Download - Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

Transcript
Page 1: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44 ΣελiδΦ416

416 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

+

με τον οποίο οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν σε αναλογία από1:10 έως 1:40 και ~ωι:; στην πρώτη φάση εκτελέστηκαν περίπου2.000 Κρητικοί στερείται βάσης.62

"'"'"Ο Student είχε διατάξει να αναλάβουν οι αρχαιότεροι αξιωματι-κοί την εφαρμογή των μέτρων, επειδή ήλπιζε πως θα ήταν λιγότεροφανατισμένοι. Στιξ εκτελέσειξ όμως στο χωριό Κοντομάρι ο Υπολο-χαγός, ο Trebes, ήταν μόλις είκοσι τεσσάρων ετών!63Δεν είναι σα-φές το κατά πόσο οι ενέργειες αυτές πραγματοποιήθηκαν στοπλαίσιο των διαταγών του Student ή εάν ανήκε η πρωτοβουλία στονTrebes. Το σύντομο χρονικό διάστημα μεταξύ της έκδοσηξ της δια-ταγής του Student (31 ΜαΙΌυ) και των εκτελέσεων της 2ας Ιουνίουσυνηγορεί υπέρ της δεύτερηξ άποφητ. Στα ανατολικά του νησιού οRingel διαβίβασε τη διαταγή του Student την ημέρα εκείνη. Είναιάγνωστο εάν ο Ramcke τη διαβίβασε νωρίτερα. Σε κάθε περίπτωσηλείπουν οι απαραίτητεξ ενδείξεις προκειμένου να υποστηριχτεί ότιοι εκτελέσεις αυτές είχαν την έγκριση της γερμανικής ηγεσίαξ(Student). Η αιτία της επιχείρησηξ ήταν η εξής: στις 20 Μαϊου, ότανπροσγειώθηκε το 30 Τάγμα Αλεξιπτωτιστών στην περιοχή ανατολι-κά του αεροδρομίου του Μάλεμε και δυτικά του Πλατανιά, μέσαστις θέσεις των Νεοζηλανδών, και δέχτηκε τα πυρά των ανδρών του230υ και του 210υ Τάγματος με αποτέλεσμα να υποστεί μεγάλεςαπώλειες, συμμετείχαν στις εχθροπραξίες ντόπιοι από το χωριόΚοντομάρι, οι οποίοι επιστράτευσαν όσα μέσα διέθεταν. Η μονάδαυπέστη σημαντικέξ απώλειες. Επειδή η Σύμβαση της Χάγης για τοδίκαιο του κατά ξηράν πολέμου και η Σύμβαση τηξ Γενεύης απαγό-ρευαν ενέργειες κατά των Νεοζηλανδών αιχμαλώτων, ο Trebesαποφάσισε να εκδικηθεί τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι δενανήκαν στις τάξεις του στρατού. 64

Ο Trebes αφίχθη στο Κοντομάρι στ«; 2 Ιουνίου συνοδεία πολλώναλεξιπτωτιστών και συγκέντρωσε τους κατοίκους του χωριού. Οιγυναίκες και τα παιδιά χωρίστηκαν από τους άνδρες. Ακολούθωςεκτελέστηκαν είκοσι τρεις άνδρες.65 Επρόκειτο για την πρώτη μα-ζικ' εκτέλεση πολιτών κατά τ ' , 'ο αλλά δενπροσέλκυσε ε αρχής την προσοχή. Όμως στην επιχείρηση αυτήσυμμετείχε ένα μέλος του Τμήματος Προπαγάνδας των Γερμανι-κών Ενόπλων Δυνάμεων, ο Franz Peter Weixler, ο οποίος τράβηξεπλήθος φωτογραφιών. Μία από τις φωτογραφίες δημοσιεύτηκε το1942 στον τόμο των Hunger και StrassΙ 66Στ«; 11 Νοεμβρίου του1945 απέστειλε στο Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο της Νυρεμ-βέργης μια έκθεση σχετικά με τη σφαγή στο Κοντομάρι, στηνοποία ισχυρίζεται ότι του είχε απαγορευτεί να τραβήξει φωτογρα-φίες από την εκτέλεση και ότι τον είχαν υποχρεώσει να παραδώσειτο φιλμ. Προηγουμένως είχε όμως εμφανίσει μερικές φωτογρα-

+

φ"

Page 2: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

-+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΑΝΤ ΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ 417

φίες, τ«; οποίες διέσωσε. Στ«; αρχές του 1944 τον συνέλαβε η Γκε-στάπο και μέχρι το τέλος του πολέμου παρέμεινε στην φυλακή."?

Η έκθεση του Weixler του 1945 σχετικά με την εκτέλεση πρέπεινα αντιμετωπιστεί με επιφύλαξη, κυρίως όσον αφορά τους ισχυρι-σμούς του σχετικά με το ρόλο που ο ίδιος διαδραμάτισε. Το ίδιοισχύει και για τον ισχυρισμό πως ο Trebes φανάτιζε τους αλεξιπτω-τιστέξ με το να σταματά συνεχώς για να τους δείξει τις ακρωτήρια-σμένες σορούς των συντρόφων τους. Με τ«; υψηλές θερμοκρασίεςπου επικρατούσαν στην Κρήτη κανείς δε μπορούσε να δει στις 2Ιουνίου τα πτώματα των αλεξιπτωτιστών. Είχαν ήδη ταφεί. ΟWeixler τράβηξε είκοσι μία φωτογραφίες, οι οποίες είναι πράγματιαποκαλυπτυτέξ.

Στιξ 14 Ιουλίου ο στρατοδίκηξ Ronald Rίidel διαπίστωσε με κυνι-σμό: «Η διαταχθείσα από τον στρατάρχη και δωικoύvτα στρατηγόεπιχείρηση αιιτιποίιιωll εξετελέσθη από τα στρατιωτικά τμήματαπου εθίγησαll περισσότερο με τηll υποστήριξη της τοπικής στρατιω-τικής αστυlιομίας».68

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τους αιχμαλώτους των τακτι-κών μονάδων του ελληνυωύ στρατού κω της χωροφυλακής ήτανδιαφορετική. Μόνον την 1η Ιουνίου, οπότε διαπιστώθηκε ότι Έλλη-νες αξιωματικοί κω χωροφύλακες είχαν οδηγήσει τον πληθυσμόστη μάχη, διατάχθηκε: «ιια μεταχεφίζovται όλους τους αιχμαλώ-τους του ελληιιικού στρατού στηll Κρήτη ως αιχμαλώτους πολέμουόπως όριζαll οι σχετικές διατάξεις». Σε αντίθεση με τους στρατιώ-τες που είχαν αιχμαλωτιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, σε αυτούξδεν επετράπη να επιστρέψουν στις οικίες τους, αλλά παρέμειναν σεστρατόπεδα ως αιχμάλωτοι πολέμου.Ψ

+Οι εξεταστικές επιτροπές

.Από τις πρώτες κιόλας ημέρες της Επιχεϊρησηξ ΕΡΜΗΣ, όταν δια-πιστώθηκε ότι στην Κρήτη γίνονταν παραβιάσειξ του Διεθνούξ Δι-καίου, το στρατοδικείο του 110υ Αεροπορικού Σώματος άρχισε να

. διενεργεί ανακρίσε«; σε τραυματίεξ αλεξιπτωτιστέξ που είχαν με-ταφερθεί στην Αθήνα. Ακολούθως ο αρχηγός του επιτελείου, Τπο-στράτηγος Schlemm, ανέθεσε στον υπεύθυνο για την άμυνα, Ταγ-ματάρχη Bock, να συστήσει μια ανακριτική επιτροπή, στην οποίασυμμετείχε ο στρατοδϊκηξ Rίidel, και έπειτα να μεταβεί στην Κρή-τη. Η επιτροπή έφθασε στην Κρήτη στις 27 Μαϊου και ξεκίνησε ναλαμβάνει ένορκες καταθέσεις. Όλες οι μονάδες ανακρίθηκαν στηνΚρήτη, εκτός από το 10 Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών. Όταν έφθασε η

Φ.

Page 3: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

418 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

σειρά του, στα τέλη Ιουνίου, το σύνταγμα αυτό είχε επιστρέψει στηβάση του και έτσι ανακρίθ-ηκε αργότερα.

Το πόρισμα τ-ης 14ης Ιουλίου ανέφερε ότι σε ολόκληρη την Κρή-τη, κυρίως όμως στο δυτικό τμήμα του νησιού, είχαν συμμετάσχειστις εχθροπραξίες αστυνομικοί και πολίτες. Σε ορισμένα μέρη οιπολίτες είχαν προβάλει οργανωμένη και σύμφωνη με τ«; στρατιωτι-κές αρχές αντίσταση. «Ως επί το πλείστον οι πολίτες ήταν αυτοί πουδε σεβάστηκαν τους πεσόvτες και τους τραυματίες και τους έκλεβαντα ρούχα. Οι σοροί των Γερμανών στραηωτών ακρωτηριάζονταν-κομμένα γεννηηκά όργανα, βγαΛμένα μάηα, κομμένα αυηά καιμύτες, μαχαφιές στο πρόσωπο, στο στέρνο, στην κοιλιά και στηνπλάτη, τομές στο λάρυγγα και κομμένα χέρια. Στους πιστοποιηθέ-ντες ακρωτηριασμούς επρόκειτο για σκύλευση νεκρού. Σε μεμονω-μένες περιπτώσεις τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα όη καιτραυματίες έτυχαν κακομεταχείρισης και βασανίστηκαν μέχρι θα-νάτου». Η σκύλευση των νεκρών πραγματοποιήθηκε σχεδόν απο-κλειστικά από πολίτες. Σε ελάχιστεξ περιπτώσει; οι στρατιώτεξπροέβησαν σε τέτοιου είδουτ; ενέργειες που αποτελούν κατάφωρηπαραβίαση του δικαίου του πολέμου. «Avτιθέτως, οιΆγγλοι προσέ-διδαν μεγάλη σημασία στη σύμφωνημε τους κανονισμούς μεταχείρι-ση των αιχμαλώτων και εμπόδισαν τουςΈλληνες στρατιώτες και πο-λίτες να π o~oύν σε παραβάσεις των κανονισμών».70

Στο τέλος του πορίσματος διαπιστωνόταν ότι με διαταγή τουΓκαίρινγκ συγκροτήθηκε μια ειδική επιτροπή της εθνικής εγκλημα-τολογικής υπηρεσϊαξ, της οποίας αποστολή ήταν να αναζητήσει σεσυνεργασία με τη μυστική στρατιωτική αστυνομία όσους είχανσυμμετάσχει στα έκτροπα, για να οδηγηθούν στο στρατοδικείο. 71

Οι υπηρεσιακέξ εντολές προς αυτήν την ειδική επιτροπή την προέ-τρεπαν, παράλληλα με τα αστυνομικά καθήκοντά της, να συγκε-ντρώσει το υπάρχον υλικό και ό.τι υλικό μπορούσε να εντοπίσει«για προπαγανδιστική και πολιτική αξιολόγηση ». Για το σκοπόαυτό έπρεπε να συνεργαστεί με τον Ταγματάρχη Bock του 110υΑεροπορικού Σώματος. 72

+

Εκτός από την Πολεμική Αεροπορία, και ο Στρατός Ξηράξ επιθυ-μούσε να μάθει ποιες παραβιάσε«; του Διεθνούς Δικαίου έλαβανχώρα στην Κρήτη. Ο στρατοδίκηξ Joachim Schδlz του ανώτατουδιοικητηρίου της 12ης Στρατιάξ υπέβαλε στις 4 Ιουνίου του 1941την έκθεσή του, αφού πρώτα είχε ανακρίνει τριάντα δύο μάρτυρεςμεταξύ της 26ης Μαϊου και της 11ης Ιουνίου στην Κρήτη. Στηνέρευνά του επικεντρώθηκε στους ορεινούς κυνηγούς. Οι διοικητέτ;του 950υ και του 850υ Συντάγματος δήλωσαν ότι στον τομέα τουςδεν είχαν συμβεί τέτοιου είδουτ; περιστατικά. Αντίθετα το 10 Τάγ-

φ.

Page 4: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΑΝΤ ΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΙΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ 419

μα του 1410υ Συντάγματος Ορεινών Κυνηγών ανέφερε ένα περι-στατικό, το οποίο έλαβε χώρα στις 27 Μαϊου. Την ημέρα EXELVYj τοτάγμα αναγκάστηκε να υποχωρήσει έπειτα από τις εχθροπραξίεξστη Σούδα και να εγκαταλείψει τους τραυματίεξ.?" Την επομένηβρήκαν 124 νεκρούς και κανέναν τραυματία. Πολλοί νεκροί ήτανακρωτηριασμένοι, Η έκθεση συνέχιζε με τις εξής λεπτομέρειες. ξΟΙ

cr-ΆΥΥλοι μεταχεφίστηκαΥ καλά τους αιχμαλώτους. Κάποιοι μοφά-στηκαΥ το τελευταίο τους φαγητό ή το τελευτα1ο τους τσιγάρο μεκάΠΟΙΟΥαλεξιπτωτιστή. ΕΥας ΆΥΥλος αξιωματικός σκότωσε έΥαΥπολίτη, επειδή ο τελευταίος ήθελε Υαμεταχεφιστεί βίαια κάΠΟΙΟΥΓερμαΥό αιχμάλωτο». 74

Τον JQI')λ!Ω Το!) 1941 ~ .Γπηρεσία Ερευνών των Γερμανικών ΕνόπλωνΔυνάμεων για Παραβιάσειξ του Διεθνούξ Δικαίου υπέβαλε μια έκ-θεση σαράντα σελίδων σχετικά με την «Πα~α~(ασ~ του ΔιεθνούξΔικαίο" θιτεθ 't'ις εχ:ΘΡΙ)E~ςοωιάιιεις xaxιi T'Q δι6ρχεια των γερμανt-

..,κών επιχεφΧισεων aTljV Κρήτη». Για τον σκοπό αυτό δώδεκα σΤΡα-.τιωτυωί δικαστές των τριών ~δων των Γερμανικών Ενόπλων Δυ-νάμεων είχαν ανακρίνει συνολικά 150 μάρτυρεξ. " Σχετικά με τουςαντάρτες αναφέρεται ότι: «ο ΆΥΥλος Αρχιστράτηγος δε φρόvτισεκαθ' ΟΙΟΥδήποτετρόπο για τη στρατιωτική εκπαίδευση των [...JοπλισμέΥωΥ πολιτώΥ, για τη συγκρότηση μοlιάδωΥ πολιτοφυλακήςμε αvτίστoιχα διακριτικά σημεία και για τηΥ εΥημέρωση των εΥό-πλωΥσχετικά με τα καθήκovτά τους, όπως επίσης και για μια υπεύ-θυΥη ηγεσία». Οι άνδρες που συμμετείχαν στ«; μάχες δεν έφερανένα διακριτικό το οποίο θα τους καθιστούσε μέλη ενός σχηματι-σμού πολιτοφυλακήξ. «Οι συμμετέχovτες στις εχθροπραξίες αvτάρ-τες της Κρήτης δε σεβάστηκαΥ ούτε κατ' ελάχιστΟΥτους Υόμουςκαιτους καΥόΥεςτου πολέμου ξηράς, αλλά προέβησαΥ σε πράξεις πρω-τόγΥωρης ωμότητας εις βάρος αΥυπεράσπιστωΥ και σε ακρωτηρια-σμούς ΥεκρώΥ». Στη συνέχεια επιρρϊφθηκαν ευθύνες στην αγγλικήηγεσία, η οποία κατηγορήθηκε για τα έκτροπα. Ακολουθούσαντριάντα σελίδες με περιλήφε«; ένορκων καταθέσεων από αυτόπτεςμάρτυρες. 76

Το 1942 το Τπουργείο Εξωτερικών δημοσίευσε μια Λευκή Βίβλο,.στην οποία, έπειτα από μια εκτενή εισαγωγή για το ρόλο τουPendlebury, δημοσιεύονταν σε 241 σελίδεξ 128 πλήρε«; ένορκες κα-ταθέσειξ τ«; οποίεξ είχε συγκεντρώσει η προαναφερθεισα ανακριτι-

, , Τ β' , "κη επιτροπή. οαρος ε-rεεφ<εε Q"=tο"ςαχρω=tχ/ριασllΩυς και τη σκυ-•..ΔεοΠ'q=tωντε:';;;-άτtό r). '.&.ιαμικρό μέρος αφορούσε την επίθεση ενα-

ντίον των ναυαγών του ελαφρού στολίσκου εκ μέρους των αγγλι-κών πλοίων. Σε ένα άλλο σημείο διατυπώνεται ο αβάσιμος ισχυρι-σμός, σύμφωνα με τον οποίο οι Μαορϊ φορούσαν αλυσίδεξ από

+

φ

Page 5: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

420 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

κομμένα αυτιά. Λέγεται πως κάποιοι άλλοι είχαν στολίσει με αυτάτο φορτηγό τους. Οι εκθέσεις αυτές προφανώς εξυπηρετούσαν τομηχανισμό της προπαγάνδαξ του τρόμου. 77

Στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία έχουν επανειλημμένα καταβλη-θεί προσπάθειες να ελαχιστοποιηθεί ο αριθμός των σκυλευμένωννεκρών με την επίκληση μιας έκθεσης της 19ης Ιουνίου του 1941,την οποία συνέταξε κάποιος δρ, Hellrnuth Unger. Ο Unger ήτανοφθαλμίατρος και εκπρόσωπος Τύπου της Υπηρεσίας ΦυλετικωνΔιακρίσεων του Εθνυωσοσιαλιστυωύ Γερμανικού Εργατικού Κόμ-ματος (NSDAP) και συνέταξε το κείμενο για την ταινία Κατηγορώ,θέμα της οποίας ήταν η ευθανασία. Κατόπιν επιθυμίαξ του Στρα-τάρχη Milch ταξίδεφε στην Ελλάδα και την Κρήτη και συγκέντρω-σε πληροφορίες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό ήταν επιφανειακέξ καιεσφαλμένες, καθώς δε μίλησε με τους σωστούς ανθρώπους. Το συ-μπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν πως επρόκειτο για υπερβολέςκάποιων δημοσιογράφων?" Ο Unger είτε δεν αντιλήφθηκε την έκτα-ση που είχαν λάβει τα έκτροπα είτε προσπάθησε να τα συγκαλύ-Ψει, προκειμένου να αποτρέψει τις αρνητικές αντιδράσε«; της γερ-μανικής κοινής γνώμης. Και οι δύο ερμηνείες είναι βέβαια υποθετι-κές. Τα πραγματικά κίνητρά του παραμένουν άγνωστα. Σε κάθεπερίπτωση, εάν χρησιμοποιήσει κανείς την έκθεση του Unger ωςεπιχείρημα για να υποστηρίξει ότι ο αριθμός των παραβιάσεωνήταν μικρός και να τονίσει τη σημασία των εκτελέσεων, πράγμαπου κάνει ο Macdonald, οδηγείται σε πλάνη. 79.Ω αριθμός των εκτε-

, ω είναι πολύ μικρότερος από τον αριθμό των φονευθέντωναπό τηης αντάρτε~ εχρι τοτε ε πηρχε σαφης ανα ογια αντι-ποίνων. Αυτή δημιουργήθηκε λίγους μήνες αργότερα. Ενδιαφέρονείναι επίσης ότι ο Student στα απομνημονεύματά του για τον πόλε-μο δεν αναφέρεται καθόλου στιξ εκτελέσεις. Ο Ramcke στα απο-μνημονεύματά του, τα οποία δημοσιεύθηκαν το 1943, κάνει λόγογια εκστρατείες τιμωρίας.80

Δυστυχώς τέτοιου είδουξ αντίποινα ήταν συνηθισμένα την εποχήεκείνη σε όλους τους στρατούς. Το 1943, κατά την εισβολή στη Σι-κελία, ο Αμερικανός Στρατηγός Πάτον ανακοίνωσε: «Θα σκοτώ-σουμε τους πολίτες που θα είvαι τόσο αvόητοι ώστε να πολεμήσου))εvαvτίοv μας». Η απειλή εκτέλεσης ομήρων ήταν μια διαδεδομένηπρακτική του γαλλικού στρατού, όπως δείχνουν πολλά παραδείγ-ματα από το έτος 1945. Αναφέρονται αναλογίες 1:5,1:10 και 1:25.Ο στρατός των ΗΠΑ απείλησε μάλιστα σε κάποια περίπτωση με1:500.81Το βρετανικό Manual of Military Law προέβλεπε στην §459αντίποινα τα οποία όμως «σε)) πρέπει va είναι υπερβολικά και σε))πρέπει va ξεπερvούv τις παραβιάσεις στις οποίες προέβη οεχθρός», χωρίς να αποκλείεται και η θανάτωση ομήρων. Παρόμοιες

Φ.

+

Page 6: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44 Σελiδ$421

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΑΝΤ ΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ 421

διατάξε«; περιλαμβάνει και το άρθρο 358d του αμερικανικού Rulesο! Land War, όπου επιτρέπεται μάλιστα η θανάτωση ομήρων.82 Ακό-μη και η καταστροφή χωριών ήταν τότε θεμιτή.83 Το τότε ισχύονΔιεθνές Δίκαιο αποδεχόταν παραβιάσειξ της στοιχειώδουτ; αρχήςδικαίου, σύμφωνα με την οποία κανείς δεν πρέπει να τιμωρείταιγια την πράξη ενός άλλου. 84

Κλείνοντας ας καταγραφούν ακόμη δύο περίεργα συμβάντα σεσχέση με τις παραβιάσειξ του Διεθνούξ Δικαίου κατά τις μάχεςστην Κρήτη. Στιξ 26 Μαϊου ο ανταποκριτής του United Press (UP)R.D. McMillan, ο οποίος βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια, αναφέρθηκεσε ωμότητες των Μαορί, Στο Υπουργικό Συμβούλιο της 3Οής Μαϊουο Γκαίμπελς χαρακτήρισε τις δηλώσειξ αυτέξ «την πω ακραία καισαφή παραδοχή της εχθρικής πλευράς για τέτοια ζητήματα. Ο πολι-τικός αvτίκτυπoς που θαμπορούσε να έχει αυτή η αναφορά εωαι πι-θανώς σημαντlκότεΡOς από την αναστάτωση που θα προκληθείστους συγγενείς των στρατιωτών που πολεμούν στην Κρήτη».85Αποφασίστηκε να ξεκινήσει με βάση το υλικό αυτό μια εκστρατείαπροπαγάνδας, η οποία θα συμπεριλάμβανε και το υλικό της Υπηρε-σίας Ερευνών των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Λίγες μέρες νωρίτερα το υρ είχε αναφέρει από την Αλεξάνδρειαότι ο Max Schmeling είχε συλληφθεί στην Κρήτη και είχε σκοτωθείκατά την προσπάθειά του να διαφύγει. Στις 30 Μαίου οι New YorkTimes ανέφεραν ότι ο Schmeling ήταν ζωντανός. Λίγες μέρες αργό-τερα εστάλη στην Ελλάδα ο Αμερικανός δημοσιογράφος ΒίΗFlannery, για να πάρει συνέντευξη από τον Schmeling, ο οποίοςβρισκόταν ακόμη στο ελληνικό νοσοκομείο εξαιτίας της δυσεντε-ρίας που τον ταλαιπωρούσε. Ο Schmeling μεταξύ άλλων ισχυρίστη-κε ότι οι Άγγλοι είχαν συμπεριφερθεί άψογα και ότι στην Κρήτηδεν διαπράχθηκαν φρικαλεότητεξ από τους Μαορί. Προφανώς οSchmeling δεν είχε πληροφορηθεϊ μερικά πράγματα, καθώς βρισκό-ταν στο νοσοκομείο. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε χωρίς να λογοκρι-θεί και στη συνέντευξη Τύπου της 7ης Ιουνίου ο Γκαίμπελς είπεεξοργισμένος: «"Μπορεί ο Schmeling να είναι καλός πυγμάχος, σύμ-φωνα όμως με την επίσημη άποψη είναι πολύ κακός πολιτικός". Η.περίπτωση Schmeling δεν επιτρέπεται να συζητείται πλέον και μιαπαλαιότερη έκθεση της υπηρεσίας προπαγάνδας σχετlκά με αυτόνπρέπει να σταματήσει». Ξεκίνησε μια δίκη εναντίον του, η οποίαόμως στη συνέχεια διακόπηκε. Το 1943 ο Schmeling απομακρύνθη-κε από το Γερμανικό Στρατό ως υπαξιωματυωτ.Ρ"

+

φ

Page 7: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

..... - .._ ...__._--------------

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44 Σελiδ~422

1 1ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ,

AΞIOΛOΓHΣ€IΣ ΚΑΙ ΣγMΠ€P ΑΣΜΑ ΤΑ

Στρατηγικές εκτιμήσεις

Στα απομνημονεύματά του ο Τσώρτσιλ γράφει ότι στη Μάχη τηςΚρήτηξ καταστράφηκε η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών. Σύμφωναμε τους ισχυρισμού; του σκοτώθηκαν 5.000 και πλέον από τους πωθαρραλέοι»; άνδρεξ του Γκαίρινγκ, ενώ το όλο οργανωτικό σχήματης υπέστη ανεπανόρθωτη ζημιά. Η Μάχη της Κρήτης είχε ως απο-τέλεσμα να μην χρησιμοποιηθούν οι αερομεταφερόμενες μονάδεξσε άλλες επιχειρήσειξ. «Οι Γερμανοί έχασαν τους πω αξιόλογουςάνδρες τους και κατ' αυτόν τον τρόπο κατέστη αδύνατον να επανα-χρησιμοποιηθούν οι αερομεταφερόμενες μοιιάδες και οι αλεξιπτω-τιστές στις μετέπειτα αvτιπαραθέσεις στη Μέση Α ιιατολή. Η Κρήτηήταν μια πύρρεως ιιίκητου ΓκαίΡΙνΥΚ- με τις δυιιάμεις που διέθεσεστην Κρήτη θα μπορούσε με ευκολία να έχει καταλάβει την Κύπρο,το Ιράκ, τη Συρία και πιθανώς TyZIlΠερσία. Τα στρατεύματα αυτάήταν απαραίτητα για την κατάληψη εκτεταμέlιων περωχώll, στιςοποίες το αποτέλεσμα δεll είχε ακόμη κριθεί και δεll υπήρχε ισχυρήαvτίσταση. Επρόκειτο για μια ανόητη απόφαση, καθώς έχασε τη ση-μαντική αυτή ευκαιρία και θυσίασε αιιαvτικατάστατες μοιιάδες του,στέλlιοvτας τες σε μια θανάσιμη μάχη, σώμα με σώμα, με τους πολε-μιστές της Βρετανικής Αυτοκρατορίας». 1

..,.Οι ισ;φρισllQί του Τσώρτσιλ όσον αφορά τις γερμανικές απώλει-ϊναι υπε ολικοΙ Και ο χαρακτηρισμότ; τ ε ανικής επικρά-=-

+

τησης ως πύρρειου ν ρω απεχει από την πραγματικοτητα. _Σε μια πύρρειο νίκη ο νικητής είναι εξίσου καταπονημένος με τον

Φ.

Page 8: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 423

αντίπαλο και δεν καταφέρνει να επωφεληθεί από τη νίκη του. Αυτόδεν ισχύει για τη γερμανική νίκη στην Κρήτη, καθώς η κατάληψητου νησιού έδινε στη γερμανική πλευρά τη δυνατότητα να υλοποιή-σει τα σχέδια του Ναυτυωύ και της Λουφτβάφε, στα οποία ανα-φερθήκαμε αρχικώς. Με την Κρήτη ως «αβύθιστο αεροπλανοφό-ρο» και με τη στήριξη που προσ π οε ασ του Ρό ε π ο

βόλω.2 υμως, για τον ΧιτΛερ η κατάλ,ιΦ,ι cιις Κρ1jτης ηταν απλώς ηκατάληξη των προσπαθειών του να εξαλείψει τον κίνδυνο πλαγιο-κόπησης της Επιχείρησης ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΑ από τα Βαλκάνια.-Ω--

ίτλερ έχασε. ~η μοναδική ευκαιρία που του δόθ κε να κε' ονπόλεμο, αν υποθεσουμε ότι αυτη υπηρ ε.- Ο Τσώρτσιλ με τα λεγόμενά του είχε επίσης ως στόχο να απο-σπάσει την προσοχή από τα δικά του λάθη στην Κρήτη. Ήδη απότον Οκτώβριο του 1940 είχε αντιληφθει επακριβώς τη σημασία τηςΚρήτης και είχε διατάξει να ληφθούν τα πρώτα μέτρα για την οχύ-ρωση και την άμυνα του νησιού. Όμως, ακολούθως δεν ασχολήθηκεμε την υλοποίησή τους. Μετά το φιάσκο στην Ελλάδα, οπότε άρχισενα ασκείται κριτική στη Μεγάλη Βρετανία, θέλησε να καταγάγει μιανίκη και επέλεξε την Κρήτη, η οποία δεν είχε αξία ως στρατιωτικήβάση. Η εντύπωση που δημιουργείται είναι ότι ο Τσώρτσιλ ήθελε τηνίκη στην Κρήτη μόνο για λόγους γοήτρου. Προκειμένου να αντι-σταθμίσει την αποτυχία στην Ελλάδα και να αναγκάσει τον Χίτλερνα υποστεί μια ήττα, αποφάσισε να εμπλακεί σε αυτήν την αχρεία-στη επιχείρηση ..Χωρίς την πίεση του Τσώρτσιλ rι KρXιτrι όπως καιόλα τα άλλα ελληνικά νησιά, θα είχε περιέλθΕΙ αμαχητί υπό γερμα-:-νικό έλεγχο. Είναι απίθανο ο Wavell να αποφάσιζε αυτοβούλωςτηνεμπλοκη του σε μια τέτοια περιπέτεια δεδομένων των περιορισμέ-νων δυνατοτήτων του σε πολεμικό υλικό και ανθρώπινο δυναμικό.

Ακόμη και εάν οι Βρετανοί είχαν κατορθώσει να επιτύχουν μιανίκη σε επίπεδο τακτικής επί των αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη, η νί-κη αυτή δε θα εξασφάλιζε σημαντικά οφέλη από στρατηγικής από-Ψεως. Την εποχή εκείνη η Κρήτη ήταν σημαντική από στρατηγικήςαπόφεωξ, επειδή από εκεί είχε κανείς τη δυνατότητα αφενός ναεπηρεάσει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και αφετέρου να εξαπο-λύσει επιθέσεις εναντίον των πετρελαιοπηγών της Ρουμανίας. ΟΧίτλερ δεν έτρεφε επεκτατικές βλέψεις εναντίον της Μέσης Ανατο-λής, ενώ ο αριθμός των βρετανικών αεροσκαφών που ήταν διαθέσι-μα τότε στη Μέση Ανατολή δεν επέτρεπε την πραγματοποίηση επι-θέσεων εναντίον των ρουμανικών πετρελαιοπηγών. Εάν η Κρήτηπαρέμενε στην κατοχή των Βρετανών, θα προέκυπτε μια κατάστα-ση ανάλογη με αυτήν που δημιουργήθηκε κατά τα τέλη της γέρμα-νικής κατοχής του νησιού. Επειδή η Κρήτη δεν ήταν αυτάρκης σε

+

φ

Page 9: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

424 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

αγροτικά προϊόντα, οι Βρετανοί θα αναγκάζονταν να φροντίζουνγια τη σίτιση όχι μόνο των στρατευμάτων τους αλλά και του πληθυ-σμού. Αυτό θα είχε αναμφίβολα ως αποτέλεσμα την πρόκληση απω-λειών στο Ναυτικό. Σε αντίθεση με τη Μάλτα, η Κρήτη ήταν πολύμεγάλη και ήταν αδύνατον να οχυρωθεΙ Η Μάλτα ήλεγχε τη θαλάσ-σια οδό από την Ιταλία στη Βόρειο Αφρική, όμως, όπως κατέστηφανερό από την απώλεια της Κρήτης, το γεγονός αυτό δε μετέβαλετη βρετανική θέση στη Μεσόγειο. Ακόμη και ως προκεχωρημένο φυ-λάκιο η Κρήτη θα αποτελούσε για τους Βρετανούξ στη δεδομένηχρονική στιγμή ένα πρόσθετο βάρος και μόνον, καθώς βρισκότανπολύ κοντά στα ιταλικά Δωδεκάνησα και στην Πελοπόννησο. Τα αε-ροδρόμια θα αποτελούσαν μόνιμο στόχο αεροπορικών επιδρομών.

Η Κρήτη θα απορροφούσε στρατεύματα και πολεμικό υλικόαπό τις ήδη λιγοστέξ βρετανικές δυνάμειξ, κάτι που θα συνιστούσεένα επιπρόσθετο μεγάλο βάρος τουλάχιστον τα επόμενα δύο χρό-νια. Σε αντίθεση με τ«; γερμανικές δυνάμειξ κατοχής, οι Βρετανοίδε θα είχαν να αντιμετωπίσουν τους αντάρτες. Τουναντίον, ταστρατεύματα που θα βρίσκονταν στην Κρήτη θα ήταν καταδικα-σμένα σε απραξία με τις γνωστές συνέπειες για το ηθικό τους. Κα-θώς οι Βρετανοί δε μπορούσαν να είναι σίγουροι ότι η γερμανικήπλευρά δε θα προσπαθούσε εκ νέου να καταλάβει την Κρήτη, θαέπρεπε να διατηρούν στο νησί ισχυρέξ στρατιωτικέξ δυνάμειξ, Κα-τά συνέπεια, θα προέκυπτε μια κατάσταση παρόμοια με αυτή στοΜακεδονυω Μέτωπο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, .<2z:ouοι Κε-ντρικές Αυτοκρατορίες παρατηρούσαν με σκωπτική διάθεση οτι οι -

υμμαχοι ει αν ε κ ι ε ιω στ ...εσσ ονικη, σε ενα~τρατόπεδo αιχμαλώτων πολέμου που είχαν ΩΊjμιoυργήσει οι ι ιοι.Συνολικά"η επιχείρηση θυμίζει την επιχείρηση του Τσώρτσιλ στηνE.αλλίπoλΊj κυρίως όσον αφΟΩά ΤΊjνπρox.ειρόΤΧjταστο σ;a:διασμό.

Ο γνωστός Αυστραλός πολεμικός ανταποκριτής Chester Wilmόtσε ένα κείμενο για το αυστραλιανό ραδιόφωνο, το οποίο λογοκρί-θηκε, κ~τέληξε σε παρόμοια συμπεράσματα: «Είναι δύσκολο νακαταλάβει κανείς ακόμη και το γιατί λήφθηκε η απόφαση για υπε-ράσπιση της Κρήτης. Πράγματι υπήρχε μια αξιόλογη ναυτική βάσηστον κόλπο της Σούδας. Όμως, από τη στιγμή που οι Γερμανοί απέ-κτησαν τον έλεγχο της Ελλάδας και των γύρω νησιώνήταν αδύνατοννα αξιοποιηθεί η βάση αυτή. Η θέση της ήταν χειρότερη από αυτήντης Μάλτας. Όμως στη Μάλτα υπήρχε ισχυρή άμυνα. Η άρνησή μαςνα παραδώσουμε την Κρήτη στους Γερμανούς και τους Ιταλούς δενείναι παράλογη. Όμως, καθώς είχαν στην κατοχή τους τα Δωδεκάνη-σα, τα υπόλοιπα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα, η κατοχή ,τηςΚρήτης δε βελτίωνε TQ θέσημας και το τίμημα για .να την κρα'tή6VO=--με rjταlllJΨrl-λό3 _

+

Φ.

