Download - Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Transcript
Page 1: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής

Γεωγραφία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 2 - Κεφάλαιο 27

΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

http://e-taksh.blogspot.gr

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

Page 2: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

eva-edu

Kεφάλαιο 27ο Οι φυσικές καταστροφές στο χώρο της

Ελλάδας

Μια καταστροφή μπορεί να γίνει από τη φύση και ο άνθρωπος δεν μπορεί να τη

σταματήσει. Φυσικές καταστροφές είναι οι σεισμοί και οι πλημμύρες από τη βροχή.

Μια καταστροφή μπορεί να γίνει και από τους ανθρώπους όπως όταν κάποιος βάζει

φωτιά στο δάσος

Όταν γίνεται μια καταστροφή πρέπει να βοηθάμε τους άλλους ανθρώπους και να τους

δίνουμε ρούχα, φαγητό, σπίτι και πολύ αγάπη για να μην στεναχωριούνται.

Ερώτηση για το σχολείο

Πές μου μια καταστροφή που γίνεται από τη φύση

Πές μου μια καταστροφή που γίνεται από τον άνθρωπο

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.2

Page 3: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Οι φυσικές καταστροφές στο χώρο της Ελλάδας

Τι θα μάθουμε:

Να ξεχωρίζουμε τα φυσικά από τα ανθρωπογενή αίτια των

καταστροφών.

Πώς πρέπει οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν τις καταστροφές.

Μια φυσική καταστροφή είναι το αποτέλεσμα ενός φυσικού κινδύνου.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποτρέψει την εκδήλωση των φυσικών κινδύνων (σεισμός, κατολίσθηση, ηφαιστειακή έκρηξη κ.ά.). Οι φυσικοί κίνδυνοι μπορεί να εξελιχθούν σε φυσικές

καταστροφές όπως πλημμύρες, πυρκαγιές κ.ά.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.3

Page 4: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Αυτό οφείλεται άλλες φορές μόνο σε φυσικά αίτια

π.χ.

ένας κεραυνός, που είναι έναν φυσικό φαινόμενο, μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά

μια ραγδαία βροχή που διαρκεί πολλές ώρες μπορεί να οδηγήσει σε υπερχείλιση ένα ποτάμι ή ρέμα

κι άλλες φορές ευθύνεται ο άνθρωπος με τις παραβλέψεις και τα λάθη του

π.χ.

μια πυρκαγιά μπορεί να προκληθεί από γυαλί (αυτοανάφλεξη*),

πεταμένο από τον άνθρωπο

ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές σε μια κατοικημένη περιοχή αν τα κτίρια δεν έχουν χτιστεί σωστά, σύμφωνα με τους αντισεισμικούς κανόνες

μια καταιγίδα μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές σε μια περιοχή, αν τα ποτάμια είναι μπαζωμένα ή αν έχει καεί ένα κοντινό

δάσος

*αυτοανάφλεξη: αυτόματη ανάφλεξη, όταν ένα εύφλεκτο υλικό αναφλέγεται από μόνο του με μεγάλη

αύξηση της θερμοκρασίας

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.4

Page 5: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Το κράτος έχει δημιουργήσει υπηρεσίες, για την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές,

π.χ. Ε.Μ.Α.Κ. (Ειδική Μονάδα Αντιμετώπιση Καταστροφών).

Σεισμοί

Ο σεισμός του 1978 στη Θεσσαλονίκη:

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.5

Page 6: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Στις 20 Ιουνίου του 1978 σημειώθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης

ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,5 Ρίχτερ. Το επίκεντρο του σεισμού ήταν μεταξύ των λιμνών Βόλβης και Λαγκαδά. Σκοτώθηκαν 45 άνθρωποι (οι περισσότεροι στην οκταόροφη πολυκατοικία που κατέρρευσε) και 220 τραυματίστηκαν.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.6

Page 9: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Ο σεισμός του 1999 στην Αθήνα:

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1999 στις 14:57 εκδηλώνεται σεισμός

μεγέθους 5,9 Ρίχτερ στην Αθήνα. Το ρεύμα κόβεται και δεκάδες πολυκατοικίες πέφτουν ¨σαν τραπουλόχαρτα¨. Ο απολογισμός τραγικός: 143 νεκροί, 700 τραυματίες, χιλιάδες οικογένειες μένουν άστεγες.

Μεταξύ των κτιρίων που καταρρέουν είναι και το εργοστάσιο της Ρικομέξ όπου σκοτώθηκαν 39 εργαζόμενοι.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.9

Page 11: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Πυρκαγιές

Πυρκαγιά στο Σέιχ Σου (Κέδρινος λόφος) 1997:

Η πυρκαγιά εκδηλώθηκε την Κυριακή 6 Ιουλίου 1997. Το δάσος της Θεσσαλονίκης υπέστη μεγάλη οικολογική καταστροφή, αφού κάηκε

το 55% (16.640 στρ.) της συνολικής του έκτασης.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.11

Page 12: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Πυρκαγιά στην Αττική 2009:

Ξεκίνησε το βράδυ της 21ης Αυγούστου 2009 και διήρκεσε 4 ημέρες.

Καταστράφηκαν 210.000 στρ. δάσους.

Η πυρκαγιά από δορυφόρο.

Πυρκαγιές του 2007:

Μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές της Ελλάδας συνέβη το καλοκαίρι του 2007. Πυρκαγιές σε πολλά μέρη της

χώρας (κυρίως τον Αύγουστο) έκαψαν πάνω από 268.834 εκτ. γης (1 εκτάριο=10 στρ.). Μέχρι τις 30 Αυγούστουκάηκαν 1.500 σπίτια και μείναν 6.000 άστεγοι. Το ύψος των καταστροφών φθάνει τα

πέντε δισεκατομμύρια Ευρώ. Οι νομοί που επλήγησαν ήταν οι: Μεσσηνίας, Αρκαδίας, Ηλείας, Αχαΐας, Λακωνίας,Αργολίδος, Κορινθίας, Αττική και Εύβοιας,Φθιώτιδος.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.12

Page 13: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Αναρτήθηκε από Αδάμ Δημήτριος στις 8:30 π.μ.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.13

Page 14: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Εγκύκλιος Παιδεία

ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Οι φυσικές καταστροφές επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον και οφείλονται σε φυσικά φαινόμενα και ανθρωπογενή αίτια. Η έκρηξη ηφαιστείου, ο σεισμός, η κατολίσθηση, η πλημμύρα, η πυρκαγιά είναι κάποια από αυτά τα φυσικά φαινόμενα. Στην περίπτωση της πυρκαγιάς έχουμε φυσικό φαινόμενο όταν την προκαλέσει κάποιος κεραυνός ή στην περίπτωση της ανάφλεξης δηλαδή όταν ένα καύσιμο ή εκρηκτικό υλικό καεί εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας του. Μιλάμε για εμπρησμό όταν η πρόκληση της πυρκαγιάς ήρθε όχι από φυσικά αίτια, αλλά από την επέμβαση του ανθρώπου. Βασικότερη βέβαια αιτία είναι η επιθυμία κάποιων να καταπατήσουν δασικές εκτάσεις και να τις κάνουν οικόπεδα, ώστε να έχουν οικονομικό όφελος. Σε περίπτωση οποιασδήποτε φυσικής καταστροφής θα πρέπει να γνωρίζουμε τα τηλέφωνα υπηρεσιών που προσφέρουν βοήθεια στον άνθρωπο όλο το 24ωρο. Τέτοια είναι: 1. Ε.Κ.Α.Β.-166 2. Αστυνομία-100 3. Πυροσβεστική-199 4. Άμεση Επέμβαση Λιμενικού-108 5. Ενιαίος Ευρωπαϊκός Αριθμός Έκτακτης Ανάγκης-112 Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους για το δάσος είναι οι πυρκαγιές. Μια πυρκαγιά μπορεί να καταστρέψει τα φυτά και τα ζώα του δάσους. Μπορεί ακόμα να κινδυνεύσουν ανθρώπινες ζωές. Αν επεκταθεί η πυρκαγιά, περιουσίες, όπως αγροτικές καλλιέργειες, σπίτια και άλλες εγκαταστάσεις που βρίσκονται κοντά στο δάσος μπορεί επίσης να καταστραφούν. Η καταστροφή ενός δάσους μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα που θα φανούν πολύ αργότερα, ακόμα και σε περιοχές που βρίσκονται πολύ μακριά. Όταν μάλιστα βρέχει έντονα, το γυμνό χώμα δεν είναι ικανό από μόνο του να συγκρατήσει το νερό, αφού οι ρίζες των δέντρων δεν υπάρχουν πια. Έτσι, αν η κλίση του εδάφους είναι αρκετή, πλημμυρίζουν ακόμη και απομακρυσμένες περιοχές ή δημιουργούνται χείμαρροι που ρέουν ορμητικά, προκαλώντας καταστροφές στο πέρασμά τους. Το καλοκαίρι του 2007, συνέβη μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Εκτεταμένες πυρκαγιές σε πολλά μέρη της χώρας, κυρίως το μήνα Αύγουστο, έκαψαν συνολικά εκτάσεις 268.834 εκταρίων, με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 63 ανθρώπων. Η περιοχή που γνώρισε τη μεγαλύτερη καταστροφή ήταν ηΠελοπόννησος και ιδίως ο Νομός Ηλείας.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ(email)

Σεισμοί Κατολισθήσεις / Καθιζήσεις Πλημμύρες Ηφαίστεια

Βρες για τα παραπάνω φυσικά φαινόμενα χαρακτηριστικές περιπτώσειςσοβαρών γεγονότων που συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας,θα σε βοηθήσει σε αυτό.

Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Πέμπτη, Φεβρουαρίου 26, 2009

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.14

Page 15: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Τίτλος: «Φυσικές καταστροφές στο χώρο της Ελλάδας»

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: Οι μαθητές να αναφέρουν περιπτώσεις φυσικών καταστροφών

που γίνονται στη χώρα μας. Να εντοπίζουν τα ανθρωπογενή ή φυσικά αίτια πρόκλησης

φυσικών καταστροφών. Να γνωρίζουν τρόπους αντιμετώπισης των φυσικών

καταστροφών . Να διαμορφώνουν στάσεις συμπαράστασης σε πληγέντες

συνανθρώπους μας. ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ:

Το κείμενο « Με λένε Σόνια» από το βιβλίο της Γλώσσας της ΣΤ΄ Δημοτικού , Β’ τεύχος.

Το τραγούδι των Ημισκούμπρια « Καταστροφικός σεισμός», από το CD-ROM Αντισεισμικής Προστασίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Παραγωγή «MELLOW»

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ Α.Π: - Γεωγραφία Ε’ δημ. «ο καιρός, το κλίμα και οι ανθρώπινες δραστηριότητες», «Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης» -Γεωγραφία ΣΤ’ δημ. «Οι φυσικές καταστροφές και οι συνέπειές τους στη ζωή των

ανθρώπων», «Οι ανθρώπινες δραστηριότητες ως παράγοντας μεταβολών στην επιφάνεια της γης» -Κοινωνική και πολιτική αγωγή Στ’ δημ. «Πολιτική άμυνα και πολιτική προστασία», «Διεθνείς Οργανισμοί και Οργανώσεις» - Μελέτη Δ’ δημ.: «Τα δάση εκπέμπουν σήμα κινδύνου» -Γλώσσα Δ’ δημ. «Ο εξάχρονος ήρωας της Ορλεάνης» -Γλώσσα Ε’ δημ « Χαμένοι πολιτισμοί, Ατλαντίδα» -Γλώσσα ΣΤ’ δημ. «Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες», «Με λένε Σόνια» -Ιστορία Γ’ δημ.: «Ο εγκέλαδος», «Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας» -Γλώσσα Γ’ δημ «Πολιτείες ντυμένες στα λευκά», «Του κόσμου τα παιδιά» -Φυσικά ΣΤ’ δημ «Οικοσυστήματα και άνθρωπος» -Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Ε’ δημ.: « Ερωτηματολόγιο μαθητών από Ισπανία» ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΒΗΜΑ 1: ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Διαβάζουμε στα παιδιά το κείμενο «Με λένε Σόνια» (Γλώσσα ΣΤ΄ Δημοτικού, β΄τεύχος) και ρωτάμε τα παιδιά ερωτήσεις σχετικές με τη φωτιά (μπορούν να αναφερθούν και οι αιτίες των πυρκαγιών)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.15

Page 16: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Σημείωση 1: Στην περίπτωση που τα παιδιά δεν μας αναφέρουν την αυτανάφλεξη ως αιτία τότε χρησιμοποιούμε ως παράδειγμα την αφή της Ολυμπιακής φλόγας και ρωτάμε πως μπορεί να συμβεί αυτό στο δάσος. Σημείωση 2: Οι περισσότερες πυρκαγιές στα δάση προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Γι’ αυτό το λόγο σ’ αυτό το σημείο δεν θα κάνουμε διάκριση φυσικών ή ανθρωπογενών αιτιών. Φυσικό αίτιο πυρκαγιάς είναι μόνο ο κεραυνός που μπορεί να πέσει σ’ ένα δάσος και στην περίπτωση που αναφερθεί από τα παιδιά θα σχολιαστεί και θα τον κατατάξουμε στα φυσικά αίτια. Για να περάσουμε στους τρόπους αντιμετώπισης των πυρκαγιών, ξεκινάμε μια συζήτηση με αφορμή τις τελευταίες φωτιές που έκαψαν την Αθήνα. Για να περάσουμε στην επόμενη φυσική καταστροφή ρωτάμε τους μαθητές αν υπάρχουν κι άλλα φυσικά φαινόμενα που επιφέρουν καταστροφές. ΒΗΜΑ 2: ΣΕΙΣΜΟΣ

Βάζουμε στα παιδιά να ακούσουν το τραγούδι των

Ημισκούμπρια «Καταστροφικός σεισμός», από το CD-ROM Αντισεισμικής

Προστασίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Παραγωγή «MELLOW» Ξεκινάμε με τους τρόπους αντιμετώπισης κάνοντας μια συζήτηση με αφορμή το τραγούδι σχετικά με το τι πρέπει να κάνουμε την ώρα του σεισμού. Για να περάσουμε στα αίτια του σεισμού , ξεκινάμε μια συζήτηση σχετικά με το ποιος προκαλεί ένα σεισμό, για να επεκτείνουμε τη συζήτηση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και την εικόνα 21.1 του βιβλίου. Σημείωση 3: Τονίζουμε μέσα από τη συζήτηση που έχουμε κάνει ότι ένα σεισμό μπορεί να τον προκαλέσει μόνο η φύση αλλά ο άνθρωπος με τις δραστηριότητες του μπορεί να μειώσει ή να αυξήσει τις συνέπιες τις καταστροφής. ΒΗΜΑ 3: ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ Για να ανακαλύψουμε τα αίτια πρόκλησης μιας πλημμύρας, ξεκινάμε μια συζήτηση σχετικά με το πώς το νερό της βροχής συνδυάζεται με τις λαθεμένες ενέργειες των ανθρώπων και προκαλείται μια πλημμύρα. Σημείωση 4: Αν τα παιδιά δεν μας αναφέρουν την καταστροφή των δασών ως αιτία, τότε μπορούμε να τα ρωτήσουμε από πού παίρνουν τα δάση το νερό που χρειάζονται και έπειτα, ρωτάμε : Αν δεν υπάρχουν δάση που θα πάει το νερό της βροχής? Για να περάσουμε στους τρόπους αντιμετώπισης μιας πλημμύρας ξεκινάμε μια συζήτηση, για το τι πρέπει να κάνουμε ώστε μια καταιγίδα να μη καταλήξει σε πλημμύρα. ΒΗΜΑ 4: Σ΄ αυτό το σημείο θα ξεκινήσουμε μια συζήτηση για τις υπηρεσίες του κράτους που βοηθούν τα θύματα των φυσικών καταστροφών και για την εθελοντική προσφορά των πολιτών σε τέτοιες περιπτώσεις. Μπορούμε να βοηθηθούμε και από την εικόνα 27.3 του βιβλίου.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.16

Page 17: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Στο σημείο αυτό παίζουμε με τα παιδιά ένα παιχνίδι. Τους διαβάζουμε τα κειμενάκια που υπάρχουν παρακάτω, μέσα στα οποία υπάρχουν κάποια «λάθη» που τα παιδιά πρέπει να εντοπίσουν και να μας πουν το σωστό. ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Πως προστατεύουμε ένα δάσος από μια πυρκαγιά: Δεν πετάμε αναμμένα τσιγάρα. Σε περίπτωση φωτιάς καλούμε το 366. Μετά από μια επίσκεψή μας στο δάσος αφήνουμε την φωτιά που είχαμε ανάψει ΚΕΙΜΕΝΟ 2: Το Νοέμβριο του 1977 μια πολύ δυνατή βροχή που κράτησε αρκετές ώρες, σκόρπισε τον πανικό στην περιοχή του Πειραιά. Στη λεωφόρο Γ. Λαμπράκη στον Κορυδαλλό, όπου οι υπόνομοι ήταν ανοιχτοί και καθαροί, τα νερά ανέβηκαν κι έπνιξαν κυριολεκτικά τα αυτοκίνητα. Από το βουνό Αιγάλεω, το οποίο ήταν καταπράσινο, κατέβαιναν με ορμή όχι μόνο νερά αλλά και χώματα. ΚΕΙΜΕΝΟ 3: Το κράτος έχει δημιουργήσει υπηρεσίες για την παροχή βοήθειας στους ανθρώπους που πλήττονται από φυσικέ καταστροφές. Αυτό αρκεί. Για παράδειγμα, σε περίπτωση ενός καταστρεπτικού σεισμού, το μόνο που χρειάζονται τα θύματα είναι να διασωθούν και να τους δοθεί μια στέγη. ΚΕΙΜΕΝΟ 4: Αν είσαι στο σχολείο και γίνει σεισμός:

Μπες αμέσως κάτω από το θρανίο. Τρέχα πανικόβλητος στο διάδρομο για να βγεις από το κτίριο.

Πηγή: http://users.auth.gr/~labrinos/Plans/grade5/natural_hazards_greece.htm

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.17

Page 18: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ Γ.Γ.Π.Π ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ

ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

Ανδρέας Αντωνάκος Γεωλόγος (M.Sc)

Δ/νση Σχεδιασμού & Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.18

Page 19: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

Αντιμετώπιση Αποκατάσταση

Πρόληψη

Κίνδυνος = πιθανότητα εκδήλωσης × ένταση καταστροφών

Πρόληψη Μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης

Αντιμετώπιση Μειώνει τις επιπτώσεις

Αποκατάσταση Επαναφέρει τις πρότερες συνθήκες

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.19

Page 20: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Έντονα καιρικά φαινόμενα • Καταιγίδες - Έντονες βροχοπτώσεις • Χιονοπτώσεις • Παγετός – χαμηλές θερμοκρασίες • Ισχυροί άνεμοι και ανεμοστρόβιλοι • Καύσωνες – υψηλές θερμοκρασίες

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Δασικές πυρκαγιές

Σεισμοί

Πλημμύρες

Κατολισθήσεις

Ηφαιστειακές εκρήξεις

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.20

Page 21: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Μεγάλες φυσικές καταστροφές 1950-2005

Αριθμός συμβάντων

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

© 2006 NatCatSERVICE, Geo Risks Research, Munich Re

Άλλα (καύσωνες, δασικές πυρκαγιές)

Πλημμύρες Θύελλες Σεισμοί, Τσουνάμι, Ηφαίστεια

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.21

Page 22: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Επιπτώσεις Τα αποτελέσματα των καταστροφών διακρίνονται σε: 1. Άμεσα – πληθυσμός, περιουσία κράτους, επιχειρήσεις 2. Έμμεσα – πτώση παραγωγικότητας, παροχής υπηρεσιών 3. Αποτελέσματα που εμφανίζονται μετά από χρονικό διάστημα από την καταστροφή (π.χ. κοινωνικός

αποκλεισμός)

(UNDRO,1979)

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.22

Page 23: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Επιπτώσεις καταστροφών – παραδείγματα

• Ανθρώπινες ζωές - τραυματισμοί • Φυσικές παράλληλες επιπτώσεις (κατολισθήσεις, απώλεια

υδάτινων πόρων κλπ) • Επιπτώσεις σε κλάδους της οικονομίας (Π.χ τουρισμός) • Επιπτώσεις σε υποδομές (δίκτυα μεταφορών,

επικοινωνιών, ενέργειας κλπ) • Απώλειες κινητής/ακίνητης περιουσίας (νοικοκυριών- επιχειρήσεων) • Απώλειες αποθεμάτων και εισοδημάτων (νοικοκυριών- επιχειρήσεων) • Κόστος αποκατάστασης

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.23

Page 24: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΔΡΑΣΕΙΣ Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.24

Page 25: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας • Παρακολουθεί την κατάρτιση, αναθεώρηση και εφαρμογή του

Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ»

• Εκδίδει εγκυκλίους προς τις Περιφέρειες για λήψη προληπτικών μέτρων και παρακολουθεί την εφαρμογή τους.

• Ενημερώνει και θέτει σε ετοιμότητα τις Περιφέρειες και Α.Δ

• Συνεργάζεται με τους αρμόδιους φορείς (ΕΜΥ, ΟΑΣΠ, ΕΑΑ, ΠΣ, κτλ) για την παρακολούθηση των φαινομένων

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.25

Page 26: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας • Καταγράφει σε πληροφοριακό γεωγραφικό σύστημα GIS τις

περιοχές και τις θέσεις όπου σημειώνονται καταστροφές από φυσικά φαινόμενα

• Εκδίδει ενημερωτικό υλικό με μέτρα αυτοπροστασίας

• Συντονίζει τη διάθεση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού, των τεχνικών μέσων, καθώς και της βοήθειας που παρέχεται, από άλλες χώρες, για την αντιμετώπιση των καταστροφών

• Συμμετέχει και οργανώνει ασκήσεις Πολιτικής Προστασίας σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.26

Page 27: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΛΗΨΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.27

Page 28: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα έργα, οι δράσεις και τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας που εφαρμόζονται στη χώρα μας για την αντιμετώπιση των πλημμυρών προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες.

1. Σχολαστικός έλεγχος όλων των αντιπλημμυρικών έργων και συντήρησή

τους, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η απρόσκοπτη λειτουργία τους.

2. Μελέτη και εκτέλεση έργων συγκράτησης των εδαφών σε δασικές εκτάσεις που η φυσική τους βλάστηση πρόσφατα έχει καταστραφεί από πυρκαγιές, (κορμοδέματα, κορμοφράγματα, αυλακώσεις κλπ.).

3. Έλεγχος και προληπτικός καθαρισμός των κοιτών των ρεμάτων με σκοπό την αποκατάσταση της φυσικής τους ροής.

4. Εντός του αστικού χώρου απομάκρυνση όλων των απορριμμάτων, φερτών υλικών, φυλλώματος δένδρων, κλπ, τα οποία βρίσκονται σε δρόμους και κοινόχρηστους χώρους και μπορεί να προκαλέσουν εμφράξεις σε παρακείμενα φρεάτια απορροής όμβριων υδάτων.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.28

Page 29: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

5. Ενημέρωση του κοινού για τη λήψη μέτρων πρόληψης και αυτοπροστασίας

από κινδύνους που προέρχονται από πλημμύρες. 6. Σύγκληση συσκέψεων υπηρεσιακών παραγόντων κατ’ εντολή των Γ.Γ.

Αποκεντρωμένων Διοικήσεων με την συμμετοχή όλων των επιχειρησιακά εμπλεκομένων φορέων

7. Σύγκληση Συντονιστικών Περιφερειακών Οργάνων (ΣΟΠΠ) με θέμα τη

λήψη μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.29

Page 30: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΚΑΥΣΩΝΑΣ

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα έργα, οι δράσεις και τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας που εφαρμόζονται στη χώρα μας για την αντιμετώπιση του καύσωνα προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες.

1. Καταγραφή κλιματιζόμενων χώρων υποδοχής ευπαθών ατόμων 2. Μεταφορά ευπαθών ατόμων. 3. Ενημέρωση πολιτών για λήψη μέτρων αυτοπροστασίας. 4. Λήψη περιοριστικών μέτρων για τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής

ρύπανσης 5. Λήψη μέτρων προστασίας των εργαζομένων 6. Μέριμνα για την καλή λειτουργία των κλιματιστικών στα Νοσοκομεία,

Κέντρα Υγείας, Υγειονομικούς Σταθμούς, ασθενοφόρα και μέσα μαζικής μεταφοράς

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.30

Page 31: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΧΙΟΝΟΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΓΕΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα έργα, οι δράσεις και τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας που εφαρμόζονται στη χώρα μας για την αντιμετώπιση χιονοπτώσεων και παγετού στο εθνικό οδικό δίκτυο προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες.

Στάδιο 1ο : Προ-χειμερινή περίοδος 1. Αποτίμηση του έργου του αποχιονισμού κατά την προηγούμενη χειμερινή

περίοδο με συστηματική καταγραφή των προβλημάτων που προέκυψαν.

2. Προγραμματισμός πόρων και ανθρωπίνου δυναμικού για την επόμενη χειμερινή περίοδο, βάσει της εμπειρίας και της αποτίμησης προηγουμένων ετών.

