MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 1

Γηθαζηηθφο Αθηηβηζκφο:

Ο ξφινο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο

Δ.Δ. ζηελ πξνψζεζε

ηεο Eπξσπατθήο ελνπνίεζεο

Καζηνξάθε Άλλα Καξία Δκκ.| 10417

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΜΕΣΑΠΣΤΧΙΑΚΟ «ΕΤΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΠΟΤΔΩΝ»

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΤΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 17.6.2011

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 2

Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ

1. Δηζαγσγή. ..................................................................................................... 3

2. Ζ αθαδεκατθή ζπδήηεζε γχξσ απφ ην δήηεκα ηνπ δηθαζηηθνχ

αθηηβηζκνχ θαη ε πεξίπησζε ηνπ ΓΔΘ. ............................................................ 3

3. Σν Γηθαζηήξην εληφο ηεο Έλσζεο: ηζηνξία θαη απνζηνιή ......................... 5

4. Οη απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηαπηφηεηα ηεο

Δπξσπατθήο Έλσζεο. ...................................................................................... 7

i. Βαζηθέο αξρέο ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ. ................................................... 8

ii. Ζ επέθηαζε ησλ αξκνδηνηήησλ πνιηηηθήο ............................................... 9

iii. Κε ππνρξέσζε γηα λνκνζεζία ζε ππάξρνληεο ηνκείο αξκνδηφηεηαο . 10

iii. Δπξσπατθνί ζεζκνί. ............................................................................... 12

vi. Απνθάλζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Πνιίηε ηεο Δπξσπατθήο

Έλσζεο. ....................................................................................................... 13

v. Θεκειηψδε δηθαηψκαηα ........................................................................... 14

πκπεξάζκαηα. .............................................................................................. 15

(Δλδεηθηηθή) Βηβιηνγξαθία ............................................................................. 17

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 3

1. Δηζαγσγή.

ηελ παξνχζα εξγαζία επηρεηξείηαη λα γίλεη κηα ζχληνκε απνηίκεζε ηνπ ξφινπ θαη ηνπ

έξγνπ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απφ ηελ ίδξπζή ηνπ έσο ζήκεξα. Ο

ραξαθηεξηζκφο ηνπ σο «αθηηβηζηηθά» ιεηηνπξγνχληνο εληφο ηεο Έλσζεο, δελ είλαη

ζπάληνο, φκσο νη -ζπλήζσο αξλεηηθέο- ζπλππνδειψζεηο ηνπ φξνπ φπσο απαληάηαη

φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα Δζληθά πληαγκαηηθά Γηθαζηήξηα, δελ είλαη εμίζνπ ζπρλέο.

Γεληθά παξαηεξείηαη κηα έκθαζε ζηε ζπκβνιή ηνπ Γηθαζηεξίνπ πξνο ηελ Δπξσπατθή

Οινθιήξσζε, θαη νη πεξηπηψζεηο φπνπ νη ηνπνζεηήζεηο σο πξνο ην ξφιν απηφλ είλαη

αξλεηηθέο, ζπλήζσο ζπλδπάδνληαη κε αξλεηηθέο ζεάζεηο ηεο ίδηαο ηεο Δπξσπατθήο «φιν

θαη ζηελφηεξεο» Έλσζεο.

ην δεχηεξν θεθάιαην ζα γίλεη ζπλνπηηθά ε παξνπζίαζε ηεο ζπδήηεζεο γχξσ απφ ηνλ

δηθαζηηθφ αθηηβηζκφ, ελψ ζην ηξίην ζα γίλεη κηα ζπλνπηηθή θαηαγξαθή ηεο ηζηνξίαο θαη

ζχλζεζεο ηνπ Γεθ/ΓΔΔ, απφ ηδξχζεσο ηεο Έλσζεο, θαζψο θαη κηα ππφκλεζε ησλ

αλαηεζεηκέλσλ δηαρξνληθά ζε απηφ αξκνδηνηήησλ. ην ίδην θεθάιαην εληάζζεηαη, σο

ππνελφηεηα, ε ζεσξεηηθή ζπδήηεζε πεξη «δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο» ζην βαζκφ πνπ

απηή αθνξά ην ζπγθεθξηκέλν ζεζκφ. ην ηέηαξην, ζα αλαθεξζνχκε ζηε ζπκβνιή ηνπ

Γηθαζηεξίνπ ζηελ πνξεία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κέζα απφ ζπγθεθξηκέλα

παξαδείγκαηα ζηε λνκνινγία, θαη ηα νπνία θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε έμη ηνκείο: βαζηθέο

αξρέο ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ, απνθάλζεηο πνπ επεμέηεηλαλ ηηο αξκνδηφηεηεο πνιηηηθήο,

απνθάλζεηο πνπ απάιιαμαλ ηελ Θνηλφηεηα απφ ηελ ππνρξέσζε λα λνκνζεηήζεη ζε

ππάξρνληεο ηνκείο αξκνδηφηεηαο, απνθάζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Πνιίηε ηεο

Έλσζεο, θαη ηέινο, εθείλεο πνπ αθνξνχλ ζηα Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα.

2. Ζ αθαδεκατθή ζπδήηεζε γχξσ απφ ην δήηεκα ηνπ δηθαζηηθνχ αθηηβηζκνχ θαη ε

πεξίπησζε ηνπ ΓΔΘ.

ηε βηβιηνγξαθία πεξη δηθαζηηθνχ αθηηβηζκνχ, ηα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε έλαλ θνηλά

απνδεθηφ νξηζκφ είλαη, ην ιηγφηεξν, ζπγθερπκέλα. Ζ «θνπή» ηνπ φξνπ απφ ηνλ

Schlesinger1 ην 1948, δελ ζπλνδεχηεθε απφ έλαλ ζαθή πξνζδηνξηζκφ ηνπ ελλνηνινγηθνχ

πεξηερνκέλνπ ηνπ. Κέρξη θαη ζήκεξα ν ραξαθηεξηζκφο κηα απφθαζεο σο «δηθαζηηθά

αθηηβηζηηθήο» δελ αληαλαθιά πφξηζκα βάζεη ελφο ζαθψο ζπληεηαγκέλνπ νξηζκνχ, αιιά

1 Green, 2008

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 4

κηα ππνθεηκεληθή θαη πνιηηηθψο ή ηδενινγηθψο ρξσκαηηζκέλε, ζπλήζσο, αληίιεςε, πνπ

βεβαίσο θείηαη ππφ αίξεζε.

Αληί νξηζκνχ, ζηε βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία ηίζεληαη πνηθίιεο -θαη φρη

απνθιεηζηηθά λνκηθέο- παξάκεηξνη γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη πεξηπηψζεηο φπνπ

ελδέρεηαη λα έρνπκε δείγκαηα δηθαζηηθνχ αθηηβηζκνχ, θαη βάζεη απηψλ λα ζπκπηπρζεί

θαη ν νξηζκφο, ν νπνίνο φκσο ηειηθά επίζεο δελ θαηαιήγεη ζε έλα ζαθέο πιαίζην.

Αλάκεζα ζηηο παξακέηξνπο πνπ ιακβάλνληαη ππ’ φςηλ πξνθεηκέλνπ λα αληιεζνχλ

ζπκπεξάζκαηα, αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά -θαη ραξαθηεξηζηηθά- ηελ ζπκκφξθσζε2 ή φρη

κε ην γξάκκα ηεο πλζήθεο/πληάγκαηνο (παζεηηθή θαη ελεξγεηηθή/αθηηβηζηηθή

αληηζηνίρσο εξκελεία θεηκέλνπ άξζξνπ ή λφκνπ), ηελ πνιηηηθή ρξνηά ηεο απφθαλζεο

(θηιειεχζεξε ή ζπληεξεηηθή), ηελ παξέκβαζε θ αη αλάκημε ζην έξγν ησλ έηεξσλ

εμνπζηψλ (λνκνζεηηθήο ή/θαη εθηειεζηηθήο) θαη επνκέλσο ηελ θαη’ νπζίαλ αθχξσζή

ηνπο, ηελ πξνζσπηθή ηνπ δηθαζηή ηδενινγία (ή θνζκνζεσξία) θαη πψο απηή δηαθξίλεηαη

ή πξνσζείηαη ζηελ ελ ιφγσ εηπκεγνξία, ηελ αγλφεζε ή φρη ηεο βνχιεζεο ηεο

πιεηνςεθίαο, ηνλ ζπλεηδεηφ –ή φρη- παξακεξηζκφ ηεο ζπιινγηζηηθήο θαη ηεο πξφζεζεο

ησλ πληαγκαηηθψλ Λνκνζεηψλ, ηε ζέζπηζε ή φρη λέσλ δηθαησκάησλ, ηελ παξαγσγή

πνιηηηθήο κέζσ ηεο λνκνινγίαο, ηελ παξαγλψξηζε δηθαζηηθψλ πξνεγνχκελσλ.