Page 10: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44 Σελiδ~425

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 425

Ο Baldwin στο βιβλίο του σχετικά με τις αποφασιστικές μάχεςτου Β' Παγκοσμίου Πολέμου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, τόσογια τους Γερμανούς όσο και για τους Βρετανούξ, η Μάχη της Κρήτης,ταν λάθο αντιπαράθεση, στο λάθο σ είο τ ' ο στι η. --

__Από στρατηγικής απο εως, το νησί δεν άξιζε το τίμημα που κλήθη-καν να πληρώσουν τδσο οι επΙτΙ~~μενoι οσο και οι αμυνόμενοι. 4

Προετοιμασία και σχεδιασμοί

+

Και οι δύο πλευρέξ αυτοσχεδίασαν όσον αφορά την προετοιμασίατης επιχείρησης στην Κρήτη, παρότι είχαν διαφορετικά χρονοδια-γράμματα. Οι Γερμανοί είχαν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους γιατην Κρήτη, όταν ξεκίνησε η ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδοξ,ακολούθως όμως εγκατέλειψαν τις βλέψεις τους. Τον Οκτώβριο του1940 οι Βρετανοί προέβησαν σε βραχυπρόθεσμες, σπασμωδικές κι-νήσεις προς την κατεύθυνση οχύρωσης της Κρήτης ως ένα νέοScapa Flow, αλλά μετά την επίθεση κατά των Ιταλών στην Τρίποληη Κρήτη ξεχάστηκε. Ωστόσο, ο πρώτος διουτητήξ της Κρήτης,Tidbury, προέβη στην κατασκευή αμυντικών έργων για δυνάμειξ

~Πεζικού και Πυροβολικού σε θέσεις καθοριστικής σημασίας, που θακαθιστούσαν κατ' αρχήν δυνατή την υπεράσπιση του νησιού απότους Νεοζηλανδούξ και τους Αυστραλούς.

Ο Wavel1 υποχρεώθηκε να διεξαγάγει αρχικά τέσσερις και στησυνέχεια πέντε εκστρατείεξ ταυτόχρονα με παντελώς ακατάλληλαστρατεύματα. Αντί να αφήσει τον Wavel1 στην ησυχία του, η πολιτι-κή ηγεσία στο Λονδίνο, που διψούσε για νίκες, παρενέβαινε συνε-χώς προβάλλοντας βραχυπρόθεσμες απαιτήσειξ. Δεδομένηξ τηςκατάστασης δεν αποτελεί έκπληξη το ότι η Κρήτη σχεδόνξεχάστη-κε. Ο Υποστράτηγος De Guingand, ένας από τους επιτελικούςαξιωματικούς του Wavell, ήταν δικαιολογημένα της άποψης ότι ηπροετοιμασία της άμυνας της Κρήτης δεν έγινε με τρόπο αποφασι-στικό." Αρνητικά επέδρασαν επίσης οι αλλεπάλληλες αλλαγές στηνηγεσία της Creforce. Μετά το τέλος της Επιχείρηση; ΜΑΡΙΤΑ, ότανεπανεμφανίστηκε η Κρήτη στα γερμανικά σχέδια και ο Τσώρτσιλενημερώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα από το Ultra σχετικά, οι Τσώρ-τσιλ και Wavell έστρεψαν και πάλι την προσοχή τους στο νησί. Καιοι δύο πλευρέξ προετοιμάζονταν πλέον σπασμωδικά για τη σύ-γκρουση, ενώ οι κινήσεις τους βασίζονταν στον αυτοσχεδιασμό.

Στη βρετανική πλευρά υπήρχαν προβλήματα τόσο στον τομέα τουανθρώπινου δυναμικού όσο και του πολεμικού υλικού. Στη ΜέσηΑνατολή δεν υπήρχαν ετοιμοπόλεμα στρατεύματα και η ηγεσία ανα-γκάστηκε να χρησιμοποιήσει ένα μέρος των μονάδων που εγκατέλει-

+

φ.

Page 11: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+-

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

426 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗ!

παν την Ελλάδα, οι οποίες είχαν απολέσει το βαρύ οπλισμό τους, ταμεταφορικά οχήματά τουξ και τα μέσα επικοινωνίας. Τα λίγα βαρέαόπλα στην Κρήτη "ήτανιταλικά πυροβόλα και τα λίγα άρματα μάχηςπου υπήρχαν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε περιορισμένη μόνοκλίμακα. Οι ενισχύσεις έπρεπε να φθάσουν διά θαλάσσης και απότον καιρό των επιχειρήσεων αποχώρησης από την Ελλάδα είχε κατα-στεί σαφές ότι θα μεταφέρονταν μόνο τη νύχτα, καθώς την ημέρα κυ-ριαρχούσε στον ουρανό του Αιγαίου η γερμανική αεροπορία.

Η γερμανική πλευρά αντιμετώπιζε διοικητικά και τεχνικά προ-βλήματα, Μέσα σε λίγες εβδομάδεξ έπρεπε να φθάσουν στην Ελ-λάδα οι αερομεταφερόμενες μονάδεξ και οι αλεξιπτωτιστέξ που θασυμμετείχαν στην επιχείρηση, χωρίς αυτές οι κιν"ήσεις να εμποδί-σουν την προέλαση των στρατευμάτων για την Επιχείρηση ΜΠΑΡ-ΜΠΑΡΟΣΑ. Συγχρόνως έπρεπε να δημιουργηθεί η απαραίτητηυποδομή για την αεραποβατική επιχείρηση. Ο συντονισμός δύο αε-ροπορικών σωμάτων και ενός τεράστιου στόλου μεταγωγικών αε-ροσκαφών καθώς και η καθοδήγηση των στρατευμάτων μετά τηνπροσγείωσή τους από τον 40 Αεροπορικό Στόλο απαιτούσαν ιδιαί-τερες ικανότητες από την πλευρά της ηγεσίας, η οποία δεν "ήτανσεθέση να ανταποκριθεί στις απαιτήσει; μιας τέτοιας επιχείρησης. Ηαδυναμία αυτή οφείλεται στην έλλειψη προτύπων και εμπειρίας σετέτοιου είδουτ; επιχειρήσειξ. Αυτό φάνηκε κυρίωτ; στις χερσαίεςστρατιωτικές, ε~ιχε~ρ"ήσειςστην ~ρ"ήτη. Η Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ "ήταν

-=-επιχειρησιακαενα αγ"ωσΤΩ ~ιo.Ο γερμανικός ανεφοδιασμόξ μπορούσε να λάβει χώρα με δύο τρό-

πους, από αέρος και από θαλάσσης. Από αέρος μπορούσε να μετα-φερθεί μόνο ελαφρύς οπλισμός και μοτοσυκλέτες. Βαρύς οπλισμόςκαι βαρέα μεταφορικά οχήματα έπρεπε να μεταφερθούν διά θαλάσ-σης. Ελλείψει κατάλληλων πλοίων στο Αιγαίο χρησιμοποιήθηκανκαίκια, τα οποία κινούνταν μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώςτη νύχτα το Βρετανικό Ναυτικό "ήτανεκείνο που "ήλεγχετο θαλάσσιοχώρο. Σε περίπτωση που αποτύγχανε η μεταφορά ενισχύσεων διάθαλάσσης, οι μάχες στην Κρήτη θα πραγματοποιούνταν μόνο με ελα-φρά όπλα. Η επιχείρηση ξεκίνησε πολύ νωρίς και για τις δύο πλευρές,καθώς καμία δεν είχε ολοκληρώσει την προετοιμασία της.

Το επιχειρησιακό σχέδιο των αμυνομένων "ήτανσαφές και απλό:στόχος "ήτανη υπεράσπιση των τριών αεροδρομίων και του λιμένοςτης Σούδαξ από θαλάσσιες και αεροπορικές επιθέσειξ, Το βασικόσχέδιο το είχε εκπον"ήσει ο Tidbu και ά υνα είχε οργανωθεί

. ανα ογω.s.: μως, το σχε ιο αυτό δεν είχε καταστρωθεί προσεκτικκαι ο Freyberg, όταν ανέλαβε την ηγεσία, αναγκάστηκε να αυτο-σχεδιάσει επί τη βάσει του ατελούς αυτού σχεδίου.

Το γερμανικό σχέδιο επίθεσης, το οποίο επέβα'λ ε Ω Stμdent, εί-

+

Φ.

Page 12: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 427

-.ναι απογοητευτικό. Ο Student θα έπρεπε να γνωρίζει ότι ο αντϊπα-λος θα είχε οχυρώσει τα σημεία του νησιού τα οποία ήθελε να κα-ταλάβει, και θα αντιστεκόταν σθεναρά, καθώς θα αναγνώριζε τησημασία τους. Οι επιχειρήσειξ των αερομεταφερόμενων μονάδωνκαι των αλεξιπτωτιστών σε αυτά τα σημεία θα κατέληγαν αναπό-τρεπτα σε αχρείαστεξ απώλειεξ, Προφανώς ο Student δεν αντελή-φθη ότι ο αντίπαλος, βάσει της στρατιωτυτήξ λογικής και χωρίςπρόσθετες γνώσειξ, θα περίμενε στην αρχική τουλάχιστον φάση μιαεπίθεση από αέρος και θα λάμβανε τα κατάλληλα μέτρα.

Η πρόΤQ;θΥ1 'Ε6υ 400 ΑεΡΟJC6(')t~(QI') Στόλου, σύμφωνα με την_οποία ' 'επε να προσγειωθούν σε ένα σημείο σΤΟοποίο δε θα !>πήρχαν εχθρικές δυνάμεις, ήταν σωστή. ι Ο επιχειρη-

~μα του αιφνιδιασμού ισχύει για περιορισμένης κλίμακας επιχειρή-σειξ, όπως αυτή στην Κόρινθο, είναι όμως ακατάλληλο σε μεγάλεςεπιχειρήσειξ, καθώς οι συχνές πτήσειξ των αναγνωριστικών αερο-σκαφών προειδοποιούν εξ' ορισμού τον αντίπαλο. Ο Student θαέπρεπε να γνωρίζει ότι ο αντίπαλος θα ενημερωνόταν για τη μαζικήκινητοποίηση στρατευμάτων, μεταφορικών μέσων και μαχητικώναεροσκαφών στα αεροδρόμια της νότιαξ Ελλάδαξ, καθώς η RAF εί-χε αναγνωριστικά αεροσκάφη στην περιοχή. Η τήρηση της μυστι-κότητας ήταν αδύνατη. Η «τακτική των πετρελαιοκηλίδων» τουStudent, η οποία έχει επανειλημμένα επαινεθεί, σύμφωνα με τηνοποία οι μονάδες επιτίθενται σε πολλά σημεία, αντιμετωπίζουν τονεχθρό σε τοπικό επίπεδο και επεκτείνονται με την αποστολή ενι-σχύσεων μέχρι να ενωθούν, είναι ρεαλιστική σε περίπτωση που ηεπίθεση γίνεται σε περιορισμένο χώρο. Στην Κρήτη όμως ήταν κα-ταδικασμένη να αποτύχει. Οι αποστάσειξ, ακόμη και χωρ«; απώλει-ες, ήταν πολύ μεγάλες και ο αριθμός των προσεδαφισθέντων πολύμικρός. Εκτός αυτού το 80 Αεροπορικό Σώμα δεν είχε αρκετά αε-ροσκάφη, τα οποία θα μπορούσαν να υποστηρίξουν παράλληλα τιςμάχες και στα τέσσερα αεροδρόμια. Οι Meindl και LDhr ήταν υπέρ

, s;, , , '''-' ' ---τχις σoγκεντρι;yσΎ:jς't(ι,)\Ι yιnιαιι~(,ι)'l σ. ~"α: αΧ/υ εro υεν μπορεσανόμως να επ~βάλoυν την άποψή τους. -

Η έλλειψη χρόνου κατά τη διαρκεια της προετοιμασίαξ οδήγησεκαι σε ελλείψεις στον ατομικό οπλισμό των ανδρών των αερομετα-φερόμενων μονάδων. Η στολή εκστρατείας και η τροφή των αλεξι-πτωτιστών είχαν προβλεφθεί για τη Νορβηγία και ήταν πλήρωξακατάλληλες για τη ζέστη της Κρήτης. Για να αποφευχθούν τραυ-ματισμοί κατά την προσγείωση υπό το βάρος της πλήρουτ; εξάρτυ-σης, οι αλεξιπτωτιστές έφεραν μόνον ένα πιστόλι, μερικές χεφο-βομβίδες και ένα μαχαίρι.

+

φ

Page 13: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

428 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Αναγνωριστικές αποστολές

..e.ως.Τα αναγνωριστικά αεροσκάφη δεν εντόπισαν τιποτα. ι υπχουσες πληροφορίες σχετικά με τη δύναμη του εχθρού ήταν εσφαλ-μένες. Κατά τα φαινόμενα, δεν υπήρχαν μέλη της γερμανικής υπη-ρεσίαξ πληροφοριών στην Κρήτη. Οι εκτιμήσε«; για τις δυνάμειξ τωνΚρητικών δεν ήταν ρεαλιστικέξ. Ελάχιστεξ επιχειρήσειξ έχουν ξεκι-νήσει με τόσο μεγάλη άγνοια. Η ευθύνη για την αποτυχία αυτή βα-ρύνει τον 40 Αεροπορικό Στόλο και τη 12η Στρατιά.

Η βρετανική πλευρά κατείχε μέσω του illtra ακριβέστατες πληρο-φορίεξ για τα σχέδια της άλλης πλευράξ. Όμως, ο Freyberg δεν είχεενημερωθεί για τη λειτουργία του Ultra και την αξιοπιστία τωνπληροφοριών που διοχετεύονταν από τους υπευθύνουξ του εν λόγωσυστήματος υποκλοπών. Αυτό που γνώριζε ήταν ότι οι πληροφορίεξπροέρχονταν από κάποιον πράκτορα. Συνεπώς είναι εύλογη η δυ-σπιστία του. Ο Freyberg στηρίχτy:ρ~ce"t''111 εμπeι:ρίΘΕ ::;QI\ από TQVΚα!--λΙΠολ'Qκαι κατέλ11ξε ο co σομπέρασμα 6~~1'/ Ε'πίΑεσΏσΤΏνKρijΤΏθα

.]tραγματοπorοι'>vταν με αuφίβιες δυνάμεις. Κατά συνέπεια κατένε~-με τις μονάδες του σύμφωνα με ένα τέτοιο σενάριο.

Μετά τον πόλεμο ο Student διηγήθηκε στον Liddell Hart ότι κατάτην αεραποβατική επιχείρηση εναντίον του αεροδρομίου τουYpenburg στην Ολλανδία έπεσαν στα χέρια των Ολλανδών τμήματατων επιχειρησιακών διαταγών του, τις οποίεξ οι υπεύθυνοι είχαν μαζίτους παρά τη σχετική απαγόρευση. Οι Ολλανδοί παρέδωσαν τις πλη-ροφορίεξ αυτές στους Βρετανούξ. Βασιζόμενοι στιξ διαταγέξ αυτές οιΒρετανοί κατέληξαν σε συμπεράσματα όσον αφορά τις βασικές αρχέςτης επίθεσηξ, την τακτική και την εκπαίδευση των γερμανικών αερο-μεταφερόμενων μονάδων και έδρασαν ανάλογα. Αυτό το αποδεί-κνυαν έγγραφα που είχαν πέσει στα χέρια των Γερμανών στην Κρή-τη." Η ~στoρία αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί με επιφύλαξη, Εάνυπήρχε πράγματι μια τέτοιου είδουξ ανάλυση και εάν τη γνώριζε οFreyberg, η άμυνα στα τρία αεροδρόμια θα είχε οργανωθεί πολύ κα-λύτερα, καθώς οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το ίδιο σχέδιο επίθεσηξ.Καθώς το συμβάν αναφέρεται μόνον από τον Student, είναι πιθανόννα πρόκειται για ένα εκ των υστέρων επινόημά του προκειμένου ναεξηγήσει τη γνώση του εχθρού σχετικά με τα γερμανικά σχέδια.

+

Η ηγεσία

Η γερμανική πλευρά διηύθυνε τη μάχη από την Αθήνα και η Συμ-

Φ.

Page 14: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞIΟΛΟΓΗΣΕιΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 429

μαχιΚ'ήπλευρά από το Κάιρο. Στην Αθήνα ο 40ς Αεροπορικός Στό-λος είχε την αρχηγία όλων των δυνάμεων της Αεροπορίας, του Πεζι-κού και του Ναυτυωύ που συμμετείχαν στη Μάχη της Κρήτης. Ταανώτερα κλιμάκια των τριών Όπλων βρίσκονταν στο νησί. Στη βρε-τανική πλευρά αντίθετα υπήρχαν τρε«; ανεξάρτητες ανώτατες διοι-κήσεις. Μέσω των αρμόδιων υπουργείων οι τρεις ανώτατοι διουτη-τές έρχονταν σε επαφή με το Πολεμικό Συμβούλιο, από το οποίολάμβαναν χωριστά τ«; διαταγέξ τους μέσω των τριών ιεραρχικώναλυσίδων. Ενώ ο Lohr δεν χρειάστηκε να αντιμετωπίσει παρεμβά-σεις του Χίτλερ ή του Γκαίρινγκ, ο Τσώρτσιλ αναμιγνυόταν συνε-χώς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Έτσι, ήταν αδύνατη η ανε-ξάρτητη και αυτόνομη δράση ανάλογα με την επικρατούσα κατά-σταση στην περιοχή. 7

Δεδομένης της μεγάλης απόστασης που υπήρχε ανάμεσα στιςζώνες προσγείωση; και της άθλιαξ κατάστασης στην οποία βρισκό-ταν το δίκτυο επικοινωνιών, ο Freyberg είχε επίγνωση τού ότι δενήταν δυνατόν να έχει ο ίδιοι; τον έλεγχο και το συντονισμό του συ-νόλου των επιχειρήσεων που θα πραγματοποιούνταν στο πλαίσιοτης Μάχης της Κρήτηξ. Ήταν υποχρεωμένος να μεταβιβάσει την ευ-θύνη στους διουτητέξ των ταξιαρχιών, οι οποίοι θα δρούσαν αυτο-βούλως. Η τακτική αυτή λειτούργησε στο Ηράκλειο, το Ρέθυμνοκαι τα Χανιά/τον Γαλατά-1.Ι απόφαση όμως να παραδοθεί η διοί-

-.κηση στο καθοριστικής σημασίας σημείο του Μάλεμε στον άπειρο'-oHargest και στον παλαιών αντιλήψεων Puttick ήταν ένα σημαντικσ

. λάθος. Ο Freyberg δεν αντιλήφθηκε ότι στη μάχη που επέκειτο ήταναναγκαια όχι μια στατική, παθητική άμυνα, όπως στον Α' Παγκό-σμιο Πόλεμο, αλλά η υιοθέτηση μιας δυναμικήξ, επιθετική; στάσηςέναντι των αερομεταφερόμενων δυνάμεων του εχθρού.

