`

ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ

ΔΕΛΤΙΟ 32–ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

Νόμπελ 2014: Πατρίκ Μοντιανό: Ο συγγραφέας της μνήμης και της Κατοχής

ΦίλιπΚερ: «Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι χτύπησα φλέβα»

Αιμίλιος Σολωμού: “Η Αμφίπολη επαναφέρει την πίστη σε ξεχασμένες οικουμενικές αξίες”

Κρυφό βιβλιοπωλείο... μέσα σε σπίτι

Λογοτεχνικά ξενοδοχεία

Λέσχη Ανάγνωσης «Βιβλιοτρόπιο»

Μέλος του Δικτύου Λεσχών «Ανάγνωσις»

Επιλογή θεμάτων:

Παντελής Μάκη

Κρατικά βραβεία λογοτεχνίας για εκδόσεις του 2013

Χρόνια Πολλά, Όσκαρ

Περιεχόμενα

Κρυφό βιβλιοπωλείο... μέσα σε σπίτι ....................................................................................... 2

Κρατικά βραβεία λογοτεχνίας για εκδόσεις του 2013 (Κύπρος) ............................................... 4

Απονεμήθηκαν τα βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης .......................................................... 8 Πατρίκ Μοντιανό: Ο συγγραφέας της μνήμης και της Κατοχής … .......................................... 10

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης για τον Patrick Modiano .................................................................... 14

Φίλιπ Κερ: «Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι χτύπησα φλέβα» ....................................................... 18

Χρόνια πολλά, Όσκαρ! ............................................................................................................ 24

Αιμίλιος Σολωμού: “Η Αμφίπολη επαναφέρει την πίστη σε ξεχασμένες οικουμενικές αξίες” ....................................................................................................................................... 29

Λογοτεχνικά ξενοδοχεία (1) .................................................................................................... 37

Σελ.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

2

Της Ελένης Γκίκα

Κρυφό βιβλιοπωλείο... μέσα σε σπίτι

Πριν από τρία χρόνια τον ανακάλυψε το Paris Review. Στο µεταξύ, όµως, τον είχε ήδη συµπεριλάβει στα αξιοθέατα και σηµαντικά της πόλης ο ταξιδιωτικός οδηγός Fodor's.

Το διαμέρισμα του Michael Seidenberg στο Μανχάταν μετατράπηκε σε ένα μυστικό βιβλιοπωλείο

Ο Michael Seidenberg, παθιασµένος βιβλιοπώλης στο Μπρούκλιν το 2008, αποφάσισε να κάνει µία πρωτότυπη κίνηση που έµελλε να σηµατοδοτήσει τη διαφορά.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

3

Επειδή τετραπλασιάστηκε το νοίκι του, έψαξε για το βιβλιοπωλείο του µία έξυπνη λύση. Αποφάσισε να… ανοίξει στο βιβλιόφιλο κοινό του το σπίτι του! Μετατρέποντας σε ένα κρυφό βιβλιοπωλείο ένα διαµέρισµα στο Upper East Side του Μανχάταν.

Στο ντοκιµαντέρ, στο οποίο αναφερόταν το Paris Review, o Michael Seidenberg, ο υπέροχος Νεοεοϋρκέζος βιβλιοπώλης, εξηγώντας την εξοικείωσή του µε την αποτυχία και πώς να τη µετατρέπει σε επιτυχία του, ισχυριζόταν ανάµεσα σε άλλα πολλά και τα εξής: «Βρίσκω τρόπους να επιβιώνω χωρίς να βγάζω τόσα χρήµατα ώστε να µπορεί κανείς να πει την επιχείρησή µου "επιτυχηµένη". Ετσι κι αλλιώς, αν είναι τα λεφτά το ζητούµενο, υπάρχουν καλύτερα πράγµατα να πουλήσει κανείς από βιβλία».

Κλασική µουσική

Στο ιδιότυπο αυτό βιβλιοπωλείο του έζησε αξέχαστες ώρες η µυστική κοινότητα των αναγνωστών. Αναζητώντας καινούργια και µεταχειρισµένα βιβλία στα τρία δωµάτια του σπιτιού του, συναντώντας τα Σαββατόβραδα τους διανοουµένους της πόλης τους, απολαµβάνοντας το ποτό τους και κλασική µουσική.

Χωρίς επιγραφές, ρεκλάµες, βιτρίνες και προθήκες, έτσι πορεύθηκε µε τους πιστούς οπαδούς αναγνώστες του οκτώ έτη, περιγελώντας την αντίληψη που τον ήθελα να ηττάται από τα µεγάλα βιβλιοπωλεία-αλυσίδες και επιµένοντας πως ήταν η στεγαστική αγορά που τον έκανε, τελικά, να το αποφασίσει.

Αλλά, δυστυχώς, όλα δείχνουν ότι για µια φορά θα αναγκαστεί και πάλι να µετοικήσει.

Σύµφωνα µε πρόσφατο δηµοσίευµα του Οpen Culture, ο Seidenberg ενηµερώνει τους φίλους του µικρού κρυφού βιβλιοπωλείου, µέσω Facebook, ότι του γίνεται έξωση. Το είχε ήδη επισηµάνει πως η δηµοσιότητα που πήρε το ιδιότυπο βιβλιοπωλείο του ήταν επικίνδυνη...

Πηγή: http://www.ethnos.gr/

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

4

ΒΡΑΒΕΙΑ

Κρατικά βραβεία λογοτεχνίας για εκδόσεις του 2013 (Κύπρος)

Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για εκδόσεις του 2013 που απονέμει κάθε χρόνο το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.

Η Ελένη Κεφάλα, ο Ανδρέας Καραγιάν, ο Λεύκιος Ζαφειρίου, ο Αλέξανδρος Αδαμίδης, ο Φάνης Χατζηαναστασίου και ο Γιώργος Γαβριήλ είναι οι φετινοί νικητές.

Δεν απονεμήθηκαν Βραβείο Δοκιμίου / Μελέτης και Βραβείο Νεανικού / Εφηβικού Βιβλίου.

Τα βραβεία δίνονται ως εξής:

Ποίηση: Στην Ελένη Κεφάλα για το έργο Χρονορραφία (εκδόσεις Νεφέλη).

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

5

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Ποίηση:

Σωτήρη Π. Βαρνάβα, Χρεόγραφο (εκδόσεις Γαβριηλίδης)

Ελένης Κεφάλα, Χρονορραφία (εκδόσεις Νεφέλη)

Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου, Αγαπημένε (εκδόσεις Αφή)

Στέφανου Σταυρίδη, Σιωπηλοί Τραυματιοφορείς (εκδόσεις Φαρφουλάς)

Γιώργου Χριστοδουλίδη, Δρόμος μεταξύ ουρανού και γης (εκδόσεις Φαρφουλάς)

Μυθιστόρημα: στον Ανδρέα Καραγιάν για το έργο Σκοτεινές ιστορίες (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας).

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Μυθιστόρημα:

Βίβιαν Αβρααμίδου-Πλούμπη, Μέλι για την κυρά (εκδόσεις Αλεξάνδρεια)

Ανδρέα Καραγιάν, Σκοτεινές ιστορίες (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας)

Ανδρέα Κελέσιη, Χωρίς Πυξίδα

Διήγημα/Νουβέλα: Στον Λεύκιο Ζαφειρίου για το έργο Μ’ ευλάβεια και με λύπη (εκδόσεις Γαβριηλίδης).

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Διήγημα/Νουβέλα:

Λεύκιου Ζαφειρίου, Μ’ ευλάβεια και με λύπη (εκδόσεις Γαβριηλίδης)

Δημήτρη Καραγιάννη, Ντεφόλ: Σμύρνη 1922

Ανδρέα Μιχαήλ, Στον αστερισμό του Κυνός

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

6

Δοκίμιο / Μελέτη: Μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου/Μελέτης δεν απονέμεται.

Βραβείο Νέου Λογοτέχνη: Στον Αλέξανδρο Αδαμίδη για το έργο Η πληρότητα και η αυτάρκεια (εκδόσεις Αφή).

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Βραβείο Νέου Λογοτέχνη:

Αλέξανδρου Αδαμίδη, Η πληρότητα και η αυτάρκεια (εκδόσεις Αφή)

Στέλλας Βοσκαρίδου Οικονόμου, Αναγέλαστα: Των γεναικών τζαι των σκαλαπουντάρων (εκδόσεις Τεχνοδρόμιον)

Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας αποτέλεσαν οι Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου (Πρόεδρος), Παντελής Βουτουρής, Κυριάκος Δημητρίου, Γιώργος Καλοζώης και Κυριάκος Χαραλαμπίδης.

Λογοτεχνία για Μικρά Παιδιά: Στον Φάνη Χατζηαναστασίου για το έργο Το δελτίο καιρού της Βιολέτας (εκδόσεις A bookworm publication).

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Λογοτεχνία για Μικρά Παιδιά:

Άντρης Αντωνίου, Πηνελόπη (εκδόσεις Ψυχογιός)

Μαρίας Κάνθερ, Ο σκανταλιάρης γάτος (εκδόσεις Πάργα)

Φρίξου Μιχαηλίδη, Φως στο σκοτεινό δωμάτιο

Φάνη Χατζηαναστασίου, Το δελτίο καιρού της Βιολέτας (εκδόσεις A bookworm publication)

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

7

Λογοτεχνία για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους: Μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για μεγάλα παιδιά και εφήβους δεν απονέμεται.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Λογοτεχνία για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους:

Τάσου Αριστοτέλους, Τον καιρό των αμαξιών (εκδόσεις Α. Αριστοτέλους)

Φίλιππου Ζαννέττου, Δώρας Ευαγγελίδου, Στη Ρευμανία του 3013 (εκδόσεις A bookworm publication)

Μαρίας Ολυμπίου, Τρίχα, ψείρα και φαγούρα (εκδόσεις Νέο Κύμα)

Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για Παιδιά και Εφήβους αποτέλεσαν οι Αναστασία Κατσίκη-Γκίβαλου (Πρόεδρος), Κατερίνα Καρατάσου, Έλενα Περικλέους, Κίκα Πουλχερίου, Φλώρα Τιμοθέου.

Βραβείο Εικονογράφησης Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους: Στον Γιώργο Γαβριήλ για την εικονογράφηση του έργου Ο αρλεκίνος της Φεγγαρόπολης (συγγραφέας: Κ. Χρυσός, εκδόσεις Εν Τύποις).

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Εικονογράφηση Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους:

Για την εικονογράφηση του Γιώργου Γαβριήλ: Κ. Χρυσού, Ο αρλεκίνος της Φεγγαρόπολης (εκδόσεις Εν Τύποις)

Για την εικονογράφηση του Γιάννη Γιαννακού: Βαλεντίνας Θεοχάρους, Το σιερομυλούιν (εκδόσεις Τέρπανδρος)

Για την εικονογράφηση της Σάντρας Ελευθερίου: Κατερίνας Τσίτσα, Μουσικά παραμύθια (εκδόσεις Καλέντης)

Για την εικονογράφηση του Κωνσταντίνου Κουγιάλη: Χατζηαναστασίου Φάνη,Το δελτίο καιρού της Βιολέτας (εκδόσεις A bookworm publication)

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

8

Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Εικονογράφησης αποτέλεσαν οι Γενεθλής Γενεθλίου (Πρόεδρος), Κωνσταντίνος Γεωργίου, Κώστας Μάντζαλος, Ευκλείδης Παπαδόπουλος, Γιώργος Τσαγγάρης.