Γελ είλαη επνκέλσο ζαθέο ην ηη ελλνείηαη θάζε θνξά κε ηε ρξήζε ηνπ φξνπ «δηθαζηηθφο

αθηηβηζκφο». Θαη κφλν ε επηινγή ηεο ζχλδεζεο ηνπ φξνπ κε ζπγθεθξηκέλεο απνθάλζεηο

ε νπνία παξαηεξείηαη, θαηαδεηθλχεη θαη αξράο πσο ν θάζε θνξά λννχκελνο

«αθηηβηζκφο», δελ ζεσξείηαη εμ νξηζκνχ αξλεηηθψλ ζπλππνδειψζεσλ. Δπη παξαδείγκαηη

ν H.C. Black, ζην «Black’s Law Dictionary», ζεσξεί πσο ν φξνο απνθαιχπηεη ηελ

«δηθαζηηθή θηινζνθία πνπ σζεί ηνλ δηθαζηή λα παξεθθιίλεη απφ πξνεγνχκελεο

απνθάλζεηο, ππέξ πξννδεπηηθψλ θαη θνηλσληθψλ πνιηηηθψλ»3 - φκσο κηα ηέηνηα

παξέθθιηζε κπνξεί λα ζεσξεζεί σο επηζπκεηή ή φρη, αλαιφγσο ησλ πνιηηηθψλ θαη

άιισλ πεπνηζήζεσλ ηνπ θξίλνληα.

πκπεξαζκαηηθά, πάλησο, είλαη ζαθέο πψο γηα δηθαζηηθφ αθηηβηζκφ δχλαηαη λα γίλεη

ιφγνο φηαλ κηα απφθαλζε πξψηνλ δεκηνπξγεί λέν πξνεγνχκελν, θαη δεχηεξνλ απέρεη

απφ ηελ εησζπία πξφζιεςε ησλ γεγνλφησλ φπσο απηή δηαθξίλεηαη ζηηο δηθαζηηθέο

απνθάλζεηο θαη ηα λνκνζεηηθά θείκελα αιιά θαη ηελ θνηλή γλψκε, αθφκα. Δίλαη δειαδή

δπλαηφλ νηηδήπνηε κε αξεζηφ λα ραξαθηεξηζηεί σο «δηθαζηηθφο αθηηβηζκφο», θαη

ηαπηνρξφλσο είλαη δπλαηφλ εθείλνο γηα ηνλ νπνίν ε ζπγθεθξηκέλε απφθαζε είλαη

αξεζηή, λα κελ επηρεηξήζεη λα αληηθξνχζεη ηνλ ραξαθηεξηζκφ, θαζψο γηα ηνλ ίδην θαη ν

φξνο «αθηηβηζκφο» έρεη ζεηηθή ρξνηά.

2 Combos, 2010:109 3 Combos, 2010:114

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 5

Γηα ην πξνθείκελν ζέκα, δε, ζα πξέπεη εμ αξρήο λα ηνληζηεί πψο ν πξνεμάξρσλ ξφινο

ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ (πιένλ ΓΔΔ), δελ ακθηζβεηείηαη4. Απηφ

πνπ γελλά δεηήκαηα θαη έληνλεο δηαθσλίεο ζηνλ αθαδεκατθφ ρψξν είλαη ην θαηά πφζν

δηαζέηεη ηε λνκηκνπνίεζε ην ΓΔΘ/ΓΔΔ λα δηαδξακαηίδεη ηέηνηνλ ξφιν5. πλήζσο νη

δηαθνξεηηθέο επη ηνπ ζέκαηνο ζηάζεηο αληαλαθινχλ δηαθνξεηηθέο ζεάζεηο ηνπ ξφινπ θαη

ησλ ζθνπψλ ηεο ίδηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαη ηνπ δξφκνπ κέζα απφ ηνλ νπνίν

έθαζηνο ζεσξεί δένλ λα επηδησρζνχλ νη ζπγθεθξηκέλνη ζθνπνί. Οη απνθάζεηο θαη

εξκελείεο ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ, δε, κπνξεί λα ραξαθηεξίδνληαη απιψο σο

«ξηδνζπαζηηθέο» ή «παξαδνζηαθέο» - θαη ε έλλνηα ηνπ αθηηβηζκνχ λα κελ ζεσξείηαη θαλ

δφθηκε, ζχκθσλα κε άιινπο ζπγγξαθείο6.

Σέινο, πξέπεη λα επηζεκαλζεί ην γεγνλφο φηη ε πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ηεο έλλνηαο ηνπ

ελδερφκελνπ δηθαζηηθνχ αθηηβηζκνχ ηνπ ΓΔΘ/ΓΔΔ κέζα απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία

νδεγεί ζε παξαλνήζεηο, θαζψο ηα δηθαζηήξηα ησλ Θξαηψλ είλαη επηθνξηηζκέλα κε

εληειψο δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο απφ εθείλεο πνπ έρνπλ αλαηεζεί ζην πιαίζην ηεο

ιεηηνπξγίαο ηεο ΔΔ ζην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην, θάηη πνπ ζα θαηαδεηρζεί ζε επφκελν

θεθάιαην.

3. Σν Γηθαζηήξην εληφο ηεο Έλσζεο: ηζηνξία θαη απνζηνιή

Σν Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ (απφ ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο πλζήθεο ηεο

Ιηζαβφλαο: «Γηθαζηήξην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο») απνηειεί, καδί κε ηελ Δπηηξνπή θαη

ην πκβνχιην Τπνπξγψλ, έλαλ εθ ησλ Θεζκψλ ηεο Δπξσπατθήο έλσζεο απφ ηδξχζεψο

ηεο, ην 19517. Απνηειείηαη απφ έλαλ δηθαζηή απφ θάζε θξάηνο-κέινο ηεο Δ.Δ, θαη θάζε

δηθαζηήο δηνξίδεηαη γηα εμαεηή αλαλεψζηκε ζεηεία. Οη πέληε ζπλεζέζηεξνη ηχπνη

ππνζέζεσλ πνπ εθδηθάδνληαη απφ ην ΓΔΔ είλαη αηηήζεηο έθδνζεο πξνδηθαζηηθψλ

απνθάζεσλ, πξνζθπγέο επί παξαβάζεη, πξνζθπγέο αθχξσζεο, πξνζθπγέο επί

παξαιείςεη θαη, ηέινο, επζείεο πξνζθπγέο.

Αξρηθά, θαη εληφο ηνπ πιαηζίνπ ηεο ΔΘΑΥ (Δπξσπατθήο Θνηλφηεηαο Άλζξαθα θαη

Υάιπβα), αξκνδηφηεηα ηνπ ΓΔΘ/ΓΔΔ ήηαλ λα «πξνζηαηεχεη ηα θξάηε κέιε θαη ηηο

επηρεηξήζεηο, δηαζθαιίδνληαο πσο ε ππεξεζληθή Αλψηαηε Αξρή (αξγφηεξα «Δπηηξνπή»)

4 Κεηαμάο, 2004:7 5 Βι ελδεηθηηθά Moravcsik, 2002 6 Υξηζηηαλφο/ Θνπζθνπλά/ Παπαδνπνχινπ/ Πεξάθεο, 2011:V 7 «The Court of Justice of the European Union»

http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/court-justice/index_en.htm

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 6

θαη ην πκβνχιην Τπνπξγψλ, δελ ζα ππεξέβαηλαλ ηηο δηθέο ηνπο αξκνδηφηεηεο8»,

εθκεηαιιεπφκελνη λνκηθά θελά ηεο πλζήθεο θαη ηνπ δεπηεξνγελνχο δηθαίνπ. Δπηπιένλ,

είλαη ππεχζπλν γηα ηελ άκεζε εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ ζε νξηζκέλεο

πεξηπηψζεηο, αιιά θαη ηελ εξκελεία ησλ δηαηάμεσλ ησλ πλζεθψλ (πξνδηθαζηηθέο

παξαπνκπέο). Γεληθή ηνπ απνζηνιή είλαη ε νκνηφκνξθε εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ζε φια

ηα Θξάηε Κέιε.

Κε δεδνκέλν ην δηαθνξεηηθφ εζληθφ λνκηθφ θαζεζηψο ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο, αιιά

θαη ηα πνηθίια ζπγθξνπφκελα εζληθά (θαη επηρεηξεκαηηθά ή άιια) ζπκθέξνληα κέζα ζε

έλα επξχηεξν δηαξθψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ, ηηο επεθηάζεηο θαη εκβαζχλζεηο

αξκνδηφηεηαο, θαζψο θαη ηηο αιιεπάιιειεο δηεπξχλζεηο ηεο Έλσζεο, ε απνζηνιή απηή

είλαη ηδηαδφλησο δχζθνιε. Ιφγσ δε ηεο θχζεο ηεο Έλσζεο, σο sui generis κνξθψκαηνο

θαη μερσξηζηήο έλλνκεο ηάμεο9, θαζψο θαη ηνπ ηξφπνπ αλάδεημεο ησλ ππνινίπσλ

ζεζκηθψλ νξγάλσλ, ε ίδηα ε Γεκνθξαηηθφηεηα ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο ακθηζβεηείηαη,

θαη ην ΓΔΔ/ΓΔΘ δελ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη εμαίξεζε απφ ηνπο ζηφρνπο απηήο ηεο

επξχηεξεο θξηηηθήο.