Σε ό.τι αφορά τη διάταξη των δυνάμεων στις τέσσεριξ ζώνεςπροσγειώσεως, η Συμμαχική πλευρά δεν υπέπεσε σε σοβαρά σφάλ-ματα, με εξαίρεση το Μάλεμε. Οι αλεξιπτωτιστές δε σημείωσανεπιτυχίεξ, υποχρεώθηκαν να σχηματίσουν αμυντικούς κλοιούς και,χωρίς τη μετέπειτα βοήθεια, θα αναγκάζονταν να παραδοθούν.Εντούτοιξ, στον τομέα του Μάλεμε δεν είχε καταληφθεί η περιοχήδυτικά του ποταμού Ταυρωνίτη, γεγονός που επέτρεψε στο 20 καισε τμήματα του 40υ Τάγματος να προσγειωθούν χωρίς απώλειες,να συγκεντρώσουν τον οπλισμό τους και να περάσουν στην επίθε-ση. Εάν είχε καταληφθεί η περιοχή δυτικά ΤΩ!) Ταορωνίτη, ταπράγματα θα εξελίσσονταν όπως και στα άλλα τρία σημεία. Το αε-ροδρόμιο θα ήταν αδύνατον να απελευθερωθεΙ Σε αυτό το μείζονλάθος προστέθηκαν μερικά ήσσονος σημασϊαξ λάθη, ένα από ταοποία ήταν η παράλειψη καταστροφής του διαδρόμου προσγειώ-σεως στο Μάλεμε. Εάν είχε καταστραφεί ο διάδρομοξ προσγειώ-

+

Φ.

Page 15: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

430 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗΣ

σεως, τα μεταγωγικά αεροσκάφη δε θα είχαν καταφέρει να μετα-φέρουν σημαντικές ενισχύσειξ.

Το σημαντικότερο λοιπόν λάθος και η αρχή της ήττας ήταν η μηκατάληψη των υψωμάτων δυτικά του Ταυρωνίτη. Αυτό οφείλεταιστις ελλιπείς ηγετικές ικανότητεξ των Puttick και Hargest, αλλά καιστην απουσία έγκαιρου ελέγχου εκ μέρους του Freyberg. Η από-φαση του Freyberg να μην επιμείνει στην κατάληψη του κενού αυ-τού, παραγνωρίζοντας τις απώλειες που θα υφίσταντο τα στρατεύ-ματά του, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ατυχής.

Ένα άλλο λάθος του Freyberg, στο οποίο περιέπεσαν όμως καιοι Puttick και Hargest, ήταν ότι προσπάθησε να διοικήσει -κατά ταπρότυπα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου- από τα μετόπισθεν και δεναντιλήφθηκε πως κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο λόγω του ανεπαρκούςεπικοινωνιακού δικτύου. Οι δυωωλίεξ αυτές θα έπρεπε να τουςέχουν παρακινήσει να σχηματίσουν μόνοι τους μια εικόνα της κατά-στασης και όχι να στηρίζονται σε αβέβαιες πληροφορϊεξ. Αλλά αυ-τή η μορφή ηγεσίαξ ταίριαζε μόνο στην νεότερη γενιά στρατιωτικώνηγετών, όπως ο Κippenberger στην Κρήτη ή ο Ρόμελ από τη γερμα-νική πλευρά. Ήταν σαφές ότι με την πρώτη επίθεση της αεροπο-ρίας θα καταστρεφόταν το τηλεφωνικό δίκτυο και θα υπήρχε ανά-γκη ασυρμάτων. Οι μονάδες του Freyberg δεν είχαν όμως αρκετούςασυρμάτους και μπαταρίες.

Και το γερμανικό σχέδιο διοίκησηξ ήταν ελλιπές από πολλέςαπόφειξ. Η ανώτατη ηγεσία της Επιχείρησητ; ΕΡΜΗΣ βρισκότανστα χέρια της αεροπορίαξ, Η ηγεσία του στρατού δε συμμετείχεστο σχεδιασμό και την εκτέλεση. Την αρχηγία είχε ο LDhr από τον40 Αεροπορικό Στόλο στην Αθήνα, ο οποίος παρέδωσε τη διεύθυν-ση στον Student. Ο διοικητήξ της μεραρχίαξ των αλεξιπτωτιστών θαήταν παρών στην Κρήτη, αλλά ήταν αβέβαιο κατά πόσον θα κατά-φερνε να διευθύνει τις εχθροπραξίες και στα τέσσερα σημεία τωνμαχών. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο, όπως και για τη διεύθυνσητων επιχειρήσεων από την Αθήνα, ήταν η εξαιρετική επικοινωνίαμέσω ασυρμάτων. Όμως ο 40ς Αεροπορικός Στόλος είχε ήδη απο-συνδέσει τα ισχυρά του μηχανήματα, τα οποία είχαν αρχίσει να με-ταφέρονται προς βορράν, ώστε να είναι διαθέσιμα για την Επιχεί-ρηση ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΑ. Κατά συνέπεια στην Κρήτη υπήρχε μόνοδυνατότητα αυτοσχεδιασμού με εφεδρυωύτ; ασυρμάτους. Η επι-κοινωνία μεταξύ της Αθήνας και των σημείων στα οποία διεξάγο-νταν επιχειρήσειξ στην Κρήτη ήταν συνεπώς προβληματική. Η επι-κοινωνία μεταξύ των τεσσάρων σημείων στην Κρήτη θα μπορούσενα λειτουργήσει μόνο εάν οι ασύρματοι δεν καταστρέφονταν κατάτην προσγείωση.

+

φ.

Page 16: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

-

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

ΚΡIΤιΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 431

Ο συσχετισμότ; δυνάμεων

Ήταν σαφές κατά την έναρξη της γερμανικής επίθεσηξ εναντίον τηςΚρήτης ότι οι υπερασπιστέξ του νησιού υπερείχαν των αντιπάλωντους όχι μόνον από αριθμητικής απόψεως αλλά και εξαιτίας του ότιείχαν στη διάθεσή τους αυτόματα (φορητά πυροβόλα όπλα). ΣτονΒ' Παγκόσμιο Πόλεμο υπολογιζόταν ότι στις επιχειρήσειξ του πεζι-κού οι επιτιθέμενοι ήταν απαραίτητο να έχουν επτά φορές περισ-σότερα στρατεύματα από τους αμυνομένους για να νικήσουν. Οαμυνόμενος είχε λοιπόν τη δυνατότητα να επικρατήσει. Όμως, αυ-τή η αριθμητική υπεροχή αφορούσε το νησί στο σύνολό του, αλλά,εάν εξεταστούν μεμονωμένα σημεία, ίσχυε μόνο μερικώς. Όπωςπροαναφέρθηκε, υπήρχαν τάγματα τα οποία δεν έδρασαν καθόλουστην κρίσιμη πρώτη φάση, επειδή περίμεναν στην ακτή τη γερμανι-κή αμφίβια εισβολή. Σε άλλα σημεία ένα μόνο τάγμα υποχρεώθηκενα φέρει το κύριο βάρος της μάχης, όπως για παράδειγμα το τάγματου Andrew στο Μάλεμε. Υπήρχαν μονάδες, όπως για παράδειγματο Μικτό Τάγμα στο Γαλατά, οι άνδρεξ των οποίων προέρχονταναπό διαφορετυτέξ ομάδεξ και είχαν ελλιπή εκπαίδευση ως στρα-τιώτεξ Πεζικού. Άλλες μονάδες, όπως τα τάγματα Πυροβολικού, δεδιέθεταν όπλα Πεζικού. Και οι δύο μονάδεξ 'ήταν καλές στην άμυ-να, δεν είχαν όμως εμπειρία όσον αφορά επιχειρήσειξ που προϋπέ-θεταν κίνηση. Παρόλα αυτά ίσως να είχαν καταφέρει να υπερισχύ-σουν κατά τόπους, εάν η ηγεσία τους είχε χρησιμοποιήσει τις εφε-δρείεξ, Οι ισχυρισμοί, όπως για παράδειγμα αυτοί του Uhle-

, ε του οποίου στ ν Κ ' τ υπ ' ε καταφαν'ής

+αν' Q'Qι;φQι;:ε'Qt ΟΙ )νάι ι εων είναι το!)λάχιστον υπ~ρβoλικoί. 8

Εξίσου ανακριβ'ής είναι ο ισχυρισμός σύμφωνα με τον οποίο οιαμυνόμενοι είχαν στην κατοχή τους περισσότερα βαρέα όπλα απότους επιτιθεμένουξ. Στην πραγματικότητα, οι δυνάμειξ τουFreyberg είχαν στη διάθεσή τους πυροβόλα μεσαίου διαμετρήματα;και λιγοστά άρματα μάχης, τα οποία μάλιστα δεν ήταν απολύτωςετοιμοπόλεμα. Επίσης δεν επρόκειτο για όπλα του ίδιου του στρα-τεύματος, αλλά για λάφυρα από τους Ιταλούς. Οι Νεοζηλανδοί καιοι Αυστραλοί είχαν εγκαταλείψει στην ηπειρωτική Ελλάδα όλο τοβαρύ οπλισμό τους και τα οχήματα μεταφοράς ,που είχαν στη διά-θεσή τους. Δεδομένου ότι δε διέθεταν παρά ελάχιστουξ ελκυστή-ρεξ, αντιμετώπισαν δυσκολίες στη μετακίνηση των πυροβόλων με-σαίου διαμετρήματοξ. Επίσης κατά τη διάρκεια της ημέρας η από-λυτη κυριαρχία της αεροπορίας καθιστούσε δύσκολες τις μετακινή-σεις. Πέραν αυτού οι αμυνόμενοι δεν είχαν αρκετά πυρομαχικά.Αντίθετα, ΟΙ όλμοι των αλεξιπτωτιστών ήταν εύκολο να μετακινη-

φ

Page 17: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

432 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

θούν και στον πόλεμο ξηράς είναι ένα όπλο ισάξιο με αυτά τουαντιπάλου. Οι μονάδες των αλεξιπτωτιστών διέθεταν ελαφρά πυ-ροβόλα άνευ οπισθοδρομήσεως, μικρότερου βεληνεκούς από εκείνατων αντιπάλων τους.

Η γερμανική υπεροχή βασιζόταν στην αεροπορία, η οποία δενμπορούσε όμως να βρίσκεται συγχρόνως σε όλα τα σημεία των αντι-παραθέσεων. Η RAF δεν είχε ισχυρή παρουσία στον αέρα· στηνΚρήτη δεν είχε καθόλου αεροπλάνα και τα σύγχρονα αεροσκάφητης στη Μέση Ανατολή ήταν περιορισμένα. Στην καλύτερη περίπτω-ση, οι δυνάμεις της RAF στην Αίγυπτο ήταν σε θέση να παρεμβαί-νουν στις επιχειρήσειξ που διεξάγονταν στην Κρήτη, αλλά όχι να τιςεπηρεάζουν σε καθοριστικό βαθμό. Τη νύχτα κυριαρχούσε στη θά-λασσα το Βρετανικό Ναυτικό, το οποίο όμως κατά τη διάρκεια τηςημέρας απειλούνταν από τη Γερμανική Αεροπορία. Μετά τη ναυμα-χία του Ταινάρου δεν υπήρχε φόβος για επέμβαση του Ιταλικού Πο-λεμικού Ναυτικού. Το Γερμανικό Ναυτικό δεν είχε ούτε ένα πολεμι-κό ή μεταγωγικό σκάφος στα ελληνικά χωρικά ύδατα και κατά τηναυτοσχέδια μεταφορά ενισχύσεων υποστηριζόταν από ιταλικές τορ-πιλακάτους. Οι πιθανότητες να μεταφερθούν στην Κρήτη βαρέαόπλα ήταν, συνεπώς, περιορισμένες. Οι βρετανικές ενισχύσεις, στοβαθμό που θα μπορούσαν να σταλούν δεδομένων των περιορισμέ-νων πρώτων υλών στη Μέση Ανατολή, θα μεταφέρονταν κατά τηδιάρκεια της νύχτας. Οι χρονοβόρες εκφορτώσεις βαρέων όπλων, οιοποίες δεν μπορούσαν να γίνουν τη νύχτα, αποκλείονταν. Οι μονά-δες που στάλθηκαν στην Κρήτη προς ενίσχυση της Creforce, όπως οιArgyll and Sutherland Highlanders και η Layforce, δεν είχαν στη διά-θεσή τους βαρύ οπλισμό και μεταφορικά μέσα.

Ο ισχυρισμός σύμφωνα με τον οποίο τα στρατεύματα τουFreyberg ήταν άριστα εξοπλισμένα με ασυρμάτους είναι εσφαλμέ-νος. Οι ελλείψεις στον τομέα αυτό ήταν τεράστιες και οδήγησανστα προαναφερθέντα λάθη στη διοίκηση. Αντίθετα, οι αερομεταφε-ρόμενε.; γερμανικές δυνάμειξ που είχαν προσγειωθεί στο Μάλεμεείχαν πολύ καλή επικοινωνία μέσω ασυρμάτου με την Αθήνα.

+

Η εκτέλεση του σχεδίου

Η γερμανική επίθεση εναντίον της Κρήτης εξελίχθηκε σε δύο φά-σεις, καθώς δεν υπήρχαν αρκετά μεταγωγικά αεροσκάφη για ναεπιτεθούν ταυτόχρονα και στους τέσσερις στόχους. Η διεξαγωγήμιας τέτοιου είδουξ επιχείρησηξ απαιτούσε ύψιστη ακρίβεια, κα-θώς οι δύο φάσεις θα είχαν αίσια έκβαση μόνον εφόσον εξελίσσο-νταν κατά τον ίδιον τρόπο. Η ηγεσία στην Αθήνα ήταν ενήμερη σχε-

φ.

Page 18: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 433

τικά με τα προβλήματα που είχαν προκύψει (π.χ. χειροκίνητη τρο-φοδοσία με καύσιμα) και κυρίως σχετικά με τη σκόνη που σηκωνό-ταν στα αεροδρόμια κατά την απογείωση και την προσγείωση τωναεροσκαφών. Κατά συνέπεια....r.ι.εμμονή στις δύο φάσεις της επίθε-σης ήταν απερίσκεΠΤΎ]ενέργεια.

Το πρώτο κύμα επίθεσης κατά τou Μάλεμε και των Χανίων/Γάλα-τά στέφθηκε από επιτυχία μόνο στο Μάλεμε, όπου ένα τάγμα προ-σγειώθηκε σε μια μη κατειλημμένη περιοχή δυτικά του Ταυρωνίτηκαι μπόρεσε να αναπτυχθεί. Λόγω του illtra είχε χαθεί το στοιχείοτου αιφνιδιασμού και οι αμυνόμενοι περίμεναν τους επιτιθεμένουςσε άριστα καμουφλαρισμένες θέσεις. Ένα τμήμα των αλεξιπτωτι-στών προσγειώθηκε ανάμεσα στις θέσεις αυτές και υπέστη μεγάλεςαπώλειες. Οι λιγοστές απώλειες που υπέστησαν τα μεταγωγικά αε-ροσκάφη οφείλονται μεταξύ άλλων στο ανεπαρκές επικοινωνιακό δί-κτυο των αμυνομένων· τα αντιαεροπορικά πυροβόλα της RAF καιτου Ναυτυωύ στο Μάλεμε δεν έλαβαν τη διαταγή να ανοίξουν πυρ.

Μετά την επιστροφή των μεταγωγικών αεροσκαφών στα αερο-δρόμια της Ελλάδας κατέστη σαφές ότι λόγω της σκόνης ήταν αδύ-νατον να τηρηθεί το υπάρχον χρονοδιάγραμμα. Μολονότι αυτόαναφέρθηκε στα ανώτερα κλιμάκια της γερμανικής στρατιωτικήςιεραρχίαξ, κανείς δεν έδωσε εντολή να αναβληθεί η απογείωση τωναεροσκαφών του δεύτερου κύματος της επίθεσης, ίσως μάλιστα καιγια την επόμενη ημέρα, ή να κατευθυνθούν και αυτά τα αεροσκάφηπρος το Μάλεμε. Αντίθετα η επίθεση πραγματοποιήθηκε χωρίς συ-ντονισμό. Όταν έφθασαν πάνω από το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο ταπρώτα μεταγωγικά αεροπλάνα, τα αεροσκάφη που εκτελούσαναποστολές εγγύς αεροπορικής υποστηρίξεως και θα υποστήριζαντις ρίψεις των αλεξιπτωτιστών επέστρεψαν λόγω έλλειψης καυσί-μων. Οι μοίρες μεταγωγικών αεροσκαφών έφθασαν στον προορι-σμό τους εντελώς ανοργάνωτες, κι έτσι οι ρίψεις των αλεξιπτωτι-στών πραγματοποιήθηκαν σε χρονικό διάστημα δύο περίπου ωρών.Η ελλιπής υποστήριξη από αέρος έδωσε στους αμυνομένους τη δυ-νατότητα να καταφέρουν τεράστια πλήγματα στους αλεξιπτωτι-στές. Οι ομάδες των αλεξιπτωτιστών προσπάθησαν να φέρουν ειςπέρας την αποστολή τους, όμως τελικά αναγκάστηκαν να δημιουρ-γήσουν μια κυκλική αμυντική θέση και να περάσουν στην άμυνα.

