ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Τομέας Ορυκτολογίας και Πετρολογίας

Λαύριο

2ο Εξάμηνο Σπουδών

Γεωλογική Εξέλιξη

Στη περιοχή έχουμε μια μεταμόρφωση υψηλών πιέσεων που ονομάζεται φάση κυανοσχιστολιθική και είναι παλαιοζωικής προέλευσης. Πριν 25 εκ. χρόνια συνέβη άλλη μια μεταμόρφωση μικρότερων πιέσεων με την ονομασία πρασινοσχιστολιθική ή αμφιβολιτική.

Δηλαδή αυτό σημαίνει ότι από κει που τα πετρώματα ήταν σε μεγάλο βάθος ανέβηκαν όχι στην επιφάνεια αλλά σε ένα μικρότερο βάθος όπου και παρέμειναν εκεί για τόσο χρονικό διάστημα ώστε να αλλάξουν τα ορυκτά και από φάση υψηλών πιέσεων να πέσουμε σε φάση αμφιβολιτική.

Πριν 10 εκ. χρόνια στην περιοχή μπαίνει ένα μαγματικό σώμα και διεισδύει στο προηγούμενο υπόβαθρο και σκίζει κατώτερο μάρμαρο, σχιστόλιθο, ανώτερο μάρμαρο. Ακόμα δεν έχει φτάσει στην επιφάνεια σταματάει σε μεγάλο βάθος κρυσταλλώνεται αργά-αργά και δημιουργείται ένας πλουτωνίτης, ο γρανοδιορίτης της Πλάκας (γρανιτικό πέτρωμα).

Πριν 5 εκ. χρόνια ολισθαίνει ένα μεγάλο τέμαχος και τοποθετείται πάνω στο υπόβαθρο, και αυτή εδώ είναι η ανώτερη ενότητα της Λαυρεωτικής. Η ανώτερη ενότητα δεν έχει καμιά σχέση με τον γρανοδιορίτη καθώς έχουν μεσολαβήσει 5 εκ. χρόνια και αποτελείται από μεταμορφωμένα μεταβασικά πετρώματα, φυλλίτες και μάρμαρα.

Πιο συγκεκριμένα έχουμε μια κατώτερη ενότητα και ένα μάγμα που εισέρχεται ζεστό και αρχίζει να κρυώνει αργά . Η θερμότητα αυτού του σώματος μεταφέρεται στα περιβάλλοντα πετρώματα. Γύρω λοιπόν από τον γρανοδιορίτη δημιουργείται μια ζώνη μεταμόρφωσης επαφής και τα πετρώματα που δημιουργούνται ονομάζονται κερατίτες γιατί είναι σκληροί σαν κέρατο και περιέχουν πυρόξενο, πλαγιόκλαστα, επίδοτο, γρανάτη.

Από την αρχαιότητα… Πρώτη εντύπωση θα ήταν σαφώς κάποια μεταλλεύματα που θα υπήρχαν στην επιφάνεια. Ο Ξενοφώντας λέει κανένας δεν ξέρει

πότε ξεκίνησε το Λαύριο αλλά πιθανότατα από την εποχή των Φοινίκων υπήρχαν κάποιες επιφανειακές εκμεταλλεύσεις.

Η μεγάλη ακμή του Λαυρίου ήταν το 5ο αι. π.Χ. . Ο χρυσούς αιώνας του Περικλή θα έπρεπε να λέγεται αργυρούς γιατί ότι φτιάχτηκε τότε ήταν από το ασήμι του Λαυρίου και γιατί ουσιαστικά χρυσό δεν είχαμε.

Το μαγματικό πέτρωμα, ο γρανοδιορίτης με τη θερμότητα που βγάζει κατά τη στερεοποίηση δημιουργεί δυο είδη μεταλλοφορίας.

Μεικτά θειούχα ορυκτά, η περίφημη παραγένεση PBG (γαληνίτης, σφαλερίτης, σιδηροπυρίτης) που προέρχεται από υδροθερμικά διαλύματα

Σιδηρούχα ορυκτά, κατά τη μεταμόρφωση επαφής δημιουργείται μια κινητοποίηση σιδηρούχων ορυκτών προς την επιφάνεια της επαφής και κοντά στο γρανοδιορίτη η διαδικασία επιτυγχάνεται με μετασωμάτωση.

