Η ιστορία της Θεσσαλονίκης

Ομάδα: Εγώ είμαι Θεσσαλονικιός

Άτομα: Καλπαζίδου Ξένια Καραδήμου Χριστίνα Καλφαγιάννη Αθανασία Τοροσιάν Σοφία Αγγελίδη Μαρία

Το 1912 η Θεσσαλονίκη ελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό την ημέρα μάλιστα της εορτής του προστάτη της, Αγίου Δημητρίου, και σύντομα εισέρχεται σε μια νέα αναπτυξιακή τροχιά.

Το 1914 άρχισε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος , κατά τον οποίο η Θεσσαλονίκη κινδύνευσε και πάλι από τον εσωτερικό διχασμό ανάμεσα στον Ελευθέριο Βενιζέλο, που είχε ταχθεί υπέρ της εισόδου της Ελλάδας με τις δυνάμεις της Ανταντ (Αγγλία, Γαλλία ,Ρωσία) και του γερμανόφιλου βασιλιά Κωνσταντίνου που τηρούσε έμμεσα ουδετερότητα υπέρ των αυστρογερμανικών συμφερόντων. Ο Βενιζέλος τέθηκε επικεφαλής και έφτασε στη Θεσσαλονίκη στις 16 Σεπτεμβρίου με τον ναύαρχο Κώστα Κουντουριώτη και τον στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή και μαζί σχημάτισαν προσωρινή κυβέρνηση με το όνομα τριανδρία. Η προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης διατηρήθηκε ένα χρόνο περίπου στην εξουσία, είχε δημοκρατικό προσανατολισμό και αναγνωρίστηκε από τους συμμάχους που την ενίσχυσαν οικονομικά και την βοήθησαν για την συγκρότηση στρατού. Τέλος, ωφέλησε θετικά τα εθνικά συμφέροντα όπως αποδείχθηκε με την λήξη του πολέμου. Έληξε τον Ιούνιο του 1917 όταν με την επέμβαση της Αντάντ εκθρονίστηκε ο Κωνσταντίνος και επανήλθε στην εξουσία ο Βενιζέλος.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά την αποβίβαση και την εγκατάσταση των αγγλογάλλων της Ανταντ στη Θεσσαλονίκη (1916) ξέσπασε το Κίνημα Εθνικής Άμυνας. Η συγκρότηση της επαναστατικής επιτροπής της Εθνικής Άμυνας αποφασίστηκε σε συνωμοτικές συσκέψεις το Δεκέμβριο του 1915. Οι Π. Αργυρόπουλος, Α. Ζάννας, Δ. Δίγκας, Κ. Αγγελάκης, Ν. Δούμας και Ν. Μάνος υπέγραψαν ένα βαρυσήμαντο κείμενο, που κατέληγε με την δημιουργία επιτροπής λόγω της άθλιας κατάστασης στην οποία βρισκόταν η Θεσσαλονίκη αφού ο Ελληνικός Στρατός είχε εγκαταλείψει εξ ολοκλήρου την πόλη. Ο Αγ. Τσομπανάκης υποστηρίζει ότι η στασιαστική κίνηση της Εθνικής Άμυνας σημάδεψε την πορεία και την κοινωνία της Θεσσαλονίκης με έναν αντιφατικό διχασμό: πριν από τέσσερα μόλις χρόνια ο βασιλιάς απελευθέρωνε την Θεσσαλονίκη

επικεφαλής του νικηφόρου στρατού και να τώρα ο τότε πρωθυπουργός του, που κάνουν κίνημα εναντίον του. Πολύς κόσμος καταλαβαίνει τι κρύβεται πίσω από αυτήν την κίνηση, πολύς άλλος όμως δεν καταλαβαίνει και δυσανασχετεί από την ουσιαστική κατοχή της πόλης από του Αγγλογάλλους και από την κίνηση εναντίον του βασιλιά. Οι δύο στόχοι του κινήματος, όπως διατυπώθηκαν στις προκηρύξεις της επιτροπής άμυνας, ήταν αφενός η εκδίωξη του εξωτερικού εχθρού από την μακεδονική γη και αφετέρου η αποκατάσταση της ισχύος της λαϊκής κυριαρχίας.

Ο Βενιζέλος και οι συνεργάτες του στην Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβρη του 1916.

