Download - ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

Transcript
Page 1: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Επιμέλεια Καραστατήρα Μιράντα

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Η ωραία Ελένη γυναίκα του Μενέλαου πήγε στην Τροία με τη θέλησή της ή όχι Μήπως την έσυρε με το ζόρι ο Πάρις Μήπως κάποιος θεός έπαιξε μαζί τους

Το κείμενο

Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν ἀπέδοντο ἄν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ Τρῶες ἑκόντος γε ἤ ἄκοντος Ἀλεξάνδρου Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες ὥστε τοῖς σφετέροις σώμασι καὶ τοῖς τέκνοις καὶ τῇ πόλει κινδυνεύειν ἐβούλοντο ὅπως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικῇ Εἰ δέ τοι καὶ ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ταῦτα ἐγίγνωσκον ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων μάλιστα δὲ οἱ αὑτοῦ υἱεῖς ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν ἀπώλλυντο Πρίαμος εἰ καὶ αὐτὸς Ἑλένῃ συνῲκει ἀπέδωκεν ἄν αὐτὴν Μενελάῳ ἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶν Ἀλλrsquo οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι οὐδὲ λέγουσιν αὐτοῖς τὴν ἀλήθειαν ἐπίστευον οἱ Ἕλληνες ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι τοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος ὅπως πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι καταφανὲς τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις ποιήσωσι ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων μεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν θεῶν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροίαἀπέδοντο ἄν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ

Τρῶεςοι Τρώες θα την έδιναν στους Έλληνες

ἑκόντος γε ἤ ἄκοντος Ἀλεξάνδρου με τη θέληση ή χωρίς τη θέληση του Αλέξανδρου

Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβής ἦν Πρίαμος

Γιατί βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρονας ο Πρίαμος

οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες ούτε οι άλλοι Τρώεςὥστε ἐβούλοντο κινδυνεύειν ώστε να βάζουν σε κίνδυνο

τοῖς σφετέροις σώμασι καὶ τοῖς τέκνοις καὶ τῇ πόλει

τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους και της πόλης τους

ὅπως Ἀλέξανδρος συνοικῇ Ἑλένη για να ζει ο Αλέξανδρος μαζί με την Ελένη

Εἰ δὲ τοι καὶ ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ταῦτα ἐγίγνωσκον

Κι αν βέβαια και στα πρώτα χρόνια είχαν αυτή τη γνώμη

ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων όταν πολλοὶ άλλοι Τρώεςμάλιστα δὲ οἱ αὑτοῦ υἱεῖς ἀπώλλυντο και μάλιστα και τα παιδιά του

σκοτώνονταν

2

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν όσες φορές συγκρούονταν με τους Έλληνες

Πρίαμος εἰ καὶ αὐτὸς Ελένη συνώκει ο Πρίαμος ακόμη κι αν συγκατοικούσε ο ίδιος με την Ελένη

ἀπέδωκεν ἄν αὐτὴν Μενελάῳ θα την επέστρεφε στο Μενέλαοἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ

ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶνγια να απαλλαγούν ο ίδιος και οι υπήκοοί του από τις συμφορές της εποχής τους

Ἀλλrsquo οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι Αλλά δεν είχαν την Ελένη για να την επιστρέψουν

οὐδὲ οἱ Ἕλληνες ἐπίστευον αὐτοῖς ούτε τους πίστευαν οι Έλληνες λέγουσιν τὴν ἀλήθειαν παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια

ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι όπως εγώ πιστεύωτοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος επειδή ο θεός μηχανευόταν

πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι με την ολοκληρωτική τους καταστροφήὅπως ποιήσωσι τοῦτο καταφανὲς τοῖς

ἀνθρώποιςνα κάνουν ολοφάνερο στους ανθρώπους αυτό

ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων ότι δηλαδή για τις μεγάλες αδικίεςμεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν

θεῶνμεγάλες είναι και οι τιμωρίες από τους θεούς

Ἡρόδοτος Ἱστορίη 2120 (διασκευή)

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Επανάληψη στα τριτόκλιτα επίθετα

Τα τριτόκλιτα επίθετα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες

ΦωνηεντόληκταΤριγενή και τρικατάληκτα σε -υς -εια -υ πχ ὁ βαθύς ἡ βαθεῖα τὸ βαθύ ὁ θῆλυς ἡ θήλεια τὸ θῆλυ ὁ ἥμισυς ἡ ἡμίσεια τὸ ἥμισυΤριγενή και δικατάληκτα σε -υς -υ πχ ὁ ἡ εὔβοτρυς τὸ εὔβοτρυ ὁ ἡ δίπηχυς τὸ δίπηχυ

Συμφωνόληκτα

αφωνόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ας -ασα -αν πχ ὁ πᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -εις -εσσα -εν πχ ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα

τὸ χαρίεν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ων -ουσα -ον πχ ὁ ἄκων ἡ ἄκουσα τὸ

ἆκον Τριγενή και δικατάληκτα σύνθετα με β συνθετικό ουσιαστικό τριτόκλιτο

αφωνόληκτο (χάρις ἐλπίς πούς ὁδούς κά) και κλίνονται όπως το β συνθετικό τους πχ ὁ ἡ εὔχαρις το εὔχαρι ὁ ἡ εὔελπις το εὔελπι ὁ ἡ δίπους τὸ δίπουν ὁ ἡ μονόδους τὸ μονόδουν

Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα Κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ κλίσης πχ ὁ βλάξ ὁ κόλαξ

3

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ενρινόληκτα και υγρόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα πχ ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν Τριγενή και δικατάληκτα πχ ὁ ἡ εὐδαίμων τὸ εὔδαιμον ὁ ἡ σώφρων τὸ

σώφρον ὁ ἡ ἄρρην τὸ ἄρρεν ὁ ἡ ἀπάτωρ τὸ ἀπάτορ Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα με β συνθετικό ενρινόληκτο ή

υγρόληκτο ουσιαστικό της γ κλίσης κα κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά πχ ὁ ἡ μάκαρ ὁ ἡ ἄχειρ

σιγμόληκτα Τριγενή και δικατάληκτα σε -ης -ες πχ ὁ ἡ ἀληθής τὸ ἀληθὲς ὁ ἡ

πλήρης τὸ πλῆρες ὁ ἡ συνήθης τὸ σύνηθες ὁ ἡ εὐώδης τὸ εὐῶδες

Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου

1 Πολλαὶ ἡδοναὶ τὴν τέρψιν γλυκ______(γλυκὺς) μέν βραχ________(βραχύς) δ ἔχουσιν

2 Ποταμῶν ταχ______(ταχὺς) οὐκ ἀεὶ τὰ ρεύματα βραχ______(βραχὺς) δ ἔχουσιν

3 Τῶν θρα__________(θρασὺς) ἀνθρώπων πολλάκις ἡ ὁρμὴ βραχεῖα (βραχὺς)ἐστιν_

4 Πᾶσα εὐδαιμονία τέλος ταχ________ (ταχὺς) ἔχει5 Ὁ λιμὸς ποιεῖ ἅπαντα γλυκ______(γλυκὺς)_6 Χιὼν ἐκ βαθ______(βαθὺς) νυκτὸς πίπτει_7 Αἱ συλλαβαὶ εἰσιν μακραὶ καὶ βραχ__________(βραχὺς)8 Τῷ διπ________(δίπηχυς) δόρατι τὸν ἐχθρὸν πεφόνευκεν

2η ενότητα Θυσία για την πατρίδα

Λίγα λόγια για το κείμενο

Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών Επιστέγασμα της

4

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης

Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο ndash που πιθανόν συντέθηκε από τον Λυσία ndash προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου

Το κείμενο

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες

οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία

οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν έτσι τελείωσαν τη ζωή τουςοὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη χωρίς να εμπιστευθούν τους

εαυτούς τους στην τύχηοὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον

θάνατονούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο

ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο

Καὶ γὰρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι

Και γιrsquo αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους

ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot

και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απrsquo όλους τους ανθρώπουςmiddot

οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί

αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί

ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν

εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους

καὶ γὰρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ Και γιrsquo αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου

και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους

ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας

με την ιδέα ότι (επειδή) είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο

ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους να τιμούνται με τις ίδιες τιμές

5

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 2: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Η ωραία Ελένη γυναίκα του Μενέλαου πήγε στην Τροία με τη θέλησή της ή όχι Μήπως την έσυρε με το ζόρι ο Πάρις Μήπως κάποιος θεός έπαιξε μαζί τους

Το κείμενο

Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν ἀπέδοντο ἄν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ Τρῶες ἑκόντος γε ἤ ἄκοντος Ἀλεξάνδρου Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες ὥστε τοῖς σφετέροις σώμασι καὶ τοῖς τέκνοις καὶ τῇ πόλει κινδυνεύειν ἐβούλοντο ὅπως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικῇ Εἰ δέ τοι καὶ ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ταῦτα ἐγίγνωσκον ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων μάλιστα δὲ οἱ αὑτοῦ υἱεῖς ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν ἀπώλλυντο Πρίαμος εἰ καὶ αὐτὸς Ἑλένῃ συνῲκει ἀπέδωκεν ἄν αὐτὴν Μενελάῳ ἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶν Ἀλλrsquo οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι οὐδὲ λέγουσιν αὐτοῖς τὴν ἀλήθειαν ἐπίστευον οἱ Ἕλληνες ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι τοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος ὅπως πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι καταφανὲς τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις ποιήσωσι ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων μεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν θεῶν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροίαἀπέδοντο ἄν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ

Τρῶεςοι Τρώες θα την έδιναν στους Έλληνες

ἑκόντος γε ἤ ἄκοντος Ἀλεξάνδρου με τη θέληση ή χωρίς τη θέληση του Αλέξανδρου

Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβής ἦν Πρίαμος

Γιατί βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρονας ο Πρίαμος

οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες ούτε οι άλλοι Τρώεςὥστε ἐβούλοντο κινδυνεύειν ώστε να βάζουν σε κίνδυνο

