Download - ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

Transcript
Page 1: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 1/47

ΕΠΟ 21 – ΒΙΒΛΙΟ Β΄ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΚΕΦ. 1ο18ος ΑΙΩΝΑΣ: Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΟΝ ΦΩΤΩΝ1.1.2 ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ: ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΙΣΜΟΥΚυριαρχεί ο ορθολογισμός του Καρτέσιου: κριτικό πνεύμα/σκέψηΑπαρχή αποτίναξης μεσαιωνικής κοσμοθεωρίας. Πίστη στις ικανότητες του

ανθρώπου, στην πρόοδο, στην επιστημονικη σκέψη, αιώνας φιλοσοφίας sapere aude!

Δύο ρεύματα ιδεών:

• α. ορθολογισμός (α΄ μισό 18ου, κορύφωση: έκδοση Εγκυκλοπαίδειας  1851)

• β. ροπή προς συναίσθημα (θεολόγοι/ηθοπλάστες το ονομάζουν ολέθριο,

δοκίμιο: Φιλοσοφικές σκέψεις, Ντιντερό = υπεράσπιση νέας ευαισθησίας) 

Λογοτεχνία= «Καλα Γράμματα»: όχι καθαρή η θέση της στο σύνολο των γραμμάτων

Κοινό χαρακτηριστικό λογίων: εύρος ενδιαφερόντων, καθολικότητα γνώσεων

1.1.3 ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ• Διαφωτισμός : κίνηση ιδεών (βάση Λοκ, αλλά γαλλικό φαινόμενο = «γαλλική

Ευρώπη»), κοσμικό πνεύμα, βελτίωση διαβίωσης, αξίες καθημερινής ζωής

• πλειοψηφία = αναλφαβητισμός (τοπικά ιδιώματα)

• γλωσσικός εθνικισμός = παγίωση εθνικών γλωσσών/συγκρότηση κρατών-

εθνών

• ζυμώσεις σε ιδεολογικό/πολιτικό επίπεδο στο περιθώριο της

 Εγκυκλοπαίδειας  (μάχη Βολταίρου κατά θρησκευτικού φανατισμού -

κοινωνικές διεκδικήσεις Ρουσσώ - πολιτική σκέψη Μοντεσκιέ = αμφισβήτηση

αξιών/αρχών χριστιανικής Ευρώπης)

• Ευρωπαϊκή πολιτεία γραμμάτων : φιλόσοφοι = πολίτες του κόσμου

• Αλληλογραφία, ακαδημίες επιστημών, σαλόνια, μασονικές στοές, δίκτο

λογίων, πνευματικοί θεσμοί + μετακινήσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες =

διαμόρφωση κοσμοπολιτισμού Διαφωτισμού

1.2 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΗΜΙΣΥ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ1.2.2 ΔΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣΗγεμονική μορφή γραμμάτων 18ου αιώνα κατά Βολταίρο= θέατρο

• ενθάρρυνε κοινωνικοποίηση ατόμου

• εξέφραζε αισιοδοξία και πνεύμα αμφισβήτησης Διαφωτισμού• χρησιμοποιήθηκε ως αντίπαλο δέος της εκκλησιαστικής παντοδυναμίας

• άγγιζε όλα τα κοινωνικά στρώματα

•  νέες ιδέες, ιδεώδες ελευθερίας)

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑΓΑΛΛΙΚΗ τραγωδία: μορφική τελειότητα, υψηλό ύφος = γοητεύει το κοινό

ίδρυση Κομεντί Φρανσαίζ 1680, γαλλικό δραματικό θέατρο

Βολταίρος

• θαυμαστής Ρακίνα (πρότυπό του): επέκρινε σφοδρά το σαιξπηρικό πρότυπο,

προασπίζεται γαλλικό κλασικισμό, ώστε το θέατρο Βολταίρου επίσπευσεθάνατο τραγωδίας αντί να την ανανεώσει

1

Page 2: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 2/47

• ανανεώνει δραματικό είδος

• διατηρεί κανόνες κλασικισμού (ενότητα δράσης, «κοσμιότητα»)

• έμμετρη τραγωδια

• θέματα από αρχαιότητα πχ Οιδίπους (1718), Βρούτος (1730 ), Ο θάνατος του

 Καίσαρα (1735), αλλά και πρόσφατη ιστορία πχ  Ζαΐρα (1732)

• εισαγωγή εξωτικού στοιχείου στο θέατρο

• συνέχισε παράδοση αναπαράστασης τραγικού πάθους

• επίδραση από Σαίξπηρ: δυνατότητες σκηνοθεσίας/θεατρικής απαγγελίας

• εισαγωγή περισσότερης κίνησης επί σκηνής = μεγαλύτερα θεατρικά σχήματα

ΓΕΡΜΑΝΙΑ: εθνική λογοτεχνία (πρότυπα = αρχαιότητα, γαλλικός κλασικισμός)

Γιόχαν Κρίστοφ, Ο θνήσκων Κάτων 1732

• πρώτο δείγμα γερμανικής τραγωδίας σε αλεξανδρινο στίχο

• απόρριψη ισπανικών/ιταλικών προτύπων (μπαρόκ)

απλότητα, τεχνική αρτιότητα γάλλων τραγικών

Η ΚΩΜΩΔΙΑΓαλλική κωμωδία: κοινωνική σάτιρα και κωμωδία ήθων (όχι ύψος του μολιερικού

θεάτρου)

Άξιος επίγονος Μολιέρου: Μαριβώ (1688-1763) – μελέτη συναισθημάτων κ 

αμφίβολης εξέλιξής τους (όχι τόσο χαρακτήρων). Κάλυπτε πολλούς από τους

παραδοσιακούς τομείς:

• Ο θρίαμβος του έρωτα, 1732, επική

• Ο θρίαμβος του Πλούτου, 1728, μυθολογική

• Το σχολείο των μητέρων, 1732, κωμωδία ηθών

•  Η νήσος του ορθού λόγου, 1727, φιλοσοφική

•  Η διπλή απιστία, 1723 (αισθηματικές κωμωδίες, συνειδητό/ασυνείδητο)

• Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης, 1730

• Οι ψευδοεξομολογήσεις , 1737

Αγγλική κωμωδία: επίδραση από γαλλική σχολή = Ουίλιαμ Κόνγκρηβ (1670-1729)

• Εγκαταλείπονται σαιξπηρικά πρότυπα

• Δηκτική σάτιρα , ηθογραφική και αισθηματική κωμωδία

• Το κωμικό θέατρο ξεπερνά τα κλασικά πρότυπά του

Β΄ ήμισυ 18

ου

: προσανατολισμός προς νέο είδος: δράμα

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΜΑΡΙΒΩ (αναγνωρίστηκε τον 20ο αιώνα)

Μαριβώ: πολυγραφότατος συγγραφέας 18ου αιώνα:

• έκδοση 3 περιοδικών (ζητήματα ηθικά, κοινωνικά, φιλοσοφικά)

• Φιλοσοφικό δοκίμιο

• Σατιρική φλέβα, αισιοδοξία, περιέργεια ανθρώπου Φώτων

•  Όχι προς εξερεύνηση κόσμου, αλλά προς διερεύνηση ανθρώπινης ψυχής

 Νέα μορφή κωμωδίας = διευρύνει συναισθηματικό κόσμο, ψυχολογική ανάλυση

• Θέματα: έρωτας, ανθρώπινη φύση, αδυναμίες (κατηγορήθηκε για έλλειψη

πρωτοτυπίας: παραλλαγές ίδιου θέματος) Κοινωνικά ζητήματα (θεσμός

2

Page 3: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 3/47

γάμου, εκπαίδευση κοριτσιών, ταξικές διαφορές). Κατάληξη πάντα ευτυχής

( η αγάπη θριαμβεύει).

•  Ύφος περίτεχνο, επιτηδευμένο («μαριβωντάζ») – κατηγορήθηκε για εκζήτηση

• Πεζός λόγος μόνο (καινοτομία)

• Επίδραση από ιταλικό θέατρο και κομέντια ντελ άρτε (σταδιακή εγκατάλειψη

κλασικών κανόνων στο Παρίσι: αυτοσχεδιασμός, απρόβλεπτο θεατρικό

παιχνίδι, χρήση μάσκας = στοιχεία ιταλικής δραματουργίας): θέατρο μέσα στο

θέατρο

• Το εμπόδιο στον έρωτα δεν οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, αλλά στη

φιλαυτία, στον ίδιο τους τον εαυτό.

• Θεατρικός λόγος: αμφισημίες ανθρώπινων σχέσεων και θεάτρου

• Αλλαγές ταυτοτήτων = Παιγνίδι του έρωτα και της τύχης 

1.2.3 ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΜυθιστορηματική γραφή

• όχι ακόμα εξευγενισμένο είδος (αναπτύσσεται)• στοιχεία πικαρέσκο και μπουρλέσκο 17ου αιώνα (αγγλική/γαλλική παραγωγή)

• εκφράζει ανάγκες/επιθυμίες ανερχόμενης αστικής τάξης: κοινωνικά θέματα,

ταξιδιωτικές περιπλανήσεις, πολιτικά ήθη = 1740

• καλλιέργεια παραμυθιού στη Γαλλία από τον Σαρλ Περλώ (1628-1703),

 Παραμύθια του παλιού καιρού (απευθύνεται σε ενήλικες) – ηθικολογία,

 υπαινικτική/λιτή γραφή = αναδημιουργούνται στοιχεία και χαρακτήρες λαϊκής

παράδοσης (δεν βρήκε συνεχιστές)

• συνέχεια: φανταστικές διηγήσεις (αναζήτηση αλήθειας, μεταφυσικές

ανησυχίες αναγνώστη)

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ• Φενελών, Τηλέμαχου τύχαι, 1699 (παιδαγωγικός/ηθογραφικός χαρακτήρας,

αφηγηματικό πλαίσιο ταξιδιωτικού μυθιστορήματος)

Πρότυπο: Οδύσσεια και Αινειάδα, μαθήματα ηθικής/πολιτικής διακυβέρνησης

μέσα από μυθολογικές αλληγορίες, έμμεση κριτική στην απόλυτη μοναρχία,

μεγάλη απήχηση, διδακτικό εγχειρίδιο

• Ντάνιελ Ντηφόου,  Ροβινσώνας Κρούσος , 1719 (ανανέωση παράδοσης

ταξιδιωτικού μυθιστορήματος) αληθινή ιστορία, αφηγητής: ήρωας (αίσθηση

αυθεντικότητας), πρόσωπο με συμβολική/αλληγορική διάσταση, προϊόν

αστικής κοινωνίας, προβολή οικονομικών, ηθικών, θρησκευτικών αξιών

δυτικού πολιτισμού (άλλοθι στις αποικιοκρατικές επιχειρήσεις 18ου αιώνα)

• Τζόναθαν Σουίφτ, Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, 1726 (φανταστική

βιογραφία), κριτική πολιτικής, κοινωνικής, θρησκευτικής ζωής της σύγχρονης

Αγγλίας και ματαιδοξίας ανθρώπων. Κριτική στην επεκτατική πολιτική

ευρωπαϊκών χωρών (αποικιοκρατία), πρόβλημα δουλείας. Στόχος Σουίφτ:

βελτίωση ανθρωπότητας = από τους πρώτους «διεθνιστές» συγγραφείς

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑΜυθιστόρημα κοινωνικής ανόδου

• Αλαίν Ρενέ Λεσάζ,  Ζιλ Μπλας  (1747): ισπανικό αφηγηματικό μοντέλο,

χαρακτηριστικά πίκαρο, «συρταρωτό μυθιστόρημα» (επιμέρους επεισόδια),περιδιάβαση ήρωα σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα εποχής: σύνθεση

3

Page 4: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 4/47

πανοράματος κοινωνίας αρχών 18ου αιώνα. Θεμέλια «μυθιστορήματος

κοινωνικής ανόδου» (το συναντάμε στο Κόκκινο και το μαύρο του Σταντάλ).

Μυθιστόρημα διάπλασης

(επίδραση εμπειρισμού Λοκ, συνείδηση + κοινωνικός περίγυρος-Μαριβώ

• Ο Βίος της Μαριάννας (1731-1741)

• Ο νεόπλουτος χωριάτης  (1735-1736), εικόνας σύγχρονης κοινωνίας,

ρεαλιστικό πλαίσιο του 19ου 

-Αββά Πρεβό•  Μανόν Λεσκώ (1731), ρεαλιστικό πλαίσιο του 19ου 

 Ιστορία του Ιππότη Ντε Γκριέ και της Μανόν Λεσκώ: απόλυτος μοιραίος

έρωτας + θάνατος, πρώτο πρόσωπο, εξευτελισμός ηρώων και ηθική τους

λύτρωση (χριστιανική αντίληψη περί σωτηρίας ψυχής). Συναισθηματισμός

χωρίς εξάρσεις ρομαντισμού (εκφραστικό πλαίσιο: κλασικό). Διαυγήςψυχολογική ανάλυση, αδιόρατη ειρωνεία = ηθικολογικός στόχος συγγραφέα.

 Έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα (πάθη ηθικά αλλοιωμένης

κοινωνίας γαλλικής Αντιβασιλείας): ρεαλιστικό πλαίσιο

1.2.4 Ο «ΒΑΣΙΛΙΑΣ» ΒΟΛΤΑΙΡΟΣΦρανσουά Μαρί Αρουέ ή Βολταίρος (1694-1778)

• Βαθύς ανθρωπισμός: πίστη στην πρόοδο (Διαφωτισμός)

• Ειρήνη, ελευθερία, δικαιοσύνη = συστατικά ανθρώπινης ευτυχίας

• Χαρά της ζωής = στοιχείο πολιτισμού

• Αναζήτηση αλήθειας: κριτική σε θεσμούς και αρχές – «συντρίψτε τον

επονείδιστο» = μάχη ενάντια σε προκατάληψη, φανατισμό, δεισιδαιμονία,

δογματισμό, χριστιανισμό

• Κοσμοπολίτης (αλληλογραφία), οξυδέρκεια, ευαισθησία•  Ήρωες= πρόσωπα/θέσεις συγγραφέα (πχ Ζαντίγκ: σοφία/ελπίδες,

Μικρομέγας: πάθος για επιστήμη, Καντίντ: γενναιοδωρία)

• Λιβελογράφος: θίγει με ευχάριστο τρόπο επίκαιρα θέματα – βολταιρική

ειρωνεία

 Έργα:

• Τραγωδίες – ποιητικές συνθέσεις

• Φιλοσοφικές επιστολές , 1734, φιλοσοφικό δοκίμιο: ανάγκη απαγκίστρωσης

Γαλλίας από κλασικισμό και Καρτέσιο, αγγλική σκέψη, εμπειρισμός Λοκ,αξιοποίηση ορισμένων θεατρικών ευρημάτων Σαίξπηρ

• Φιλοσοφικό λεξικό, 1764, φιλοσοφικό δοκίμιο

•  Ζαντιγκ (1747) ζήτημα πεπρωμένου (φιλοσοφικό παραμύθι/παραβολή)

•  Μικρομέγας (1752) ζήτημα παγκόσμιας σχετικότητας (φιλοσοφικό παραμύθι)

• Ο αφελής (1767) σάτιρα υποκρισίας (φιλοσοφικό παραμύθι)

•  Καντίντ (1759) σάτιρα μακάριας αισιοδοξίας συγχρόνων του (φιλ. παραμύθι)

• Ο κοσμικός , 1736: εγκώμιο πολυτέλειας και καλοζωΐας (χαρά της ζωής)

Δραστηριότητα 9/κεφ. 1ο 

Αντιστοιχίστε έργα-δημιουργούς:

Μοντεσκιέ: Περσικές επιστολές 

Αββάς Πρεβό: Μανον Λεσκώ

4

Page 5: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 5/47

 Ντηφόου: Ροβινσώνας Κρούσος 

Βολταίρος: Ζαντίγκ, Φιλοσοφικές επιστολές, Καντίντ 

Μαριβώ: Ο νεόπλουτος χωριάτης, Το παιγνίδι του έρωτα και της τύχης , Ο βίος της 

 Μαριάννα

1.3. ΔΕΥΤΕΡΟ ΗΜΙΣΥ 18ου ΑΙΩΝΑ1.3.2 ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ  (1751-1766): Ο ορθολογισμός στην πράξη

«Λογοτεχνία των φιλοσόφων» = δοκίμιο που αξιοποιεί ειρωνεία κι όχι διδακτισμό

(ανατρεπτικές πολιτικές/θρησκευτικές απόψεις)

Συντάκτες: Ντενί Ντιντερό κ Ντ΄ ΑλαμπέρΣυνεργάτες: Βολταίρος, Ρουσσώ, Κενέ, Ντ΄ Ολμπάκ, Τυργκό κ.α.