Έπειτα από αυτά, το 1917 μια μεγάλη πυρκαγιά συγκλόνισε την ακεραιότητα της Θεσσαλονίκης. Στις 5/18 Αυγούστου άλλαξε σημαντικά η φυσιογνωμία της πόλης. Η πυρκαγιά μέσα σε τριάντα δύο ώρες έκαψε 9.500 σπίτια και άφησε άστεγα πάνω από 70.000 άτομα. Οικονομικές και εμπορικές λειτουργίες, διοικητικές υπηρεσίες, χώροι αναψυχής και τα σημαντικότερα πνευματικά και θρησκευτικά ιδρύματα των θρησκευτικών κοινοτήτων μαζί με τα αρχεία τους καταστράφηκαν ολοσχερώς. Το μέρος της πόλης που κάηκε ανοικοδομήθηκε με νέο οργανωμένο σχέδιο δημιουργώντας μια σύγχρονη πόλη. Η πυρκαγιά όπως προέκυψε από την ανάκριση που διεξήγαγαν οι δικαστικές αρχές της Θεσσαλονίκης ξεκίνησε το Σάββατο 5/18 Αυγούστου 1917 περίπου

στις 3 το μεσημέρι από ένα φτωχικό σπίτι προσφύγων. Προκλήθηκε από σπίθα της φωτιάς μιας κουζίνας που έπεσε σε παρακείμενη αποθήκη με άχυρο. Η έλλειψη νερού και η αδιαφορία των γειτόνων δεν έκανε δυνατή την κατάσβεση της αρχικής πυρκαγιάς και σε σύντομο διάστημα λόγω του ισχυρού ανέμου η πυρκαγιά μεταδόθηκε στα γειτονικά σπίτια και άρχισε να εξαπλώνεται σε όλη τη Θεσσαλονίκη. Ο άνεμος δυνάμωσε και η πυρκαγιά ακόμη πιο γρήγορα κατέβηκε στο κέντρο της πόλης. Τα ξημερώματα της επόμενης ημέρας ο άνεμος άλλαξε κατεύθυνση και τα δυο μέτωπα της πυρκαγιάς κατέστρεψαν όλο το κέντρο. Στις 12 ακριβώς πέρασε γύρω από το περίβολο του ναού της Αγίας Σοφίας χωρίς να τον πειράξει και συνέχισε ανατολικά μέχρι την οδό Εθνικής Αμύνης όπου σταμάτησε.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το 1917 ιδρύθηκε η ΓΣΕΕ και το 1918 ιδρύθηκε το ΣΕΚΕ που μετέπειτα μετονομάστηκε σε ΚΚΕ το οποίο το 1921 μπήκε στην Κομμουνιστική Διεθνή.

Το 1918-1938 είναι η περίοδος του Μεσοπολέμου. Αυτήν την περίοδο η Θεσσαλονίκη φέρει δικαίως τον τίτλο της πρωτεύουσας των προσφύγων καθώς μετά την μικρασιατική καταστροφή κατέφυγαν στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας πάνω από 100.000 άστεγοι. Η περίοδος ανάμεσα στους δυο πολέμους(1920-1940) είναι η εποχή κατά την οποία η Θεσσαλονίκη αποκτά το νεοελληνικό της πρόσωπο. Η ανταλλαγή των πληθυσμών επέφερε εθνική ομοιογένεια, ενώ τα πολεοδομικά και

αρχιτεκτονικά στοιχεία, μετά τον ανασχεδιασμό και την γρήγορη ανοικοδόμηση, ενέταξαν την Θεσσαλονίκη στη χαρακτηριστική ομοιομορφία της νεοελληνικής πόλης. Την ίδια περίοδο, με επίσημες αποφάσεις, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης υποχρεώνονται, ανάμεσα στο 1923 και το 1930, να ψηφίσουν στις βουλευτικές εκλογές σε ξεχωριστά εκλογικά τμήματα. Η διάκριση αυτή ανάγκασε πολλούς Εβραίους να μεταναστεύσουν κατά τη δεκαετία του 1930 σε άλλες χώρες.Ο μεσοπόλεμος παρά την οικονομική κρίση, την ανεργία και τα προβλήματα των περιφερειακών προσφυγικών συνοικισμών θεωρείται από πολεοδομική και περιβαλλοντική άποψη η καλύτερη περίοδος της Θεσσαλονίκης.