τοῖς σφετέροις σώμασι καὶ τοῖς τέκνοις καὶ τῇ πόλει

τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους και της πόλης τους

ὅπως Ἀλέξανδρος συνοικῇ Ἑλένη για να ζει ο Αλέξανδρος μαζί με την Ελένη

Εἰ δὲ τοι καὶ ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ταῦτα ἐγίγνωσκον

Κι αν βέβαια και στα πρώτα χρόνια είχαν αυτή τη γνώμη

ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων όταν πολλοὶ άλλοι Τρώεςμάλιστα δὲ οἱ αὑτοῦ υἱεῖς ἀπώλλυντο και μάλιστα και τα παιδιά του

σκοτώνονταν

2

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν όσες φορές συγκρούονταν με τους Έλληνες

Πρίαμος εἰ καὶ αὐτὸς Ελένη συνώκει ο Πρίαμος ακόμη κι αν συγκατοικούσε ο ίδιος με την Ελένη

ἀπέδωκεν ἄν αὐτὴν Μενελάῳ θα την επέστρεφε στο Μενέλαοἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ

ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶνγια να απαλλαγούν ο ίδιος και οι υπήκοοί του από τις συμφορές της εποχής τους

Ἀλλrsquo οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι Αλλά δεν είχαν την Ελένη για να την επιστρέψουν

οὐδὲ οἱ Ἕλληνες ἐπίστευον αὐτοῖς ούτε τους πίστευαν οι Έλληνες λέγουσιν τὴν ἀλήθειαν παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια

ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι όπως εγώ πιστεύωτοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος επειδή ο θεός μηχανευόταν

πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι με την ολοκληρωτική τους καταστροφήὅπως ποιήσωσι τοῦτο καταφανὲς τοῖς

ἀνθρώποιςνα κάνουν ολοφάνερο στους ανθρώπους αυτό

ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων ότι δηλαδή για τις μεγάλες αδικίεςμεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν

θεῶνμεγάλες είναι και οι τιμωρίες από τους θεούς

Ἡρόδοτος Ἱστορίη 2120 (διασκευή)

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Επανάληψη στα τριτόκλιτα επίθετα

Τα τριτόκλιτα επίθετα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες

ΦωνηεντόληκταΤριγενή και τρικατάληκτα σε -υς -εια -υ πχ ὁ βαθύς ἡ βαθεῖα τὸ βαθύ ὁ θῆλυς ἡ θήλεια τὸ θῆλυ ὁ ἥμισυς ἡ ἡμίσεια τὸ ἥμισυΤριγενή και δικατάληκτα σε -υς -υ πχ ὁ ἡ εὔβοτρυς τὸ εὔβοτρυ ὁ ἡ δίπηχυς τὸ δίπηχυ

Συμφωνόληκτα

αφωνόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ας -ασα -αν πχ ὁ πᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -εις -εσσα -εν πχ ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα

τὸ χαρίεν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ων -ουσα -ον πχ ὁ ἄκων ἡ ἄκουσα τὸ

ἆκον Τριγενή και δικατάληκτα σύνθετα με β συνθετικό ουσιαστικό τριτόκλιτο

αφωνόληκτο (χάρις ἐλπίς πούς ὁδούς κά) και κλίνονται όπως το β συνθετικό τους πχ ὁ ἡ εὔχαρις το εὔχαρι ὁ ἡ εὔελπις το εὔελπι ὁ ἡ δίπους τὸ δίπουν ὁ ἡ μονόδους τὸ μονόδουν

Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα Κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ κλίσης πχ ὁ βλάξ ὁ κόλαξ

3

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ενρινόληκτα και υγρόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα πχ ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν Τριγενή και δικατάληκτα πχ ὁ ἡ εὐδαίμων τὸ εὔδαιμον ὁ ἡ σώφρων τὸ

σώφρον ὁ ἡ ἄρρην τὸ ἄρρεν ὁ ἡ ἀπάτωρ τὸ ἀπάτορ Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα με β συνθετικό ενρινόληκτο ή

υγρόληκτο ουσιαστικό της γ κλίσης κα κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά πχ ὁ ἡ μάκαρ ὁ ἡ ἄχειρ

σιγμόληκτα Τριγενή και δικατάληκτα σε -ης -ες πχ ὁ ἡ ἀληθής τὸ ἀληθὲς ὁ ἡ

πλήρης τὸ πλῆρες ὁ ἡ συνήθης τὸ σύνηθες ὁ ἡ εὐώδης τὸ εὐῶδες

Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου

1 Πολλαὶ ἡδοναὶ τὴν τέρψιν γλυκ______(γλυκὺς) μέν βραχ________(βραχύς) δ ἔχουσιν

2 Ποταμῶν ταχ______(ταχὺς) οὐκ ἀεὶ τὰ ρεύματα βραχ______(βραχὺς) δ ἔχουσιν

3 Τῶν θρα__________(θρασὺς) ἀνθρώπων πολλάκις ἡ ὁρμὴ βραχεῖα (βραχὺς)ἐστιν_

4 Πᾶσα εὐδαιμονία τέλος ταχ________ (ταχὺς) ἔχει5 Ὁ λιμὸς ποιεῖ ἅπαντα γλυκ______(γλυκὺς)_6 Χιὼν ἐκ βαθ______(βαθὺς) νυκτὸς πίπτει_7 Αἱ συλλαβαὶ εἰσιν μακραὶ καὶ βραχ__________(βραχὺς)8 Τῷ διπ________(δίπηχυς) δόρατι τὸν ἐχθρὸν πεφόνευκεν

2η ενότητα Θυσία για την πατρίδα

Λίγα λόγια για το κείμενο

Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών Επιστέγασμα της

4

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης

Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο ndash που πιθανόν συντέθηκε από τον Λυσία ndash προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου

Το κείμενο

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες

οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία

οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν έτσι τελείωσαν τη ζωή τουςοὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη χωρίς να εμπιστευθούν τους

εαυτούς τους στην τύχηοὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον

θάνατονούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο

ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο

Καὶ γὰρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι

Και γιrsquo αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους

ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot

και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απrsquo όλους τους ανθρώπουςmiddot

οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί

αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί

ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν

εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους

καὶ γὰρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ Και γιrsquo αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου

και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους

ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας

με την ιδέα ότι (επειδή) είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο

ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους να τιμούνται με τις ίδιες τιμές

5

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 3: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν όσες φορές συγκρούονταν με τους Έλληνες

Πρίαμος εἰ καὶ αὐτὸς Ελένη συνώκει ο Πρίαμος ακόμη κι αν συγκατοικούσε ο ίδιος με την Ελένη

ἀπέδωκεν ἄν αὐτὴν Μενελάῳ θα την επέστρεφε στο Μενέλαοἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ

ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶνγια να απαλλαγούν ο ίδιος και οι υπήκοοί του από τις συμφορές της εποχής τους

Ἀλλrsquo οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι Αλλά δεν είχαν την Ελένη για να την επιστρέψουν

οὐδὲ οἱ Ἕλληνες ἐπίστευον αὐτοῖς ούτε τους πίστευαν οι Έλληνες λέγουσιν τὴν ἀλήθειαν παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια

ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι όπως εγώ πιστεύωτοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος επειδή ο θεός μηχανευόταν

πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι με την ολοκληρωτική τους καταστροφήὅπως ποιήσωσι τοῦτο καταφανὲς τοῖς

ἀνθρώποιςνα κάνουν ολοφάνερο στους ανθρώπους αυτό

ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων ότι δηλαδή για τις μεγάλες αδικίεςμεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν

θεῶνμεγάλες είναι και οι τιμωρίες από τους θεούς

Ἡρόδοτος Ἱστορίη 2120 (διασκευή)

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Επανάληψη στα τριτόκλιτα επίθετα

Τα τριτόκλιτα επίθετα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες

ΦωνηεντόληκταΤριγενή και τρικατάληκτα σε -υς -εια -υ πχ ὁ βαθύς ἡ βαθεῖα τὸ βαθύ ὁ θῆλυς ἡ θήλεια τὸ θῆλυ ὁ ἥμισυς ἡ ἡμίσεια τὸ ἥμισυΤριγενή και δικατάληκτα σε -υς -υ πχ ὁ ἡ εὔβοτρυς τὸ εὔβοτρυ ὁ ἡ δίπηχυς τὸ δίπηχυ

Συμφωνόληκτα

αφωνόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ας -ασα -αν πχ ὁ πᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -εις -εσσα -εν πχ ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα

τὸ χαρίεν Τριγενή και τρικατάληκτα σε -ων -ουσα -ον πχ ὁ ἄκων ἡ ἄκουσα τὸ

ἆκον Τριγενή και δικατάληκτα σύνθετα με β συνθετικό ουσιαστικό τριτόκλιτο

αφωνόληκτο (χάρις ἐλπίς πούς ὁδούς κά) και κλίνονται όπως το β συνθετικό τους πχ ὁ ἡ εὔχαρις το εὔχαρι ὁ ἡ εὔελπις το εὔελπι ὁ ἡ δίπους τὸ δίπουν ὁ ἡ μονόδους τὸ μονόδουν

Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα Κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ κλίσης πχ ὁ βλάξ ὁ κόλαξ

3

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ενρινόληκτα και υγρόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα πχ ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν Τριγενή και δικατάληκτα πχ ὁ ἡ εὐδαίμων τὸ εὔδαιμον ὁ ἡ σώφρων τὸ

σώφρον ὁ ἡ ἄρρην τὸ ἄρρεν ὁ ἡ ἀπάτωρ τὸ ἀπάτορ Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα με β συνθετικό ενρινόληκτο ή

