Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης ΒασίληςΕρευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση»

Εργαστήριο Διδακτικής Θετικών Επιστημών

Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης & της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Πατρών

mariageorgoutsou@gmail.com, komis@upatras.gr

http://www.ecedu.upatras.gr/icte/

Δομή ΠαρουσίασηςΔομή ΠαρουσίασηςΥπόβαθρο έρευνας

◦ Από πού προκύπτει η ανάγκη για μία τέτοιου είδους έρευνα;

Σκοπός της εργασίας Μεθοδολογία έρευνας

◦ Τεχνικές συλλογής δεδομένων◦ Οι δραστηριότητες

Ανάλυση δεδομένων- ΑποτελέσματαΣυμπεράσματαΠροεκτάσεις της έρευναςΒιβλιογραφία

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 2

Από πού προκύπτει η Από πού προκύπτει η ανάγκη για μία τέτοιου ανάγκη για μία τέτοιου είδους έρευνα;είδους έρευνα; ΔΕΕΠΣ: ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο ως γνωστικό

αντικείμενο και ως εργαλείο μάθησης (ΔΕΕΠΣ, 2001)

Στην ελληνική και στη διεθνή βιβλιογραφία Μικρός αριθμός προσπαθειών που να αφορούν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή εκπαιδευτικών σεναρίων- δραστηριοτήτων με έννοιες Πληροφορικής στην Προσχολική Ηλικία (Tsitouridou & Vryzas, 2004; Ρες, 2005; Ζαράνης & Οικονομίδης, 2005; Νικολακοπούλου, 2008; Throuvenelle & Bewick, 2003; Siraj – Blachford, 2006; Siraj- Blachford & Whitebread, 2003; Haugland & Wright, 1997)

Οι εκπαιδευτικοί διακατέχονται από αμφιβολίες και φόβους σχετικά με τη χρήση του υπολογιστή σε αυτή την ηλικία ελάχιστοι τον χρησιμοποιούν στη τάξη τους (Γκρίτση, Καμπεζά & Κοτσάρη, 2000; Γιαλαμάς, Νικολακοπούλου &Μάνεσης, 2008)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 3

Σκοπός της εργασίαςΣκοπός της εργασίαςΗ εργασία εγγράφεται στο ευρύτερο πλαίσιο

της μελέτης που αφορά ◦ το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση εκπαιδευτικών σεναρίων με έννοιες Πληροφορικής για την προσχολική ηλικία

Ειδικότερα, η εργασία εστιάζει την προσοχή της στην εφαρμογή και την αξιολόγηση δραστηριοτήτων από εκπαιδευτικά σενάρια που αναπτύχθηκαν με βάση συγκεκριμένο οδηγό σχεδίασης σεναρίων (Κόμης, 2010)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 4

Μεθοδολογικό Πλαίσιο (1)Μεθοδολογικό Πλαίσιο (1)Σχεδιασμός εκπαιδευτικών σεναρίων με

έννοιες πληροφορικής (πληκτρολόγιο, ποντίκι, μονάδα επεξεργασίας, ηχεία, συνδέσεις, εκτυπωτής, μικρόφωνο, έννοια αποθήκευσης και αρχείου)

Ως σχεδιαστικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε ο οδηγός σχεδίασης σεναρίων (Κόμης, 2010)

Εκπαιδευτικό σενάριο: συνεκτικό σύνολο δραστηριοτήτων

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 5

Μεθοδολογικό Πλαίσιο (2)Μεθοδολογικό Πλαίσιο (2)

(Κόμης, 2010)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 6

Μεθοδολογία έρευνας (1)Μεθοδολογία έρευνας (1)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 7

Διαδικασία έρευνας◦Επιλογή ενός συνόλου δραστηριοτήτων από τα εκπαιδευτικά σενάρια

◦Εφαρμογή σε τάξη νηπιαγωγείου◦Αξιολόγηση των δραστηριοτήτων μέσω της ενδεχόμενης μαθησιακής προόδου των μαθητών

Μεθοδολογία έρευνας (2)Μεθοδολογία έρευνας (2)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 8

Μέθοδος: Μελέτη περίπτωσης (case study)

Δείγμα: 6 νήπια χωρίς προηγούμενη εμπειρία με η/υ

Τεχνικές Συλλογής Τεχνικές Συλλογής ΔεδομένωνΔεδομένων

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 9

Τεχνικές Συλλογής

Δεδομένων

Εργαλεία Συλλογής

Δεδομένων

Εργαλείο Ανάλυσης

Ανάλυση Ερώτημα

Συνέντευξη Βίντεο Nvivo 8 Κατηγορίες βάσει των

απαντήσεων των παιδιών

Τελικά τα παιδιά

οικοδόμησαν έννοιες

σχετικές με την Πληροφορική;