Θέμα: κατακτήσεις ανθρώπινου πνεύματος σε φιλοσοφικό και τεχνικό επίπεδο

(οικουμενική διάσταση) – Σκεπτόμενος άνθρωπος (εκφράζει: α. θρίαμβο κοινής

λογικής πάνω στο συναίσθημα, β. θρίαμβο γεγονότος πάνω στις υποθέσεις, γ. πρόοδο

πολιτισμού)

Σκοπός: εκλαΐκευση για καλλιέργεια πνεύματος και διεύρυνση γνώσεων απλού λαού

1.3.3 ΝΕΕΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣΣημαντικότερη λογοτεχνική εξέλιξη: μυθιστόρημαΑνακάλυψη και εδραίωση ευαισθησίας και συναισθηματικού στοιχείου (αφετηρία

είδους του 19ου αιώνα), «ανακάλυψη του εγώ», εξύμνηση ερωτικού συναισθήματος.

Δύο τάσεις μυθιστορηματικού είδους:

α. ελεγειακό μυθιστόρημα (ρίζες στη  Μανόν Λεσκώ) Τριλογία ευρωπαϊκού αστικού

μυθιστορήματος:

• Γκαίτε, Βέρθερος (1774)

• Σάμουελ Ρίτσαρτσον, Κλαρίσα Χάρλοου (1747)

Ρουσσώ, Νέα Ελοΐζα, (1761)β. σκοτεινή γραφή (ψυχολογική κατάστασης ελευθεριότητας/διαστροφής ηρώων

• Μαρκήσιου Ντε Σαντ (ψυχολογική κατάσταση ελευθεριότητας/διαστροφής

ηρώων)

• Λακλό,  Ελεύθερες σχέσεις  (1782)

-Ρετίφ ντε λα Μπρετόν (1734-1806): πολύπλευρο έργο, συνέβαλε σε εξέλιξη

μυθιστορήματος.

• Οι σύγχρονες 1780-1785, διηγήματα

• Οι μοναδικές ιδέες 1794-1797, διηγήματα (επιρροές από Ρουσώ).

 Η ζωή του πατέρα μου (1779) ρεαλιστική ηθογραφία• Ο διεφθαρμένος χωρικός ή οι κίνδυνοι της πόλης (1775) ρεαλιστ. ηθογραφία

•  Η διεφθαρμένη χωριάτισσα (1784) ρεαλιστική ηθογραφία

•  Κύριος Νικόλαος  (1797, αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα (προσωπική

μνήμη+φαντασία= πηγαίος λυρισμός) επιρροή Ρουσσώ

ΣΑΜΟΥΕΛ ΡΙΤΣΑΡΝΤΣΟΝ ΚΑΙ ΑΓΓΛΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΆνθηση αγγλικού μυθιστορήματος:

• Σάμουελ Ρίτσαρντσον• Χένρυ Φίλντινγκ•

Λώρες Στερν•  Όλιβερ Γκόλντσμιθ

5

Page 6: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 6/47

• Φράνσις Μπέρνεϋ (γυναικεία γραφή)

• Τζέιν Ώστεν (γυναικεία γραφή)

 Νέο μυθιστορηματικό είδος: ρεαλιστική απεικόνιση συναισθήματος

• Μορφή

• λογική/χρονολογική διαδοχή

• ρόλος αφηγητή

• θεματική: παρατήρηση, ανάλυση συναισθημάτων (διεύρυνση

μυθιστορηματικής γραφής, σχέσεις ηρώων

-Ρίτσαρντσον (1689-1761)

•  Κλαρίσα Χάρλοου = «αισθηματικό» μυθιστόρημα (άνοιξε δρόμο για

ανάπτυξη αγγλικού και ευρωπαϊκού μυθιστορήματος, υποστηρίχθηκε: από

 Ντιντερό,  Εγκώμιο του Ρίτσαρντσον, Ρουσσώ που τον αναφέρει στο  Νέα

 Ελοΐζα, Λέσσινγκ και Γκαίτε), επίδραση και από Επικίνδυνες σχέσεις, Λακλό.

-Λώρενς Στερν: πρόδρομος μοντέρνου μυθιστορήματος• Τρίστραμ Σάντυ (1760-1767), σατιρικό, πνευματώδες, παραβιάζονται οι

συμβάσεις της μυθιστορηματικής γραφής του 18ου αιώνα (όπως είχαν

καθιερώσει ο Ρίτσαρντσον, ο Ντηφόου και ο Φίλντινγκ:), παρουσία

συγγραφέα στη ροή της αφήγησης, παρεκβάσεις, λευκές σελίδες προς χρήση

του αναγνώστη = αντι-μυθιστόρημα (εμπνεύστηκε ο Ντιντερό κι έγραψε το

 Μοιρολάτρη Ιάκωβο, 1771)

Ο ΝΤΙΝΤΕΡΟ ΚΑΙ Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ• Άρνηση συγγραφέα να ενταχθεί σε γνωστές εκδοχές πεζογραφίας

 Όχι συγκεκριμένο αφηγηματικό πλαίσιο• Ρεαλιστική απεικόνηση πραγματικότητα (δημιουργός ρεαλιστικού

μυθιστορήματος κατά αδερφούς Γκονκούρ)

• Ρεαλισμός Ντντερό: αποστασιοποίηση από πιστή αναπαράσταση (αργότερα

έτσι έκαναν οι: Μπαλζάκ, Ζολά)

 Έργα:

•  Μοναχή, 1760, μυθιστόρημα συμπεριφοράς, το μόνο αμιγές μυθιστόρημα

•  Ανιψιός του Ραμώ, 1761: όχι συμβατικές μορφές διήγησης

•  Μοιρολάτρης Ιάκωβος , 1771: αμφισβητούνται λογοτεχνικοί κανόνες:

παραμβολές, αποστροφή συγγραφέα προς αναγνώστη, αντι-μυθιστόρημα

ΤΟ ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΑλληλογραφία: εξωστρέφεια, κοινωνικότητα, αυθορμητισμός Διαφωτισμού

• επιδίωξη αληθοφάνειας

• Είσοδος πρωτοπρόσωπης αφήγησης στη λογοτεχνία : προσωπική

εξομολόγηση (προάγγελος αυτοβιογραφίας και αυτοβιογραφικού

μυθιστορήματος β΄ήμισυ αίωνα)

Πρότυπο:

•  Επιστολές πορτογαλίδας μοναχής , 1669 του Γκιγιεράγκ (προς άγνωστο

αποδέκτη)

[Εμφανίζεται και αργότερα:  Πάθη του νεαρού Βέρθερου (1774) του Γκαίτε(τείνει προς ημερολογιακή μορφή που προσιδιάζει στον επερχόμενο

ρομαντισμό)]

6

Page 7: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 7/47

Εξελίσσεται με τη δημοσίευση των Περσικών επιστολών (1721) του Μοντεσκιέ• εξωτικό στοιχείο : κυρίαρχη αισθητική τάση εποχής

• κοινωνική κριτική

• δομή σύνθετη: «συρταρωτό μυθιστόρημα»

• αφηγήσεις με χαρακτηριστικά φιλοσοφικού μύθου

Καταξιώθηκε από τους:

-Ρίτσαρντσον (στόχος: μέσα από παραδείγματα καταστάσεων υποδεικνύει δρόμο

ηθικής ακεραιότητας)

•  Κλαρίσα Χάρλοου

•  Πάμελα ή Η ανταμοιβή της αρετής , 1741

-Ρουσσώ (στόχος: είναι δυνατόν να διασωθεί η αρετή από τη φθορά της κοινωνίας)

•  Ιουλία ή Νέα Ελοΐζα (1761,)

Κοινά σημεία:

• αναπαράσταση ερωτικού πάθους μέσα από πολυφωνία επιστολών=αφηγηματική οπτική διαφόρων ηρώων

• Διασταύρωση αλληλογραφίας, ανακοπή

• χρήση πρακτικής εγκιβωτισμού επιστολών = αφανείς σχέσεις συγγραφέα,

αφηγητή, ήρωα και αναγνώστη

• όχι μονοσήμαντη εικόνα ηρώων

Τεχνική αρτιότητα όπως έργο Λακλό,  Επικίνδυνες σχέσεις  , 1782 (απέχει από

ηθικολογία και κοινωνική κριτική που απαιτεί η εποχή).

Η ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προηγούμενα δείγματα αυτοβιογραφικού λόγου:•  Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου•  Δοκίμια του Μονταίν• Ημερολόγιο Πετράρχη• Κείμενα της αρχαιότητας και ρωμαϊκής εποχής

• Γραπτά Πατέρων Εκκλησίας

Ο σύγχρονος αυτοβιογραφικός λόγος εγκαινιάζεται με τα έξι πρώτα βιβλία

 Εξομολογήσεων του Ρουσσώ (1782) [αφορμή: ανώνυμο φυλλάδιο που κατηγορούσε

Ρουσσώ 1764]

Πρόλογος Ρουσσώ: «αυτοβιογραφικό σύμφωνο»: δέσμευση για ειλικρίνεια,Καθορίζονται: λόγος, μέσα, μέγεθος, υποδηλώνει ταύτιση συγγραφέα-ήρωα,

δημιουργεί σχέση με αναγνώστη = διαφορά αυτοβιογραφίας και αυτοβιογραφικού

μυθιστορήματος

 

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 18ο ΑΙΩΝΑΜεγάλη άνθηση μυθιστορήματος.

Παράγοντες που το ευνόησαν:

• καλλιέργεια δράματος

• κρίση παγιωμένων λογοτεχνικών ειδών (κυρίως η τραγωδία)

• δεν υπέστη περιορισμούς κλασικισμού

• ελευθερία έκφρασης (πνεύμα Διαφωτισμού, προσδοκίες εποχής)

7

Page 8: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 8/47

• εκφράζει γυναικείο αναγνωστικό κοινό

• γυναίκες συγγραφείς (οι άνδρες επικεντρώνονται στα «ευγενέστερα είδη»)

• στροφή προς ρεαλιστική γραφή : μυθιστοριογράφος = μάρτυρας εποχής του

(προοιωνίζεται το ρεαλιστικό μυθιστόρημα)

1.3.5 ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Νέα ποίηση:

•  νέα ιδανικά , αντίθετα από κλασικισμό και θεωρία Βολταίρου.

• Στροφή προς λυρικό στοιχείο , ανάδειξη Φύσης ως προτύπου.

• Προσφυγή στο παρελθόν για αναζωογόνηση λυρισμού (παρελθόν:

μεσαιωνικές απαρχές ευρωπαϊκού πολιτισμού), στροφή στις ρίζες τοπικών

λογοτεχνικών, αναδεικνύονται τα λαϊκά τραγούδια

• έμπνευση από πάθη, ευαισθησία, φόβο

Σημαντικότερα δείγματα γραφής:

• Τζέημς Μακφέρσον, Αποσπάσματα αρχαίας ποίησης που συλλέχθηκαν σταόρη της Σκωτίας και μεταφράστηκαν από το γαελικό ή ερσικό πρωτότυπο ,

1760 (ισχυριζόμενος ότι είναι του Οσσιάν, ενός βάρδου του 3ου μ.Χ.) =

μοναδικό φαινόμενο λογοτεχνικής απάτης (μεγάλη επιτυχία) – κεντρικό

μοτίβο ποιημάτων: αναζήτηση αρχέγονου ηρωισμού, μεγαλοπρεπούς

ομορφιάς, αναπόληση παρελθόντος + θλίψη παρόντος

• Ρόμπερτ Μπερνς (αγγλικά/σκωτζέζικα): υμνεί μεγαλείο σκωτσέζικου λαού,

συνεχιστής σατιρικής παράδοσης του Πόουπ, ανανεώνει σατιρικό είδος

(θεματολογία: κοινωνική/θρησκευτική κριτική) πχ  Η προσευχή του καλού Γουίλυ

Ουίλλιαμ Μπλέηκ, αναγγέλλει κατακτήσεις ρομαντισμού, υπέρτατη αξία:δημιουργικότητα, ποιητική φαντασία (στοιχεία κινήματος «Θύελλα και

Ορμή»)

1.3.6 ΘΥΕΛΛΑ ΚΑΙ ΟΡΜΗ (1767-1785)

-Γιόχαν Χέρντερ, Περί της προελεύσεως της γλώσσας :

• η γλώσσα έχει ρίζες στη φύση = η ποίηση οφείλει να είναι φυσική και

αυθόρμητη, να εκφράζει πρωτογενές, πρωτόγονο = φυσική ποίηση

• ιδιοφυές υποκείμενο: ποιητής

• έξω από κανόνες.

• Αυτονομία ποιητικού υποκειμένου , αυτονομία τέχνης και φύσης έναντι

λογικής και κοινωνίας = κίνηση Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή)

Θύελλα και Ορμή:

• Οφείλει το όνομα σε θεατρικό έργο του Κλίνγκερ • Προέκυψε ως αντίδραση στο ρασιοναλισμό του Διαφωτισμού

• Μικρή διάρκεια, αλλά καθοριστικής σημασίας

• Ξεκινά με έργο Χέρντερ, Ημερολόγιο του ταξιδιού μου (1769)

• Τελειώνει με αναχώρηση Γκαίτε για Ιταλία

• Κύριο γνώρισμα: επαναστατικός χαρακτήρας (βαθιά ρήξη με λογοτεχνικό

κατεστημένο εποχής)

Στη δύναμη της λογικής αντιτάσσουν τη δύναμη της ιδιοφυίας

8

Page 9: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 9/47

•  Ήρωες: παράφοροι στα συναισθήματά τους, έξω από κοινωνικές συμβάσεις,

μέτρο και λογική, ευγενείς, αυθεντικοί, δυναμικοί, άμεσοι, με επιθυμίες

•  Έξω από λογοτεχνικές συμβάσεις (ενάντια σε γαλλικό κλασικισμό/αυθεντία

Αριστοτέλη)

• Υπέρ του Σαίξπηρ

• Στόχος λογοτεχνίας: όχι φόβος και ευσπλαχνία (Λέσσινγκ), αλλά τρόμος και

θυμός

• Πολιτική χροιά στη Γερμανία: ζητούμενο= ελευθερία ατόμου, κοινωνική

δικαιοσύνη, τέλος αυθαίρετης εξουσίας φεουδαρχών

• Διαίσθηση πιο σημαντική από λογική

• Φύση πιο αληθινή από κοινωνία

• Λογοτεχνικό είδος: αστικό δράμα και μυθιστόρημα

 Έργα Θύελλας και Ορμής:

• Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου του Γκαίτε (μοντέρνος ευρωπαϊκός μύθος).