Μετά τις αναταραχές ακολούθησε περίοδος πολιτισμικής ανάπτυξης. Το 1925 ιδρύθηκε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κατόπιν εισηγήσεως του τότε πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπαναστασίου κατά την περίοδο της πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας και αρχικά ονομαζόταν Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετονομάστηκε το 1954 και σήμερα λειτουργούν συνολικά 42 τμήματα, τα οποία οργανώνονται σε 12 σχολές, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων στα οποία φοιτούν 95.000 περίπου φοιτητές . Το πανεπιστήμιο ονομάστηκε Αριστοτέλειο προς τιμήν του φιλόσοφου Αριστοτέλη, ενώ το σήμα του πανεπιστημίου απεικονίζει τον Άγιο Δημήτριο, ο οποίος είναι προστάτης της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Ακόμα, το 1925 ιδρύθηκε και η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η ΔΕΘ είναι σημαντική ετήσια έκθεση για όλο τα βαλκανικό χώρο και η μεγαλύτερη στην Ελλάδα. Η πρώτη μεγάλη διοργάνωση της έγινε το 1926. Στη έκθεση αυτή που πραγματοποιείται κάθε Σεπτέμβριο, συμμετέχει μεγάλος αριθμός εκθετών από πολλές χώρες σε ιδιαίτερα περίπτερα- χώρους παρουσίασης. Παράλληλα πραγματοποιούνται πλήθος δραστηριοτήτων, συναυλιών κτλ, ενώ ο πρωθυπουργός της χώρας παραβρίσκεται και εκφωνεί λόγο σχετικό με την κατάσταση της οικονομίας

Ένα ακόμα εξίσου σημαντικό ιστορικό γεγονός εξελίχθηκε την Τετάρτη 29 Απρίλη 1936 όταν 12.000 καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης δεν πιάνουν δουλειά. Η απεργία ξεκινάει από τις εννέα και μισή το πρωί με κυριότερο αίτημά τους την αύξηση των ημερομίσθιων στις 120-135 δραχμές. Άλλα σημαντικά αιτήματα ήταν: να ζητηθεί η παραίτηση της κυβέρνησης και η απελευθέρωση

όλων των συλληφθέντων. Την ίδια περίοδο ξεσπούν απεργίες και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Έπειτα από μαζικές απεργίες και συνεχής συγκρούσεις και δολοφονίες η απεργία λύθηκε με συμβιβασμό που επιτεύχθηκε σε κεντρικό επίπεδο στο οποίο συνέβαλε και η ενωτική ΓΣΕΕ.

Η φωτογραφία με τη σπαρακτική φιγούρα της μάνας πάνω από το νεκρό κορμί του γιου της κατά την εξέγερση του Μάη του ’36 στη Θεσσαλονίκη.

Αργότερα, στη δεκαετία του 1940, στην κατοχή και τον εμφύλιο, η Θεσσαλονίκη δοκιμάστηκε από την πείνα και την εξολόθρευση 49.000 Εβραίων, αυξήθηκε η ανεργία και τα κοινωνικά προβλήματα από την συσσώρευση χιλιάδων κατοίκων της υπαίθρου που κατέφυγαν στη μεγαλούπολη. Στις 9 Απριλίου 1941 μπαίνουν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη. Από τις πρώτες κιόλας μέρες, απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε δημόσιους χώρους. Από αυτήν την στιγμή και μετά η πόλη μας δέχτηκε πολλά καταστροφικά χτυπήματα και δυστυχώς οι νεκροί είναι πολλοί. Οι Γερμανοί συγκεντρώνουν τους Εβραίους της πόλης μας σε ειδικές περιοχές. Από αυτούς πολλοί επιχειρούν να έρθουν σε επαφή με τους αντάρτες, βγαίνουν στο βουνό και σώζονται ενώ παράλληλα ορισμένοι εύποροι καταφεύγουν σε χωριά και σώζονται και αυτοί, άλλοι κατεβαίνουν στην Αθήνα και προσπαθούν να χαθούν μες την ανωνυμία της πρωτεύουσας. Στις 10 Αυγούστου 1943, η πόλη μας έχει αδειάσει από τους Εβραίους της. Από τους 46.000 συμπολίτες μας, που οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα του θανάτου, γύρισαν πίσω 1.950 άνθρωποι……

Στις 30 Οκτωβρίου 1944 έγινε η απελευθέρωση της πόλης!!!!

Δημοτικό σχολείο επί την κατοχή.

Εβραίοι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης!

