΕΕ» 43«Δημοσθένους λέξις»

45«ο δρόμος» 47«ο στρατιώτης» 49«ο μέρμηγκας»

51«ο λεβέντης» 53«την πόρτα ανοίγω το βράδυ»

55«γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον»

57«imagine» 59Ενότητα 3η: «Η Χριστουγεννιάτικη γιορτή»

61«Άγια Νύχτα» 63 «χιόνια στο καμπαναριό» 65«κάλαντα Χριστουγέννων» (καλήν εσπέραν άρχοντες)

67«ω έλατο» 69«τρίγωνα κάλαντα» 71«πρωτοχρονιάτικα κάλαντα»(αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά)

73«πάει ο παλιός ο χρόνος» 75«ο μικρός τυμπανιστής»

77«Santa Claus is coming to town» 79«Happy Christmas» 81Ενότητα 4η: «Η επανάσταση του ΄21 της 25ης Μαρτίου»

83«σαράντα παλικάρια»

85«άκρα του τάφου σιωπή» 87«τα κλεφτόπουλα» 89«δέκα παλικάρια» 91«ο τσάμικος» 93«μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες»

95«έχε γεια καημένε κόσμε» 97«του Δράμαλη»

99«η Δέσπω κάνει πόλεμο» 101

«ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη» 103

Σημειώσεις:

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

............................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

............................ .......................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

.......................... .........................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

................................................................