Αποσπασματικός χαρακτήρας έργου + υφολογικές διακυμάνσεις επιστολών =

εξομολογητικός τόνος (ταύτιση αναγνώστη με ήρωα). Άποψη Σπινόζα ότι

Θεός=Φύση. Γκαίτε: καλλιτεχνική διάνοια=Φύση – αντιπροσωπευτικό έργο,

επιστολικό μυθιστόρημα, μελαγχολία, ατομικότητα, εσωστρέφεια πάθος

• Χέρντερ,  Ημερολόγιο του ταξιδιού μου (1769) (αφετηρία κινήματος),  Περί 

της προελεύσεως της γλώσσας 

1.3.7 ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ (1786-1805)

Γκαίτε – Σίλλερ: καθορίζουν εποχή γερμανικού κλασικισμού

Αρχίζει με ταξίδι Γκαίτε στην Ιταλία (1786) – τελειώνει με θάνατο Σίλλερ (1805)

Αποστασιοποίηση Γκαίτε από κίνημα «Θύελλα και Ορμή» ήδη από 1776 (Βαϊμάρη:κέντρο γερμανικού κλασικισμού)

• Μοντέλο αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων (αρχέτυπο: αρχαία Ελλάδα)

•  Έργο Βίνκελμαν,  Σκέψεις για τη μίμηση των ελληνικών έργων στη

ζωγραφική και τη γλυπτική, 1755: θεωρητικό πλαίσιο στροφής προς αρχαία

Ελλάδα (ιδανικό γερμανικού κλασικισμού)

• Αρμονία πραγματικότητας-ιδέας, φύσης-ελευθερίας, συναισθήματος-λογικής,

σώματος-πνεύματος, φόρμας-περιεχομένου

• Στόχος λογοτεχνίας : Καλό, Ωραίο, Αγαθό, εκφρασμένο με απλότητα, υψηλό

φρόνημα μέσα από ανθρωπιστική οπτική

Μέτρο, σύνεση, ανεκτικότητα εσωτερική ισορροπία, αγάπη για ζωή καιάνθρωπο (αντί εσωστρέφεια και πάθους της «Θύελλας και Ορμής»

• Στροφή υποκειμένου στον κόσμο (παύει να ασχολείται αποκλειστικά με τον

εαυτό του)

 Νέο είδος μυθιστορήματος (παρουσιάζει πορεία ανθρώπου προς ολοκλήρωση και

εσωτερική αρμονία): Μυθιστόρημα μαθητείας.

Πρότυπο: Τα χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ (1795) του ΓκαίτεΜιμητές: Λούντβιχ Τηκ, Οι περιπλανήσεις του Φραντς Στερνμπάλντ (1798)

Επικριτές: εκπρόσωποι γερμανικού ρομαντισμού (θεωρείται αφελές, γίνεται

αντικείμενο παρωδίας: Ε.Τ.Α. Χόφμαν,  Βίος και πολιτεία του γάτου Μουρ

(1820)

9

Page 10: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 10/47

Ο Γκαίτε έδωσε αίγλη/αξία στο μυθιστόρημα (μέχρι τότε θεωρείτο αναξιοπρεπής

λογοτεχνική δραστηριότητα) και κατέδειξε δυνατότητές του ως αφηγηματικό

μέσο πολύπλοκων/πολυσήμαντων νοημάτων.

 Έργα του:

Μυθιστορήματα:• Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, 1774

•  Εκλεκτικές συγγένειες (πρώιμα δείγματα μαγικού ρεαλισμού)

• Τα χρόνια της περιπλάνησης  (β΄ μέρος  Γουλιέλμου Μάιστερ), 1829

(κολάζ, πρόδρομος μοντέρνου μυθιστορήματος)

Γερμανικές μπαλάντες, 1797 (έγραψαν ο Γκαίτε και ο Σίλλερ):

α. Συνδυάζουν επικά, λυρικά και δραματικά στοιχεία, εκφράζουν κοσμοθεωρία

κλασικισμού (λυρική φόρμα, σκοπός: ηθικών αρχών και φιλοσοφικών/αισθητικώνιδεών, ιδανικά Διαφωτισμού)

β. Ιστορία τραγική ή μυστηριώδης

γ. Δομή νουβέλας σε ομοιοκατάληκτους στίχους

•  Δαχτυλίδι του Πολυκράτη, Σίλλερ•  Εξωτικό, Γκαίτε

Τραγωδία:

Θέματα από ιστορικές πηγές ή αρχαίους μύθους (εγκατάλειψη αστικού δράματος),

διαχρονικά

•  Γουλιέλμος Τέλλος του Σίλλερ (θέμα ιστορικό)

• Φάουστ. Μια τραγωδία του Γκαίτε, 1808 (δραματικό ποίημα, αλληγορία

ανθρώπινης κατάστασης, σύμβολο ευρωπαϊκού πολιτισμού)

1.3.8 ΖΑΝ-ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (1712-1778)

Φιλοσοφικός στοχασμός και ευαισθησία (διαμόρφωσαν τέλος 18ου)

• Καταγγελία κοινωνίας

•  Έκφαση πρωτόγνωρου συναισθηματισμού: αγάπη για ελευθερία, θρησκευτικό

αίσθημα, σφοδρό πάθος αντί για ορθολογισμό και κριτική σκέψη

• Προσδίδει θέση στη φύση (θα κυριαρχήσει στον επερχόμενο ρομαντισμό)

• Κοινή διαπίστωση έργων Ρουσσώ: τα πάντα είναι καλά όταν βγαίνουν από ταχέρια του δημιουργού τους κι εκφυλίζονται από τον άνθρωπο + ο άνθρωπος

είναι φύσει καλός κι ευτυχισμένος (διαφθορά/δυστυχία = κοινωνία)

• Πρόοδος ανθρωπότητας = ηθική/πολιτική παρακμή

• Θέατρο: διαφθορέας ηθών κοινωνίας

• Ατομικισμός

• Προαναγγέλει έργο Σατωμπριάν,  Ποιητικούς στοχασμούς  του Λαμαρτίν,

πεζό/ποιητικό έργο Ουγκώ και Μυσσέ• Ονειροπόληση, γραφικός ρεαλισμός (περιγραφές φύσης/αργοτικής ζωής)

 Έργα:

•  Λόγος στην Ακαδημία της Ντιζόν, 1750•  Λόγος περί της ανισότητας , 1754

10

Page 11: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 11/47

•  Νέα Ελοΐζα (έμμεσος ατομικισμός)

•  Αιμίλιος , 1762 (έμμεσος ατομικισμός)

•  Εξομολογήσεις (άμεσος ατομικισμός)

• Ονειροπολήσεις του μοναχικού ανθρώπου, 1777 (άμεσος ατομικισμός)

 Περί του κοινωνικού συμβολαίου, 1762 (ευαγγέλιο Γάλλων επαναστατών)Δραστηριότητα 22/κεφ.1ο 

1. Για κάθε τίτλο θεατρικού έργου δώστε συγγραφέα και είδος:Ο θνήσκων Κάτων, Γκότσεντ - τραγωδία

Ο θάνατος του Καίσαρα, Βολταίρος - τραγωδίαΟ θρίαμβος του έρωτα, Μαριβώ - κωμωδία

 Διπλή απιστία, Μαριβώ - κωμωδία Η δεσποινίς Σάρα Σάμσον, Λέσσινγκ – δράμα

2. Για κάθε τίτλο μυθιστορήματος δώστε συγγραφέα και γλώσσα :

 Πάμελα, Ρίτσαρτσον - αγγλικά

Τηλεμάχου Τύχαι, Φενελών - γαλλικά

 Μανόν Λεσκώ, Πρεβό - γαλλικά

 Κλαρίσα Χάρλοου, Ρίτσαρτσον - αγγλικά Μοιραλάτρης Ιάκωβος , Ντιντερό - γαλλικά

Τα χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ, Γκαίτε - γερμανικά

Οι περιπλανήσεις του Φραντς Στερνμπάλντ , Τηκ - γερμανικά

Τρίστραμ Σάντυ, Στερν – αγγλικά

ΚΕΦ. 2ο ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΗΜΙΣΥ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ: ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ2.1.2 ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ: ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΙΣΜΟΥΜέσα 18ου: νεοκλασικισμός στο επίκεντρο κριτικής:

Εγκατάλειψη ορθολογισμού και τάση προς συναίσθημα, φαντασία,

ονειροπόληση, μυστήριο, ανήσυχοι ήρωες, ποιητική των ερειπίων/τάφων.

Προ-ρομαντικοί συγγραφείς (μέσα 18ου , ρομαντική ευαισθησία)

 Όχι ταυτόχρονη εκδήλωση, ούτε ίδια χαρακτηριστικά στις ευρωπαϊκές χώρες =δυσκολία ορισμού.

Απαρχή ρομαντισμού:

• 1798: Λυρικές μπαλάντες , Γουέρντσγουερθ και Κόλριτζ. Πρόλογος:

χρήση νέας γλώσσας, έξω από συμβάσεις 18ου αιώνα

• 1798: Δημοσίευση περιοδικού Der Athenaum, αδερφοί Σλέγκελ  =

μανιφέστα νέας αισθητικής, Γερμανία

• Ζερμαίν ντε Σταλ ,  Περί της Γερμανίας : θέτει βάσεις γαλλικού

ρομαντισμού (εκθειάζει ελευθερία έκφρασης, αντιπαραθέτει

ρασιοναλισμό γαλλικής λογοτεχνίας με γερμανικό ιδεαλισμό πουεκκόλαψε νέα λυρική/μυστικιστική ποίηση)

Αποχώρηση ρομαντισμού: 1830 πρώτα σε Αγγλία, Γερμανία και μετά Γαλλία,

Ρωσία (όχι ριζική απόρριψη από βαλκανικούς λαούς)

Ρομαντισμός (αντίθετα από κλασικισμό):

• Ο ρομαντικός συγγραφέας εκμυστηρεύεται χαρές/λύπες, έξαρση λυρισμού

• Πηγές έμπνευσης: (όχι στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα) στην ιστορία

κάθε λαού (ανακαλύπτει Μεσαίωνα)

• Βάση (όχι η λογική): ευαισθησία

• Αντί honnete homme, ανήσυχος ήρωας, διχασμένος, ψάχνει ολοκλήρωση

11

Page 12: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 12/47

•  Όχι κανόνες/συμβατικότητες, απόλυτη ελευθερία συγγραφέα στη

θεματική και το μορφικό πλαίσιο

• Ατομικισμός , ελεύθερη φαντασία και προσωπική έμπνευση,

 υποκειμενικότητα, υπέρβαση προσωπικής περιπέτειας, άνθρωπος, μοίρα

• Ρομαντικός λυρισμός, έκφραση περιβάλλωντος κόσμου μέσα από

έκφραση «εγώ» (Ουγκώ, αρχηγός γαλλικής ρομαντικής σχολής)

• Ρομαντικός καλλιτέχνης: αντικείμενο θαυμασμού, επαναστατικός

χαρακτήρας ενάντια άρχουσας τάξης, διαπιστώνει διάσταση ανάμεσα σε

προσδοκίες και πραγματικότητα: ακραίος πεσιμισμός, απομόνωση,

αποξένωση από κοινωνία

• Αναζήτηση ιστορικού παρελθόντος, προσωπικών αναμνήσεων, θρησκείας

• Ονειροπόληση, εμμονή στην αισθητική του τρόμου και του θανάτου

2.1.3 Η «ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ» Έκφραση του ρομαντισμού: «η αρρώστια του αιώνα» (Νόβαλις, Σατωμπριάν)

Αβεβαιότητα, υπαρξιακή αγωνία, πεπερασμένο κόσμου, εξαπάτηση,

απογοήτευση = ακραία συμπεριφορά ρομαντικού ήρωα, επιβεβαίωση Εγώ,

δίψα για ολοκλήρωση, χρόνος, πρόωρη γήρανση, τάση αυτοκτονίας: ύψιστη

έκφραση απόλυτης μελαγχολίας, προσδοκία βίαιου θανάτου

[Παρατείνεται από sleen (κατάσταση βαθιάς μελαγχολίας + Κακό) Σαρλ Μπωντλαίρ, βρίσκει έκφραση στην «παρακμιακή» συμπεριφορά τέλη 19ου,

περνά στο ρεαλιστικό μυθιστόρημα (πχ  Γκυστάβ Φλωμπέρ: ήρωες=κράμα

ονείρων και απόγνωσης)]

2.1.4. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑΠοίηση - Σαιξπηρική παράδοση: ελευθερία ρομαντισμού - Ιστορικό μυθιστόρημα

Ποιητές:

• Wordsworth (1770-1850), ποιητής της φύσης, απλότητα, εσωτερικότητα,

καθημερινή ζωή βοσκών/χωρικών + Κόλριτζ =  Λυρικές Μπαλάντες , 1798

(πανευρωπαϊκό μανιφέστο για νέα ευαισθησία)

• Κόλριτζ (1772-1834), ποιητής, φιλόσοφος, δραματουργός, μεταφραστής,

κριτικός, εκφραστής ιδεαλισμού (ενάντια σε ορθολογισμό Διαφωτισμού),επανάσταση ποιητικής αισθητικής και αναγέννηση θρησκευτικού στοιχείου.

Απομακρύνθηκε από πανθεϊσμό Wordsworth , στράφηκε προς

φαντασία/μεταφυσική. Ποίημα «Kubla Khan»: παραισθητικός λυρισμός

(προαναγγέλει γραφή Νερβάλ)

• Σέλλεϋ (1792-1882), ο πιο ρομαντικός (επηρέασε Τέννυσον, Σουίνμπερν,

Γέητς), συναίσθημα + φιλοσοφικές ιδέες (ιδεαλιστικός πλατωνισμός). Έργα:

 Αλάστωρ ή το πνεύμα της μοναξιάς , 1816 (ύμνος φύσης Wordsworth +

πεσιμισμός), Προμηθέας λυόμενος , 1820

• Μπάυρον (1788-1824), προκάλεσε «βυρωνισμό» και «βυρωνολατρεία».