Παιδικό Σχέδιο Ζωγραφιές παιδιών

Nvivo 8 Κατηγορίες βάσει των

σχεδίων πριν και μετά τη διδακτική

παρέμβαση

Τελικά τα παιδιά

οικοδόμησαν έννοιες

σχετικές με την Πληροφορική;

Ομαδική Κατασκευή

Κατασκευές παιδιών

Nvivo 8 Κατηγορίες βάσει των

κατασκευών των παιδιών

Τελικά τα παιδιά

οικοδόμησαν έννοιες

σχετικές με την Πληροφορική;

Εφαρμογή δραστηριοτήτω

ν

Βίντεο Nvivo 8 Κατηγορίες που προέρχονται

από τον σχεδιασμό των

σεναρίων

Πώς εφαρμόζονται

τα εκπαιδευτικά σενάρια;

Οι εκπαιδευτικές Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες δραστηριότητες

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 10

1η Δραστηριότητα-συνδέσεις υπολογιστή: Τα παιδιά καλούνται να κάνουν προβλέψεις σχετικά με την πιθανή αποσύνδεση των καλωδίων του υπολογιστή («Τι νομίζεις ότι θα συμβεί εάν βγάλουμε το καλώδιο της οθόνης;» κτλ.). Στη συνέχεια, πρέπει να επαληθεύσουν ή διαψεύσουν τις αρχικές προβλέψεις. Γίνεται αποσύνδεση συσκευών και τα παιδιά παροτρύνονται εκ νέου να προβούν σε προβλέψεις. Έτσι, οδηγούνται στη συνειδητοποίηση της σημασίας των συνδέσεων και του ηλεκτρικού ρεύματος. Έπειτα, ακολουθούν τη «διαδρομή των καλωδίων» και αναδεικνύεται η σημασία της κεντρικής μονάδας («Πού καταλήγουν όλα τα καλώδια;», «Ποια νομίζεις ότι είναι η σημαντικότερη συσκευή του η/υ και γιατί;»).

2η Δραστηριότητα-ποντίκι υπολογιστή: Παρατήρηση ποντικιού. Χρήση λογισμικού επεξεργασίας κειμένου για να γράψουν τα παιδιά το όνομά τους. Η ερευνήτρια τα παροτρύνει να παρατηρήσουν τι συμβαίνει στην οθόνη, γίνεται λόγος για το δείκτη του ποντικιού («Δεικτούλης»), («Θέλω να δω τον Δεικτούλη πάνω και κάτω στην οθόνη! Μπορείς να με βοηθήσεις;»). Εστίαση της προσοχής των παιδιών στο δεξί πλήκτρο του ποντικιού - μπορούμε να επιλέξουμε στοιχεία με αυτό. Τα παιδιά παροτρύνονται να αλλάξουν το χρώμα των ονομάτων τους. Οδηγούνται όμως σε γνωστική σύγκρουση, καθώς δεν έχουν επιλέξει το όνομα και έτσι δεν αλλάζει χρώμα. Επανάληψη διαδικασίας.

3η Δραστηριότητα-πληκτρολόγιο υπολογιστή: Παρουσίαση πληκτρολογίου και περιγραφή του από τα παιδιά («Τι βλέπεις πάνω του;»). Επικέντρωση της προσοχής τους στα γράμματα και τους αριθμούς αλλά και στον κέρσορα. Γραφή ποικίλων λέξεων, έτσι ώστε να εξοικειωθούν με τα πλήκτρα Enter («Πάω από κάτω»), Backspace («Σβηστούλης»), Spacebar («Κενούλης»). Παρουσιάζονται προβληματικές καταστάσεις στα παιδιά για να εξασκηθούν με τα νέα πλήκτρα.