Πηγή: http://www.parathyro.com/

Απονεμήθηκαν τα βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Ο αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου της Δανίας στην Αθήνα, S øren Handberg και o νικητής Λύο Καλοβυρνάς.

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση, το Ινστιτούτο Γκαίτε, το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Θερβάντες, απένειμαν, με την ευκαιρία εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Μετάφρασης, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, τα Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2014.

Με την ευκαιρία εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Μετάφρασης

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

9

Τα βραβεία απονεμήθηκαν σε 4 μεταφραστές της αγγλόφωνης, γερμανόφωνης, δανέζικης και ισπανόφωνης λογοτεχνίας και αφορούν μεταφράσεις μυθιστορημάτων, διηγημάτων, ποίησης και θεατρικών έργων που εκδόθηκαν το 2013. Ειδικά για τις λογοτεχνικές μεταφράσεις από τα Δανέζικα, το Ινστιτούτο της Δανίας συμπεριέλαβε στις υποψηφιότητες έργα που έχουν εκδοθεί από το 2000 έως και το 2013. Το βραβείο σε κάθε νικητή συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 1500 ευρώ.

Βραβείο Μετάφρασης Αγγλόφωνης Λογοτεχνίας

Τα βραβεία

Αθηνά Δημητριάδου, για το βιβλίο «Ο Φάρος» της Alison Moore (εκδόσεις Ίκαρος)

Βραβείο Μετάφρασης Γερμανόφωνης Λογοτεχνίας

Κώστας Κοσμάς, για το βιβλίο «F» του Daniel Kehlmann (εκδόσεις Καστανιώτη)

Βραβείο Μετάφρασης Δανέζικης Λογοτεχνίας

Λύο Καλοβυρνάς, για το βιβλίο «Δοκίμια για την ύπαρξη της αγάπης» του Torben Guldberg (εκδόσεις Πατάκη, 2008)

Βραβείο Μετάφρασης Ισπανόφωνης Λογοτεχνίας

Τιτίνα Σπερελάκη, για το βιβλίο «Το τανγκό της παλιάς φρουράς» του Arturo Pérez - Reverte (εκδόσεις Πατάκη).

Στην τελετή απονομής χαιρέτισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε, Dr. Matthias Makowski, ο οποίος υπογράμμισε ότι «σε αυτή την περίοδο κρίσης τα ευρωπαϊκά ινστιτούτα καλούνται να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να ενισχύσουν την μετάφραση. Ένα από τα παραδείγματα αυτής της συνεργασίας είναι και η σημερινή απονομή». Στην απονομή παρευρέθηκε και η Πρέσβειρα της Δανίας στην Αθήνα, κα Mette Knudsen.

Προηγήθηκε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Το μέλλον και οι ευκαιρίες της λογοτεχνικής μετάφρασης». Στη συζήτηση, που συντόνισε ο δημοσιογράφος Μανώλης Πιμπλής, συμμετείχαν οι: Αντιγόνη Χατζηανδρέου (Εκδόσεις Οδυσσέας), Μαρία Παπαγεωργίου (βιβλιοπωλείο «Επί λέξει») και Γιάννης Καλιφατίδης (μεταφραστής).

Πηγή: www.naftemporiki.gr

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

10

Νόμπελ Λογοτεχνίας 2014

Του Αναστάση Βιστωνίτη

Πατρίκ Μοντιανό: Ο συγγραφέας της μνήμης και της Κατοχής

Η αναζήτηση της χαμένης νιότης, οι γειτονιές του Παρισιού, άνθρωποι και δράματα της Κατοχής. Η προσωπική ιστορία ενός συγγραφέα που γίνεται καθολικό ανάγνωσμα των Γάλλων της μεταπολεμικής γενιάς. Απλή γραφή, κομψή σύνθεση, ατμόσφαιρα μυστηρίου. Ο δημοφιλής γάλλος πεζογράφος κατακτά διεθνή αναγνώριση

Η Σουηδική Ακαδημία μάς έχει συνηθίσει στις εκπλήξεις. Ετσι και εφέτος, αποφάσισε να απονείμει το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας στον γάλλο πεζογράφο Πατρίκ Μοντιανό, συγγραφέα εκτιμώμενο στη χώρα του αλλά λίγο-πολύ άγνωστο στον υπόλοιπο κόσμο. Με έκπληξη άλλωστε ξεκίνησε ο θεσμός του βραβείου, όταν ανάμεσα στον γίγαντα Λέοντα Τολστόι και στον γάλλο ποιητή Ζιλί Πριντόμ η Σουηδική Ακαδημία επέλεξε για το πρώτο Νομπέλ Λογοτεχνίας τον Πριντόμ που κανένας πλέον δεν τον θυμάται. Τότε πού οφείλεται το τεράστιο κύρος του βραβείου; Πρώτον, στο ότι έχει δοθεί και σε

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

11

πολλούς σπουδαίους συγγραφείς, αρκετοί από τους οποίους ανήκουν στους κλασικούς του 20ού αιώνα, και, δεύτερον, στο τεράστιο ποσόν που το συνοδεύει (1,1 εκατ. δολάρια).

Ο Μοντιανό είναι σχεδόν άγνωστος στον αγγλόφωνο κόσμο - όχι όμως και στις μεσογειακές χώρες. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, έχουν κυκλοφορήσει δέκα βιβλία του από επτά διαφορετικούς εκδότες. Το ότι έχουν «αγανακτήσει» ακόμη μία φορά στον αγγλόφωνο κόσμο επειδή τιμάται ένας συγγραφέας που δεν τον γνωρίζουν δεν είναι βεβαίως κριτήριο του αν αξίζει ή όχι. Ο Μοντιανό, 69 ετών σήμερα, εκτιμάται στη Γαλλία ως ένας από τους σημαντικότερους ζώντες πεζογράφους της χώρας, ίσως ο σημαντικότερος.

Η παγκόσμια λογοτεχνία είναι ποικιλία και άθροισμα ποιοτήτων και η διεθνής επιτυχία ενός συγγραφέα, όσο και αν είναι σοβαρό κριτήριο, δεν σηματοδοτεί απαραιτήτως και την αξία του έργου του.

Συμπύκνωση και αιφνιδιασμός

Οπως κάθε χρόνο έτσι και εφέτος η συζήτηση για το ποιος θα βραβευόταν περιστρεφόταν γύρω από ονόματα που τα τελευταία χρόνια είναι σταθερά ανάμεσα στα λεγόμενα φαβορί. Ο σύρος ποιητής Αδωνις λ.χ., ο αμερικανός πεζογράφος Φίλιπ Ροθ, ο Τσέχος (και τώρα Γάλλος) Μίλαν Κούντερα, οι Ισραηλινοί Αμος Οζ και Νταβίντ Γκρόσμαν ή ο Ιάπωνας Χαρούκι Μουρακάμι, πεζογράφοι επίσης.

Δεν είμαι ασφαλώς ο μόνος που πιστεύει πως ο Κούντερα, λ.χ., είναι σημαντικότερος από τον Μοντιανό. Το γεγονός όμως ότι βραβεύεται με το Νομπέλ ένας συγγραφέας χαμηλών τόνων, παρότι στη χώρα του έχει τιμηθεί με τις μεγαλύτερες διακρίσεις (λ.χ. το μεγάλο βραβείο μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1972 και το βραβείο Γκονκούρ το 1976), έχει τη σημασία του. Οι αγγλόφωνοι δεν τον γνωρίζουν, παρότι βιβλία του έχουν εκδοθεί από σημαντικούς εκδοτικούς οίκους, όπως ο Jonathan Cape και ο Alfred Knopf - αλλά τι σημαίνει αυτό, όταν στις ΗΠΑ μόνο το 3% της ετήσιας βιβλιοπαραγωγής προέρχεται από άλλες γλώσσες, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία το ποσοστό είναι ακόμη μικρότερο, 2%;

Γεννημένος το 1945 στο δυτικό προάστιο του Παρισιού Boulogne-Bilancourt ο Πατρίκ Μοντιανό είναι επαγγελματίας συγγραφέας από το 1967 έχοντας στο ενεργητικό του περί τα τριάντα βιβλία, τα περισσότερα ολιγοσέλιδα. Ακόμη, έχει γράψει τα σενάρια για δύο κινηματογραφικές ταινίες, με γνωστότερη τη Lacombe Lucien (ελληνικός τίτλος: «Επώνυμο: Λακόμπ, Ονομα: Λισιέν») του Λουί Μαλ.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

12

Κατάγεται από γνωστή οικογένεια εβραίων της Θεσσαλονίκης. Οι γονείς του γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Παρίσι. Η απονομή του βραβείου Νομπέλ φέρνει τώρα στο διεθνές προσκήνιο τη ζωή του ως συγγραφέα στο λογοτεχνικό Παρίσι και τη σχέση του με εμβληματικούς δημιουργούς, όπως ο Ρεϊμόν Κενό και ιδίως ο Αντρέ Μαλρό. (Εικάζει κανείς ότι την τεχνική της συμπύκνωσης και του αιφνιδιασμού ο Μοντιανό τη διδάχθηκε από τον πρώτο.) Σε αντίθεση όμως με πολλούς γάλλους συγγραφείς και διανοουμένους, ο Μοντιανό έθετε πάντοτε το έργο πάνω από τη δημόσια εικόνα του. Και το σημαντικότερο μέρος από το έργο αυτό έχει εκδοθεί και στη χώρα μας. Μετά το βραβείο μάλιστα έχουν αρχίσει να επανακυκλοφορούν και τα βιβλία του που είχαν από χρόνια εξαντληθεί ή είχαν αποσυρθεί από την αγορά.

Η μελαγχολία του γκρίζου

Οι φωτοσκιάσεις, οι χαμηλοί τόνοι, η μελαγχολία του γκρίζου αλλά και η κατάφαση στη ζωή ακόμη και τις στιγμές που οι ήρωές του βρίσκονται στα πρόθυρα της παραίτησης χαρακτηρίζουν σε μεγάλο βαθμό το έργο του Μοντιανό. Ας προσθέσω εδώ και ότι η ανάκληση της χαμένης νεότητας, το λυκόφως των αναμνήσεων, οι φθορισμοί του παρελθόντος, τα ράκη της νοσταλγίας και η προσπάθεια των ηρώων του να ανακτήσουν το λανθάνον περιεχόμενο της μνήμης, και μέσω αυτής της ανάκτησης να δώσουν νόημα στο παρόν, συνιστούν επίσης τον βασικό πυρήνα των βιβλίων του, τα οποία διακρίνονται από την ακραία συμπύκνωση. Μέσα στην απλότητα και στους χαμηλούς φωτισμούς κατοικούν οι συγκινήσεις, αυτές που μας βοηθούν να οικειοποιούμαστε τον χρόνο που πέρασε. Να τον ανακτούμε άραγε; Και αυτό. Δεν θα έλεγα ωστόσο πως εδώ έχουμε ένα εγκώμιο της σκιάς (αυτό στον 20ό αιώνα το πέτυχε μόνον ο Μπόρχες). Ας πούμε ότι η ζωή, οι παραστάσεις που ανακαλούνται και το περιβάλλον μέσα στο οποίο προβάλλονται στο έργο του Μοντιανό συνθέτουν ένα γοητευτικό μετοίκασμα της μνήμης.