 Έργα: Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ  (επικολυρικό ποίημα με

αυτοβιογραφικά στοιχεία),  Δον Ζουάν (στον αντίποδα του ρομαντισμού).Κλασικισμός + ρομαντισμός

12

Page 13: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 13/47

• Κητς (1795-1821), γοητεύτηκε από αρχαίο ελληνικό πνεύμα, δημιούργησε

μύθους. Έργα:  Ενδυμίων (1818),  Ωδές  (1818-1819, σημάδεψε ευρωπαϊκό

ρομαντισμό)

• Μπλέηκ (1757-1827)

2.1.4 Ο ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑΡίζες ρομαντισμού: προ-ρομαντική ευαισθησία Ρουσσώ ( Νέα Ελοΐζα,

 Εξομολογήσεις – ονειροπόληση, ευαισθησία, φαντασία)

 Νέο κύμα ρομαντικής ευαισθησίας τέλη 18ου αιώνα γεφυρώνει χάσμα θνήσκοντα

κλασικισμού/ρασιοναλισμού και ρομαντισμό:

• Μαντάμ ντε Σαλ • Μπενζαμέν Κονστάν• Σατωμπριάν

Γαλλικός ρομαντισμός: χαρακτηριστικά επανάστασης, αμφισβήτηση αρχών,

περιεχομένου και ειδών λογοτεχνίας, αντιπαράθεση με τραγωδία και αρχή τριώνενοτήτων/κλασική αισθητική/αλεξανδρινό στίχο, εξέγερση ενάντια σε όσους

αντιδρούσαν σε ιστορική αλλαγή (εμπλοκή ρομαντικών με πολιτική: Λαμαρτίν,Ουγκώ, Μυσσέ)

Αρχή ρομαντισμού: δημοσίευση Ποιητικοί στοχασμοί , Λαμαρτίν, 1820

Αρχικά δύο ομάδες ρομαντικών:  α. πιο συντηρητική (Ουγκώ, Βινύ), β. πιο

φιλελεύθερη (Σταντάλ, Μεριμέ)

1827, δημοσίευση Πρόλογος   Κρόμγουελ,  Ουγκώ (μεταστροφή προς

φιλελευθερισμό, αρχηγός ρομαντικής σχολής)

1830, σφοδρή αντιπαράθεση οπαδών κλασικισμού και νέας αισθητικής: «μάχητου  Ερνάνη»: στον πρόλογο ο Ουγκώ ορίζει το ρομαντισμό ως ο

«φιλελευθερισμός στη λογοτεχνία»: διεύρυνση ρομαντισμού. Ερωτήματα

αρμονία/τάξη κόσμου, ανθρώπινη μοίρα

1840 τέλος ρομαντισμού (1843: αποτυχία  Βυγράβων, Ουγκώ, 1847: τελευταίο

μυθιστόρημα Μπαλζάκ)• Μυσσέ: λυρική ποίηση

• Ουγκώ: στοχασμοί σε μεγάλα θέματα εποχής, εκπολιτιστική αποστολή

ποιητή

• Λαμαρτίν, Βινύ, Γεωργία Σάνδη: επιθυμία μεταφοράς λογοτεχνίας στις

λαϊκές μάζες (κάτι που το φοβάται η άρχουσα τάξη)• Βινύ, Πεπρωμένα (ποίηση)

• Μπαλζάκ,• Ουγκώ ( Ενατενίσεις , 1856 – Θρύλος των αιώνων).

2.1.5 Ο ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ (1798-1830)

Ρομαντισμός ως αντίδραση στον κλασικισμό, συνέχεια «Θύελλας και Ορμής»:

• Στροφή προς φύση

• Συναίσθημα

• μουσικότητα γλώσσας

• παράδοξο, μεταφυσική, φαντασία• εξιδανίκευση τέχνης , χωρίς όρια ελευθερία ιδιοφυΐας καλλιτέχνη

13

Page 14: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 14/47

• ενδιαφέρον για ασυνείδητο, ερωτικό πάθος, όνειρα, εμμονές, ψυχικές

διαταραχές

• ανάγκη δημιουργίας λαϊκής ποίησης και νέας μυθολογίας

• ασχολήθηκε με προφορική παράδοση, λαϊκά τραγούδια, παραμύθια

Ιδιαιτερότητες γερμανικού ρομαντισμού:

• αποσπασματικότητα ποιητικής δημιουργίας : σκοπός τέχνης=καταγραφή

απεραντοσύνη φύσης/ανθρώπινης φύσης (Φρήντριχ Σλέγκελ ) – άρνηση

ποιητή να ολοκληρώσει έργο του (έμμεση αναφορά στα ανείπωτα)

• σύζευξη διαφορετικών αφηγηματικών ειδών (ποίηση+πεζογραφία ή

θέατρο σε ένα έργο): ανανέωση λογοτεχνίας + υπονόμευση ψευδαίσθησης

ότι το άπειρο μπορεί να εγγραφεί στην τέχνη (ιδέα κλασικισμού)

• σύνδεση λογοτεχνίας με άλλες τέχνες και με μη λογοτεχνικά κείμενα

• ενδιαφέρον ρομαντικών για σχέση γλώσσας-μουσικής, ποίησης-

φιλοσοφίας, ειρωνεία/συναισθησία ως εκφραστικά μέσα, παραμύθι ως

λόγια έκφραση

Εκπρόσωποι γερμανικού ρομαντισμού:

• αδέλφια Φρήντριχ και Αύγουστος Σλέγκελ : θεωρητική βάση

• Νόβαλις, Ύμνους στη νύχτα (έργο γραμμένο σε πρόζα, επηρέασε

λεξιλόγιο ρομαντισμού, ανέδειξε εξιδανικευμένη γυναίκα ως κύριο θέμα

ρομαντικής ποίησης)

• Λούντβηχ Τηκ (ερωτική επιθυμία ως αρχαϊκή δύναμη αντίθετη στην

πατριαρχική κοινωνία, με αλληγορικούς όρους)

• Ε.Τ.Α Χόφμαν, παραμύθια, ασυνείδητο, ψυχικές διαταραχές ως

προϋπόθεση ύπαρξης τέχνης/πολιτισμού

2.2 ΠΟΙΗΣΗ2.2.5 Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣΑντίδραση ρομαντικής ποίησης στον κλασικισμό:

•  νέα θέματα

• ανάδειξη ποιητικής αξίας καθημερινότητας (Wordsworth)

• Ουγκώ: εικόνες οικογενειακής/αγροτικής ζωής, θέμα παιδικής ηλικίας

2.2.6 ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΗ (κύριο γνώρισμα λυρικού ρομαντισμού)

Φύση: έμπιστη φίλη, διαφυλάσσει αναμνήσεις, αντικείμενο λατρείας, σύμβολοπροσωπικών συγκινήσεων ποιητή όπου διακρίνει/λατρεύει δύναμη Δημιουργού

Ποιητής: διχασμένος μπροστά θέαμα φύσης. Ομορφιά (αισθητική/καλλιτεχνική

ηδονή) – αποστροφή για φύση που είναι αδιάφορη στην ανθρώπινη μοίρα, φύση

ως θάνατος. Αναζήτηση απαντήσεων σε μεταφυσικά ερωτήματα

2.2.7 ΕΠΙΚΟΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗΠοιήματα επικού χαρακτήρα:

• φαντασία + συναίσθημα + διηγήσεις μακρινού παρελθόντος = αναγέννηση

είδους

• διατηρείται τόνος παραδοσιακής επικής ποίησης• σύντομες συνθέσεις

14

Page 15: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 15/47

• θεματολογία:παραδόσεις/εθνική ιστορία/εξωτικοί θρύλοι/φαντασία ποιητή

 Έργα:

• Ο κυρ Θαδδαίος , 1834, Αδάμ Μιτσκιέβιτς (Πολωνός)

•  Η Σάγκα του Φρίτιοφ, Τεγκνέρ, εθνικός ποιητής Σουηδίας (έμπνευση

από σκανδιναβικές σάγκα)

• Ο έκθετος Μαυριτανός , Σαβέδρα (έμπνευση από ισπανικό ρομανθέρο)

2.2.9 ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΓΟΥΕΡΝΤΣΓΟΥΕΡΘ ( WORDSWORTH)Από τις ηγετικές φυσιογνωμίες αγγλικού ρομαντισμού

Αντιτάχθηκε στην ιεραρχία και συμβάσεις ποιητικών ειδών.

Πρόλογος (1800) στη συλλογή  Λυρικές μπαλάντες (που είχε κάνει με Κόλριτζ):

 νέα ποιητική θεωρία (στροφή προς καθημερινή ζωή, οικεία/ελεύθερη/πραγματική

γλώσσα ανθρώπων, ποίηση ως αυθόρμητο ξέσπασμα συναισθημάτων

Ποίηση Γουέρντσγουερθ:

• φύση: αίσθηση δέους=Υψηλό ως μεγαλείο/απεραντοσύνη/τρόμου

φυσικών φαινομένων (όχι ως ευγενικό/ιδεώδες ρητορικής τέχνης)• άνθρωποι πατρίδας του

• εξιδανικευμένη βουκολική ζωή (ενάντια σε κουλτούρα μαζικής

αστικοποίησης)

• έντονο αυτοβιογραφικό στοιχείο

• προσωπικό συναίσθημα, μνήμη

• κοινωνικό ενδιαφέρον + ατομική εμπειρία

• Κορωνίδα έργου του: ποίημα «Πρελούδιο» (πνευματική πορεία ποιητή)

2.2.10 Σ.Τ. ΚΟΛΡΙΤΖ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ

Κορυφαία μορφή αγγλικού ρομαντισμού• έντονα μεταφυσική ποίηση

•  Λογοτεχνική βιογραφία, 1817 (φιλοσοφικός στοχασμός + ποιητική κριτική με

αυτοβιογραφικές αναφορές)

Ποίηση Κόλριτζ = ως παράγωγο φαντασίας + διάμεσο θέσεών του περί ποιητικής

Φαντασία:

• Η φαντασία ως αντικείμενο, πηγή και στόχο της ποίησης = θεμελιώδης αρχή

ρομαντισμού

• Ζωτική αρχή και θεμέλιο ανθρώπινης γνώσης

• Επανάληψη αιώνιας πράξης δημιουργίας στον πεπερασμένο ανθρώπινο νου

• Ρόλος φαντασίας στην ποίηση: συνθετική/μαγική δύναμη, φορέαςπρόσληψης/δημιουργίας (εξισορρόπηση αντιθέτων), ενοποιεί στοιχεία

ποιήματος, συνδέει εσωτερικό εαυτό ποιητή με εξωτερικό κόσμο

Σημαντικά έργα του:

• Ποίημα «Κούμπλα Χαν», 1798 (έμπνευση από όραμα=ημιτελές,

συναισθησία, εξωτικές αναφορές, οραματικός χαρακτήρας,

μουσικότητα+εικονοποιία, ηδονή+ποιητική φαντασία, λυρική αναπαράσταση

φύσης, αποσπασματικότητα, αντίθεση= αντιπροσωπευτικό ρομαντικής

αισθητικής)

• Ποίημα «Μπαλάντα του γέρου ναυτικού», 1789 (περί ποιητικής)

2.3 ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΔύο σημαντικά προβλήματα:

15

Page 16: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 16/47

• Αχαλίνωτη ρομαντική φαντασία ασύμβατη με αυστηρά πλαίσια θεατρικού

λόγου (σκηνοθετική/σκηνογραφική δυσκολία)

• Ασυμβατότητα ρομαντισμού – θεάτρου: θέατρο=πρωταγωνιστές πρόσωπα

που δημιουργεί συγγραφέας, ρομαντισμός=προσωπικότητα συγγραφέα

Κυριαρχούν δύο θεατρικά είδη: τραγωδία/δράμα – κωμωδίαΡομαντισμός: μεταμόρφωση τραγωδίας, εγκατάλειψη αστικού δράματος, νέες μορφές

δραματικής έκφρασης: δραματικό ποίημα, ρομαντικό ιστορικό δράμα

2.3.1 ΤΟ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑΔιαφοροποίηση από συμβατικά θεατρικά έργα:

• Αγνοεί θεατρικές συμβάσεις /σκηνικά προβλήματα (δεν μπορεί να παιχτεί στη

σκηνή)

• Δίνει διέξοδο σε δημιουργική φαντασία

•  Όχι δομή/συνοχή θεατρικού έργου : αλληλουχία σκηνών ασύνδετων, απουσία

πλοκής, απουσία ενότητας χώρου/χρόνου• Θεματική: ιδέες ρομαντισμού

 Έργα:

•  Μάνφρεντ, 1817, Μπάυρον (σημάδεψε ρομαντισμό, επίδραση Φάουστ,

Γκαίτε), ένας πρωταγωνιστής – μονόλογος αντί διαλόγου (αντίθεση με ουσία

δραματικής τέχνης)

•  Λορεντζάτσιο, 1834, Μυσσέ («θέαμα της πολυθρόνας») – πολιτικός

πεσιμισμός

2.3.2 ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟ ΔΡΑΜΑΡομαντικό δράμα: αντίδραση στο αστικό = ιστορικό δράμα

Επανάσταση στο θέατρο: παρουσία ιστορίας (αποτύπωση μεταμορφώσεων

κοινωνίας, στιγμές εθνικής ιστορίας., ερμηνεία παρόντος μέσω του παρελθόντος)

Ιστορία: αναπαράσταση κοινωνίας

Παρουσία έρωτα (όχι σύγχυση με τραγικό πάθος κλασικής τραγωδίας): ερωτικό

πάθος=απόλυτη αξία απέναντι σε διεφθαρμένη κοινωνία (αντίθεση με ηθική)

Επίδραση Σαίξπηρ: σχέσεις διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων (σαιξπηρικό πρότυπο

= ελευθερία στη δράση και σύνθεση, συνύπαρξη τραγικού/κωμικού)

Επίδραση γερμανικών προτύπων: από ΣίλλερΕπίδραση από ισπανικό θέατρο: Λόπε ντε Βέγκα και Καλντερόν

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΟΝ ΚΡΟΜΓΟΥΕΛ (1827): ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΥΘΕΑΤΡΟΥ

 Έμμετρο δράμα: Κρόμγουελ, 1827, Ουγκώ

Στόχος Ουγκώ: να συμπυκνώσει τις θέσεις του για ένα ιστορικό ρομαντικό δράμα

(μανιφέστο ρομαντισμού)

• Γενική θεώρηση πορείας πολιτισμού: α. πρωτόγονη εποχή=λυρική ποίηση, β.

αρχαιότητα=εποποιία, γ. σύγχρονη εποχή (χριστιανισμός)=δράμα΄

16

Page 17: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 17/47

• Δράμα = πλήρη εικόνα πραγματικότητας (όπως φύση: άσχημο+ωραίο,

 υψηλό+γκροτέσκο, τραγικό+κωμικό, καλό+κακό)

• Αποδέσμευση από δύο εκ των τριών αριστοτελικών ενοτήτων. Παραμένει

μόνο η ενότητα δράσης (ενιαία πλοκή)

•  Όχι απόρριψη στίχου (έμμετρος λόγος=συμπυκνωμένη σκέψη)

• Πρότυπο: Σαίξπηρ

• «καθολικό» έργο που αγκαλιάζει όλες τις εκφάνσεις ανθρώπινης υπόστασης =

μυθιστόρημα

2.3.3 ΚΩΜΩΔΙΑΙστορική και ποιητική/φανταστική κωμωδία (όχι ηθών/χαρακτήρων)

Ιστορική κωμωδία:

• Ενδιαφέρον ρομαντισμού για ιστορία και φοκλόρ

• Κυρίως στη Γαλλία

• Θεματική: δευτερεύονται επεισόδια ιστορικών γεγονότων (ανθρώπινες

αδυναμίες)

• Αίσιο τέλος

Ποιητική και φανταστική κωμωδία:

• Πρωτότυποι/αστείοι χαρακτήρες

• Απρόβλεπτη εξέλιξη

• Ελεύθερη φαντασία = όρια υπερβολής

Σάτιρα: ρωσική σκηνή –  Επιθεωρητής , Γκόγκολ (όρια παρωδίας)

2.4 ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΠοίηση/θέατρο: ρήξη με κλασικισμό

Μυθιστόρημα: όχι τόσο εμφανείς μεταβολές, στοιχεία από τέλη 18ου αιώναΑφετηρία: Βέρθερος, Γκαίτε και Νέα Ελοΐζα, ΡουσσώΚαθαρά ρομαντικό μυθιστόρημα: Ιστορικό (μόνο σε Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία)

• Υποκειμενισμός ρομαντισμού (συγγραφέας σε πρώτο πλάνο: πρωταγωνιστής)

 – Αντικειμενικότητα: β΄ ήμισυ 19ου από Φλωμπέρ και Τουργκένιεφ.