Δληνχηνηο, ε απνξξηπηηθή ησλ ηάζεσλ ηνπ ΓΔΘ/ΓΔΔ επηρεηξεκαηνινγία δελ κέλεη ρσξίο

αληίινγν, ηφζν ζηε βηβιηνγξαθία φζν θαη ζηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ αλαδεηθλχνπλ ηε

ζηάζε ηεο θνηλήο γλψκεο ζρεηηθά κε απηφ θαη ε νπνία είλαη δπλαηφλ λα γίλεη

αληηθείκελν επίθιεζεο, εάλ ηεζεί δήηεκα δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ηνπ Γηθαζηεξίνπ.

Δλψ δειαδή κεξίδα ησλ αθαδεκατθψλ επηθαιείηαη ηελ κε απνδνρή ησλ απνθάζεσλ

ηνπ ΓΔΘ/ΓΔΔ απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ πνιηηψλ - απφ ηελ νπνία θαη’ απηνχο

ηεθκαίξεηαη θαη ε κε λνκηκνπνίεζή ηνπ10-, ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο Δπξσπατθήο

Έλσζεο φπσο απνηππψλνληαη ζην Δπξσβαξφκεηξν, αιιά θαη ε εξκελεία ηνπο απφ

ζεσξεηηθνχο ηεο Έλσζεο, δείρλνπλ κηα δηαθνξεηηθή πξαγκαηηθφηεηα.

Ο Andrew Moravcsik11, επη παξαδείγκαηη, επηρεηξεκαηνινγψληαο θαηά ηεο χπαξμεο

ηέηνηνπ (δεκνθξαηηθνχ) ειιείκκαηνο αλαθέξεη πσο, παξαδφμσο, νη πνιίηεο

εκπηζηεχνληαη πεξηζζφηεξν ηνπο ζεζκνχο ηνπο «απνκνλσκέλνπο», απφ φ ηη εθείλνπο

πνπ εθιέγνληαη δεκνθξαηηθά, ηνλίδεη δε πψο ζε φια ηα Γεκνθξαηηθά θξάηε απηή είλαη ε

ηάζε. Πξάγκαηη, ην Δπξσβαξφκεηξν πηζηνπνηεί ηνπο ηζρπξηζκνχο απηνχο: ην 1993 νη

πνιίηεο ηεο ΔΔ δήισλαλ πσο εκπηζηεχνληαη ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην ζε πνζνζηφ

63%, ελψ γηα ηελ Δπηηξνπή ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ 53% θαη γηα ην άκεζα

εθιεγφκελν Δπξσθνηλνβνχιην κφιηο 54%. ρεδφλ δπν δεθαεηίεο - θαη 15 ρψξεο

επηπιένλ- αξγφηεξα, ην 2010, ην πνζνζηφ εκπηζηνζχλεο πξνο ην ΓΔΔ έρεη θηάζεη ην

50%, ε Δπηηξνπή ζπγθεληξψλεη 45%, θαη ην Δπξσπατθφ Θνηλνβνχιην ην 48%. Αο

8 Testpolitics: «The European Court of Justice»

http://testpolitics.pbworks.com/w/page/20734313/The-European-Court-of-Justice 9 Τπφζεζε Van Gend en Loos, (1963), βι παξαθάησ. 10 Volcansek, 1992 11Moravcsik, 2002:611-614

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 7

ζεκεησζεί δε πψο ε απνδνρή ησλ εζληθψλ δηθαζηηθψλ ζπζηεκάησλ, γηα ην 2010, ήηαλ

ζην 47%.

4. Οη απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηαπηφηεηα ηεο Δπξσπατθήο

Έλσζεο.

Ζ ζπκβνιή ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζηελ πνξεία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη επδηάθξηηε

ηφζν ζε δεηήκαηα αξρψλ βάζεη ησλ νπνίσλ ε Έλσζε ιεηηνπξγεί, φζν θαη ζε

ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ηνπ Θνηλνηηθνχ Θεθηεκέλνπ. Γχλαηαη λα επεξεάζεη, δε, δηα ησλ

απνθάλζεψλ ηνπ, φια ηα ππνθείκελα ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ: ηελ Έλσζε, ηα θξάηε

κέιε, ηνπο ζεζκνχο ηεο ΔΔ αιιά θαη εληφο ησλ θξαηψλ, ζεζκνχο, επηρεηξήζεηο θαη

λνκηθά πξφζσπα Γεκνζίνπ θαη Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο Έλσζεο.

Παξά ην γεγνλφο φηη ην πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο Γίθαην αξηζκεί πνιιέο ρηιηάδεο

ζειίδσλ, ηα λνκηθά θελά πνπ απαληψληαη ζην «γξάκκα» ηνπ θαη νη δπζρέξεηεο ζηελ

εξκελεία ηνπ, δελ είλαη νχηε ζπάληα, νχηε επθαηαθξφλεηα. Απηφ, καθξνζθνπηθά

ηδσκέλν, απνξξέεη απφ ηελ ίδηα ηελ κέζνδν ιήςεο απνθάζεσλ – ηε ιεγφκελε

«θνηλνηηθή» κέζνδν – πνπ βαζίδεηαη ζηελ καθξφζπξηε θαη πνιπζχλζεηε δηαδηθαζηηθά

ζπλεξγαζία Δπηηξνπήο, πκβνπιίνπ θαη Δπξσπατθνχ Θνηλνβνπιίνπ. ηφρνο ησλ

ειέγρσλ θαη ηζνξξνπηψλ απηψλ είλαη λα δηαζθαιίδεηαη – θαηά ην δπλαηφλ- ε ζπλαίλεζε

θαη απφ ηα ηξία επίπεδα πνπ ζπγθξνηνχλ ην Δπξσπατθφ νηθνδφκεκα: ηεο ίδηαο ηεο

Έλσζεο, φπσο απηή εθπξνζσπείηαη δηα ηεο Δπηηξνπήο, ησλ Θξαηψλ Κειψλ, κέζσ ηνπ

πκβνπιίνπ ησλ Τπνπξγψλ12, αιιά θαη ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο, δηακέζνπ ησλ

αληηπξνζψπσλ ηνπο ζην Δπξσθνηλνβνχιην.

Δχινγν είλαη πσο κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία εκπιέθνληαη ηφζνη δηαθνξεηηθνί θνξείο,

θαη δε κε ηε ζπλ ησ ρξφλσ επέθηαζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο Έλσζεο αιιά θαη κε ηελ

αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ Δπξσθνηλνβνπιίνπ ζηε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία

(«ζπλαπφθαζε» κέρξη πξφηηλνο, «ζπλήζεο δηαδηθαζία» ηψξα), ζα έρεη απνηειέζκαηα

ηνπ ηχπνπ ηνπ «ρακειφηεξνπ θνηλνχ παξνλνκαζηή»: έλαο ζπκβηβαζκφο δειαδή, θάηη κε

ην νπνίν λα κελ δηαθσλεί θαλείο ηφζν ψζηε λα κπινθάξεη ηε δηαδηθαζία ζέηνληαο

«βέην» (βι θαη «πκβηβαζκφο ηνπ Ινπμεκβνχξγνπ»13). Απηφ κεηαθξάδεηαη ζε πζηεξήζεηο

ηνπ γξάκκαηνο ηνπ Γηθαίνπ, πνπ είλαη δπλαηφλ λα πξνθαιέζνπλ ραζκσδία ή θαη λα

παξεκπνδίζνπλ ηελ ίδηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Έλσζεο. Θάηη ηέηνην επηηείλεηαη

κε ηελ ηαρχηαηε θαη αέλαε αιιαγή ζηα δεδνκέλα, πνπ δελ κπνξεί λα ηελ

12 Σνπ νπνίνπ ε ζχλζεζε αιιάδεη ηαρχηαηα, αθνχ, ιφγσ ησλ κε ζπγρξνληζκέλσλ εζληθψλ εθινγψλ αιιά

θαη ησλ αλαζρεκαηηζκψλ, θαη δεδνκέλνπ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ θξαηψλ κειψλ, νη Τπνπξγνί ησλ κειψλ

δελ είλαη επη καθξφλ νη ίδηνη. 13 Eurofound.eu: «Luxembourg compromise»

http://www.eurofound.europa.eu/areas/industrialrelations/dictionary/definitions/luxembourgcompromise.h

tm

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 8

παξαθνινπζήζεη ε δηαδηθαζία ηεο ζπλερνχο δηαπξαγκάηεπζεο θαη ηεο ζπλαίλεζεο –

πφζσ κάιινλ ηεο νκνθσλίαο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο– πνπ ή απαηηείηαη ή ζπλήζσο

επηδηψθεηαη.

Δλ αληηζέζεη κε απηήλ ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσο, ηελ Θνηλνηηθή Κέζνδν, ην

Γηθαζηήξην έρεη ηε δπλαηφηεηα, σο κε ππνθείκελν ζε ηέηνηνπ είδνπο πεξηνξηζκνχο, λα

αλαπιεξψλεη ην θελφ απηφ, κέζσ ηεο λνκνινγίαο ηνπ. Ζ δηαζηαιηηθή εξκελεία ηνπ

Γηθαίνπ, ε πξνψζεζε ησλ ζηφρσλ ηεο Έλσζεο θαη ε πξνζαξκνγή ζηα λέα δεδνκέλα,

είλαη έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηαθξίλνπλ εθείλεο ηηο απνθάζεηο ηνπ

ΓΔΘ/ΓΔΔ νη νπνίεο θξίλνληαη σο αλαηξεπηηθέο.