3. Προμήθεια και αποθήκευση υλικών (πχ αλάτι, ψηφίδα, κτλ) βάσει των προβλεπόμενων αναγκών.

4. Συντήρηση εξοπλισμού και μηχανημάτων Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.31

Page 32: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Στάδιο 2ο : Περίοδος προετοιμασίας 1. Αναθεώρηση των σχεδίων αποχιονισμού και αντιμετώπισης παγετού βάσει

των πιστώσεων που εγκρίθηκαν ή προβλέπεται να εγκριθούν. 2. Ολοκλήρωση διαδικασιών προγραμματισμένης μίσθωσης ιδιωτικών

μέσων, όταν αυτό απαιτείται βάσει του αναθεωρημένου σχεδίου . 3. Ολοκλήρωση διαδικασιών πρόσληψης εποχιακού εργατοτεχνικού

προσωπικού όταν αυτό απαιτείται για κάλυψη υπηρεσιακών αναγκών. 4. Κατανομή προσωπικού και ορισμός υπευθύνων για την οργάνωση και

λειτουργία των προβλεπόμενων από το σχεδιασμό εγκαταστάσεων (εργοτάξια, αποθήκες άλατος, κλπ). Έλεγχος καλής λειτουργίας των μηχανημάτων και του εξοπλισμού και άμεση συντήρησή τους, αν αυτό απαιτείται και δεν έχει ήδη πραγματοποιηθεί.

5. Καθορισμός υπευθύνων ανά οδικό άξονα για τον αποχιονισμό και την αντιμετώπιση παγετού βάσει του σχεδίου. Ορισμός επικεφαλής συντονιστή και της έδρας του.

6. Προγραμματισμός βαρδιών και επιφυλακών του προσωπικού βάσει του σχεδίου.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.32

Page 33: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Στάδιο 2ο : Περίοδος προετοιμασίας (συνεχεία) 7. Προτεραιοποίηση των οδικών αξόνων ως προς την επέμβαση σε

περιπτώσεις αδυναμίας συνολικής αντιμετώπισης προβλημάτων λόγω εκτεταμένων χιονοπτώσεων και παγετού.

8. Διασφάλιση λειτουργίας του φορέα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

9. Συσκέψεις με άλλους επιχειρησιακά εμπλεκόμενους φορείς για την καλύτερη επικοινωνία και συντονισμό των επιχειρήσεων στην από κοινού αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών από χιονοπτώσεις και παγετό.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.33

Page 34: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Στάδιο 3ο : Χειμερινή περίοδος 1. Διασφάλιση ροής πληροφοριών προς την έδρα του επικεφαλής συντονιστή

σχετικών με μετεωρολογικές προβλέψεις και προειδοποιήσεις καθώς και πληροφοριών από την επιτήρηση του οδικού δικτύου για λόγους ετοιμότητας

2. Εφαρμογή του σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών όπου αυτό επιβάλλεται.

3. Ανακατανομή πόρων, όταν τούτο κρίνεται απαραίτητο, βάσει της εξέλιξης των καιρικών φαινόμενων.

4. Προμήθεια επιπλέον υλικών (άλατος, ψηφίδας, κτλ.) όταν οι επικρατούσες ή οι προβλεπόμενες συνθήκες το απαιτούν

5. Αποκλιμάκωση εργασιών και δράσεων βάσει του σχεδίου. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.34

Page 35: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Τα έργα, οι δράσεις και τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας που εφαρμόζονται στη

χώρα μας για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες.

• Προγράμματα εκτέλεσης έργων και εργασιών αντιπυρικής προστασίας σε

δάση και δασικές εκτάσεις (βελτίωση-συντήρηση δασικού οδικού δικτύου, εγκατάσταση δεξαμενών νερού και πυροφυλακίων, φυτοτεχνικές εργασίες, κλπ)

• Προγράμματα μείωσης του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιάς και προστασίας από επερχομένη πυρκαγιά με απομάκρυνση μέρους ή του συνόλου της βλάστησης γύρω από υποδομές και περιοχές ιδιαίτερης αξίας (αρχαιολογικοί χώροι, άλση, πάρκα, κλπ), καθώς και στη ζώνη μίξης δασών-πόλεων.

• Μέτρα πρόληψης για την αποφυγή πρόκλησης πυρκαγιάς στην ύπαιθρο από τη λειτουργία χώρων εναπόθεσης αστικών απορριμμάτων που ανήκουν στους ΟΤΑ.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.35

Page 36: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

• Μέτρα πρόληψης για την αποφυγή εκδήλωσης πυρκαγιάς από την εκτέλεση γεωργικών και άλλων εργασιών περιορισμένης έκτασης στην ύπαιθρο κατά την διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου.

• Ενημέρωση του κοινού για τη λήψη μέτρων πρόληψης και προστασίας από κινδύνους που προέρχονται από δασικές πυρκαγιές.

• Έκδοση ημερήσιου χάρτη πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς ως μέτρο που συμβάλει στην προληπτική οργάνωση και τον κρατικό συντονισμό για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πυρκαγιών, με την άμεση λήψη πρόσθετων μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας, σε περιοχές στις οποίες προβλέπεται υψηλός κίνδυνος.

• Προληπτική απαγόρευση της κυκλοφορίας οχημάτων και παραμονής εκδρομέων σε εθνικούς δρυμούς, δάση και περιοχές ειδικής προστασίας σε ημέρες και ώρες που ο κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς θεωρείται υψηλός.

• Συμμετοχή εθελοντικών οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας σε δράσεις επιτήρησης δασών κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου για την έγκαιρη επισήμανση πυρκαγιών.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.36

Page 37: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

• Σύγκληση Συντονιστικών Περιφερειακών Οργάνων (ΣΟΠΠ) με θέμα τη λήψη μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

• Συστηματική καταγραφή όλων των χώρων ανεξέλεγκτης εναπόθεσης απορριμμάτων των ΟΤΑ, με έμφαση στην εκτίμηση κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιάς από τη λειτουργία τους.

• Το ΥΠΕΣ χρηματοδοτεί τους ΟΤΑ για τη λήψη όλων των προβλεπόμενων προληπτικών μέτρων στους χώρους ανεξέλεγκτης εναπόθεσης απορριμμάτων των ΟΤΑ

• Το ΥΠΕΣ κατανέμει πόρους στους ΟΤΑ, για την κάλυψη δαπανών βελτίωσης, συντήρησης και αποκατάστασης του οδικού τους δικτύου.

• Το ΥΠΕΣ χρηματοδοτεί τους ΟΤΑ, για την εκτέλεση προγραμμάτων προληπτικού καθαρισμού της βλάστησης για τη μείωση του κινδύνου, σε περιοχές ιδιαίτερης προστασίας (άλση, πάρκα, κατασκηνώσεις, κλπ) που ανήκουν στους ΟΤΑ, καθώς και για την απομάκρυνση των υπολειμμάτων καθαρισμού της βλάστησης που ενεργείται για τους ίδιους λόγους από ιδιοκτήτες σε περιβάλλοντες χώρους κατοικιών και οικοπεδικές εκτάσεις (Πυρ.Διάταξη 4/87)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.37

Page 38: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών λόγω δασικών πυρκαγιών (παρ. 2 του άρθ. 18 του Ν 3613/2007)

• Το όργανο που αποφασίζει για την υλοποίηση της ανωτέρω δράσης είναι ο Δήμαρχος η περιοχή του οποίου πλήττεται, ή ο αρμόδιος Περιφερειάρχης, όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από ένα Δήμο.

• Η λήψη της απόφασης πρέπει να βασίζεται στις εισηγήσεις των φορέων που κατά περίπτωση έχουν την ευθύνη περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη της καταστροφής.

• Στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών ο έλεγχος του φαινομένου και κατ΄ επέκταση η ευθύνη περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξή του ανήκει στο Πυροσβεστικό Σώμα (N3511/2006). Στα πλαίσια αυτά αρμόδιος για την εισήγηση της οργανωμένης απομάκρυνσης των πολιτών είναι ο εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου.

• Η δράση της απομάκρυνσης πρέπει να πραγματοποιείται μόνον όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την υλοποίηση της.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.38

Page 39: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Χάρτης Ζωνών Σεισμικής Επικινδυνότητας της Ελλάδας. ΣΕΙΣΜΟΙ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.39

Page 40: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ

1. Συντονισμός των υπόχρεων για σχεδίαση φορέων, στα πλαίσια του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ», στην κατάρτιση των ειδικών σχεδίων για τους σεισμούς

2.Δημιουργία ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων και θεματικών χαρτών (GIS & δορυφορική τεχνολογία)

3. Κατάρτιση και εκτέλεση προγραμμάτων ενημέρωσης κοινού 4. Συνεργασία με τον ΟΑΣΠ, Εθνικό Αστεροσκοπίο και ερευνητικούς

φορείς 5. Συμμετέχει στην Μόνιμη Ειδική Επιστημονική Επιτροπή για την

Εκτίμηση του Σεισμικού Κινδύνου και της Σεισμικής Διακινδύνευσης.

ΣΕΙΣΜΟΙ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.40

Page 41: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΕΙΣΜΟΙ

Τα έργα, οι δράσεις και τα μέτρα ετοιμότητας που εφαρμόζονται στη χώρα μας για το μετριασμό των επιπτώσεων και την αντιμετώπιση κινδύνων από σεισμούς, προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες. 1. Εξασφάλιση δομημάτων ανθεκτικών έναντι σεισμών (κτήρια καθώς και

άλλα τεχνικά έργα υποδομής όπως δεξαμενές, γέφυρες, κλπ). 2. Προσεισμικός έλεγχος κτηρίων δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης

(νοσοκομεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, κλπ). 3. Έλεγχος επάρκειας και διαδικασίες διάθεσης υλικών και μέσων για την

προσωρινή στέγαση πληγέντων (σκηνικό υλικό, κλινοσκεπάσματα, κλπ). 4. Ενημέρωση των πολιτών για τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας από

κινδύνους που προέρχονται από σεισμούς. 5. Εκπαίδευση πολιτών για την αντιμετώπιση των σεισμών (ασκήσεις

ετοιμότητας στους χώρους εργασίας όπως σχολεία, νοσοκομεία, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες κλπ).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.41

Page 42: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΕΙΣΜΟΙ

6. Διεξαγωγή ασκήσεων πολιτικής προστασίας για την αντιμετώπιση

εκτάκτων αναγκών λόγω σεισμού, με στόχο τον έλεγχο και τη δοκιμασία του αντίστοιχου σχεδιασμού και την εκπαίδευση του προσωπικού.

7. Εκ των προτέρων προσδιορισμός και έλεγχος των χώρων οργάνωσης καταυλισμών καθώς και των χώρων καταφυγής των πολιτών μετά από σεισμό, βάσει του αντίστοιχου σχεδιασμού (ΥΑ 1299/2003, ΦΕΚ 423/Α΄/2003).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.42

Page 43: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΕΙΣΜΟΙ – ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Για τους σεισμούς, τα στάδια των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση

καταστροφών από σεισμό προσδιορίζονται ως εξής: • Αρχική αναγγελία / Ειδοποίηση Σεισμού • Αρχική εκτίμηση κατάστασης συνεπειών – Επίσημη ανακοίνωση

χαρακτηριστικών σεισμικού φαινομένου • Κινητοποίηση δυνάμεων • Επιχείρηση Έρευνας, Διάσωσης – Έλεγχος και Καταστολή Επαγόμενων

Φαινομένων • Περίθαλψη – Διοικητική Μέριμνα Πληγέντων • Μετασεισμικός έλεγχος κτηρίων και υποδομών • Συνολική αποτίμηση ζημιών • Αποκατάσταση - Αποκλιμάκωση Με βάση τα ανωτέρω στάδια επιχειρήσεων, προσδιορίστηκαν οι κύριες δράσεις κατά αρμοδιότητα των φορέων στην διαχείριση των συνεπειών από σεισμούς και περιγράφηκε η κλιμάκωση των ενεργειών. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.43

Page 44: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ - ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.44

Page 45: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΕΜΥ – Επίσημος φορέας πρόγνωσης 1. ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Λήψη δεδομένων σε 24-ωρη βάση • Παρατηρήσεις από επίγειους σταθμούς σε όλη τη χώρα • Δορυφορικές εικόνες

2. ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ • Δελτία Πρόγνωσης ανά 6 ώρες (για 2 ως 6 ημέρες)

• Πρόγνωση από Αριθμητικά Μοντέλα Πρόγνωσης Καιρού (ETA – ECMWF)

• Έκτακτα Δελτία πρόγνωσης επικίνδυνων καιρικών φαινομένων

ΕΝΤΟΝΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.45

Page 46: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Σύστημα παρακολούθησης μετεωρολογικών παρατηρήσεων METShell (EMY)

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

ΕΝΤΟΝΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.46

Page 47: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΕΓΚΑΙΡΗ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Μετά την έκδοση δελτίου επικίνδυνων καιρικών φαινομένων από την

ΕΜΥ, ενημερώνονται εγγράφως οι Περιφέρειες, οι Δήμοι και άλλοι επιχειρησιακοί φορείς όπως ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ, Πυροσβεστικό Σώμα, ΕΛΑΣ και καλούνται σε ετοιμότητα.

Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι, καλούνται να προβούν στις παρακάτω

ενέργειες: • Έλεγχος των τρωτών σημείων. • Διασπορά οχημάτων και μηχανημάτων πριν την εκδήλωση του

φαινομένου στα τρωτά σημεία. • Διαρκής επιτήρηση των τρωτών σημείων κατά την εξέλιξη του

φαινομένου.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

ΕΝΤΟΝΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.47

Page 48: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

• Μέριμνα για τη διάθεση ιδιωτικών μέσων όπου τα

διαθέσιμα δημόσια μέσα δεν επαρκούν. • Κινητοποίηση της τροχαίας για τον αποκλεισμό δρόμων

όπου υπάρχουν ή αναμένονται προβλήματα. • Ενεργοποίηση πιστοποιημένων Εθελοντικών Οργανώσεων

Πολιτικής Προστασίας μέσα από τα ΣΝΟ. • Ενημέρωση των πολιτών από τα τοπικά μέσα μαζικής

ενημέρωσης για την επικείμενη επιδείνωση του καιρού. Εκδίδεται Δελτίο Τύπου για την ενημέρωση των

πολιτών σχετικά με τη λήψη μέτρων Αυτοπροστασίας

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

ΕΝΤΟΝΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.48

Page 49: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Ο χάρτης πρόβλεψης βασίζεται σε ένα σύστημα προσδιορισμού του κίνδυνου σε 5 επίπεδα.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ – ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.49

Page 50: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.50

Page 51: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Συνεχής Επικοινωνία της ΓΓΠΠ μέσω του Κέντρου Επιχειρήσεων με τις Περιφέρειες, τις Νομαρχίες, ΟΤΑ και επιχειρησιακούς φορείς κατά την εξέλιξη του φαινομένου.

Καταγραφή

• Προσδιορισμός θέσης και πληθυσμού που εκτίθεται στο φαινόμενο

• Ώρα έναρξης φαινομένου– έκταση, ένταση, χαρακτηριστικά

• Δραστηριότητες που έχουν ανασταλεί προληπτικά /διακοπεί λόγω προβλημάτων

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.51

Page 52: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Εκτίμηση επιπτώσεων από βάσεις δεδομένων

• Μορφολογία της περιοχής

• Χρήσεις γης στην περιοχή (αστική, αγροτική κλπ), είδος δραστηριοτήτων (βιοτεχνίες, οικίες κλπ), οδικό δίκτυο.

• Ιστορικό της περιοχής

Συντονισμός προσωπικού, υλικών και μέσων

Κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.52

Page 53: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας

(Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας (πρόεδρος), μετέχουν Γ.Γ. Υπουργείων ΥΠΕΣΔΔΑ, ΠΕΧΩΔΕ, Δημ. Τάξης, Εμπορικής Ναυτιλίας, Ανάπτυξης, κα) Αρμοδιότητες:

• Συντονίζει την διάθεση του απαραίτητου ανθρώπινου δυναμικού, των μέσων, καθώς και το όλο έργο της αντιμετώπισης γενικών, περιφερειακών ή τοπικών μεγάλης έντασης καταστροφών.

• Συντονίζει το έργο αποκατάστασης των πάσης φύσεως ζημιών από τις ανωτέρω καταστροφές

• 24-ωρη λειτουργία κατά την διάρκεια των καταστροφών

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.53

Page 54: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Συντονισμός των δράσεων των φορέων στη διάθεση μέσων και διαχείριση των συνεπειών από δασικές πυρκαγιές

Δήμοι

Περιφέρειες

Διάθεση μέσων

Διαχείριση Συνεπειών

Πυροσβεστικό Σώμα

ΓΕΕΘΑ

Διεθνής Συνδρομή

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.54

Page 55: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.55

Page 56: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας • Συντονίζει το έργο της άμεσης αποκατάστασης των

καταστροφών από φυσικά φαινόμενα

• Λαμβάνει τα πρώτα μέτρα αποκατάστασης μετά την

καταστροφή

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.56

Page 57: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Κοινωνικές παροχές και οικονομικές ενισχύσεις στους πληγέντες

• Η κοινωνική προστασία στους πολίτες που περιέρχονται σε κατάσταση ανάγκης εξ αιτίας καταστροφών υποστηρίζεται άμεσα από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, μέσω των ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού.

• Θέματα που αφορούν την αποκατάσταση ζημιών σε κτίρια που προκλήθηκαν

από σεισμούς, δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες και κατολισθήσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Υπηρεσίας Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (ΥΑΣ) του ΥΠΕΧΩΔΕ.

• H λήψη απόφασης οριοθέτησης περιοχών για την αποκατάσταση των ζημιών

σε κτίρια απαιτείται υποβολή σχετικού αιτήματος από την οικεία Περιφέρεια προς τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., αφού προηγηθούν αυτοψίες που διενεργούνται από Μηχανικούς της Περιφέρειας και του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (ΑΠ 938/ΑΖ11/15-4-1998 εγκύκλιος του Υφυπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.57

Page 58: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

Ενημερωτικό υλικό στην ιστοσελίδα της ΓΓΠΠ

www.gscp.gr ή www.civilprotection.gr

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.58

Page 59: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

1

Φυσικές καταστροφές - Πολιτική Προστασία - Εθελοντισµός και ο ρόλος του ΑΤΜ

Ι. Πάτας 1Α. Παπακυριακού 2

∆ιαχρονική η ανάγκη αντιµετώπισης φυσικών καταστροφών

Ανέκαθεν η ανθρωπότητα αντιµετωπίζει φυσικά φαινόµενα που πλήττουν

συνήθως ολόκληρες περιοχές. Ο αρχαίος άνθρωπος, προληπτικός ή δέσµιος δοξασιών

και θρησκευτικών, πολιτικο-κοινωνικών καταστάσεων, αντιµετώπιζε παράδοξα το

καθετί και αναζητούσε µέσα από το φόβο, τα είδωλα και τους Θεούς την προστασία ή

την σωτηρία του.

Σήµερα πολλές από τις κοινωνίες είναι πολύ ευαίσθητες, τρωτές (ή ακόµα και

αναίσθητες) και κάθε καταστροφή επιζητά έναν αποδιοποµπαίο τράγο, έναν

υπεύθυνο! (Παλαιότερα, η ευθύνη έπεφτε σε έναν Θεό εκδικητή).

Γι αυτό σήµερα ,σε έναν αιώνα αποδοµηµένο και αποδυναµωµένο, οι

πολιτικές συµπεριφορές και οι υπεύθυνοι της διαχείρισης θεωρούνται απευθείας

υπεύθυνοι. Οι πιο οργανωµένες κοινως επιδιώκουν να δηµιουργήσουν θεσµικούς

φορείς που θα αναλαµβάνουν το συντονιστικό ρόλο και τον έλεγχο δράσεων

πρόληψης, πρόβλεψης, και διαχείρησης κρίσεων και εκτάκτων φαινοµένων.

Η τεχνολογική ανάπτυξη και µια σειρά τεχνολογιών κι εφαρµογών ειδικά τα

τελευταία 100 χρόνια προσφέρει θεωρητικά όλα τα εφόδια για µια όσο το δυνατό

ολοκληρωµένη τέτοια απόπειρα. Το σίγουρο είναι ότι δεν µπορείς να τα βάλεις µε την

φύση όσα µέσα και αν διαθέτεις. Το µόνο που µπορεί να γίνει είναι ο συντονισµός

των υπαρχόντων µέσων και η συντοµότερη παροχή βοήθειας στους πληγέντες.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός, Πρόεδρος & ∆ιευθύνων Σύµβουλος της ΣΗΜΑ Ανώνυµη Τεχνική Εταιρεία Μελετών και Επιβλέψεων. 2 Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός, Προϊσταµένη ∆ιεύθυνσης ∆ιεθνών Σχέσεων Εθελοντισµού Εκπαίδευσης και Εκδόσεων Γ.Γ.Π.Π. - ΥΠ.ΕΣ.∆.∆.Α

Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.59

Page 60: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

2

Χαρτογράφηση κινδύνου

Το περιβαλλοντικό γεω-οικοσύστηµα είναι ένα σύνθετο σύµπλεγµα, που

αποτελείται αυτό το ίδιο από έναν αριθµό συστηµάτων και υποσυστηµάτων µε

σύνθετη αλληλεπίδραση και συνέργειες.

Πολλοί από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που συνδέονται µε την

πιθανότητα εµφάνισης φυσικών καταστροφών έχουν µελετηθεί και περιγραφεί

επαρκώς. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για τη δηµιουργία ενός χάρτη κινδύνων. Η

χαρτογράφηση των κινδύνων είναι µια αυτονότητη υποχρέωση της πολιτείας.

Είναι µια εργασία που θέλει σωστή διαχείριση γιατί ελλοχεύει το ενδεχόµενο

η δηµοσιοποίηση του κινδύνου να προκαλέσει κίνδυνο (και άγχος στον πολίτη).

Σαφώς εξυπηρετεί την οικονοµία, όµως η χαρτογράφηση των κινδύνων δεν µπορεί να

γίνεται χάριν π.χ των ασφαλιστικών εταιρειών. Πρέπει να γίνεται προς όφελος του

κοινωνικού συνόλου και να µην περιορίζεται σε στατική απεικόνιση αλλά στο βαθµό

του εφικτού να επιτρέπει µιά δυναµική προσέγγιση της εξέλιξης µιάς φυσικής

καταστροφής, να περιλαµβάνει ένα µοντέλο που να µπορεί να στηρίζει

προσοµοιώσεις, ασκήσεις και πλάνα επί χάρτου.

Κάποιοι φυσικοί κίνδυνοι ενισχύονται από τις αλόγιστες κατασκευές κοντά

στις ευαίσθητες ζώνες ή πάλι από τις αθέµιτες αποψιλώσεις δασών ή τις πυρκαγιές. Η

χαρτογράφηση των επεµβάσεων αυτών στο περιβάλλον είναι εποµένως αναγκαία για

λόγους πρόληψης (και βεβαίως και για την καταστολή αυθαιρεσιών).

Θα πρέπει ακόµη να είµαστε έτοιµοι να υποστηρίζουµε τη διαχείριση της

κρίσης. Εφόσον εκδηλωθεί η καταστροφή προκύπτει η ανάγκη επικοινωνιακής

διαχείρισης και ταυτόχρονα διαχείρισης των σωστικών µέσων και της βοήθειας στους

πληγέντες.

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι ΑΤΜ µπορούν να συµβάλουν κυρίως

στην χαρτογραφική υποστήριξη της ανάλυσης των κινδύνων και της αντιµετώπισης

των καταστροφών, όταν τα κύρια προβλήµατα είναι του τύπου “Που είναι κάθε

οµάδα; Που πρέπει να πάει; Πως θα φθάσει εκεί; Ποιοί δρόµοι διαφυγής απειλούνται;

Μπορεί να εκκενωθεί το χωριό;”

Για την αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών οι χάρτες είναι το ίδιο πολύτιµοι

µε τις επικοινωνίες. Η φυσική παρουσία του υπουργού ή του αρχηγού έχει µόνον

επικοινωνιακή διάσταση. Η ύπαρξη ενός επιτελικού µηχανισµού όµως βοηθά

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.60

Page 61: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

3

ουσιαστικά. Και επιτελικός µηχανισµός χωρίς γνώση της χωρικής εξέλιξης των

φαινοµένων, χωρίς χαρτογραφική υποδοµή είναι το ίδιο αποκοµµένος και άχρηστος

µε επιτελικό µηχανισµό χωρίς επικοινωνία µε το χώρο εξέλιξης των φαινοµένων.