Μεγαλύτεροι μυθιστοριογράφοι: ξέφυγαν από επιταγές ρομαντισμού

(Σταντάλ και Μπαλζάκ)

• Θεματολογία: ερωτικό πάθος ως απόλυτη αξία (κόντρα σε ηθική/κοινωνία)

• Απόλυτη ελευθερία στην έκφραση συναισθήματος

• Φύση: σύμβολο συγκινήσεων (εξωτερίκευση συναισθήματος)

• Στοιχεία που προμηνύουν ρεαλισμό: λεπτομερείς περιγραφές αντικειμένων,σημασία στην αποτύπωση καθημερινών εικόνων, αναφορές σε υλικά στοιχεία

• Φλύαρες περιγραφές , πομπώδες ύφος, τάση για υπερβολή, εξάρσεις =

μυθιστόρημα πρώτου ήμισυ 19ου αιώνα (εξαιρείται ιστορικό μυθιστόρημα)

• Εξέγερση ρομαντικής φύσης κατά κοινωνίας και ηθικής

2.4.1 ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΠροσωπικά βιώματα συγγραφέα (τάση τέλη 18ου)

• εξομολογητικό+αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα (γάλλοι ρομαντικοί – ρεύμα

αισθαντικότητας 18ου αιώνα, πεζογραφία)

 υπεράσπιση έρωτα και δικαιωμάτων γυναίκας• εξιδανίκευση πάθους: σύνδεση με λατρεία φύσης

17

Page 18: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 18/47

 Έργα:

• Ούγκο Φώσκολο, Τελευταία γράμματα του Ιάκωβου Όρτις , 1798 (ποιητικά

στοιχεία ρομαντισμού + πατριωτισμός, ερωτικό πάθος, απόγνωση,

αυτοκτονία)

• Σατωμπριάν,  Ρενέ , 1802 (εν μέρει αυτοβιογραφικό, ιδέα κενού, «αρρώστια

του αιώνα», αμφισβητεί κοινωνία) – βιβλίο-σταθμός

• Γεωργία Σάνδη,  Λέλια (απόγειο γαλλικού ρομαντισμού) αντίθεση με

συμβατικό γάμο που επιβάλλει αστική κοινωνία – μίμηση από γυναίκες

μυθιστοριογράφους σε Πολωνία, Ρωσία, Ισπανία

2.4.2 ΕΞΩΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΕξωτικό στοιχείο, τάση για φυγή/περιπέτεια: γοητεύουν ρομαντική ψυχή = εξωτισμός

Το δρόμο άνοιξε ο Σατωμπριάν, Αταλά, 1801: ταξίδι στην Αμερική/Ινδιάνοι: μύθος

του «καλού άγριου» σε αρμονία με φύση = εξωτικές περιγραφές + τοπικά

τραγούδια/σχόλια/ήθη/συνήθειες Ινδιάνων. Στόχος: υπεράσπιση του καθολικισμού,ανάδειξη θρησκευτικού στοιχείου

Την εξάπλωση του εξωτικού μυθιστορήματος βοήθησε η περιέργεια του κοινού από

εκλαϊκεύσεις επιστημονικών συγγραμμάτων και η αποκατάσταση της ειρήνης στην

Ευρώπη.

• Μακρινές χώρες (Ανατολή και μεσογειακές χώρες)

• Ποικιλία εικόνων/εντυπώσεων διάφορων φυλών/κοινωνιών

• Τοπικό χρώμα και θεσμοί ξένων λαών

•  Νέος τύπος συγγραφέα : ταξιδιώτης (μεταδίδει συναισθήματα και προσωπικές

εντυπώσεις)

2.4.3 ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΓΡΑΦΗΠρώτο δείγμα: Εξομολογήσεις , ΡουσσώΑτομικισμός, μοναδικότητα ατόμου (ρομαντισμός)

Σατωμπριάν,  Απομνημονεύματα πέρα του τάφου (1848-1850) – συνυφαίνεται ο

ιστορικός χρόνος και ο χρόνος του βίου (όχι δέσμευση για ακρίβεια ισχυρισμών του:

αντίθετα από Ρουσσώ)

2.4.4 ΓΟΤΘΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΔΙΗΓΗΜΑΓοτθικό ή μαύρο μυθιστόρημα.

Στόχοι: α. πρόκληση φόβου στον αναγνώστη, β. καθησυχασμός, κάθαρση(κοντά σε κλασική τραγωδία και ρομαντικό δράμα)

•  Ήρωες: σατανική υπόσταση

• Φύση : έλξη/προδιάθεση για τρόμο

Αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα: εξερευνά σκοτεινή πλευρά ανθρώπινης ψυχής =

συμβάλλει στην εδραίωση του φανταστικού στοιχείου στη λογοτεχνία

Εντύπωση γοτθικού μυθιστορήματος: σαν παραμύθια για παιδιά (Χανς Κρίστιαν

Άντερσεν/αδελφών Γκριμ/Χόφμαν: μυθικά στοιχεία/φαντασιώσεις/δύσμορφα όντα):

Διαφορά γοτθικού μυθιστορήματος από παραμύθι: κατασκευή τρόμου = όχιπαιδευτικό έργο παραμυθιού

18

Page 19: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 19/47

Λαϊκέςδοξασίες και θρύλων=εισαγωγή πεζογραφίας στον κόσμο του φανταστικού

 Έργα:

• Το φρούριο του Οτράντο, Οράτιου Ουώλπολ , 1764

• Τα μυστήρια του Ουντόλφο, Ανν Ράντκλιφ, 1794

• Ο καλόγερος , Μάθιου Λιούις, 1796

• Φρανκεστάιν ή ο σύγχρονος Προμηθέας , Μαίρης Σέλλεϋ, 1818

2.4.5 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΙ ΟΥΩΛΤΕΡ ΣΚΩΤ (1771-1832)

Καινοτομία 19ου αιώνα. Είδος καθαρά ρομαντικό (1815-1850). Η άνθησή του

συνδέεται με ανανέωση ιστορικών σπουδών και φιλοσοφία Χέγκελ.

• Προτίμηση ρομαντισμού για παρελθόν

• + λατρεία φύσης, γραφικά τοπία

• +τοπικό χρώμα

• +αγάπη κοινού για περιπέτεια

Πρώτο ιστορικό μυθιστόρημα: Ουώλτερ Σκωτ• Ουέιβερλυ, 1814 (θέμα: ανασύνθεση ολόκληρης εποχής, ιστορικό παρελθόν)

•  Ιβανόη, 1820 (αγγλικό θέμα, ιστορικές αλλαγές χώρας)

Μιμητές Σκωτ:

• Αλφρέντ ντε Βινύ, Σενκ-Μαρς , 1826

• Ουγκώ, Παναγία των Παρισίων, 1831

• Μπαλζάκ, Οι Σουάνοι, 1829

• Προσπέρ Μεριμέ, Το χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ΄, 1829

Ιστορικό μυθιστόρημα: ξεχωριστή αξία σε χώρες όπου ρομαντικό κίνημα=

εθνικοαπελευθερωτικές κινήσεις:

• Ιταλία: Μαντζόνι,  Λογοδοσμένοι (σύζευξη ιστορίας/μυθοπλασίας)

• Ρωσία (λογοκρισία=δράση σε μακρινό παρελθόν): Γκόγκολ, Τάρας 

 Μπούλμπα (1832), Πούσκιν, Κόρη του καπετάνιου (1836)

1830: πάλη ρομαντισμού με ροπή προς ρεαλισμό

Παρελθόν = ελκυστικότερο από παρόν (για ρομαντικό συγγραφέα)

2.4.6 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ: Η ΠΑΝΑΓΙΑΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ, 1831

Μετά το 1820 (επίδραση έργων Σκωτ, πρότυπα ηρώων αντιπροσωπευτικά εκάστοτε

εποχής)

Μυθιστόρημα: εκφράζει, όσο και το θέατρο, δραματικές εκφάνσεις ανθρώπινης

 ύπαρξης = Όχι παράθεση ανεξάρτητων επεισοδίων (αισθηματικό μυθιστόρημα),

αλλά σύνθετος μηχανισμός αφήγησης.

Ουγκώ, Παναγία των Παρισίων, 1831 (μεσαιωνικό Παρίσι 15ου)

• πρωταγωνιστής έργου: γοτθικό μνημείο (σύμβολο ιστορίας περιόδου)

• πανοραμικές απόψεις πόλης

• μεγαλείο/αθλιότητα κοινωνικού συνόλου

19

Page 20: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 20/47

•  νοοτροπία εποχής, ανάδυση νέας δύναμης βιβλίου

2.4.7 ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ: ΝΙΚΟΛΑΪ ΓΚΟΓΚΟΛ (1809-1852)

-Νικολάι Γκόγκολ : δημιουργός σύγχρονου ρώσικου μυθιστορήματος/θεατρικός

συγγραφέας/διηγηματογράφος. [ρομαντικός; (έλξη για φανταστικό) ή πρώτοςεκπρόσωπος ρεαλισμού στη Ρωσία;] Συνυπάρχει σατιρικό + τραγικό

•  Παλτό, (1842)

•  Νεκρές ψυχές (1842)

2.4.10 Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΟΥΓΚΩ (1802-1885)Ο μεγαλύτερος ποιητής της Γαλλίας, μυθιστοριογράφος, αναμορφωτής θεάτρου,

πολιτικός, φιλέλληνας, κοινωνικός μεταρρυθμιστής = αρχηγός ρομαντικής σχολής

Ρήξη με κλασικισμό – θρίαμβος ρομαντικού θεάτρου

Θεατρικά/δραματικά έργα:

 Ερνάνης , 1830•  Λουκρητία Βοργία, 1833

•  Ρούι Μπλας , 1838

Κοινωνική/παιδευτική/εκπολιτιστική αποστολή ποιητή. Καθοδηγεί στην αλήθεια.

Ποιήση:

•  Ωδές και μπαλάντες , 1826

•  Ανατολίτικα, 1829

• Φθινοπωρινά φύλλα, 1831

•  Ακτίνες και σκιές , 1840

•  Ενατενίσεις , 1856 (ελεγειακός τόνος, χαμός κόρης του)

Σατιρικό πνεύμα Ουγκώ:• Τιμωρίες, 1853

•  Ναπολέων ο Μικρός , 1852

Εποποιία:

• Θρύλος των αιώνων (τρεις σειρές, 1859, 1876, 1883, ιστορία ανθρωπότητας)

•  Άθλιοι, 1862 (ουμανιστικός χαρακτήρας βιβλίου, εμπεριέχει όλα τα γνωστά

λογοτεχνικά είδη: ιστορία, εποποιία, κωμωδία, δράμα, αστυνομικό,

αισθηματικό μυθιστόρημα, φιλοσοφικό δοκίμιο) = μυθιστόρημα

μυθιστορημάτων

2.4.11 ΑΠΟ ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ1830: αλλαγή στη λογοτεχνία = εγκυκλοπαιδικου τύπου προσέγγιση

πραγματικότητας (σημασία στον υλικό κόσμο)

• Ψυχολογία ρομαντικού ήρωα + ρεαλισμός περιγραφής πραγματικότητας

Ρεαλισμός Σταντάλ:•  Κόκκινο και το μαύρο (1830, εξέλιξη προσωπικότητας ήρωα: μυθιστόρημα

μαθητείας)

•  Μοναστήρι της Πάρμας (1839)

Χαρακτηριστικά:

• Πηγές έμπνευσης: πραγματικές ιστορίες

• Συγκέντρωση ιστορικών στοιχείων ( Μοναστήρι της Πάρμας )

20

Page 21: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 21/47

•  Ήρωες: ρομαντικές φιγούρες

• Αποφυγή εξομολογητικού τόνου και άκρατου συναισθηματισμού

• Σύγκρουση ήρωα με εαυτό του και με κοινωνία: ψυχολογική μελέτη +

κοινωνικό πανόραμα (Το Κόκκινο και το μαύρο)

ΑΓΓΛΙΑ: στροφή προς ρεαλισμό συμπίπτει με βιομηχανική ανάπτυξη κ συνέπειές

στην κοινωνία (βικτωριανή εποχή):

• Κάρολος Ντίκενς, Όλιβερ Τουίστ  (1838),  Δαυίδ Κόππερφιλντ  (1850) – 

κοινωνική αδικία, παιδική ηλικία ως θύμα εκμετάλλευσης

Ρεύμα ρεαλισμού αναπτύσσεται μετά το 1857: Γκυστάβ Φλωμπέρ = αρχηγός

ρεαλιστικής σχολής με το Μαντάμ Μποβαρύ.

2.4.13 ΟΝΟΡΕ ΝΤΕ ΜΠΑΛΖΑΚ (1799-1850) ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΩΜΩΔΙΑ Ονόρε ντε Μπαλζάκ: ιστορικός των ηθών, εμφανίζει μυθιστορηματικά πρόσωπα και

σε άλλα έργα του: «μπαλζακικός» κόσμος- Μπαρμπα-Γκοριό, 1835 (ιστορία ηθών εποχής)

- Ανθρώπινη κωμωδία (κοινωνία εποχής του)

Χαρακτηριστικά:

• Παρατήρηση αντικειμένου

• πρωτόγνωρα για λογοτεχνία χαρακτηριστικά: υλικά αγαθά, αντικείμενα,

κοινωνικά γεγονότα, καθημερινότητα

• Περιγραφή χώρου: ψυχολογική αξία

• Πιστή αναπαράσταση πραγματικότητας + κρυφές στιγμές ανθρώπινης

δράσης/συνείδησης

• Κοινωνική αδικία (ιστορία και κριτική κοινωνίας)

Δραστηριότητα 28/κεφ.2ο 

Αντιστοιχίστε έργα-συγγραφείς:

Γκόγκολ – Το παλτό, Ο επιθεωρητής 

Σατωμπριάν –  Αταλά, Ρενέ

Μπάυρον - Μάνφρεντ 

Χάινε –  Βιβλίο των τραγουδιών

Σκωτ –  Ιβανόης  

Λαμαρτίνος –  Ποιητικοί στοχασμοί 

Σταντάλ – Το κόκκινο και το μαύρο

Ουγκώ –  Ερνάνης, Παναγία των Παρισίων, Ενατενίσεις Ντίκενς –  Μεγάλες προσδοκίες 

Μυσσέ –  Λορεντζάτσιο 

Δραστηριότητα 29/κεφ.2ο 

Για κάθε έργο προσδιορίστε συγγραφέα, είδος, γλώσσα:

 Λυρικές μπαλάντες – Γουέρντσγουέρθ/Κόλριτζ, ποίηση, αγγλικά

 Βυργράβοι – Ουγκώ, θέατρο, γαλλικά

 Η κόρη του καπετάνιου – Πούσκιν, μυθιστόρημα, ρωσικά

 Ακτίνες και σκιές – Ουγκώ, ποίηση, γαλλικά

Το βιβλίο των τραγουδιών – Χάινε, ποίηση, γερμανικά

Οι γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης – Μπλέηκ, ποίηση, γαλλικάΤελευταία γράμματα του Ιάκωβου Όρτις – Ούγκο Φώσκολο, μυθιστόρημα, ιταλικά

21

Page 22: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 22/47

 Λέλια – Γεωργία Σανδή, μυθιστόρημα, γαλλικά

Ο καλόγερος  – Μάθιου Λιούις, μυθιστόρημα, αγγλικά

 Νεκρές ψυχές – Γκόγκολ, μυθιστόρημα, ρωσικά

Ο θάνατος του Δαντόν – Μπύχνερ, θέατρο, γερμανικά

ΚΕΦ. 3ο ΔΕΥΤΕΡΟ ΗΜΙΣΥ 19ου ΑΙΩΝΑ: ΑΠΟ ΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ3.2 Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΗΘΙΝΟΥ: ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ & ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ3.2.1 ΡΕΑΛΙΣΜΟΣΔυσκολία προσδιορισμού χρονικού πλαισίου ανάπτυξης/δράσης κ σαφή ορισμού

(απουσία ρητών θεωρητικών αρχών)

Ρεαλισμός:

• συνειδητή αναζήτηση αντικειμενικής αλήθειας ως αισθητικό ιδεώδες

• πιστή αναπαράσταση πραγματικότητας

• αστική κοινωνία («βίωμα της πόλης»)

κοινωνική ιδεολογία ρεαλιστών: αντιμάχεται απόψεις ρομαντικών + ηθικέςαρχές αστικής τάξης: μειωτική σημασία ρεαλισμού=ταύτιση με χυδαία

λογοτεχνία

Γαλλικός ρεαλισμός: Εμφανίζεται μέσα 19ου, περιοδικό  Ρεαλισμός , Ντουράντυ =

μελέτη όχι μόνο ανθρώπου, αλλά κοινωνικής του υπόστασης, μετατροπή πολιτικού

ιδεώδους σε αισθητικό στοχασμό με λογοτεχνική αξία, τέρψη και ωφέλεια για μάζες

αναγνωστών. Σύγκιση λογοτεχνίας και πολιτικής. Υποστηρικτές Ντουράντυ:

Σανφλερύ Όρος «ρεαλισμός»: γαλλικό περιοδικό  Μερκύρ ντε Φρανς , 1826, δηλωτικός της

«λογοτεχνίας του αληθινού».