Ανάλυση ΔεδομένωνΑνάλυση Δεδομένων Για να αναλυθούν τα δύο πρώτα ερευνητικά ερωτήματα χρησιμοποιούνται κατηγορίες που προέρχονται από τον σχεδιασμό των σεναρίων

◦Θεωρία μάθησης (συμπεριφορισμός, εποικοδομισμός, κοινωνικοπολιτισμική θεωρία)◦Ρόλος υπολογιστή (εργαλείο πρακτικής και εξάσκησης, γνωστικό διερευνητικό εργαλείο)◦ Ρόλος εκπαιδευτικού (καθοδηγητικός, συνερευνητικός)◦Διδακτικές στρατηγικές (εκθετική διδασκαλία, πρακτική και εξάσκηση, πειραματισμός)◦Διδακτική βοήθεια (καθοδηγητικού τύπου, συνερευνητικού τύπου)◦Εκπαιδευτικό λογισμικό (ανοιχτού τύπου, κλειστού τύπου)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 11

Αποτελέσματα (ερώτημα 1)Αποτελέσματα (ερώτημα 1)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 12

Ερώτημα 1: Πώς εφαρμόζονται εκπαιδευτικές δραστηριότητες με έννοιες Πληροφορικής για την προσχολική ηλικία;

Δεδομένα: Οι δραστηριότητες που εφαρμόσαμεΚατηγορίες Τιμές και Συχνότητα εμφάνισης

Θεωρία Μάθησης Συμπεριφορισμός (8), Εποικοδομισμός (4), Κοινωνικο- πολιτισμική θεωρία (9)

Ρόλος Υπολογιστή Εργαλείο πρακτικής και εξάσκησης (8), Γνωστικό διερευνητικό εργαλείο (4)

Ρόλος Εκπαιδευτικού Καθοδηγητικός (8), Συνερευνητικός ρόλος (9)

Διδακτικές Στρατηγικές

Εκθετική διδασκαλία (2), Πρακτική και εξάσκηση (8), Πειραματισμός (4)

Διδακτική Βοήθεια Καθοδηγητικού τύπου (8), Συνερευνητικού τύπου (9)

Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Ανοιχτού τύπου (3), Κλειστού τύπου (2)

Αποτελέσματα (ερώτημα 2)Αποτελέσματα (ερώτημα 2)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 13

Ερώτημα 2: Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη σχεδίαση και στην εφαρμογή;

Δεδομένα: Οι δραστηριότητες που σχεδιάσαμε και εφαρμόσαμε

Κατηγορίες Τιμές και Συχνότητα εμφάνισης

Θεωρία Μάθησης Συμπεριφορισμός (8), Εποικοδομισμός (4), Κοινωνικο- πολιτισμική θεωρία (9)

Ρόλος Υπολογιστή Εργαλείο πρακτικής και εξάσκησης (8), Γνωστικό διερευνητικό εργαλείο (4)

Ρόλος Εκπαιδευτικού Καθοδηγητικός (8), Συνερευνητικός ρόλος (9)

Διδακτικές Στρατηγικές

Εκθετική διδασκαλία (2), Πρακτική και εξάσκηση (8), Πειραματισμός (4)

Διδακτική Βοήθεια Καθοδηγητικού τύπου (8), Συνερευνητικού τύπου (9)

Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Ανοιχτού τύπου (3), Κλειστού τύπου (2)

Αποτελέσματα (ερώτημα 3)Αποτελέσματα (ερώτημα 3)

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 14

Ερώτημα 3: Προκύπτουν μαθησιακά αποτελέσματα από την εφαρμογή των δραστηριοτήτων;

Δεδομένα: Αρχική συνέντευξη, αρχικά και τελικά παιδικά σχέδια, τελικές κατασκευές η/υ

Αρχική συνέντευξηΑρχική συνέντευξη

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 15

Δεν ονομάζουν τις συσκευές Δεν γνωρίζουν τις χρήσεις τουςΔεν γνωρίζουν τον λόγο της ύπαρξης καλωδίωνΔεν γνωρίζουν πώς συνδέονται οι συσκευές μεταξύ τουςΔεν γνωρίζουν την σημασία την κεντρικής μονάδας επεξεργασίας του υπολογιστή… γενικότερα, επικρατεί σύγχυση, αμηχανία και αβεβαιότητα στις απαντήσεις που μας δίνουν

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 16

Αρχικά Παιδικά Σχέδια

Τελικά Παιδικά Σχέδια

Επαρκή σχέδια:

0Ενδιάμεσα

σχέδια: 1

Ανεπαρκή

σχέδια: 5

Επαρκή σχέδια: 5

Ενδιάμεσα

σχέδια: 1

Ανεπαρκή σχέδια:

0

Ενδεικτικά παιδικά σχέδιαΕνδεικτικά παιδικά σχέδια

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 17

Αποτελέσματα από τις Αποτελέσματα από τις Παιδικές ΚατασκευέςΠαιδικές Κατασκευές

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 18

2 κατασκευές σε ομάδες των 3 ατόμωνΚατασκευή και ορθή ονομασία όλων των

περιφερειακών συσκευώνΟρθή εμφάνιση των καλωδίων και όλων

των συνδέσεωνΕξηγήσεις για τις χρήσεις των συσκευών

κοντά στην επιστημονικά αποδεκτή γνώσηΕμφάνιση στο πληκτρολόγιο των

γραμμάτων, αριθμών και των πλήκτρων Backspace, Enter, Spacebar

Οι κατασκευές των παιδιώνΟι κατασκευές των παιδιών

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 19

ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 20

Οι επικρατέστερες θεωρίες μάθησης τόσο στη φάση της σχεδίασης όσο και στη φάση της εφαρμογής ήταν ο συμπεριφορισμός και η κοινωνικο- πολιτισμική θεωρία μάθησης

Δεν παρουσιάστηκαν αλλαγές στην εμφάνιση των τιμών από τη φάση της σχεδίασης στη φάση της εφαρμογής

Μετά τη διδακτική παρέμβαση τα νήπια φαίνεται να οικοδόμησαν τις νέες έννοιες Πληροφορικής

Τα παιδιά εξοικειώθηκαν με τις μονάδες και τις βασικές χρήσεις του υπολογιστή

Κατανόησαν πως ο υπολογιστής είναι ένα ενιαίο σύνολο Έδειξαν ενθουσιασμό και αμείωτο ενδιαφέρον κατά

την διάρκεια εμπλοκής τους με τις δραστηριότητές μας Κάποια από τα παιδιά έθεσαν ερωτήσεις- απορίες («Τι

έχει μέσα η κεντρική μονάδα;», «Ποιος φτιάχνει τους υπολογιστές;»)

Προεκτάσεις έρευναςΠροεκτάσεις έρευνας

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 21

Εφαρμογή και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών σεναρίων σε τάξη νηπιαγωγείου

Εφαρμογή των εκπαιδευτικών σεναρίων στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου

Να εξεταστεί η φάση της εφαρμογής με γνώμονα τα ίδια τα παιδιά (π.χ. οι κινήσεις που έκαναν στον η/υ, αμηχανία στο να πράξουν μόνα τους χωρίς τη βοήθεια της ερευνήτριας)

Να εργασθούν τα παιδιά σε δυάδες και να εξεταστεί η μεταξύ τους αλληλεπίδραση

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 22

Γιαλαμάς, Β., Νικολακοπούλου, Κ., & Μάνεσης, Δ. (2008). Απόψεις και Προθέσεις Νηπιαγωγών Σχετικά με την Ενσωμάτωση και Χρήση των ΤΠΕ στην Προσχολική Εκπαίδευση. 6ο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Λεμεσός. 371-378.

Γκρίτση, Φ., Καμπεζά, Μ., & Κότσαρη, Μ. (2000). Απόψεις των Νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στην πρώτη σχολική ηλικία. 2ο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Πάτρα. 601-607.

Ζαράνης, Ν., & Οικονομίδης, Β. (2005). Οι απόψεις των νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο. 3ο Συνέδριο Σύρου στις ΤΠΕ, Σύρος. 65-73.

Κόμης, Β. (2010). Παιδαγωγικές Δραστηριότητες με (και για) Υπολογιστές στην Προσχολική και την Πρώτη Σχολική Ηλικία. Τέταρτη ανανεωμένη Έκδοση. Πάτρα: Πανεπιστημιακές Παραδόσεις.

Νικολακοπούλου, Κ. (2008). Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Προσχολική Εκπαίδευση: Ένταξη, χρήση και αξιοποίηση. Αθήνα: Πατάκης.

Ρες, Γ. (2005). Η διείσδυση του 'άγχους για τους υπολογιστές' στους δασκάλους. Η περίπτωση των εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Χίου. 3ο Συνέδριο Σύρου στις ΤΠΕ, Σύρος. 223-232.

Siraj- Blachford, J. (2006). A guide to developing the ICT curriculum for early childhood education. UK: Trenham Books.

Siraj- Blachford, J., & Whitebread, D. (2003). Supporting Information and Communications Technology in Early Years. Maidenhead: Open University Press.

Tsitouridou, M., & Vryzas, K. (2004). The prospect of intergrating ICT into the education of young children: The views of greek early childhood teachers. European Journal of Teacher Education, 27, 29-45.

Haugland, S., & Wright, J. (1997). Young Children And Technology, A World of Discovery. Allyn and Bacon.

Throuvenelle, S., & Bewick, C. (2003). Completing the Computer Puzzle- A guide for early childhood educators. Allyn and Bacon.

Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία/ Γεωργούτσου Μαρία, Κόμης Βασίλης 23