Ανάλυση συµβάντων

Σηµαντική εµπειρία µπορούµε να αποκοµίσουµε όχι µόνον από τις µεγάλες

καταστροφές που εµβριθώς αναλύονται από τα ΜΜΕ αλλά και από τις µικρές

καταστροφές που περνούν στα “ψιλά” των εσωτερικών σελίδων όταν µια φυσική

καταστροφή είχε συνέπειες περιορισµένες ή µηδενικές, πρέπει να ερευνηθεί η

εξήγηση. Αυτό συνέβη γιατί όλο αυτό εξελίχθηκε σε έναν τοµέα λιγότερο

κατοικηµένο;

Συνέβη επειδή η πρόβλεψη ήταν σωστή και είχαν παρθεί τα σωστά µέτρα;

Τέτοιου είδους έρευνες στο δυτικό κόσµο έχουν πραγµατοποιηθεί για την

πρόληψη των τεχνολογικών κινδύνων. Θα πρέπει και στην Ελλάδα να

χρησιµοποιηθούν για το σύνολο των πιθανών καταστροφών. Η αναδροµή δε στην

εµπειρία στελεχών και επιστηµόνων είναι πολύ χρήσιµη για την κατανόηση µιας

καταστροφής. Θα επιτύχουµε τελικά να θέσουµε τις ενδείξεις του κινδύνου

προκειµένου να θέσουµε τη σοβαρότητά τους;

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Εθελοντισµός είναι κάθε µορφή µη αµοιβόµενης εργασίας και κάθε εργασία η

οποία δεν γίνεται µε τον σκοπό του οικονοµικού κέρδους. Σε αντίθεση µε την

κοινωνία πολιτών, κύριο οργανωτικό υποκείµενο της οποίας είναι οι Μη

Κυβερνητικές Οργανώσεις, στον εθελοντισµό περιλαµβάνονται επι πλέον (1) τα

πολιτικά κόµµατα, οι νοµαρχιακές και δηµοτικές παρατάξεις, (2) οι εκκλησιαστικές

οργανώσεις και φορείς, (3) οι επαγγελµατικές και συνδικαλιστικές ενώσεις και (4)

όλες οι δραστηριότητες που συνδέονται µε τον ερασιτεχνικό αθλητισµό και τη

σωµατική άσκηση (των ορειβατικών και κυνηγετικών συλλόγων

συµπεριλαµβανοµένων).

Ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους είναι εθελοντής µε την έννοια αυτή. Κατά

σειρά δε οι χώροι εθελοντικής έκφρασής του είναι : ο αθλητισµός και οι ψυχαγωγικές

δραστηριότητες, η συµµετοχή σε θρησκευτικές οµάδες, οι εκπαιδευτικοί και

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.61

Page 62: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

4

πολιτιστικοί φορείς, ο κοινωνικός και προνοιακός χώρος και η νεολαιίστικη εργασία.

Σύµφωνα µε έρευνες οι εθελοντές δεν είναι αντιπροσωπευτικό δείγµα του

πληθυσµού: προέρχονται από τη µέση ηλικία, είναι πιο µορφωµένοι, πιο

καλοπροαίρετοι, λιγότερο υλιστές, πιο θρησκευόµενοι και διακρίνονται για την

υψηλή πολιτική τους δέσµευση. Τα κίνητρα των εθελοντών είναι µοιρασµένα: το 45%

επηρεάζεται άµεσα από την εθελοντική δραστηριότητα την οποία αναλαµβάνει, το

42% χαρακτηρίζει στάση αλτρουϊσµού.

Ο εθελοντισµός ορίζεται ως η µη αµειβόµενη και δίχως επαγγελµατική

εξέλιξη δραστηριοποίηση των πολιτών, που αποβλέπει στην ευηµερία του

συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα. ∆εν περιορίζεται µόνο

στην παροχή ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου, αλλά περισσότερο αφορά σε µια στάση

ζωής µε ιδιαίτερες αξίες, όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική

δικαιοσύνη και η κοινωνική συµµετοχή. Ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο από την

προσφορά του πλεονάσµατος ανθρώπινης αγάπης.

Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος, που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο

χρόνο του και τη γνώση του για χρήσιµες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να

περιµένει αντάλλαγµα.

Η προσφορά εθελοντικού έργου αποτελεί πολύτιµο κοµµάτι κάθε υγιούς

κοινότητας. Οι εθελοντές προέρχονται από όλα τα τµήµατα της κοινωνίας και

παρέχουν συχνά ουσιαστικές υπηρεσίες.

Το κίνηµα του εθελοντισµού στην Ελλάδα µέχρι πρόσφατα υστερούσε

σηµαντικά σε σχέση µε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εθελοντική δράση

στην Ελλάδα αναπτύχθηκε σηµαντικά, µε την ευκαιρία και της διοργάνωσης των

Ολυµπιακών και Παραολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004.

Οι εθελοντικές οργανώσεις (ΕΟ) µε δράση που αφορά στην Πολιτική

Προστασία, έχουν υπάρξει πρωτοπόροι σε οργαγωµένες δράσεις εθελοντισµού. Η

δηµιουργία της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και η δηµιουργία του

υπάρχοντος Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων υπήρξε µία από τις πρώτες

οργανωµένες δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αναγνώριση και αξιοποίηση

των εθελοντικών οργανώσεων εν γένει στη χώρα µας.

Το έτος 2001 η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας ξεκίνησε

πιλοτικά τη δηµιουργία ενός Συστήµατος Εθελοντισµού Πολιτικής Προστασίας για

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.62

Page 63: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

5

την αντιµετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Η προσπάθεια αυτή

σηµατοδοτεί την αποφασιστικότητα της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας

να ακολουθήσει τα µηνύµατα της νέας εποχής ως προς:

Tην οργάνωση της κοινωνίας σε δίκτυα.

Την οριζόντια επικοινωνία των πολιτών.

Την ανάδειξη της αποτελεσµατικότητας των Εθελοντικών Οργανώσεων και

των δυνατοτήτων παρέµβασης που έχουν οι µη Κυβερνητικές Οργανώσεις και

η κοινωνία των πολιτών τον 21ο αιώνα.

Παρά όµως την ιδιαίτερα σηµαντική ανάπτυξη κατά τα τελευταία χρόνια

είναι φανερό ότι υπάρχει ακόµα δρόµος για την εµπέδωση της εθελοντικής

συνείδησης στην Ελληνική κοινωνία. Λόγω έλλειψης της σχετικής κουλτούρας, των

δοµών αξιοποίησης εκ µέρους των κρατικών φορέων και του σχετικά βραχύχρονου

βίου τους, οι εθελοντικές οργανώσεις, που επίσης αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια,

εµφανίζουν συχνά έλλειψη συνοχής, τόσο ως προς τη σύνθεση, τις δοµές, τους

στόχους, τις µεθόδους και τις πρακτικές τους, όσο και ως προς τον κεντρικό

συντονισµό και τα στοιχεία που διέπουν τη σύσταση και τη λειτουργία τους. Αυτό σε

µεγάλο βαθµό ισχύει και για τις περισσότερες από τις εθελοντικές οργανώσεις που

έχουν δράση στην Πολιτική Προστασία.

H Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας ιδρύθηκε µε το Ν.2344/1995

(ΦΕΚ 212 Α’) περί «Οργάνωσης Πολιτικής Προστασίας» και υπάγεται στο

Υπουργείο Εσωτερικών ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης.

Η πολιτική προστασία της Χώρας αποβλέπει στην προστασία της ζωής, υγείας

και περιουσίας των πολιτών από φυσικές (ταχείας ή βραδείας εξέλιξης), τεχνολογικές

(συµπεριλαµβανοµένων βιολογικών, χηµικών και πυρηνικών συµβάντων ) και λοιπές

καταστροφές που προκαλούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, κατά τη διάρκεια

ειρηνικής περιόδου. Στο πλαίσιο του ίδιου σκοπού περιλαµβάνεται η µέριµνα για τα

υλικά και πολιτιστικά αγαθά, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις υποδοµές της

χώρας, µε στόχο την ελαχιστοποίηση των συνεπειών των καταστροφών.

Για την επίτευξη του σκοπού αυτού η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής

Προστασίας

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.63

Page 64: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

6

Εκπονεί σχέδια και προγράµµατα πρόληψης ανά κατηγορία κινδύνου, λαµβάνει µέτρα ετοιµότητας και αναλαµβάνει δράσεις πρόληψης, αντιµετώπισης και αποκατάστασης.

Οργανώνει και λειτουργεί σε µόνιµη βάση και για όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας µε ειδικευµένα στελέχη πολιτικής προστασίας και το αναγκαίο προσωπικό, στο οποίο περιλαµβάνονται και επιτελικά στελέχη των Ενόπλων ∆υνάµεων , της Αστυνοµίας, καθώς και του Λιµενικού και Πυροσβεστικού Σώµατος.

Οργανώνει και λειτουργεί µονάδα αξιολόγησης και αξιοποίησης της πρόγνωσης καιρικών φαινοµένων και άλλων πρόδροµων φαινοµένων φυσικών καταστροφών, µε σκοπό την έγκαιρη κινητοποίηση του δυναµικού και των µέσων πολιτικής προστασίας, για την αντιµετώπιση απειλούµενου κινδύνου καταστροφών , καθώς και για την ενηµέρωση και παροχή αντίστοιχων οδηγιών προς τους πολίτες.

Αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναµικό και χρησιµοποιεί τα δηµόσια και ιδιωτικά µέσα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Καταρτίζει, σε συνεργασία µε τους συναρµόδιους κρατικούς φορείς, το ετήσιο πρόγραµµα προµηθειών όλων των µηχανικών µέσων και άλλων υλικών , που είναι αναγκαία για την πολιτική προστασία της χώρας µε βάση τον Εθνικό Σχεδιασµό Πολιτικής Προστασίας.

Eντάσσει και αξιοποιεί τις εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας και τους ειδικευµένους εθελοντές πολιτικής προστασίας και για τον ίδιο σκοπό µπορεί να τις ενισχύει και να τις χρηµατοδοτεί.

Καταρτίζει και συντονίζει σε συνεργασία µε τους αρµόδιους κρατικούς φορείς , το έργο της πληροφόρισης και ευαισθητοποίησης των πολιτών στον τοµέα της Πολιτικής Προστασίας.

Υποβάλλει εισηγήσεις προς τα αρµόδια κατά περίπτωση Υπουργεία, για την αναµόρφωση της αντίστοιχης νοµοθεσίας.

Ακολούθησε ο Ν. 3013/2002 (Φ.Ε.Κ. Α΄102/1-5-2002) «Αναβάθµιση της

Πολιτικής Προστασίας» όπως αυτός συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις του Ν.

3536/2007 (Φ.Ε.Κ. Α΄42/23-2-2007) «Ειδικές ρυθµίσεις θεµάτων µεταναστευτικής

πολιτικής και λοιπών ζητηµάτων αρµοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών ∆ηµόσιας

∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης». Με τις παραπάνω νοµοθετικές ρυθµίσεις

επαναπροσδιορίστηκε ο σκοπός της Πολιτικής Προστασίας , οι έννοιες και οι

ορισµοί, το δυναµικό και τα µέσα Πολιτικής Προστασίας. Επίσης

επανακαθορίστηκαν τα Όργανα Σχεδιασµού και Εφαρµογής Πολιτικής Προστασίας

και οι αρµοδιότητές τους σε Κεντρικό και Αποκεντρωµένο επίπεδο.

Στο δυναµικό και τα µέσα Πολιτικής Προστασίας περιλαµβάνονται:

• Ειδικευµένα στελέχη πολιτικής προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στα οποία ανατίθεται η επίβλεψη εκπόνησης και εφαρµογής

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.64

Page 65: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

7

των σχεδίων, προγραµµάτων και µέτρων πολιτικής προστασίας , καθώς και ο συντονισµός των αναγκαίων ενεργειών.

• Το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών, οι υπηρεσίες των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανισµών κοινής ωφέλειας, που είναι υπεύθυνες σε επιχειρησιακό επίπεδο για τις επί µέρους δράσεις πολιτικής προστασίας και κυρίως για την ετοιµότητα και την αντιµετώπιση των καταστροφών (όπως Πυροσβεστικό Σώµα , Λιµενικό Σώµα, Ελληνική Αστυνοµία , Εθνικό Κέντρο Άµεσης Βοήθειας, Ένοπλες ∆υνάµεις, Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας , Υπηρεσίες της Περιφέρειας, της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των πρωτοβαθµίων Ο.Τ.Α., ∆.Ε.Η., Ο.Τ.Ε., Ε.Υ.∆.Α.Π., ∆.Ε.Π.Α., Ε.Μ.Υ.).

• Οι εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευµένοι εθελοντές πολιτικής προστασίας , σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που εντάσσονται στο σχεδιασµό της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και αναλαµβάνουν την υποστήριξη σχεδίων και δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης, καθώς και δράσεις ετοιµότητας και αντιµετώπισης καταστροφών.

Με την Υ.Α.1299/2003 (Φ.Ε.Κ. 423 Β΄/10.4.2003) εγκρίθηκε το Γενικό

Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας µε τη συνθηµατική λέξη «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ», το οποίο

συµπληρώθηκε µε την Υ.Α. 3384/2006 (Φ.Ε.Κ. 776 Β΄/28-6-2006) µε το Ειδικό

Σχέδιο περί «∆ιαχείρησης Ανθρώπινων Απωλειών».

Τέλος µε το Π.∆. 151/2004 (Φ.Ε.Κ. Α’ 107/6-3-2004) «Οργανισµός Γενικής

Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας» καθορίζεται η αποστολή και η διάρθρωση της

Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.65

Page 66: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

8

Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας διαρθρώνεται ως εξής:

1. Γραφεία που υπάγονται απευθείας στο Γενικό Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας: α. Γραφείο Γενικού Γραµµατέα β. Γραφείο Τύπου και ∆ηµοσίων Σχέσεων. και 2. Γενική ∆ιεύθυνση Συντονισµού 2.1. Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας 2.2. ∆ιεύθυνση Σχεδιασµού και Αντιµετώπισης Εκτάκτων Αναγκών 2.3. ∆ιεύθυνση ∆ιεθνών Σχέσεων , Εθελοντισµού, Εκπαίδευσης και Εκδόσεων 2.4. ∆ιεύθυνση Οικονοµικού και ∆ιοικητικής Υποστήριξης

Ο Εθελοντισµός είναι αντικείµενο της ∆ιεύθυνσης ∆ιεθνών Σχέσεων, Εθελοντισµού, Εκπαίδευσης και Εκδόσεων και ειδικότερα του Τµήµατος Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης.

Συγκεκριµένα το Τµήµα Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης :

1. Τηρεί και ενηµερώνει το Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων και Ειδικευµένων Εθελοντών .

2. Εντάσσει επιχειρησιακά τις εθελοντικές οργανώσεις στα µέσα και στο δυναµικό της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας.

3. Ενεργοποιεί τις ενταγµένες Εθελοντικές Οργανώσεις και τους Ειδικευµένους Εθελοντές σε κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας.

4. ∆ιατηρεί επικοινωνία µε τις ενταγµένες εθελοντικές οµάδες και τους ειδικευµένους εθελοντές, παρακολουθεί τη δραστηριότητα και τον προγραµµατισµό τους, διατηρεί αρχείο των δράσεων και διεξάγει ετήσιο απολογισµό.

5. Σχεδιάζει δράσεις και πραγµατοποιεί εκδηλώσεις για τη διάδοση του εθελοντισµού σε θέµατα πολιτικής προστασίας.

6. Σχεδιάζει ειδικά προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης των µελών εθελοντικών οργανώσεων πολιτικής προστασίας.

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας σύµφωνα µε το Νόµο

3013/2002 είναι ο συντονιστικός φορέας σε περιπτώσεις καταστροφών. Υπηρεσίες

Πολιτικής Προστασίας όµως έχουν και οι Περιφέρειες και οι Νοµαρχίες. Σε κάθε

διοικητική Περιφέρεια της Χώρας, συστήνεται ∆/νση Πολιτικής Προστασίας, που

αναφέρεται στο Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας. Σε επίπεδο νοµού προβλέπεται η

ύπαρξη Γραφείου Πολιτικής Προστασίας, που αναφέρεται στον οικείο Νοµάρχη και

έχει έδρα την έδρα της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.66

Page 67: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

9

Συντονιστικό Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) Στην έδρα κάθε Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης ή και κάθε Νοµαρχιακού

∆ιαµερίσµατος συνιστάται το Συντονιστικό Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ). Στο όργανο αυτό συµµετέχουν:

i. Ο Νοµάρχης ως πρόεδρος ii. ∆ύο (2) µέλη του Νοµαρχιακού Συµβουλίου, οριζόµενα µε απόφαση του ιδίου

Συµβουλίου, εκ των οποίων το ένα προέρχεται από την µειοψηφία. iii. Ο Πρόεδρος ή Εκπρόσωπος ΤΕ∆Κ iv. Ο Προϊστάµενος της ∆/νσης Πολιτικής Προστασίας της οικείας Περιφέρειας

και ο Προϊστάµενος του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

v. Ο Στρατιωτικός ∆ιοικητής (ή εκπρόσωπός του), ο Λιµενάρχης (αν υπάρχει) , ο ∆/ντής της Αστυνοµικής ∆ιεύθυνσης του Νοµού, ο ∆ιοικητής της Πυροσβεστικής του Νοµού

vi. Οι Προϊστάµενοι των ∆/νσεων ∆ασών της Περιφέρειας, των Τεχνικών Υπηρεσιών της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και της ∆/νσης Υγείας – Πρόνοιας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και ο οριζόµενος εκπρόσωπος του ΕΣΥ.

vii. Εκπρόσωποι Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας µε δράση στο νοµό. Oι υπό στοιχεία iv έως και vi µετέχοντες εισηγούνται στο ανωτέρω όργανο, τα

αναγκαία µέτρα προς υποβοήθηση του έργου του Νοµάρχη. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής, καθώς και του έργου αποκατάστασης των ζηµιών, το ανωτέρω Όργανο λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση , µε δυνατότητα συνέχισης της συνεδρίασης και µε τους οριζόµενους από τους µετέχοντες αναπληρωτές τους.

Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (ΣΤΟ)

Στην έδρα κάθε ∆ήµου συνιστάται το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο(ΣΤΟ). Στο όργανο αυτό συµµετέχουν: i. Ο ∆ήµαρχος ως πρόεδρος. ii. ∆ύο (2) ∆ηµοτικοί Σύµβουλοι, που ορίζονται µε απόφαση του ∆ηµοτικού

Συµβουλίου, εκ των οποίων ο ένας προέρχεται από τη µειοψηφία. iii. Ειδικευµένα στελέχη Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας και του νοµού. iv. Ο Στρατιωτικός ∆ιοικητής (ή εκπρόσωπός του), ο Λιµενάρχης (αν υπάρχει), ο

∆/ντης του Αστυνοµικού Τµήµατος, ο ∆/ντής της Πυροσβεστικής (ή εκπρόσωπός του)

v. Ο προϊστάµενος του οικείου ∆ασαρχείου ή εκπρόσωπος της ∆/νσης ∆ασών της Περιφέρειας.

vi. Ο προϊστάµενος των Τεχνικών Υπηρεσιών του ΟΤΑ vii. Εκπρόσωποι Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας µε δράση

στο δήµο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής, καθώς και του έργου

αποκατάστασης των ζηµιών, το ανωτέρω Όργανο λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, µε δυνατότητα συνέχισης της συνεδρίασης και µε τους οριζόµενους από τους µετέχοντες αναπληρωτές τους.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.67

Page 68: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

10

Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, στο πλαίσιο της αποστολής της

για δηµιουργία συστήµατος εθελοντισµού πολιτικής προστασίας τηρεί Μητρώο. Για

να ενταχθεί µία Εθελοντική Οργάνωση στο ανωτέρω Μητρώο µε απόφαση του

Γενικού Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας και µε ειδικότερη αναφορά στο χώρο

δράσης της (επικράτεια, περιφέρεια, νοµός, δήµος) πρέπει:

α. Nα είναι νοµικό πρόσωπο.

β. Ο σκοπός της , όπως προκύπτει από το οικείο καταστατικό να επικεντρώνεται στη

δραστηριοποίησή της στον τοµέα της πολιτικής προστασίας και ειδικότερα στην

ενίσχυση των δράσεων, που αφορούν στην πρόληψη, αντιµετώπιση και

αποκατάσταση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών.

Στον δικτυακό τόπο της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας

www.civilprotection.gr υπάρχει µια αίτηση καταγραφής για τις Εθελοντικές

Οργανώσεις και µια λίστα µε έγγραφα που πρέπει να σταλούν προκειµένου να γίνει η

ένταξη.

Όταν το Τµήµα Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης κρίνει βάσει των ανωτέρω,

ότι µια Εθελοντική Οργάνωση µπορεί να ενταχθεί στο Μητρώο, ο Γενικός

Γραµµατέας Πολιτικής Προστασίας υπογράφει µια απόφαση ένταξης, η οποία

κοινοποιείται σε όλους τους φορείς Πολιτικής Προστασίας προκειµένου να

ενηµερωθούν για την ένταξη.

Από την στιγµή που η Περιφέρεια και η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση

λαµβάνουν την κοινοποίηση της ένταξης της Εθελοντικής Οργάνωσης, η Εθελοντική

Οµάδα µέσω της Περιφέρειας και της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης αναλαµβάνει την

υποστήριξη δραστηριοτήτων πρόληψης και ανταπόκρισης.

Ο καθορισµός των κριτηρίων δράσης των ΕΟ, η τηρούµενη διαδικασία

εγγραφής τους στο Μητρώο της Γ.Γ.Π.Π. και µε ειδικότερη αναφορά στη γεωγραφική

εµβέλεια δράσης, η δυνατότητα χρήσης από τα µέλη τους εξοπλισµού και µέσων των

Ο.Τ.Α. και η διαδικασία επιχειρησιακής ένταξης τους στα αντίστοιχα Συντονιστικά

Νοµαρχιακά Όργανα και Συντονιστικά Τοπικά Όργανα και η περαιτέρω

δραστηριοποίησή τους στο πλαίσιο λειτουργίας των ιδίων Οργάνων καθορίζεται µε

απόφαση του Υπουργού ΕΣ.∆.∆.Α.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.68

Page 69: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

11

Ειδικευµένοι Εθελοντές

Επίσης προβλέπεται η ένταξη στο Μητρώο Ειδικευµένων Εθελοντών, οι

οποίοι είναι φυσικά πρόσωπα, τα οποία λόγω επαγγελµατικής ή επιστηµονικής

ενασχόλησης ή αποδεδειγµένης εµπειρίας µπορούν να ανταποκριθούν σε καθήκοντα

πρόληψης, αντιµετώπισης και αποκατάστασης καταστροφών. Οι εν λόγω

εξειδικευµένοι εθελοντές υπάγονται υπηρεσιακά στη Γ.Γ.Π.Π., η οποία και µπορεί να

τους κατανέµει σε οµάδες επιχειρησιακής δράσης, ανάλογα µε τον τόπο κατοικίας

τους. Ο καθορισµός των ειδικότερων προσόντων και κριτηρίων, η διαδικασία

εγγραφής στο µητρώο και η διαδικασία επιχειρησιακής ένταξης τους καθορίζεται µε

την υπουργική απόφαση, που αναφέρθηκε παραπάνω για τις Ε.Ο.

Οι εντασσόµενοι στο Μητρώο Ειδικευµένοι Εθελοντές υπάγονται

επιχειρησιακά απευθείας στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, η οποία και

τους κατανέµει σε αντίστοιχες οµάδες επιχειρησιακής δράσης µε βάση τον τόπο

κατοικίας τους.

Στο Μητρώο µέχρι σήµερα είναι εγγεγραµµένες περίπου 170 Εθελοντικές

Οργανώσεις και περίπου 20 ειδικευµένοι εθελοντές από όλη την Ελληνική

επικράτεια.

Η Γ.Γ.Π.Π., στο πλαίσιο του ετήσιου προϋπολογισµού της, προβλέπει ειδικό

κονδύλιο για τη χρηµατοδότηση δραστηριοτήτων των ενταγµένων στο Μητρώο ΕΟ ή

και των ενταγµένων στο αντίστοιχο Μητρώο Ειδικευµένων Εθελοντών.

Η κατανοµή των ανωτέρω χρηµατοδοτήσεων καθώς και η διάθεση

εξοπλισµού, µέσων και αναλώσιµων αγαθών , γίνεται µε απόφαση του Γενικού

Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας.

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας υποστηρίζει ετήσια τις

Εθελοντικές Οργανώσεις του Μητρώου µε την παροχή οικονοµικής ενίσχυσης µέσω

των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων για την αγορά επιχειρησιακού εξοπλισµού.

Η απουσία από την εργασία των µελών των Ε.Ο. και των εξειδικευµένων

εθελοντών κατά τη διάρκεια της αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών, λογίζεται ως

άδεια απουσίας η οποία δεν προσυπολογίζεται στη διάρκεια της κανονικής ετήσιας

άδειάς τους.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.69

Page 70: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

12

Θέµατα που αφορούν στην ασφαλιστική κάλυψη από ατυχήµατα, κατά τη

διάρκεια αντιµετώπισης καταστροφών, την ιατρική, φαρµακευτική και νοσοκοµειακή

περίθαλψη και αποζηµίωση για τυχόν έξοδα νοσηλείας, ρυθµίζονται µε Κοινή

Υπουργική Απόφαση των Υπουργών : α)Οικονοµίας & Οικονοµικών, β) Εσωτερικών,

∆ηµόσιας ∆ιοίκησης & Αποκέντρωσης και γ) Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων

και δ) Υγείας &Πρόνοιας.