Δπίζεο ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε πσο νη εθξνέο απφ κηα δηαδηθαζία ελψπηφλ ηνπ

Γηθαζηεξίνπ πνπ δχλαληαη λα ραξαθηεξηζηνχλ σο «αθηηβηζηηθέο» - ή θαη’ άιινπο

«ξηδνζπαζηηθέο»- δελ εληνπίδνληαη πάληα ζην θείκελν ηεο ίδηαο ηεο απφθαλζεο, αιιά

πνιιέο θνξέο είλαη κέξνο ηνπ ζθεπηηθνχ ηνπ Γηθαζηεξίνπ.

Οη ελ ιφγσ απνθάζεηο, πνπ επεξέαζαλ πεξηζζφηεξν ηε κνξθή θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο

Έλσζεο κέρξη ζήκεξα, παξνπζηάδνληαη ακέζσο κεηά. Ο θαηάινγνο δελ είλαη

εμαληιεηηθφο, έρνπλ δε ζπκπηπρζεί ζε έμη θαηεγνξίεο, βάζεη θξηηεξίσλ πνπ ζπλάρζεθαλ

απφ ηε βηβιηνγξαθία, αλ θαη βέβαηα θάζε απφθαλζε δχλαηαη λα ζίγεη πεξηζζφηεξνπο

απφ έλαλ ηνκείο.

i. Βαζηθέο αξρέο ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ.

ηελ ππφζεζε Van Gend en Loos14, to 196315, ην ΓΔΘ/ΓΔΔ πέξα απφ ηνλ ραξαθηεξηζκφ

ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο σο μερσξηζηήο έλλνκεο ηάμεο, νξίδεη σο ππνθείκελα ηνπ

Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ θαη ηνπο πνιίηεο ησλ θξαηψλ κειψλ, γηα ηνπο νπνίνπο ε ζπκκεηνρή

ζην λέν απηφ κφξθσκα δελ ζπλεπάγεηαη κφλν ππνρξεψζεηο, αιιά γελλά θαη

δηθαηψκαηα. Κε ηελ αξρή ηνπ άκεζνπ απνηειέζκαηνο νπζηαζηηθά «αλνίγεη ν δξφκνο

γηα ηνπο πνιίηεο (…) λα αζθήζνπλ ειεχζεξα ηα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα

πνπ ηνπο δηαζθάιηδε ε πλζήθε»16.

Σνλ επφκελν ρξφλν, ζηελ ππφζεζε γλσζηή σο «Costa vs Enel»17, θαζηεξψλεηαη ε δεχηεξε

αξρή ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ, ηεο ππεξνρήο ηνπ έλαληη ησλ εζληθψλ λνκηθψλ

14Καξηάο, 2008 15 ΤΠΟΘΔΖ 32/84 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61984J0032:EL:HTML 16 Καξηάο, 2008:3 17 ΤΠΟΘΔΖ 6-64 http://eur-

lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&numdoc=61964J0006&lg=en

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 9

ζπζηεκάησλ, ελψ ην 1970, κε ηελ «In Internationale Handelsgesellschaft v. EVSt 18»

δειψλεηαη πσο ην Γίθαην ππεξέρεη θαη ησλ πληαγκαηηθψλ θεηκέλσλ ησλ Θξαηψλ

Κειψλ, ζε πεξίπησζε πνπ πθίζηαηαη αζπκβαηφηεηα κεηαμχ δηαηάμεψλ ηνπο. Ζ αξρή

ηεο ππεξνρήο ηνπ επξσπατθνχ θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ θαζηζηά εθηθηή ηελ ίδηα ηελ

ππφζηαζε ηεο μερσξηζηήο έλλνκεο ηάμεο ηεο Θνηλφηεηαο/Έλσζεο, αθνχ ρσξίο απηήλ

ζα ήηαλ δπλαηφλ λα επηθαιείηαη θάζε θξάηνο αληηθείκελνπο ζην Γίθαην εζληθνχο ηνπ

λφκνπο ή άξζξα ηνπ πληάγκαηφο ηνπ, θαζηζηψληαο ην, επη ηεο νπζίαο -θαη ηνπ ηχπνπ-

κε εθαξκφζηκν.

ηε δεθαεηία ηνπ 1990, ζηελ ππφζεζε «Francovich vs Italy19», ην Γηθαζηήξην θαζνξίδεη

ηηο πξνυπνζέζεηο ππφ ηηο νπνίεο γελλάηαη αζηηθή επζχλε ελφο Θξάηνπο Κέινπο έλαληη

ηδησηψλ, ιφγσ παξάιεηςεο εθαξκνγήο Θνηλνηηθήο Οδεγίαο ζην Δζσηεξηθφ δίθαην εληφο

ηεο πξνβιεθζείζαο πξνζεζκίαο. ηελ ππφζεζε Köbler20, ην 2001, ζην ζθεπηηθφ ηεο

απφθαζεο δειψλεηαη πσο απηφ ηζρχεη θη φηαλ ε παξαβίαζε απνξξέεη απφ εζληθφ

Γηθαζηήξην πνπ απνθαίλεηαη ζε ηειεπηαίν βαζκφ, θαζψο θαη φηη ην θξάηνο ελέρεη

επζχλε φπνην φξγαλφ ηνπ θη αλ επζχλεηαη γηα ηελ παξαβίαζε ηνπ Θνηλνηηθνχ Λφκνπ. Ζ

ζπγθεθξηκέλε λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζηελ Francovich θαη ηελ Köbler απνηειεί

ζπλέρεηα, ηξφπνλ ηηλά, ηεο αξρήο ηνπ ακέζνπ απνηειέζκαηνο, αθνχ δεκηνπξγεί

δηθαηψκαηα ηνπ πνιίηε, πνπ απνξξένπλ επζέσο απφ ην Θνηλνηηθφ Γίθαην.

ii. Ζ επέθηαζε ησλ αξκνδηνηήησλ πνιηηηθήο

Οη αξκνδηφηεηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη, απφ ηε πλζήθε ΔΘΑΥ, δνηέο: Σα

ζεζκηθά φξγαλα δελ κπνξνχλ λα απνθαλζνχλ ή λα λνκνζεηήζνπλ ζε ηνκείο φπνπ δελ

ηνπο έρεη ξεηά παξαρσξεζεί ε ζρεηηθή εμνπζηνδφηεζε απφ ηα Θξάηε Κέιε. Όκσο

ιφγσ ηνπ πξναλαθεξζέληνο «ρακειφηεξνπ θνηλνχ παξνλνκαζηή» αιιά θαη ηεο

αδπλακίαο πξφβιεςεο ελδερφκελσλ κειινληηθψλ πεξηζηάζεσλ θαηά ην ρξφλν ηεο

δηαπξαγκάηεπζεο θαη ζχληαμεο ηνπ θεηκέλνπ ηεο πλζήθεο, ε εθαξκνγή ησλ πλζεθψλ

ήδε απφ ηελ αξρή πξνζέθξνπε ζε ηέηνηνπ είδνπο αβιεςίεο. Σν Γηθαζηήξην πνιχ λσξίο,

ελ φζσ ίζρπε αθφκα κφλν ε πλζήθε ΔΘΑΥ, ζηελ ππφζεζε Fédéchar21 ην 1956, εηζάγεη

ηελ αξρή ησλ εμππαθνπφκελσλ εμνπζηψλ (implied powers), νξίδνληαο φηη ε Αλψηαηε

18 ΤΠΟΘΔΖ 11-70 http://eur-

lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&numdoc=61970J0011&lg=EN 19 ΤΠΟΘΔΖ C-479/93 http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61993J0479:EL:HTML 20 ΤΠΟΘΔΖ C-224/01 http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62001J0224:EN:HTML 21 ΤΠΟΘΔΖ 8-55 http://eur-

lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=61955J0008%

2801%29

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 10

Αξρή (αξγφηεξα Δπηηξνπή) ραίξεη θάπνηνπ βαζκνχ αλεμαξηεζίαο σο πξνο ηνλ

θαζνξηζκφ ησλ κέηξσλ (θαη αξκνδηνηήησλ) εθείλσλ πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηελ

επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηεο πλζήθεο. Ζ επξεία εξκελεία ησλ θεηκέλσλ ινηπφλ αλνίγεη ην

δξφκν γηα δηαζηαιηηθή εθαξκνγή ηνπ Γηθαίνπ, πξνο φθεινο ησλ κεηαμχ ησλ Θξαηψλ

ζπκθσλεκέλσλ ζηφρσλ.