Πρόδρομοι:

•  Έργο Σταντάλ : κάτοπτρο, μιμητική λειτουργία μυθιστορηματικής αισθητικής• Μπαλζάκ,  Ανθρώπινη κωμωδία (πρώτο ολοκληρωμένο ρεαλιστικό έργο) και

 Μπαρμπα-Γκοριό

Αξίωμα αληθοφάνειας (αντίθετα με ιδεαλιστικό ρομαντισμό)

• προσεκτική παρατήρηση κοινωνικής/υλικής πραγματικότητας

• αντικειμενικό/ουδέτερο ύφος

• θεματική: καθημερινότητα αστικού κόσμου

• ακριβές χωροχρονικό πλαίσιο

• επιρροές από κοινωνιολογικό στοχασμό Κοντ και θεωρία εξέλιξης Δαρβίνου:

ανάλυση λειτουργίας σύγχρονης κοινωνίας μέσω ανάλυσης ψυχικού

Πρόβλημα: κατά πόσο είναι εφικτή μια φωτογραφική αναπαράσταση όταν

εμπλέκεται ένας υποκειμενικός νους;

Αληθοφάνεια ρεαλιστικής πεζογραφίας: αντικειμενική αναπαράσταση +

 υποκειμενική αντίληψη συγγραφέα = ψευδαίσθηση του αληθινού

Επικριτές:

• Μαρξιστές θεωρητικοί (Μπρεχτ, Λούκατς): δυσπιστία για κίνημα ρεαλισμού

(έπος+αντανάκλαση επεκτατικής κοινωνίας)

•  Νεωτεριστές συγγραφείς πρωτοπορίας (πχ υπερρεαλιστές): ρεαλιστικό

πνεύμα=εχθρικό, μετριότητα, επίπεδη αυτάρκεια «φτηνού και άθλιουκόσμου»

22

Page 23: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 23/47

• Ρώσοι φορμαλιστές : ρεαλιστικό κίνημα απέτρεψε μια γενιά από έλξη

ρομαντισμού, δεινότητα γλώσσας, ύφος – ομοίως πιστεύει ο Φλωμπέρ και ο

Ρολάν Μπαρτ (σημασία «εντύπωσης πραγματικού» ως μόνης ικανής για

ψευδαίσθηση αληθοφάνειας)

ΤΟ ΑΓΓΛΙΚΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΓέννηση αγγλικού μυθιστορήματος: 18ος αιώνα (Ντηφόου, Ρίτσαρντσον, Σουίφτ,Φίλντινγκ, Στερν (νέες ειδολογικές υποκατηγορίες/σατιρική γραφή), Σκωτ(ιστορικό μυθιστόρημα), Ουώλπολ, Ράντκλιφ, Σέλλεϋ (γοτθικό μυθιστόρημα)

Εδραίωση μυθιστορήματος: 19ος αιώνας–ρεαλισμός (αστική τάξη), Βικτωριανή εποχή

(εκβιομηχάνιση, ταξική κοινωνία, εξελικτική βιολοβία, γυναικείο ζήτημα,

αποικιοκρατία, εθνική ταυτότητα)

• αληθοφάνεια

• τριτοπρόσωπη αφήγηση

καθορισμένο χωροχρόνο• ποικιλία χαρακτήρων

• γραμμική αφηγηματική δράση (κύρια και δευτερεύουσες πλοκές)

• πλοκή/σχέσεις: νόμος αιτιότητας

Γυναίκες: εξάπλωση αλφαβητισμού = κύριο αναγνωστικό κοινό/συγγραφείς

-Τζέην Ώστιν – μυθιστόρημα ηθών:

•  Λογική και ευαισθησία (1811, στοιχεία μυθιστορήματος μαθητείας)

• Υπερηφάνεια και προκατάληψη (1813)

•  Μάνσφιλντ Παρκ (1814)

•  Έμμα (1816) – ζητήματα κοινωνικής θέσης, γάμου, επιλογής συντρόφου)-Σαρλότ Μπροντέ

• Τζέην Έυρ (διχασμός συνείδησης/δράσης, πρωτοπρόσωπη αφήγηση)

-Έμιλυ Μπροντέ•  Ανεμοδαρμένα ύψη (ταξική διαφορά), ενσωματώνουν ρομαντικά/γοτθικά

στοιχεία, 1847

-Ελίζαμπεθ Γκάσκελ •  Μαίρη Μπέρτον (1848)

•  Βορράς και Νότος  (1855): ταξικές ανισότητες, δραματικές επιπτώσεις

εκβιομηχάνισης (όπως και ο Ντίκενς)

• Κράνφορντ (θλιβερή καθημερινότητα αστών-1853)

•  Η εξαδέλφη Φίλλις (γυναικεία ψυχολογία-1864)

-Τζωρτζ Έλιοτ•  Μίντλμαρτς  (αντιθέσεις ιδιωτικής/δημόσιας ιστορίας -1872)

•  Άνταμ Μπηντ  (αγροτική κοινωνία - 1859)

•  Ντάνιελ Νερόντα  (1876) – ψυχολογικό/φιλοσοφικό βάθος, προσωπική

επιθυμία+κοινωνική παρατήρηση (διπλή δεύσμευση ρομαντισμού)

Άλλοι:

-Τσαρλς Ντίκενς (1812-1870) – κόσμος φτωχών

Κριτική στάση: μυθιστόρημα ως μέσο ψυχαγωγίας+έναυσμα κοινωνικής

μεταρρύθμισης – αστικός ρεαλισμόςΚαταγγέλονται αδικίες εποχής:

23

Page 24: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 24/47

• Εξαθλίωση βιομηχανικών εργατών

• Περιθωριοποίηση/υπόκοσμος

• Ταξικές διαφορές

• Υποκρισία αστών

Ατομικισμός• Ωφελιμισμός

• Υλισμός

• Ιδεολογία επιστημονικού θετικισμού = κατάπνιξη φαντασίας

• Καταπιεστική εκπαίδευση

• Τραπεζικό/πολιτικό σύστημα

• Αριστοκρατία - πλουτοκρατία

• «αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας »

•  ντετερμινισμός Δαρβίνου (ζωή καθοριζόμενη από κοινωνικό περιβάλλον)

• αποικιοκρατί α

 Έργα:• Όλιβερ Τουίστ (1838)

•  Νίκολας Νίκλμπυ (1839)

•  Δαβίδ Κόππερφιλντ (1850)

•  Δύσκολα χρόνια (1854) (κατά θετικιστικού πνεύματος)

•  Μεγάλες προσδοκίες  (1861) – προσπάθεια για κοινωνική άνοδο (πνεύμα

φιλελεύθερου ατομισμού μεσοαστικής τάξης)

 Ίχνη ρομαντισμού Ντίκενς: μελοδραματικά, γκροτέσκα και συμβολικά στοιχεία,

αγγελικά γυναικεία πρόσωπα, υπέρτατος ηρωισμός

 Ύφος: παρέμβαση παντογνώστη αφηγητή + πολυφωνία (ποικίλες κοσμοαντιλήψεις)

-Ουίλλιαμ ΘάκερυΡεαλισμός+σατιρική διάθεση – κόσμος αριστοκρατίας

•  Βάνιτυ Φέαρ (1848) (διάβρωση ηθικής από βούληση για ισχύ)

-Άντονυ Τρόλοπ – διάβρωση ηθικής σε κόσμο αριστοκρατίας/εκκλησίας

•  Πύργοι του Μπάρτσεστερ, 1857

• Φίνεας Φιν, 1869

-Τζωρζ Μέρεντιθ – ελεύθερο/ειλικρινές πνεύμα στις σχέσεις

• Ο εγωιστής , 1879

•  Η Νταϊάνα του σταυροδρομιού, 1885

ΓΕΡΜΑΝΙΑ: ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ Ή ΑΣΤΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣΣυνύπαρξη πίστης σε συνεχή πρόοδο και επιθυμίας διατήρησης καθεστηκυίας τάξης

Χωρίς πολιτικές αιχμές, ειρωνικό ψυχογράφημα αστικής τάξης, προσοχή στο

προφορικό ιδίωμα ηρώων, υπαινικτική γραφή

-Τέοντορ Στορμ• Ο καβαλάρης με το άσπρο άλογο (1888),

-Τέοντορ Φοντάνε (παράδοση  Μαντάμ Μποβαρύ, Φλωμπέρ +  Άννα Καρένινα,

Τολστόι)

•  Η μοιχαλίδα (1880, κοινωνικό μυθιστόρημα)

• Έφη Μπριστ  (1895, πατρικό επώνυμο: αποτυχία να ανταπεξέλθει σε

κοινωνικές συμβάσεις)

24

Page 25: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 25/47

ΡΩΣΟΙ ΡΕΑΛΙΣΤΕΣ19ος: χρυσός αιώνας ρωσικής λογοτεχνίας

-Νικολάι Γκόγκολ, πατέρας ρωσικού ρεαλισμού

• Ο επιθεωρητής (1836), θεατρικό έργο (ήθη επαρχίας, κωμωδία)

•  Νεκρές ψυχές (1842), μυθιστόρημα (ειρωνικός υπότιτλος: «ποίημα»)

• Το παλτό (1842), διήγημα (σάτιρα/κριτική μικροαστικής κοινωνίας, πολλές

ερμηνευτικές διαστάσεις (πολιτική, ψυχολογική, θρησκευτική,

γραμματολογική (διήγημα ως παρωδία ρεαλιστικών συμβάσεων)

-Μιχαήλ Στσέντριν: περιγραφική ακρίβεια, κριτική/σατιρική διάθεση

-Ιβάν Γκονττσάρωφ, μυθιστόρημα Ομπλόμωφ (συγκρίθηκε με  Άμλετ ), απόλυτη

απραξία, μοιρολατρική αδράνεια ήρωα= «ομπλομοβισμός»

Διαμάχη διανόησης Ρωσίας: δυτικόφιλοι – σλαβόφιλοι. Θεματοποίηση διαμάχων:

-Νικολάι Λέσκωφ, Ο αριστερόχειρας , 1881-Ιβάν Τουργκένιεφ (δυτικόφιλος), Πατέρες και παιδιά, 1862

-Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (δύσκολη/πολυτάραχη ζωή)

Υπέρβαση ρεαλισμού: έμφαση σε ψυχολογική παρατήρηση/ενδοσκόπηση ηρώων +

συμπύκνωση δράσης σε μικρό χρόνο)

Θεματική: έρωτας-θάνατος, κακό/αμαρτία, δυστυχία, μηδενισμός, υπαρξισμός, ηθική,

θρησκευτική πίστη

Χαρακτήρες: βάθος, ψυχολογική ακρίβεια, δραματικότητα, ζωντάνια, πάθος

 Έργα:

• Οι φτωχοί , 1846 (επιστολικό μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από το  Παλτό του

Γκόγκολ)• Έγκλημα και τιμωρία, 1866 - ηθικά διλήμματα, συμμετρία μυθιστορήματος,

λογοπαίγνια (ονόματα ηρώων), ποικίλες ερμηνείες

•  Παίκτης , 1867 – αληθοφάνεια, ψυχολογική σπουδή

•  Ηλίθιος , 1868

•  Δαιμονισμένοι, 1872

•  Αδερφοί Καραμαζώφ, 1880 (τραγικό θέμα πατροκτονίοας, όρια ελευθερίας,

ελεύθερης βούλησης, όρια/ρόλος λογικής, παντογνώστης αφηγητής/ήρωας =

μοντέρνο μυθιστόρημα

-Λέων Τολστόι (ορθολογιστής, αριστοκράτης)

(έγραψε: μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια, φιλοσοφικά έργα, ενδιαφέρθηκεγια Χριστιανισμό, ειρηνιστής)

•  Πόλεμος και ειρήνη, 1869 (πολυσύνθετο έργο: ιστορικά γεγονότα+δοκίμια,

γλώσσα: ρώσικα+γαλλικά, δύο επίλογοι: μυθοπλαστικός/δοκιμιακός)

•  Άννα Καρένινα, 1877 (ζήτημα τιμής/αξιοπρέπειας) - παράλληλη περιγραφή

ιστορικών/κοινωνικών συνθηκών + πολιτικών ζητημάτων, αληθοφανές και

ανθρώπινο, διαχρονικό

3.2.2 ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΜΙΛ ΖΟΛΑ

 Νατουραλισμός: επίταση του ρεαλισμού+επιβολή συγκεκριμένης θεωρίας, μεθόδου

και θεματικής, λογοτεχνικό κίνημα [φιλοσοφικό σύστημα: σύμπαν/ανθρώπινη ζωή

25

Page 26: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 26/47

καθορίζονται από φυσικές κι όχι υπερβατικές δυνάμεις-υλισμός/αθεϊσμός,

επιστημονική εξέταση φυσικών φαινομένων]

Θεωρία: δαρβινισμός, εξελικτικές θεωρίες βάσης κληρονομικότητας, άνθρωπος ως ον

χωρίς ευγενείς/θείες καταβολές (Δαρβίνος, Τάιν)