Από την ανάλυση ερευνητικών δεδοµένων προκύπτει ότι η επικοινωνία

µεταξύ των Ε.Ο. και των Περιφερειών/ Νοµαρχιών / ∆ήµων ποικίλει σε πολύ µεγάλο

βαθµό. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου οι εποπτεύοντες φορείς επικοινωνούν µε

τις Ε.Ο. σε τακτά χρονικά διαστήµατα, ενώ αντίστοιχα υπάρχουν περιπτώσεις όπου η

επικοινωνία αυτή είτε γίνεται µέσα από σποραδικές επαφές, είτε είναι τυχαία και

περιστασιακή.

∆ιαπιστώθηκε ακόµη ότι υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις στις οποίες οι

αντίστοιχες Περιφέρειες / Νοµαρχίες δεν επικοινωνούν µε τις ΕΟ σε καµία

περίπτωση, µε αποτέλεσµα η εµπλοκή των ΕΟ σε δράσεις πολιτικής προστασίας να

επαφίεται αποκλειστικά στη δική τους εγρήγορση, ενηµέρωση και πρωτοβουλία.

Πολλές φορές µάλιστα την επικοινωνία αναλαµβάνει εξ ολοκλήρου ο επιχειρησιακός

φορέας που έχει άµεσο ενδιαφέρον (π.χ. η Πυροσβεστική , σε περιπτώσεις

δασοπυρόσβεσης).

Αντίθετα φαίνεται ότι οι ΕΟ θέλουν να επικοινωνούν µε τη Γ.Γ.Π.Π.σε συχνή

βάση. Επίσης διαπιστώθηκε ότι συχνά οι ΕΟ επικοινωνούν και µεταξύ τους.

Κατ’ αναλογία µε τα παραπάνω, η συµµετοχή των ΕΟ στα Συντονιστικά

Νοµαρχιακά ή Τοπικά Όργανα(ΣΝΟ ή ΣΤΟ) διαφέρει αισθητά µεταξύ των

Νοµαρχιών. Σε αρκετές περιπτώσεις οι ΕΟ καλούνται και συµµετέχουν ενεργά σε

όλες τις συνεδριάσεις, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η συµµετοχή τους καθορίζεται

κυρίως από προσωπικές σχέσεις που έχουν ή δεν έχουν αναπτυχθεί µε τα αντίστοιχα

στελέχη των φορέων.

∆ραστηριοποίηση Εθελοντικών Οργανώσεων

Η δραστηριοποίηση των ΕΟ µέσα στο πεδίο της Πολιτικής Προστασίας

εκτείνεται σε τρείς τοµείς δράσεις: πρόληψη, αντιµετώπιση και αποκατάσταση.

Έχει αποδειχθεί ότι η συµµετοχή των ΕΟ δεν κατανέµεται οµοιόµορφα στους

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.70

Page 71: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

13

παραπάνω τοµείς. Για τις δράσεις που αφορούν στην αντιµετώπιση, η εµπλοκή τους

εµφανίζεται να είναι περιορισµένη για τις παρακάτω αιτίες:

o Μη επαρκώς προσδιορισµένος ρόλος των ΕΟ στη αντιµετώπιση εκτάκτων

αναγκών.

o Έλλειψη επιχειρησιακού σχεδίου εµπλοκής των ΕΟ στην αντιµετώπιση

εκτάκτων αναγκών.

o Μη ένταξη πιθανού υφισταµένου σχεδίου της εκάστοτε ΕΟ στο γενικό

σχεδιασµό Πολιτικής Προστασίας( δράσεις ετοιµότητας και αντιµετώπισης

εκτάκτων αναγκών- καταστροφών ) της διοικητικής τους περιφέρειας.

o Απροθυµία των καθ’ύλη αρµοδίων επιχειρησιακών διοικητών για

χρησιµοποίηση ορισµένων ΕΟ, λόγω έλλειψης θεσµικού πλαισίου για θέµατα

που αφορούν ασφαλιστική κάλυψη των εθελοντών σε ενδεχόµενη αστική

ευθύνη αυτών και πιθανά ατυχήµατα κατά τη συµµετοχή τους σε δράσεις της

Πολιτικής Προστασίας.

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας µέσω εγκυκλίων ζητά από τις

Περιφέρειες και τις Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις να συγκαλέσουν Συντονιστικό

Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) στο οποίο θα πρέπει να συµµετέχουν οι Εθελοντικές

Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην έδρα της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης θα πρέπει να αποφασίζονται οι δραστηριότητες

που αναλαµβάνουν οι Εθελοντικές Οργανώσεις.

Για παράδειγµα, οι Εθελοντικές Οργανώσεις που είναι ενταγµένες στο

Μητρώο της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας, σε περιπτώσεις εκτάκτων

αναγκών που προκαλούνται από χιονοπτώσεις και παγετό µπορούν να αναλαµβάνουν

δράσεις πολιτικής προστασίας προς υποβοήθηση του έργου της Νοµαρχιακής

Αυτοδιοίκησης ή των ΟΤΑ. Τονίζεται ότι οι χώροι δράσης των οµάδων καθορίζονται

στην απόφαση ένταξής τους και ότι για να είναι ουσιαστική η προσφορά τους , πρέπει

οι δράσεις που αναλαµβάνουν να αποτελούν µέρος των επιχειρησιακών αναγκών που

καθορίζονται µέσα από τα Συντονιστικά Νοµαρχιακά Όργανα (ΣΝΟ) ή τα

Συντονιστικά Τοπικά Όργανα (ΣΤΟ). Η κινητοποίηση και ο συντονισµός των

εθελοντικών οµάδων που αναλαµβάνουν δράσεις , βάσει αποφάσεων του ΣΝΟ,

γίνεται από το Γραφείο Πολιτικής Προστασίας της Νοµαρχίας.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.71

Page 72: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

14

Επίσης κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, δράσεις που αφορούν στη

συµµετοχή των εθελοντικών οργανώσεων στην επιτήρηση των δασών για

επισήµανση πυρκαγιών , προσδιορίζονται σε συνεδριάσεις των Συντονιστικών

Νοµαρχιακών Οργάνων (ΣΝΟ) , που πραγµατοποιούνται στην αρχή της αντιπυρικής

περιόδου. Οι δράσεις αυτές καθορίζονται από το Πυροσβεστικό Σώµα και γίνονται

για λόγους υποστήριξης του έργου του. Στα πλαίσια αυτά οι ∆ιοικητές της

Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στους νοµούς υποβάλουν στο Γραφείο του Νοµάρχη

πρόταση ανά Ο.Τ.Α., για δράσεις σχετικές µε τη συµπληρωµατική επιτήρηση των

δασών κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου µε στόχο την άµεση αναγγελία

πυρκαγιάς. Τις δράσεις αυτές µπορούν να αναλάβουν διάφοροι φορείς , ή οι

ενταγµένες στο ΣΝΟ από τη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας εθελοντικές

οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο Νοµό.

Η εθελοντική προσπάθεια των πολιτών είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την

Πολιτεία, αφού προωθεί ουσιαστικά τη διασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών

προόδου και ασφάλειας της Χώρας.

Μια αξιέπαινη προσπάθεια είναι το πρόγραµµα εθελοντικής εκπαίδευσης και

δράσης για την αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών και ακραίων φυσικών φαινοµένων

«ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ»

Στόχος του προγράµµατος είναι η Εκπαίδευση Ενηλίκων στις δεξιότητες

διαχείρισης του κινδύνου. Σε έναν αβέβαιο κόσµο, η διαχείριση του κινδύνου δεν

πρέπει να είναι αποκλειστικό καθήκον ενός µόνο φορέα, αλλά το αποτέλεσµα της

συντονισµένης δράσης πολλών φορέων, που ο καθένας τους έχει συγκεκριµένο ρόλο

στο πλέγµα των σύνθετων ενεργειών που απαιτούνται για την αντιµετώπιση µιάς

κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Οι διαπιστώσεις αυτές, οδήγησαν την Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης

Ενηλίκων στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων της για τη δια βίου εκπαίδευση να

σχεδιάσει το ανωτέρω πρόγραµµα, που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του

Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων και φορείς του προγράµµατος

αυτού είναι:

• Το Υπουργείο Εσωτερικών ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης/ Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας.

• Το Υπουργείο Εθνικής Άµυνας/Κινητή Οµάδα Αντιµετώπισης Καταστροφών

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.72

Page 73: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

15

• Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων ΄Εργων/ Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας

• Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων/ Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων

• Το Υπουργείο ∆ηµόσιας Τάξης / Πυροσβεστικό Σώµα • Το Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας /Λιµενικό Σώµα • Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) και • Τα Προγράµµατα Ανάπτυξης, Κοινωνικής Στήριξης και Ιατρικής Συνεργασίας

/ PRAKSIS

Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας έχει αναθέσει µετά από ανοικτό

διαγωνισµό το έργο του Ολοκληρωµένου Πληροφοριακού Συστήµατος (Ο.Π.Σ.) της

Γ.Γ.Π.Π., µε το οποίο θα τελειοποιηθεί η επικοινωνία της µε τις περιφερειακές

υπηρεσίες πολιτικής προστασίας, τους εθελοντές , τις εθελοντικές οργανώσεις κ.λ.π.

Συµπληρωµατικά, µετά από ανοιχτό διαγωνισµό έχει ανατεθεί και το έργο του

Συµβούλου Τεχνικής Υποστήριξης (Σ.Τ.Υ.) του Ο.Π.Σ.

Επίσης έχει δηµοπρατηθεί και το έργο «Μελέτη του Εθνικού Συστήµατος

∆ιαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών (Ε.Σ.∆.Ε.Α.)», στο οποίο θα δοθεί έµφαση στο θέµα

της εµπλοκής των Ε.Ο. και των Ειδικευµένων Εθελοντών.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.73

Page 74: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

16

Αντιµετώπιση Φυσικών καταστροφών και ΕΣΠΑ

Η ανάγκη προώθησης συνεκτικής και παγιωµένης πολιτικής για την

αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών και περιστασιακών κινδύνων αναγνωρίζεται

στο 6ο Πρόγραµµα ∆ράσης για το περιβάλλον, το οποίο έχει ενσωµατώσει τις

προτεραιότητες του Γκέτεµποργκ, ως προς τον συντονισµό για την αντιµετώπιση

ατυχηµάτων και φυσικών καταστροφών.

Επίσης η λήψη µέτρων για την πρόληψη των κινδύνων µέσω της καλύτερης

διαχείρισης των φυσικών πόρων, προτείνεται στις στρατηγικές Κατευθυντήριες

Γραµµές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τη Συνοχή.

Για την ευόδωση µιας σειράς ενεργειών για τα επόµενα επτά χρόνια στην

χώρα µας σε τοµείς Περιβάλλοντος, Πολιτικής Προστασίας και Εθελοντισµού έχουν,

στο πλαίσιο της ανάπτυξης του 4ου ΕΣΠΑ, υποβληθεί Επιχειρησιακά Σχέδια σε µια

σειρά από Περιφερειακά Έπιχειρησιακά Προγράµµατα για όλη την Ελλάδα µέσω των

Περιφερειών. Μεταξύ άλλων το 4ο ΕΣΠΑ αναφέρει ότι:

Ενισχύεται µέσα από τα Επιχειρησιακά Σχέδια η πολιτική προστασία για την

ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίων για την πρόληψη, αντιµετώπιση και αποκατάσταση

καταστροφών που µπορούν να προέλθουν από φυσικούς και τεχνολογικούς

κινδύνους.

Με αφορµή τις ελλείψεις σε υποδοµές κυρίως αντιπληµµυρικής αλλά και

αντιπυρικής προστασίας υπάρχει πρόβλεψη ενίσχυσης σχετικών δράσεων και έργων.

Στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα έλλειψη θεωρείται και

αποτελεί η καθυστέρηση ανάπτυξης και ολοκληρωµένης ενεργοποίησης ενός ενιαίου

συστήµατος διαχείρισης πληροφορίας και συντονισµού, το οποίο αποτελεί και είναι

προϋπόθεση για έγκαιρη προειδοποίηση και επέµβαση σε έκτακτα περιστατικά.

Οι διαδικασίες για την ορθότερη «διαχείριση κινδύνου» εστιάζονται στη

δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου εθνικού δικτύου πολιτικής προστασίας. Αυτό θα

επιτευχθεί µε τη συντονισµένη οργανωτική και επιχειρησιακή αναβάθµιση όλων των

Υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας για την αντιµετώπιση των φυσικών και

τεχνολογικών καταστροφών, το συντονισµό αποκατάστασης, τις υποδοµές πολιτικής

προστασίας, την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισµό των µηχανισµών, των εργαλείων

και του εξοπλισµού µε ταυτόχρονη αξιοποίηση των συνεργειών σε διακρατικό και

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.74

Page 75: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

17

διασυνοριακό επίπεδο.

Έτσι προβλέπεται η ανάπτυξη διακρατικών συνεργασιών για την κοινή

αντιµετώπιση των προβληµάτων υποβάθµισης του περιβάλλοντος και την πρόληψη

των κινδύνων από φυσικές καταστροφές ή ανθρώπινες δραστηριότητες.

Τµήµα του σχεδιασµού αποτελεί η ανάπτυξη συντονιστικού κέντρου για τον

Εθελοντισµό για την ενδυνάµωση της συνέργιας του ∆ηµόσιου και Εθελοντικού

τοµέα µε στοχευµένες δράσεις κατάρτισης και επικοινωνίας σε θέµατα πολιτικής

προστασίας

Μέσα από τα Επιχειρησιακά Σχέδια υπάρχουν παρεµβάσεις για την

προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη καταστροφών από καιρικά

φαινόµενα, όπως αντιπληµµυρικά έργα, αντισεισµική προστασία ή προστασία των

ακτών.

Τοµείς προτεραιότητας

Από περιβαλλοντική άποψη ιδιαίτερη σηµασία για την Ελλάδα έχουν η

αντιπληµµυρική, η αντιπυρική και η αντισεισµική προστασία καθώς και τα

τεχνολογικά ατυχήµατα. Στους τοµείς αυτούς είναι χαρακτηριστικές οι ελλείψεις

κυρίως σε υποδοµές. Επίσης δεν έχουν εκπονηθεί οι απαιτούµενες µελέτες

διερεύνησης και αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από µεγάλα βιοµηχανικά

ατυχήµατα καθώς και θεσµοθέτησης χρήσεων γης σε σχέση µε εγκαταστάσεις που

εγκυµονούν κινδύνους µεγάλου βιοµηχανικού ατυχήµατος, ενώ επιπλέον βασική

έλλειψη αποτελεί η καθυστέρηση στην ανάπτυξη και ολοκληρωµένη ενεργοποίηση

ενός ενιαίου συστήµατος διαχείρισης της πληροφορίας, πρόληψης και συντονισµού

της επέµβασης.

Εργαλεία εκτίµησης του κινδύνου έχουν αναπτυχθεί µόνο για τις περιπτώσεις

των δασικών πυρκαγιών των θερµών περιόδων (1η Μαΐου – 31 Οκτωβρίου) όπου η

Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας εκδίδει ηµερήσιο δελτίο που αποτυπώνει

τον κίνδυνο πυρκαγιάς στις διάφορες περιοχές της χώρας.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.75

Page 76: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

18

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί στην χώρα µας η έννοια του

εθελοντισµού, κάτι στο όποιο συνέβαλε και η διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων

το 2004. Η ύπαρξη Μη Κυβερνητικών Οργανισµών και εθελοντικών οµάδων σε

διάφορες περιοχές της Ελλάδος αποδεικνύει ότι υπάρχει διάθεση, πρωτοβουλία και

πρόθεση να συνυπάρξουν µεθοδευµένα σε περιόδους κρίσεως και πρόληψης στο έργο

της Πολιτείας, αρκεί να βρεθεί ο τρόπος να συσπειρωθούν οι δυνατότητες αυτές για

το κοινό καλό.

Υπάρχει φυσικά µακρύς δρόµος για την εµπέδωση της εθελοντικής

συνείδησης λόγω έλειψης σχετικής κουλτούρας. Οι δοµές αξιοποίησης του

εθελοντισµού εκ µέρους των κρατικών φορέων εµφανίζονται ελλειπής, ενώ εξ αιτίας

και αυτών των αιτιών οι εθελοντικές οργανώσεις παρουσιάζουν συχνά έλλειψη

συνοχής στη σύνθεση, τις δοµές, τους στόχους, τις µεθόδους, τις πρακτικές. Είναι

λοιπόν στο χέρι της πολιτείας να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα

ενισχύσουν την εθελοντική συνείδηση και θα υποστηριχθούν οι κάθε είδους δράσεις

µε εφόδια, εκπαίδευση, διασφάλιση, και συνεχή ανταλλαγή θέσεων και τακτικών µε

ασκήσεις, και καθετί που κρίνεται αναγκαίο στον τοµέα αυτό.

Είναι απαραίτητη η εθελοντική δράση και η ενίσχυσή της µε ορθό συντονισµό

από τουυς εµπλεκόµενους δηµόσιους φορείς και την Γενική Γραµµατεία Πολιτικής

Προστασίας, διότι µπορούν σε σύντοµο χρονικό διάστηµα να τονωθούν οι

εθελοντικοί φορείς και έµπειροι Μη Κυβερνητικοί Οργανισµοί και οµάδες δράσεως

σε τοµείς που θα ενισχύσουν την Πολιτική Προστασία και µια σειρά άµεσων

ζητηµάτων.

Η δηµιουργία της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και η

δηµιουργία του υπάρχοντος Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων υπήρξε µια από τις

πρώτες οργανωµένες δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αναγνώριση και

αξιοποίηση των εθελοντικών Οργανώσεων εν γένει στη χώρα µας.

Το 2001 ξεκίνησε πιλοτικά η δηµιουργία ενός συστήµατος εθελοντισµού

πολιτικής προστασίας για την αντιµετώπιση φυσικών και τεχνολογικών

καταστροφών.

Η Πολιτική Προστασία οφείλει να εντάξει επιχειρησιακά τις εθελοντικές

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.76

Page 77: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

19

οργανώσεις στα µέσα και το δυναµικό της και να τις υποστηρίξει µε εξοπλισµό,

εκπαιδευτικά προγράµµατα και οικονοµικά. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να γίνει ο

προσδιορισµός των τρόπων και της µεθόδου της ένταξης τους, ενώ πρέπει να

αξιοποιηθεί κάθε πληροφορία για τον τρόπο διαχείρησης εθελοντικών οργανώσεων

που κάνουν οµόλογοι φορείς σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε συνεργασία µε τις κατά τόπους Νοµαρχίες πρέπει να ενεργοποιήσει η

Πολιτική Προστασία τις ενταγµένες Εθελοντικές Οργανώσεις και τους Ειδικευµένους

Εθελοντές σε κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας και να τους εντάξει σε

πλαίσιο συνεργασίας µε τις κατά τόπους νοµαρχίες.

Οφείλει δε η Πολιτική Προστασία να διατηρεί τακτική επικοινωνία µε τις

ενταγµένες εθελοντικές οµάδες και τους ειδικευµένους εθελοντές, να παρακολουθεί

την δραστηριότητα και τον προγραµµατισµό τους, να διατηρεί αρχείο των δράσεων

και να διεξάγει ετήσιο απολογισµό δράσεων και δαπανών.

Επίσης η Πολιτική Προστασία πρέπει να σχεδιάζει δράσεις και να

πραγµατοποιεί εκδηλώσεις για τη διάδοση του εθελοντισµού σε θέµατα πολιτικης

προστασίας.

Μέσα στις υποχρεώσεις που απορέουν από το νόµο 3013 του 2002 οφείλει η

Πολιτική Προστασία σε συνεργασία µε το Επιστηµονικό και Ερευνητικό Κέντρο που

πρέπει να διαθέτει, να µεριµνά για την εκπαίδευση του προσωπικού της Γενικής

Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και υπαλλήλων του ∆ηµοσίου, Νοµικών

Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίου, Νοµικών Προσώπων Ιδιωτικού ∆ικαίου που

εποπτεύονται από το κράτος, επιχειρήσεων κοινής ωφελείας και οργανισµούς

αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού, οι οποίοι έχουν τα κατάλληλα

προσόντα προκειµένου να συγκροτηθούν τα ειδικευµένα στελέχη της πολιτικής

προστασίας προς απόκτηση ειδικών γνώσεων στον τοµέα αντιµετώπισης

καταστροφών. Επίσης οφείλει να σχεδιάζει ειδικά προγράµµατα εκπαίδευσης και

κατάρτισης των µελών εθελοντικών οργανώσεων πολιτικής προστασίας.

Μεταξύ άλλων πρέπει η Πολιτική Προστασία να εισηγείται στο Υπουργείο

Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων εκπαιδευτικά προγράµµατα θεµάτων πολιτικής

προστασίας για την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Και στο πλαίσιο

της εκπαιδευτικής κοινότητας πρέπει να προτείνει τη χρηµατοδότηση προγράµµατων

εφαρµοσµένης έρευνας ή µελετών, προπτυχιακών και µεταπτυχιακών προγραµµάτων

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.77

Page 78: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

20

σπουδών στα ΑΕΙ και ΤΕΙ για θέµατα πολιτικής προστασίας.

Ένα βαρύ φορτίο το οποίο πρέπει να βρει το δρόµο του για να υπάρχει

αποτελεσµατικότητα στο σχεδιασµό, τη δράση και να υπάρχει το αναµενόµενο, το

αυτονόητο και να µπορεί η χώρα µας να έχει πληρότητα σε καίρια ζητήµατα, που

άπτονται της πολιτικής προστασίας µέσα από ένα ολοκληρωµένο σχεδιασµό και

συνεργασίες σε πανελλαδικό επίπεδο µε ΟΤΑ, Οργανώσεις και φορείς, για πλήρη

συνεννόηση δράσεων και κινήσεων, τόσο σε επίπέδο πρόληψης, όσο και σε στιγµές

κρίσεως.

Προβλήµατα και προτεραιότητες

Παρατηρείται τα τελευταία χρόνια µια αδυναµία λειτουργίας του συστήµατος

και των διαδικασιών που προβλέπει η σχετική νοµοθεσία και οι κανόνες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι διακρίνει κανείς:

- Τη σηµαντική υστέρηση σε µηχανισµούς, σχέδια και υποδοµές Πολιτικής

Προστασίας (ιδιαίτερα αντιπληµµυρικής, αντιπυρικής και αντισεισµικής)

- Προβλήµατα από ασύµβατες χρήσεις γης δηµιουργούνται σε σχέση µε την

πρόληψη και αντιµετώπιση βιοµηχανικών ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης.

- Η περιορισµένη εφαρµογή προγραµµάτων πρόληψης και αποφυγής

ατυχηµατικών περιστατικών.

- Ο συντονισµός πολλών και ανεξάρτητων µηχανισµών αντιµετώπισης

κινδύνων που άπτονται του αντικειµένου της Πολιτικής Προστασίας.

- Η Μη ύπαρξη ολοκληρωµένων σχεδίων πρόληψης, αντιµετώπισης και

αποκατάστασης πληγεισών περιοχών.

-Το δίκτυο όµβριων υδάτων πολλών περιοχών της χώρας είναι ανεπαρκές και

προβληµατικό µε αποτέλεσµα τη συχνή εµφάνιση πληµµυρικών φαινοµένων στα

αστικά κέντρα.

Το 4ο ΕΣΠΑ έχει συµπεριλάβει όλα τα πιο πάνω και δίνει µέσα από τα

Επιχειρησιακά Προγράµµατα µια σειρά από ενισχυτικές δυνατότητες για την επίλυση

πολλών από αυτά, αρκεί να γίνει ως µια τελευταία ευκαιρία για τον τόπο κάθε

ενέργεια απορρόφησης των κονδυλίων και σχεδιασµός, παρέµβαση ή αποκατάσταση

χρόνιων προβληµάτων και βελτίωσης υποδοµών, εκπαίδευσης στελεχών και

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.78

Page 79: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

21

εθελοντών και κάθε άλλη απαραίτητη ενέργεια.

Η δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου εθνικού δικτύου Πολιτικής Προστασίας,

µε έµφαση στις υποδοµές αντιπληµµυρικής προστασίας µεγάλης κλίµακας, καθώς και

η πρόληψη και αποτελεσµατική αντιµετώπιση των φυσικών και τεχνολογικών

καταστροφών µέσω µηχανισµών, εξοπλισµών και ορθών πρακτικών, αναγνωρίζονται

ως θεµατική προτεραιότητα της αναπτυξιακής στρατηγικής για την περίοδο 2007 -

2013 στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς, η οποία µεταξύ άλλων εστιάζει στη

διαχείριση κινδύνων.

Προτάσεις δράσης

Η παρουσία των Αγρονόµων - Τοπογράφων Μηχανικών για πολλές δεκαετίες

στην χώρα µας ως ένα επιστηµονικό σώµα το οποίο έχει αποτυπώσει κάθε σπιθαµή

γης και καθηµερινά βρίσκεται σε άµεση επαφή µε το περιβάλλον κάνοντας

µετρήσεις, αποτιµώντας φυσικές καταστάσεις και ζώντας όσο κανένας άλλος µε το

έδαφος διαµορφώνει το ρόλο που αρµόζει και που αναλογεί στον κλάδο µας και στα

επόµενα χρόνια.