Το μόνο αεροδρόμιο που θα μπορούσε να πέσει στα χέρια τωναλεξιπτωτιστών ήταν το Μάλεμε. Στόχος των αμυνομένων θα έπρε-πε να είναι να εμποδίσουν πάση θυσία μια τέτοια εξέλιξη και ναεξολοθρεύσουν τις δυνάμεις που θα πραγματοποιούσαν την επίθε-ση εναντίον του Μάλεμε. Εάν κατάφερναν να διώξουν τους αλεξι-πτωτιστέξ από το αεροδρόμιο, η Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ θα έφθανε στοτέλος της. Όμως, δύο παράγοντες εμπόδισαν τη βέβαιη νίκη σε αυ-

+

φ.

Page 19: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

434 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗ!

τήν την πρώιμη φάση της Μάχης της Κρήτης""χι ανεπαρκής επικοι-'" νωνία στο στρατόπεδο των αμυνομένων και η πεποίθηση της ηγ;:-. σίας τους ότι επίκειται αμφίβια επίθεση. Η έλλειψη ασυρμάτων εί':--χε ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει σαφήςεικόνα σε κανένα επίπεδοδιοίκησηξ, από τον Andrew στο Τψωμα 107 και τον Hargest μέχριτον Freyberg.

Ο Hargest αντελήφθη ότι ο Andrew χρειαζόταν ενισχύσειξ. Η ανη-συχία του όμως πως η γερμανική πλευρά θα πραγματοποιούσε αμφί-βια επιχείρηση τον οδήγησε στην απόφασή του να στείλει στονAndrew μόνο δύο λόχους, οι οποίοι δεν έφτασαν ποτέ στον προορι-σμό τους. Επίσηξ, οι Leckie και Allen στο 210 και το 230 Τάγμα Νεο-ζηλανδών, αντί να πάρουν πρωτοβουλίες, περίμεναν διαταγέξ. ~είχε πραγμαΤΟΠΟΙΏθείη απoφασιστr.κi) αντεπίθεσ!) Τ!)νύχτα ΤΏς2Οή5.ΜαΤου με τα τρία Ωιαθέσ,l,α τά:(ματα (210, 230, 280), n γερμανικήπλευρά θα εί'Χ!'χιπχιθε..ι. Η αποχώρηση του Andrew από το Τψωμα-'107 κατά τη διάρκεια της νύχτας διευκόλυνε την κατάληψη του αε-ροδρομίου την επομένη και την προσγείωση των πρώτων ορεινώνκυνηγών. Ακόμη και ένα μόνο βαρύ πολυβόλο από το Τψωμα 107 θαμπορούσε να δυσκολέψει ή να παρεμποδίσει τις προσγειώσεις τωνJunkers Ju 52. j-I Μάτη ΤΊj, KρXΙΤΊjζχάθχικε τχι "ι''1(τατχις 2<της Μαϊουεξαιτίας ΤΏςπαθΊjτικΏς στάσΏς των Hargest και Puttick. --

Όσον αφορά την ηγεσία της γερμανικής πλευράς, μόνον το βρά-δυ της 2Οής Μαϊου συνειδητοποίησαν οι Lohr και Student ότι απει-λούνταν με ήττα, εάν δεν κατάφερναν να καταλάβουν το αεροδρό-μιο του Μάλεμε. Η καθυστερημένη αλλαγή ξεκίνησε με πρωτοβου-λία του Student, ο οποίος έστειλε στην Κρήτη τις λίγες εφεδρείεξτων αλεξιπτωτιστών υπό τον Ramcke. Οι μονάδες αυτές απελευθέ-ρωσαν το αεροδρόμιο μέχρι το απόγευμα της 21ης Μαϊου, Ακολού-θησε η επιτυχής προσγείωση των ορεινών κυνηγών. Όμως, ακολού-θως αφαιρέθηκε η διοίκηση από τον Student. Με τη μεταβίβασητης διοίκησης στον Ringel άλλαξε και ο χαρακτήρας της μάχης. Τηθέση μιq.ς μετωπικής, βίαιης επίθεσηξ με λίγη μόνο προετοιμασίαέλαβε μια επίθεση βασιζόμενη στην τακτική της περικύκλωσης. Οσυσχετισμός δυνάμεων άλλαξε ριζικά όταν απελευθερώθηκε τοΜάλεμε το βράδυ της 21ης Μαϊου.

Αλλά και μετά την άφιξη των ορεινών κυνηγών το βράδυ της21ης Μαϊου ο Freyberg θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα, εάναποφάσιζε να πραγματοποιήσει την αντεπίθεση με μία ταξιαρχία.Εάν η επίθεση γινόταν έγκαιρα, επίμονα και με αρκετές δυνάμειξ,θα μπορούσε να επανακαταλάβει το Τψωμα 107. Αντ' αυτού επη-

άστ κε από τι απαισιόδοξεξ εκτι ' σεις των Puttick και Hargest

+

και έτα ε τ ν αντεπίθεσ . Έτσι aQ ίσ ττα.κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε οι Γερμανοί είχαν π έον τη

φ

Page 20: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 435

δυνατότητα να μεταφέρουν στην Κρήτη στρατεύματα και υλικό,γεγονός που μετέβαλε τον χαρακτήρα της μάχης οι ορεινοί κυνηγοί"ήταν μονάδες πεζικού που προχωρούσαν στην επίθεση μετά τηναντίστοιχη προετοιμασία πυρός.

Ο Κippenberger περιγράφει ως εξ"ήςτους Hargest, Puttick καιFreyberg: «Απαντούσαν απαισιόδοξα σε όλα τα ερωτήματα πουπροέκυπταν, θεωρούσαν πιθανούς όλους τους κινδύνους, ακόμη καιτους μη ρεαλιστικούς. Δεν κατέβαλλαν κανενός είδους προσπάθειανα επηρεάσουν ή να ελέγξουν τα γεγονότα, δεν είχαν επιθετικόπνεύμα και σε όλες τις περιπτώσεις υιοθέτησαν μια τακτική η οποίακαθιστούσε αδύνατη τη νίκηκαι αναπόφευκτη την ήττα. Δεν πρόκει-ται για τα λάθη τα οποία κάνουν όλοι οι διοικητές, επιλέγοντας λαν-θασμένες γραμμές εκκίνησης και ατυχείς στόχους, αποτυγχάνονταςνα εκπονήσουν σχέδια στα οποία οι επιχειρήσεις θα υποστηρίζονταιαπό γειτονικά στρατεύματα. Πρόκειται για θεμελιώδη λάθη, ταοποία δεν μπόρεσαν να ανατρέψουν η γενναιότητα και η αφοσίωσητων ανδρών τους οποίους διοικούσαν». 9

Όταν είχαν πλέον χαθεί αυτέξ οι ευκαιρίεξ, ξεκίνησε η οπισθο-χώρηση, η οποία θα μπορούσε να καταλήξει στην αιχμαλωσία τουμεγαλύτερου μέρους των Νεοζηλανδών και των Αυστραλών. Τηνεξέλιξη αυτή απέτρεψαν αφενός η αντίσταση των ελληνικών μονά-δων, που δεν επέτρεψε στους ορεινούξ κυνηγούς να καταλάβουντην οδό που κατέληγε στα Σφακιά, και αφετέρου η πεποίθηση τουRingel πως ο εχθρόξ θα μετακινούνταν προς ανατολάς. Αποτέλε-σμα της πεποίθησης αυτ"ής "ήτανη απόφασή του να προελάσει μέ-χρι το Ηράκλειο χωρίς να αντιληφθει πού λάμβανε χώρα η αποχώ-ρηση.

Η Creforce από την άλλη απέτυχε όσον αφορά το συντονισμότων επιχειρ"ήσεων...-Ωιι,ιάχες στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο "ήτανσαννα πραγματοποιούνταν σε ένα άλλο νησΙ Μεταξύ του κέντρου κα"ί'της περιφέρειαξ η επικοινωνία "ήτανσχεΜν ανύπαρκτη. Στο Ρέθυ-μνο η επικείμενη αποχώρηση έγινε γνωστή από το BBC. Ελλείψεικατάλληλων μεταφορικών μέσων, δεν υπήρχε ούτε μία εφεδρεία ηοποία θα μπορούσε να μετακινηθεί. Αλλά ακόμη κι αν "ήτανδιαθέ-σιμα τα απαιτούμενα μεταφορικά μέσα, οι μετακινήσε«; θα "ήτανδυνατέξ μόνον κατά τη διάρκεια της νύχτας λόγω της πλήρουξ κυ-ριαρχίαξ του εχθρού στον αέρα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο κα-τάλογος των αδυναμιών, των παραλείψεων και των λαθών είναι μα-κρύς και παρουσιάστηκε λεπτομερώς στη μελέτη αυτή, Μεγαλύτε-ρο ενδιαφέρον έχει η απάντηση στο ερώτημα, πώς τα κατάφερε τε-λικά ο επιτιθέμενος.

+

φ

Page 21: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

436 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Λόγοι για την εηιτυχία του επιτιθεμένου

Είναι πράγματι εντυπωσιακ<Ιπώς κα=~ε να κε~δίσει η γερμανι-κή πλευρά, παρότι μειονεκτούσε αριeμ.ητι;ά, αρ;(';(ά διέθετε uowvελαφρύ οπλισμό, δεν είχε ιδέα σχετικά με τη δύναμη του εχθρού

,2{αι τη διάταξή του και κλήθηκε να αντιμετωπίσει έναν αντίπαλο ο-οποίος γνώριζε τα σχέδια της επΙΟεσης και είχε προετοιμαστεί κα-

_ ταλλήλως. Η επιτυχία αυτή οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους. -Ο πρώτος λόγος είναι η αδιαμφισβήτητη γερμανική αεροπορική

υπεροχή, τόσο πάνω από το νησί όσο και πάνω από τη θάλασσα.Μπορεί οι προπαρασκευαστικές επιθέσεις μέχρι τις 19 Μαϊου ναμην είχαν αποτέλεσμα, επειδή οι πιλότοι δεν αναγνώρισαν τις εξαι-ρετικά καλά καμουφλαρισμένες θέσεις των αμυνομένων, αλλά απότις 20 Μαϊου και μετά οι συνέπειες των αεροπορικών επιθέσεωνήταν καταστροφικές, όπως διαπίστωσε ο Wavell: «Η αποτυχία μαςνα κρατήσουμε την Κρήτη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απόλυτηκυριαρχία των εχθρικών αεροσκαφών και στον τρόπο με τον οποίοαυτά συνεργάστηκαν με τις μονάδες εδάφους. Οι αξιωματικοί οιοποίοι είχαν συμμετάσχει και στον προηγούμενο πόλεμο [...] εξέ-φρασαν την άποψη ότι ο βομβαρδισμός τον οποίο υπέστησαν τrιΧ,στρατεύματα στην Κρήτη ήταν σφοδρότερος και μεγαλύτερης διάρ-κειας από οτιδήποτε άλλο είχαν ζήσει. [...] Η γερμανική αεροπορία[...] ήταν ο καθοριστικός παράγοντας».1ΟΑυτής της άποψης είναικαι ο Pack: «Παραμένει γεγονός ότι το κυρίαρχο χαρακτηριστικότης μάχης ήταν η αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του επιτιθεμένου στοναέρα. Οι αμυνόμενοι δεν ήταν σε θέση να αντιδράσουν. [...]Οι συνε-χείς βομβαρδισμοί κατά τη διάρκεια της επίθεσης σχεδόν εξουδετέ-ρωσαν τον εχθρό. Όμως το σημαντικότερο αποτέλεσμα των αεροπο-ρικών επιδρομών, οι οποίες τις τελευταίες ημέρες δεν μπορούσαννα αντιμετωπιστούν με κανένα τρόπο, ήταν η σταδιακή αποδυνά-μωση της πίστης και του ηθικού των στρατιωτών». 11

Η αντιπαράθεση με το βρετανικό στόλο απέβη προς όφελος τηςγερμανικής αεροπορίαξ, Aπoδείx.θΊJκεότι η qεροπορία ήταν σε θέ-

, " οίο δεν υποστήριζαν αεροπλάνα."'Η

+

εξαντλούνταν τα πυρoμαxικ~. Ένας στόλος χωρϋ; ομπρέλα προ-στασίας από τον αέρα ήταν σχεδόν αδύνατον να αμυνθεί κατά τηδιάρκεια της ημέραξ.

Ο δεύτεροξ σημαντικός παράγοντας που οδήγησε τελικά στη νίκητου επιτιθεμένου ήταν το ριζικά διαφορετυω σχέδιο διοίκησηξ: Οιστρατοί της Μεγάληξ Βρετανίας και της Κοινοπολιτείας ακολου-

φ.

Page 22: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 437

θούσαν την αρχή της διαταγής και της συνακόλουθης εκτέλεσήςτης. Εάν 3εν υπήρχε διαταγή, ακομη και οι.υψηλόβαθμοι αξιωματι-κοί αδρανούσαν. Αυτό κατέστη σαφές το απόγευμα της 2ΟήςΜαϊου στο Μάλεμε, όταν οι διοικητές του 210υ και 230υ ΤάγματοςΝεοζηλανδών δεν έσπευσαν με δική τους πρωτοβουλία να βοηθή-σουν τον Andrew, τα στρατεύματα του οποίου δέχονταν ισχυρέξπιέσε«; στο Ύψωμα 107. Το εν λόγω διοικητικό μοντέλο, σε συν-δυασμό με την οικτρή κατάσταση στην οποία βρισκόταν το τηλεπι-κοινωνιακό δίκτυο των Συμμαχικών δυνάμεων στην Κρήτη, είχε ωςαποτέλεσμα την υιοθέτηση μιας παθητι.κής στάσης. Αντίθετα, στογερμανικό στρατόπεδο κυριαρχούσε από τις αρχές του 190υ αιώναη λεγόμεν!L δι.ατεταγμένη υπηρεσία, η οποία ωθούσε όλους τουςστρατιώτεξ σε αυτονομη σκέψη και δραση. Αυτήν απηχούσαν και01.λεγόμενες δέκα εντολές προς τους αλεξτπτωτιστέξ: «Πρέπει ιιακαταλαβαίιιεις πλήρως το ιιόημακάθε επιχείρησης, ώστε ιιαείσαι σεθέση ιιαδράσεις αυτόιιομα, αν πέσει ο αρχηγός σου» .••..Παρά το θά-νατο του αρχηΥΟΙ')της μ.εραρχίας καΙ. της πλειονότητας των διοικη- _

_τών, 01.κατώτεροι αξιωματικοί. 01.υπαξιωματικοί και οι στρατιώτεςσυνέχιζαν με δική τους πρωτoβoηλfα να ηΔOΠΩfΩI')ντις εντολές που-'

c.;;.. είχαν λάβει και δεν περίμεναν διαταγές από την Αθήνα. Το κυρίωςτμήμα της μάχης δόθηκε από τους χαμηλόβαθμους αξιωματικούς,υπαξιωματικούς και στρατιώτεξ και των δύο πλευρών και χάθηκεαπό την ηγεσία των νεοζηλανδικών στρατευμάτων. +

Δικαιολογίες, ερμηνείες και εσφαλμένες αποφάσεις

Το 1949 ο Freyberg παραδέχτηκε ότι, εάν ένα ανεξάρτητο επιτε-λείο είχε προβεί σε μια αντικειμενική ανάλυση της κατάστασης, θαείχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι 01.υπάρχουσες δυνάμε«; δε θακατάφερναν να κρατήσουν την Κρήτη. Και ο Wavell, εάν είχε ερω-τηθεί εκ των υστέρων, θα κατέληγε κατά πάσαν πιθανότητα στοίδιο συμπέρασμα. Αυτό ήταν άλλωστε και το συμπέρασμα στοοποίο κατέληξε η διακλαδική εξεταστική .επιτροπή μετά το πέραςτων εχθροπραξιών. Στόχος αυτών των επιχειρημάτων ήταν όμως ναστραφεϊ η προσοχή μακριά από τα λάθη που διέπραξε η ηγεσία καινα αμβλυνθεί η ήττα. 12

Το αποφασιστικό λάθος οφείλεται στους χειρισμού; του Τσώρ-τσιλ, ο οποίοξ έπεισε τον Wavell και τον Πρωθυπουργό Fraser ότι οFreyber ήταν κατάλληλος για να ηγηθεί της ά~υνας ....o ΤσώρτσιλS> ') β' Ό b "!: ' ~ , --οεν κατα α • Q<it Ο ~r~' erg παροτι ηταν ε"αφετι.κος υιοικητης με-

_ ραρχίας, δεν ήταν σε θέσΧjνα ανταποκριθεί στο ρόλο του διοικητηενός ολόκληρου σώματος στρατού. «Το θράσος, ο εΥωισμός και η

φ.