Μεθοδολογία: ουδέτερη παρατήρηση, εξονυχιστική καταγραφή, αντικειμενική

ανάλυση (κλινική μέθοδος, ταύτιση τέχνης/επιστήμης), όχι ευθύνη ανθρώπου γιαπαραγωγή κακού (όχι ευθύνη συγγραφέα για καταγραφή ντοκουμέντων) = όχι

ελευθερία βούλησης, απαισιοδοξία, εξομοίωση ανθρώπων με υποχείρια

ανεξέλεγκτων δυνάμεων, αμοραλισμός: όχι δυνατότητα ηθικής παρέμβσης)

Θεματική: χρηματική/σεξουαλική διαφθορά άρχουσας τάξης, εξαθλίωση εργατών,

αλκοολισμός, προνεία, καταπίεση γυναικών

Εμίλ Ζολά: περιγράφει ιμπρεσιονιστές ζωγράφους 1860 ως νατουραλιστές =

μεταφορά όρου στη λογοτεχνία, θεμελιωτής και κύριος εκφραστής του στη Γαλλία

 Έργα:

• Το πειραματικό μυθιστόρημα, 1880 (θεωρητικό βιβλίο)

• πρόλογος β΄έκδοσης Τερέζ Ρακέν, 1867 (θεωρία νατουραλισμού)

• Το ανθρώπινο κτήνος , 1890 (εικόνα «φυσιολογικού ανθρώπου»

 νατουραλιστικού μυθιστορήματος)

• Οι Ρουγκόν-Μακάρ (σειρά 20 μυθιστορημάτων), 1893 (κληρονομικότητα,

επεμβάσεις περιβάλλοντος)

 Έντονη κριτική αυστηρού νατουραλιστικού εγχειρήματος.:

Ομάδα Μεντάν (Μωπασσάν και Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς): πραγματιστική

διάθεση+ποιητικότητα έκφρασης Ζολά: συμβολικές/αλληγορικές πτυχές έργου του

ΜΩΠΑΣΣΑΝ, ΣΧΟΛΗ ΜΕΝΤΑΝ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΜΑ

-Γκυ Ντε Μωπασσάν, μαθητής Γκυστάβ Φλωμπέρ, αποστασιοποιήθηκε από

θεωρητικό δογματισμό ομάδας Μεντάν, στροφή στη διηγηματογραφία

Φανταστικό στοιχείο Μωπασσάν: χωρίς εξωπραγματικό πλαίσιο δράσης (όχι νέοι

 νόμοι φύσης), αλλόκοτες και παράδοξες καταστάσεις με λογική εξήγηση

(αληθοφάνεια), ιστορία περιπέτειας/τρόμου

Τεχνική διηγηματογραφίας του: εγκιβωτισμός ή εμβόλιμη αφήγηση + αναδρομική

αφήγηση (εμβόλιμος αφηγητής σε συγκεκριμένο χώρο/χρόνο

 Έργα:

• Πρόλογος Πιέρ και Ζαν, 1888 (μεθοδολογία παρατήρησης Φλωμπέρ)

• Στη συλλογική έκδοση  Εσπερίδες στο Μεντάν: διήγημα «Η χοντρομπαλού»,

1880 (ιδέα Ζολά)

•  Διηγήματα της μπεκάτσας , 1884 (σειρά κυνηγετικών ιστοριών, δάνεια από

λαϊκούς θρύλους, δάνεια από Ραμπελαί (γιγαντιαίο ανάστημα προγόνων),

 νατουραλιστική προσέγγιση ήρωα: επιστροφή στην κατάσταση κτήνους,

συμβολισμός χρωμάτων, ενεργοποιεί έμμονες ιδέες/φόβους

ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΝΑΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – 1880Απόλυτος/επιστημονικός ρεαλισμός στη λογοτεχνία

• Γραφή δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο = απόλυτα ρεαλιστική αποτύπωση

πραγματικότητας (λεκτική: τα γεγονότα λέξη προς λέξη)

26

Page 27: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 27/47

• Λεπτομερής καταγραφή: νέα αισθητική= άσχημο/άρρωστο/περιθωριακό ως

άξια προσοχής (αντίθετα με ιδεαλιστική αποτύπωση ωραίου και εξωραϊσμού

πραγματικότητας που εφάρμοσε συχνά ο ρεαλισμός)

• Αποσμασματικότητα φράσεων/διαλόγων

• Σημεία στίξης

• Εξαφάνιση αφηγητή

• Τέχνη=φύση–χ (όπου χ=βλέμμα καλλιτέχνη, περιορισμός υποκειμενικότητας)

ιδανικό: τέχνη=φύση

• Φύση = ευρύτερο περιβάλλον (ενδιαφέρον για κοινωνική πραγματικότητα,

εξήγηση μέσω βιολογικού/κοινωνικού ντετερμινισμού)

• Θέματα: κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, αλκοολισμός, φτώχεια)

 Έργα:

• Ο μπαμπάς Άμλετ , 1889 (Άρνο Χόλτς + Σλαφ)

• Άρνο Χολτς, Η τέχνη. Η φύση της και οι νόμοι της , 1891 (αξιώματα για την

τέχνη)

3.2.3 ΦΛΩΜΠΕΡ ΚΑΙ ΜΑΝΤΑΜ ΜΠΟΒΑΡΥΦλωμπέρ: επιρροή από αισθητικό ιδεώδες Μπαλζάκ (άνοιξε δρόμο για ρεαλιστικό

μυθιστόρημα). Υπότιτλος «επαρχιακά ήθη» της  Μαντάμ Μποβαρύ = μπαλζακικές

σκηνές από τη ζωή της επαρχίας , Η μούσα του νομού, 1843, Μπαλζάκ)

Συμβολή Φλωμπέρ:

• Αληθινές ιστορίες πχ  Μαντάμ Μποβαρύ

•  Ήρωες: άνθρωποι μέτριοι/συνηθισμένοι πχ  Μαντάμ Μποβαρύ, Αισθηματική

αγωγή 

• Περιγραφική ακρίβεια με αξία κοινωνιολογικής ανάλυσης επαρχιακής ζωής

• Αντικειμενική παρατήρηση και καταγραφή πραγματικότητας : συλλογήγεωγραφικών/ιστορικών/κοινωνικών/ιατρικών πληροφοριών (τεκμηρίωση) =

κλινικός ρεαλισμός (απόσταση από την κατά προσέγγιση αλήθεια Μπαλζάκ)

 Έργα:

•  Αισθηματική αγωγή, 1869 - «όψη αληθινού»

•  Λεξικό της βλακείας (γελοιογραφικός ρεαλισμός)

•  Αναμνήσεις ενός τρελού (αυτοβιογραφικό αφήγημα, λυρικές εξάρσεις, 1838)

•  Σαλαμπώ (μυθιστόρημα, 1862)

• Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου, 1874 (ρομαντική θεματολογία)

•  Ηρωδιάς  ή Ο θρύλος του Αγίου Ιουλιανού του Ελέους , 1877 ρομαντικό,

μέριμνα για ιστορική αλήθεια (από τις αρχές του ρεαλισμού)

•  Μαντάμ Μποβαρύ, 1856 «όψη αληθινού», ακόρεστο αίσθημα αδικαίωτου,

ψευδαισθητικός κόσμος: μποβαρυσμός. Ηρωίδα Έμμα: θέλει να ζήσει μέθη

 νεανικών αναγνωσμάτων (θυμίζει Δον Κιχώτη), ψευδαισθήσεις=τραγική

διάσταση. Λεπτή ειρωνεία αφηγητή: ελεύθερος πλάγιος λόγος=άμεσες

σκέψεις ήρωα+έμμεση καταγραφή τους από αφηγητή (οπτική

ηρωίδας+οπτική συγγραφέα), υπαινίσσεται απόλυτο «τίποτα» όπου βυθίζεται

η ηρωίδα (αρχική του πρόθεση: «ένα βιβλίο για το τίποτα», όσο πιο ασήμαντο

θέμα τόσο εστίαση αναγνώστη στο πώς αφηγείται κι όχι στο τι).

3.2.4 ΘΕΑΤΡΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΟ ΔΡΑΜΑ

27

Page 28: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 28/47

Πρώτο μισό 19ου αιώνα: Εποχή θεάματος και νέων δραματικών ειδών = μελόδραμα,

βωντβίλ, μπουρλέσκ – επιβεβαίωση χάσματος λογοτεχνίας-θεάτρου (αδυναμία

ρομαντικού θεάτρου να προσεγγίσει κοινό και ν΄ ακολουθήσει κοινωνικές εξελίξεις:

φαντασμαγορία σκηνής, στερεότυπες φόρμες, συναισθηματική υπερβολή)

Κρίση ταυτότητας θεάτρου + ξεπεσμός παραδοσιακών δραματικών μορφών = ταξική

ρευστότητα/κινητικότητα θεατρικού κοινούΔύο θεατρικά είδη (εμπορικά, στερεοτυπική δομή/αισθηματολογίας, τα πρώτα κατά

του ρομαντισμού):

• καλοφτιαγμένο έργο

• έργο με θέση (λιγότερο αισιόδοξο) πχ  Η κυρία με τας καμελίας , ΑλέξανδρουΔουμά υιού, 1848

-Εζέν Σκριμπ, Βικτοριέν Σαρντού: εστιάζουν σε καθημερινότητα, έργα με συνέπεια

πλοκής, προσήλωση στη σχέση αιτίας-αποτελέσματος, όρια μηχανιστικής

επανάληψης, καλλιτεχνικής στειρότητας. Ανάπτυξη φάρσας/κωμωδίας καταστάσεων.

-Ρόμπερσον (βρετανός), Εζέν Λαμπίς, Ζωρζ Φεντώ (γάλλοι): διακωμωδούν

συνήθειες/φιλοφοξίες αστών, αλλά όχι και ικανότητα βελτίωσης ζωής.

-Εμίλ Ωζιέ (γάλλος), Χένρυ Άρθουρ, Άρθουρ Γουίνγκ Πινέρο (άγγλοι): θεματική =

σκοτεινές πλευρές κοινωνίας εποχής

Ηθικολογία + διδακτισμός: δεσμεύουν δραματική φόρμα = καθωσπρεπισμός

(πρωτοβάθμιος/περιγραφικός/οικογενειακός/ηθικός ρεαλισμός)

Αλλαγές: Χένρυ Ίψεν (νορβηγός) + θεωρίες Εμίλ Ζολά + εμφάνιση νατουραλισμού

+ κατακτήσεις σκηνής + ανάδυση σκηνοθέτη + πειραματικός θίασος

Εμίλ Ζολά, 1881: ένωση λογοτεχνικού και ζωντανού κόσμου=νατουραλιστικόθέατρο (αστικό διαμέρισμα: εργαστήρι παρατήρησης νατουραλιστή δραματουργού,

επίδραση περιβάλλοντος/κληρονομικότητας), η ζωή πίσω απ’ τις κουρτίνες

πχ έργα του Ανρί Μπεκ:

•  Η παριζιάνα, 1885

•  Κοράκια, 1882

Στην σχολή Ζολά/Μπεκ ακολουθούν:

• Εζέν Μπριέ (συνέπειες κληρονομικότητας)

• Τζωρτζ Μπέρναντ Σω,  Επάγγελμα της κυρίας Γουόρεν (γυναικεία

χειραφέτηση)

ΡΩΣΟΙ ρεαλιστές του θεάτρου:

-Ίψεν-Στρίντμπεργκ-Τσέχωφ-Τουργκένιεφ

• Ένας μήνας στην εξοχή (1850)

-Οστρόφσκι•  Μπόρα (1859)

-Λέων Τολστόι• Το κράτος του ζόφου  (1886) – νατουραλιστής (εξαθλίωση επαρχιατικής

ζωής, αλκοολισμός)

28

Page 29: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 29/47

-Μαξίμ Γκόργκι•  Στο βυθό (1902) – νατουραλιστής (αλκοολισμός, πορνεία, καταγώγια πόλης)

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ρεαλιστές του θεάτρου:

-Γκέρχαρτ Χάουμπτμαν (προβλήματα ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων)

•  Πριν την αυγή (1889) – θέμα εξαρτήσεων, ήχοι τοκετού

• Οι υφαντές , 1892 καταπίεση/οικονομική ανισότητα/τοπικές διάλεκτοι)

Λογοκρισία = δυσκολίες ανεβάσματος

Άνθηση ρεαλιστικού θεάτρου: συμβολή σκηνής (γεφύρωση χάσματος

λογοτεχνίας/θεάτρου), αναμόρφωση θεσμού θεάτρου (αίτημα ρεαλιστικής

αναπαράστασης)

Στόχος: όχι διασκέδαση/ψυχαγωγία, αλλά σύνδεση με ποιητική δημιουργία, πολιτική

σκέψη, θρησκευτικό συναίσθημα, στροφή προς άτομο και συνειδητοποιημένες

ομάδες.

Κριτήριο επιλογής έργων: δραματική αξία, δυνατότητα καίριων ερωτημάτων

 Νέα μορφή θεάτρου: πειραματικό θέατρο = «ελεύθερα θέατρα»-«Ελεύθερο θέατρο», Αντρέ Αντουάν – Παρίσι

-«Ελεύθερη Σκηνή», Όττομ Μπραμ – Βερολίνο

-«Ανεξάρτητη Εταιρεία Θεάτρου», Γκρέιν+Άρτσερ+Μπέρνανρτ Σω) Λονδίνο

-«Θέατρο Τέχνης της Μόσχας» των Στανισλάβσκι και Νεμίροβιτς-Νταντσένκο

Ορισμός παράστασης από Αντουάν: «φέτα ζωής» = χρήση γνήσιων σκηνικών

αντικειμένων/κοστουμιών, νέα υποκριτική (ενορχηστρωτής: σκηνοθέτης)

Θίασοι: «θέατρα των συγγραφέων»

-Χένρικ Ίψεν, Νορβηγός (προκλητικά θέματα-επίθεση στις συμβάσεις)• Τα στηρίγματα της κοινωνίας , 1877 (θεσμός γάμου)

•  Κούκλας σπτικό, 1879 (απαλλαγή από στόμφο/υπερβολή, αντισυμβατικό

τέλος)

• Οι βρυκόλακες , 1881 (απαγορευμένα θέματα: σύφιλη, μοιχεία, αιμομιξία,

ευθανασία, υποκρισία θεσμού γάμου – πλήγματα στην καθωσπρέπει εικόνα

μεγαλοαστικής οικογένειας)

• Ο εχθρός του λαού, 1882

 Έμφαση σε μυστικούς φόβους/αγωνίες, σκιαγράφηση δραματικών προσώπων,

σεβασμός στην αιτιοκρατία, επίδραση περιβάλλοντος και κοινωνίας

-Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, Σουηδός (νατουραλιστικό θέατρο, θεματική:

συγκρούσεις, σχέσεις δύο φύλων, ψυχολογικές διακυμάνσεις, σεξουαλικές επιθυμίες,

κληρονομιά παρελθόντος - καμία ηθική προσήλωση, σημασία στην παρακούθηση

ψυχολογίας ηρώων: προετοιμάζει δρόμο για τσεχωφικούς ήρωες κ μοντερνισμό.