Οι φυσικές καταστροφές και µια σειρά άλλων γεγονότων απαιτούν την

παρουσία µας τόσο σε επίπεδο πρόληψης και µελέτης, όσο και σε επίπεδο άµεσης

παρέµβασης και άµεσης αποτίµησης σε ανάλογα περιστατικά.

Η µέχρι σήµερα αδυναµία των αρµοδίων υπηρεσιών της Πολιτείας να

συντονίσει επιστηµονικούς φορείς και ενώσεις ώστε αυτές να είναι πανέτοιµες να

προσφέρουν υπηρεσίες πρόληψης και µελετών, καθώς και προσφοράς τεχνογνωσίας

σε έκτακτα περιστατικά πρέπει στο πλαίσιο του 4ου ΕΣΠΑ να µείνει στο παρελθόν

και να γίνουν πλέον όλες εκείνες οι διαδικασίες και ενέργειες που απαιτούνται ώστε ο

χώρος των ΑΤΜ να δώσει ένα δυναµικό παρόν προ και και κατά, αλλά και µετά από

ένα συµβάν που θα ταλανίσει κάποια περιοχή της χώρας µας.

Είναι καθήκον µας, σε µια εποχή που τρέχει, να κινηθούµε δυναµικά και

τεχνοκρατικά δίνοντας εµείς πρώτοι την αφορµή στην Πολιτεία να αντιληφθεί ότι

πρέπει να ενσωµατώσει επιτέλους στο δυναµικό της τις επιστηµονικές οµάδες και

τους φορείς τους για να µπορέσει να καλύψει επαρκώς τις διαρκώς διογκούµενες

ανάγκες σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο τοµέα όπως αυτός που καλύπτουµε εµείς

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.79

Page 80: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

22

επιστηµονικά, τεχνοκρατικά και παρεµβατικά.

Πρέπει πρώτοι να αποφασίσουµε κι εµείς ότι στην εποχή µας έχει στην

Ελλάδα ωριµάσει η ιδέα του εθελοντισµού και για όλους εµάς σε επίπεδο ατόµου και

επίσης η εταιρική κοινωνική ευθύνη σε επίπεδο γραφείου ή εταιρείας. Θα

µπορούσαµε λοιπόν µέσα από το Σύλλογό µας να δηµιουργήσουµε τις πρώτες

ευέλικτες οµάδες που θα δοκιµάσουν πιλοτικά αν και πως µπορούν να συνδεθούν µε

την Πολιτική Προστασία, τα Συντονιστικά Όργανα και να δούµε κάτω από ποιές

συνθήκες µπορούµε να συµβάλουµε αποτελεσµατικά σε περιστατικά φυσικής

καταστροφής.

Προτείνουµε λοιπόν την άµεση σχηµατοποίηση τέτοιων εθελοντικών οµάδων

καθώς και την ανταλλαγή αλληλογραφίας και δηµιουργίας επαφών µε την Πολιτική

Προστασία και τα Συντονιστικά Περιφερειακά Όργανα έτσι ώστε να βάλουµε µια

αρχή σε µια συνεργασία απαραίτητη για τον τόπο και τον πολίτη.

Προτείνουµε επίσης να δηµιουργήσουµε ως Σύλλογος έναν επίσηµο

παράλληλο φορέα µε τη µορφή Μη Κυβερνητικού Οργανισµού ο οποίος και θα

µπορεί µέσα από το εξειδικευµένο καταστατικό του να είναι η οµπρέλα αυτών των

ευέλικτων εθελοντικών οµάδων. Ο ΜΚΟ αυτός θα µπορεί να συµπεριλάβει επίσης

µια σειρά δράσεων και µελετών. Να χρηµατοδοτείται µέσα από Επιχερησιακά

Προγράµµατα και να απορροφήσει κονδύλια χρήσιµα για έρευνα και πρόληψη.

Μέσα από ένα τέτοιο όργανο µπορούµε να δώσουµε ξεχωριστό παρόν και σε

διακρατικές συµφωνίες και συνεργασίες της Ελλάδος µε άλλες χώρες έτσι όπως το 4ο

ΕΣΠΑ προβλέπει.

Ο ΜΚΟ αυτός θα µπορεί να ενισχυθεί τόσο ώστε να αποκτήσει τον

απαραίτητο εξοπλισµό, µέσα µετακίνησης και όσα άλλα εφόδια απαιτούνται και να

είναι ενισχυτικός φορέας σε µια στιγµή κρίσης ως “πραγµατογνώµωνας” που θα πεί

στη στιγµή την άποψή του στην Πολιτεία όταν αυτή θα συµπιέζεται να πάρει

αποφάσεις σε γεγονότα που τρέχουν.

Επίσης ένας τέτοιος φορέας θα µπορούσε να απορροφήσει ως βοηθητικό

µηχανισµό νέους συναδέλφους οι οποίοι δίπλα από παλαιούς που θα συστήσουν τις

ευέλικτες αυτές οµάδες να µάθουν, να βοηθήσουν, να µετρήσουν.

Η πολυσύνθετη δράση που µπορεί να κάνει ένας ΜΚΟ του Συλλόγου µας θα

δώσει µια άλλη διάσταση στην µέχρι σήµερα παρουσία µας. Θα δώσει µια ακόµη

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.80

Page 81: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

23

προσφορά στον τόπο και θα είµαστε ενισχυµένοι και οι ίδιοι µε έναν άµεσης δράσης

φορέα, έναν φορέα που θα µελετά και θα προσφέρει ειδικές προτάσεις και θέσεις

στην Πολιτεία, έναν φορέα που θα κληθεί να προσφέρει στην πρόληψη, έναν φορέα

που θα φιλοξενεί και την εθελοντική µας προσφορά και θα είναι ένας φορέας που θα

υποστηρίξει και νέους συναδέλφους.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πρόληψη – ∆ιαχείριση των φυσικών καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού, ΤΕΕ, ΠΣ∆ΑΤΜ, ΕΜΠ , 11 ∆εκεµβρίου, 2007: Αθήνα

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.81

Page 82: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

1

ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΑΖΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

(Αποσπάσματα Ευρύτερης Μελέτης)

Λγος (ΥΝ) Παναγίδου Χρυστάλλα MsC in Health Manegement

Οι αναφορές για μαζικές καταστροφές ξεκίνησαν από την μυθολογία, με την χαμένη Ατλαντίδα

που εξαφανίστηκε εντός μιας ημέρας, από την Αγία Γραφή, με τον κατακλυσμό και την κιβωτό του

Νώε. Συνεχίστηκαν, με τον καταστροφικό σεισμό του 1600 π.Χ και τις ζημιές που υπέστει το

ανάκτορο της Κνωσσού καθώς και το ηφαίστειο της Θήρας που εξερράγη το 1450 π.Χ.

Υπολογίζεται κατά μέσο όρο, ότι ο κάτοικος μιας αναπτυσσόμενης χώρας έχει 13 φορές

μεγαλύτερο κίνδυνο να τραυματιστεί θανάσιμα εξαιτίας μιας μαζικής καταστροφής σε σχέση με τον

κάτοικο μιας αναπτυγμένης χώρας, αν και οι κατηγορίες των φονικών καταστροφών που

παρουσιάστηκαν στις διάφορες ηπείρους την ίδια χρονική περίοδο παρουσιάζουν σημαντική

ποικιλομορφία. (Pathfinder, 2006).

1 Ορισμός Μαζικών Καταστροφών – Μαζικών Απωλειών Υγείας

Κατά καιρούς, έχουν αποδοθεί διάφοροι ορισμοί για τον όρο “καταστροφή”. Σύμφωνα με τον

Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ), καταστροφή ορίζεται ως ένα «ξαφνικό περιβαλλοντικό

φαινόμενο τέτοιας εμβέλειας που να απαιτεί εξωτερική βοήθεια». (Noji, 1997).

Ο ορισμός που δόθηκε από το τμήμα Ανθρωπιστικής βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών περιγράφεται

η καταστροφή ως «η σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας της κοινωνίας που προκαλεί εκτεταμένες

ανθρώπινες, υλικές και περιβαλλοντικές απώλειες που ξεπερνούν την ικανότητα της κοινωνίας να

τις αντιμετωπίσει με τους πόρους που διαθέτει. Οι καταστροφές κατατάσσονται, με βάση τις αιτίες

στις οποίες οφείλονται ήτοι φυσικές και ανθρωπογενείς ή τεχνολογικές».(UN/Department of

Humanitarian Assistance, 1992). Οι φυσικές καταστροφές οφείλονται σε ατμοσφαιρικούς ή

γεωφυσικούς παράγοντες αντί των τεχνολογικών /ανθρωπογενών καταστροφών οι οποίες

οφείλονται σε τεχνολογικούς κινδύνους ή ατυχήματα που προκαλούνται από ανθρώπινα λάθη ή

από αμέλεια.(ΕΚΚΑ, 2007)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.82

Page 83: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

2

Ας δούμε πως ορίζεται η καταστροφή και στον χώρο της επείγουσας Ιατρικής. Το Αμερικάνικο

Κολέγιο Ιατρών Επείγουσας Ιατρικής αναφέρουν ότι καταστροφή υφίσταται «όταν οι

καταστροφικές συνέπειες των φυσικών ή ανθρώπινων δυνάμεων υπερβαίνει την δυνατότητα μιας

περιοχής ή κοινότητας να ανταποκριθεί στην παροχή ιατρικής φροντίδας» (Zibulewsky, 2001) ή

αλλιώς «ο αριθμός των ασθενών που εμφανίζονται εντός ορισμένου χρόνου είναι τέτοιος που το

τμήμα επειγόντων περιστατικών δεν μπορεί να τους παρέχει περίθαλψη χωρίς εξωτερική

βοήθεια»(Calkin & Dinerman, 1992).

Μία ολιστική προσέγγιση του όρου καταστροφής, δίδεται από τους Levi et al, το 2002 σύμφωνα με

τους οποίους, “μαζική καταστροφή χαρακτηρίζεται μια κατάσταση στην οποία σε μικρό χρόνο

προκύπτει μεγάλος αριθμός θυμάτων σχετικά με τις τρέχουσες δυνατότητες του συστήματος προ

νοσοκομειακής φροντίδας αλλά και των άλλων δομών παροχής βοήθειας και διάσωσης

(Αστυνομία, Πυροσβεστική, Ένοπλες Δυνάμεις κτλ), οπότε απαιτείται η επιστράτευση των

εφεδρειών μέρους ή του συνόλου των ως άνω Υπηρεσιών”(Levi et al, 2002).

Διαπιστώνεται από τα παραπάνω, ότι παρά τις παρεμφερείς ή αποκλίνουσες έννοιες που

αναφέρονται στην βιβλιογραφία για τις καταστροφές, τονίζεται ομόφωνα ένα σημείο, οι

καταστροφές είναι γεγονός εκτός καθημερινότητας και απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας και λειτουργίας

του συστήματος για να μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Ακριβώς, για τον λόγο αυτό χρήζει ο

σχεδιασμός ενός επιχειρησιακού σχεδίου στην ΕΦ, καθιστώντας τις υγειονομικές υπηρεσίες

ευέλικτες και ικανές να αντεπεξέλθουν σε επείγουσες καταστάσεις.

Το κύριο χαρακτηριστικό των μαζικών καταστροφών είναι οι Μαζικές Απώλειες Υγείας.

Μαζικές Απώλειες Υγείας (ΜΑΥ), ορίζονται εκείνα τα γεγονότα τα οποία παράγουν έναν όγκο

ασθενών ικανών να διαταράξουν την κανονική πορεία του συστήματος επείγουσας παροχής υγείας

και του γενικότερου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης (WHO, 2001)

2 Κατηγορίες Μαζικών Καταστροφών

Οι μαζικές καταστροφές ανάλογα με την αιτία που τις προκάλεσε κατηγοριοποιούνται σε φυσικές

καταστροφές και προκλητές ή τεχνολογικές (ανθρωπογενείς) καταστροφές, όπως φαίνονται στον

παρακάτω πίνακα.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.83

Page 84: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

3

Πίνακας 1: Μορφές φυσικών και ανθρωπογενών μαζικών καταστροφών

Φυσικές:

• Σεισμός • Πλημμύρα • Θύελλα/κυκλώνας • Χιονοστιβάδα • Κατολίσθηση • Παρατεταμένη ξηρασία • Έκρηξη ηφαιστείου • Λιμός • Πυρκαγιές δασών

Ανθρωπογενείς:

• Καταστροφές σε μέσα μεταφοράς • Αεροπορικά ατυχήματα • Ατυχήματα σε σιδηροδρόμους • Ναυάγια/ατυχήματα σε πλωτά μέσα • Ατυχήματα σε εργοστασιακές μονάδες • Χημικά ατυχήματα • Πυρηνικά ατυχήματα • Βιολογικά ατυχήματα • Πόλεμοι και τρομοκρατικές επιθέσεις. (Pathfinder, 2006)

Φυσικές καταστροφές, προκαλούνται από φυσικά αίτια και κινδύνους. Τα τελευταία χρόνια, όλος ο

πλανήτης γνώρισε φυσικές καταστροφές πρωτόγνωρης έντασης όπως το τσουνάμι στην Νοτιο –

Ανατολική Ασία, τον τυφώνα “ Κατρίνα”, τους σεισμούς στο Πακιστάν ( 49.700 νεκρούς και πάνω

των 74.000 τραυματιών) και στην Ιάβα της Ινδονησίας (με 5.778 νεκρούς και 20.000 τραυματίες)

(Ε.Κ.Κ.Α, 2007).

Στην Αμερικανική ήπειρο οι πλημμύρες ήταν υπεύθυνες για το 45% των θανάτων από καταστροφές.

Αντίθετα, στην Ασία, η ξηρασία και η συνεπακόλουθη έλλειψη τροφής συνιστούν τις κύριες αιτίες

θανάτου από φυσική καταστροφή (60%). Γενικά, οι κύριες αιτίες θανάτου από μαζικές καταστροφές

στην Ευρώπη ήταν οι σεισμοί (58%), στην Ωκεανία τα παλιρροϊκά κύματα (66%) και στην Αφρική τα

ατυχήματα σε μέσα μαζικής μεταφοράς (45%). (Pathfinder, 2006).

Παράγοντες όπως, οι καιρικές μεταβολές και η υπερθέρμανση του πλανήτη, φαίνονται να σχετίζονται

με έντονα καιρικά φαινόμενα όπως οι θύελλες και βροχοπτώσεις σε αντίθεση με κάποιες άλλες

περιοχές που έχουν πληγεί από ξηρασία. (Kovats & Haines, 2005).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.84

Page 85: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

4

Ανθρωπογενείς, προκλητές ή τεχνολογικές καταστροφές, Οι πολυτέλειες, οι οποίες θεωρούνται

αυτονόητες στα πλαίσια του σύγχρονου πολιτισμού, οφείλονται κυρίως στην ανάπτυξη της

τεχνολογίας και είναι το αποτέλεσμα των σχετικών ανθρωπίνων αναζητήσεων και δραστηριοτήτων.

Ταυτόχρονα όμως συντελούν στην δημιουργία αντιστοίχων νέων κινδύνων για τον πληθυσμό και το

περιβάλλον. Γενικά οι τεχνολογικές καταστροφές θεωρείται, ότι δεν συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα

αλλά προκαλούν εν δυνάμει, πολύ σοβαρές επιπτώσεις. (Γ. Γ. Π. Π, 2008)

Τα τεχνολογικά ατυχήματα ταξινομούνται ως εξής:

• Χημικά Ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις • Ατυχήματα μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων • Ατυχήματα μεταφοράς: οδικά, σιδηροδρομικά, θαλάσσια, αεροπορικά • Κατάρρευση Φραγμάτων • Πυρηνικά Ατυχήματα (Γ.Γ.Π.Π, 2008)

3 Φυσικές Καταστροφές 3.1 Σεισμός

Είναι η απότομη κίνηση, η δόνηση, μικρών ή μεγάλων εκτάσεων του στερεού φλοιού της γης, η

οποία οφείλεται σε φυσικά αίτια. Η εστία, αποτελεί την υπόγεια έκταση όπου γεννιέται ο σεισμός.

Συνήθως, οι σεισμοί είναι επιφανειακοί, και έχουν τις εστίες τους μέχρι ένα βάθος 60 km. Οι

υπόλοιποι ονομάζονται σεισμοί βάθους και οι εστίες τους εντοπίζονται σε βάθος από 60 – 700 km.

(Μήτση και άλλοι, 2004).

Τα χαρακτηριστικά ενός σεισμού είναι: 1. Εστία: το σημείο όπου έγινε η θραύση του πετρώματος και απελευθερώθηκε η ενέργεια

2. Επίκεντρο: η προβολη της εστίας στην επιφάνεια της γής

3. Εστιακό βάθος: το βάθος της εστίας ή η απόσταση της εστίας απο την επιφάνεια της γης

4. Μέγεθος: η ενέργεια που απελευθερώνεται κατά την εμφάνιση του σεισμού. Μέγεθος μέτρησης

“ρίχτερ”.

5. Ένταση: αποτελεί μέγεθος που εξαρτάται από τα αποτελέσματα του σεισμού σε μια περιοχή.

(Κ.ΟΜ.Α.Κ, 2009)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.85

Page 86: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

5

Πίνακας 2: Κλίμακες μέτρησης σεισμών (ΟΑΣΕ, 2009) Κλίμακα ΜΜ

(Mercalli) Χαρακτηριστικά Σεισμών Κλίμακα ΜL (Richter)

I Δε γίνεται αισθητός.

2

II Αισθητός από μερικούς ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάπαυση στους ψηλότερους ορόφους κτιρίων 3

III Αισθητός μέσα στα σπίτια. Μπορεί να μην αναγνωριστεί ως σεισμός. Δονήσεις σαν να περνάει ελαφρύ φορτηγό.

4

IV

Τίθενται σε κίνηση αντικείμενα που κρέμονται πχ φωτιστικά. Τζάμια τρίζουν. Σταματημένα αυτοκίνητα κλυδωνίζονται. Δονήσεις σαν να περνάει βαρύ φορτηγό. Κρότος παραθύρων, χτύπος στις πόρτες.

V Αισθητός στην ύπαιθρο. Αυτοί που κοιμούνται ξυπνούν. Αιώρηση αντικειμένων που κρέμονται. Ανατροπή μερικών μικρών αντικειμένων. 5

VI

Αισθητός από όλους. Πολλοί τρομοκρατούνται και τρέχουν έξω από τα κτίρια. Οι άνθρωποι περπατούν με αστάθεια. Μικρές καμπάνες ηχούν. Μετακίνηση ή ανατροπή πολυάριθμων μεγάλων αντικειμένων και επίπλων. Βλάβες σε σοβάδες, κεραμίδια, καπνοδόχους. Βλάβες λίγες, ελαφρές.

6

VII

Μεγάλες καμπάνες ηχούν. Πτώση πολυάριθμων κεραμιδιών, καπνοδόχων. Σοβάδες και τοιχοποιία ρηγματώνονται στις συνηθισμένες κατασκευές. Στις κακές κατασκευές πέφτουν σοβάδες, αποκολλούνται τούβλα και πέτρες. Γίνεται αισθητός από οδηγούς αυτοκινήτων. Κυματισμός στις λίμνες, θόλωμα νερού από λάσπη

VIII

Επηρεάζεται η οδήγηση των αυτοκινήτων. Αρκετές ζημιές και μερική κατάρρευση στις συνηθισμένες κατασκευές. Λίγες βλάβες στην τοιχοποιία των καλών κατασκευών, και μεγάλες στις κακές κατασκευές. Κλαδιά σπάνε από τα δένδρα. Αλλαγές στη ροή και στη θερμοκρασία του νερού σε πηγές και σε πηγάδια.

7

IX

Γενική καταστροφή στις κακές κατασκευές. Σοβαρές βλάβες στην τοιχοποιία των καλών κατασκευών. Υπόγειοι αγωγοί σπάζουν. Σε περιοχές με αλλούβια αναβλύζει από το έδαφος λεπτή άμμος, ιλύς και νερό.

X

Καταστροφή μερικών καλά κατασκευασμένων ξύλινων κτιρίων και γεφυρών. Οι περισσότερες κατασκευές τοιχοποιίας και τα προκατασκευασμένα κτίσματα καταστρέφονται μαζί με τα θεμέλια. Σοβαρές ζημιές σε φράγματα, υδροφράχτες και αναχώματα. Μεγάλες κατολισθήσεις. Οι σιδηροτροχιές κάμπτονται.

8

XI Μεγάλες ρωγμές στο έδαφος. Οι σιδηροτροχιές κάμπτονται έντονα. Υπόγειοι αγωγοί καταστρέφονται εντελώς.

9

XII Ολική καταστροφή. Αντικείμενα εκτινάσσονται στον αέρα. Μεταβάλλεται η επιφάνεια του εδάφους και η γραμμή του ορίζοντα.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.86

Page 87: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

6

Οι σεισμοί αποδεσμεύουν ένα τεράστιο ποσό ενέργειας κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο

μπορούν να είναι τόσο καταστρεπτικοί. Για παράδειγμα σεισμός 4.0 , 5.0 ρίχτερ ισοδυναμεί με

1010, 31800 τόνους ΤΝΤ, αντίστοιχα. (physics4u, 2003)

Πίνακας 3: Μεγέθη σεισμού και η κατα προσέγγιση ισοδύναμη ενέργεια σε ΤΝΤ Μέγεθος Κατά προσέγγιση ισοδύναμη ενέργεια TNΤ

4.0 1010 τόνοι

5.0 31800 τόνοι

6.0 1.010.000 τόνοι

7.0 31.800.000 τόνοι

8.0 1.010.000.000 τόνοι

9.0 31.800.000.000 τόνοι

Τα μεγέθη ταξινομούνται όπως: Μεγάλος:M>=8 Σημαντικός:7<=M<7.9 Ισχυρός:6<=M<6.9 Μέτριος:5<=M<5.9 Ασθενής:4<=M<4.9 Ασήμαντος:3<=M<3.9 Μικρός: M < 3

Ο σεισμός στον Ινδικό Ωκεανό, 26 Δεκεμβρίου 2004, ήταν μια από τις χειρότερες φυσικές

καταστροφές που γνώρισε ο πλανήτης μας. Ο σεισμός 9,1 της κλίμακας ρίχτερ με κέντρο βόρεια

του νησιού Σουμάτρα της Ινδονησίας, είχε ως επακόλουθο το τσουνάμι που έφτασε εως τα

παράλια της Δυτικής Αφρικής, με απολογισμό 186.983 νεκρούς, 42.883 αγνοούμενους και πάνω

από 1.000.000 άστεγους. (Wikipedia, 2004). Ο ισχυρός σεισμός 9,0 βαθμών Ρίχτερ και το

τσουνάμι που έπληξαν τις βορειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας, είχε αποτέλεσμα τον αιφνίδιο

θάνατο 15.365 ατόμων, 5.363 τραυματίες και 8.206 αγνοούμενοι , ενώ έχουν καταγραφεί σοβαρές

υλικές ζημιές στις επαρχίες Μιγιάγκι, Φουκουσίμα, Τσίμπα, Ιβάτε και Τόκιο. Το θρίλερ όμως

συνεχίστηκε με τον φόβο πυρηνικού ατυχήματος στο εργοστάσιου Φουκοσίμα. (Wikipedia, 2012).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θορυβήθηκε για το πρόβλημα των σεισμών. Από το 1987 μέχρι σήμερα

έχει χρηματοδοτήσει πενήντα περίπου ερευνητικά έργα που σχετίζονται με τους σεισμούς. Με τις

έρευνες αυτές επιδιώκεται η αποσαφήνιση των μεθόδων πρόβλεψης των σεισμών, πού και πότε

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.87

Page 88: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

7

υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί σεισμός, ποια θα είναι η διάρκειά του και ποιο το μέγεθός του

καθώς και η πρόληψη με την καλύτερη αντισεισμική θωράκιση τεχνικών έργων και κτιρίων για

μεγαλύτερη αντίστασή τους στα κρουστικά κύματα. Το 1996, η Επιτροπή χάραξε τις γραμμές ενός

πραγματικού ευρωπαϊκού "σχεδίου μάχης". Τα κράτη μέλη καλούνται να ενισχύσουν τα συστήματα

πληροφόρησης και επικοινωνίας, να αναπτύξουν τη διεθνή συνεργασία και να εφαρμόζουν πιο

συστηματικά το σύστημα Eurocodes, δηλαδή το σύστημα αντισεισμικών κανόνων για τον

κατασκευαστικό τομέα. (Ευρωπαική Ένωση, 2001)

3.2. Πλημμύρες

Είναι η ανύψωση της στάθμης των νερών ποταμού, λίμνης ή θάλασσας και η έξοδο από την κοίτη

τους.

Οι πλημμύρες προκαλούνται από τις παρατεταμένες βροχοπτώσεις μίας θύελλας ή μίας καταιγίδας,

την ταχεία τήξη χιονιού, ποταμούς που φουσκωμένοι εξαιτίας μεγάλων βροχοπτώσεων στις πηγές

τους ξεχειλίζουν και προκαλούν ζημιές στις παρακείμενες περιοχές, ή σπανιότερα από την

κατάρρευση φραγμάτων και αναχωμάτων κατασκευασμένων από τον άνθρωπο. (Wikipedia, 2011).