υγρόληκτο ουσιαστικό της γ κλίσης κα κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά πχ ὁ ἡ μάκαρ ὁ ἡ ἄχειρ

σιγμόληκτα Τριγενή και δικατάληκτα σε -ης -ες πχ ὁ ἡ ἀληθής τὸ ἀληθὲς ὁ ἡ

πλήρης τὸ πλῆρες ὁ ἡ συνήθης τὸ σύνηθες ὁ ἡ εὐώδης τὸ εὐῶδες

Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου

1 Πολλαὶ ἡδοναὶ τὴν τέρψιν γλυκ______(γλυκὺς) μέν βραχ________(βραχύς) δ ἔχουσιν

2 Ποταμῶν ταχ______(ταχὺς) οὐκ ἀεὶ τὰ ρεύματα βραχ______(βραχὺς) δ ἔχουσιν

3 Τῶν θρα__________(θρασὺς) ἀνθρώπων πολλάκις ἡ ὁρμὴ βραχεῖα (βραχὺς)ἐστιν_

4 Πᾶσα εὐδαιμονία τέλος ταχ________ (ταχὺς) ἔχει5 Ὁ λιμὸς ποιεῖ ἅπαντα γλυκ______(γλυκὺς)_6 Χιὼν ἐκ βαθ______(βαθὺς) νυκτὸς πίπτει_7 Αἱ συλλαβαὶ εἰσιν μακραὶ καὶ βραχ__________(βραχὺς)8 Τῷ διπ________(δίπηχυς) δόρατι τὸν ἐχθρὸν πεφόνευκεν

2η ενότητα Θυσία για την πατρίδα

Λίγα λόγια για το κείμενο

Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών Επιστέγασμα της

4

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης

Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο ndash που πιθανόν συντέθηκε από τον Λυσία ndash προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου

Το κείμενο

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες

οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία

οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν έτσι τελείωσαν τη ζωή τουςοὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη χωρίς να εμπιστευθούν τους

εαυτούς τους στην τύχηοὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον

θάνατονούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο

ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο

Καὶ γὰρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι

Και γιrsquo αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους

ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot

και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απrsquo όλους τους ανθρώπουςmiddot

οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί

αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί

ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν

εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους

καὶ γὰρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ Και γιrsquo αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου

και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους

ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας

με την ιδέα ότι (επειδή) είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο

ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους να τιμούνται με τις ίδιες τιμές

5

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 4: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ενρινόληκτα και υγρόληκτα Τριγενή και τρικατάληκτα πχ ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν Τριγενή και δικατάληκτα πχ ὁ ἡ εὐδαίμων τὸ εὔδαιμον ὁ ἡ σώφρων τὸ

σώφρον ὁ ἡ ἄρρην τὸ ἄρρεν ὁ ἡ ἀπάτωρ τὸ ἀπάτορ Διγενή και μονοκατάληκτα απλά ή σύνθετα με β συνθετικό ενρινόληκτο ή

υγρόληκτο ουσιαστικό της γ κλίσης κα κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά πχ ὁ ἡ μάκαρ ὁ ἡ ἄχειρ

σιγμόληκτα Τριγενή και δικατάληκτα σε -ης -ες πχ ὁ ἡ ἀληθής τὸ ἀληθὲς ὁ ἡ

πλήρης τὸ πλῆρες ὁ ἡ συνήθης τὸ σύνηθες ὁ ἡ εὐώδης τὸ εὐῶδες

Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου

1 Πολλαὶ ἡδοναὶ τὴν τέρψιν γλυκ______(γλυκὺς) μέν βραχ________(βραχύς) δ ἔχουσιν

2 Ποταμῶν ταχ______(ταχὺς) οὐκ ἀεὶ τὰ ρεύματα βραχ______(βραχὺς) δ ἔχουσιν

3 Τῶν θρα__________(θρασὺς) ἀνθρώπων πολλάκις ἡ ὁρμὴ βραχεῖα (βραχὺς)ἐστιν_

4 Πᾶσα εὐδαιμονία τέλος ταχ________ (ταχὺς) ἔχει5 Ὁ λιμὸς ποιεῖ ἅπαντα γλυκ______(γλυκὺς)_6 Χιὼν ἐκ βαθ______(βαθὺς) νυκτὸς πίπτει_7 Αἱ συλλαβαὶ εἰσιν μακραὶ καὶ βραχ__________(βραχὺς)8 Τῷ διπ________(δίπηχυς) δόρατι τὸν ἐχθρὸν πεφόνευκεν

2η ενότητα Θυσία για την πατρίδα

Λίγα λόγια για το κείμενο

Σε περιόδους πολέμου οι Αθηναίοι πραγματοποιούσαν με δημόσια δαπάνη μεγαλοπρεπή τελετή προς τιμήν των νεκρών πολεμιστών Επιστέγασμα της

4

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης

Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο ndash που πιθανόν συντέθηκε από τον Λυσία ndash προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου

Το κείμενο

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες

οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία

οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν έτσι τελείωσαν τη ζωή τουςοὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη χωρίς να εμπιστευθούν τους

εαυτούς τους στην τύχηοὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον

θάνατονούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο

ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο

Καὶ γὰρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι

Και γιrsquo αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους

ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot

και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απrsquo όλους τους ανθρώπουςmiddot

οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί

αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί

ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν

εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους

καὶ γὰρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ Και γιrsquo αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου

και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους

ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας

με την ιδέα ότι (επειδή) είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο

ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους να τιμούνται με τις ίδιες τιμές

5

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 5: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τελετής αυτής αποτελούσε η εκφώνηση του Ἐπιταφίου λόγου από επιφανή άνδρα της πόλης

Το απόσπασμα που θα μελετήσετε προέρχεται από τον Ἐπιτάφιο ndash που πιθανόν συντέθηκε από τον Λυσία ndash προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου

Το κείμενο

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχῃ οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον Καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν Καὶ γάρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους τιμᾶσθαι Ἐγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ θανάτου καὶ ζηλῶ καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετὴν αὑτῶν κατέλιπον

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι

Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους

οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες

οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία

οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν έτσι τελείωσαν τη ζωή τουςοὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη χωρίς να εμπιστευθούν τους

εαυτούς τους στην τύχηοὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον

θάνατονούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο

ἀλλrsquo ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο

Καὶ γὰρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι

Και γιrsquo αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους

ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαίmiddot

και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απrsquo όλους τους ανθρώπουςmiddot

οἵ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί

αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί

ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν

εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους

καὶ γὰρ τοι θάπτονται δημοσίᾳ Και γιrsquo αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα

καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς ῥώμης καὶ σοφίας καὶ πλούτου

και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους

ὡς ἀξίους ὄντας τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότας

με την ιδέα ότι (επειδή) είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο

ταῖς αὐταῖς τιμαῖς καὶ τοὺς ἀθανάτους να τιμούνται με τις ίδιες τιμές

5

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 6: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τιμᾶσθαι με τους αθάνατουςἘγὼ μὲν οὖν αὐτοὺς καὶ μακαρίζω τοῦ

θανάτου καὶ ζηλῶΕγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους

καὶ μόνοις τούτοις ἀνθρώπων οἶμαι κρεῖττον εἶναι γενέσθαι

και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν

οἵτινες ἐπειδὴ θνητῶν σωμάτων ἔτυχον

οι οποίοι αφού έλαβαν θνητά σώματα

ἀθάνατον μνήμην διὰ τὴν ἀρετήν αὑτῶν κατέλιπον

κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους

Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Ομαλών Παραθετικών

κατηγορία θετικός συγκριτικός υπερθετικός

-ος -η -ονὁ πτωχ-ός ἡ πτωχ-ή τὸ πτωχ-όν

ὁ πτωχό-τερος πτωχο-τέρα πτωχό-τερον

ὁ πτωχό-τατος πτωχο-τάτη πτωχό-τατον

-ος -η -ονὁ σοφός ἡ σοφή τὸ σοφόν

ὁ σοφώ-τερος σοφω-τέρα σοφώ-τερον

ὁ σοφώ-τατος σοφω-τάτη σοφώ-τατον

-ος -α -ον ὁ νέος ἡ νέα τὸ νέον ὁ νεώ-τερος νεω-τέρα νεώ-τερον

ὁ νεώ-τατος νεω-τάτη νεώ-τατον

-υς -εῖα -υὁ βαρύς ἡ βαρεῖα τὸ βαρύ

ὁ βαρύ-τερος βαρυ-τέρα βαρύ-τερον

ὁ βαρύ-τατος -βαρυτάτη βαρύ-τατον

-ης -ης -ες

ὁ ἀληθής ἡ ἀληθής τὸ ἀληθές

ὁ ἀληθέσ-τερος ἀληθεσ-τέρα ἀληθέσ-τερον

ὁ ἀληθέσ-τατος ἀληθέσ-τάτη ἀληθέσ-τατον

-ας -αινα -αν

ὁ μέλας ἡ μέλαινα τὸ μέλαν

ὁ μελάν-τερος μελαν-τέρα μελάν-τερον

ὁ μελάν-τατος μελαν-τάτη μελάν-τατον

-εις -εσσα -εν

ὁ χαρίεις ἡ χαρίεσσα τὸ χαρίεν

ὁ χαριέσ-τερος χαριεσ-τέρα χαριέσ-τερον

ὁ χαριέσ-τατος χαριεσ-τάτη χαριέσ-τατον

σύνθεταὁ ἄχαρις ἡ ἄχαρις τὸ ἄχαρι

ὁ ἀχαρίσ-τερος ἀχαρισ-τέρα ἀχαρίσ-τερον

ὁ ἀχαρίσ-τατος ἀχαρισ-τάτη ἀχαρίσ-τατον

Ανώμαλα παραθετικά

Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις παραθετικές καταλήξεις -τερος -τατος αλλά με τις καταλήξεις