Πρόκειται λοιπόν για συγγραφέα που βασίζει την αφήγησή του κατ' εξοχήν στη μνημοτεχνική. Αλλωστε προέρχεται από μια γλώσσα που μας έδωσε τον μείζονα μάστορα της μνημοτεχνικής στον 20ό αιώνα. Εννοώ βεβαίως τον Προυστ - χωρίς φυσικά να κάνω αφελείς παραλληλισμούς ή συγκρίσεις.

Βιβλίο μνημοτεχνικής είναι ως έναν βαθμό το Ηταν όλοι τους τόσο καλά παιδιά, όπου περιγράφεται η ζωή σε ένα κολέγιο στα περίχωρα του Παρισιού στο οποίο οικότροφοι ήταν παιδιά λίγο-πολύ εγκαταλελειμμένα από τις οικογένειές τους - μαύρα πρόβατα,

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

13

με δυο λόγια. Και η ζωή αυτή ανασυντίθεται είκοσι χρόνια αργότερα από έναν αφηγητή που διαθέτει εκπληκτική μνήμη.

Η Μικρή Μπιζού είναι επίσης βιβλίο μνημοτεχνικής, όπου όμως δεν λείπουν τα απρόοπτα και οι εκπλήξεις. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στο Νυχτερινό ατύχημα, μυθιστόρημα ακραίας συμπύκνωσης όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συνυπάρχουν ή και συγκρούονται μέσα σε 110 μόνο σελίδες.

Όσο για το αστικό περιβάλλον, που συνιστά τον προνομιακό χώρο του σύγχρονου μυθιστορήματος, το Παρίσι, όπως αναδύεται μέσα από τις σελίδες του Μοντιανό, είναι μια πόλη του ημίφωτος που θυμίζει σε πολλά τις ασπρόμαυρες ταινίες της νουβέλ βαγκ. Και εδώ όπως και εκεί η νοσταλγία είναι η άλλη όψη της μελαγχολίας.

Σε μια εποχή ακολασίας των αφηγήσεων, όπου πολλά ευπώλητα μυθιστορήματα λίγο απέχουν από το να τα χαρακτηρίσει κανείς αντίστοιχα των βιντεοκλίπ, βραβεύεται από τη Σουηδική Ακαδημία ένας συγγραφέας ατμόσφαιρας από τον οποίο μπορεί μεν να λείπουν η χειρονομία, το πλάτος και η στάση απέναντι στα μεγάλα κοινωνικά ή συνειδησιακά προβλήματα, αλλά δεν λείπουν η ευαισθησία και, κυρίως, αυτό που αποκαλούμε «λογοτεχνικότητα», που δεν παραπέμπει μόνο στο ύφος αλλά και στις ανθρώπινες αξίες οι οποίες ορίζουν τη ζωή μας.

Ο Μοντιανό δεν είναι βεβαίως Σαρτρ, Καμί ή Μαλρό - για να αναφέρω τους τρεις μείζονες πεζογράφους του γαλλικού ανθρωπισμού στον 20ό αιώνα. Είναι όμως ένας πολύ καλός συγγραφέας.

Πηγή: http://www.tovima.gr/

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

14

Της Λίνας Ρόκου

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης για τον Patrick Modiano

Ο πεζογράφος και μεταφραστής έργων του Modiano μιλάει στην Λίνα Ρόκου για τον νέο κάτοχο του Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Ο Γάλλος πεζογράφος Patrick Modiano βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2014. Χαρακτηρίστηκε από τη Σουηδική Ακαδημία ως «ο Marcel Proust της εποχής μας» και σύμφωνα με την ανακοίνωσή της βραβεύεται «για την τέχνη της ανάμνησης με την οποία ζωντανεύει τις πιο ασύλληπτες ανθρώπινες μοίρες και αποκαλύπτει τον πραγματικό κόσμο της κατοχής». Ο 69χρονος Modiano έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία στο παρελθόν αλλά ο ίδιος κρατά μια ιδιαιτέρως διακριτική στάση αποφεύγοντας συχνές δηλώσεις και εμφανίσεις.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

15

Ο Modiano μεταφράζεται στα ελληνικά από το 1987. Τα δύο τελευταία βιβλία του που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Πόλις έχουν μεταφραστεί από τον Αχιλλέα Κυριακίδη, τον σπουδαίο πεζογράφο και μεταφραστή που έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης, με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη Μετάφρασης και το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γαλλόφωνης Λογοτεχνίας ΕΚΕΜΕΛ. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης, που δηλώνει θαυμαστής της γραφής του Modiano, μιλάει στην Popaganda για το λογοτεχνικό πρόσωπο των ημερών.

Πατρίκ Μοντιανο-Φρανσουάζ Αρντί στο Δάσος της Βουλόνης, στα 1969

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

16

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της γραφής του Modiano που τον κατατάσσουν στους κορυφαίους εν ζωή πεζογράφους;

Στη λίστα της αναγνωστικής μου συνείδησης, ο Patrick Modiano είχε ήδη καταταγεί στην κορυφαία πεντάδα των εν ζωή συγγραφέων πολύ πριν οι απρόβλεπτοι γκουρού της Σουηδικής Ακαδημίας αποφασίσουν να τον ανασύρουν από την “boutique obscure” του, το συγγραφικό του εργαστήριο, και να του χαρίσουν μια διασημότητα που ο ίδιος δεν επιδίωξε ποτέ. Όσο για τα χαρακτηριστικά της γραφής του για τα οποία με ρωτάτε, θα σας απαντήσω όχι ως θεωρητικός της λογοτεχνίας (που δεν είμαι), αλλά ως επαρκής αναγνώστης (που νομίζω ότι είμαι) και ως θιασώτης και διάκονος της μικρής φόρμας (που είμαι σίγουρα). Ο Modiano, καίτοι κληρονόμος της παράδοσης των μεγάλων αφηγηματικών συνθέσεων της γαλλικής γραμματείας, είναι ένας «ταπεινός», ολιγόλογος, πυκνός συγγραφέας, στα όρια του αφηγηματικού μινιμαλισμού, που όλοι σχεδόν οι ήρωές του ξεναγούνται στα ορύγματα του χρόνου, αναζητώντας (ή κατασκευάζοντας) σωσίβιες μνήμες. Κι αν σας αιφνιδίασε το ρήμα «ξεναγούνται», σας παραπέμπω στο μότο του Thomas Hardy που προέταξα στο Επίμετρό μου της αριστουργηματικής «Μικρής Μπιζού» την οποία είχα την τιμή να μεταφράσω για τις Εκδόσεις Πόλις: «Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα».

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

17

Ποιο είναι το αγαπημένο σας απόσπασμα από βιβλίο του Modiano και γιατί;

Εις επίρρωσιν, κι αφού μνημονεύσαμε τη «Μικρή Μπιζού», το αγαπημένο μου μυθιστόρημα του Modiano, επιτρέψτε μου να παραθέσω όχι απλώς ένα οποιοδήποτε απόσπασμα από αυτό το βιβλίο, αλλά την αρκτική του παράγραφο: «Γύρω στα δώδεκα χρόνια είχαν περάσει από τότε που δε μ’ έλεγαν πια “Mικρή Μπιζού”, και βρισκόμουν στη στάση του μετρό Σατλέ, σε ώρα αιχμής. Ήμουν ανάμεσα στο πλήθος που βάδιζε πάνω στον ατελείωτο κυλιόμενο διάδρομο. Μια γυναίκα φορούσε ένα κίτρινο παλτό. Το χρώμα του παλτού της είχε τραβήξει την προσοχή μου, και την έβλεπα από πίσω, πάνω στον κυλιόμενο διάδρομο. Ύστερα πήρε το διάδρομο με την ένδειξη “Κατεύθυνση: Σατό-ντε-Βενσέν”. Τώρα ήμαστε ακίνητοι, στριμωγμένοι στη μέση της σκάλας, περιμένοντας ν’ ανοίξει το πορτάκι. Εκείνη στεκόταν δίπλα μου. Τότε είδα το πρόσωπό της. Η ομοιότητά του με το πρόσωπό της μητέρας μου ήταν τόσο χτυπητή, που σκέφτηκα ότι ήταν αυτή”. Χωρίς πολλά πολλά, μέσα σε μία παράγραφο, την πρώτη πρώτη του βιβλίου, ο Modiano ορίζει το χώρο (Παρίσι) και το φύλο του πρωτοπρόσωπου αφηγητή, εισάγει τον αναγνώστη στο θέμα (αναζήτηση της μητέρας) κι αφήνει το χρόνο να διαχυθεί και να δεσπόσει στην αφήγηση με όλες τις εκφάνσεις του και όλη του τη σχετικότητα: «Γύρω στα δώδεκα χρόνια είχαν περάσει από τότε που δε μ’ έλεγαν πια…». Κάθε καλλιτέχνης έχει τις εμμονές του. Το θέμα είναι να τις υπηρετεί με μαεστρία και ανανεούμενη ευρηματικότητα.

Βρίσκεστε σε ένα καφέ παρέα με τον Modiano. Τι συζητάτε;

Θα είναι το Café de la Jeunesse Perdue (της Χαμένης Νιότης). Θα έχω μπει τρέμοντας. Θα είναι καθισμένος. Δε θα τον αφήσω να σηκωθεί ευγενικά για να με υποδεχθεί. Θα του σφίξω το χέρι. Θα μου χαμογελάσει – το ξέρω. Και τότε θα ’ρθει μέσα μου ξανά, ωραία απρόσκλητη, η φράση που κλείνει το ομότιτλο μυθιστόρημά του: «Αυτό είναι. Αφήσου».