Οι Πλημμύρες στο Πακιστάν, ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2011, μετά από ισχυρότατες βροχοπτώσεις

κατά τη διάρκεια των μουσώνων στις περιοχές Χιμπέρ Πακτούνκουα, Σίντχ, Πατζαμπ και

Μπαλοχιστάν του Πακιστάν, επιφέροντας τον θάνατο σε δύο χιλιάδες ανθρώπους ενώ πάνω από

ένα εκατομμύριο οικίες καταστράφηκαν από την αρχή του φυσικού φαινομένου. Τα Ηνωμένα

Έθνη, εκτιμούν ότι 21 εκατομμύρια άνθρωποι και πάνω τραυματίστηκαν ή έμειναν άστεγοι ως

αποτέλεσμα των πλημμυρών, ξεπερνώντας το άθροισμα των πληγέντων από το τσουνάμι στον

Ινδικό Ωκεανό το 2004, το σεισμό του 2005 στο Κασμίρ και το σεισμό στην Αϊτή το 2010.

(Wikipedia, 2011).

3.3 Ξηρασία – Ανομβρία

Ξηρασία

Είναι το φυσικό φαινόμενο που παρατηρείται όταν οι βροχοπτώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερες

από τα φυσιολογικά επίπεδα, πράγμα που προκαλεί σοβαρές υδρολογικές ανισορροπίες που

επηρεάζουν δυσμενώς τα παραγωγικά συστήματα των γαιών. (Υπουργείο Υγείας, 2008).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.88

Page 89: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

8

Ανομβρία

Ονομάζεται γενικά μια μεγάλη σχετικά χρονική περίοδος όπου παρατηρείται πλήρης έλλειψη

βροχοπτώσεων ή αν συμβαίνουν κάποιες είναι κατά πολύ λιγότερες από τις προβλεπόμενες

στατιστικά στην ίδια περίοδο. Η ανομβρία σε μεγάλης έκτασης περιοχές είναι δυνατόν να

προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως καταστροφές καλλιεργειών, λειψυδρία, διαταραχές στους

υδροφόρους ορίζοντες της περιοχής, που τελικά μπορεί ακόμα και να μεταβάλλει το κλίμα του

τόπου. Όταν η περίοδος έλλειψης βροχοπτώσεων δεν ξεπερνάει τις λίγες εβδομάδες, η περίοδος

αυτή χαρακτηρίζεται "ανόμβριο διάλειμμα". Αντίθετα όταν η ανομβρία παρατείνεται για πολλούς

μήνες τότε γίνεται λόγος για ξηρασία. (Wikipedia, 2011)

Στην ιστορία της Κύπρου, επανειλημμένα γίνεται λόγος για ανομβρία στην Κύπρο "που κράτησε

για πολύ καιρό" και που σημειώθηκε μετά την άνοδό του Αγίου Σπυρίδωνα στον επισκοπικό θρόνο

της Τρεμιθούντος, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 4ου αιώνα.

3.4 Πυρκαγιά

Η πυρκαγιά ή δασική φωτιά ή φωτιά σε βλάστηση ή πυρκαγιά ξηρού χόρτου ή πυρκαγιά τύρφης,

πυρκαγιά σε θάμνους ή πυρκαγιά λόφων, είναι μια καταστροφική φωτιά που συχνά εμφανίζεται σε

ακαλλιέργητες περιοχές, αλλά μπορεί να καταστρέψει οικίες ή γεωργικές εκτάσεις. Γνωστές αιτίες

περιλαμβάνουν τους κεραυνούς, την ανθρώπινη απροσεξία, εμπρησμούς. Καύσωνες, ξηρασίες και

αέρας είναι δυνατόν να αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιών. Η μετάδοση της πυρκαγιάς

έχει το χαρακτηριστικό σχήμα αχλαδιού όπως Σχήμα 1. (Γρούμπου, 2012).Fire start: εκδήλωση

Σχήμα 1: Σχήμα Μετάδοσης Πυρκαγιάς

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.89

Page 90: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

9

πυρκαγιάς Left front: αριστερό μέτωπο

Right front: δεξιό μέτωπο

Propagation axis (wind): άξονας διάδοσης (άνεμος)

Head of the fire: κεφαλή της πυρκαγιάς

Από το σχήμα είναι κατανοητό ότι με τον άμεσο εντοπισμό και κατάσβεσης της πυρκαγιάς κατά τα πρώτα 15-30 λεπτά είναι πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί μία πυρκαγιά. Μετά από αυτό το κρίσιμο χρονικό διάστημα, ο έλεγχος της πυρκαγιάς γίνεται ολοένα και δυσκολότερος (Γρούμπου, 2012)

Οι δασικές πυρκαγιές, επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη ψυχολογία και έχουν δυσμενείς

επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες, διότι συμβάλουν στη σταδιακή ερημοποίηση των

πληγέντων περιοχών. (Γ.Γ.Π.Π.,2008)

Οι πυρκαγιές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε 5 τύπους:

• πυρκαγιές που περιλαμβάνουν οργανικά υλικά, όπως ξύλο και χαρτί (κατηγορία Α),

• εύφλεκτα υγρά (κατηγορία Β),

• ηλεκτρολογικό εξοπλισμό (κατηγορία Γ),

• καύσιμα μέταλλα (κατηγορία Δ) και

• μαγειρικά έλαια (κατηγορία Ε). (Γρούμπου, 2012)

Η μεγάλη πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική στις 21 Αυγούστου 2009, από την περιοχή του

Γραμματικού, είχε διάρκεια τεσσάρων ημερών και έκαψε συνολικά 210.000 στρέμματα, κυρίως

πευκοδάσους χωρίς θύματα εν αντιθέσει με την Δασική Πυρκαγιά στο Όρος Καρμέλ που ήταν μια

θανάσιμη πυρκαγιά που ξεκίνησε στο όρος Καρμέλ του Ισραήλ στις 02 Δεκεμβρίου 2010,

εξαπλώθηκε ταχύτατα, καταστρέφοντας μεγάλο τμήμα του μεσογειακού δάσους που καλύπτει την

περιοχή και στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 44 άτομα, αποτελώντας τη φονικότερη στην ιστορία

της χώρας. Δεν ξεχνάμε το 2007, όπου στην Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας καταγράφηκε μια από

τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές. Εκτεταμένες πυρκαγιές σε πολλά μέρη της χώρας, κυρίως

τον μήνα Αύγουστο, είχαν ως αποτέλεσμα το τραγικό αποτέλεσμα τον θάνατο 63 ανθρώπων,

κάηκαν περισσότερα από 268.834 εκτάρια γης, κάηκαν 1.500 σπίτια και μείναν 6.000 άστεγοι. Το

ύψος των καταστροφών φθάνει τα πέντε δισεκατομμύρια Ευρώ. Η φωτιά έκαψε 4,5 εκατομμύρια

περίπου ελαιόδεντρα καθώς και 60.000 ζωντανά (πρόβατα και κατσίκες). (Wikipedia, 2011).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.90

Page 91: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

10

3.5 Καύσωνας

Ο καύσωνας, ανήκει στην κατηγορία των κλιματολογικών καταστροφών όπως και η πυρκαγιά. Ως

καύσωνας, χαρακτηρίζεται όταν ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες, κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι

θερμοκρασίες ανεβαίνουν σε υψηλά επίπεδα τις μεσημβρινές και πρώτες απογευματινές ώρες, ενώ

κατά τις νυκτερινές ώρες οι θερμοκρασίες μειώνονται αρκετά, με αποτέλεσμα ο ανθρώπινος

οργανισμός να μπορεί να αναλάβει δυνάμεις και να αντεπεξέλθει στην καταπόνηση που υφίσταται

λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Τουλάχιστον, για τις κλιματικές συνθήκες της Ελλάδας,

θεωρείται μια περίοδος τουλάχιστον 3 ημερών, όπου οι θερμοκρασίες στις πεδινές περιοχές της

ηπειρωτικής χώρας ξεπερνούν τους 37°C και η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι τουλάχιστον

31°C, δηλαδή η θερμοκρασία δε μειώνεται αρκετά κατά τις νυκτερινές ώρες (δεν πέφτει κάτω από

τους 25-26°C).(Γ.Γ.Π.Π, 2008).

Η δεκαετία του '90 καταγράφεται ως η θερμότερη δεκαετία και τα τρία θερμότερα χρόνια - 1998,

2002 και 2003 - έχουν εμφανιστεί τα τελευταία έξι χρόνια. Ο παγκόσμιος ρυθμός αύξησης της

θέρμανσης εκτιμάται στους 0,2 °C ανά δεκαετία.(physics4u, 2004).

Οι υψηλές θερμοκρασίες επιφέρουν στον ανθρώπινο οργανισμό επιπτώσεις από απλή δυσφορία,

θερμική εξάντληση ως και θερμοπληξία η οποία χρήζει άμεσης ιατρικής βοήθειας. Ευπαθείς ομάδες

πληθυσμού είναι τα παιδιά, ηλικιωμένοι, πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις καθώς και άτομα τα

οποία εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους. (Γ.Γ.Π.Π, 2008).

Οι παραπάνω επιπτώσεις μπορεί να καταστούν δυσμενέστερες αν συνυπάρχει και κάποιος

επιβαρυντικός παράγοντας όπως:

Εικόνα 1: Η πυρκαγιά της Πεντέλης καθώς εξαπλώνεται, το μεσημέρι της 16η Αυγούστου 2007.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.91

Page 92: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

11

α. Η σχετική υγρασία του αέρα να παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα μείωσης της

ικανότητας απαγωγής της θερμότητας από τον ανθρώπινο οργανισμό μέσω του μηχανισμού της

εφίδρωσης.

β. Η ένταση του ανέμου να είναι χαμηλή, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται η απαγωγή θερμότητας

από την επιφάνεια του δέρματος.

γ. Επίσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες επιβαρύνει

ιδιαίτερα τις ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού.

Επισημαίνεται ότι, στα μεγάλα αστικά κέντρα οι υψηλές θερμοκρασίες είναι δυνατό να

δημιουργήσουν δυσμενέστερες καταστάσεις σε σχέση με την ύπαιθρο. Τα κτήρια, η άσφαλτος των

δρόμων συγκεντρώνουν μεγάλα ποσά θερμότητας τα οποία συσσωρεύονται τις πρωινές ώρες και

αποδίδουν στην ατμόσφαιρα κατά τις νυκτερινές, με αποτέλεσμα στο κέντρο των πόλεων ακόμα

και τις νυκτερινές ώρες η θερμοκρασία να παραμένει υψηλή, επιτείνοντας την αίσθηση των

υψηλών θερμοκρασιών στους κατοίκους. (Γ.Γ.Π.Π, 2008).

Υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία ότι το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας αύξησης της

θερμοκρασίας τα προηγούμενα 50 χρόνια έχει προκληθεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες,

ειδικότερα με τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) από

την καύση των ορυκτών καυσίμων, που παγιδεύουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα. (physics4u,

2004)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των διεθνών προσπαθειών για την

καταπολέμηση των κλιματολογικών αλλαγών. Οι προσπάθειες αυτές πραγματοποιούνται υπό την

προστασία της Σύμβασης «Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές», που

υπογράφτηκε στη διάσκεψη του Ριο ντε Τζανέιρο το 1992 και του Πρωτοκόλλου του Κιότο του

1997. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει περαιτέρω μέτρα για να βοηθήσει τις χώρες-μέλη της να

τηρήσουν τους στόχους του Κιότο. Έτσι, οι κυβερνήσεις θέτουν όρια στις εκπομπές αερίων, στη

βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας. (Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κύπρου,2009).

4 Προκλητές, Τεχνολογικές – Ανθρωπογενείς καταστροφές

Στις προκλητές καταστροφές κατατάσσονται η έκθεση σε βιολογικούς – χημικούς- ραδιενεργούς

παράγοντες, οι τρομοκρατικές επιθέσεις και τα ατυχήματα με μαζικά μέσα μεταφοράς. (Hogan &

Burstein, 2010).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.92

Page 93: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

12

4.1 Ατυχήματα από μέσα μαζικής μεταφοράς

Τα ατυχήματα από τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν διαφέρουν και πολύ από των φυσικών

καταστροφών αφού όταν συμβούν μας βρίσκουν απροετοίμαστους, μας αιφνιδιάζουν και

προκαλούν πάσης φύσεως αισθήματα.

Οδικά Ατυχήματα

Οδικό τροχαίο ατύχηµα (µε σωµατικές βλάβες) θεωρείται το συµβάν που γίνεται στους δρόµους ή

στις πλατείες, που είναι ελεύθερες στη δηµόσια χρήση (όχι σε αυλές, βιοµηχανικούς χώρους,

αµαξοστάσια των επιχειρήσεων µεταφορών κλπ.), µε συµµετοχή σε αυτό ενός ή περισσοτέρων

οχηµάτων, από τα οποία το ένα τουλάχιστον βρισκόταν σε κίνηση κατά τη στιγµή του ατυχήµατος

και είχε ως αποτέλεσµα τον θάνατο ή τον τραυµατισµό προσώπου ή προσώπων. (Ελληνική

Στατιστική Αρχή, 2011).

Σύμφωνα με την Αστυνομία Κύπρου, το 2010 καταγράφηκαν 1.883 τροχαία δυστυχήματα με

1.822 θύματα. Από το σύνολο των τροχαίων δυστυχημάτων τα 56 ήταν θανατηφόρα με άθροισμα

60 θανάτους. Σε σχέση με τα προηγούμενα δύο έτη, 2008 και 2009, σημειώθηκε μικρή μείωση.

(Ετήσια Έκθεση, 2010)

Τα γενικά αίτια των τροχαίων ατυχημάτων είναι:

1. Η υπερβολική ταχύτητα

2. Η μη τήρηση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας

3. Η κακή κατασκευή, συντήρηση και φωτισμός των δρόμων

4. Η ελλιπής ή κακή σηματοδότηση των δρόμων

5. Η κακή συντήρηση του οχήματος

6. Αυξημένος φόρτος της οδικής κυκλοφορίας

7. Η μη χρήση ζωνών ασφαλείας

(Ζαμπά & Ζορμπά, 2007)

Τραγικό παράδειγμα είναι το θανατηφόρο ατύχημα με λεωφορείο των ΚΤΕΛ, με επιβαίνοντες 37

μαθητές, συγκρούστηκε με φορτηγό στην εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας, στο ύψος των Καμένων

Βούρλων, στο «πέταλο» του Μαλιακού Κόλπου και στοίχησε την ζωή σε 7 μαθητές. Σε αντίστοιχα

περιστατικά όπως και αυτό χρήζει κινητοποίηση των αρχών και απαιτεί σχέδιο έκτακτης ανάγκης

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.93

Page 94: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

13

για απεγκλωβισμό - διάσωση των θυμάτων καθώς και την όσο το δυνατόν ταχύτερη διάνοιξη του

δρόμου στην κυκλοφορία.

Σιδηροδρομικά Ατυχήματα

Σιδηρόδρομος καλείται το σύστημα μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων με τη βοήθεια

τροχοφόρων οχημάτων ειδικά κατασκευασμένων για να τρέχουν επί σιδηροτροχιών.

(Wikipedia,2011).

Αιτίες που προκαλούν ατυχήματα στις σιδηροτροχιές είναι:

α. Κακή συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου, που μπορεί να οδηγήσει σε εκτροχιασμό.

β. Παραβίαση κανόνων κυκλοφορίας που μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις τρένων. γ. Αμέλεια των αμαξοδηγών. (Ζαμπά & Ζορμπά, 2007) Αεροπορικά ατυχήματα Οι μεταφορές είναι μια κλασσική περίπτωση όπου υπάρχει σύγχυση στο κοινό σχετικά με την

ασφάλεια τους, κυρίως με τα αεροπορικά ατυχήματα κατά τα οποία όταν συμβούν επιφέρουν τις

πιο τραγικές επιπτώσεις, με μεγάλο αριθμό απωλειών υγείας.

Ένα αεροπορικό ατύχημα ορίζεται στη Σύμβαση περι Διεθνούς Πολιτικής Αεροπορίας στο

παράρτημα 13, όπως ένα συμβάν που συνδέεται με τη λειτουργία του αεροσκάφους, και το οποίο

λαμβάνει χώρα μεταξύ του χρόνου κατά το οποίο όλοι επιβάτες έχουν επιβιβαστεί με πρόθεση να

πετάξουν, μέχρι τον χρόνο που όλοι επιβάτες έχουν αποβιβαστεί από το αεροπλάνο και

τουλαχιστον ένα άτομο τραυματίζεται σοβαρά ή θανάσιμα, ως αποτέλεσμα.(Wikipedia, 2012).

Οι κύριες αιτίες αεροπορικών ατυχημάτων είναι η αποσυμπίεση της καμπίνας, αναταράξεις,

παράγοντες που σχετίζονται με την θερμοκρασία, πρόσκρουση ή φωτιά αεροσκάφους. (Rayman et

al.,2000).

Στην πρόσφατη ιστορία της Κύπρου, καταγράφεται η αεροπορική τραγωδία, που έγινε το μεσημέρι

του Σαββάτου, με την πτώση του αεροσκάφους στο Γραμματικό Αττικής, όπου σκοτώθηκαν 121

άτομα. Το αεροσκάφος ανήκε στην κυπριακών συμφερόντων αεροπορική

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.94

Page 95: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

14

εταιρεία«Ηλιος».(Τσάτσης,2005).

Θαλάσσια Ατυχήματα

Πρόκειται για κάθε θαλάσσιο συμβάν με συνέπεια την απώλεια ή βλάβη του πλοίου ή του φορτίου

του.

Τα ναυτικά ατυχήματα διακρίνονται σε:

1. Τυχαία: που οφείλονται σε αίτια εκτός ανθρωπίνου παράγοντος

2. Υπαίτια: που οφείλονται σε δόλο ή αμέλεια ενός ή περισσοτέρων προσώπων, και σε

3. Δόλια: που προκαλούνται εκ προθέσεως με πλήρη γνώση και επιδίωξη των

οποιωνδήποτε συνεπειών.

Είδη ναυτικών ατυχημάτων: ζημίες από κακοκαιρία, αβαρίες, βυθίσεις, προσαράξεις,

συγκρούσεις, προσκρούσεις, πυρκαγιές, εκρήξεις, εσωτερικές ζημίες (π.χ. διαρροή, απώλεια

αγκύρων). (Wikipedia, 2010)

4.4.2 Βιολογικοί παράγοντες

“ Σβέρντλοφσκ (νυν Εκατερίνενμπουργκ) στην βόρεια Ρωσία τον Απρίλιο του 1979. Ήταν αργά το

απόγευμα και οι περισσότεροι κάτοικοι βρίσκονταν ήδη στα σπίτια τους. Την ίδια ώρα σε ένα

κρατικό εργαστήριο που υποτίθεται ότι παρήγαγε παρασιτοκτόνα, η απογευματινή βάρδια παρέδιδε

στη νυκτερινή. Η εργασία ήταν εξαντλητική, κακοπληρωμένη και επικίνδυνη, με τους ανώτερους

να πιέζουν για αύξηση της παραγωγής, όπως συνέβαινε σε τόσα ακόμα μέρη στην ΕΣΣΔ. Λόγω

φόρτου εργασίας κάποιος τεχνικός ξέχασε να τοποθετήσει νέα φίλτρα στους παράξενους αγωγούς

εξαερισμού στην οροφή του κτιρίου, πιθανότατα επειδή δεν γνώριζε καν ότι η προηγούμενη βάρδια

τα είχε αφαιρέσει. Όταν οι αγωγοί άρχισαν να στέλνουν και πάλι τον αέρα του εσωτερικού στο

περιβάλλον, μερικά γραμμάρια μιας πολύ ψιλής σκόνης, αόρατης στο ανθρώπινο μάτι, διέφυγε μαζί

του. Κατά τις επόμενες δύο εβδομάδες 77 άνθρωποι προσβλήθηκαν από άνθρακα, μια πού

επώδυνη και θανατηφόρα ασθένεια που προέρχεται από ένα βακτηρίδιο το οποίο συνήθως

προσβάλλει τα οικόσιτα ζώα. Οι 66 από αυτούς τελικά πέθαναν. Οι σοβιετικές αρχές ανακοίνωσαν

πως μαυραγορίτες είχαν διοχετεύσει μολυσμένο κρέας στην αγορά και οι υπαίτιοι θα τιμωρούνταν

παραδειγματικά. Ο πολιτικός κομισάριος της περιοχής με το όνομα Μπόρις Γέλτσιν, έδωσε εντολή

να καθαριστούν οι υπαίθριοι χώροι, εκθέτοντας με αυτόν τον τρόπο ακόμη περισσότερους

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.95

Page 96: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

15

ανθρώπους. Μετά από χρόνια, όταν ο Γέλτσιν ρωτήθηκε γιατί συμμετείχε στη συγκάλυψη,

απάντησε πως δεν ερωτήθηκε ποτέ σχετικά. Ο τελικός αριθμός των θυμάτων παραμένει ακόμη

αδιευκρίνιστος. Τόσο στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ, όσο και στο εξωτερικό, ελάχιστοι άνθρωποι

υποψιάστηκαν την αλήθεια. “ (Κακαβάς, 2006).

Οι βιολογικοί παράγοντες (biological agents) είναι είτε ζωντανοί οργανισμοί είτε ουσίες που αυτοί

παράγουν οι οποίοι προκαλούν ασθένειες ή βλάπτουν ανθρώπους, ζώα και φυτά ή προκαλούν

βλάβες σε κάποιο υλικό. Οι Βιολογικοί παράγοντες βρίσκονται σε μορφή σταγόνων υγρού,

αερολύματος ή ξηράς σκόνης. Υπάρχουν τρία είδη Βιολογικών παραγόντων: τα βακτήρια, οι ιοί και

οι τοξίνες. (Γ.Γ.Π.Π, 2008)

Η κατάταξη των βιολογικών παραγόντων, ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας δυνητικής τους

χρήσης φαίνεται παρακάτω:

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

• Υψηλής προτεραιότητας οργανισμοί χαρακτηρίζονται μικρόβια που:

• Μπορούν να διασπαρθούν εύκολα ή ειναι υψηλής μεταδοτικότητας

• Προκαλούν νοσήματα υψηλής θνητότητας, με σοβαρές επιδράσεις στη δημόσια υγεία

• Μπορεί να προκαλέσουν πανικό

• Απαιτούν ειδικές διαδικασίες προετοιμασίας από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας

Η κατηγορία Α περιλαμβάνει

• Τον ιό της ευλογίας (Variola major)

• Bacillus anthracis, που προκαλεί τον άνθρακα

• Yersinia pestis, που προκαλεί την πανώλη

• την τοξίνη της αλλαντίασης, από το Clostridium botulinum

• Francisella tularensis, που προκαλεί την τουλαραιμία

• Filo-ιούς (Ebola, Marburg)

• Arena-ιούς (Αργεντινός και Βολιβιανός Αιμορ. Πυρ.), Russian Spring-Summer, Crimean-

Congo, Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

Αμέσως επόμενης προτεραιότητας οργανισμοί περιλαμβάνουν αυτούς που:

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.96

Page 97: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

16

• Είναι σχετικά εύκολο να διασπαρθούν

• Προκαλούν μέτρια νοσηρότητα και χαμηλή θνητότητα. Απαιτούν ειδικές διαγνωστικές

ενισχύσεις και ειδική επιδημιολογική επιτήρηση.