για το συγκριτικό -ίων (αρσ θηλ) -ιον (ουδ) για τον υπερθετικό -ιστος -ίστη -ιστον

Επειδή τα παραθετικά αυτά σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού λέγονται ανώμαλα παραθετικά

θετικός συγκριτικός υπερθετικόςὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸ ἀγαθόν

ὁ ἡ ἀμείν-ων τὸ ἄμειν-ονὁ ἡ βελτ-ίων τὸ βέλτ-ιον

ὁ ἄρ-ιστος ἡ ἀρ-ίστη τὸ ἄρ-ιστον

6

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 7: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ὁ ἡ κρείττ-ων τὸ κρεῖττ-ονὁ ἡ λῴ-ων τὸ λῷ-ον

ὁ βέλτ-ιστος ἡ βελτ-ίστη τὸ βέλτ-ιστονὁ κράτ-ιστος ἡ κρατ-ίστη τὸ κράτ-ιστονὁ λῷ-στος ἡ λῴ-στη τὸ λῷ-στον

ὁ κακός ἡ κακή τὸ κακόν

ὁ ἡ κακ-ίων τὸ κάκ-ιονὁ ἡ χείρ-ων τὸ χεῖρ-ον

ὁ κάκ-ιστος ἡ κακ-ίστη τὸ κάκ-ιστονὁ χείρ-ιστος ἡ χειρ-ίστη τὸ χείρ-ιστον

ὁ μακρός ἡ μακρά τὸ μακρόν

ὁ μακρότερος ἡ μακροτέρα τὸ μακρότερον

ὁ μακρότατος ἡ μακροτάτη τὸ μακρότατονὁ μήκ-ιστος ἡ μηκ-ίστη τὸ μήκ-ιστον

ὁ μικρός ἡ μικρά τὸ μικρόν

ὁ μικρότερος ἡ μικροτέρα τὸ μικρότερονὁ ἡ ἐλλάττ-ων τὸ ἔλλαττ-ονὁ ἡ ἥττ-ων τὸ ἧττ-ον

ὁ μικρότατος ἡ μικροτάτη τὸ μικρότατονὁ ἐλάχ-ιστος ἡ ἐλαχ-ίστη τὸ ἐλάχ-ιστονὁ ἥκ-ιστος ἡ ἡκ-ίστη τὸ ἥκ-ιστον (σπάνιο)ἥκιστα (επίρρημα)

ὁ ὀλίγος ἡ ὀλίγη τὸ ὀλίγον ὁ ἡ μείων τὸ μεῖον ὁ ὀλίγ-ιστος ἡ ὀλιγ-

ίστη τὸ ὀλίγ-ιστονὁ πολύς ἡ πολλή τὸ πολύ ὁ ἡ πλείων τὸ πλέον ὁ πλεῖστος ἡ πλείστη

τὸ πλεῖστον

Ασκήσεις

1 Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις των παραθετικών

α) Οἱ ὀφθαλμοὶ πιστ________ (πιστός αρσ συγκρ) μάρτυρές εἰσι τῶν ὤτωνβ) Ἐν Κρήτῃ τὸ Ἰδαῖον ὄρος ὑψηλ________ (ὑψηλός ουδ υπερθ) τῶν ἐν τῇ νήσῳ ὀρέων ἐστίνγ) Σωκράτη τὸν σοφ______ (σοφός αρσ υπερθ) καὶ δικαι______ (δίκαιος αρσ υπερθ) πάντων τῶν ἀνθρώπων οἱ δικασταὶ θανάτου ἄξιον ἡγήσαντοδ) Οὐδὲν γλυκ-_________ (γλυκύς ουδ συγκρ) μέλιτος καὶ ἰσχυρ______ (ἰσχυρός ουδ συγκρ) λέοντοςε) Ἐν τῇ παρὰ τοῖς Αἰγὸς ποταμοῖς μάχῃ τὸ Λυσάνδρου ναυτικὸν ἀσθεν______ (ἀσθενής αρσ συγκρ) ἦν τῶν Ἀθηναίωνστ) Περικλῆς ἦν δειν______ (δεινός αρσ υπερθ) καὶ ἱκαν__________ (ἱκανός αρσ υπερθ) λέγεινζ) Φίλος μοι ὁ Πλάτων φιλ__________ (φίλος θηλ υπερθ) δὲ ἡ ἀλήθεια

7

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 8: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

2Να συμπληρωθούν τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τους κατάλληλους τύπους των ανώμαλων παραθετικών

Ταχεῖς μὲν οἱ πόδες ______ (ταχύς συγκρ) δὲ οἱ ἄνεμοι ________(ταχύς υπερθ) δ ὁ νοῦς2 Οὐδὲν ἐστι ______ (καλός συγκρ) τοῦ βοηθεῖν φίλῳ ἀσθενούντι3 Οὐκ ἔστι τοῖς τέκνοις οὐδὲν ________ (ἡδύς συγκρ) τῆς μητρός4 Ἔχει ἡ τῶν Ἰνδῶν χώρα ἐλέφαντας ______ (μέγας υπερθ) καὶ ____ (πολύς υπερθ)5 Ὁ Θερσίτης ______ (κακός υπερθ) καὶ ______ (αἰσχρός υπερθ) ἦν6 Μηδαμοῦ ἀτιμάζειν ὡς πρῶτον τῶν ______ (καλός υπερθ) τοῖς ______ (ἀγαθός υπερθ) ἀνδράσιν παραγιγνόμενον

3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο διαλογικό έργο του Ἱέρων ο Ξενοφών εκθέτει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος και μάλιστα όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο μονάρχης Συζητώντας με τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων Α΄ απομυθοποιεί την εικόνα του πανίσχυρου μονάρχη την οποία είναι λογικό να έχει ένας απλός άνθρωπος

Το συμπέρασμα από τον διάλογο είναι ότι η μοναρχία δεν είναι ωφέλιμη ούτε για τον μονάρχη ούτε για τους πολίτες

Το κείμενο

8

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 9: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονες τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει ἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷ οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων τότrsquo εὐφραίνεται ἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω ἔχῃ τούτῳ λυπεῖταιmiddot τούτους γὰρ ἀνταγωνιστὰς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεων ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκροπόλεων ἰσχυρῶν [hellip] Ἀλλὰ μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων Οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ὀλίγα ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσειςmiddot ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα ὁ τύραννος

Αν λοιπόν εσύ νομίζεις ότι επειδή ο τύραννος έχει περισσότερα αγαθά από τους πολίτες

διὰ τοῦτο καὶ πλείω ἀπrsquo αὐτῶν εὐφραίνεται

γιrsquo αυτό και εξαιτίας αυτών περισσότερο χαίρεται

οὐδὲ τοῦτο οὕτως ἔχει ὦ Σιμωνίδη ούτε αυτό είναι έτσι Σιμωνίδηἀλλrsquo ὥσπερ οἱ ἀθληταὶ οὐχ ὅταν

ἰδιωτῶν γένωνται κρείττονεςαλλά όπως και οι αθλητές όχι όταν γίνονται καλύτεροι από τους πολίτες

τοῦτrsquo αὐτοὺς εὐφραίνει αυτό τους ευχαριστείἀλλrsquo ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν ἥττους

τοῦτrsquo αὐτοὺς ἀνιᾷαλλά όταν γίνουν κατώτεροι από τους συναθλητές τους αυτό τους ενοχλεί

οὕτω καὶ ὁ τύραννος οὐχ ὅταν τῶν ἰδιωτῶν πλείω φαίνηται ἔχων

έτσι και ο τύραννος όχι όταν φαίνεται ότι έχει περισσότερα από τους πολίτες

τότrsquo εὐφραίνεται τότε ευχαριστιέταιἀλλrsquo ὅταν ἑτέρων τυράννων ἐλάττω

ἔχη τούτῳ λυπεῖταιmiddotαλλά όταν είναι κατώτερος από άλλους τυράννους λυπάται γιrsquo αυτόmiddot

τούτους γὰρ ἀνταγωνιστάς ἡγεῖται αὑτῷ τοῦ πλούτου εἶναι

γιατί νομίζει ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο

Οὐδέ γε θᾶττόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἤ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ

Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη

Ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης οἰκίας ἤ ἀγροῦ ἤ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ

Γιατί ο πολίτης επιθυμεί σπίτια ή αγρό ή δούλο

ὁ δὲ τύραννος ἤ πόλεων ἤ χώρας πολλῆς ἤ λιμένων ἤ ἀκροπόλεων

ἰσχυρῶν []

ενώ ο τύραννος ή πόλεις ή τεράστια περιοχή ή λιμάνια ή οχυρωμένες ακροπόλεις []

Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ Αλλά όμως θα δεις και

9

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 10: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες

ὡς πολλοὺς τῶν τυράννων όσο πολλούς τυράννουςΟὐ γὰρ κρίνεται τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ

πολλά οὔτε τὰ ὀλίγαΓιατί δεν εξετάζονται με βάση τον αριθμό ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα

ἀλλά πρὸς τὰς χρήσειςmiddot αλλά με βάση τη χρησιμότητά τουςmiddot

ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι

ώστε όσα ξεπερνούν τα αρκετά είναι πολλά

τὰ δὲ τῶν ἱκανῶν ἐλλείποντα ὀλίγα όσα όμως υπολείπονται από τα αρκετά είναι λίγα

Τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧττον ἱκανά ἐστιν

Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια αρκούν λιγότερο

εἰς τὰ ἀναγκαῖα δαπανήματα ἤ τῷ ἰδιώτῃ

για τις αναγκαὶες δαπάνες από ότι στον πολίτη

Ξενοφῶν Ἱέρων 46-9

Η γραμματική της ενότητας

Συνηρημένα ρήματα

τιμάω-ῶΕνεργητική τιμά-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο Μετοχή