Τα υδροθερμικά διαλύματα πάνε όπου έχουμε ασυνέχεια του πετρώματος δηλαδή ανάμεσα κατ. μάρμαρο-σχιστόλιθο, σχιστόλιθο-ανωτ. μάρμαρο. Άρα έχουμε δυο μεταλλοφορίες και οι Αρχαίοι το γνώριζαν αυτό.

Επίσης και κάτι άλλες φλέβες οι οποίες αποτελούνταν από ένα πολύ αδρόκοκκο γρανίτη , από τα τελευταία υλικά της κρυστάλλωσης και αυτούς τους ονόμασαν ευρίτες επειδή εκεί κοντά έβρισκαν το μετάλλευμα. Είχαν συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει σχέση της γεωλογίας με τη μεταλλοφορία.

Τα μεταλλεία… Την εποχή της μεγάλης ακμής δούλευαν πάνω από 20.000 δούλοι στη περιοχή. Οι δούλοι δούλευαν σε ερευνητικές στοές 60 επί 60, ζωγραφιές πάνω σε κεραμικά μαρτυρούν ότι δούλευαν ανάσκελα και προχωρούσαν μέχρι να βρουν το μετάλλευμα. Τότε άνοιγαν γαλαρίες και πηγάδια για εξαερισμό και μεταφορά του μεταλλεύματος στην επιφάνεια.

Αλλά όταν αδειάσεις ένα χώρο από το μετάλλευμα αρχίζει να υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης της οροφής. Εκείνη την εποχή δεν είχαν ουτε σιδηροδοκούς, ουτε τσιμέντα για κολώνες ουτε τιποτα. Σκέφτηκαν λοιπόν ότι ο καλύτερος τρόπος ήταν να αφήνουν κολώνες από το ίδιο το μετάλλευμα.

Με αυτό τον τρόπο προχωράνε και φτιάχνουν εκατοντάδες χιλιόμετρα στοών σε εξι επίπεδα προς τα κάτω.

Γύρω στο μισό χρόνο ο δούλος πέθαινε λόγω πνευμονοκονίασης, οπότε ή έπρεπε να πληρώνουν για να αγοράζουν καινούριους ή έκαναν μια εκστρατεία και έπιαναν αιχμαλώτους . Ο δεύτερος τρόπος ήταν πιο οικονομικός και έτσι άρχισε να χτίζεται ο στόλος της Αθήνας και κατέληξε να έχει πάνω από 200 τριήρεις, τη στιγμη που η καθεμία κοστιζε 54 κιλά ασήμι. Χωρίς αυτές η ναυμαχία της Σαλαμίνας θα είχε χαθεί.

Το Λαύριο είναι ο οικονομικός παράγοντας που καθόρισε τη παγκόσμια ιστορία.

Το μεγαλείο της Αθήνας παρήκμασε όταν οι Λακεδαιμόνιοι κατάλαβαν ότι πηγή της δύναμης της ήταν το Λαύριο. Δεν είναι τυχαίο που στο Β΄ Πελοποννησιακό οι Σπαρτιάτες ελευθέρωσαν όλους τους δούλους από τα ορυχεία.

Η νεότερη ιστορία… Λαυρεωτικό ζήτημα

Περιλαμβάνει τα γεγονότα και τη πολιτική κρίση που προέκυψε μετά την πρόταση εθνικοποίησης των εκβολάδων και των σκωριών του αρχαίου μεταλλείου που ήταν ανεκμετάλλευτο από το 2ο αι. μ.Χ. .

Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα… Κάποιος μηχανικός με το όνομα Κορδέλλας είχε κάνει έρευνα που είχε καταθέσει στο τότε υπουργείο Ανάπτυξης προς εκμετάλλευση των σκωριών η οποία όμως θάφτηκε στα συρτάρια. Ο Σερπιέρι, Ιταλός μηχανικός ανακάλυψε αυτή την έκθεση και ετοίμασε μια εταιρία μαζί με τον Ρου το Γάλλο και πήρε άδεια για να δουλέψει στο Λαύριο, κάνει νέες ερευνητικές στοές αλλά κυρίως εκμεταλλεύεται όλες αυτές τις σκωρίες και τις εκβολάδες και επειδή δεν είχε άδεια για τις δυο τελευταίες παίρνει άδεια από τοπικούς παράγοντες και έτσι ξεκινάει το Λαυρεωτικό ζήτημα.