Η κατηγορία Β περιλαμβάνει:

• Coxiella burnetti, που προκαλεί τον πυρετό Q

• Είδη Brucella

• Burkholderia mallei, που προκαλεί την Μελιοείδωση

• Alpha-ιούς, που προκαλούν εγκεφαλομυελίτιδα της Βενεζουέλας

• Εγκεφαλομυελίτιδα των ίππων της Ανατολής και της Δύσης

• Την Ρικίνη, από το φυτό Ricinus communis, κοινώς ρετσινολαδιά

• Την τοξίνη ε του Clostridium perfringens

• την εντεροτοξίνη β του Σταφυλόκοκκου

H κατηγορία Β επίσης περιλαμβάνει και παθογόνα μικρόβια, που μεταδίδονται με τα τρόφιμα ή το

νερό:

• Είδη Salmonella Είδη Shigella

• Escherichia coli O157:Η7

• Vibrio cholerae

• Cryptosporidium parvum

• Histoplasma capsulatum

• Μυκοτοξίνες

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ

Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει νέους παθογόνους οργανισμούς, που μπορούν να παραχθούν

τεχνητά για μαζική διασπορά στο μέλλον διότι:

• Είναι διαθέσιμοι, η παραγωγή και διασπορά τους είναι εύκολη

• ΄Εχουν δυνατότητα υψηλής νοσηρότητας και θνητότητας και μεγάλες επιδράσεις στη

δημόσια υγεία

Η κατηγορία Γ περιλαμβάνει:

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.97

Page 98: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

17

• Τον ιό Nipah

• Hanta-ιούς

• Ιούς που προκαλούν αιμορραγικούς πυρετούς και μεταδίδονται με ακάρεα

• Ιούς που προκαλούν εγκεφαλίτιδες και μεταδίδονται με ακάρεα

• Κίτρινος πυρετός

• Πολυ-ανθεκτική φυματίωση (Κ.Ε.Ε.Λ, 2003)

Τα βιολογικά όπλα μπορούν σε μικρές ποσότητες να προκαλέσουν σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες,

δηλητηριάσεις ακόμη και να επιφέρουν το θάνατο σε χιλιάδες ανθρώπους και ζώα ή να καταστρέψουν

τη χλωρίδα, τη γεωργική παραγωγή κι άλλα είδη διατροφής μιας χώρας. Κυριότερο μέσο διασποράς

βιολογικών ουσιών είναι τα αεροπλάνα με τα οποία μπορούν να μεταφερθούν και να ριφθούν σε

ελάχιστο χρονικό διάστημα μεγάλες ποσότητες βιολογικών ουσιών που έχουν την ικανότητα να

μολύνουν απέραντες εκτάσεις. Διασπούν εύκολα κι εμφανώς την ομπρέλα ασφαλείας του εχθρού και

προσβάλλουν αμάχους κι εφεδρείες. Είναι δυνατόν να συνδυαστούν και με άλλα όπλα, μειώνοντας

την μαχιτική ικανότητα του αντιπάλου.(Καραβατάκη και άλλοι, 2011)

4.3 Χημικοί παράγοντες

Οι χημικοί παράγοντες, ή χημικές πολεμικές ουσίες (chemical agents ή chemical warfare agents)

κατατάσσονται σε πέντε κατηγορίες οι οποίες προκαλούν αδρανοποίηση, σοβαρές βλάβες ή

θάνατο:

1. Καυστικές ή Φλυκταινογόνες ουσίες,

2. Νευροτοξικές Ουσίες ή Ουσίες Νεύρων,

3. Ασφυξιογόνες ουσίες,

4. Αιμοτοξικές ουσίες,

5. Αδρανοποιητικές ουσίες.

Χρησιμοποιούνται σε μορφή αερίου, υγρού ή αερολύματος (αεροζόλ). (Γ.Γ.Π.Π, 2008).

Οι χημικοί παράγοντες που είναι πιθανόν να χρησιμοποιηθούν από τρομοκράτες ποικίλλουν από

χημικά όπλα μέχρι τοξικές βιομηχανικές ουσίες. Τα κριτήρια διαβάθμισης της επικινδυνότητας των

χημικών ουσιών είναι:

• Χημικές ουσίες με γνωστή πολεμική χρήση

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.98

Page 99: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

18

• Διαθεσιμότητα των ουσιών στους τρομοκράτες

• Χημικές ουσίες που προκαλούν μεγάλη θνητότητα

• Δυνατότητα της ουσίας να προκαλέσει πανικό και κοινωνική διάσπαση

• Ουσίες που απαιτούν ιδιαίτερη προετοιμασία από τις Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας

Οι κατηγορίες των χημικών ουσιών περιλαμβάνουν:

Αέρια Νεύρων

• Ταμπούν

• Σαρίν

• Σομάν

• GF

• VX

Αιμοτοξικά

• Υδροκυάνιο

• Κυανοχλωρίδιο

Ερεθιστικά

• Λεβισίτης

• Μουστάρδες θείου και αζώτου

• Οξίμη φωσγενίου

Βαρέα Μέταλλα

• Αρσενικό

• Μόλυβδος

• Υδράργυρος

Πτητικές Τοξίνες

• Βενζένιο

• Χλωροφόρμιο

• Τριχλωρομεθάνια

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.99

Page 100: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

19

Οιδηματογόνα ή Ασφυξιογόνα

• Φωσγένιο

• Χλωρίνη

• Βινυλοχλωρίδιο

Παραισθησιογόνα ή Αδρανοποιητικά

• BZ

• LSD

Παρασιτοκτόνα Διοξίνες, φουράνια και PCBEκρηκτικές νιτρικές ενώσεις και οξειδωτικά

• Νιτρικό αμμώνιο με καύσιμο πετρέλαιο

• Ευφλεκτα βιομηχανικά αέρια και υγρά

• Βενζίνη

• Προπάνιο

Δηλητηριώδη βιομηχανικά αέρια, υγρά και στερεά

• Κυανίδια

• Νιτρίλια

Διαβρωτικά βιομηχανικά οξέα και βάσεις

• Νιτρικό οξύ

• Θειϊκό οξύ (Κ.Ε.Ε.Λ, 2003).

Σύγχρονα ευρείας κλίμακας χημικά ατυχήματα παρέχουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες όσον αφορά

την κατανομή των απωλειών υγείας και της εκτίμησης τους:

Κατά τη διάρκεια της Καταιγίδας της Ερήμου, 39 Ιρακινοί πύραυλοι Scud έπληξαν το Τελ Αβιβ στο

Ισραήλ. Οι επιθέσεις αυτές προκάλεσαν περίπου 1000 απώλειες υγείας και δύο θανάτους. Αν και

δεν αποδείχθηκε ποτέ ότι περιείχαν χημικές ουσίες, η υποψία περί του αντιθέτου προκάλεσε 544

περιπτώσεις πανικού και 230 περιπτώσεις υπερδοσολογίας ατροπίνης. Ποσοστό περίπου 75% του

συνόλου των απωλειών υγείας αποδόθηκε στους φόβους και τις αντιδράσεις των θυμάτων.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.100

Page 101: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

20

Στις 2 και 3 Δεκεμβρίου 1984 έλαβε χώραν έκρηξη σε εργοστάσιο χημικών στην πόλη Bhopal στην

Ινδία. Κατά τη διάρκεια της νύχτας αρκετές χιλιάδες γαλόνια έντονα πτητικού methlyisocyanate

απελευθερώθηκε σε χρονικό διάστημα 3 ωρών. Η απελευθερώση προκλήθηκε από είσοδο νερού

στις δεξαμενές αποθήκευσης του methlyisocyanate και είχε ως αποτέλεσμα την έκθεση πάνω από

200.000 ατόμων σε δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις. Προκλήθηκαν 5000 θάνατοι και 60.000

εκδήλωσαν σοβαρές και/ή μόνιμες βλάβες. (Γαλατάς;, 2011)

Τα περισσότερα πολεμικά αέρια δεν έχουν χρώμα και μυρωδιά, γι΄ αυτό τον λόγο δεν γίνονται

αντιληπτά. Μεγάλες ποσότητες αυτών των αερίων συσσωρεύονται στα δάση, στις χαράδρες, στις

κοιλάδες, στους υπόγειους χώρους και γενικά στις χαμηλές θέσεις, καθώς και στις φυτείες, στο ψηλό

χορτάρι και στα λασπώδη εδάφη. Στον ανθρώπινο οργανισμό διεισδύουν από τα μάτια, το στόμα, τη

μύτη και την επιδερμίδα προκαλώντας ασφυξία – δηλητηρίαση – εγκαύματα – παραλύσεις νεύρων και

άλλες βλάβες, που έχουν σαν συνέπεια την ασθένεια ή ακόμη και τον θάνατο. Μπορούν να μολύνουν

τα τρόφιμα και το νερό, δίδοντας τους μια προσωρινή μυρωδιά, η οποία γρήγορα εξαφανίζεται, το

νερό αποκτά, επίσης, μια γεύση πικρή. Εξαίρεση αποτελούν οι λιπαρές τροφές, που δεν πρέπει να

καταναλώνονται.(Καραβιτάκη και άλλοι, 2011)

Συνοπτικά οι βιολογικές και χημικές ουσίες έχουν κοινά χαρακτηριστικά όπως είναι δυνατόν και τα

δύο να διασπαρθούν στον αέρα και να μεταφερθούν με τον άνεμο. προσβάλλουν τον άνθρωπο μέσω

του αναπνευστικού, του πεπτικού και του καλυπτήριου συστήματος ή μολύνουν την ενδυμασία, τις

τροφές, το νερό και τα εφόδια. Δεν καταστρέφουν εμφανώς κτίρια κι εγκαταστάσεις. Δρούν το ίδιο

ψυχολογικά στον αντίπαλο δημιουργώντας τρόμο. Απεναντίας όμως οι βιολογικές ουσίες δεν

ανιχνεύονται με τις αισθήσεις και με συνήθη μέσα, έχουν μακρό λανθάνοντα χρόνο, ημερών ή

εβδομάδων, οι προσβληθέντες δια ίσης ποσότητας, ουσίας δεν πάσχουν εξίσου και οι βιολογικές

ουσίες μεταφέρονται εύκολα σε αντίθεση με τις χημικές, όπου απαιτούνται ειδικές συνθήκες

μεταφοράς κι αποθήκευσης τους. (Καραβιτάκη και άλλοι, 2011)

4.4 Ραδιενεργοί παράγοντες

Ραδιενέργεια, είναι το φαινόμενο της εκπομπής σωματιδίων ή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας

από τους πυρήνες ορισμένων χημικών ουσιών, και γι' αυτό το λόγο ονομάζονται ραδιενεργά. Από

τα περίπου 2500 νουκλίδια που είναι γνωστά στην επιστήμη, λιγότερα από 300 είναι ραδιενεργά.

(Wikipedia, 2011)

Η ραδιενέργεια είναι μορφή ενέργειας, και διακρίνεται σε 3 είδη: την άλφα ακτινοβολία (σωματίδια

αποτελούμενα από πυρήνες ατόμων ηλίου), τη βήτα ακτινοβολία (σωματίδια που είναι ίδια με τα

ηλεκτρόνια) και τη γάμμα ακτινοβολία (ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία). Και τα τρία είδη έχουν το

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.101

Page 102: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

21

χαρακτηριστικό ότι είναι ιονίζουσες ακτινοβολίες (ακτινοβολίες που προκαλούν τον σχηματισμό

ιόντων, φορτισμένων δηλαδή ατόμων). Ιοντίζουσες ακτινοβολίες, είναι οι ακτινοβολίες που

μεταφέρουν ενέργεια ικανή να εισχωρήσει στην ύλη, να προκαλέσει ιοντισμό των ατόμων της,

να διασπάσει βίαια χημικούς δεσμούς και να προκαλέσει βιολογικές βλάβες σε ζώντες

οργανισμούς. Εκτός από τις α,β, και γ ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι και οι ακτίνες Χ που

παράγονται στις λυχνίες των ακτινολογικών μηχανημάτων και χρησιμοποιούνται ευρέως στην

ιατρική. Οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι διεισδυτικές. Η διεισδυτικότητά τους στην ύλη

εξαρτάται από το είδος τους και την ενέργεια που μεταφέρουν. Τα σωμάτια “α” αποκόπτονται από

ένα φύλλο χαρτιού, τα σωμάτια "β" από μερικά χιλιοστά plexiglass, ενώ η υψηλής ενέργειας

ακτιβολία "γ" απαιτεί σχετικά μεγάλα πάχη επιλεγμένων υλικών για να αποκοπεί (π.χ. μολύβι,

σκυρόδεμα) (ΕΕΑΠ, 2009) όπως το πιο κάτω σχήμα:

Ως αποτέλεσμα μιας πυρηνικής έκρηξης είναι η εμφάνιση του ραδιενεργούς νέφους. Με την

έκρηξη, δημιουργείται μια πύρινη σφαίρα, με ταυτόχρονη έκλυση θερμότητας και πυρηνικής

ακτινοβολίας ενώ παράλληλα δημιουργείται αναρροφητικό ρεύμα προς τα πάνω που

συμπαρασύρει διάφορα αντικείμενα που υπάρχουν στο έδαφος και τελειώνει με την δημιουργία

ραδιενεργούς νέφους. (Καζαμίας, 2003). Οι καταστροφές από πυρηνική έκρηξη οφείλονται στο

ωστικό κύμα, τη θερμική ακτινοβολία και τη πυρηνική ακτινοβολία.

Το ωστικό κύμα διακρίνεται στη θετική φάση, η οποία κατευθύνεται από το σημείο της έκρηξης και

διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα και την αρνητική, η οποία είναι μεγαλύτερης διάρκειας. Πρωτογενείς

καταστροφές προκαλούνται από την υπερπίεση, ενώ δευτερογενείς οφείλονται από τον

Σχήμα 2: Διεισδυτικότητα ακτινοβολίας (Βικιπαίδεια, 2011)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.102

Page 103: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

22

εκσφενδονισμό αντικειμένων.

Η θερμική ακτινοβολία, παράγεται από την μεγάλη ποσότητα ενέργειας που εκλύεται κατά την

έκρηξη του πυρηνικού όπλου και μπορεί να γίνει αντιληπτή και σε μερικά μίλια μακριά. Τα

αποτελέσματα της εξαρτώνται από το ύψος κατά το οποίο συμβαίνει έκρηξη, την ισχύ του όπλου

και τις κλιματολογικές συνθήκες. Πρωτογενή εγκαύματα μπορεί να προκληθούν από την θερμική

ακτινοβολία ενώ δευτερογενή από τις πυρκαγιές που προκαλεί.

Αντίθετα, η πυρηνική ακτινοβολία δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή από τις ανθρώπινες αισθήσεις ενώ

μπορεί να διεισδύσει στο άτομο με τις ακτίνες γ, τα σωματίδια α και β. (Καζαμίας, 2003).

Η έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία μπορεί να έχει άμεσα ή μακροπρόθεσμα βλαπτικά

αποτελέσματα για την υγεία.

• Για πολύ μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας, η έκθεση μπορεί να ακολουθηθεί από άμεση

καταστροφή κυττάρων, οργάνων και συστημάτων και να οδηγήσει ενίοτε στο θάνατο του

ανθρώπου.

• Για σχετικά χαμηλές δόσεις, υπάρχει στατιστικά η πιθανότητα μελλοντικής

εμφάνισης καρκίνου, της οποίας το μέτρο είναι ανάλογο της δόσης. Ιδιαίτερη σημασία

έχουν οι βλάβες εκείνες που προκαλούνται στο γενετικό του υλικό του κυττάρου, διότι

αυτές συνδέονται τόσο με τη μεταβίβαση κληρονομικών ανωμαλιών στους απογόνους, όσο

και με τη διαδικασία της καρκινογένεσης. Στην κλίμακα επικινδυνότητας, οι ακτινοβολίες

κατατάσσονται στους σχετικά ήπιους καρκινογόνους παράγοντες. (ΕΕΑΠ, 2009)

Η ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, 06 και 09 Αυγούστου 1945,από τις

ΗΠΑ, αποτέλεσε το πρώτο καταγεγραμμένο έγκλημα στην Ιστορία από πυρηνική επίθεση. Στη

Χιροσίμα, η βόμβα ήταν τύπου ουρανίου 235, η οποία κατά την κατασκευή της είχε λάβει το

προσωνύμιο "Little Boy", ενώ η βόμβα στο Ναγκασάκι είχε γόμωση από πλουτώνιο και είχε το

προσωνύμιο “Fat Boy”. Ο αριθμός των θυμάτων κατά την ρίψη των βομβών υπολογίζονται στις

70.000 και 40.000 αντίστοιχα. Οι ολέθριες συνέπειες όμως της πυρηνικής ακτινοβολίας και της

συνεχής επίδρασης της προκάλεσε το θάνατο σε άλλες 90.000 στη Χιροσίμα και 80.000 στο

Ναγκασάκι εντός 4 μηνών. (Βικιπαίδεια, 2011)

Άλλο μεγάλο ατύχημα έλαβε χώρα στις 26 Απριλίου 1986 στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς

Λένιν», στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας. Κατά τις προγραμματισμένες εργασίες για ένα πείραμα,

που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήματα ασφαλείας, οι τεχνικοί έκλεισαν τα αυτόματα συστήματα

ρύθμισης της ισχύος της 4ης μονάδας του σταθμού,αφήνοντας τον αντιδραστήρα να λειτουργεί με

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.103

Page 104: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

23

το 7% της ισχύος του. Στη 1:23 το πρωί, η αλυσιδωτή αντίδραση στον 4ο αντιδραστήρα προκάλεσε

διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους

χιλίων τόνων, τότε τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκε στον αέρα, μέσω του

οποίου μεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές με ταχείς ρυθμούς. Η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε

αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αλλά τα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας που κατέγραφαν οι

σταθμοί παρατήρησης, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «μικρό ατύχημα». Για 10

ημέρες, τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια

ραδιενεργά στοιχεία, ισόποσα με 200 βόμβες σαν αυτή της Χιροσίμας. Ραδιενεργός σκόνη

απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο. Από επίσημη ενημέρωση, 31

άνθρωποι πέθαναν λίγο μετά την έκρηξη. Οι απώλειες από το 1986 έως σήμερα έχουν χάσει τη ζωή

τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη

Λευκορωσία και άλλες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις

εργασίες αποκατάστασης του σταθμού. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι

έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια, έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων μολύνθηκε και

τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους. (Wikipedia, 2011).

4.5 Τρομοκρατικές επιθέσεις

“ Κύριος σκοπός της τρομοκρατίας είναι να διασπάσει την κοινωνία, προκαλώντας έντονο φόβο

και καταλύοντας κάθε έννοια προσωπικής και κοινωνικής ασφάλειας. Ο στόχος της είναι ένα

Εικόνα 2: Έκρηξη Πυρηνικής Βόμβας

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.104

Page 105: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

24

ολόκληρο έθνος και όχι μόνο οι άνθρωποι που σκοτώνονται, τραυματίζονται ή επηρεάζονται

άμεσα από αυτήν.” (Hall et all, 2002)

Η τρομοκρατία (terrorism), γενικά αποτελεί τη “συστηματική” χρήση, ή την απειλή χρήσης, βίας

που συμβαίνει πάντα ως αντίδραση, ή άσκηση πίεσης, από οργανωμένες ομάδες με πολιτικά,

θρησκευτικά ή άλλα ιδεολογικά κίνητρα, εναντίον ατόμων, ομάδων ή περιουσιών, με απώτερο

στόχο τις κυβερνήσεις από τις οποίες προσδοκούν κάποια αντίστοιχα ωφέλη. Κάθε τέτοια ενέργεια

ονομάζεται τρομοκρατική πράξη και οι επιχειρούντες αυτήν τρομοκράτες.(Βικιπαίδεια, 2011).

Η τρομοκρατία, ως πράξη βίας εκτελούμενη από περιθωριακά ή επαναστατικά κινήματα, έχει ρίζες

από αρχαιοτάτων χρόνων, αν και τα επιμέρους στοιχεία της – όπως τα όπλα και τα αίτια – έχουν

αλλάξει, η βασική φύση της τρομοκρατίας παραμένει αμετάβλητη. Μια ομάδα που σίγουρα θα

θεωρούνταν τρομοκρατική σύμφωνα με τα κριτήρια που ισχύουν σήμερα ήταν οι Ζηλωτές της

Ιουδαίας του 1ου αιώνα. (Brongar et al, 2007).

Παρά τις διαφωνίες σχετικά με τον ορισμό της τρομοκρατίας και τους ισχυρισμούς ότι “αυτοί που

για κάποιους είναι τρομοκράτες, για κάποιους άλλους είναι μαχητές της ελευθερίας”, κατά γενική

ομολογία, η τρομοκρατία έχει προσλάβει τρομακτικές διαστάσεις σε πολλές περιοχές του κόσμου

και πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για εξάλειψη αυτής της μάστιγας. (Bongar et al,

2007).

Από την ιστορική εξέλιξη των τρομοκρατικών θηριωδιών, υπάρχει ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον

για καλοσχεδιασμένες επιθέσεις, με στόχο την πρόκληση όσο το δυνατό περισσότερων απωλειών

μεταξύ των αμάχων. (Bongar et al, 2007). “Για να εξοντωθεί ο πληθυσμός που βρίσκεται σε ένα

τετραγωνικό χιλιόμετρο απαιτούνται 2.000 δολάρια με την χρήση συμβατικών όπλων, 800 με

πυρηνικά, 600 με χημικά και 1 δολάριο με βιολογικά, όπως επισήμανε ο καθηγητής του Αριστοτέλειου

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Γ. Μανουσάκης σε ομιλία του σε συνεδριακό κέντρο του

Πολυτεχνείου Κρήτης.”(Καραβιτάκη και άλλοι, 2011)

Κατά καιρούς πολλές οργανώσεις έχουν χαρακτηριστεί ως τρομοκρατικές. Οι πιο γνωστές στην

στην ιστορία χρονολογικά είναι οι Ζηλωτές του 1ου αιώνα μ.Χ στην Ιουδαία με στόχο

“πουλημένους” αρχιερείς, οι Ασασσίνιοι που έδρασαν τον 11ο αιώνα μ.Χ στην Περσία και

αντιτίθενται στην κυβέρνηση της οικογένειας Φατιμίδων. Το 1973 μ. Χ στη Γαλλία,κατά την

Γαλλική επανάσταση, ιδρύεται η οργάνωση των Ιακωβίνων η οποία προσπαθώντας να επιβάλλει

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.105

Page 106: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

25

στον πληθυσμό το νέο καθεστώς εντός 11 μηνών αποκεφάλισαν σχεδόν 40.000 πολίτες. Στην

Ρωσσία κατά τον 19ο αιώνα, η οργάνωση Narodnaya Volga, κατασκεύασε και χρησιμοποίησε

βόμβες εναντίον Ρώσων αξιωματούχων με απώτερο σκοπό την λαϊκή εξέγερση. Το 1965, ιδρύεται

από 5 βετεράνους του εμφυλίου πολέμου η οργάνωση Ku Klux Klan, με στόχο την τρομοκρατία

εναντίον ιδιαίτερων ομάδων πληθυσμού. Το 1867, η αδελφότητα, Irish Republican Brotherhood

είχε ως στόχο την εκδίωξη των Βετερανών από την Ιρλανδία. Στην Ευρώπη, το 1930 οι Χίτλερ και

Στάλιν, εφαρμόζουν συστηματική κρατική τρομοκρατία σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού της χώρας

τους. Η καταπίεση από την δικτατορία του Φράγκο, στην Ισπανία το 1959, οδήγησε στην ίδρυση

της οργάνωσης ETA (Euskati ta Askatasuna = Βάσκικη Πατρίδα και Ελευθερία). Μια άλλη

οργάνωση (RAF) το 1968, στην Δυτική Γερμανία φιλοδοξεί όπως αφυπνίσει τον λαό εναντίον της

Αμερικανικής πολιτικής. Ενώ το 1970 στην Ιταλία ξεκίνησε η τρομοκρατία από τις Ερυθρές

Ταξιαρχίες, το 1980 ιδρύεται η Jihad που στοχεύει στην εγκαθίδρυση του Ισλαμικού καθεστώτος

στην Αίγυπτο. Το 1988, ιδρύεται η μουσουλμανική φονταμενταλιστική οργάνωση Αλ Κάιντα με

στόχο όλες τις “φιλοδυτικές” Αραβικές κυβερνήσεις. (Wikipedia, 2011, BBC, 2012).

Οι πιο πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν αποδοθεί στην Αλ Κάιντα και από το

1993 μέχρι σήμερα συνοπτικά είναι οι ακόλουθες :

26 Φεβρουαρίου 1993: Η βομβιστική επίθεση στις ΗΠΑ, εναντίον του Παγκόσμιου Κέντρου

Εμπορίου προκάλεσε τον θάνατο έξι ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων. Η έκρηξη

συγκλόνισε τα έξι επίπεδα του υπογείου των διδύμων πύργων όπου 55.000 άνθρωποι βρίσκονταν

τη στιγμή της επίθεσης.

13 Νοεμβρίου 1995: Παγιδευμένο αυτοκίνητο στην Σαουδική Αραβία εξερράγη μπροστά από

κτίριο της Εθνικής Φρουράς, όπου εργάζονταν Αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι. Πέντε

Αμερικανοί στρατιώτες και δύο Ινδοί σκοτώθηκαν. Περισσότεροι από 60 τραυματίσθηκαν.

25 Ιουνίου 1996:Ένα φορτηγό γεμάτο εκρηκτικά ανατινάσσεται στην πύλη της αμερικανικής βάσης

στο Χόμπαρ της Σαουδικής Αραβίας, σκοτώνοντας 19 Αμερικανούς και τραυματίζοντας 386 άτομα.

7 Αυγούστου 1998: Δύο παγιδευμένα αυτοκίνητα ανατινάσσονται

σχεδόν ταυτόχρονα κοντά τις αμερικανικές πρεσβείες του Ναϊρόμπι (Κένυα) και του

Νταρ ες Σαλάμ (Τανζανία). Απολογισμός: 224 νεκροί, ανάμεσά τους 12 Αμερικανοί,

και χιλιάδες τραυματίες.