Page 23: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44 ΣελiδΦ438

438 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣΚΡΗΤΗΣ

αλαζοvεία του Freyberg είχα)) παραπλαVΉσει τον Τσώρτσιλ όσο)) αφο-ρά τις πραγματικές ηγετικές ικαvότητές του».13 Ο Freyberg δεν ήτανη σαλαμάνδρα που είχε φανταστεί ο Τσώρτσιλ. Επρόκειτο για μιαεσφαλμένη επιλογή. Είναι άγνωστο κατά πόσον ο Wavell είχε κατα-λάβει το σφάλμα αυτό. Σε κάθε περίπτωση δεν εναντιώθηκε στονΤσώρτσιλ, αλλά υλοποίησε την απόφασή του με το να επιβάλει σχε-δόν τη διοίκηση στον Freyberg. Ο Freyberg υπάκουσε, κατέστησεόμως σαφές στον Τσώρτσιλ ευθύς εξαρχής, ότι, σε περίπτωση απο-τυχίαξ, την ευθύνη θα είχε το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.

Ο Freyberg δεν είχε πειστεί για την όλη επιχείρηση. Δε γνώριζετην πραγματική προέλευση των πληροφοριών Ultra, με αποτέλεσμανα μην τις εμπιστεύεται, και βασιζόμενος στ«; εμπειρίεξ του απότην Καλλίπολη πίστευε πως η ήττα θα οφειλόταν σε μια αμφίβιααπόβαση. Η αεραποβατική επιχείρηση ήταν κατά τη γνώμη τουδευτερευούσηξ σημασίας. Αυτή η πεποίθησή του εξηγεί την κατα-στροφική απόφασή του να μην καταλάβει την περιοχή δυτικά τουΤαυρωνϊτη. Αυτή ήταν η αρχή του τέλους. Όμως, η εκκένωση τηςΚρήτης δε σήμαινε ήττα του Freyberg ούτε ανέκοψε τη σταδιοδρο-μία του Τον λογαριαα('ό τον ΠAiιρωσ~ Τ~Aικά ο Wavell._

Η αδυναμία στη διοίκηση του Freyberg ενισχύθηκε από την απο-τυχία του Μεράρχου Puttick και του Ταξιάρχου Hargest, οι οποίοιπερίμεναν επίσης μια αμφίβια εισβολή και δεν αναγνώρισαν τονπραγματικό κίνδυνο. Σε αυτά προστέθηκε η βεβιασμένη υποχώρησητου Andrew. Σε αντίθεση με τις αδυναμίεξ στη διοίκηση των αμυνο-μένων, τα λάθη της γερμανικής πλευράξ διορθώθηκαν έγκαιρα. Ηανάλυση ενός αξιωματικού του Ν αυτυωύ των ΗΠΑ τονίζει τα εξής:«Κάθε μάχη έχει έvα σημείο αvαφοράς. Στη)) Επιχείρηση ΕΡΜΗΣαυτό ήτα)) τα αεροδρόμια και ο Freyberg δε)) κατάφερε va το ava-γvωρίσει. Tov Freyberg δε)) τον απασχολούσε η αεραποβατική επιχεί-ρηση αλλά η αμφίβια. Παρά τη)) κυριαρχία του Βρεταvικού Ναυτικούστη θάλασσα ο Freyberg δε)) ήτα)) διατεθειμέvος va μετακι vήσει τιςδυvάμε~ς που φύλασσα)) τη)) ακτογραμμή, οι οποίες θα μπορούσα))va υποστηρίξου)) τη)) άμυvα στο αεροδρόμω του Μάλεμε. Ότα)) συ-vειδητοποίησε τις συvέπειες που θα είχε η κατάληψη του αεροδρο-μίου από τους Γερμαvούς, ήτα)) πλέο)) αργά. [...] EEvat εμφαvές ότι ηηγεσία των Νεοζηλαvδώv δειι είχε τη δύvαμη και τηιι αποφασιστικό-τητα ιια υπερασπιστεί τηιι Κρήτη με κάθε κόστος. Οι Γερμαvοί δεllκέρδισα)) τη Μάχη της Κρήτης εξαιτίας της κυριαρχίας τους στοιι αέ-ρα, όπως ισχυρίστηκε ο Wavell. Οι αρχηγοί TWIlΝεοζηλαιιδώll δεν εί-χαιι τη 11 απαραίτητη αποφασιστικότητα και πίστη που χρειαζόταllγια va" κρατήσου)) με κάθε κόστος" έιια μικρό VΗσίχρησιμoπoιώvταςάvδρες που βρίσκovτα)) εκεί εθελovτικά και είχαll φύγει από Tηll πα-τρίδα τους για va πολεμήσου)) σε μια μάχη σTηll άλλη άκρη του κό-

+

Φ.

Page 24: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

ΚΡΙΤιΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣγΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 439

σμου».14 Το καθοριστικό λάθος στη διοίκηση ήταν ότι οι διοικητέςπροσπάθησαν να καθοδηγήσουν τα στρατεύματα από τα μετόπι-σθεν παρά τις εξαιρετικά κακές συνθήκες επυωινωνϊαξ.

Η περαιτέρω κριτική του συνεχίζεται ως εξής: «Τα "γειiιiα{α κα-τορθώματα" των Νεοζηλαιiδώli στηli Κρήτη μπορε{ ιiα δημωυργούli"έVΤOliα συιiαισθήματα περηφάιiιας" στους συμπατριώτες τους,όμως, σε συιiδυασμό με τηli εκστρατεία στηli Ελλάδα, η επιχείρησηέδειξε πως ο ηρωισ ό και τα μεμΟliωμέliωli αιiδ ώli δεli .

πο ο {α καιτηli ελλιπή εκπα{δευο/1. Οι Νεοζηλαιiδο{ ήταli ερασιτέΧliες. Για τουςπερισσοτέρους, ο πόλεμος ήλθε απότομα, και μόliΟτις τελευταίες μέ-ρες της επιχείρησης ΈΥΙliεπω δυιiαμική η στάση τους. Οι αποτυχ{εςστηli Ελλάδα και τηli Κρήτη ήταli το τίμημα που κλήθηκαli ιiα πληρώ-σουν για τα χρόιiια εφήιiης που ε{χαli προηγηθε{, κατά τα οπο{α ε{-χαli παραμελήσει ΤΟIiστρατό. Ήταli επίσης η απόδειξη ότι φoρώvταςτη στολή τους οι Νεοζηλαιiδο{ δε μεταμOρφώliOVΤαli αυτόματα σεικαιiούς και αli{κητους πολεμιστές». 15

Ο ανταρτοπόλεμος

+Παράλληλα με τον «ιπποτυω» πόλεμο, κατά τον οποίο οι αντίπα-λοι τηρούσαν εν πολλοίς τους κανόνες της Σύμβασης της Χάγης γιατο δίκαιο του κατά ξηράν πολέμου και της Σύμβασης της Γενεύης,υπήρχε και ο πόλεμος των ανταρτών, στον οποίο δεν ίσχυαν οι κα-νόνες του πολέμου. Τον πόλεμο αυτό τον είχαν προετοιμάσει απότον Ιούνιο του 1940 οι αξιωματικοί της SOE και κυρίως ο JoOOPendlebury. Ο Pendlebury και οι συνεργάτες του αποδέχτηκαν τηνπεριφρόνηση του δικαίου του πολέμου. Οι αντάρτες είχαν ελάχιστοοπλισμό και λίγες φορές ενεπλάκησαν σε κανονικές μάχες. Οι πε-ρισσότεροι από αυτούς, οι «ελεύθεροι σκοπευτές», όπως αποκα-λούνταν, απέφευγαν τ«; κατά μέτωπον αντιπαραθέσειξ με τουςικανούς αλεξιπτωτιστές και επιδίδονταν σε μάχες με άνδρες πουείχαν αποκοπεί από τις μονάδες τους, με αβοήθητους και τραύμα-τίες, ακολούθως σκύλευαν τα πτώματα.

Η γερμανική πλευρά αντέδρασε απειλώνταξ με αντίποινα (διατα-γή RingeI). Όμως, ακόμη και όταν έγινε γνωστή η έκταση των απο-τρόπαιων πράξεων, οι Γερμανοί δίστασαν να εφαρμόσουν εκτεταμέ-να αντίποινα, όπως δείχνει η διαταγή του Student. Οι επιχειρήσει;αντιποίνων ήταν μεμονωμένες και δεν έλαβαν την έκταση που θαμπορούσε κανείς να φοβηθεΙ Προφανώς εκείνη τη χρονική στιγμή ηγερμανική ηγεσία δίσταζε ακόμα να περάσει την πύλη της κόλασηςτου ανταρτοπολέμου. Στόχος των αντιποίνων ήταν πρωτί.στως να

φ

Page 25: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

440 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

καθησυχάσουν τουξ άνδρεξ τους και να τους αποτρέψουν από πρά-ξεις αντεκδίκησηξ και δευτερευόντωξ να εκφοβίσουν τουξ αντάρτες.

Η Μάχη τηξ Κρήτηξ είναι αφενός Ύjτελευταία «καθαρή» στρα-τιωτική επιχείρηση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και αφετέρου Ύjαφετηρία ενός «βρόμικου» πολέμου, ο οποίος περιλαμβάνει επιθέ-σεις ανταρτών και αντίποινα.

Αξιολογήσεις και συνέπειες

Στην ελληνική βιβλιογραφία τονίζονται επανειλημμένα οι συνέπειεςΤΎjςΜάχητ; ΤΎjςΚρήτηξ όσον αφορά τον ανεφοδιασμό των δυνάμεωντου Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική Οι ισ Y~Ι9μoί αυτοί ανήκουν σΤΎj

_σφαίρα του μύθου. Μετά τον πόλεμο ο Warlimont ετπε στον Lid eHart: «Εκτός αυτοί) αποδείχθηκε αδύvατο va τροφοδοτηθεί από τηvΚρήτη ο στρατός του Ρόμελ. Η σιδηροδρομική γραμμή προς τηvAeYιvaκάλυπτε με δυσκολία τις αvάΥκες στηv Ελλάδα και OEvυπήρ-xav διαθέσιμα πλοία».16Στο χρονικό διάστημα που ακολούθησε ταγερμανικά και τα ιταλικά πλοία μόλις και μετά βίας επαρκούσανγια τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων που βρίσκονταν στηνΚρήτη. Τα πλοία που είχαν αναλάβει τη μεταφορά των απαραίτη-των προμηθειών στη Βόρεια Αφρική συνέχισαν να περνούν από τηνυπό βρετανική κατοχή Μάλτα, με τις γνωστές επιπτώσεις στον ανε-φοδιασμό των στρατευμάτων του Ρόμελ. 17 +Το επαναλαμβανόμενο επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο οι επιχει-ρήσεις ΜΑΡΙΤΑ και ΕΡΜΗΣ καθυστέρησαν κατά έξι εβδομάδεξ τηγερμανική επίθεση εναντίον ΤΎjςΣοβιετοτήξ Ενωσηξ έχει από καιρόκαταρριφθεί, συνεχίζει όμως να ζει ως μύθος,18 τον οποίο τείνουν ναπιστεύουν οιΕλληνεξ. Με το να καλλιεργείται Ύjφευδαϊσθηση ότι Ύjελληνική συμβολή στον πόλεμο ήταν αποφασιστικής σημασίαξ γιατη νίΚΎjτων Συμμάχων τονώνεται το ελληνικό εθνικό φρόνημα.:"

Η υπεράσπιση τηξ KρήΤΎjςαπό βρετανικής πλευράξ ήταν μια πολι-τική απόφαση. Η Μεγάλη Βρετανία είχε επέμβει στην Ελλάδα γιανα επηρεάσει ΤΎjνομοθετική διαδικασία στο Κογκρέσο των ΗΠΑόσον αφορά το Πρόγραμμα Εκμισθώσεως και Δανεισμού. Η επέμ-βαση στην Κρήτη ήταν επίσηξ αποτέλεσμα ΤΎjς επιθυμίας τουΤσώρτσιλ να καταφέρει πάση θυσίαν μια ήττα στον Χίτλερ. Ο Χίτ-λερ από την άλλη δεν αξιοποίησε τις δυνατότητεξ που του έδωσεσΤΎjΜέση Ανατολή ΎjνίΚΎjτων αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη, 'Ετσι, οιθυσίες των αερομεταφερό ενων μονάδων πήγαν χαμένε .

φ

Page 26: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 441

Ο John Keegan προσθέτει ένα ακόμη στοιχείο: «Η Κρήτη ήταν έναςόλεθρος. Είχε οδηγήσει στην απώλεια δύο μεραρχιών, ενώ ηΝ έα Ζη-λανδία, η Αυστραλία και η Βρετανία καλούνταν να αντιμετωπίσουντον πόλεμο που εξελισσόταν στην έρημο εναντίον των στρατευμά-των του Ρόμελ. Είχε επίσης οδηγήσει τη Βρετανική Αυτοκρατορία σεακόμη μεγαλύτερο εξευτελισμό, πόσω μάλλον τη στιγμή που και οΧ ίτλερ και ο αντίπαλος γνώριζαν πως οι αλεξιπτωτιστές είχαν βρε-θεί πολύ κοντά στην ήττα. Εάν δεν είχε εγκαταλειφθεί το Μάλεμεκαι εάν ο Freybergείχε πραγματοποιήσει την αντεπίθεσή του δύο μέ-ρες νωρίτερα, οι αλεξιπτωτιστές δε θα είχαν κανένα έρεισμα. Όμως,τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά και η Κρήτη ήταν η πρώτηεπιτυχία του Χ ίτλερ, η οποία έλαβε χώρα εν μέσω μεγάλης δημοσιό-τητας. Η γερμανική πολεμική μηχανή είχε θριαμβεύσει για μία ακό-μη φορά με ένα νέο και επαναστατικό τρόπο, στο κέντρο της παρα-δοσιακής βρετανικής στρατηγικής ζώνης και απέναντι σε ένα βασικόπυλώνα των Βρετανών, το στόλο τους στη Μεσόγειο». 20

Ο γνωστός βρετανός στρατιωτικός ιστορυωξ John F.C. Fuller αξιο-λογεί την Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ από μια εντελώς διαφορετική οπτική.«Η επίθεση από αέρος εναντίον την Κρήτης υπήρξε η πιο κυνικήεπιχείρηση του πολέμου. Κάτι παρόμοιο δεν είχε γίνει στο παρελ-θόν και δεν επαναλήφθηκε στο μέλλον. Δεν επρόκειτο για αεροπορι-κή επίθεση, αλλά για εισβολή από αέρος, με τον εισβολέα να προέρ-χεται όχι από την ξηρά ή από τη θάλασσα, αλλά από τους αιθέρες.[...] Το πλέον αξιοπρόσεκτο χαρακτηριστικό της γερμανικής επιχεί-ρησης είναι η αεραποβατική έφοδος. Σήκωσε στον αέρα έναν στρα-τό και κατάφερε να πετύχει την πλήρη ανεξαρτησία του από δρό-μους, τρένα και πεζοπορίες. Όπως και η μάχη στο Cambraiτο 1917,έτσι και αυτή η επίθεση ήταν η πρώτη του είδους της. Και όπως καιτο Cambrai,έτσι και η μάχη αυτή σηματοδότησε μια επανάσταση απόπλευράς τακτικής». 21

Πράγματι η νίκη αυτή απέδειξε το νόημα των αεραποβατικώνεπιχειρήσεων.-Oι..uΨrιλές απώλειες οφείλονταν στις βρετανικές επι-

~Lgς του Ultra και στην πολύ κακή γερμανική αναγνώριση. Το-., στοιχείο του αιφνιδιασμού είχε χαθεί. Η νίκη των αερομεταφερομε-

νων μονάδων, παρά τις αντίξοες αυτές συνθήκες, αποτελεί ένδειξητης στρατιωτικήξ ποιότητας των στρατευμάτων αυτών. Οι Σύμμα-χοι το αναγνώρισαν και εντατικοποίησαν τις διαδικασίεξ για τη δη-μιουργία αερομεταφερόμενων μονάδων. Αντίθετα ο Χίτλερ κατέ-ληξε σε εσφαλμένα συμπεράσματα, όταν υποστήριζε ότι είχε έρθειτο τέλος των αεραποβατικών επιχειρήσεων. Όπως έδειξαν οι μετα-γενέστερες επιχειρήσευ; αλεξιπτωτιστών από γερμανικής πλευράςτο φθινόπωρο του 1943, όπως αυτή της Λέρου, με σαφώς οριοθετη-

+

φ

Page 27: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

442 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗ!

μένους αντικειμενικούς σκοπούς (ΑΝΣΚ), είχαν αίσια έκβαση, ενώεπιχειρήσε«; όπως αυτή στο Άρνεμ, όπου δε συνέβη κάτι αντίστοι-χο, κατέληξαν σε αποτυχία και προκάλεσαν σοβαρές απώλειες,αντίστοιχες με αυτές της Κρήτηξ.

Η Μάχη της Κρήτης έγινε ένας στρατιωτικός μύθος, όπως δείχνει ομεγάλος αριθμός σχετικών μελετών στην αγγλικη γλώσσα. ΟιΕλλη-νες και οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές θαυμάζουν τις στρατιωτικέςεπιδόσε«; των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι αποτελούνπρότυπο ..Η μάχη περιγράφεται ως ιπποτική και δίκαιη. Η γερμανι-κή πλευρά δυσκολεύεται να καταλήξει σε αντικειμενΙκή αξιολόγη-ση, γιατί η επιχείρηση αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενόςεπιθετικού πολέμου. Η Μάχη της Κρήτης ήταν η τελευταία επιχεί-ρηση της γερμανικής πλευράς κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ηοποία δεν είχε ιδεολογικά κίνητρα. Μετά την Κρήτη ο χαρακτήραςτου πολέμου άλλαξε, τουλάχιστον όσον αφορά το Ανατολικό Μέ-τωπο, εξαιρουμένη; τηξ Βόρειας Αφρικής, και μεταβλήθηκε σε πό-λεμο κοσμοθεωριών. Η εξέλιξη αυτή δυσκολεύει την αμερόληπτηαξιολόγηση. Για τους Έλληνες, τους Βρετανούς, τους Νεοζηλαν-δούτ; και τους Αυστραλούς είναι ευκολότερη η διαφοροποίηση με-ταξύ στρατιωτικής και πολιτικής οπτικής. Ω επιθετικός πόλεμοςτου Χίτλερ rιταν lιια πολιτική υπόθεσ"fj. Η Μάχη της Κρήτηξ ήταν

.•αντικείμενο των στρατιωτικών. Έχει όμως φτάσει ο καιρός να προ-σπαθήσει και η γερμανική πλευρά να καταλήξει σε μια πιο αντικει-μενική εικόνα.