Πηγή: http://popaganda.gr/

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

18

Φίλιπ Κερ: «Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι χτύπησα φλέβα»

Αν ο Φίλιπ Κερ μοιάζει με τον Βερολινέζο Μπέρνι Γκούντερ, τον ήρωα των νουάρ μυθιστορημάτων του που διαδραματίζονται στη Γερμανία του '30, στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, τότε είναι ένας τύπος σαρκαστικός και απότομος, με τραχύ χιούμορ και με μια αίσθηση δικαίου παρόμοια με εκείνη του Φίλιπ Μάρλοου. Πίνει και καπνίζει πολύ και οι περιπέτειες στις οποίες τον οδηγεί η ιδιότητά του - ως συγγραφέα έστω, όχι ως ιδιωτικού ερευνητή - αποτυπώνουν πολύ περισσότερα από τα εγκλήματα της εποχής του. Είναι όντως έτσι;

Τεχνικά μιλώντας, φυσικά και όχι: ο Κερ είναι ένας 58χρονος Σκωτσέζος, που εργάστηκε ως κειμενογράφος διαφημιστικής εταιρείας ή ως αρθρογράφος των «Κυριακάτικων Τάιμς» και του περιοδικού «New Statesman» και που κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '80 αφιερώθηκε στη λογοτεχνία. Τόση όμως ήταν η επιτυχία της «Τριλογίας του Βερολίνου», των πρώτων δηλαδή περιπετειών του Μπέρνι που στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τον Κέδρο, ώστε έπειτα από ένα διάλειμμα δεκαπέντε ετών και αφού ο 21ος αιώνας είχε μπει για τα καλά, αποφάσισε να τις συνεχίσει. Ίσως μάλιστα ήταν και αυτός ακριβώς ο αιώνας (που δεν εκπλήρωσε δα και όλα όσα υποσχέθηκε) η αιτία ώστε ζητήματα όπως ο πόλεμος, οι δύσκολες σχέσεις των κρατών μεταξύ τους, να αποκαλυφθούν σαν κάτι παραπάνω από φόντο και βάσανο της ζωής του Γκούντερ ή μυθιστορηματικό υλικό του Κερ. Ισως επομένως να έχει πολλά να πει για τον πρώτο ο δημιουργός του, τη Δευτέρα που συνομιλεί με το κοινό του Public. Οσα περίπου είχε να πει, έστω και ηλεκτρονικά, απαντώντας στις ερωτήσεις που του έθεσαν «ΤΑ ΝΕΑ».

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

19

Με το «Άνθρωπος χωρίς ανάσα», η καριέρα του Μπέρνι Γκούντερ ανανεώνεται για, ποιος ξέρει πόσον καιρό ακόμα. Πλέον, υπάρχει μέχρι και ιστοσελίδα για τους λάτρεις του. Θα λέγατε ότι χτυπήσατε φλέβα χρυσού με τον Γκούντερ;

Όχι, ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι χτύπησα φλέβα. Πήρε τόσο πολύ καιρό σε αυτόν τον χαρακτήρα για να γίνει δημοφιλής - ξεκίνησα να γράφω το πρώτο βιβλίο το 1985 - που δεν μπορώ να αρχίσω να το σκέφτομαι σαν αβίαστη επιτυχία, οποιουδήποτε είδους. Η φλέβα χρυσού, υπονοεί κάτι το ξαφνικό. Εγώ γράφω αυτά τα βιβλία - τα οποία είναι ακόμα μόνο εννιά - εδώ και τόσον καιρό, που είναι λες κι ο Μπέρνι βρίσκεται στο πλάι μου τη μισή μου ζωή. Νομίζω πάντως ότι υπάρχει μια σειρά από λόγους για την αυξανόμενη δημοτικότητά του. Οφείλεται κυρίως στην αίσθηση του χιούμορ και τις καυστικές διατυπώσεις του. Είναι όμως και ένας φοβερός επιζών και στον κόσμο αρέσουν και οι επιζώντες. Ίσως επίσης έχει κάτι σημαντικό να πει για την ανθρώπινη συνθήκη. Μου αρέσει να το πιστεύω αυτό. Αλήθεια, είναι πολύ φιλοσοφημένος χαρακτήρας.

Εκτός από ωραίο και ενδιαφέρον σκηνικό για αστυνομική ή κατασκοπική μυθοπλασία, όπως, ας πούμε, η Νέα Υόρκη του ‘30 και του ‘40, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος προσδιορίζει και τη φύση των εγκλημάτων στα βιβλία με τον Γκούντερ. Αυτό κάνει τα πράγματα δυσκολότερα ή ευκολότερα για εσάς;

Καταρχάς, για να είμαι ειλικρινής, δεν μου αρέσει ιδιαίτερα κανένα είδος αστυνομικών ή κατασκοπικών μυθιστορημάτων. Βλέπω τον εαυτό μου περισσότερο σαν συγγραφέα ιστορικό ή πολιτικό. Το μεγαλύτερο μέρος της αστυνομικής λογοτεχνίας μού φαίνεται αρκετά ακίνδυνο και περιοριστικό, με την ισορροπία να αποκαθίσταται στο τέλος. Το θέμα με τον Μπέρνι είναι ότι η ισορροπία δεν αποκαθίσταται ποτέ στην πραγματικότητα. Μου αρέσει να γράφω για αυτόν εντάσσοντάς τον στην περίοδο του πολέμου, γιατί το κοντράστ μεταξύ αυτού που συμβαίνει στον ίδιο και εκείνου που συμβαίνει στο φόντο φαίνεται πιο ακραίο.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

20

Η παλιά πεποίθηση, σύμφωνα με την οποία η λογοτεχνία μάς δίνει ενίοτε καθαρότερη εικόνα από την ιστοριογραφία, είναι άραγε ακόμα επίκαιρη όσον αφορά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Νομίζω ότι η λογοτεχνία για ιστορικά θέματα είναι συχνά πιο ενδιαφέρουσα και πιο καλογραμμένη από τη ρεαλιστική Ιστορία. Οι ιστορικοί το έχουν αντιληφθεί και πλέον γράφουν Ιστορία που διαβάζεται πιο πολύ σαν μυθιστόρημα. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν περιπτώσεις που η Ιστορία μάς παρέχει υπερβολικά πολλά. Ο Αντονι Μπίβορ δίνει τεράστιες ποσότητες από λεπτομέρειες, που είναι επιπρόσθετες των αναγκαίων. Κατά τη γνώμη μου, ουκ εν τω πολλώ το ευ.

Η σύγκριση μεταξύ της κοινωνικής και εκλογικής ανόδου της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς σήμερα, από τη μια, και της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και της επικράτησης των Ναζί, από την άλλη, είναι αρκετά συνηθισμένη – τουλάχιστον στην Ελλάδα. Πιστεύετε ότι ο κίνδυνος μιας ακροδεξιάς εκλογικής νίκης, στη Γαλλία λ.χ., με τον τρόπο του Χίτλερ, είναι υπαρκτός;

Πάρα πολύ, ναι. Δεν μπορείς όμως να κατηγορήσεις τους ανθρώπους που τους ψήφισαν, γιατί, συχνά, απλώς ανησυχούν για το μέλλον των χωρών τους. Πρέπει να υπάρξει μια καλύτερη, ευρωπαϊκού βεληνεκούς πολιτική για τη μετανάστευση, που να αποτρέπει κόμματα σαν τη Χρυσή Αυγή και το Εθνικό Μέτωπο να αποκτήσουν οποιαδήποτε ελκυστικότητα. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να είναι κανείς πατριωτικός. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να θέλει να περιορίσει τη μετανάστευση – ειδικά όταν μια χώρα είναι ήδη στριμωγμένη. Κακό είναι όταν αδίστακτοι τύποι διαρπάζουν τέτοιες πεποιθήσεις και τις εκμεταλλεύονται. Πρέπει να δοθούν περισσότερα χρήματα από τις βορειοευρωπαϊκές χώρες, ώστε να προστατευθούν τα νότια σύνορα της Ευρώπης. Περισσότερα χρήματα για την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία, που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της παράνομης μετανάστευσης.

Ποια είναι τα διδάγματα και οι συνέπειες του πρόσφατου δημοψηφίσματος στη Σκωτία;

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

21

Ήταν κάτι το πολύ διασπαστικό. Ήμουν εναντίον της ανεξαρτησίας. Νομίζω ότι ήταν η πιο τρελή ιδέα που προήλθε από τη Σκωτία μετά την επινόηση της γκάιντας. Μου φαίνεται ότι οι Σκωτσέζοι έχουν κάτι κοινό με αρκετούς Έλληνες, με την έννοια ότι συχνά κατηγορούν άλλους για τα προβλήματά τους. Οι Σκωτσέζοι κατηγορούν για τα στραβά τους τούς Άγγλους την τελευταία φορά που βρισκόμουν στην Ελλάδα, πολλοί από τη Δεξιά έμοιαζαν να θέλουν να κατηγορήσουν τους Ασιάτες για τα προβλήματα της χώρας.

Σε μια συνέντευξή σας λίγο πριν από το δημοψήφισμα, υπαινιχθήκατε ότι μια πιθανή ανεξαρτησία της Σκωτίας θα έφερνε τη χώρα σε χειρότερη θέση από εκείνη της Ελλάδας. Είστε της άποψης ότι, μακροπρόθεσμα, τα μικρά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κατά κάποιον τρόπο καταδικασμένα να υποφέρουν;

Το όλο πράγμα δεν είχε λογική από οικονομική άποψη. Προσπαθούσα να αφυπνίσω τους ανθρώπους για το γεγονός ότι η Ελλάδα υποφέρει από ένα τεράστιο ποσοστό ανεργίας και ότι πολλοί επενδυτές την εγκαταλείπουν. Όντως νομίζω ότι οι μικρές χώρες είναι πιο πιθανό να υποφέρουν. Αλλά στην περίπτωση της Σκωτίας τα δεινά είναι δικής της παραγωγής. Πολλοί Σκωτσέζοι δεν θέλουν να εργαστούν. Δεν μπορώ να σκεφτώ ένα επιτυχημένο κράτος να στηρίζεται σε έναν πληθυσμό που πιστεύει ότι οι δουλειές στον δημόσιο τομέα θα παραγάγουν φορολογήσιμους πόρους, στους οποίους θα στηριχθεί με ασφάλεια μια οικονομία. Οι δαπάνες πρέπει να περικοπούν σχεδόν σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Δεν μπορείς να ξοδεύεις κάτι που δεν έχεις.

Πού λοιπόν μπορούμε να αποδώσουμε τις τελευταίες αυτονομιστικές τάσεις σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία, το Βέλγιο ή η Ιταλία;

Στη γενική δυσαρέσκεια, σίγουρα. Στη σκέψη μου, όμως, σημασία δεν έχει το από πού προέρχεσαι, αυτό που μετράει περισσότερο είναι το πού πηγαίνεις. Στη ζωή. Δεν έχω νιώσει ποτέ προσδιορισμένος από το γεγονός ότι είμαι Σκωτσέζος. Κάθε άλλο. Ο αυτονομισμός βασίζεται στον εθνικισμό, που συχνά έχει ένα ρατσιστικό συστατικό. Οι Σκωτσέζοι αρέσκονται να μισούν. Τους Άγγλους. Οι Άγγλοι, ωστόσο, δεν αισθάνονται καμία εχθρότητα απέναντι στους Σκωτσέζους. Οι Σκωτσέζοι είναι γεμάτοι θυμό, συχνά κακοδιαχειρισμένο, που στρέφεται από τον έναν εναντίον του άλλου. Πρόκειται για μια

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

22

πολύ θυμωμένη χώρα. Μου πήρε χρόνια να ξεφύγω από το να είμαι αυτό το είδος Σκωτσέζου – το είδος που θα ξεκινούσε έναν καβγά με οποιονδήποτε.