Ενεστώτας

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῶτιμᾷςτιμᾷτιμῶμεντιμᾶτετιμῶσιν

τιμῷμιτιμῷςτιμῷτιμῷμεντιμῷτετιμῷεν

τίματιμάτω τιμᾶτετιμώντων

τιμᾶν τιμῶντιμῶσατιμῶνκλίση

Παρατατικός

ἐτίμωνἐτίμαςἐτίμαἐτιμῶμενἐτιμᾶτεἐτίμων

Μέλλοντας

τιμήσω όπως το λύω

Αόριστοςἐτίμησα όπως το λύω

Παρακείμετετίμηκα όπως

10

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 11: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

νος το λύω

Μέση τιμάομαι-ῶμαιΑπα

Υπερσυντέλικος

ἐτετιμήκειν όπως το λύω

Ενεστώτας

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῶμαιτιμᾷτιμᾶταιτιμώμεθατιμᾶσθετιμῶνται

τιμῴμηντιμῷοτιμῷτοτιμῴμεθατιμῷσθετιμῷντο

τιμῶτιμάσθω τιμᾶσθετιμάσθων

τιμᾶσθαι τιμώμενοςτιμένητιμώμενονκλίση

Παρατατικός

ἐτιμώμηνἐτιμῶἐτιμᾶτοἐτιμώμεθαἐτιμᾶσθεἐτιμῶντο

Μέλλοντας

τιμήσoμαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐτιμησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενοςτετίμημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικοςἐτετιμήμην όπως το λύομαι

11

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 12: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική

ἁμιλλᾶται ἁμιλλ

ἁμιλλἁμιλλ

βληχᾷ βληχ βληχ βληχ

βρυχώμεθα βρυχ βρυχ

ἐγγυᾶσθε ἐγγυ ἐγγυ ἐγγυ

ἡττῶνται ἡττ ἡττ ἡττ

ἐρωτῶμαι ἐρωτ ἐρωτ

θεῶνται θε θε θε

ἱερᾶσθε ἱερ ἱερ ἱερ

12

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 13: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἆρrsquo οὖν ἄν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν Άραγε λοιπόν θα ήταν αρκετό σrsquo εμάςεἰ τὴν πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν και να διοικούμε την πόλη με ασφάλεια

καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα

και στα σχετικά με τη ζωή να γινόμαστε πιο πλούσιοι

καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μαςκαὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των

ΕλλήνωνἘγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων

ὑπαρξάντωνΓιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι αν γίνουν αυτά

τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσειὉ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς

τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκενΟ πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί

καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν και φτωχότερους μας έκανεκαὶ πολλούς κινδύνους ὑπομένειν

ἠνάγκασενκαι μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους

καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν και μας έχει συκοφαντήσει στους Έλληνες

13

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 14: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς

και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο

Ἦν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [] Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη []μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν

οἰκήσομενθα εξουσιάσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια

ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς []

αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοιες []

καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν []

και κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι []

ἀδεῶς γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες

χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα

καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες

και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα

αἵ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου

Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν Και θα δούμε την πόληδιπλασίας μὲν ἤ νῦν τὰς προσόδους

λαμβάνουσαννα αποκτά διπλάσια έσοδα απrsquo ότι τώρα

μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων

και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους

ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν από τους οποίους τώρα έχει ερημωθείΤὸ δὲ μέγιστονmiddot Και το σημαντικότεροmiddot

συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους

θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους

οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους όχι εξαναγκασμένους αλλά με τη θέλησή τους (έχοντας πεισθεί)

Ἰσοκράτης περὶ εἰρήνης 19-21

Γραμματική Ενότητας

ποιέω-ῶΕνεργητική ποιέω-ῶ

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας ποιῶποιεῖςποιεῖποιοῦμενποιεῖτεποιοῦσιν

ποιῶποιῇςποιῇποιῶμενποιῆτεποιῶσιν

ποιοῖμιποιοῖςποιοῖποιοῖ-μενποιοῖ-τεποιοῖ-εν

ποίειποιείτω ποιεῖτεπο

ποιεῖν ποιῶνποιοῦσαποιοῦν

14

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 15: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ιούντων

Παρατατικός

ἐποίουνἐποίεις ἐποίειἐποιοῦμενἐποιεῖτεἐποίουν

Μέλλοντας ποιήσω όπως το λύω

Αόριστος ἐποίησα όπως το λύω

Παρακείμενος πεποίηκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐπεποιήκειν όπως το λύω

Μέση ποιέομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτι

κήΑπαρέμφα

το Μετοχή

Ενεστώτας

ποιοῦμαιποιῇ (εῖ)ποιεῖταιποιούμεθαποιεῖσθεποιοῦνται

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

ποιοίμηνποιοῖοποιοῖτοποιοίμεθαποιοῖσθεποιοῖντο

ποιοῦποιείσθω ποιεῖσθεποιείσθων

ποιεῖσθαι ποιούμενοςποιουμένηποιούμενον

Παρατατικός

ἐποιούμηνἐποιοῦἐποιεῖτοἐποιούμεθαἐποιεῖσθεἐποιοῦντο

Μέλλονταςποιήσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐποιησάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

πεποίημαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεποιήμην όπως το λύομαι

15

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 16: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο μετά το τέλος του Συμμαχικού πολέμου (357-355 πΧ) που αποτέλεσε την αφορμη διάλυσης της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ο Ισοκράτης με τον λόγο Περὶ εἰρήνης προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη με τους πρώην συμμάχους τους και κατrsquo επέκταση με όλους τους Έλληνες

Κατά την άποψή του οι Αθηναίοι έχουν πολύ περισσότερα να ωφεληθούν εάν εγκαταλείψουν τις ηγεμονικές βλέψεις τους σεβαστούν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και εργαστούν για την κοινή προκοπή

Το κείμενο

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἡμῖν εἰ τήν τε πόλιν ἀσφαλῶς οἰκοῖμεν καὶ τὰ περὶ τὸν βίον εὐπορώτεροι γιγνοίμεθα καὶ τά τε πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς ὁμονοοῖμεν καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκιμοῖμεν Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελέως τὴν πόλιν εὐδαιμονήσειν Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀπεστέρηκενmiddot καὶ γὰρ πενεστέρους ἐποίησεν καὶ πολλοὺς κινδύνους ὑπομένειν ἠνάγκασεν καὶ πρὸς τοὺς Ἕλληνας διαβέβληκεν καὶ πάντας τρόπους τεταλαιπώρηκεν ἡμᾶς Ἤν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα [hellip] μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς [hellip] καθrsquo ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν [hellip] ἀδεῶς

16

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 17: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν Ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν Τὸ δὲ μέγιστον∙ συμμάχους ἕξομεν ἅπαντας ἀνθρώπους οὐ βεβιασμένους ἀλλὰ πεπεισμένους

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων Είναι καθήκον των συνετών δικαστώνπερὶ τῶν ἀλλοτρίων τὰ δίκαια

ψηφιζομένουςπαίρνοντας δίκαιες αποφάσεις για τις υποθέσεις των άλλων

ἅμα καὶ τὰ σφέτερrsquo αὐτῶν εὖ τίθεσθαι να τακτοποιούν συγχρόνως και όσα έχουν σχέση με τους ίδιους

καὶ μηδεὶς ὑμῶν εἰς τοῦτrsquo ἀποβλέψας Και κανείς από σας αφού έχει υπόψη του αυτό

ὅτι πένης εἰμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς ότι δηλαδή είμαι φτωχός κι ένας από τον απλό λαό

ἀξιούτω τοῦ τιμήματος ἀφαιρεῖν ας μη θεωρεί σωστό να μειώσει το πρόστιμο

Οὐ γὰρ δίκαιον ἐλάττους ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας

Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε πιο ήπιες ποινές

ὑπὲρ τῶν ἀδόξων ἤ τῶν διωνομασμένων στους αφανείς απ΄ ότι στους επιφανείς οὐδὲ χείρους ἡγεῖσθαι τοὺς πενομένους ἤ

τοὺς πολλά κεκτημένουςούτε να νομίζετε κατώτερους τους φτωχούς από αυτούς που έχουν πολλά

Ὑμᾶς γὰρ ἄν αὐτοὺς ἀτιμάζοιτrsquo Γιατί θα περιφρονούσατε τους εαυτούς σαςεἰ τοιαῦτα γιγνώσκοιτε περὶ τῶν πολιτῶν αν αποφασίζατε τέτοια πράγματα για τους

πολίτεςἜτι δὲ καὶ πάντων ἄν εἴη δεινότατον Γιατί θα ήταν το πιο φοβερό απrsquo όλα

εἰ δημοκρατουμένης τῆς πόλεως ενώ η πόλη έχει δεν δημοκρατικό καθεστώς

μὴ τῶν αὐτῶν ἅπαντες τυγχάνοιμεν [] αν δεν απολαμβάναμε όλοι τα ίδια δικαιώματα []

ἄν γέ μοι πεισθῆθrsquo Αν βέβαια πεισθείτε σε μέναΟὐκ οὕτω διακείσεσθε πρὸς ὑμᾶς αὐτούς δε θα συμπεριφερθείτε με αυτόν τον τρόπο

στους εαυτούς σαςοὐδὲ διδάξετε τοὺς νεωτέρους ούτε θα διδάξετε στους νεότερους

καταφρονεῖν τοῦ πλήθους τῶν πολιτῶν να περιφρονούν τον απλό λαό των πολιτώνοὐδὲ ἀλλοτρίους ἡγήσεσθrsquo εἶναι τοὺς

τοιούτους τῶν ἀγώνωνούτε θα θεωρήσετε ότι είναι διαφορετικές οι τέτοιας λογής δίκες