Στη διαστρέβλωση της εικόνας συντέλεσαν οι εξελίξεις της μετέ-πειτα κατοχικής περιόδου, όταν αναπτύχθηκε ο ανταρτοπόλεμοςκαι οι δυνάμειξ κατοχής -μέχρι το 1943 η Ιταλία και η Γερμανία καιστη συνέχεια μόνο η Γερμανία- απάντησαν με αντίποινα και κλιμά-κωση της βίας. Ο αγώνας αι !τός δεν ήταν πια «καθαρός» και έντι-~oς αλλά βρόμιικος και κτηνώδης. Η SOE ενθάρρυνε τη συνέχισητου. Η αυξανόμενη ιδεολογυωποίηση οδήγησε στη δημιουργία αρι-στερών και δεξιών αντιστασιακών ομάδων, πράγμα που τουλάχι-στον στην ηπειρωτική Ελλάδα έδωσε στον κατακτητή τη δυνατότη-τα να ασκήσει την πολιτική τού «διαίρει και βασίλευε» στρέφονταςτη μία παράταξη εναντίον της άλλης. Οι μνήμες αυτών των τρομε-ρών γεγονότων επισκίασαν τις μνήμες τηξ προγενέστερης περιό-δου, για την οποία, τουλάχιστον όσον αφορά την ηπειρωτική Ελλά-δα, έτσι κι αλλιώξ πολύ δύσκολα θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγογια εθνική ομοψυχία. Στόχος του βιβλίου αυτού είναι, μεταξύ άλ-λων, να καταστήσει δυνατή !J.:taαντικειμενική θεώρηση της προγε-νέστερηξ περιόδου.

+

φ

Page 28: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

12

οε:ΠΙΛΟΓΟΣ

Η δίκη του Lϋneburg

Ο Student συνελήφθη στιξ 28 Μαϊου του 1945 στη βρετανική ζώνηκατοχής από τη στρατιωτική αστυνομία και μεταφέρθηκε στο Λον-δίνο. Εκεί φυλακίστηκε στιξ εγκαταστάσεις του LondonCage,τουανακριτικού κέντρου αιχμαλώτων πολέμου στο Kensington PalaceGardens του Λονδίνου. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά τηνανάκρισή του ήταν αρκετά σκληρέξ, Διοικητής του ανακριτικού κέ-ντρου ήταν ο Συνταγματάρχη; Alexander Paterson Scotland, στόχοςτου οποίου ήταν να μεταφερθούν ενώπιον της δυταιοσύνηξ όσο τοδυνατόν περισσότεροι εγκληματίες πολέμου." Δεν υπάρχουν πλη-ροφορίες όσον αφορά την ανάκριση του Student. Σύμφωνα με έναδημοσίευμα του περιοδικού DerSpiegelτο 1951, το οποίο αναφερό-ταν στις συνθήκες κράτησηξ του Ramcke στο LondonCage,ο Scot-land χρησιμοποιούσε αρκετά σκληρές μεθόδους. Όταν ο Ramckeδιαμαρτυρήθηκε για τον Scotland, εκείνος λέγεται ότι του είπε φω-νάζοντας: «Γουρούνι. Εγκληματία. Παραπονεθήκατε για εμένα. Μετις δηλώσεις σας προσβάλατε το βρετανικό στρατό. Θα το μετανιώ-σετε. Ακόμη κι αν δεν καταφέρουμε να βρούμε κάτι εναντίον σαςεδώ στην Αγγλία, θα σας βάλω στη λίστα με τους εγκληματίες πολέ-μου. Θα σας στείλω στη Γαλλία και θα φροντίσω ναβρουν κάτι ενα-ντίον σας. Ίσως κάτι σχετικά με το Brest». 2

Βασιζόμενος σε βρετανικά έγγραφα ο Macdona1d αναφέρει ταεξής σχετικά με τις εμπειρίεξ του Student στο ανακριτικό κέντρο:«Κατηγορήθηκε για βάναυση μεταχείριση και θανάτωση αιχμαλώ-των πολέμου κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης. Σύμφωνα μετα ίδια του τα λόγια, ο Studentυπέφερε αφόρητα δεινά κατά τη διάρ-

+

φ.

Page 29: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

442 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

μένους αντικειμενικούς σκοπούς (ΑΝΣΚ), είχαν αίσια έκβαση, ενώεπιχειρήσεις όπως αυτή στο Άρνεμ, όπου δε συνέβη κάτι αντίστοι-χο, κατέληξαν σε αποτυχία και προκάλεσαν σοβαρές απώλειες,αντίστοιχεξ με αυτέξ της Κρήτης.

Η Μάχη της Κρήτης έγινε ένα στρατιωτικός μύθος, όπως δείχνει ομεγάλος αριθμός σχετικών μελετών στην αγγ ικη γ ωσσα. ΟιΕλλη-,νες και οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές θαυμάζουν τις στρατιωτικέςεπιδόσεις των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι αποτελούνπρότυπο. ~Hμάχη περιχράφεται ως ιπποτική και δίκαιη. Η γερμανι-κή πλευρά δυσκολεύεται να καταλήξει σε αντικειμενΙκή αξιολόγη-ση, γιατί η επιχείρηση αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενόςεπιθετικού πολέμου. Η Μάχη της Κρήτης ήταν η τελευταία επιχεί-ρηση της γερμανικής πλευράξ κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ηοποία δεν είχε ιδεολογικά κίνητρα. Μετά την Κρήτη ο χαρακτήραςτου πολέμου άλλαξε, τουλάχιστον όσον αφορά το Ανατολικό Μέ-τωπο, εξαιρουμένης της Βόρειας Αφρικής, και μεταβλήθηκε σε πό-λεμο κοσμοθεωριών. Η εξέλιξη αυτή δυσκολεύει την αμερόληπτηαξιολόγηση. Για τουξ Έλληνες, τους Βρετανούς, τους Νεοζηλαν-δούτ; και τουξ Αυστραλούξ είναι ευκολότερη η διαφοροποϊηση με-ταξύ στρατιωτικής και πολιτικής οπτικής. -Ω επιθετικός πόλεμοςτου Χίτλερ ήταν lιια πολιτική υπόθεσn. Η Μάχη της Κρήτης ήταν

..•..αντικείμενο των στρατιωτικών. Έχει όμως φτάσει ο καιρός να προ-σπαθήσει και η γερμανική πλευρά να καταλήξει σε μια πιο αντικει-μενική εικόνα.

Στη διαστρέβλωση της εικόνας συντέλεσαν οι εξελίξεις της μετέ-πειτα κατοχικής περιόδου, όταν αναπτύχθηκε ο ανταρτοπόλεμοςκαι οι δυνάμειξ κατοχής -μέχρι το 1943 η Ιταλία και η Γερμανία καιστη συνέχεια μόνο η Γερμανία- απάντησαν με αντίποινα και κλιμά-κωση της βίας. Ο αγώνας αι !τός Ωεν ήταν πια «καθαρός» και έντι-

ο α' , ο και κτ νώδ . Η SOE ενθάρρυνε τη συνέχισητου. Η αυξανόμενη ιδεολογυωποίηση οδήγησε στη δημιουργία αρι-στερών και δεξιών αντιστασιακών ομάδων, πράγμα που τουλάχι-στον στην ηπειρωτική Ελλάδα έδωσε στον κατακτητή τη δυνατότη-τα να ασκήσει την πολιτική τού «διαίρει και βασίλευε» στρέφονταςτη μία παράταξη εναντίον της άλλης. Οι μνήμες αυτών των τρομε-ρών γεγονότων επισκίασαν τις μνήμες της προγενέστερης περιό-δου, για την οποία, τουλάχιστον όσον αφορά την ηπειρωτική Ελλά-δα, έτσι κι αλλιώ ; πολύ δύσκολα θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγογια εθνική ομοψυχία. Στόχος του βιβλίου αυτού είναι, μεταξύ άλ-λων, να καταστήσει δυνατή μια αντικειμενική θεώρηση της π ΟΥε-νέστερ ς περιόδου.

+

φ

Page 30: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΆΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

444 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗ!

κεια της φυλάκισής του. Το τραύμα που είχε στο κεφάλι του τού προ-καλούσε όλο και χειρότερα σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα,κατάθλιψη, διαταραχές στηv ομιλία καθώς και τηv επιθυμία" va απο-φεύγει τη συvαvαστροφή με άλλους αvθρώπους". Ισχυριζόταv πως οικατηγορίες τοv είχαv σοκάρει, θεωρούσε ατιμωτική τηv όλη διαδικα-σία και διαμαρτυρήθηκε στο Πολεμικό Συμβούλιο πως ο αξιωματι-κός που τοv αvέκριvε, ΤαΥματάρχηςΤεπΥ, τοv είχε προσβάλει. Σύμ-φωvα με τοv Terry και τηv αvακριτική επιτροπή, ο Student δεv είχεαποδεχτεί τη γερμαvική ήττα και προσπαθούσε va τους ρίξει στάχτηστα μάτια. Η εvτύπωση που δημιουργούσε ήταv αυτή εvός" ιδιαίτεραπεισματάρη και ματαιόδοξου vαζί στρατηγού" ».3

Κατά τα φαινόμενα, τον Ιανουάριο του 1946 'η ανακριτική επι-τροπή κατάφερε να συγκεντρώσει αρκετά στοιχεία εναντίον τουStudent με αποτέλεσμα να οδηγηθεί τον Μάιο του 1947 στοLuneburg για να δικαστεί από ένα στρατιωτικό δικαστήριο." Η οίκ'ηξεκίν'ησε στις 6 Μαϊου του 1946 στις 10:00" πρόεδροξ του δικαστή-ρίου ήταν ο C.L. Stirling, εισαγγελέαξ ο Αντιουνταγματάρχηξ R.J.Leicester-Warren και συνήγορος υπεράσπισηξ ο δρ. Alfred Heine.Στην εισαγωγική τοποθέτηση του εισαγγελέα οι κατηγορίεξ ενα-ντίον του Student επικεντρώθηκαν σε οκτώ σημεία. Σύμφωνα μεαυτό ο Student ήταν υπεύθυνος για το γεγονός ότι μονάδεξ που βρί-σκονταν υπό την καθοδήγησή του:1. Είχαν χρησιμοποιήσει τους αιχμαλώτουξ πολέμου στο Μάλεμε

ως ασπίδα σε μια επίθεση που δέχτηκαν, με αποτέλεσμα τουλά-χιστον έξι από αυτούξ να σκοτωθούν.

2. Είχαν αναγκάσει Βρετανούς αιχμαλώτους στο Μάλεμε να ξε-φορτώσουν όπλα, πυρομαχικά και πολεμικό υλικό από αερο-σκάφη,

3. Είχαν εκτελέσει Βρετανούς αιχμαλώτους, όταν αυτοί αρνήθη-καν.

4. Είχαν βομβαρδίσει στιξ 24 Μαϊου το στρατιωτικό νοσοκομείοστα Χανιά, το οποίο έφερε το σήμα του Ερυθρού Σταυρού.

5. Είχαν χρησιμοποιήσει Βρετανούς αιχμαλώτους από αυτό το νο-σοκομείο ως ασπίδα σε μια γερμανική προέλαση, με αποτέλε-σμα να σκοτωθούν μερικοί αιχμάλωτοι από βρετανικά πυρά.

6. Είχαν εκτελέσει στ«; 27 Μαϊου τρειξ αιχμάλωτοι»; στρατιώτεξτου Συντάγματος των Ουαλών.

7. Είχαν εκθέσει συνειδητά Βρετανούς στρατιώτες σε βρετανικάπυρά στις 27 Μαϊου, με αποτέλεσμα να χάσει Τ'η ζωή του έναςαπό αυτούξ.

8. Είχαν εκτελέσει αιχμαλώτουξ σε ένα στρατόπεδο κοντά στοΜάλεμε στις αρχές Ιουνίου. Ο Student αρνήθηκε και τις οκτώ κα-τηγορίεξ.

+

φ.

Page 31: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ 445

Η εισαγγελική αρχή επιχείρησε να καταστήσει υπεύθυνο τονStudent για όλες τις περιπτώσειξ παραβίασηξ του δικαίου του πο-λέμου που είχαν σημειωθεί στην Κρήτη σύμφωνα με το κατηγορη-τήριο. Ούτε ο εισαγγελέας ούτε ο συνήγορος υπεράσπισηξ τουStudent δεν είχαν συνειδητοποιήσει πως υπεύθυνος για την ανώτα-τη διοίκηση της Επιχείρηση; ΕΡΜΗΣ ήταν ο 40ς Αεροπορικός Στό-λος. Κατά συνέπεια υπεύθυνος διοικητής ήταν ο LOhr.5 Ακόμη κι αναυτό ήταν γνωστό,-θα ήταν αδύνατον να δικαστεί ο Lofu σε αυτότο δικαστήριο, καθώς μετά τη συνθηκολόγηση των Γερμανών οιΒρετανοί τον είχαν παραδώσει στη Γιουγκοσλαβία, όπου θα δικα-ζόταν. Ο Student υπαινίχθηκε πως ήταν υφιστάμενος του LOhr.Όμως, απ' ό.τι φαίνεται δεν είχε το ψυχικό σθένος να παρουσιάσειτην κατάσταση με σαφήνεια, καθώς θα έπρεπε να παραδεχτεί πωςαπό τ«; 21 Μαϊου δεν είχε πλέον αποστολή. Η ηγεσία είχε ανατεθείστον Ringel και εκείνος ήταν μόνον τύποιξ υπεύθυνος για την Επι-χείρηση ΕΡΜΗΣ. Από τις 21 MaTQb) ttέΧfΗ ~o τξ:λος της ΕπιχείρησηςΕΡΜΗΣ ο Studε;:ntδεν είχε πλέον κανένα ρόλο στην Κρήτη τόσο αποπλευ ά επι ει σιακού σ εδιασμο6 όσο και από πλευράς τακτι--κής. Κατά τη διάρκεια της παραμονης του στην ρητη στιςΜαϊο υ, όπου επισκέφθηκε τις μονάδες του και παρασημοφόρησεμερικούς στρατιώτεξ, η Ανώτατη Διοίκηση παρέμεινε στα χέρια τουRingel. Όμως την Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ την είχε σχεδιάσει εκείνος.Ήταν απ' ό.τι φαίνεται διατεθειμένοι; να δεχτεί μια καταδίκη και ναρισκάρει ακόμη και τη θανατική ποινή για να περάσει στην ιστορίαως ο ιθύνων νους της επιχείρησηξ.

Ο εισαγγελέας είχε καλέσει ως μάρτυρα κατηγορίας τον πρώηνΣυνταγματάρχη των Αλεξιπτωτιστών νοτι der Heydte, ο οποίος βρι-σκόταν σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Αγγλία. Όμως, η κα-τάθεσή του δεν επιβάρυνε τον Student· αντιθέτως, τον βοήθησε, κα-θώς αποσαφήνισε πως ο Student ήταν υφιστάμενος του Lohr καιπως από τις 22 Μαϊου μέχρι το τέλος της επιχείρησηξ υπεύθυνοςστην Κρήτ'Ώήταν ο Ringel. Ο συνήγορος υπεράσπισηξ έθεσε σαφείςερωτήσεις, με τις οποίες έγιναν ακόμη πιο σαφείς οι σχέσειξ ιεραρ-χίας. Ο εισαγγελέας, επιχειρώντας να θέσει εν αμφιβόλω την αξιο-πιστία του νοτι der Heydte, ζήτησε την κατ' αντιπαράσταση εξέτα-σή του. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου απέρριψε το αίτημά του."

Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν είχε κανείς γνώση της πραγματικήςστρατιωτικήξ ιεραρχϊαξ, παραμένει γεγονός πως ο Student δε θαμπορούσε να είναι ένοχος για όλο το κατηγορητήριο που του είχεαπαγγελθεί, καθώ~ μέχρι τις 25 ΜαΙο!) βρισκόταν στην Αθήνα καιδ, , " R' λ" -εν ειχε κα~Hα α1tΟ••••ι:>"t'ως,ηιατΟΤΌτανα εμπ ακει αιιεσα σε ιιεμο.:νωμένα περιστατικά που συνέβαιναν στην Κρήτη. Η επικοινωνίαμέσω ασυρμάτου αφορούσε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού, τα-

+

φ.

Page 32: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

446 Η ΜΑΧΗ ΤΗ! ΚΡΗΤΗ!

κτικής και διοικητικής μέριμνας, και όχι τέτοιου είδουξ ζητήματατοπικού χαρακτήρα.