Επιστρέφοντας στη λογοτεχνία, το «Prayer», ένα από τα πρόσφατα αυτόνομα μυθιστορήματά σας, καταπιάνεται μεταξύ άλλων με τα ζητήματα του Θεού και της πίστης. Είναι ασφαλές να πούμε ότι οι επόμενοι πόλεμοι, αν όχι πολλοί τρέχοντες, θα έχουν αποκλειστικά θρησκευτικές αιτίες; Εκπληρώνονται οι προφητείες του Σάμιουελ Χάντιγκτον;

Η θρησκεία μάς ζητάει να την πάρουμε στα σοβαρά. Αρχίζω και κουράζομαι όμως λίγο με το να ακούω ανθρώπους να μιλάνε για τον Χριστό σαν να συνδέεται με καθετί. Μια ιστορία είναι. Τουλάχιστον, κανείς πια δεν την παίρνει τόσο σοβαρά ώστε να σκοτώνει στο όνομα του Χριστού. Δυστυχώς δεν ισχύει το ίδιο και για το Ισλάμ. Παρ’ όλες τις διαμαρτυρίες των «πιστών», το Ισλάμ μοιάζει πολύ θυμωμένο με τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν μπορώ να ανέχομαι τον θυμό τους. Με ενοχλεί. Θέλω να τους πω πού να τα χώσουν τα πιστεύω τους. Ανεκτικότητα, κατανόηση, κόσμια αντιπαράθεση, διπλωματία – έτσι λειτουργεί ο πολιτισμός. Όχι κόβοντας κεφάλια στο YouTube.

Για χάρη πάντως του «Prayer» κάνατε εκτεταμένη έρευνα σε πηγές και αρχεία, όπως εξάλλου και για την «Τριλογία του Βερολίνου» και τα υπόλοιπα βιβλία με τον Μπέρνι Γκούντερ. Είναι αυτή προϋπόθεση της καλής λογοτεχνίας;

Ερευνώ θέματα γιατί με ενδιαφέρουν, όχι γιατί το βλέπω σαν το μυστικό της επιτυχίας. Δουλειά είναι. Απαραίτητη δουλειά. Μου αρέσει να είμαι πληροφορημένος. Όλο κι όλο, αυτό είναι η έρευνα. Το να είσαι καλά πληροφορημένος για κάτι πριν γράψεις για αυτό. Σε τέτοιο βαθμό, που θα πρέπει να συγχωρήσετε τις συχνά αδαείς απόψεις μου για την Ελλάδα. Συνάντησα τη Βικτόρια Χίσλοπ τις προάλλες και μου είπε πόσο υπέροχη είναι η χώρα. Έχω έρθει σε αυτήν τρεις φορές μέσα σε δύο χρόνια και κάθε φορά μού αρέσει όλο και περισσότερο. Την τελευταία φορά, επισκέφθηκα έναν καλό μου φίλο στην Πάρο. Είναι γλύπτης και πρέπει να πω ότι ζήλεψα αρκετά τη ζωή του εκεί.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

23

Με ποιον τρόπο σας βοήθησε στη λογοτεχνία η εμπειρία σας ως κειμενογράφου σε διαφημιστική εταιρεία;

Μου έμαθε τα εξής: 1) Να είμαι υπομονετικός όταν οι άλλοι είναι πολύ αγενείς απέναντί μου. 2) Να δέχομαι την κριτική. 3) Να φαίνομαι βέβαιος για κάτι που δεν γνωρίζω καθόλου. Αυτό λέγεται μπουρδολογία. Είμαι ειδικός στην μπουρδολογία. 4) Να είμαι περιεκτικός. 5)Να είμαι άνετος. 6) Να είμαι γοητευτικός. 7) Να απολαμβάνω δεόντως τα έξοδα αποστολής μου.

Το τηλεοπτικό δίκτυο HBO ετοιμάζεται επίσης να μεταφέρει την «Τριλογία του Βερολίνου» στη μικρή οθόνη. Φοβάστε ποτέ ότι η τηλεόραση θα κερδίσει τη μάχη για τον δημοφιλέστερο αφηγητή και ότι τα μυθιστορήματα θα ξεθωριάσουν;

Κάθε στιγμή...

Πηγή: http://www.tanea.gr/

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

24

Τον Οκτώβριο ο Όσκαρ Ουάιλντ θα γινόταν 160 χρονών. Το πνεύμα του είναι πιο νέο από ποτέ.

Χρόνια πολλά, Όσκαρ!

Της Λένας Φουτσιτζή

Αυτό που ξέρουμε είναι ότι ο Ουάιλντ αναφέρει τον Μπούσνελ σε γράμματα του και ότι του έστειλε χρήματα μετά την αποφυλάκισή του...

Πρώτα, ένα στοιχείο της ζωής του Όσκαρ που βγαίνει για πρώτη φορά στην επιφάνεια: μια φωτογραφία ενός άντρα της εργατικής τάξης, ο οποίος «είχε τραβήξει» τον Όσκαρ, όταν και οι δύο ήταν στη φυλακή του Reading, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής μεταξύ τους σχέση.

Ο Όσκαρ Ουάιλντ το 1865 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση λόγω ομοφυλοφιλίας – για την ακρίβεια, για «σοδομισμό». Σε ένα γράμμα ο πλέον φυλακισμένος και απομονωμένος ποιητής, συγγραφέας και λάτρης της καλής ζωής ανέφερε έναν «μικρό σκουρομάτη» που τώρα θεωρείται ότι πρόκειται για τον εργάτη Bushnell, ο οποίος βρέθηκε 21 φορές στη φυλακή για κλοπή.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

25

Δεν υπάρχουν φωτογραφίες των φυλακισμένων εκείνης της εποχής αλλά η φωτογραφία του Bushnell υπάρχει επειδή έκανε συνεχείς παραβάσεις του νόμου. Ο καθηγητής Peter Stoneley του πανεπιστημίου του Reading, ο οποίος έκανε την ανακάλυψη, δήλωσε επίσης τα εξής σχετικά:

«Δεν ξέρουμε λεπτομέρειες για τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ Ουάιλντ και Μπούσνελ. Ξέρουμε όμως ότι επισήμως απαγορευόταν στους φυλακισμένους της Βικτωριανής εποχής να μιλάνε μεταξύ τους, πόσο μάλλον να τρώνε ή να δουλεύουν μαζί, ή να σχηματίζουν προσωπικές σχέσεις.. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι ο Ουάιλντ αναφέρει τον Μπούσνελ σε γράμματα του και ότι του έστειλε χρήματα μετά την αποφυλάκισή του, ενώ περαιτέρω συναντήσεις μεταξύ τους είναι απίθανες.»

Μια οικογένεια για tabloid

O πατέρας του Όσκαρ, Sir William Wilde, ήταν ένας διάσημος οφθαλμίατρος και χειρουργός. Τα ενδιαφέροντά του επεκτεινόταν πέρα από την ιατρική επιστήμη, φτάνοντας στην αρχαιολογία, στις φυσικές επιστήμες, στην λαογραφία της Ιρλανδίας και στο αλκοόλ. Πριν παντρευτεί τη μητέρα του Όσκαρ είχε τη φήμη πλέιμποϊ. Ήταν πατέρας αρκετών παιδιών εκτός γάμου, αλλά δυστυχώς όλα πέθαναν σε πολύ μικρή ηλικία.

Το πρώτο ερωτικό τρίγωνο της ζωής του

Η μητέρα του Όσκαρ, η Λαίδη Τζέιν, ήταν μια ποιήτρια, ακτιβίστρια, και μια γυναίκα που έκανε εντύπωση. Ήταν γνωστή για τα λογοτεχνικά σαλόνια που διοργάνωνε καλώντας όλους τους σταρ των τεχνών της εποχής. Ο μικρός Όσκαρ συμμετείχε από μικρός σε αυτές τις συναντήσεις, αρχικά σιωπηλός σε μια γωνία, παρακολουθώντας τις συζητήσεις. Πολύ σύντομα ήταν σε θέση να συνομιλεί με τους καλεσμένους και να

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

26

συμμετέχει ως ίσος. Μεταξύ των καλεσμένων ήταν η όμορφη κοσμική Florence Balcombe που τράβηξε γρήγορα την προσοχή του Όσκαρ. Για κάποιο διάστημα όλοι θεωρούσαν ότι οι δυο τους θα παντρευτούν, μέχρι να εμφανιστεί ο Bram Stoker, ήδη διάσημος από το βιβλίο "Dracula". H Florence αμφιταλαντεύτηκε για λίγο, για να καταλήξει να διαλέξει τον Stoker. Όταν ο Όσκαρ έμαθε για τον αρραβώνα, έγραψε ένα γράμμα στην πρώην αγαπημένη του δηλώνοντας ότι θα εγκαταλείψει την Ιρλανδία για πάντα. Και τελικά, το έκανε.

Εσωτερική διακόσμηση

Ο Όσκαρ αγαπούσε την αισθητική περισσότερο και από τη λογοτεχνία. Έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον στη μόδα και φρόντιζε τα ρούχα του, αγαπούσε το εξαιρετικό φαγητό και το καλό κρασί, και ενδιαφερόταν για την εσωτερική διακόσμηση. Ως νιόπαντρος και επίδοξος συγγραφέας μετακόμισε με τη γυναίκα του, Κόνστανς, στην οδό Tite στην περιοχή Chelsea του Λονδίνου, που τότε ήταν μια περιοχή μποέμ, γεμάτη με ποιητές και καλλιτέχνες. Μέσα σε αυτό το σπίτι έγραψε το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι και μερικά από τα πιο διάσημα θεατρικά του έργα.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

27

Στην οδό Tite στην περιοχή Chelsea του Λονδίνου μετακόμισε νιόπαντρος...

Το σπίτι του δεν ήταν μόνο ένας χώρος διαμονής, ήταν και μια βιτρίνα, μια έκθεση της αισθητικής του. Η διακόσμηση έγινε σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Edward Godwin και τον καλλιτέχνη Whistler. «Έχω μια τραπεζαρία σε διαφορετικούς τόνους του λευκού, με άσπρα μαξιλάρια κεντημένα με κίτρινο μετάξι. Το αποτέλεσμα είναι απολύτως υπέροχο και το δωμάτιο θαυμάσιο». Το γραφείο του ήταν γεμάτο με ντιβάνια ανατολικού τύπου, γιαπωνέζικες μεταξοτυπίες και άλλα διακοσμητικά στοιχεία της Ανατολής, αν και το χρησιμοποιούσε περισσότερο για να καπνίζει, παρά για να γράφει. Του άρεσε να γράφει στο ισόγειο, σε ένα δωμάτιο που έβλεπε στο δρόμο, με κίτρινους τοίχους και κόκκινη λάκα για διακοσμητικές λεπτομέρειες, ένα άγαλμα του Ερμή και έργα του Monticelli και του Simeon Solomon.

H κάρτα που τον καταδίκασε ήταν ανορθόγραφη

Την εποχή που απολάμβανε τις μεγαλύτερές του επιτυχίες στο θέατρο ο Όσκαρ ξεκίνησε την θυελλώδη του σχέση με το νεαρό Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Στις 18 Φεβρουαρίου 1895 ο πατέρας του Ντάγκλας, ο μαρκήσιος του Κουίνσμπερι, αναζητώντας τον Όσκαρ Ουάιλντ άφησε την κάρτα του στον αρχισερβιτόρο του ιδιωτικού κλαμπ Albermarle, με τη σημείωση «to Oscar Wilde: Posing Somdomite" αντί

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

28

του σωστού "sodomite". Η σχέση των δύο αντρών ήταν γνωστή σε όλους, αλλά ο Όσκαρ εξοργίστηκε τόσο από την κίνηση που αποφάσισε να κάνει μήνυση. Η απόφαση αυτή κατέστρεψε τη ζωή του.