12 Οκτωβρίου 2000: Στην Υεμένη 17 αμερικανοί πεζοναύτες σκοτώθηκαν στο λιμάνι του Αντεν

στην επίθεση κατά του αμερικανικού πολεμικού σκάφους USS Cole.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.106

Page 107: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

26

11 Σεπτεμβρίου 2001: Στις ΗΠΑ, τέσσερα επιβατικά αεροσκάφη που μεταφέρουν συνολικά 266

άτομα καταλαμβάνονται από αεροπειρατές και χρησιμοποιούνται ως όπλα στις επιθέσεις εναντίον

των δίδυμων πύργων του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη και εναντίον του

Πενταγώνου στην Ουάσινγκτον. Το τέταρτο συνετρίβη στην Πενσιλβάνια. Οι Δίδυμοι Πύργοι

κατέρρευσαν λίγη ώρα μετά τις συγκρούσεις των αεροσκαφών επάνω τους, προκαλώντας χιλιάδες

απώλειες: εκτός των 19 αεροπειρατών, συνολικά από τις επιθέσεις, 2973 άνθρωποι έχασαν την ζωή

τους και 24 μένουν αγνοούμενοι, χαρακτηρίζοντας την ως την φονικότερη τρομοκρατική ενέργεια

στις ΗΠΑ.

11 Απριλίου 2002: Στην Τυνησία, 21 νεκροί ανάμεσά τους 14 Γερμανοί σε επίθεση αυτοκτονίας

εναντίον της συναγωγής Γρίμπα της Τζέρμπα.

12 Οκτωβρίου 2002: 202 νεκροί,στην Τυνησία ανάμεσά τους πολλοί ξένοι τουρίστες, σε επίθεση

με παγιδευμένο αυτοκίνητο εναντίον ντισκοτέκ στο Μπαλί, που αποδόθηκε στη Τζεμάα Ισλαμίγια,

οργάνωση που επιδιώκει την δημιουργία ισλαμικού κράτους στη Νοτιο-ανατολική Ασία και

επηρεάζεται από την αλ Κάιντα.

12 Μαΐου 2003: Σαουδική Αραβία - 35 νεκροί, ανάμεσά τους 9 Αμερικανοί, σε τριπλή

επίθεση αυτοκτονίας εναντίον συγκροτήματος κατοικιών στο Ριάντ.

16 Μαΐου 2003: Μαρόκο- 45 νεκροί (ανάμεσά τους 12 δράστες) κατά τη διάρκεια

επιθέσεων αυτοκτονίας εναντίον εστιατορίων, ξενοδοχείων και εβραϊκών στόχων

στη Καζαμπλάνκα.

15 και 20 Νοεμβρίου 2003: Τουρκία- 63 νεκροί σε τέσσερις επιθέσεις αυτοκτονίας με

παγιδευμένα αυτοκίνητα εναντίον δύο συναγωγών, του βρετανικού προξενείου και

της βρετανικής τράπεζας HSBC στην Κωνσταντινούπολη.

2 Μαρτίου 2004: Περί τους 180 νεκρούς αριθμούνται στο Ιράκ σε σειρά επιθέσεων εναντίον

σιιτικών ιερών τόπων στη Βαγδάτη και την Κερμπάλα.

11 Μαρτίου 2004: Στην Ισπανία, 191 νεκροί και περί τους 2.000 τραυματίες σε σειρά επιθέσεων

εναντίον τρένων σε τρεις σταθμούς της Μαδρίτης και των προαστίων.

7 Ιουλίου 2005: Βρετανία- 56 νεκροί (ανάμεσά τους 4 δράστες) κατά τη διάρκεια βομβιστικών

επιθέσεων αυτοκτονίας με στόχο το δίκτυο μαζικής μεταφοράς στην βρετανική πρωτεύουσα, εν

ώρα αιχμής. Οι επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν από 4 Βρετανούς Μουσουλμάνους, οι οποίοι είχαν

ως κίνητρο την εμπλοκή της Βρετανίας στον Πόλεμο του Ιράκ. (Βικιπαίδεια, 2011)

23 Ιουλίου 2005: Αίγυπτος - 68 νεκροί σε σειρά επιθέσεων αυτοκτονίας στο αιγυπτιακό θέρετρο

Σαρμ ελ Σέιχ.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.107

Page 108: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

27

9 Νοεμβρίου 2005: Ιορδανία- 60 νεκροί σε τριπλή επίθεση αυτοκτονίας εναντίον ξενοδοχείων στο

Αμάν.

24 Απριλίου 2006: Αίγυπτος- 20 νεκροί και 90 τραυματίες σε τριπλή επίθεση αυτοκτονίας στο

θέρετρο Νταχάμπ στην Ερυθρά Θάλασσα.

14 Αυγούστου 2007: Ιράκ - Περισσότεροι από 400 νεκροί σε τέσσερις επιθέσεις με παγιδευμένα

φορτηγά εναντίον κουρδικής θρησκευτικής αίρεσης στην επαρχία της Νινευί.

11 Δεκεμβρίου 2007: Αλγερία- 41 νεκροί, ανάμεσά τους 17 υπάλληλοι του ΟΗΕ, σε δύο

επιθέσεις αυτοκτονίας στο Αλγέρι.

17 Σεπτεμβρίου 2008: Υεμένη- Επίθεση με παγιδευμένα αυτοκίνητα κατά της πρεσβείας των ΗΠΑ

στη Σαναά, με 16 νεκρούς, ανάμεσά τους και 6 δράστες.

20 Σεπτεμβρίου 2008: Πακιστάν- 60 νεκροί σε επίθεση αυτοκτονίας με παγιδευμένο

φορτηγό εναντίον του ξενοδοχείου Marriott του Ισλαμαμπάντ.

25 Δεκεμβρίου 2009: Ολλανδία/ΗΠΑ- Κατά τη διάρκεια πτήσης ανάμεσα στο Αμστερνταμ και

το Ντιτρόιτ, ένα Νιγηριανός, ο Ουμάρ Φαρούκ Αμπντουλμουταλάμπ, προσπάθησε να ανατινάξει το

αεροσκάφος με εκρηκτική ύλη που είχε κρύψει στα ρούχα του.

Εξουδετερώθηκε και τραυματίσθηκε από τα εκρηκτικά.

24 Νοεμβρίου 2010: Υεμένη- 23 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε επίθεση αυτοκτονίας εναντίον

θρησκευτικής πομπής σε προπύργιο της σιιτκής εξέγερσης στη βόρεια Υεμένη. Η επίθεση

αποδόθηκε από αρχηγό φυλής στην Αλ Κάιντα. (Κόσμος, 2011)

Επιπλέον των πιο πάνω επιθέσεων αξιοσημείωτη είναι η αναφορά στην επίθεση με το αέριο Σαρίν

στο Μετρό του Τόκυο στις 20 Μαρτίου 2005. Μέλη της θρησκευτικής οργάνωσης έριξαν το

θανατηφόρο αέριο στο σύστημα εξαερισμού του μετρό στο Τόκυο, σε αντίδραση των Ιαπωνικών

Δυνάμεων Ασφαλείας που τους είχε υπό έλεγχο. (Lifron, 2000). Αποτέλεσμα της απελευθέρωσης

της θανατηφόρας νεύρουπνωτικής ουσίας ήταν η ιατρική φροντίδα 5,081 ατόμων εκ των οποίων

984 νοσηλεύτηκαν λόγω έκθεσης, 62 είχαν υποστεί σοβαρές βλάβες και 12 πέθαναν. (Asukai &

Maekawa, 2002).

Η σύγχρονη ή νέα τρομοκρατία, ασκείται με τη διαμεσολάβηση των μέσω μαζικής επικοινωνίας

(mas-mediated). Τα Μ.Μ.Ε., παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διευκόλυνση των ψυχολογικών

διεργασιών που επιτείνουν τους φόβους και τις αγωνίες του κοινού και βοηθούν τους τρομοκράτες

να επιτύχουν πιο γρήγορα το στόχο τους. (Bongar et al, 2007).

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.108

Page 109: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

28

Η απόκτηση χημικών, βιολογικών, ραδιενεργών - πυρηνικών και υψηλής ισχύος εκρηκτικών

όπλων (CBRNE), αποτελεί προτεραιότητα αρκετών τρομοκρατικών οργανώσεων,

συμπεριλαμβανομένης και της Αλ Κάιντα. Τα όπλα μαζικής καταστροφής φαίνεται να είναι

πραγματικά “όπλα τρόμου”. Τα περισσότερα θύματα τρομοκρατικών επιθέσεων πλήττονται από

ψυχολογική και όχι από φυσική άποψη. Μετά από επίθεση με ΟΜΚ, οι αρχές δημόσιας υγείας

πρέπει να θεωρούν αναμενόμενο ότι, σε κάθε άτομο που έχει πραγματικά εκτεθεί στη ραδιενέργεια

ή σε χημικές ή βιολογικές ουσίες, αντοιστοιχούν πολύ περισσότερα που θα ζητήσουν να

υποβληθούν σε ιατρικό έλεγχο. Σημαντικό ποσοστό των μη εκτεθέντων ατόμων που θα ζητήσουν

να εξεταστούν πιθανόν να εμφανίζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα που μιμούνται τα συμπτώματα

των πραγματικά εκτεθέντων ατόμων. Τεράστιοι αριθμοί ανθρώπων θα προσέλθουν με συμπτώματα

φόβου που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από γιατρούς και νοσηλευτές. (Bongar et al, 2007).

Η χρήση των Όπλων Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ), αν και αρκετά διαδεδομένη έρχεται σε πλήρη

αντίθεση με ότι πρεσβεύει το Διεθνές Δίκαιο και, ειδικότερα, το Ανθρωπιστικό Δίκαιο. (Υπουργείο

Εξωτερικών Ελλάδος, 2008)

H Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), δεν μένουν αμέτοχοι και

χάραξαν μια κοινή στρατηγική με σκοπό να συμβάλουν στην παγκόσμια ασφάλεια και στην

οικοδόμηση ενός ασφαλέστερου κόσμου. Η στρατηγική προάγει τη δημοκρατία, το διάλογο και τη

χρηστή διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων εστιάζοντας στις αιτίες της ριζοσπαστικοποίησης. Για

να καταπολεμήσει αποτελεσματικά την τρομοκρατία, η ΕΕ θέτει ως στόχο να αυξήσει τη

συνεργασία με τις τρίτες χώρες (ιδίως στη Βόρεια Αφρική, στη Μέση Ανατολή και στη

Νοτιοανατολική Ασία) καθώς και να τους παράσχει βοήθεια, να σεβαστεί τα δικαιώματα του

ανθρώπου, να αποτρέψει τη στρατολόγηση νέων τρομοκρατών, να διασφαλίσει την καλύτερη

προστασία ενδεχόμενων στόχων, να διεξαγάγει έρευνες για τα μέλη υφιστάμενων δικτύων και να τα

καταδιώξει όπως επίσης να βελτιώσει τις αντιδράσεις και τη διαχείριση των συνεπειών που

συνδέονται με τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Προτείνει τέσσερις πυλώνες καταπολέμησης που

καλούνται «πρόληψη», «προστασία», «καταδίωξη» και «αντίδραση».

Το Συμβούλιο αξιολογεί κάθε έξι μήνες την επιτευχθείσα πρόοδο και προτείνει σε κάθε προεδρία,

πως πρέπει να διεξάγεται πολιτικός διάλογος υψηλού επιπέδου για την καταπολέμηση της

τρομοκρατίας. Ο διάλογος αυτός θα συνδέεται με το Συμβούλιο, την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο. (Europa, 2007, Επίσημη Εφημερίδα Ε.Ε, 2005)

4.6 Συνθήκες που αφορούν ΟΜΚ

Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν τόνισε από το βήμα της τελευταίας μέρας της ετήσιας

Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΝΑΤΟ, που διεξήχθη στο Βουκουρέστι από τις 7 Οκτωβρίου

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.109

Page 110: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

29

2011, ότι τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό ενός κράτους το καθιστά ευάλωτο και αδύναμο να

ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Επίσης, στη παρούσα συνέλευση υιοθετήθηκε ομόφωνα

ψήφισμα για την «αντιμετώπιση βιολογικών και χημικών απειλών», με το οποίο οι ΗΠΑ, η Ρωσία

και το Ιράκ καλούνται να προβούν σε πλήρη καταστροφή του αποθέματος χημικών όπλων που

διαθέτουν. Το ψήφισμα απευθύνει, έκκληση προς όλες τις χώρες που δεν έχουν δηλώσει πως

κατέχουν χημικά και βιολογικά όπλα, να το πράξουν και να τα καταστρέψουν άμεσα, αλλά και προς

όλα τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να στηρίξουν τις προσπάθειες κατά της απειλής των βιολογικών και

χημικών όπλων και να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση τυχόν τρομοκρατικών απειλών.

(Ελευθεροτυπία, 2011).

Επιπλέον, της παραπάνω δήλωσης η χρήση βιολογικών και χημικών ουσιών καθορίζεται από

διεθνή συνθήκες και πρωτόκολλα. Αναλυτικά αναφέρεται το Πρωτόκολλο της Γενεύης του 1925,

που απαγορεύει την χρήση στο πόλεμο χημικών αερίων καθώς και μεθόδων βιολογικού πολέμου.

(ΓΕΕΘΑ, 2003).

Η Συνθήκη για τα Βιολογικά και Τοξικά Όπλα του 1972, η οποία δεσμεύει όλα τα συμπράττοντα

μέλη να μην παράγουν, αναπτύσσουν αποθηκεύουν ή αποκτούν βιολογικές ουσίες ή τοξίνες τύπων

ή ποσοτήτων που να κινούν την υποψία χρήσης τους, για σκοπούς άλλους πλήν προφύλαξης,

προστασίας ή άλλους ειρηνικούς. Η σύμβαση για την απαγόρευση βιολογικών και τοξινικών όπλων

(στο εξής «BTWC») υπογράφηκε συγχρόνως στη Μόσχα, στην Ουάσιγκτον και στο Λονδίνο, στις

10 Απριλίου 1972, και άρχισε να ισχύει στις 26 Μαρτίου 1975. Τον Ιούνιο του 2005, 171 χώρες

είχαν υπογράψει τη σύμβαση και, μεταξύ αυτών, 155 πρωτεύουσες είχαν επικυρώσει το κείμενο

της BTWC. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που συνήλθε στις 12 και 13 Δεκεμβρίου 2006, ενέκρινε τη

στρατηγική καταπολέμησης των βιολογικών και τοξινικών όπλων. υιοθετώντας κοινή δράση εκ

μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) της σύμβασης (BTWC), επιδιώκοντας την προώθηση της

καθολικότητας της BTWC καθώς και τη στήριξη της εφαρμογής της σύμβασης από τα κράτη μέλη.

(Europa, 2007).

Σημαντική Συνθήκη είναι και αυτή του 1993, για τα χημικά όπλα. Υπογράφηκε από 65 έθνη και

απαγορεύει την απόκτηση, ανάπτυξη, παραγωγή, μεταφορά και χρήση χημικών όπλων σε όλο το

κόσμο. Επιπλέον, προβλέπει την καταστροφή των αποθηκών χημικών όπλων εντός 10 ετών από

την εφαρμογή της. (Ε.Ε.Σ, 2008)

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.110

Page 111: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

30

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αστυνομία Κύπρου, (2011). Ετήσια Έκθεση 2010. Ανάκτηση από 02 Ιανουαρίου 2012

http://www.police.gov.cy/police/police.nsf/All/0A88B14D2782D17AC22578CE00384941/$file/etis

iaekthesi.pdf

Βικιπαίδεια, (2011) Τρομοκρατία. Ανάκτηση 02 Ιανουαρίου 2012 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81

%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1

Βικιπαίδεια, (2010) Ναυτικό ατύχημα. Ανάκτηση 28 Δεκεμβρίου 2011 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C

_%CE%B1%CF%84%CF%8D%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B1

Βικιπαίδεια, (2012) Ανομβρία. Ανάκτηση 28 Δεκεμβρίου 2011 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%AF

%CE%B1

Βικιπαίδεια, (2011) Πυρινικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ. Ανάκτηση 28 Δεκεμβρίου 2011 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA

%CF%8C_%CE%B1%CF%84%CF%8D%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CF%84%CE

%BF%CF%85_%CE%A4%CF%83%CE%B5%CF%81%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CF%80%

CE%B9%CE%BB

Βικιπαίδεια, (2011). Ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ανάκτηση 29

Δεκεμβρίου 2011 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AF%CF%88%CE%B7_%CE%B1%CF%84%CE%B

F%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%B2%CF%8C%CE%BC%CE%B2%C

E%B1%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%A7%CE%B9%CF%81%CE%BF

Βικιπαίδεια, (2012) Σεισμός και Τσουνάμι στο Σεντάι της Ιαπωνίας το 2011. Ανάκτηση 03

Ιανουαρίου 2012 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%AC%C

E%BC%CE%B9_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A3%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%A

C%CE%B9_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%99%CE%B1%CF%80%CF%89%CE%BD%CE

%AF%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF_2011

Βικιπαίδεια ,(2011). Δασική πυρκαγία στο όρος Καρμέλ, 2010. Ανάκτηση 30 Δεκεμβρίου 2011 από

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%AC_%CF%83%CF%84%CE

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.111

Page 112: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

31

%BF_%CE%8C%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%AD%CE%BB_2010 Bongar, B., Brown, L.M, Beutler, L. E., Breckenridge, J. N.,Zimbardo, P. G. (2007). Ψυχολογία

της Τρομοκρατίας, Αρχιπέλαγος, Ελλάδα.

BBC News, (2012). Tρομοκρατικές οργανώσεις. Ανάκτηση 24 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.bbc.co.uk/search/news/?q=terrorist%20groups%20all%20over%20the%20world&video

=on&audio=on&text=on

http://en.wikipedia.org/wiki/Terrorist_organization

Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (2007 – 2008). Δασίκες πυρκαγίες. Ανάκτηση 03

Ιανουαρίου 2012 από http://www.gscp.gr/ggpp/site/home/ws/promote/technologikes/xbrp.csp

http://www.gscp.gr/ggpp/site/home/ws/promote/fisikes/pirkagies.csp

Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, (2007 -2008) Καύσωνα. Ανάκτηση 30 Νοεμβρίου 2011

από http://www.gscp.gr/ggpp/site/home/ws/promote/fisikes/fenomena/kafsonas.csp

Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, (2003) Διακλαδικό Δόγμα ΠΒΧ Άμυνας, Τυπογραφείο

Ελληνικού Στρατού. Αθήνα

Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κύπρου, (2009). Κλιματική αλλαγή και καταστροφή του

περιβάλλοντος. Ανάκτηση 30 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.cyprus.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/All/AA26C15005CB53D3C225764900250FF1/$file/PE

RIVALLON%20BOOKLET%20LR2%20(2).pdf

Γρούμπου, Π. Π (2012). Αυτοματοποιημένη εξάλειψη πυρκαγιών, Επιστημονικό Πάρκο Πατρών.

Ανάκτηση 26 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.psp.org.gr/News/Events/Arthro_Proedrou_EPP.html

Calkin JR., Dinerrnan NM. (1992). Diaster preparedness. In: Sheecy S. Ed. Emergency

nursing: principles and practice. 3rd ed. St. Louis: Mosby, 28-39.

Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγυής, (2007) Μαζικές καταστροφές: Ψυχοκοινωνική παρέμβαση

και Διαχείριση κρίσεων.

Επίσημη Εφημερίδα Ευρωπαικής Ένωσης, (2006) Η μη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφή.

Ανάκτηση 04 Ιανουαρίου 2012 από

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:280E:0463:0463:EL:PDF

Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Προστασίας, (2009) Ιονίζουσες ακτινοβολίες. Ανάκτηση 30

Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.eeae.gr/gr/index.php?menu=0&fvar=html/president/_info_radiation_ion

Ελευθεροτυπία, (2011). Το ΝΑΤΟ καλεί ΗΠΑ, Ρωσία και Ιράκ να καταστρέψουν τα χημικά τους

όπλα. Ανάκτηση 19 Δεκεμβρίου 2011 από http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=316905

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.112

Page 113: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

32

Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (2008). Τομέας Σαμαρειτών διασωστών και ναυαγοσωστών.

Ανάκτηση 17 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.mod.gr/el/home/101/652-asimetres-apiles.html

Ελληνική Στατιστική Αρχή, (2011). Δελτίο τύπου 30 Δεκεμβρίου 2011. Πειραιάς. Ανάκτηση 05

Ιανουαρίου 2012 από

http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A2102/PressReleases/A2102_SDT03_

DT_MM_10_2011_01_P_GR.pdf

Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος , (2004) Η παγκόσμια άυξηση της θερμοκρασίας θα φέρει

τον όλεθρο στη Ευρώπη. Ανάκτηση 02 Ιανουαρίου 2012 από

http://www.physics4u.gr/news/2004/scnews1563.html

European commission,(2001) Research and Innovaition. Ανάκτηση 27 Δεκεμβρίου 2011 από

http://ec.europa.eu/research/leaflets/disasters/el/earthqu.html

Europa, (2007) Σύνοψη της Νομοθεσίας της Ε.Ε. Ανάκτηση 03 Ιανουαρίου 2012 από

http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/fight_against_terrorism/l33275_el.

htm

Ζαμπά, Ε., Ζορμπά, Μ.(2007) Τα ατυχήματα της Θεσαλλονικής στις αρχές του 20ου αιώνα.

Αλεξάνδρειο Ανώνατο Τεχνολογικό Ιδρυμα Θεσαλλονικής (Τμήμα Νοσηλευτικής) Θεσσαλονίκη.

Ανάκτηση 30 Δεκεμβρίου 2011 από

http://eureka.lib.teithe.gr:8080/b itstream/handle/10184/420/za_zo.pdf?sequence=1

Καζαμίας Π.(2011). Μαζικές Καταστροφές από ραδιενεργές, Βιολογικές, Χημικές (ΡΒΧ) Ουσίες.

Θέματα Αναισθησιολογίας και εντατικής Ιατρικής.

Κακαβάς Α. (2006) Βιοπρεπαράτ. Στρατιωτική Ιστορία τέυχος 12. Ανάκτηση 27 Δεκεμβρίου

2011 από http://www.periscopio.gr/site/articles.asp?magID=2&aID=3721

Καραβιτάκη, Μ., Μυλωνά, Α., Χριστοδουλάκη, Μ. (2011) Νοσηλευτική παρέμβαση κι αντιμετώπιση

στον πληθυσμό του νομού Ηρακλείου και των Χανίων σε κατάσταση χημικού Βιολογικού

πολέμου. ΑΤΕΙ Ηρακλείου

Κόσμος, (2011) Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα. Ανάκτηση 10 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4629017

Konats RS., Haines A. (2005). Global slimate shange and health: recent flindings and future steps.

CMAJ. 172 :501- 502.

Levy K., Aghababian R., Hirsch E., Screnci D., Boshyan A., Ricks R., Samiei M. (2000). An

internernet – basedexerciseas a component of an overall traing program addressing medical

aspects of radiation emergency management. Prehosp Disast Disast Med. 15(2):18-25.

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.113

Page 114: Γεωγραφία Ε΄ 2.27. ΄΄ Οι φυσικές καταστροφές στον χώρο της Ελλάδας ΄΄

33

Μητσή, Α.,Πατρικάκου, Φ.,Σουκάντου, Χ. (2010) Triage στις Μαζικές καταστροφές, Η σύγχρονη

αντίληψη των Νοσηλευτών, ΑΤΕΙ Ηρακλείου

Noji EK. (1997). The public health consequences od disasters. New York: Oxford University Press.

Πολεμική Αεροπορία, (2009) Έρευνα και Διάσωση Προσωπικού,Κινητή Ομάδα Αντιμετώπισης

Καταστροφών (Κ.ΟΜ.Α.Κ)

Rayman R., Hastings J., Kruyer W., Levy R.(2000). Clinical aviation medicine, 3rd ed. New York:

castle Connolly Graduate Medical.

Τσάτσης,Θ.(2005) Η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία στην ιστορία της Κύπρου. Ελευθεροτυπία.

Ανάκτηση 28 Δεκεμβρίου 2011 από

http://archive.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=16.08.2005,id=10086648

Υπουργείο Εξωτερικών, (2008). Όπλα μαζικής Καταστροφής. Ελλάδα. Ανάκτηση 02

Δεκεμβρίου 2011 από

http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/el

GR/Policy/Multilateral+Diplomacy/International+Issues/Weapons/

Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, (2006 – 2012). Διεθνή θέματα: Μέτρα

κατά τής τρομοκρατίας. Ανάκτηση 15 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/All/D4C78BA5B5B2D8C8C225750500499F1D?OpenDo

cument

Υπουργείο Υγείας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος (2008). Εθνικό σχέδιο δράσης για την

καταπολέμηση της απερήμοσης. Ανάκτηση 29 Δεκεμβρίου 2011 από

http://www.cyprus.gov.cy/moa/agriculture.nsf/All/77A01739DA3F0874C2257528002BE3F1/$file/

Final%20Report-%20Desertification1.pdf?OpenElement

Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγυής, (2004).Οδηγός Αντιμετώπισης Ραδιολογικών-

Βιολογικών και Χημικών Συμβάντων στο Νοσοκομείο,Αθήνα.Β΄ Εκδοση

UN/Department of Humanitarian Assistance(1992). Hazard, Vulnerability, Risk, Disasster,

''Disaster management Glossary''

Zibulewsky J.(2001). Defining disaster: the emergency department perspective BUMC

Proceedings 14:144-149.

Wikipedia(2012). Aviation accidents and incidents. Ανάκτηση 15 Ιανουαρίου 2012 από

http://en.wikipedia.org/wiki/Aviation_accidents_and_incidents#Aircraft_Crashes_Record_Office_.2

8ACRO.29

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.114