Λίγα χρόνια μετά, τον Μάιο του 1948 δολοφονήθηκε στην Θεσσαλονίκη ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα σαν πολεμικός ανταποκριτής . Το πτώμα του βρέθηκε στο θαλάσσιο χώρο της Θεσσαλονίκης από τον Λάμπρο Αντώναρο, ο οποίος ήταν ένας βαρκάρης που έκανε μια συνηθισμένη διαδρομή με τη βάρκα του. Πολύ γρήγορα πιστοποιήθηκε ότι επρόκειτο για δολοφονία και η είδηση αυτή έκανε τον κύκλο ολόκληρου του κόσμου.Μετά από ανακρίσεις μηνών ερευνώντας πιθανές εκδοχές δεν κατάφεραν να βρουν στοιχεία προς καμία κατεύθυνση αλλά οι αξιωματούχοι της αμερικανικής πλευράς, μέσω εκπροσώπων του αμερικανικού Τύπου, έπεισαν τους αξιωματούχους της ελληνικής πλευράς ότι ήταν σημαντικό για την εξέλιξη των αμερικανο-ελληνικών, αλλά και των αμερικανο-βρετανικών σχέσεων, να συλληφθεί ένας "ένοχος" και να δικαστεί για τη δολοφονία του Τζορτζ Πολκ.

Το πτώμα του Πολκ.

Όσον αφορα τον τομέα του πολιτισμού παράγοντας ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης υπήρξε το Φεστιβάλ Τραγουδιού που ξεκίνησε ως διαγωνισμός ελαφρού τραγουδιού το 1959 υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και οι τρεις πρώτες διοργανώσεις του έγιναν στην Αθήνα. Το 1962 η έδρα του μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου πλέον διεξάγεται με την συνδιοργάνωση της Ε.Ρ.Τ. και της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Είχε βασιστεί στα πρότυπα του ιταλικού φεστιβάλ. Έζησε στιγμές μεγάλης ακμής και παρακμής, ανέδειξε νέα ταλέντα τόσο στο επίπεδο ερμηνευτών όσο και συνθετών αλλά δέχτηκε πλήθος επικρίσεων. Η πορεία του διακόπηκε το 1997 μετά από 36 συνεχείς διοργανώσεις όμως οι φορείς που το συντηρούν προχώρησαν στην ανασύστασή του το 2005. Το 2009 όμως το Φεστιβάλ τραγουδιού Θεσσαλονίκης σταμάτησε να διεξάγεται.

Επιπλέον, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ που διοργανώνεται κάθε Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη από το 1960. Ξεκίνησε το 1960 ως <Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου> μέχρι και το 1965. Το 1966 ονομάστηκε <Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου> μέχρι και το 1991. Από το 1992 και έπειτα εδραιώθηκε ο διεθνής του χαρακτήρας και το Φεστιβάλ εκτιμήθηκε και από εκτός Ελλάδας κοινού.

Ακόμη, μια ευρέως γνωστή δολοφονία ήταν του Γρηγόριου Λαμπράκη.Ο Γρηγόριος Λαμπράκης γεννήθηκε το 1912. Σπούδασε ιατρική, ειδικεύτηκε στη γυναικολογία και υπήρξε αθλητής με πανελλήνιες και βαλκανικές νίκες. Επίσης στα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με την πολιτική και αφιέρωσε την δραστηριότητα του στην επιδίωξη της διαρκούς ειρήνης.

Στις 22 Μαΐου 1963 η <ελληνική επιτροπή δια την διεθνή ύφεσιν και ειρήνην> διοργάνωσε συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη με ομιλητή τον Λαμπράκη. Η ημέρα αυτή ήταν και η τελευταία του. Δολοφονήθηκε από την αστυνομία και τους ασκητές τις εξουσίας. Το τελικό χτύπημα το δέχτηκε την ώρα που έβγαινε για να πάει στο ξενοδοχείο του, από ένα τρίκυκλο που περνούσε εκείνη την ώρα και το οποίο οδηγούσε ο Σπύρος Γκοτζαμάνης που ήταν μέλος της παρακρατικής οργανώσεως <σύνδεσμος αγωνιστών και θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Β’ Ελλάδος>. Βαριά τραυματισμένος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Οι γιατροί διέγνωσαν ότι είχε κάταγμα στο κρανίο και μεγάλο οίδημα στον εγκέφαλο. Λίγο αργότερα ο εγκέφαλος του έπαψε να ζει αλλά το σώμα του ακόμα ζούσε. Το χτύπημα κατά του Λαμπράκη προκάλεσε πολιτική κρίση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και του αριστερού Τύπου να κάνουν λόγο από την πρώτη στιγμή για οργανωμένο σχέδιο δολοφονίας. Η αστυνομική εκδοχή αντίθετα, ήταν ότι επρόκειτο για

τροχαίο ατύχημα και αυτήν υιοθέτησε η κυβέρνηση της χώρας.