Γράμμα του μαρκησίου προς τον γιο του, Άλφρεντ Ντάγκλας

1 Απριλίου 1894 Άλφρεντ Η σχέση σου με αυτόν τον άντρα, Ουάιλντ, πρέπει να σταματήσει, αλλιώς θα σε αποκηρύξω και θα σταματήσω να σου δίνω λεφτά. Δεν θα επιχειρήσω να αναλύσω αυτή την σχέση, και δεν κατηγορώ – αλλά για μένα το να παριστάνεις κάτι είναι το ίδιο με το να είσαι αυτό το κάτι. Σε είδα με τα ίδια μου τα μάτια σε αυτή την απεχθή και αηδιαστική σχέση, όπως φάνηκε από τον τρόπο σου και τις εκφράσεις σου. Γι' αυτό ο κόσμος λέει αυτά που λέει. Και έχω ακούσει, αν και μπορεί να μην ισχύει, ότι η γυναίκα του έχει την πρόθεση να πάρει διαζύγιο λόγω σοδομισμού και άλλων εγκλημάτων. Είναι αλήθεια αυτό, ή δεν το ξέρεις; Αν πίστευα ότι είναι αλήθεια, και αν γινόταν κοινή γνώση, θα ήμουν δικαιολογημένος αν τον πυροβολούσα.

Ο ΑΗΔΙΑΣΜΈΝΟΣ ΠΑΤΈΡΑΣ ΣΟΥ

O Άλφρεντ απάντησε στο γράμμα με το εξής τηλεγράφημα: «Τι αστείο ανθρωπάκι που είσαι.»

Πηγή: www.lifo.gr

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

29

Της Βίκυς Καλοφωτιά

Αιμίλιος Σολωμού: “Η Αμφίπολη επαναφέρει την πίστη σε ξεχασμένες οικουμενικές αξίες”

Υπάρχουν φορές που ένα ταξίδι είναι ικανό να μας αγγίξει τόσο πολύ “σπέρνοντας μέσα μας σπόρους” που όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή αποδίδουν καρπούς που κατορθώνουν να συγκινήσουν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Κάπως έτσι γεννήθηκε και το βιβλίο του συγγραφέα, Αιμίλιου Σολωμού, με τον τίτλο “Ημερολόγιο μιας Απιστίας”-που το 2013 απέσπασε το Βραβείο της Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης-καθώς “το εκπληκτικό τοπίο, τα χρώματα, τα βράχια, η θάλασσα και το ταπεινό, ανθρώπινο περιβάλλον”, όπως χαρακτηριστικά λέει, “μίλησαν” μέσα του από την πρώτη επίσκεψή

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

30

του στις Κυκλάδες, τον καιρό που ήταν ακόμη φοιτητής. Από τότε μέχρι σήμερα πολλά συνέβησαν, τα οποία γέμισαν τον κόσμο γύρω μας με ασχήμια. Κι όμως η ομορφιά είναι ακόμη ζωντανή. Στα πρόσωπα των ανθρώπων όταν γελούν, στη θάλασσα όταν είναι γαλήνια, στα πρόσφατα ευρήματα στην Αμφίπολη. Φτάνει μόνο να θέλουμε να την ανακαλύψουμε…

“Ημερολόγιο μιας Απιστίας”, ο τίτλος του βιβλίου σας που ταξιδεύει ήδη εκτός συνόρων. Πώς εμπνευστήκατε τους ήρωες που πρωταγωνιστούν στις σελίδες του και τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που έκανε τους αναγνώστες να το αγκαλιάσουν;

Είναι ένα μυθιστόρημα που κυοφορούσα εδώ και πολλά χρόνια καθώς κάθε χρόνο ως φοιτητής και μετέπειτα, γοητευμένος από τις σύγχρονες Κυκλάδες πήγαινα από το ένα νησί στο άλλο, προσπαθώντας να ανακαλύψω τον μικρόκοσμό τους. Το εκπληκτικό τοπίο, τα χρώματα, τα βράχια, η θάλασσα, το ταπεινό, ανθρώπινο περιβάλλον με συνάρπαζαν και κάθε φορά που επέστρεφα στην αστική μου βάση, ταξίδευα νοερά στις Κυκλάδες και με κατέβαλλε η αίσθηση ενός περίεργου νόστου. Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό, στρίμωξα τον Δουκαρέλη, καθηγητή, αρχαιολόγο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που ανασκάπτει στο Κουφονήσι.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

31

Στα ερείπια ενός προϊστορικού οικισμού βρίσκει το λείψανο μιας νεαρής γυναίκας, εγκύου που δολοφονήθηκε πριν από 5000 χρόνια. Το λείψανο αποκτά όνομα: Κασσιόπη. Ανάμεσα στα προϊστορικά λείψανα θα ανθίσει ο έρωτας με μια φοιτήτριά του. Ήδη πωλήθηκαν τα δικαιώματα σε πέντε χώρες και αναμένεται να μεταφραστεί και να κυκλοφορήσει σε ισάριθμες γλώσσες, ελπίζω μέσα στο 2015. Νομίζω ότι οι αναγνώστες “αγκάλιασαν” τους κεντρικούς χαρακτήρες, επειδή είναι άνθρωποι με αδυναμίες, άνθρωποι που δοκιμάζονται από τα πάθη τους, γειωμένοι στην πραγματικότητα και σ’ ένα βαθμό γοητευτικοί. Διαπιστώνεται πως η ανθρώπινη φύση παραμένει απαράλλακτη, είτε πρόκειται για ανθρώπους της προϊστορικής εποχής, είτε για ανθρώπους της εποχής μας.

Κατά πόσο μια απιστία αποτελεί και ένα προσωπικό “παράλληλο ημερολόγιο”, όπου καταγράφονται καλά κρυμμένα στοιχεία του χαρακτήρα δύο συντρόφων μέχρι τη στιγμή της οριστικής ρήξης στη σχέση τους;

Αναμφίβολα, είναι μια παράλληλη ζωή, μυστική. Αρχικά είχα σκεφτεί τον τίτλο “Ημερολόγιο Ανασκαφής”. Στη συνέχεια άλλαξε σε “Ημερολόγιο μιας Απιστίας”, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στο γεγονός της απιστίας, καθιστώντας, νομίζω, πιο άμεση και ανθρώπινη την ιστορία του βιβλίου. Φυσικά, μέσα στην απιστία ενυπάρχει η προδοσία, η υποκρισία, η ενοχή. Πρόκειται για ένα συνηθισμένο καθημερινό κοινωνικό φαινόμενο που από μόνο του ίσως λογοτεχνικά να μη λέει πολλά πράγματα.

Έχει, όμως, λογοτεχνικό ενδιαφέρον η συμπεριφορά αυτών των προσώπων: οι σχέσεις μεταξύ τους, τα πλέγματα, το ερωτικό τρίγωνο, οι αντιδράσεις τους, η ρήξη. Όλη αυτή η ατμόσφαιρα που στήνεται γύρω από ένα ανομολόγητο μυστικό, οι κλειστές κάμαρες, οι αντιδράσεις, όταν τα “άπλυτα” βγαίνουν στο φως. Η ζωή από εκεί και πέρα, τα σημάδια που αφήνει αυτό το γεγονός στην ψυχή τους.

Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου, ο καθηγητής Γιώργος Δουκαρέλης, υποκύπτει στον πειρασμό αναζητώντας διέξοδο από τη συμβατική του ζωή. Γιατί πολλές φορές αντί να “κόψουμε μαχαίρι” σχέσεις που μας εγκλωβίζουν, επιλέγουμε να παραμείνουμε κάνοντας πράγματα που πληγώνουν το σύντροφό μας;

Είναι γεγονός πως ο Δουκαρέλης εμφανίζεται δειλός, δεν είναι αποφασισμένος να βάλει ένα οριστικό τέλος στη συμβατική του ζωή. Διστάζει. Κατά βάθος δε θέλει. Δε θέλει να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, γιατί μαζί πέρασαν πολλά και είναι αλήθεια ότι σ’ αυτήν χρωστά ακόμα και την άδεια για την ανασκαφή, όταν τα πάντα φάνηκαν να

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

32

βαλτώνουν στο λαβύρινθο της γραφειοκρατίας. Δε θέλει να χάσει την ηρεμία της καθημερινής του ζωής. Όσο κι αν έπαψε να καίει η φλόγα στην ερωτική σχέση με τη γυναίκα του, εξακολουθεί να την αγαπάει. Και το καινούργιο που ανοίγεται μπροστά του, τον φοβίζει.

Δεν τολμά να προχωρήσει. Κρατάει δυο σκοινιά. Και κατά βάθος του αρέσει. Από τη μια είναι η Μαρία, από την άλλη η Αντιγόνη, νεότερη και αρκετά μικρότερή του. Μέσα σ’ αυτή τη διχοστασία, την εσωτερική-και εξωτερική- δραματικότητα που βιώνει, αναποφάσιστος, τις θέλει και τις δυο. Και έτσι πληγώνεται και πληγώνει και τις δύο συντρόφους του. Φαντάζομαι ότι έτσι θα λειτουργούσαν και πολλοί άλλοι. Αλήθεια, αν κοιτάξουμε γύρω μας, άραγε πόσοι άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια σχέση; Νομίζω, πάρα πολλοί. Ο κάθε άνθρωπος, βέβαια, ενεργεί διαφορετικά σε κάθε περίπτωση.

“…εδώ ό,τι αρχίζει ο τόπος και η θάλασσα, το συνεχίζουν οι άνθρωποι”, διαβάζουμε στο βιβλίο αναφορικά με τα Κουφονήσια. Γιατί επιλέξατε συγκεκριμένα αυτό το μέρος για να εκτυλιχθεί η ιστορία του Γιώργου και της Αντιγόνης;

Η ιστορία θα έπρεπε εκ των πραγμάτων να διαδραματίζεται σε κάποιο κυκλαδίτικο νησί. Απέκλεισα τα γνωστά τουριστικά και πολύβουα νησιά. Ταυτόχρονα ο χώρος έπρεπε να πληροί μια βασική προϋπόθεση: Να βρίσκεται κοντά στο κέντρο του προϊστορικού κυκλαδίτικου πολιτισμού. Είχα περάσει άλλοτε με το πλοίο της άγονης γραμμής και είδα από το κατάστρωμα το Κουφονήσι. Όταν κοίταξα το χάρτη, διαπίστωσα ότι το Κουφονήσι βρίσκεται στην πιο επίκαιρη θέση (τόπος εξορίας, άκρη του κόσμου αναφέρεται στο βιβλίο).

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

33

Μετά από λίγους μήνες, καλοκαίρι, ταξίδεψα εκεί και γνώρισα από κοντά το νησί. Και νομίζω ότι είναι ο ιδανικός χώρος. Το τοπίο είναι, εν πολλοίς, ανόθευτο (τα τελευταία χρόνια υπάρχει τουριστική ανάπτυξη). Εκεί συναντήθηκα με το μύθο, βρήκα τις ομηρικές μου αναφορές, τις περιγραφές, τις αμμουδιές του Ομήρου. Και έπεσα πάνω στα ανθισμένα κρίνα της θάλασσας, τα “pancratium maritimum”, που απεικονίζονται στις τοιχογραφίες της Θήρας.