ἀλλrsquo ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ δικάζων αλλά με την ιδέα ότι δικάζει για λογαριασμό του

οὕτως ἕκαστος ὑμῶν οἴσει τὴν ψῆφον έτσι θα ψηφίσει ο καθένας από σαςἍπαντας γὰρ ὁμοίως ἀδικοῦσιν Γιατί όλους εμάς εξίσου αδικούνοἱ τολμῶντες τοῦτον τὸν νόμον

παραβαίνεινόσοι τολμούν να περιφρονούν αυτόν το νόμο

τὸν ὑπὲρ τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

που ισχύει για την προστασία της δικής σας σωματικής ακεραιότητας

Ἰσοκράτης Κατά Λοχίτου 18-21

Γραμματική Ενότητας

δουλόω-ῶ

17

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 18: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενεργητική δουλόω-ῶ

Οριστική Υποτακτική

Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλοῦμενδουλοῦτεδουλοῦσιν

δουλῶδουλοῖςδουλοῖδουλῶμενδουλῶτεδουλῶσιν

δουλοῖμιδουλοῖςδουλοῖδουλοῖμενδουλοῖτεδουλοῖεν

δούλουδουλούτω δουλοῦτεδουλούντων

δουλοῦν δουλῶνδουλοῦσαδουλοῦν

Παρατατικός

ἐδούλουνἐδούλουςἐδούλουἐδουλοῦμενἐδουλοῦτεἐδούλουν

Μέλλοντας δουλώσω όπως το λύω

Αόριστος ἐδούλωσα όπως το λύω

Παρακείμενος

δεδούλωκα όπως το λύω

Υπερσυντέλικος ἐδεδουλώκειν όπως το λύω

Μέση δουλόομαι-οῦμαι

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατ

ο

Μετοχή

Ενεστώτας

δουλοῦμαιδουλοῖδουλοῦταιδουλούμεθαδουλοῦσθεδουλοῦνται

δουλῶμαιδδουλοῖ

δουλῶταιδουλώμεθαδουλῶσθεδουλῶνται

δουλοίμηνδουλοῖοδουλοῖτοδουλοίμεθα δουλοῖσθεδουλοῖντο

δουλοῦδουλούσθω δουλοῦσθεδουλούσθων

δουλοῦσθαι

δουλούμενοςδουλουμένηδουλούμενον

Παρατατικός ἐδουλούμηνἐδουλοῦἐδουλοῦτο

18

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 19: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἐδουλούμεθαἐδουλοῦσθεἐδουλοῦντο

Μέλλονταςδουλώσομαι όπως το λύομαι

Αόριστοςἐδουλωσάμην όπως το λύομαι

Παρακείμενος

δεδούλωμαι όπως το λύομαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδουλώμην όπως το λύομαι

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει

Λίγα λόγια για το κείμενο

19

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 20: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ο Πολύβιος αναφερόμενος στους Αρκάδες Κυναιθείς παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων

Το κείμενο

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [hellip] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι∙ μετὰ δὲ ταῦτα [hellip] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατrsquo ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [hellip] Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται τήν γε μὴν ᾠδὴν οὒτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν οὒθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο [hellip] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Μουσικήν [] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη μουσική

Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον [] για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαὶο []

Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι Γιατί μόνο στους Αρκάδεςπρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή

τους ηλικία

ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς

τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας τους ύμνους και τους παιάνεςοἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα

πατροπαράδοτα

τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσιmiddot υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούςmiddotμετὰ δὲ ταῦτα []πολλῇ φιλοτιμίᾳ

χορεύουσιμετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουν

κατrsquo ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις []

κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα []

καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων Και από τα άλλα μαθήματαἀρνηθῆναί τι μὴ γιγνώσκειν οὐδὲν αἰσχρόν

ἡγοῦνταιδε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι

τήν γε μὴν ᾠδήν οὔτrsquo ἀρνηθῆναι δύνανται το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούν

διὰ τὸ κατrsquo ἀνάγκην πάντας μανθάνειν επειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουνοὔθrsquo ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι ούτε αν το παραδεχτούν μπορούν να

απαλλαγούν από αυτό

διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρrsquo αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο []

επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους []

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

20

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 21: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου

ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

καὶ συλλήβδην και με λίγα λόγιατὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν την επίπονη και σκληρή ζωή

θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται η οποία τους ακολουθείδιὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ

στυγνότηταεξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν

τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων

Πολύβιος Ἱστορίαι 4204-211

Γραμματική Ενότητας

Ενεργητικός Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἔπιθ-ονἔπιθ-εςἔπιθ-εἐπίθ-ομενἐπίθ-ετεἔπιθ-ον

πίθ-ωπίθ-ῃςπίθ-ῃπίθ-ωμενπίθ-ητεπίθ-ωσιν

πίθ-οιμιπίθ-οιςπίθ-οιπίθ-οιμενπίθ-οιτεπίθ-οιεν

πίθ-επιθ-έτω πίθ-ετεπιθ-όντων

πιθ-εῖν

πιθ-ώνπιθ-οῦσαπιθ-όν

ΠΡΟΣΟΧΗΤο απαρέμφατο και η μετοχή του ενεργητικού αόριστου β΄ είτε στα απλά ρήματα είτε στα σύνθετα τονίζονται στη λήγουσαλαβεῖν - παραλαβεῖν ὁ λαβὼν τὸ λαβὸν - ὁ παραλαβὼν τὸ παραλαβὸν

Από τα ρήματα λέγω ἔρχομαι εὑρίσκω ὁρῶ και λαμβάνω το δεύτερο ενικό της προστακτικής στον αόριστο β΄ στα απλά τονίζεται στη λήγουσα εἰπέ ἐλθέ εὑρέ ἰδέ λαβέ Στα σύνθετα όμως πρόσειπε ἄπελθε ἔξευρε ἔπιδε παράλαβε

Μέσος Αόριστος β

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή

Αόριστος β

ἐπιθ-όμηνἐπίθ-ουἐπίθ-ετοἐπιθ-όμεθαἐπίθ-εσθεἐπίθ-οντο

πίθ-ωμαιπίθ-ῃπίθ-ηταιπιθ-ώμεθαπίθ-ησθεπίθ-ωνται

πιθ-οίμηνπίθ-οιοπίθ-οιτοπιθοίμεθαπίθ-οισθεπίθ-οιντο

πιθ-οῦπιθ-έσθω πίθ-εσθεπιθ-έσθων

πιθ-έσθαι

πιθ-όμενοςπιθ-ομένηπιθ-όμενον

ΠΡΟΣΟΧΗ

21

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 22: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το απαρέμφατο του μέσου αόριστου β΄ τονίζεται στην παραλήγουσα (ἄγομαι - ἠγαγόμην) ἀγαγέσθαι (γίγνομαι - ἐγενόμην)γενέσθαι

Το δεύτερο ενικό της προστακτικής του μέσου αόριστου β αν είναι πολυσύλλαβο είτε απλό είτε σύνθετο τονίζεται στη λήγουσαἐλαβόμην - λαβοῦ ἀντιλαβοῦ˙ ἐγενόμην - γενοῦ παραγενοῦ αν όμως είναι μονοσύλλαβο σύνθετο με δισύλλαβη πρόθεση ανεβάζει τον τόνο ἔχομαι ἐσχόμην - σχοῦ παράσχου ἕπομαι ἑσπόμην - σποῦ ἑπίσπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Αρχιμήδης ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών σχεδίασε πλήθος από μηχανές πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και

22

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 23: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

σήμερα Το κείμενο αναφέρεται στις πολεμικές μηχανές που κατασκεύασε ο Αρχιμήδης για την άμυνα των Συρακουσών

Το κείμενοΚαὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Ἱέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὢν καὶ φίλος ἔγραψεν

ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι καὶ νεανιευσάμενος [hellip] εἶπεν ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ἐκίνησεν ἂν ταύτην μεταβὰς εἰς ἐκείνην Θαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλ ἠρέμα τῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Ἐκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ τὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δ ἐπιχειροῦντι μηχανήματα κατασκευάσῃ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Οἷς αὐτὸς μὲν οὐκ ἐχρήσατο τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας τότε δ ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις εἰς δέον ἡ παρασκευή καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης Και βέβαια και ο ΑρχιμήδηςἹέρωνι τῷ βασιλεῖ συγγενὴς ὤν καὶ φίλος που ήταν συγγενής και φίλος με το βασιλιά

Ιέρωναἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι έγραψε ότι είναι δυνατό

τῇ δοθείςῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος

καὶ νεανιευσάμενος [] εἶπεν κι αφού καυχήθηκε σαν μικρό παιδί [] είπε

ὡς εἰ γῆν εἶχεν ἑτέραν ότι αν είχε άλλη γηἐκίνησεν ἄν ταύτην μεταβάς εἰς ἐκείνην Θα κινούσε αυτήν αφού πήγαινε σrsquo

εκείνηνΘαυμάσαντος δὲ τοῦ Ἱέρωνος Και όταν ο Ιέρων απόρησε

καὶ δεηθέντος εἰς ἔργον ἐξαγαγεῖν τὸ πρόβλημα

και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη τη θεωρία του

καὶ δεῖξαί τι τῶν μεγάλων κινούμενον ὑπὸ σμικρᾶς δυνάμεως

και να δείξει ότι κάτι μεγάλο κινείται από μικρή δύναμη

ὁλκάδα τριάρμενον τῶν βασιλικῶν τρικάταρτο φορτηγό πλοίο από τα βασιλικά

πόνῳ μεγάλῳ καὶ χειρὶ πολλῇ νεωλκηθεῖσαν

που είχαν σύρει από τη θάλασσα στη στεριά με μεγάλο μόχθο πολλοί άνθρωποι

ἐμβαλὼν ἀνθρώπους τε πολλοὺς καὶ τὸν συνήθη φόρτον

κι αφού έβαλε μέσα σrsquo αυτό και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο

αὐτὸς ἄπωθεν καθήμενος οὐ μετὰ σπουδῆς ἀλλrsquo ἠρέμα

ο ίδιος καθισμένος μακριά όχι με βιασύνη αλλά ήρεμα

προσηγάγετο λείως καὶ ἀπταίστως το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά και χωρίς δυσκολία

ὥσπερ διὰ θαλάσσης ἐπιθέουσαν Σαν να διέσχιζε τη θάλασσατῇ χειρὶ σείων ἀρχήν τινα πολυσπάστου Μετακινώντας με το χέρι του την αρχή του

σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιώνἘκπλαγεὶς οὖν ὁ βασιλεὺς Λοιπόν γεμάτος έκπληξη ο βασιλιάς

καὶ συννοήσας τῆς τέχνης τὴν δύναμιν και αφού κατανόησε τη δύναμη της τέχνης

23

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 24: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην έπεισε τον Αρχιμήδηὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάςῃ να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα

πρὸς πᾶσαν ἰδέαν πολιορκίας Για κάθε είδους πολιορκίατὰ μὲν ἀμυνομένῳ τὰ δrsquo ἐπιχειροῦντι άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου

κι άλλα για επιθετικό πόλεμοΟἷς αὐτός μὲν οὐκ ἐχρήσατο Αυτά δεν τα χρησιμοποίησε ο ίδιος

τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἀπόλεμον καὶ πανηγυρικὸν βιώσας

αφού έζησε το περισσότερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και γεμάτο απολαύσεις

τότε δrsquo ὑπῆρχε τοῖς Συρακοσίοις τότε όμως είχαν οι Συρακούσιοιεἰς δέον ἡ Παρασκευή καὶ μετὰ τῆς

παρασκευῆς ὁ δημιουργόςΤον εξοπλισμό για τις ανάγκες τους και μαζί με τον εξοπλισμό και το δημιουργό του

Πλούταρχος Μάρκελλος 1412-15

Γραμματικής Ενότητας

24

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 25: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λίγα λόγια για το κείμενο

25

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 26: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Με το λόγο του Κατά Λεωκράτους ο Λυκούργος ζήτησε από το δικαστήριο της

Ηλιαίας την καταδίκη του Λεωκράτη επειδή εγκατέλειψε την Αθήνα πριν από τη μάχη της Χαιρώνειας Στο λόγο του ο Λεωκράτης παρεμβάλλει το κείμενο της ενότητας τονίζοντας το χρέος προς τους θεούς την πατρίδα τους νόμους και τους γονείς

Το κείμενο

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν τὴν αὑτῶν σωτηρίας ζητοῦντας ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός ἀράμενον φέρειν Φορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας ἅπαντας ἀπολέσθαι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν ἀλλrsquo

ἁρμόσει(γιατί αν και μοιάζει με μύθο ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να την ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαιmiddot ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτναmiddot

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν

αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που βρίσκονταν εκεί

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν [Λένε ακόμη] ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας ζητώντας τη σωτηρία τουςἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων ένας όμως από τους νεότερους

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέροςκαὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν και δεν μπορούσε να φύγει

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον και ότι μένει αποκλεισμένοςἀράμενον φέρειν αφού τον σήκωσε στους ώμους του τον

μετέφερεΦορτίου δrsquo οἶμαι προσγενομένου Επειδή όμως όπως νομίζω προστέθηκε

φορτίοκαὶ αὐτός ἐγκατελήφθη αποκλείσθηκε και ο ίδιος

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους) ανθρώπους

26

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 27: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους

έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί

ἀφrsquo ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρονmiddot ονομάζεται laquoχώρος των ευσεβώνraquomiddotτοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν

ποιησαμένουςαντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας εγκαταλείποντας τους γονείς τουςἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι

Γραμματική Ενότητας

Σχηματισμός Παθητικού Μέλλοντα και Παθητικού Αορίστου

λυ-θή-σ-ομαιλυ-θή-σ-ει(ῃ)λυ-θή-σ-εταιλυ-θη-σ-όμεθαλυ-θή-σ-εσθελυ-θή-σ-ονται

Για να σχηματίσουμε το μέλλοντα προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος τη συλλαβή -θη- που λέγεται χρονικό πρόσφυμα και τις καταλήξεις του μέλλοντα

ἐ-λύ-θην

ἐ-λύ-θης

ἐ-λύ-θηἐ-λύ-θημενἐ-λύ-θητεἐ-λύ-θησαν

Για να σχηματίσουμε τον αόριστο προσθέτουμε στο χρονικό θέμα του ρήματος το πρόσφυμα -θη- και τις καταλήξεις του αόριστου Για την αύξηση χρονική ή συλλαβική ισχύουν όσα είπαμε για τον παρατατικό της ενεργητικής φωνής

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

27

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 28: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή

Λίγα λόγια για το κείμενο

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του

Το κείμενο

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο Εἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι laquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινενraquo Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

28

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 29: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν

Αν ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ

εἴθrsquo ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές

ἐπιστάντες ἔροιντοmiddot και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουνΕἰπέ μοι ὦ Σώκρατες τὶ ἐν νῷ ἔχεις

ποιεῖνΠες μας Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατόἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ

ἀνατετράφθαινα υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες

Τί ἐροῦμεν ὦ Κρίτων πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα

Τι θα πούμε Κρίτωνα σrsquo αυτά και σrsquo άλλα παρόμοια

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι Ή θα πούμε σrsquo αυτούς ότιlaquoἨδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς

τὴν δίκην ἔκρινενraquolaquoεπειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκηraquo

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο Πλάτων Κρίτων 50a-c

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δευτερεύουσες προτάσεις

Γενικά για τις δευτερεύουσες προτάσεις

Δευτερεύουσα πρόταση λέγεται η πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο αλλά εξαρτάται από μια κύρια ή από μια άλλη δευτερεύουσα της οποίας συμπληρώνει το νόημαmiddot χρησιμοποιείται είτε ως όρος της πρότασης από την οποία εξαρτάται (υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο προσδιορισμός) είτε ως επιρρηματικός προσδιορισμός πχ

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν(= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει)

29

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 30: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η πρόταση ὅτι Κῦρος τέθνηκεν είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση οὗτοι ἔλεγον συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο του ρ της κπ ἔλεγον

Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν(= Όταν έγινε η ναυμαχία έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο)

Η πρόταση Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο είναι δευτερεύουσα γιατί δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν συμπληρώνει το νόημά της και χρησιμοποιείται ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με την πρόταση από την οποία εξαρτώνται με υποτακτική σύνδεσηΟι δευτερεύουσες προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με κάποιον από τους συνδέσμους αλλά και με επιρρήματα ή αντωνυμίεςΟι δευτερεύουσες προτάσεις είναι συνολικά έντεκα (11) ειδών 1) ειδικές2) ενδοιαστικές3) πλάγιες ερωτηματικές4) αναφορικές5) χρονικές6) αιτιολογικές7) τελικές8) υποθετικές9) εναντιωματικές10) παραχωρητικές11) συμπερασματικές Από αυτές οι ειδικές οι ενδοιαστικές οι πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν σαν ονόματα δηλαδή χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο αντικείμενο κατηγορούμενο ή προσδιορισμός Για το λόγο αυτό ονομάζονται ονοματικέςΟι χρονικές οι αιτιολογικές οι τελικές οι υποθετικές οι εναντιωματικές οι παραχωρητικές και οισυμπερασματικές και κάποιες από τις αναφορικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί Για το λόγο αυτό ονομάζονται επιρρηματικές

30

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 31: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

31

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 32: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

32

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 33: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ἤ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας∙ ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων ἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη καὶ ὅπου Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὤν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν Ἀλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμrsquo ἂν αὐτὸ γενέσθαι τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως

Όλοι οι άλλοι όσοι εξορίζονται άδικα

ἤ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν ή εκλιπαρούν τους πολίτες να επιστρέψουνἤ διαμαρτόντες τούτου ή αν αποτύχουν σrsquo αυτό

λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας κακολογούν τις πατρίδες τουςὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομέναςmiddot επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς

συμπεριφέρθηκαν άσχημαmiddotἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἠτύχησα εγώ όμως επειδή ακριβώς μια φορά

ατύχησαἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην κατά τρόπο ανάξιο προς όσα έκανα ως

πολίτηςκαὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων κι ενώ κατηγορούσα άλλους

καταδικάστηκα ο ίδιοςἄχθομαι μὲν ὥσπερ εἰκός ἐστιν στενοχωριέμαι βέβαια όπως είναι φυσικό

ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν όμως καθόλου δεν αγανακτώ

33

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 34: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε Γιατί εγώ βέβαια δεν είμαι τόσο ηλίθιος ώστε

ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ἐξηλάθη από την πόλη από την οποία εξορίστηκε ο Θεμιστοκλής

ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ο ελευθερωτής της Ελλάδαςκαὶ ὅπου Μιλτιάδης γέρων ὤν και στην οποία ο Μιλτιάδης που ενώ ήταν

γέροςἐν τῷ δεσμωτηρίω ἀπέθανε πέθανε στο δεσμωτήριο

ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γιατί χρωστούσε μικρό ποσό στην πολιτείαταύτη τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου μrsquo αυτήν την πόλη ο Αισχίνης του

Ατρομήτουφεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν να θεωρεί ότι πρέπει να αγανακτεί επειδή

είναι εξόριστοςεἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν γιατί έπαθε κάτι από αυτά που είναι

συνηθισμένα στην ΑθήναἈλλrsquo ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι

νομίσαιμrsquo ἄν αὐτὸ γενέσθαιΑλλά εγώ τουλάχιστον θα μπορούσα να θεωρήσω εύλογα ακόμα και λαμπρό αυτό που μου συνέβη

τὸ μετrsquo ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν

ἐκείνοις γεγονέναι

δηλαδή το ότι έχω πέσει στην αφάνεια για τις μελλοντικές γενιές μαζί με εκείνους και έχω αξιωθεί να πάθω τα ίδια με εκείνους

[Αισχίνης] Ἐπιστολαί 3 1-3

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Εισάγονται

Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους

γάρ ὅτι διότι ὡς ἐπεί ἐπειδή

Σπάνια εισάγονται και με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε εἰ

Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα ὅπως ὡς

Με τους χρονικούς συνδέσμουςὡς (όταν) ὅτε ὁπότε ἐπεί ἐπειδή ἔως ἔστε (μέχρι)

πρίν

Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις ὁποσάκις

Με τις αναφορικές εκφράσειςἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo ἀφ΄ ὁτου ἐν ὧ μέχρι οὗ ἂχρι οὗ

ἓως οὗ

Με τις φράσειςἐπεί πρῶτον ἐπεί τάχιστα ἐπειδή τάχιστα ὡς τάχιστα

οὐ πρότερον πρίν οὐ πρόσθεν πρίν

Με ὥστε ὡς

34

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 35: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

τους συμπερασματικούς συνδέσμουςΜε τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ ἐάν ἄν ἤν

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους

εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν καί

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους

καί εἰ καί ἐάν καί ἄν καί ἤν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

11η Ενότητα Επικίνδυνες συμμαχίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Οι Σπαρτιάτες δεν ξέχασαν τη συμπεριφορά του Τισσαφέρνηmiddot τη νύφη όμως θα την πληρώσει ο Φαρνάβαζος σατράπης επίσης των Περσών Στο σημερινό κείμενο διαμαρτύρεται γιατί δέχεται επίθεση από αυτούς τους οποίους είχε βοηθήσει και τους θεωρούσε φίλους

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην καὶ τὸ μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον χρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους Καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὒτrsquo εἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἒχοιτrsquo ἂν κατηγορῆσαι Τοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ εἰ μή τι ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι ὥσπερ τὰ θηρία Ἃ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην ταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα τὰ δὲ κατακεκαυμένα Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με ὅπως ταῦτrsquo ἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι

35

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 36: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι

ἐγὼ ὑμῖν ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε εγώ όταν πολεμούσατε τους Αθηναίουςφίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας

καὶ το μὲν ναυτικὸν τὸ ὑμέτερον και το ναυτικό σαςχρήματα παρέχων ἰσχυρὸν ἐποίουν δίνοντας χρήματα το έκανα ισχυρό

ἐν δὲ τῇ γῇ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἵππου μαχόμενος μεθrsquo ὑμῶν

και στην ξηρά ο ίδιος πολεμώντας από το άρμα μαζί σας

εἰς τὴν θάλατταν κατεδίωκον τοὺς πολεμίους

στη θάλασσα κατεδίωκα τους εχθρούς

καὶ διπλοῦν ὥσπερ Τισσαφέρνους Και δόλιο όπως ο Τισσαφέρνηςοὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquo

εἰπόντος πρὸς ὑμᾶςούτε ότι σας έκανα ούτε ότι σας είπα

ἔχοιτrsquo ἄν κατηγορῆσαι θα μπορούσατε να με κατηγορήσετεΤοιοῦτος δὲ γενόμενος Κι ενώ σας συμπεριφέρθηκα με τέτοιο

τρόπονῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι

ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μουεἰ μή τι ὧν ἄν ὑμεῖς λίπητε συλλέξομαι εκτός αν μαζέψω κάτι από αυτά που

αφήνετε πίσω σαςὥσπερ τὰ θηρία όπως τα θηρία

Ἅ δέ μοι ὁ πατήρ καὶ οἰκήματα καλὰ Και όσα ο πατέρας μου και σπίτια καλάκαὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων

μεστοὺς κατέλιπενκαι κήπους γεμάτους από δέντρα και θηρία μου άφησε

ἐφrsquo οἷς ηὐφραινόμην με τα οποία ευχαριστιόμουνταῦτα πάντα ὁρῶ τὰ μὲν κατακεκομμένα

τὰ δὲ κατακεκαυμέναόλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα εντελώς κι άλλα κατακαμένα

Εἰ οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω μήτε τα όσια μήτε τα δίκαια

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με εσείς να μου εξηγήσετεὅπως ταῦτrsquo ἐστίν ἀνδρῶν ἐπισταμένων

χάριτας ἀποδιδόναιπώς αυτά είναι ενέργειες ανθρώπων που γνωρίζουν να ανταποδίδουν την ευεργεσία

Ξενοφῶν Ἑλληνικά 4132-33

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

36

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 37: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες

Λίγα λόγια για το κείμενο

Ο Δίας απειλεί ο Άρης σχολιάζει και ο Ερμής φοβάται Είναι θεοί αυτοίΚι όμως κάπως έτσι τους είχε πλάσει τους θεούς ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την

Οδύσσεια Κι ο Λουκιανός δε χάνει την ευκαιρία να πει τα δικά του

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα Ἢν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε οὐ γὰρ δὴ καθελκύσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ καὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθ ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [hellip] οὐκ ἂν πεισθείην

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρες οὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα μὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας

ΑΡΗΣ [hellip] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξὺ τῆς ἀπειλῆς οὐκ ἂν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέ μέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς καὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἂν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Αρχαίο κείμενο Μετάφραση

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ἑρμῆ οἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς

ΑΡΗΣ Άκουσες Ερμή τι απειλές εκτόξευσε εναντίον μας ο Δίας

ὡς ὑπεροπτικὰ καὶ ὡς ἀπίθανα τις πόσο αλαζονικές και απίθανεςἬν ἐθελήσω φησίν Αν θελήσω είπε

ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειρὰν καθήσω εγώ από τον ουρανό να αφήσω σκοινί προς τα κάτω

ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με

κι εσείς να πιαστείτε απrsquo αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω

37

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 38: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ἀλλὰ μάτην πονήσετεmiddot μάταια θα κοπιάσετεmiddotοὐ γὰρ δὴ καθελκύσετεmiddot γιατί βέβαια δε θα με τραβήξετε προς τα

κάτωmiddotεἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελκύσαι αν όμως εγώ θελήσω να σύρω επάνω

οὐ μόνον ὑμᾶς όχι μόνο εσάςἀλλᾶ συνασπάσας καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν

θάλασσαναλλά να τραβήξω προς τα πάνω και την ξηρά μαζί και τη θάλασσα

μετεωριῶmiddot θα σας σηκώσω ψηλάmiddotκαὶ τἆλλα ὅσα καὶ σὺ ἀκήκοας αλλά και τrsquo άλλα (είπε) όσα κι εσύ έχεις

ακούσειἘγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων

καὶ ἰσχυρότερός ἐστινΕγώ βέβαια ότι ξεχωριστά από τον καθένα (μας) είναι ανώτερος και ισχυρότερος

οὐκ ἄν ἀρνηθείην δε θα μπορούσα να το αρνηθώὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν [] οὐκ

ἄν πεισθείηνδε θα μπορούσα όμως να πιστέψω ότι μας ξεπερνάει τόσους μαζί

ΕΡΜΗΣ Εὐφήμει ὦ Ἄρεςmiddot ΕΡΜΗΣ Σιωπή Άρηmiddotοὐ γὰρ ἀσφαλὲς λέγειν τὰ τοιαῦτα γιατί δεν είναι ασφαλές να λες τέτοια

λόγιαμὴ καί τι κακὸν ἀπολαύσωμεν τῆς

φλυαρίαςμήπως και δεχτούμε κάποια συμφορά εξαιτίας της φλυαρίας σου

ΑΡΗΣ [] Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μεταξύ τῆς ἀπειλῆς

ΑΡΗΣ [] Αυτό όμως που μέσα στην απειλή μου φάνηκε πιο γελοίο καθώς το άκουγα

οὐκ ἄν δυναίμην σιωπῆσαι πρὸς σέmiddot δε θα μπορούσα να το αποκρύψω από σέναmiddotμέμνημαι γὰρ οὐ πρὸ πολλοῦ θυμάμαι δηλαδή ότι πριν από λίγο καιρό

ὁπότε ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἥρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ όταν ο Ποσειδώνας και η Ήρα και η Αθηνάἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι

λαβόντες αὐτόνεπαναστάτησαν και σχεδίαζαν αφού τον συλλάβουν να τον δέσουν χειροπόδαρα

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς πόσο τρομοκρατημένος ήτανκαὶ ταῦτα τρεῖς ὄντας και μάλιστα ενώ ήταν τρεις

καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζότανἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων

ἐκατόγχειρα ὄντακαι δεν καλούσε σε βοήθεια τον Βριάρεο που είχε εκατό χέρια

κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του

Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ενώ σκεφτόμουν αυτά μου ερχόταν να γελάσω για την καυχησιολογία του

Λουκιανός Θεῶν διάλογοι 11-2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

38

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες
Page 39: ΑΡΧΑΙΑ Γ σημειώσεις

ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

39

  • 1η ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας
    • Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου
      • 3η ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία
          • Συνηρημένα ρήματα
            • Άσκηση συμπλήρωσης στα ρήματα σε -άομαι -ῶμαι
              • 4η ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης
              • 5η ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας
              • 6η ενότητα Η μουσική εξημερώνει
              • 7η ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους
              • 8η ενότητα Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς
              • 9η ενότητα Οι νόμοι επισκέπτονται το Σωκράτη στη φυλακή
              • Δευτερεύουσες προτάσεις
                • 10η Ενότητα Μια τιμητική εξορία
                • 12η Ενότητα Θεϊκές αδυναμίες