Δπηπιένλ, κε ηελ ππφζεζε AETR/EART22 ην 1971, ζηελ ΔΟΘ αλαγλσξίδεηαη ε

αξκνδηφηεηα λα ζπλνκνινγεί πλζήθεο κε ηξίηεο ρψξεο, ππφ ηνλ πεξηνξηζκφ, φκσο, ην

αληηθείκελν ησλ πλζεθψλ λα εκπίπηεη ζην πεδίν αξκνδηνηήησλ πνπ έρνπλ

παξαρσξεζεί ζηελ Θνηλφηεηα. Δμάιινπ, ην 1996, ζηελ γλσκνδφηεζε ζρεηηθά κε ηελ

δπλαηφηεηα πξνζρψξεζεο ηεο ΔΘ ζηελ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ

Αλζξψπηλσλ Γηθαησκάησλ θαη ησλ Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ, ην Γηθαζηήξην

απνθαίλεηαη αξλεηηθά: εμαξηάηαη απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο πξνβιέςεηο θαη ην αληηθείκελν

ηεο εθάζηνηε Γηεζλνχο πλζήθεο ζηελ νπνία ηίζεηαη δήηεκα πξνζρψξεζεο, θαη απφ ην

θαηά πφζν απηέο είλαη ζπκβαηέο κε ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο Δπξσπατθήο Θνηλφηεηαο,

επνκέλσο κφλν ππφ ην θψο απηψλ ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ δχλαηαη λα απνθαζίζεη ην

ΓΔΘ επη ηέηνησλ δεηεκάησλ23.

Έλαο άιινο ηνκέαο φπνπ κε απνθάζεηο ηνπ ΓΔΘ/ΓΔΔ επεθηάζεθε ε αξκνδηφηεηα ηεο

Έλσζεο, είλαη εθείλνο ησλ εξγαηηθψλ λνκνζεζηψλ θαη ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ξπζκίζεσλ

ησλ Θξαηψλ κειψλ. Κε ηελ πξνδηθαζηηθή απφθαζε ζηελ ππφζεζε Barber θαηά

Guardian Royal Exchange Assurance Group24, θαζίζηαηαη ζαθέο πσο ζην άξζξν 119 ηεο

ηφηε πλζΔΟΘ, πνπ αθνξνχζε ηελ ηζφηεηα ησλ ακνηβψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ,

εκπίπηεη θαη ε ηζφηεηα (κε δηάθξηζε κε βάζε ην θχιν) σο πξνο ηηο ζπληάμεηο, αιιά θαη

ηα φξηα ηεο ζπληαμηνδφηεζεο. Δπνκέλσο ε Έλσζε απνθηά ιφγν θαη ζηηο εξγαηηθέο

λνκνζεζίεο ησλ Θξαηψλ κειψλ, ιφγν πνπ δηα ησλ πλζεθψλ δελ είρε.

iii. Κε ππνρξέσζε γηα λνκνζεζία ζε ππάξρνληεο ηνκείο αξκνδηφηεηαο

Ζ ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία πνπ επηηειεί ην Γηθαζηήξην, δελ είλαη ζεκαληηθή κφλν ιφγσ

απνθφξηηζεο ησλ λνκνζεηηθψλ ζσκάησλ θαη απαιιαγήο ηεο Δπηηξνπήο απφ ηελ

αλάγθε λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο. Δπη καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, πνπ δελ ήηαλ δπλαηή

ε ιήςε απνθάζεσλ δηα ηεο ζεζπηζκέλεο νδνχ, ην ΓΔΘ, ηφηε, νπζηαζηηθά, θαζηζηνχζε

δπλαηή θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ δηα ησλ απνθάλζεψλ ηνπ.

22 Τπφζεζε 22/70 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61970J0022:EN:PDF 23 Γλψκε 2/94 http://www.ena.lu/opinion_2_94_court_justice_28_march_1996-020003222.html 24 Τπφζεζε 262/88

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 11

Θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ιεγφκελνπ «λνκνζεηηθνχ Υεηκψλα», ζηνλ νπνίν είρε πεξηπέζεη ε

ΔΟΘ θαηά ηελ πεξίνδν κέρξη πεξίπνπ ηελ ζχλαςε ηεο Δληαίαο Δπξσπατθήο Πξάμεο, θαη

κέρξη ηελ επί ηεο νπζίαο αλαζεψξεζε ηνπ ζπκβηβαζκνχ ηνπ Ινπμεκβνχξγνπ25, ε

πξνψζεζε ηνπ Δπξσπατθνχ δεηήκαηνο αιιά θαη ε ίδηα ε εθαξκνγή ησλ ήδε

εηιεκκέλσλ απνθάζεσλ, επαθίεην απνθιεηζηηθά ζηελ λνκνινγηαθή ιεηηνπξγία ηνπ

ΓΔΘ.

Δπη παξαδείγκαηη, ελψ ε Σεισλεηαθή Έλσζε ήδε βξηζθφηαλ ελ ηζρχη απφ ηελ 1ε

Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1958, κε ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο/Παξηζίσλ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ

ηχγραλε εθαξκνγήο, θαζψο ηα Θξάηε κέιε είραλ πηνζεηήζεη κέηξα ηζνδχλακνπ

απνηειέζκαηνο κε ηνπο (αξζέληεο) δαζκνχο, παξεκπνδίδνληαο ηελ δηεμαγσγή ηνπ

ειεχζεξνπ ελδνθνηλνηηθνχ εκπνξίνπ. Αληί δαζκψλ, δειαδή, πξνζηαηεπηηθά κέηξα φπσο

ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θαη κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο ηνπ θαηαλαισηή είραλ

επηλνεζεί θαη επηζηξαηεπηεί κε απνηέιεζκα ν κέρξη ηφηε κνλαδηθφο ιφγνο χπαξμεο ηεο

ΔΟΘ, δειαδή ε ηεισλεηαθή έλσζε, λα ηίζεηαη ελ ακθηβφισ.

Δλψ ε ΔΟΘ παξακέλεη ζεζκηθά θαη λνκνζεηηθά ζηάζηκε (έσο θαη ηελ αλάδεημε ηνπ Εαθ

Ληειφξ ζην αμίσκα ηνπ πξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο, νπφηε ιήθζεζαλ κηα ζεηξά απφ

πξσηνβνπιίεο πνπ έκειιε λα δψζνπλ πεξαηηέξσ ψζεζε ζηελ ζεζκηθή ππφζηαζε ηεο

Θνηλφηεηαο), ν ζεζκφο πνπ δίλεη ηε ιχζε ζηα θαίξηαο ζεκαζίαο απηά αλαθχπηνληα

δήηεκα θαζ’ φιελ ηελ ελ ιφγσ πεξίνδν, είλαη ην –ηφηε- ΓΔΘ, κε κηα ζεηξά απνθάζεσλ

φπνπ ζέηεη αξρέο πνπ φρη απιψο ζπκπιεξψλνπλ ηα ήδε ηζρχνληα πεξη ειεχζεξνπ

ελδνθνηλνηηθνχ εκπνξίνπ, φρη απιψο απαιιάζζνπλ ηελ Θνηλφηεηα απφ ηελ ππνρξέσζε

λα ιάβεη (νκφθσλεο πιένλ, θαη άξα αδχλαηεο επη ηεο νπζίαο) απνθάζεηο γηα ζέζπηζε

λέσλ θαλφλσλ, αιιά θαη θαζηζηά εθηθηή ηελ εθαξκνγή ησλ ήδε ζπκπεθσλεκέλσλ.26

Γηα λα αλαθεξζνχκε ζε κεξηθέο ζεκαληηθέο πεξηπηψζεηο μερσξηζηά, ην Γηθαζηήξην κε

δηθέο ηνπ απνθάζεηο ζεζπίδεη ηελ αξρή ηεο ακνηβαίαο αλαγλψξηζεο27: κε ηελ ππφζεζε

Cassis de Dijon28, ην 1978, ην δηθαζηήξην θάλεη επη ηεο νπζίαο ιφγν γηα κέηξα

ηζνδχλακνπ απνηειέζκαηνο σο πξνο ηελ παξεκπφδηζε ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο

πξντφλησλ εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο ΔΟΘ, εμαηξψληαο κφλν ηελ πεξίπησζε ζηελ νπνία

25 Combos, 2010:141 26 Δδψ πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί, παξελζεηηθά, πσο αληίζηνηρν παξάδεηγκα δελ ππάξρεη ζηηο δηθαζηηθέο

απνθάζεηο γηα ηηο νπνίεο γίλεηαη ιφγνο πεξη δηθαζηηθνχ αθηηβηζκνχ ζηηο ΖΠΑ θαη ζε άιια θξάηε εληαία ή

νκνζπνλδηαθά, θαζψο εθεί δελ ακθηζβεηείηαη ν ίδηνο ν ζθνπφο χπαξμεο ηεο νκνζπνλδίαο ειιείςεη

ζρεηηθήο απνθάζεσο ηνπ φπνηνπ Γηθαζηεξίνπ. Δπνκέλσο ε έλλνηα ηνπ «αθηηβηζκνχ» ζα πξέπεη λα ηδσζεί

ππφ δηαθνξεηηθφ πξίζκα ζηελ πεξίπησζε ηεο ΔΟΘ/ΔΔ. 27 Europa.eu: «Ζ αξρή ηεο ακνηβαίαο αλαγλψξηζεο ζηελ εζσηεξηθή αγνξά»

http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/internal_market_general_framework/l21001b_el.h

tm 28 ΤΠΟΘΔΖ 120/78 http://eur-

lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&numdoc=61978J0120&lg=EN

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 12

ην εζληθφ πξφηππν ζπλδέεηαη κε ηελ «δεκφζηα πγεία, ηε θνξνινγηθή επνπηεία ή ηελ

πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή»29. Κε ηηο ππνζέζεηο Δπηηξνπή θαηά Γεξκαλίαο30, ην 1987,

αιιά θαη ην 1988, ζηελ Glocken GmbH v. USL Centro-Sud31, επηθπξψλεηαη ε ίδηα αξρή,

θαζψο δηεπθξηλίδεηαη πσο ε απιή επίθιεζε ελφο εθ ησλ ιφγσλ ηεο παξεκπφδηζεο δελ

επαξθεί γηα λα επηηξαπεί ε παξεκπφδηζε ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο πξντφλησλ θαη

ππεξεζηψλ.

iii. Δπξσπατθνί ζεζκνί.