Ένα καταστροφικό και ψυχοφθόρο για τους Θεσσαλονικείς γεγονός συνέβη στις 20 Ιουνίου 1978 όπου ένας μεγάλος σεισμός συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη αφήνοντας πίσω του 49 νεκρούς, 220 τραυματίες και χιλιάδες άστεγους. . Η διάρκεια του σεισμού ήταν 10 δευτερόλεπτα ενώ το μέγεθός του 6,5 ρίχτερ. Ο σεισμός δημιούργησε πλήρη πανικό στην πόλη. Οι Θεσσαλονικείς πέρασαν το καλοκαίρι του 1978 στους δρόμους, τα πάρκα, τις πλατείες και την ύπαιθρο.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1985 γιορτάστηκε επίσημα η 2.300η επέτειος της ίδρυσης της Θεσσαλονίκης.

Άλλη μια σημαντική ίδρυση ήταν του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης το 1987 που θεσμοθετήθηκε το 1997. Οι συλλογές και τα αρχεία του μουσείου αποτελούνται από περισσότερα από 100.000 φωτογραφικά αντικείμενα. Το μουσείο κάθε δύο χρόνια διοργανώνει το Διεθνές Φεστιβάλ Φωτογραφίας παρουσιάζοντας περισσότερες από πενήντα εκθέσεις σε διαφορετικούς χώρους σε ολόκληρη την πόλη της Θεσσαλονίκης, με συμμετοχή καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Άλλη μια φοβερή οικολογική καταστροφή υπέστη τον Ιούλιο του 1997 το δάσος Θεσσαλονίκης, καθώς το 55% της συνολικής του έκτασης κάηκε. Ακολούθησαν έργα αποκατάστασης του καμένου δάσους κυρίως από τις Δασικές Υπηρεσίες, αλλά και από άλλους φορείς. Η σημαντική φυσική αναγέννηση των ειδών τραχείας πεύκης και κυπαρισσιού και οι αναδασώσεις με νέα είδη (δρύ, αριά, φράξο, κέδρο, κυπαρίσσι , κουκουναριά, κουτσουπιά κ.α.) οδήγησαν σήμερα στην ύπαρξη ενός δάσους που κατά 55% είναι ένα νεαρό και ευαίσθητο οικοσύστημα που πρέπει ακόμη περισσότερο να προστατευθεί.

Και φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε την επικράτηση της πόλης μας στη τελική φάση αξιολόγησης έναντι των συνυποψήφιων πόλεων Ηρακλείου Κρήτης και Ιβάνοβο Ρωσίας όπου αναδείχθηκε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα νεολαίας για το 2014. Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης και η αρμόδια αντιδήμαρχος νεότητας, αθλητισμού και εθελοντών, Μαρία Πασχαλίδου ανακοίνωσαν την διεκδίκηση του νέου ευρωπαϊκού θεσμού. Ο κύριος Μπουτάρης δήλωσε ότι <η Θεσσαλονίκη είναι η ευρωπαϊκή πόλη με τους περισσότερους νέους σε σχέση με το γενικότερο πληθυσμό της. Περίπου 120.000 άτομα είναι νέοι, φοιτητές και σπουδαστές. Έχουμε εμπειρία, υποδομές και διάθεση να πετύχουν>. Η διοργάνωση αυτή δεν θα κοστίσει για το δήμο ούτε όμως θα έρθουν στην πόλη χρήματα από την ευρωπαϊκή ένωση. Οι κρατικοί φορείς θα αναλάβουν τα έξοδα. Ενδέχεται να διοργανωθούν φεστιβάλ φωτογραφίας, εικαστικών και ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, σινεμά δρόμου, ψηφιακή αναπαλαίωση παλαιών κτηρίων, δρώμενα σε ανοιχτά σημεία της πόλης, καθώς και νεανικό ραδιόφωνο με την συμμετοχή των νέων.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη με μεγάλη ιστορική και πολιτισμική σημασία. Παρ’ όλες τις δύσκολες στιγμές που πέρασε η πόλη μας κατάφερε να επιβιώσει και να αναδειχθεί συμπρωτεύουσα της Ελλάδος. Το 20ο αιώνα η Θεσσαλονίκη γνώρισε μεγάλη πνευματική και οικονομική ανάπτυξη που συνεχίζεται ως σήμερα και είναι μια πόλη έτοιμη να ικανοποιήσει μέχρι και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη της. Πέρα από την ιστορική της ταυτότητα, παραμένει ζωντανή και σύγχρονη με τον παλμό να δίνεται από τους νέους που φοιτούν στα δυο μεγάλα πανεπιστήμια( Αριστοτέλειο, ΤΕΙ Σίνδου). Τέλος σαν μελλοντικοί πολίτες, θα θέλαμε η πόλη μας να παραμείνει το ίδιο σημαντική όπως τώρα και να συνεχίσει να εξελίσσεται προς το καλύτερο.