Ο Σερπιέρι έκανε το λάθος να συνεργαστεί με Ελληνική Τράπεζα και βλέποντας τα πολύ μεγάλα κέρδη κυκλοφόρησε η φήμη ότι υπάρχει χρυσός στο Λαύριο. Άρχισε το πολιτικό ζήτημα.

Ο βασιλιάς φώναξε το Συγγρό να αγοράσει από τον Σερπιερι τα μεταλλεία, ο οποίος υπέκρυπτε ότι είχε ηδη εκμεταλλευτεί τα ‘καλά’ αποθέματα. Ο Συγγρός κατάλαβε ετεροχρονισμένα το πρπόβλημα.

Γεμίζουν κοφίνια με σιδηροπυρίτη κατεβαίνουν στο κέντρο της Αθήνας και φωνάζουν ‘κοιτάξτε τι χρυσός υπάρχει στο Λαύριο’,πουλήθηκαν περιουσίες, προίκες, τα πάντα και όλοι έτρεχαν να αγοράσουν μετοχές της εταιρίας. Μετά δυο μέρες η επιχείρηση κήρυξε πτώχευση. Οι αυτοκτονίες αναφέρεται ότι ήταν περισσότερες από αυτές του κραχ της Αμερικής.

Στάση 1η

Κύρια πετρώματα περιοχής:

Σχιστόλιθος (φανερή η σχιστότητα και η παράλληλη τοποθέτηση)

Γρανοδιορίτης (περιέχει χαλαζία, πλαγιόκλαστα, ορθόκλαστα και βιοτίτη)

Μάρμαρο

Αυτό το κομμάτι μάρμαρο ανήκει στην κατώτερη ή στην ανώτερη ενότητα;

Λογικά το κομμάτι μάρμαρο που συλλέξαμε στη πρώτη στάση ανήκει στο ανώτερο μάρμαρο και αυτό γιατί αν παρατηρήσουμε τη γεωμορφολογία της περιοχής και κοιτάξουμε προς το ύψωμα θα δούμε ένα ‘καπάκι’ από μάρμαρο, πατάμε πάνω σε σχιστόλιθο. Άρα μάλλον το δικό μας κομμάτι είναι από το ανώτερο μάρμαρο ως φερτό υλικό.

Στάση 2η

Μάρμαρο και σχιστόλιθος όπως και στη πρώτη στάση και

Κερατίτες

Σιδηρομαγνησίτης

Στάση 3η

Βγαίνει το μετάλλευμα. Είναι ανακατεμένο με χώμα, κομμάτια από μάρμαρα και σχιστόλιθους. Το ανοίγουν λοιπόν σε μεγάλου επίπεδους χώρους και αρχίζει η χειροδιαλογή. Διαλέγουν τα καλά κομμάτια, τα υπόλοιπα τα αποθέτουν στις εκβολάδες . Τα καλά μπαίνουν σε τριβεία, φτιαγμένα από γρανίτη και τα κοπανάνε με ξύλινους κόπανους μέχρι να γίνουν σκόνη.

Από κει και πέρα, έπρεπε να ξεχωρίσουν το γαληνίτη (τον καθαρό) , οπότε έφτιαξαν τα περίφημα πλυντήρια, όπου με ειδικό τρόπο φιλτράριζαν το γαληνίτη από το υπόλοιπο μετάλλευμα.

Αυτή η διαλογή γινόταν κοντά στην εξόρυξη του μεταλλεύματος .

Στάση 4η

Μέσα από τις διακλάσεις ασβεστολιθικών πετρωμάτων πέρναγε το νερό και τελικά κατάληγε να δημιουργεί ένα σπήλαιο που συνεχώς διευρυνόταν . Διευρύνθηκε τόσο πολύ ώστε από ένα σημείο και μετά δεν άντεξε το βάρος της οροφής και κατέρρευσε. Η περιοχή ονομάζεται Χάος

Στάση 5η

Στάση για συλλογή ορυκτών σφαλερίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης, γαληνίτης