Θαη ζε δεηήκαηα αξκνδηνηήησλ θαζψο θαη νξίσλ κεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ

ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ζεζκψλ ηεο Θνηλφηεηαο, ην Γηθαζηήξην δηαδξακάηηζε εμφρσο

ζεκαληηθφ ξφιν: ην 1979, ζηελ ππφζεζε Roquette Frères v Council, γλσζηή θαη σο

ππφζεζε ηεο ηζνγιπθφδεο32, ην Γηθαζηήξην θξίλεη φηη ην πκβνχιην δελ κπνξεί λα

λνκνζεηήζεη ρσξίο πξνεγνχκελε γλσκνδφηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Θνηλνβνπιίνπ,

ζπκβάιινληαο κε ηελ απφθαλζε απηή ζηελ ελίζρπζε ηνπ θχξνπο, θαη άξα ηεο

αξκνδηφηεηαο ηνπ άκεζα εθιεγφκελνπ ζεζκηθνχ νξγάλνπ ηεο Έλσζεο θαη εληζρχνληαο

έηζη ηε λνκηκνπνίεζε ηνπ δεπηεξνγελνχο Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ.

ηελ ππφζεζε Parti Ecologiste / Les Verts33, ην 1983, ην δηθαζηήξην απνθαίλεηαη πσο γηα

λα ιεηηνπξγεί ε Θνηλφηεηα ππφ ην Θξάηνο Γηθαίνπ, ηφζν ηα Θξάηε κέιε φζν θαη νη

ζεζκνί ηεο Θνηλφηεηαο δελ ζα πξέπεη λα κπνξνχλ λα απνθχγνπλ ηελ δηεξεχλεζε γηα ην

εάλ ηα κέηξα πνπ πηνζεηνχλ ζπκκνξθψλνληαη κε ηνλ βαζηθφ ζπληαγκαηηθφ ράξηε, ηε

πλζήθε34 - ε νπνία, κάιηζηα, πξψηε θνξά ραξαθηεξίδεηαη σο πληαγκαηηθφο Υάξηεο.

Σν 1988, επηπιένλ, θαη κε ηελ απφθαζε Tchernobyl I35 (European Parliament vs Council)

θαζίζηαηαη δπλαηή ε πξνζθπγή απφ ην ΔΘ γηα αθχξσζε πξάμεο πνπ ζίγεη ηα πξνλφκηά

ηνπ.

To 1992, επίζεο, ζηηο ζπλεθδηθαδφκελεο ππνζέζεηο γλσζηέο σο Ηζπαλία, Βέιγην θαη

Ηηαιία θαηά Δπηηξνπήο, ην ΓΔΘ/ΓΔΔ απεθάλζε πσο ε Δπηηξνπή φρη κφλν πξέπεη λα

επνπηεχεη ηνπο ήδε ππάξρνληεο θαλφλεο γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ειεχζεξνπ

αληαγσληζκνχ, αιιά θα λα αλαιακβάλεη ελεξγεηηθφ ξφιν πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί

ε ιεηηνπξγία απηή, ελ πξνθεηκέλσ πξνο ηελ θαηεχζπλζεο ηεο άξζεο ησλ κνλνπσιηαθψλ

αγνξψλ.

29 Nugent, 2003:355 30 Τπφζεζε 178/84 31 Τπφζεζε 407/85 32 Τπφζεζε179/80 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61980J0179:EN:PDF 33 Τπφζεζε 294/83. 34 Memorandum by Stephen Weatherill, Jacques Delors Professor of EC Law, Oxford University, 05/10/2003

http://www.publications.parliament.uk/pa/ld200304/ldselect/ldeucom/47/47we21.htm 35 Τπφζεζε C-70/88 http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61988J0070%2801%29:EN:HTML

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 13

vi. Απνθάλζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Πνιίηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.

Ιακβάλνληαο ππ’ φςηλ ηελ πξφζθαηε ζπδήηεζε γηα ην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο

αιιά θαη ηηο δηακάρεο ζρεηηθά κε ηελ ηζρχ θαη αλάγθε αλαζεψξεζεο ηεο πλζήθεο ηνπ

έλγθελ, ζθφπηκν είλαη λα αλαθέξνπκε πσο ην Γηθαζηήξην δηεπθξηλίδεη δηα ηεο

λνκνινγίαο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο θαηνρπξψλεηαη ην δηθαίσκα κεηαθίλεζεο θαη

θαηνηθίαο ζε πνιίηεο δηαθνξεηηθήο εζληθφηεηαο, θαζψο θαη ηα δηθαηψκαηα πνπ

απνξξένπλ απφ ηελ Δπξσπατθή Ηζαγέλεηα36, ε νπνία θαηνρπξψλεηαη ζην άξζξν 8 ηεο

πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Θνηλφηεηα37 (πλζήθε ηνπ Κάαζηξηρη).

Οη απνθάλζεηο απηέο γελλνχλ λέα νπζηαζηηθά δηθαηψκαηα γηα ηνπο πνιίηεο θαη

θαηνίθνπο ηεο ΔΔ, ηα νπνία δηεθδηθνχλ έθηνηε.

Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 1999, ζηελ Τπφζεζε Baumbast and R v Secretary of State for the

Home Department38, νξίδεηαη φηη ηα δηθαηψκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ Δπξσπατθή

ηζαγέλεηα πνπ δηα ησλ πλζεθψλ θαηνρπξψλεηαη, ηπγράλνπλ άκεζεο εθαξκνγήο. Πξηλ

ηελ απφθαλζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζεσξείην πσο ην δηθαίσκα κεηαθίλεζεο θαη δηακνλήο

ίζρπε κφλν γηα νηθνλνκηθά ελεξγνχο πνιίηεο, εθηφο εάλ κηα νδεγία πξνέηαζζε

δηαθνξεηηθά. Όκσο ην ΓΔΘ/ΓΔΔ δηεπθξίληζε πσο ην δηθαίσκα ηζρχεη θαη αξρήλ θαη

απνξξέεη απ επζείαο απφ ηηο πλζήθεο, θαη ην δεπηεξνγελέο Γίθαην δχλαηαη κελ λα ην

πεξηνξίζεη, αιιά κφλν εάλ ην πξνθείκελν δεπηεξνγελέο δίθαην είλαη ζχκθσλν κε ηελ

αξρή ηεο αλαινγίαο.

Δπηπιένλ, ην δηθαίσκα ειεχζεξεο κεηαθίλεζεο θαη δηακνλήο επεθηείλεηαη λνκνινγηαθά

ζηελ απφθαλζε ηεο ππφζεζεο Zhu and Chen v. Secretary of State for the Home

Department39, ην 2002. Δθεί θαζίζηαηαη ζαθέο πσο ην δηθαίσκα απηφ δελ πξνυπνζέηεη

ηελ ελειηθφηεηα ηνπ πνιίηε, θαη επηπιένλ, πσο εθφζνλ έλα άηνκν δηαζέηεη ηελ

Ηζαγέλεηα ελφο θξάηνπο κέινπο, απηνκάησο έρεη ηα δηθαηψκαηα πνπ απνξξένπλ απφ

ηελ Δπξσπατθή Ηζαγέλεηα θαη ζπγθεθξηκέλα ην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο ζε

νπνηνδήπνηε θξάηνο κέινο ηεο θνηλφηεηαο, πνπ απνξξέεη απφ ην (ηφηε) άξζξν 18 ηεο

πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Θνηλφηεηα. Δπίζεο, ζηελ ίδηα απφθαλζε, ην ΓΔΘ/ΓΔΔ

θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα ησλ λνκίκσλ θεδεκφλσλ ελφο πνιίηε πνπ δελ είλαη ζε ζέζε

λα δηαβηνί κφλνο ηνπ, λα δηακέλνπλ λνκίκσο καδί ηνπ.