Σε αντίθεση με τις δίκες της Νυρεμβέργηξ και κυρίως τη δίκητων στρατηγών που ήταν υπεύθυνοι για τη Νοτιοανατολική Ευρώ-πη, που διεξήχθησαν υπό τον έλεγχο των Αμερικανών και σύμφωναμε το αμερικανικό δίκαιο και στις οποίες δε' συμμετείχαν μάρτυρεξυπεράσπισηξ, -1..0 βρετανικό δικαστήριο επέτρεψε να καταθέσουνκαι μάρτυρες οι οποίοι υποστΏριζαν τον Student. Βασιζόμενοσε

. αυτές τις καταθέσεις, και κυρίως στην κατάθεση του ΝεοζηλανδούΤαξίαρχου Inglis το δικαστήριο αθώωσε τον Student για τις κατη-γορίες 4, 5, 7 και 8. Επίσης δεν πίστεψε πως η δήλωση του μάρτυ-ρα της RAF σχετικά με την πρώτη κατηγορία ανταποκρινόταν στηνπραγματικότητα." Δεν ισχύει το ίδιο για τις κατηγορίεξ 2 και 3, τηνεκφόρτωση των μεταγωγικών αεροσκαφών και την εκτέλεση αιχ-μαλώτων. Η σχετική απόφαση βασίστηκε σε δηλώσειξ του μάρτυραπου είχε καταθέσει και σχετικά με την 1η κατηγορία και οι ισχυρι-σμοί του οποίου δεν είχαν γίνει αποδεκτοί από το δικαστήριο. Εάνείχαν πράγματι εκτελεστεί τρε«; αιχμάλωτοι, υπεύθυνοι θα ήτανκατά κύριο λόγο ο «διοικητή.;» του αεροδρομίου, 'Γαγματάρχηξ d.R. Snowatski, ο οποίος είχε αναλάβει τη διοίκηση του αεροδρομίουαπό το απόγευμα της 21ης Μαίου και ο Ringel, ο οποίος διοικούσετη δυτική Κρήτη. Επίσης ο Snowatski ήταν υφιστάμενος ενός διοι-κητή των μεταγωγικών αεροσκαφών και τελικά ό ανώτερος στην ιε-ραρχία ήταν ο Conrad.8 !!χρησιμοποίηση ααμαλώτων στις ισοπε-Θ..ωτ~κέ,ε()γασίες ΠΟ!) έλαβαν 'Χ:';ψαστο αεροορόl'[Q την 21'YjΜαϊου.έχει αποδειχτεί. 9 -

Η 6η κατηγoρ~ σύμφωνα με την οποία εκτελέστηκαν αιχμάλω-τοι του Συντάγματος των Ουαλών, εάν ανταποκρίνεται στην πραγ-ματικότητα, πρέπει να βρίσκεται σε συνάρτηση με τις σφοδρές μά-χες δυτικά της 42ας Οδού, στις οποίες εξολοθρεύτηκε η εφεδρείατου Freyberg. Μπορεί ο Student να βρισκόταν στο νησί τη στιγμήεκείνη, όμως τη στρατιωτική ηγεσία είχε ο Ringel. Ο συνήγοροςυπεράσπισηξ δρ, Heine αναρωτήθηκε δικαίως γιατί εκτελέστηκανμόνο τρεις αιχμάλωτοι και οι υπόλοιποι αφέθηκαν ελεύθεροι ως πι-θανοί μάρτυρεξ, Κατά τη γνώμη του, η εισαγγελική αρχή προσπα-θούσε να πείσει το δικαστήριο πως «οι Γερμανοί διεξήγαγαν σε γε-νικές γραμμές μια" βρόμικη" επιχείρηση».1ΟΟ Student παραδέχτη-κε πως είναι πιθανόν κατά την εκφόρτωση των αεροπλάνων οι αιχ-μάλωτοι να μην μετέφεραν μόνον ιατρικό υλικό και τρόφιμα, αλλάαυτό θα έπρεπε χωρίς αμφιβολία να αξιολογηθεί σε συνάρτηση μετην έκρυθμη κατάσταση που υπήρχε στο αεροδρόμιο. Σε περίπτω-ση που ήταν ενήμερος, θα το είχε απαγορεύσει.!' Ο Student δήλωσεπως ήταν διατεθειμένοξ να αναλάβει την ευθύνη για τ«; πράξειξ

+

φ.

Page 33: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ 447

που τον βάρυναν πραγματικά, όχι όμως για γεγονότα για τα οποίαήταν υπεύθυνοι οι διοικητέξ στην περιοχή.

Εντύπωση προκαλεί επίσηξ το γεγονός ότι οι μάρτυρες κατηγο-ρίας ήταν αποκλειστικά Βρετανοί πρώην στρατιώτεξχΚανέναξ Νεο-ζΎjλανδός και κανένας Αυστραλός δεν κατέθεσε εναντίον του"Student, παρότι οι μονάδες τους ήταν εκείνες που είχαν εμπλακει

. κατά κύρω λόγο στις μάχες. Αναφορικά με ΤΎjστάση των Γερμανώναλεξιπτωτιστών έναντι του δικαίου του πολέμου.ω Ταξία,ρχος Inglisείπε τα εξiις «ff εγrι)πωσq που αποκόμισα ε{vat πως δεv υπi]pξε oe.":'γαvωμέvη καταπάτηση του δικα{ου του πολέμου, αυτή E{vat η YEvtxYl

Ό εvτύπω@ μοψ>. Ο Inglis τόνισε πως οι αλεξιπτωτιστές δεν πράγμα-- τοποϊησαν επιθέ~εις εναντίον των οχημάτων που είχαν πάνω τους

αυτοσχέδιο το σήμα του Ερυθρού Σταυρού. «Όσοv αφορά τη φήμητωv μαχόμεvωv μοvάδωv, οι αιχμάλωτοι που κατάφεραv va αποδρά-aovv αvέφεραv πως σε γεvικές γραμμές τους E{xav συμπεριφερθείκαλά». 12

Ο πρόεδροτ; του δικαστηρίου φαίνεται πως είχε αμφιβολίεξ όσοναφορά τις αποδείξεις του εισαγγελέα και απευθυνόμενος προς ταάλλα μέλη του στρατοδικείου είπε: «Σας καλύπτουv τα στοιχε{α[...] που προσκόμισε η κατηγορούσα αρχή; Εάv δε σας καλύπτουvκαι εάv πιστεύετε πως δεv έλαβαv χώρα οι παραβιάσεις του δικα{ουτου πολέμου και τωv πολεμικώv ηθώv που πεΡΙΥράφοvται στο κατη-γορητήριο, ο Στρατηγός Student πρέπει Va απαλλαγεί τωv κατηΥΟ-ριώv. Εάv από πzV άλλη η απάvτησή σας E{Vatότι" ως λογικο{ και δί-καιοι δικαστές πιστεύουμε πως έλαβαv χώρα κάποιες παραβιάσεις,ή πολλές, ή έστω μ{α", ή ό,ΤΙ EVπάση περιπτώσει θεωρείτε ορθό, θαπρέπει Va σκεφτείτε κατά πόσο ευθύvεται για αυτές ο ΣτρατηγόςStudent ως πιο υΨηλόβαθμος στρατιωτικός στις μοvάδες αυτές. Πρό-κειται για έvα πολύ λεπτό ζήτημα. [...] Θα συvεδριάσετε και, εάv πι-στεύετε πως καμία από τις κατηγορίες αυτές δεv τον βαρύvει, είτεεπειδή έδωσε τις αVΤ{σΤOιχεςδιαταγές είτε επειδή E{Vatέvοχος λόγωαδιαφορ{ας; πρέπει Va τον αθωώσετε. Εάv από πzV άλλη πιστεύετεπως εωαι έvοχος και πως πρέπει Va τιμωρηθεί, καθώς δεv έκαvε τοκαθήκοv του ως διοικητής στον τομέα διο{κησής του, πρέπει Va TOVκαταδι κάσετε. [...] Κλε{vοvτας θέλω Va σας επιστήσω πzV προσοχήστο γεΥοvός ότι, εκτός από όσους βρίσκOVΤαι avTήV τη στιγμή σTηVα{θουσα του δικαστηρ{ου, ολόκληρος ο πλαvήτης θα πληροφορηθείτις αποφάσεις σας. Η δίκη αυτή E{VataVOtxTήκαι οι αποφάσεις τηςθα δημοσιοποιηθούv. Ως εκ τούτου [...] έχετε τεράστια ευθύvη».13-,Ο~ι:t..-_

, δε επ εάσΤΎjκαναπό τα λόγια αυτά και

+

_στις κατιιγορίες 2 3 και 6 Ήταν ι"α άδ,κΧj απόφαση:...... ~Ενδιαφέρον προκαλεί στο πλαίσιο αυτό Ύjαδιαφορία ΤΎjςεισαγ-

φ

Page 34: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44

448 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

γελιΚ'ής αρχής για τις περιπτώσειξ όπου ο Student πράγματι παρα-Jίασε ΤΩ δίκαιο του πολέμου, όταν εκτελέστηκαν κρατουμενοι -- στους οποίουξ δεν είχε επιβλΥιθεί η θανατική ποινή από στρατοδι-

κείο. Οι σχετικά ασαφείς δικαroλQ~ς του Student σχετικά με ταγεγονότα αυτά'""θεωρήθηκαν ικανοποιητικές. Είναι εμφανές ότι τοδικαστήριο ενδιαφερόταν μόνο για αδικήματα τα οποία είχαν δια-πραχθεί εις βάρος Βρετανών.

Για να αποκτήσει ισχύ η απόφαση αυτή έπρεπε να επικυρωθείαπό το αμέσως ανώτερο δικαστήριο.14 Ο Deputy Judge AdvocateGeneral των βρετανικών στρατευμάτων του Ρήνου Edward Russel(20ς βαρόνος Russell του Λίβερπουλ) ήταν όμως της άποψης ότι δενυπήρχαν αποδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο Student είτε είχε δια-πράξει τα εγκλήματα για τα οποία τον κατηγορούσαν είτε ήτανενήμερος γι' αυτά. Κατά τη γνώμη του ήταν επικίνδυνο να καταδι-καστεί ένας αξιωματικός για μεμονωμένα περιστατικά που είχανλάβει χώρα εν αγνοία του. Εάν το έκαναν, κάθε διοικητής θα έπρε-πε να λέει σε κάθε στρατιώτη πριν αυτόξ μπει στη μάχη «ότι σε κα-μία περίπτωση δεν πρέπει να προβεί σε πράξεις που να αποτελούllεγκλήματα πολέμου ή που να μπορούν να χαρακτηριστούll στο μέλ-λον ως εγκλήματα πολέμου ~.. από ένα ενδεχόμενο δικαστήριο τωνιιικητών. Πιστεύω πως τέτοιου είδους δηλώσεις δε θα βοηθούσανεκείνους οι οποίοι καλούνται να σχεδιάσουll και να φέρουll εις πέ-ρας δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές, στις οποίες είναι σημαντι-κό να μηll κάμπτεται το μαχητικό φρόιιημα των αιιδρώll που συμμε-τέχουll σε αυτές από τη συιιεχή σκέψη πως κάθε πράξη τους ελέγχε-ται και κρίιιεται, σαν ιια τους παρακολουθούσε έιιας αστυιιομικός ήέιιας κριτής».15 Οι δηλώσε«; αυτές θύμιζαν την επιχειρηματολογίατης υπεράσπιση; του Student . .Q Russel ήρε ΤXjV καταδικαστι~ή_' ο φθινόπωρο του 1947 η Ελλάδα ζήτησε την έκδοσητου Student, όμως το αίτημα αυτό απορρίφθηκε.!" Οι διάδοχοι τουStudent στην Ανώτατη Διοίκηση της Κρήτης Bruno Βτειιετ καιFriedriςh Μtiller εκδόθηκαν στην Ελλάδα το 1947 και έπειτα απόμια δίκη με σκοτεινά σχιl'ε'a καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτε-λέστηκαν. Ο Student αντίθετα αποφυλακίστηκε το 1948.-

+

Η συμφιλίωση με τοικ; Νεοζηλανδούς)Μετά την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίαξοι αλεξιπτωτιστές ίδρυσαν ένα σύλλογο, την Ένωση Γερμανών Αλε-ξιπτωτιστών, πρόεδροι; της οποίας ήταν ο Kurt Student. Από το1952 άρχισε να εκδίδεται ένα περιοδικό με τον τίτλο Der deutscheFallschirmjiiger. Το τεύχοξ ΜαΙΌυ του 1953 ήταν αφιερωμένο στη

φ

Page 35: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09:44 Σελiδ~449

Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ 449

Μάχη της Κρήτης. Τον Νοέμβριο του 1959 το περιοδικό αυτό δημο-σίευσε δύο σημαντικά έγγραφα: μια επιστολή του γραμματέα τηςΈνωσης Νεοζηλανδών Βετεράνων της Κρήτης (New Zealand CreteVeterans Association), Lawrence Barber, και την απάντηση του KurtStudent. Οι επιστολές αυτές θα παρατεθούν διεξοδικά, καθώς συ-νέβαλαν σημαντικά ώστε να ξεπεραστεί η πικρία του παρελθόντος.

Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1959 ο Barber έγραφε στον Student καιτην Ένωση Αλεξιπτωτιστών εκφράζοντας την πρόθεσή τους να έρ-θουν σε επαφή με την Ένωση. «Στόχος του συλλόγου μας εωαι ναπροβούμε σε πράξεις οι οποίες προάγουν την καλή θέληση και τασυναισθήματα φιλίας μεταξύ των στρατιωτών που συμμετείχαν στημάχη. Γι' αυτό σας γράφουμε. Παρά την έκβαση της μάχης όλα τανεοζηλανδικά στρατεύματα θαύ ασαν τη γενναιότητα και την επι-μονή των μονάδων τις οποίες διοικούσατε κα ως και τις ικατων διοικητών τους. Είναι φυσικό, Sir, πως μέσα στην ένταση μιαςτέτοιας μάχης προκύπτουν πολλά τα οποία μπορούν να οδηγήσουνσε πικρία και μVΗσικακία.Τα συναισθήματα αυτά δεν είναι εύκολονα ξεπεραστούν. Έχουμε την ειλικρινή επιθυμία και την πεποίθησηπως οι παλιοί εχθροί θα καταφέρουν να ξεχάσουν τα πικρά συναι-σθήματα που τους προκάλεσε ο πόλεμος μέσω της συνεργασίας καιτης φιλίας των ενώσεών μας καθώς και μέσω της ανταλλαγής δηλώ-σεων καλής θέλησης.Επίσης πιστεύουμε πως οι δεσμοί που θα προ-κύψουν θα συμβάλουν ώστε να αποφευχθεί ημελλοντική αντιπαρά-θεση των καλύτερων ανδρών των δύο χωρών και η πιθανότητα νακληθούν να θυσιάσουν τη ζωήτους σε μια ξένη χώρα».

Ως ένδειξη καλής θέλησης οι Νεοζηλανδοί βετεράνοι πρόσφερανστα μέλη της γερμανικής ένωσης την τιμητική συμμετοχή στο σύν-δεσμό τους και στον Student πρόσφεραν τη θέση του επίτιμου αντι-προέδρου. Επίτιμος πρόεδρος ήταν ο Freyberg.

Ο Student απάντησε στις 28 Οκτωβρίου του 1959. Δήλωσε πωςείχε διαβάσει με μεγάλη χαρά την επιστολή του Barber και τόνισεπως η συνεννόηση μεταξύ των πρώην στρατιωτών ήταν καλύτερηαπό αυτήν των πολιτικών και πως επιθυμούσε από καρδιάξ τη συμ-φιλίωση. «Επίλεκτες στρατιωτικές μονάδες και των δύο αντιμαχό-μενων πλευρών κλήθηκαν να φέρουν σε πέρας την πικρή και αιματη-ρή μάχη στην Κρήτη. Πολέμησαν σκληρά αλλά δίκαια. Εμείς, οι Γερ-μανοί αλεξιπτωτιστές, σεβόμαστε απεριόριστα τις υψηλές επιδόσειςτου σώματος Anzac καθώς και τη γενναιότητα και τη σταθερότητατων στρατευμάτων των Νεοζηλανδών, των οποίων ηγήθηκε με απο-φασιστικότητα ο Στρατηγός Freyberg. Εκτιμώ ιδιαίτερα την κίνησηφιλίας και καλής θέλησης από πλευράς σας και αποδέχομαι τη θέσητου "Vice Patron"στο σύνδεσμό σας γεμάτος χαρά και ευγνωμοσύ-νη. Ως πρώην Αρχιστράτηγος και νυν πρόεδρος της Ένωσης Γερμα-

+

φ.

Page 36: Ρίχτερ, Η Μάχη Της Κρήτης, Σελ. 416-450

+

Ι ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ (15Χ23) 30-05-11 09: 44

450 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

νώνΑλεξιπτωτιστών αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή αποκτώντας τη θέσηαυτή στην ένωση των γενναίων πρώην αντιπάλων μας στη Μάχη τηςΚρήτης, και νυν συντρόφων μας». Εκπροσωπώντας την ένωσή τουπρότεινε στους Νεοζηλανδούξ βετεράνους να γίνουν επίτιμα μέλητου γερμανικού συνδέσμου.!?

Οι βετεράνοι και των δύο πλευρών που βρίσκονται ακόμη εν ζωήείναι περήφανοι για την τιμητική αυτή συμμετοχή τους στον άλλοσύνδεσμο. Οι Γερμανοί που είχαν πολεμήσει στην Κρήτη βρήκανεκεί την αναγνώριση που τους στερούν μέχρι σήμερα στην πατρίδατους, παρότι στο μεταξύ Γερμανοί στρατιώτεξ συμμετέχουν σεαποστολές στο εξωτερικό. Κατά την διατύπωση κρίσεων δεν πρέ-πει να ξεχνάει κανείς πως οι νεαροί αυτοί αλεξιπτωτιστέξ υπήρξανθύματα μιας παιδείαξ που στόχευε στην υπακοή και εμπόδιζε τηνανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Επρόκειτο για νέους γεμάτους εν-θουσιασμό, οι οποίοι γνώριζαν πως ανήκαν σε μια ελίτ. Ο ιδεαλι-σμός των ανδρών αυτών έτυχε της χεφότερης δυνατής μεταχείρι-σης. Έδωσαν το καλύτερο που μπορούσαν και ρίσκαραν τη ζωήτους χωρίς να έχουν συνείδηση των κινήτρων. Έχει έρθει η ώρα νατους το αναγνωρίσουμε.

+

φ.