Πόσο εφικτό είναι για έναν συγγραφέα στην εποχή μας να ξεχωρίσει και να μπορεί να επιβιώνει οικονομικά μόνο μέσω της πένας του;

Στα μέρη μας είναι εξαιρετικά δύσκολο, σχεδόν ανέφικτο, ένας συγγραφέας να βιοπορίζεται αποκλειστικά από τα βιβλία του. Όμως, υπάρχει η παρηγοριά πως κάνει αυτό που αγαπά περισσότερο. Και δεν είναι λίγο. Ικανοποιεί μια βασική υπαρξιακή του ανάγκη. Για να ξεχωρίσει, πρέπει κανείς να ακολουθήσει το ένστικτό του, τον μοναχικό του δρόμο, να είναι απόλυτα συνειδητοποιημένος γι’ αυτό που κάνει, να επιμείνει στην ποιότητα της δουλειάς του, να μην κάνει εκπτώσεις.

Δηλαδή να ακολουθήσει τη συμβουλή που έδωσε κάποτε ο Ρίλκε στα “Γράμματα σ’ έναν νέο ποιητή”, τον Φραντς Κάπους και να απαντήσει στον εαυτό του: “Τούτο πρώτα απ’ όλα: αναρωτηθείτε, την πιο σιγηλή ώρα της νύχτας σας: Πρέπει να γράφω; Ένα έργο είναι άξιο μόνο σαν ξεπηδάει μόνο από μιαν ανάγκη. Βυθιστείτε στον εαυτό σας, ψάξτε στα βάθη, απ’ όπου πηγάζει η ζωή σας. Εκεί θα βρείτε την απόκριση στο ερώτημα: Πρέπει να δημιουργείτε;”. Η καταξίωση είναι βασική για έναν συγγραφέα. Δυστυχώς ή ευτυχώς ο βιοπορισμός έρχεται δεύτερος και καταϊδρωμένος.

“Ένα τσεκούρι στα χέρια σου”, ένα από τα προηγούμενα βιβλία σας που έχει αποσπάσει και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου. Κρίνοντας από τα όσα επικρατούν αυτή τη στιγμή, πού θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε το τσεκούρι για να αρχίζουν να αλλάζουν τα πράγματα;

Το μυθιστόρημα “Ένα τσεκούρι στα χέρια σου”, αναφέρεται σ’ έναν νεαρό, ρομαντικό και παρανοϊκό, αιθεροβάμονα, τον Οδυσσέα, που πιστεύει πως αυτός ο κόσμος έχει ξοφλήσει. Με το τσεκούρι επιχειρεί ν’ αλλάξει τον κόσμο. Πιστεύει πως η ομορφιά είναι αυτή που θα τον σώσει. Μόνο που στη συνέχεια ο Οδυσσέας θα στρέψει το τσεκούρι εναντίον του, αποκόπτοντας το δικό του χέρι. Κατά μία έννοια, και σήμερα, αν και το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 2007, στις παραμονές της μεγάλης λαίλαπας, μας χρειάζεται ένα τσεκούρι. Να γκρεμίσουμε την ασχήμια γύρω μας, τις χρεοκοπημένες

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

34

νοοτροπίες που μας έσυραν εδώ. Και δεν αρκεί αυτό το τσεκούρι, μεταφορικά πάντα μιλώντας, να ρίξει από τα βάθρα τους επίορκους πολιτικούς, τη ριζωμένη απληστία των τραπεζικών και οικονομικών συμφερόντων που οδήγησαν τον τόπο στην καταστροφή και τον κόσμο στην απελπισία.

Όπως ο Οδυσσέας έστρεψε το τσεκούρι εναντίον του ίδιου του εαυτού του, έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Να αποκόψουμε όλα τα καρκινώματα που κατατρώνε τις σάρκες μας. Γιατί έχουμε κι εμείς ευθύνη. Τόσα χρόνια όχι μόνο σιωπούσαμε και σφυρίζαμε αδιάφορα, αλλά συνεργούσαμε κιόλας σ’ αυτήν την κατρακύλα. Αν δεν αρχίσουμε από εμάς, ο καθένας να βάλει το λιθάρι του, το φως θ’ αργήσει ν’ ανατείλει. Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Δείτε την ελληνική ιστορία. Πάντα τα ίδια λάθη, οι ίδιες περιπέτειες (εν πολλοίς τα ίδια πρόσωπα). Δεν μάθαμε τίποτα τόσους αιώνες.

Έχετε στις αποσκευές σας σπουδές Ιστορίας και Αρχαιολογίας και Δημοσιογραφίας κι όμως σας κέρδισε ο τομέας της Εκπαίδευσης. Τι έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή σας την επιλογή;

Οφείλω να διευκρινίσω ότι δεν επέλεξα την εκπαίδευση από μια διάθεση να αναλάβω σταυροφορία για να σώσω τον κόσμο, άλλωστε δεν είμαι ικανός. Ούτε γιατί θεωρούσα τη διδασκαλία λειτούργημα κι εγώ θα ήμουν ο πιστός της υπηρέτης. Ήταν κυρίως η αγάπη μου για την ιστορία. Εργαζόμουν ως δημοσιογράφος και ποτέ δεν είχα φανταστεί τον εαυτό μου στην εκπαίδευση. Είχα εγκαταλείψει τη δημοσιογραφία, για να σπουδάσω ιστορία. Όταν ήρθε ο διορισμός μου, βρέθηκα σε δίλημμα. Είναι πολύ μεγάλη ευθύνη η διδασκαλία και για να είμαι ειλικρινής, επέλεξα την εκπαίδευση και για βιοποριστικούς λόγους.

Δε φανταζόμουν πως θα με παρέσυρε τόσο και πόσο θα αγαπούσα στην πορεία τη διδασκαλία, την εκπαίδευση με μια σχεδόν, ιεραποστολική διάθεση, όσο υπερβολικό κι αν φαίνεται. Τελικά, μπορεί να δίνεις πολλά στην εκπαίδευση, τον ίδιο σου τον εαυτό, αλλά οι εμπειρίες με τα παιδιά, ακόμα και οι κακές και οι ψυχοφθόρες στιγμές, είναι ανεκτίμητες. Και η ανταμοιβή πολλαπλάσια της προσφοράς. Γιατί όλα αυτά σε βοηθούν να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, πλουσιότερος ψυχικά και πνευματικά. Μέσα από τα λάθη σου πολλές φορές. Και όλα αυτά είναι πολύ χρήσιμα για έναν συγγραφέα.

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

35

Στο “Ημερολόγιο μιας Απιστίας” παρακολουθούμε να υφαίνεται μια ολόκληρη ιστορία με φόντο τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Πώς βλέπετε τα πρόσφατα γεγονότα με τις ανασκαφές στo λόφο Καστά της Αμφίπολης; Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι μέσα σε όλη αυτή τη δίνη χάνεται τελικά η ουσία;

Είμαι από αυτούς που παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα όσα έρχονται συνεχώς στο φως. Κάθε τόσο τρέχω στο διαδίκτυο και ψάχνω να διαβάσω ειδήσεις για την Αμφίπολη. Μπορεί, ναι, να γίνεται πολιτική εκμετάλλευση, να υπάρχουν σκοπιμότητες, επικοινωνιακά τερτίπια κι ένα είδος αρχαιολογικού CNN σ’ όλη αυτή την ιστορία, αλλά το μυστήριο, η σταδιακή αποκάλυψή του μέρα παρά μέρα, οι εικασίες, διαμορφώνουν ένα λογοτεχνικό, αστυνομικό αρχαιολογικό θρίλερ εν εξελίξει. Και αυτό με συναρπάζει. Η ομορφιά των ευρημάτων βρίσκεται σε αντίστιξη με την ασχήμια που μας περιβάλλει.

Σ’ έναν κόσμο που καταρρέει, ζοφερό, βάρβαρο, σκεφτείτε: η καταθλιπτική μας καθημερινότητα, η ανεργία, η φτώχεια, οι αυτοκτονίες, οι τζιχαντιστές, ο εμφύλιος στη Συρία, στην Ουκρανία, ο ιός Έμπολα, οι αεροπορικές τραγωδίες, οι χιλιάδες πρόσφυγες του πολέμου που διωκόμενοι, αναζητούν μια καλύτερη ζωή και τελικά πνίγονται και πνίγουν τα όνειρά στους στη Μεσόγειο θάλασσα, μέσα σ’ όλα τούτα, λοιπόν, έρχεται αυτή η ανασκαφή και τα ευρήματα να δώσουν μιαν οικουμενική ελπίδα. Η ομορφιά των ευρημάτων ανοίγει μιαν άλλη προοπτική. Από τη μια τα υπέροχα έργα του παρελθόντος και από την άλλη η σημερινή βαρβαρότητα. Η Αμφίπολη επαναφέρει στο επίκεντρο το ενδιαφέρον για την ελληνική αρχαιότητα, τις οικουμενικές της αξίες, την

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

36

ομορφιά, την αρμονία, το μέτρο, πράγματα που έχουμε ξεχάσει μέσα στον κυκεώνα της σκληρής πραγματικότητας και των προβλημάτων.

Κατά πόσο έχει ο άνθρωπος σήμερα τη δύναμη και το θάρρος που απαιτεί μια “ανασκαφή” μέσα του με ζητούμενο την αυτογνωσία;

Θα έπρεπε να έχει τη δύναμη να προχωρήσει σε μιαν ένδον ανασκαφή. Δυστυχώς, ελάχιστοι είναι αυτοί που θα το πράξουν. Ελάχιστοι αυτοί που θα προχωρήσουν στην αυτοκριτική, στην παραδοχή των λαθών τους, να πουν ένα συγγνώμη, να φτάσουν στην αυτογνωσία. Ζούμε σ’ έναν εγωιστικό κόσμο. “Ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός εναντίον όλων”, είναι ο γερμανικός τίτλος της ταινίας “Το αίνιγμα του Κάσπαρ Χάουζερ”, του Β. Χέρτσογκ.

Θα μπορούσατε να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς να γράφετε;

Η γραφή (και η ανάγνωση) είναι συνυφασμένη με την ύπαρξή μου. Κοιμάμαι και ξυπνώ με αυτή την έγνοια στο μυαλό μου. Ζω μαζί με τους ήρωες των βιβλίων. Ελπίζω μόνο, στο τέλος της ζωής μου, να μη διαπιστώσω με πίκρα ότι έζησα περισσότερο στα βιβλία παρά στην πραγματική ζωή. Νομίζω είναι ένας φόβος, μια έγνοια υπαρξιακή κατά κάποιον τρόπο, που έχει κάθε συγγραφέας που ξημεροβραδιάζεται με ένα βιβλίο στο χέρι. Είναι μια πολύ περίεργη αίσθηση η περιπέτεια της γραφής. Ειδικά όταν γράφει κανείς ένα μυθιστόρημα, μοιάζει να συμμετέχει στην επαναδημιουργία του κόσμου. Εσύ φτιάχνεις τον κόσμο, τους χαρακτήρες, τις ιστορίες. Σαν ένας μικρός θεός που κινεί με νήματα τις μαριονέτες. Γι’ αυτό όχι, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου, τη ζωή μου χωρίς να γράφω. Είναι το οξυγόνο μου.