Σέινο, ην 2008, ζηελ ππφζεζε Metock and Others v Minister for Justice, Equality and

Law Reform40, ην ΓΔΘ/ΓΔΔ απνθαίλεηαη φηη ν/ε ζχδπγνο ελφο πνιίηε ηεο Δπξσπατθήο

Έλσζεο, αθφκα θη αλ δελ έρεη ηζαγέλεηα θξάηνπο κέινπο ηεο ΔΔ θαη αθφκα θαη εάλ δελ

δηέκελε πξνεγνπκέλσο λνκίκσο ζε θάπνην θξάηνο κέινο, κπνξεί λα θαηνηθεί κε ηνλ

36 European Commission – Justice - EU citizenship

http://ec.europa.eu/justice/policies/citizenship/policies_citizenship_intro_en.htm 37 Ησαθεηκίδεο, 1995:364 38 Τπφζεζε C-413/99. 39 Τπφζεζε C-200/02 40 Τπφζεζε C-127/08

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 14

πνιίηε ηεο Έλσζεο, εληφο ηεο Έλσζεο41. Ζ απφθαλζε απηή έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο

ζηα εζσηεξηθά δίθαηα ησλ Θξαηψλ κειψλ σο πξνο ηε κεηαλάζηεπζε θαη ηηο

πξνυπνζέζεηο πνπ θαζέλα ζέηεη πξνθεηκέλνπ λα δνζεί λφκηκε άδεηα παξακνλήο θαη

επνκέλσο επεθηείλεη – θαη εκβαζχλεη- ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο Έλσζεο.

v. Θεκειηψδε δηθαηψκαηα

Οη απνθάλζεηο ηνπ ΓΔΘ, απφ πνιχ λσξίο έζεζαλ ην δήηεκα ησλ ζεκειησδψλ

δηθαησκάησλ. ηελ ππφζεζε Stauder v. City of Ulm42, ην 1969, ζην ζθεπηηθφ ηεο

απφθαλζεο, ην ΓΔΘ δελ ζεψξεζε πσο ζηελ πξνθείκελε πεξίπησζε ηίζεην ζέκα

παξαβίαζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηνπ ελάγνληνο. Γήισζε φκσο πσο «ζα

πξνζηάηεπε ηα ζεκειηψδε αλζξψπηλα δηθαηψκαηα πνπ θαηνρπξψλνπλ νη γεληθέο αξρέο

ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ».

ηελ ππφζεζε Nold, Kohlen und Baustoffgroßhandlungv Ruhrkohle Aktiengesellschaft43,

ηέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα (1973), ην Γηθαζηήξην ζην ζθεπηηθφ ηνπ πξνο ηελ απφξξηςε

ηεο ππφζεζεο σο απαξάδεθηεο, δειψλεη φηη θαηά ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ

δηθαησκάησλ πξέπεη, θαη ζχκθσλα κε ηηο εζληθέο λνκνζεζίεο, λα ιακβάλεηαη ππ’ φςηλ

θαη ε επηδίσμε ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο – φπσο απηφ νξίδεηαη θαη απφ ηηο πλζήθεο.

Όκσο επηζεκαίλεη θαη φηη νδεγφο πξνο ηελ πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ απηψλ

δηθαησκάησλ ζα πξέπεη λα είλαη ηφζν νη πληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ Θξαηψλ

κειψλ, φζν θαη νη Γηεζλψο επί ηνπ ηδίνπ ζθνπνχ ζπλεκκέλεο πλζήθεο.

Σν 1979, δε, ζην πέξαο ηεο εθδίθαζεο ηεο ππφζεζεο Hauer v. Land Rheinland-Pfalz44,

ην ΓΔΘ ππνδεηθλχεη σο βάζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ ζρεηηθά κε ην δήηεκα ησλ

αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηφζν ηηο θνηλέο πληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ Θξαηψλ

Κειψλ, φζν θαη ηε χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη

ησλ Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ (ηψξα: ΔΓΑ). Κε ην δεδνκέλν φκσο πσ ε Δπξσπατθή

Θνηλφηεηα δελ είρε πξνζρσξήζεη – θαη νχηε κέρξη ζήκεξα έρεη πξνζρσξήζεη- ζηελ

ΔΓΑ, γίλεηαη αληηιεπηφ πσο δηα ηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ησλ απνθάλζεψλ ηνπ, ηα Θξάηε

επη ηεο νπζίαο δεζκεχνληαη, φζνλ αθνξά ηνπιάρηζηνλ ην Γηθαζηήξην, ζηα δηα ηεο

χκβαζεο ζπκθσλεκέλα, αθνχ ιακβάλνληαο θαη απηά ππ’ φςηλ εθδίδεη ηηο απνθάζεηο

ηνπ.

Έηη πεξηζζφηεξν, ζηηο ζπλεθδηθαδφκελεο ππνζέζεηο γλσζηέο σο Hoechst AG v

Commission of the European Communities45, ην ΓΔΘ δειψλεη πσο νη πλζήθεο

41 Court Of Justice of the European Communities – Press Release No 57/08

http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2009-03/cp080057en.pdf 42 Τπφζεζε 29/69 43 Τπφζεζε 4/73 44 Τπφζεζε 44/79 45 πλεθδηθαδφκελεο ππνζέζεηο 46/87, 227/88

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 15

εξκελεχνληαη ππφ ην θψο ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, ελψ ζηελ ππφζεζε

Netherlands v Parliament and Council46 ηνπ 1998, (αιιηψο γλσζηή θαη σο Directive on

biopatents) ην ΓΔΘ/ΓΔΔ αλαθέξεηαη ζηελ Αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα σο ζεκειηψδεο

δηθαίσκα, θαη δε θάλεη ιφγν γηα πεξηνξηζκφ ηεο Διεπζεξίαο ζηελ Οηθνλνκηθή Εσή, πξνο

απνθπγήλ παξαβίαζεο ηνπ Γηθαηψκαηνο ηεο Αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο.

Πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο ε ηειεπηαία απηή ππφζεζε, πνπ ζέηεη πεξηνξηζκνχο ζηελ

νηθνλνκηθή δσή, έξρεηαη λα ακβιχλεη ηελ απφθαλζε ζε κηα άιιε ππφζεζε, λσξίηεξα,

ζπγθεθξηκέλα ηελ ππφζεζε Germany vs Council47 (ππφζεζε Banana market

organisation), ην 1993. Γηα ηεο απφθαλζεο απηήο αλαηξείην ην ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηεο

ειεπζεξίαο ζηελ άζθεζε επαγγέικαηνο, θαζψο ζχκθσλα κε ην Γηθαζηήξην νη αξρέο

είλαη ζε ζέζε λα επηβάινπλ νπνηνπζδήπνηε πεξηνξηζκνχο ζηελ άζθεζή ηνπ,

επηθαινχκελεο ηηο ζπλεκκέλεο πκβάζεηο, δηκεξείο ή άιιεο (ελ πξνθεηκέλσ ζην πιαίζην

ηνπ ΠΟΔ). Κηα ηέηνηα λνκνινγία ελδερνκέλσο λα πξνθαινχζε γεληθφηεξα δεηήκαηα

ζηηο ππνρξεψζεηο ηηο ζρεηηθέο θαη κε άιιεο ζεκειηψδεηο ειεπζεξίεο, θαζψο απφ απηήλ

απέξξεαλ ηνπιάρηζηνλ εξκελεπηηθά θελά σο πξνο ηνπ πεξηνξηζκνχο ζηνπο δπλάκεη

πεξηνξηζκνχο ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ θαη δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ απφ ηηο

αξρέο, πξνο φθεινο ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο.

Σέινο, πην πξφζθαηα, ην 2008, ζηελ απφθαζε γηα ηελ ππφζεζε γλσζηή σο Kadi/Ald

Barakaat 48, ην ΓΔΔ δηεπθξηλίδεη πσο νη λνκηθέο πξάμεηο ηεο Θνηλφηεηαο πνπ εθαξκφδνπλ

ηα ζπκθσλεκέλα ζηελ επηηξνπή θπξψζεσλ ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ, γηα

ηε κάρε ελάληηα ζηελ ηξνκνθξαηία, δελ είλαη δπλαηφλ λα κελ αλαζεσξνχληαη βάζεη ηεο

ζπκβαηφηεηάο ηνπο κε ηα ζεκειηψδε Γηθαηψκαηα, ελψ εηδηθή κλεία γίλεηαη θαη ζην

ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηεο ηδηνθηεζίαο.

πκπεξάζκαηα.

Δλψ ηελ πεξίνδν ηνπ Υεηκψλα δηαδέρζεθε ε «άλνημε» ησλ δεθαεηηψλ απφ ην 1985 κέρξη

ην 2005 πεξίπνπ, ην ΓΔΘ εμαθνινχζεζε λα θάλεη αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπ κε λέεο

λνκνινγηαθέο απνθάλζεηο πνπ έζεηαλ λέα πξίζκαηα, λέεο ππνρξεψζεηο θαη λέα

δηθαηψκαηα γηα πάληα ελδηαθεξφκελν.

Απφ ηηο απνθάλζεηο θαη ηηο εθξνέο πνπ παξνπζηάζηεθαλ γίλεηαη αληηιεπηφ πσο αξρέο

ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ Θνηλνηηθνχ Θεθηεκέλνπ, θαζψο δηθαηψκαηα θαη

ππνρξεψζεηο ησλ ππνθεηκέλσλ ηνπ Θνηλνηηθνχ Γηθαίνπ, ππνζηαζηνπνηήζεθαλ κέζσ ηεο

λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΔ. Βέβαηα, ην Γηθαζηήξην δελ είλαη δπλαηφλ λα παξαγάγεη πνιηηηθή

46 C_377/98 47 C-280/93 48 πλεθδηθαδφκελεο ππνζέζεηο C-402/05 P, C-415/05 P

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 16

αθ εαπηνχ. Δπίζεο δελ ππάξρνπλ δηαδηθαζίεο φπνπ ην ίδην ην δηθαηνδνηηθφ ζχζηεκα,

απηεπάγγειηα, κπνξεί λα επηβάιεη ην λφκν: ζχκθσλα κε ηηο ξπζκίζεηο ηνπ Γηθαίνπ, κφλν

εάλ θηλεζεί δηαδηθαζία απφ ηνπο έρνληεο λφκηκν ζπκθέξνλ κπνξεί λα επηιεθζεί, κέζσ

ελφο εθ ησλ ηξφπσλ πνπ είλαη δπλαηνί. Θάηη ηέηνην, πέξαλ ησλ άιισλ ηνπ ζπλεπεηψλ,

πεξηνξίδεη ηελ φπνηα δπλαηφηεηα ηνπ Γηθαζηεξίνπ λα παξαγάγεη πνιηηηθή.

Δπηπιένλ, ε λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ είλαη βαζηζκέλε ζηηο πλζήθεο, θαη εξείδεηαη

ζηηο αξρέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή Λνκνινγία, θαζψο

θαη απφ άιιεο παξαδεδεγκέλεο πεγέο (δηεζλέο δίθαην, ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ

Θξαηψλ Κειψλ), επνκέλσο θαη ζ απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε θχξηα ζπλεηζθνξά ηνπ ΓΔΔ

είλαη πεξηζζφηεξν ε «αλαηξνπή ελφο θαζηεξσκέλνπ θαζεζηψηνο πνιηηηθήο ή άξζε ελφο

αδηεμφδνπ …παξά αλάπηπμε κηαο θαζεαπηφ πνιηηηθήο» 49

Παξά ηαχηα, ε ζπλεηζθνξά ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζηελ Δπξσπατθή νινθιήξσζε, αιιά θαη

ηελ ίδηα ηελ εθαξκνγή ησλ πλζεθψλ, ήηαλ ζεκαληηθή, θαη ε ψζεζε πνπ έδσζε

αλακθηζβήηεηε. Δηδηθά ζην δήηεκα ηεο Δληαίαο αγνξάο, ε νπνία επη δεθαεηίεο ζα ήηαλ

κφλν ηχπνηο, ιφγσ θαη κέζσ ησλ απνθάλζεσλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ είρε νπζηαζηηθή

εθαξκνγή θαη εκπεδψζεθε ζηα (ηφηε) θξάηε κέιε, ζέηνληαο ηηο βάζεηο θαη ηα εξείζκαηα

γηα πεξαηηέξσ ελνπνίεζε.

Δπηπιένλ, νη απνθάζεηο ηνπ ΓΔΔ ζηάζεθαλ πνιιέο θνξέο έλαπζκα γηα εθπφλεζε λέαο

λνκνζεζίαο, θαζψο νη ππνζέζεηο πνπ εθδίθαδε ή επί ησλ νπνίσλ απαληνχζε ζε

πξνδηθαζηηθά εξσηήκαηα, αλαδείθλπαλ ηα θελά ζηελ εξκελεία ησλ πλζεθψλ αιιά θαη

ηα λνκηθά θελά ζηα θείκελα ηεο Έλσζεο. Οη αξρέο απηέο, γεληθφηεξεο θαη πην εηδηθέο

ελζσκαηψζεθαλ ζην Γίθαην ηεο Έλσζεο, πξσηνγελέο ή δεπηεξνγελέο θαη ζήκεξα

απνηεινχλ κέξνο ηνπ Θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ.

Σέινο, κέζσ ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ, ε Έλσζε παξά ηνλ βξαδχ θαη πεξίπινθν

ηξφπν ιήςεο απνθάζεσλ, κπφξεζε λα κελ κείλεη πίζσ ζηηο παγθφζκηεο εμειίμεηο, ή θαη

ηηο εμειίμεηο κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο, θαζψο θαη σο νληφηεηα δελ έκεηλε ε ίδηα ζπλ ην

ρξφλσ: ε πξαγκαηηθφηεηα άιιαδε, θαη δε κε πνιχ πην γξήγνξνπο ξπζκνχο κε εθείλνπο

πνπ νη λνκνζεηηθέο δηαδηθαζίεο ζηελ Δπξψπε κπνξνχζαλ λα ζπκβαδίζνπλ. Σν ΓΔΘ

έδηλε ηελ πλνή, ηελ ψζεζε πνπ ρξεηαδφηαλ ψζηε λα κελ παξαβηαζηεί ε αξρή ηεο

ζπλαίλεζεο πνπ επηθξαηεί ζηα Δπξσπατθά εησζφηα πεξη ηε ιήςε απνθάζεσλ, κελ, αιιά

θαη λα κελ πεξηπέζεη ζε ηέικα ζηαζηκφηεηαο ε Θνηλφηεηα, δε.

49 Nugent, 2005:356-357

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 17

(Ενδεικτική) Βιβλιογραφία

Bzdera, André(1992) 'The court of justice of the European community and the politics of

institutional reform', West European Politics, 15: 3, 122 — 136

Eu Tax Conference, (2010) ‘ECJ: Judicial Activism or Judicial Protection?’, Institute of Advanced

Law Studies

Green, R. C. (2008) ‘An Intellectual History of Judicial Activism’, (From the Selected Works of

Roger Craig Green)

Grimmel, A. (2010) ‘Judicial Interpretation or Judicial Activism?: the Legacy of Rationalism in the

Studies of the European Court of Justice’, Center for European Studies Working Paper Series #176

John, L.E. (2008) ‘CASE C-127/08 METOCK and Others’, European Law case note, Monckton

Chambers

Moore, J. Norton (2007) ‘Charges of Judicial Activism in Europe’, official site "The Federalist

Society of Law and Pyblic Policy Studies

Moravcsik, A. (2002) ‘In defence of the 'Democratic Deficit': Reassessing Legitimacy in the

European Union’, Journal of Common Market Studies, Vol 40, No 4, pp603-624

Volcansek, Mary L. (1992) ‘Judges, courts and policy-making in Western Europe’, West European

Politics, 15: 3, 1 — 8

Kombos, C. (2010) ‘The ECJ and Judicial Activism: myth or reality?’, Sakkoulas Publications

Nugent, N. (2004), ‘Πνιηηηθή θαη Γηαθπβέξλεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε’, αββάιαο

Ησαθεηκίδεο, Π. (1995) ‘Δπξσπατθή Πνιηηηθή Έλσζε’, Θεκέιην

Θαλειιφπνπινο, Π. (2003) ‘Σν Γίθαην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε βάζε ηεο πλζήθε ηεο

Λίθαηαο’, 4ε έθδνζε, Αλη. Λ. άθθ νπια

Θαλειιφπνπινο, Π. επηκ. (2008), ‘Οη πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κεηά ηε πλζήθε ηεο

Ιηζαβφλαο’, Αλη. Λ. άθθνπια

Καξαβέγηαο, Λ. & Σζηληζηδέιεο, Κ. επηκ. (2007), ‘Λέα Δπξσπατθή Έλσζε – νξγάλσζε θαη

πνιηηηθέο: 50 Υξφληα’, Θεκέιην

Καξηάο, Δ. (2008) «πλζήθε ηεο Ιηζαβφλαο: Απφ ηελ Τπεξεζληθή θνηλσλία ησλ Ηδησηψλ ηνλ

Δπξσπατθφ Γήκν» ζην: «Δπξσπαίσλ Πνιηηεία», ηεχρνο 1/2008, ζει. 55-72

Κεηαμάο, Α. (2004) ‘Θέκαηα Δπξσπατθνχ Γηθαίνπ – Λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ

Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ’. Θξηηηθή πξνζέγγηζε, Αλη.Λ.αθθνπιαο

Κνχζεο, Λ. (2005) ‘Δπξσπατθή Έλσζε: Γίθαην – Οηθνλνκία – Πνιηηηθή’, 11ε αλαζεσξεκέλε

έθδνζε, Παπαδήζεο

MASTORAKI ANNA MARIA | 24.6.2011 18

Υξηζηηαλφο Β., Θνπζθνπλά Κ., Παπαδνπνχινπ Ρ.-Δ., Πεξάθεο Κ. (2011) ‘Σν Γίθαην ηεο

Δπξσπατθήο Έλσζεο κέζα απφ ηε Λνκνινγία’, άθνπιαο

Υξηζηηαλφο, Β. & Πεξάθεο, Κ. (2010) ‘Λνκνζεζία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Κεηά ηε πλζήθε

ηεο Ιηζαβφλαο’, Λνκηθή Βηβιηνζήθε

Ηζηνζειίδεο (ελδεηθηηθά):

Access to European Union law: http://eur-lex.europa.eu

Eurofound.eu: http://www.eurofound.europa.eu

European Court of Justice: http://curia.europa.eu

EUROPA - European Commission: http://ec.europa.eu

Public Opinion Analysis sector of the European Commission:

http://ec.europa.eu/public_opinion/index_en.htm

Wikipedia: http://en.wikipedia.org

CIVITAS: Institute for the Study of Civil Society: http://www.civitas.org.uk

The Columbia Journal of European Law: http://www.cjel.net/

Georg-August-Universität Göttingen: http://www.uni-goettingen.de/