Ποια είναι τα άμεσα επαγγελματικά σας σχέδια; Έχετε ήδη σκεφτεί το θέμα του επόμενου βιβλίου σας;

Πέρασαν ήδη τέσσερα χρόνια από τότε που έγραψα το “Ημερολόγιο μιας Απιστίας” και οκτώ από το “Ένα τσεκούρι στα χέρια σου”. Τώρα βρίσκομαι προς το τέλος του επόμενου μυθιστορήματος. Είναι ένα θέμα που αφορά τη σύγχρονη Ελλάδα και την Κύπρο και ένα ιστορικό γεγονός του 19ου αιώνα.

Πηγή: http://cultureloversgr.blogspot.com/

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

37

Λογοτεχνικά ξενοδοχεία (1)

Το ξενοδοχείο είναι ένα κουτί της Πανδώρας. Αυτό το κουτί απ’ όπου ξεπήδησαν όλα τα κακά κι όλα τα καλά, και στο βάθος του οποίου έχει μείνει η ελπίδα. Ακολουθώντας τα ίχνη που άφησαν αναρίθμητοι συγγραφείς -ταξιδευτές, τυχοδιώκτες, αλήτες και άστεγοι, σαν τον Βύρωνα, τον Σατωβριάνδο, τον Φλομπέρ, τον Νερβάλ και τον Ρεμπό, τον Λοτί και τον Ρίλκε, τον Ζενέ και τον Κέρουακ κερδίζεις ένα περίσσευμα ψυχής. Το ταξίδι δεν μπορεί να είναι άλλο από συναίσθημα. Άλλος θα ξεχάσει τα πάντα, άλλος θα σημαδευτεί εφ’ όρου ζωής. Υπάρχουν προορισμοί που δεν είναι τίποτε άλλο από ένα γεύμα. Για άλλους, όμως, συνιστούν οριστικούς, όσο και μυστηριακούς αρραβώνες. Το ταξίδι είναι εγωιστικό. Το κουβαλάμε μαζί μας και μόνο το ντεκόρ αλλάζει. Αν το κάνουμε παρέα με τα βιβλία, ταξιδεύουμε όχι μόνο στο χώρο αλλά και το χρόνο, φέρνοντας αντιμέτωπη την εικόνα των άλλων με κείνη των προσωπικών μας εδαφών. Αν οι μετακινήσεις είναι συχνά απατηλές, τα βιβλία είναι ενίοτε η συνείδησή τους. Και

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

38

τα ξενοδοχεία είναι τόποι μετάβασης. Προσωρινά καταφύγια. Κι ακόμα, ένα κλειδί, τοίχοι γύρω από ένα κρεβάτι, τραβηγμένες κουρτίνες σε νέες εμπειρίες. Το ξενοδοχείο είναι ένας ερωτικός τόπος, ευνοεί τη δημιουργία, βγάζει την ψυχή απ’ το λήθαργό της. Πόσο λυπημένα είναι, αλήθεια, τα ξενοδοχεία εκείνα χωρίς τον συγγραφέα τους.

Τότε

Sirenuse Hôtel, Ποζιτάνο, Ιταλία

Ήταν ο Μοράβια που πέταξε για πρώτη φορά τη λέξη «Ποζιτάνο» στον Στάινμπεκ μια πολύ κρύα μέρα στη Ρώμη. «Γιατί να μην πάμε; Είναι από τα πιο όμορφα μέρη της Ιταλίας». Αλλά δεν έφυγαν απ’ την πρωτεύουσα. Όταν όμως άκουσε έναν Αμερικανό να του λέει τα ίδια γι’ αυτό το μέρος στις ακτές του Αμάλφι, βρήκε το χρόνο να κατέβει. Σε ένα κείμενο καμιάς τριανταριάς σελίδων μνημονεύει εκείνον το χειμώνα του 1952 που βρέθηκε στην απόκρημνη ακτή, έναν τόπο τέτοιας ομορφιάς που σου κοβόταν η ανάσα, και στον οποίο επέστρεψε έξι χρόνια αργότερα. «Βρεθήκαμε στο Sirenuse, ένα παλιό σπίτι πατρικίων που μετατράπηκε σε ξενοδοχείο πρώτης τάξης […] Κάθε δωμάτιο έχει το δικό του μικρό μπαλκόνι που βλέπει στη γαλάζια θάλασσα, πέρα ως τα νησιά των Σειρήνων. Ο ιδιοκτήτης είναι ένας ευγενής Ιταλός, ο μαρκήσιος Paolo Sersale που είναι και ο δήμαρχος του Ποζιτάνο· ένας πενηντάρης ομορφάντρας που ντύνεται σαν ψαράς».

Κι ο Τένεσι Ουίλιαμς ήρθε εδώ, κι ο Πολ Μοράν… «Το Ποζιτάνο, το οποίο μόλις και μετά βίας αναφερόταν στους οδηγούς πριν από καμιά εικοσαριά χρόνια, στις μέρες

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

39

μας συναγωνίζεται σε κομψότητα την Ίσκια και το Κάπρι: είναι μια απόκρημνη ακτή πολύ πρωτοποριακή, σου κάνει πολύ δωδεκαφωνική μουσική, αφηρημένη τέχνη και καυτό σορτ, παρά τον κολασμένο δρόμο που οδηγεί ως εκεί…», γράφει στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Εδώ εμπνεύστηκε το 1951 τον «Κύριο Ρίπλεϊ», αραχτή στη βεράντα, η 29χρονη τότε Πατρίτσια Χάισμιθ.

Σήμερα

To Sirenuse, το σπίτι των Σειρήνων, είναι μια οικογενειακή ιστορία, αφού οι Sersale διευθύνουν το μέρος μέχρι και σήμερα. Την απόφαση να μετατρέψουν τη θερινή τους κατοικία (ένα παλατάκι του 18ου αι.) σε ξενοδοχείο την πήραν το 1951. Από τότε στάθηκε αδύνατο κάποιος να αντισταθεί στη γοητεία και τη θέα του. 65 δωμάτια όλα κι όλα σ’ ένα ψαράδικο χωριό στον κόλπο του Σαλέρνο που διατηρούν την ατμόσφαιρα της φαμίλιας, τη θαλπωρή και το παραμύθι μιας απαράμιλλης sophistication ακόμα και στην παραμικρή λεπτομέρεια. Παλιά έπιπλα, πίνακες και γκραβούρες μεγάλων δασκάλων, βαρύτιμα χαλιά σκορπισμένα παντού έχουν καθένα την ιστορία του. Εκλέπτυνση σε συνδυασμό με σύγχρονη άνεση.

Πηγή : http://www.andro.gr

Νοέμβριος 2014 Βιβλιοτρόπιο 32

40

Λέσχες Ανάγνωσης ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ/ΔΙΑ-ΛΟΓΟΣ Μέλη του Δικτύου Λεσχών "Ανάγνωσις"

Τώρα διαβάζουμε Ο Αδάμ, ένας φλεγματικός ράφτης γυναικείων ενδυμάτων από την Ανατολική Γερμανία, προσφέρει με υπερβάλλοντα ζήλο τις υπηρεσίες του στις πελάτισσές του. Η Έβελιν, η γυναίκα που ζει μαζί του, είναι φυσικά η τελευταία που το μαθαίνει. Αναστατωμένη αποφασίζει να φύγει με φίλους για την Ουγγαρία. Ο Αδάμ, μετανιωμένος, αποφασίζει να την ακολουθήσει και ξεκινάει με το παλιό του Βάρτμπουργκ ένα δύσκολο ταξίδι με αφετηρία μια πόλη έξω από τη Δρέσδη και προορισμό την Ουγγαρία. Στο μεταξύ τα σύνορα ανοίγουν, το Τείχος του Βερολίνου πέφτει. Το προπατορικό αμάρτημα και οι αλλαγές του παγκόσμιου πολιτικού χάρτη βγάζουν τον Αδάμ και την Έβελιν από τη βολή τους: θα επιστρέψουν στην Ανατολική Γερμανία ή θα υποκύψουν στον πειρασμό της Δύσης; Στο ιστορικά κομβικό αυτό σημείο η ατομική τους ιστορία συναντά την παγκόσμια, και η επιλογή θα είναι πλέον μόνο δική τους. Έτσι γεννιέται ένα κωμικοτραγικό μυθιστόρημα, που συνδέεται στενά με το μύθο των Πρωτοπλάστων και την εκδίωξή τους από τον Παράδεισο - ένα μυθιστόρημα που πραγματεύεται το θέμα της απαγόρευσης, τη συνειδητοποίηση, την αναζήτηση του χαμένου Παραδείσου σε μια από τις σημαντικότερες ιστορικές στιγμές του 20ού αιώνα.

Ο ΄Ινγκο Σούλτσε γεννήθηκε το 1962 στη Δρέσδη και σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Ιένα. Στη συνέχεια εργάστηκε σε εφημερίδα και στο Δημοτικό θέατρο του Άλτενμπουργκ. Η παραμονή του για έξι μήνες στην Αγία Πετρούπολη τον οδήγησε να γράψει το πρώτο του βιβλίο, "33 Στιγμές ευτυχίας" (1995), το οποίο τον έκανε αμέσως γνωστό και βραβεύτηκε με τα βραβεία Άλφρεντ Ντέμπλιν, Ερνστ Bίλνερ, στο πλαίσιο του διαγωνισμού Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, καθώς και με το βραβείο Ασπέκτε. Το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο "Απλές ιστορίες" (1998), γνώρισε επίσης μεγάλη επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Ζει στο Βερολίνο.

ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΑΝ το διάβασμα είναι για σας μια ανεξάντλητη πηγή ευχαρίστησης…

ΑΝ πιστεύετε ότι το διάβασμα δεν είναι κατ’ ανάγκη μια μοναχική υπόθεση…

ΑΝ αυτό που νιώθετε διαβάζοντας θέλετε να το μοιραστείτε και με άλλους…

--------------------------- Γίνετε μέλος σε μια από τις Λέσχες Ανάγνωσης

που λειτουργούν στη Λεμεσό. ή

Βρείτε κι άλλα άτομα που αγαπούν το διάβασμα και συγκροτείστε μια ομάδα, τα μέλη της οποίας θα συγκεντρώνονται μια φορά το μήνα και θα συζητούν γύρω από το βιβλίο που έχουν

επιλέξει να διαβάσουν.

Για περισσότερες πληροφορίες ως προς τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας μιας Λέσχης Ανάγνωσης μπορείτε να απευθυνθείτε στο Δίκτυο Λεσχών «Ανάγνωσις».

Παντελής Μάκη, τηλ: 99 667599 Με τη στήριξη e-mail: pmakis@cytanet.com.cy www.bibliotropio.blogspot.com Αντώνης Κουντούρης, τηλ: 99 346424 e-mail: : a_c_kountouri@hotmail.com Κατερίνα Βοσκαρίδου, τηλ: 99 526772 e-mail: pyrion@primehome.com www.pyrion.blogspot.com