• Ο πατέρας , 1887 (γυναικεία χειραφέτηση)

•  Δεσποινίς Τζούλια, 1888, ερωτική σχέση ως σχέση εξουσίας, πρόλογος:

διάσταση κοινωνικού ντετερμινισμού στην αντιπαλότητα=πτώση

αριστοκρατίας και άνοδος κατώτερων κοινωνικά στρωμάτων, καινοτομίες σε

δομή και τεχνική δράματος: καταργεί πράξεις, προωθεί ενότητα χώρου και

χρόνου, μικρή έκταση, σφιχτή πλοκή, αληθοφανή δράση,διάλογοι+μονόλογοι, παντομίμα, τραγούδι, χορός = ισχυρή αυταπάτη θεατών

29

Page 30: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 30/47

-Αντόν Τσέχωφ - Ρώσος

Διηγήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα με ανάλαφρο, τρυφερό χιούμορ, αισιοδοξία

Πρόσωπα: συμπαθητικά, ευαίσθητα από επαρχιακό/μικροαστικό κόσμο ρώσικης

κοινωνίας

Δράση: όχι συνταρακτικά γεγονότα/συγκινησιακές εξάρσεις, ναι εσωτερικές

συγκρούσεις, απρόβλεπτες όψεις ζωής έξω από παγιωμένα σχήματαΜε λεπταίσθητη συμπόνοια και διακριτική ειρωνεία περιγράφει δραματικά/κωμικά

αδιέξοδα, εισαγωγή συμβολικών στοιχείων (όπως κάνει και ο Ίψεν) πχ γλάρος

(διάθεση προσώπων, ποιητική ατμόσφαιρα.

 Έργα:

• Θείος Βάνιας , 1899

•  Γλάρος, 1895

• Τρεις αδελφές, 1901

•  Βυσσινόκηπος, 1904

3.3 Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΩΡΑΙΟΥ: ΑΙΣΘΗΤΙΣΜΟΣ, ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ,ΠΑΡΑΚΜΗ3.3.1 ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΡΕΑΛΙΣΜΟΦλωμπέρ: «απεχθάνομαι όλα όσα συνηθίσαμε να ονομάζουμε ρεαλισμό»

 Ύστερα έργα Φλωμπέρ: θέματα εξωτικά/αλληγορικά, αποδίδει με αισθησιακό χρώμα

τον έρωτα, τον πόνο, τη βία, το θάνατο

Αντίδραση στην τυφλή πίστη σε επιστήμη, εξωτερική πραγματικότητα, πουριτανισμό

(συνυπάρχει με ρεαλισμό και νατουραλισμό, εντείνεται μετά το 1870 – φιλοσοφία

Σοπενάουερ=άνθρωπος ως έρμαιο δυνάμεων):

• Απολυτοποίηση αξίας τέχνης

• Λατρεία ομορφιάς

• Ενδοσκόπηση (προσωπικές συγκινήσεις/φαντασιώσεις)

•  Έμφαση στην ατομική δημιουργικότητα

• Εκδήλωση με ρεύματα: αισθητισμός, συμβολισμός, «παρακμή» (όρια ρευστά,

αλληλογονιμοποιούνται, δημιουργία μικρών καλλιτεχνικών κύκλων)

Ρίζες: Φιλοσοφία Ρομαντισμού

Αίσθημα κόπωσης = «αρρώστια του αιώνα» (νοσηρή μελαγχολία)

3.3.2 ΠΡΟΔΡΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ – δυαρχία

Σαρλ Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού, 1857 (ποιητική συλλογή, προκαλεί

σκάνδαλο)

•  Όχι «τέχνη για την τέχνη» ή απρόσωπη τέχνη

• Τελευταίος εκφραστής ρομαντικού λυρισμού μέσω ατομικού εγώ απέναντι

στο θάνατο/μοίρα

• + εξερευνά σκοτεινή πλευρά ανθρωπότητας (μεταφυσικά ερωτήματα)

• Εγκατάλειψη ιστορικού παρελθόντος και ειδυλλιακού εξωτισμού ρομαντικής

θεματολογίας: εστίαση στο ανώνυμο πλήθος της πόλης (αστικό κόσμο)

•Θεματική: πρόσωπα/ζωή μεγαλούπολης + ψυχικός κόσμος ποιητή

30

Page 31: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 31/47

• Εσωτερικό δράμα: δυισμός ψυχικού κόσμου ποιητή (προσέγγιση απόλυτου ως

αισθητικό ιδεώδες+συνηθισμένη ψυχή, έρμαιο αδυναμιών) = ανίατη

μελαγχολία ποιητή, spleen

• Δυαρχία : τίτλος Τα άνθη του κακού, διττή υπόσταση έννοιας ομορφιάς, διφυής

η παρουσία της γυναίκας (αισθησιακή ομορφιά+αναίσθητο ον/τέρας – έλξη

και άπωση) διφυής η παρουσία φτωχών και παιδιών, δίβουλη στάση ποιητήέναντι αστικού κόσμου.

 Μικρά ποιήματα σε πεζό-Η μελαγχολία του Παρισιού, 1855 (β΄ποιητική συλλογή):

• ποίηση σε πεζό : όχι προσπάθεια χειραφέτησης από περιορισμούς προσωδίας,

αλλά εφαρμογής του «θαύματος ενός ποιητικού πεζογραφήματος» (που

τόλμησε ο Μπερτράν, Ο Γκασπάρ της νυχτός , 1842) παράλληλη ποιητική

δημιουργία με Άνθη του κακού.

•  Νεωτερικό στοιχείο : επιδιώκει να εντοπίσει παράδοξο στην πιο αληθοφανή

λεπτομέρεια, φανταστικό πίσω από πεζή πραγματικότητα = προορισμός

ποιητή στη σύγχρονη κοινωνία (κατά Μπωντλαίρ): προφυγή σεμέθη/όνειρο/τρέλα, μεταμόρφωση πραγματικότητας ή διαφυγή

• 50 ποιήματα σε πεζό: α. περιγραφικά, β. λυρικοί μονόλογοι, γ. αλληγορίες δ.

σύντομες διηγήσεις (πεζό ταιριάζει με ειρωνικό/σαρκαστικό/κυνικό ύφος)

• Ελεύθερη βούληση + αρχές δανδή : είδος θρησκείας για ποιητή

(αντιτάσσονται σε μετριότητα, ανανδρία, χυδαιότητα βάσει αισθητικών

κριτηρίων κι όχι ηθικών.

• Δημιουργεί νέο μοντέρνο ποιητικό ιδίωμα, προαναγγέλλει λογοτεχνική

 νεωτερικότητα 20ου αιώνα.

• Αίσθηση όρασης + ποιητική ενόραση = καινοτομεί προσδίδοντας σε

κοινότοπη αστική καθημερινότητα μεταφυσικές διαστάσεις.

3.3.3 ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΪΛΝΤΤέλη 19ου αιώνα: ρεύμα αισθητισμού

• Επαναφέρει προσωπικότητα συγγραφέα

• Επιτηδευμένη φαντασία

• Φροντίδα του ύφους

• Διαμαρτυρία του εστέτ απέναντι σε αστική θηική και αισθητική

αντικειμενικής/υλικής πραγματικότητας: πνευματικότητα με ακραίες εντάσεις

και αισθησιακές/εξωτικές απολαύσεις

• Τέχνη για την τέχνη (εισήγηση από Γκωτιέ, πρόλογος στο Η δεσποινίδα ντε

 Μωπέν, 1835) ενάντια σε πρακτικότητα αστού, πουριτανισμό βικτωριανής

κοινωνίας και χυδαίο λαϊκισμό Τύπου και μαζικών θεαμάτων

• Φαινόμενα τελευταίας δεκαετίας 19ου: «παρακμή» (όξυνση αναζήτησης για

ωραίο, επιτηδευμένο ύφος σε όρια «νοσηρού» και «κακού»). Ορισμός

«παρακμής» από Γκωτιέ, 1868: αναγκαίο ιδίωμα λαών/πολιτισμών όπου η

τεχνητή ζωή έχει αντικαταστήσει τη φυσική.

• Ιδέες αισθητισμού: ιμπρεσιονισμός (ζωγραφική), συμβολισμός (ποίηση)

•  Έμπνευση από: Μπωντλαίρ, Γκωτιέ, εξευρεύνηση κακού από ρομαντισμό

και ιδιαίτερα τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε• Υπέρ ψεύτικου αντί φυσικού (υπέρ πολιτισμού)

«Παρακμιακά» μυθιστορήματα:

31

Page 32: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 32/47

• Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς, Ανάποδα, 1884 – (πρόπλασμα αισθητικών ιδεών)

• Ιταλός Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο, Το παιδί της ηδονής , 1889 (αισθητική

ηδυπάθειας). Πρόδρομος: Οι διαβολικοί , Βιλλιέ ντελ’ Ιλ Αντάμ, 1874

Επιρροή Ουισμάνς: Ιρλανδό  Όσκαρ Ουάιλντ (διασημότερος εκφραστής

αισθητισμού στη Βρετανία)–διαχωρίζει την τέχνη από την ηθική: Πρόλογος Πορτραίτου

•  Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ, 1891 (το Ανάποδα αναφέρεται ως γοητευτικό

και δηλητηριώδες βιβλίο)

• Ο κριτικός ως δημιουργός , 1880 (διαλογικό δοκίμιο για ιδεώδη αισθητισμού:

 υπεροχή τέχνης έναντι ζωής, «βίος θεωρητικός», «εν τω πνεύματι της

τέχνης»)

Θεατρικά έργα:

•  Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός , 1895 (φάρσα)

•  Σαλώμη, 1885 (στίγμα αισθητισμού στο θέατρο, μυστηριακή ατμόσφαιρα,

ρυθμικός λόγος, επαναλήψεις, κραυγές, συγκινησιακή φόρτιση, λατρείαωραίου/απόκοσμου, χρήση χρώματος) - γαλλικά

Αντλεί βασικές ιδέες αισθητισμού από Ουώλτερ Πέητερ (διάσημος κριτικός εποχής,

συγγραφέας μυθιστορηματικής βιογραφίας  Μάριος ο Επικούρειος , 1885 και

 Μελέτες  για την ιστορία της Αναγέννησης , 1873)

• Κλίση αισθητισμού προς πνευματική καλλιέργεια

• Συλλεκτικό ενδιαφέρον για τέχνη/πολιτισμό παρελθόντος

• Βίος θεωρητικός

• Ιμπρεσιονιστική κριτική + επικούρειο πνεύμα = αντίθετο σε βικτωριανή

ηθικολογική παράδοση (αντικατάσταση αναζήτησης αλήθειας με απόλαυση,

προσφυγή στην τέχνη)

Το Πορτραίτο του Όσκαρ Ουάιλντ δραματοποιεί αυτή τη θεωρία: η τέχνη εντείνει τα

πάθη και επιμηκύνει ζωή. Ο ήρωας δεν καταναλώνει μόνο αντικείμενα τέχνης, αλλά

βιώνει τον εαυτό του ως αντικείμενο. Έργο τέχνης: όχι απλή πηγή ευχαρίστησης,

εργαλείο επιβίωσης. Πρωταγωνιστής: η τέχνη

Στροφή αισθητισμού: αντανακλά υπαρξιακά αδιέξοδα εκκοσμικευμένης

 νεωτερικότητας, ανοίγει δρόμο μοντερνισμού (συνείδηση εφήμερου=διάσπαση

εαυτού, προβολή ατομικής συνείδησης στην εξωτερική πραγματικότητα)

3.3.4 Η ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑΑισθητισμός, τέχνη για την τέχνη, αδιαφορία για συμβατική ηθική, αναγόρευση

ωραίου σε ύψιστο αισθητικό/φιλοσοφικό δόγμα που συμπεριέλαβε

κακό/σατανικό/ανήθικο: Ομάδα «καταραμένων ποιητών» (όρος του Πωλ Βερλαίν)

-Πωλ Βερλαίν: σημαντική μορφή μοντέρνας ποίησης (από

παρνασσισμό/συμβολισμός ως αισθητισμό/παρακμή)

•  Κρόνεια Ποιήματα, 1866 (παραδοσιακή+ προάγγελος μοντέρνου)

-Αρτύρ Ρεμπώ (εραστής Βερλαίν): σημείο αναφοράς, έγραψε όλα του τα έργα στην

εφηβεία, ποιητής=οραματιστής, ελεύθερη φαντασία, έρμαιο παθών

32

Page 33: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 33/47

• Το μεθυσμένο καράβι, 1871 (εικονοποιία, χρήση συναισθησίας: καινούριες

δυνατότητες ποίησης) Συναισθησία: ταυτόχρονη μείξη αισθήσεων (ακούω

χρώματα, νιώθω ιδέες κλπ) - ποίημα

•  Μια εποχή στην κόλαση, 1873 – πεζό

•  Εκάμψεις , 1886 – συλλογή πεζών (ανησυχία, εξέγερση κατά συμβάσεων)

• Συμβολή στην εξέλιξη ποιητικής γλώσσας και στιχουργίας: ελευθερωμένος

στίχος (ενδιάμεση φάση πριν ελεύθερο στίχο μοντερνισμού)

• Μορφικοί πειραματισμοί Ρεμπώ: εσωτερική ομοιοκαταληξία (συνήχηση)

-Κόμης του Λωτρεαμόν ή Ιζιντόρ Ντυκάς• Τα άσματα του Μαλντορόρ, 1868: αντισυμβατικό ποίημα, «απόλυτο κακό»,

παραληρηματικό αφήγημα=όνειρο+πραγματικότητα - πρώτο υπερρεαλιστικό

Προρραφαηλίτες: από τις πρώτες καλλιτεχνικές πρωτοπορίες, «αδελφότητα», 1848

Πίστευαν σε αναπαραστατική τέχνη, αλλά απέρριπταν Ραφαήλ, Μικελάντζελο

(στείρος ακαδημαϊσμός, απρόσωπη τέχνη). Απλότητα ύφους/περιεχομένου, θέματα

διαχρονικά (ιδανικός/μύχιος έρωτας) – τέχνη+λογοτεχνία

-Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσσέτι, βρετανός ζωγράφος/ποιητής

-Κριστίνα Ροσσέτι (τεχνητοί παράδειση, περιφρόνηση συμβατικής

πραγματικότητας)

-Τσαρλς Σουίνμπερν (αθεΐα, σαδομαζοχισμός, λεσβιακός έρωτας κ.α.)

 Νέες ποιητικές τάσεις/καλλιτεχνικά ιδεώδη, ομάδες, περιοδικά

Παρνασσισμός (γαλλόφωνο ρεύμα, μικρή εμβέλεια/σημαντικός για εξέλιξη ποίησης)

Ποιητική απάντηση σε ρεαλισμό και νατουραλισμό πεζογραφίας.

Εκπρόσωποι: Λεκόντ ντε Λιλ, Ερεντιά• Ποίηση λεκτικής/περιγραφικής ακρίβειας

• Απρόσωπη /χωρίς συναισθηματισμό (όχι υποκειμενικότητα)

• Ιδεώδες: λατρεία ωραίου

• Στροφή προς αρχαιότητα και εξωτικούς κόσμους (αντίδραση σε ρομαντισμό)

• Αισθητικό ιδεώδες της καθαρής ποίησης (όρος  Έντγκαρ Άλλαν Πόου και

αββά Ανρί Μπρεμόν)

• χαρακτηριστικά μουσικής

• μορφική τελειότητα εις βάρος περιεχομένου

• κείμενο ανοιχτό, κρυπτικό, ακατανόητο

• σημασία όχι στην έκφραση νοήματος αλλά στην εντύπωση που δημιουργεί

στις αισθήσεις

Συμβολισμός (εν μέρει παρνασσισμός και καθαρή ποίηση)

• Κίνημα πολυσχιδές, αντίδραση στο ρεαλισμό και νατουραλισμό

•  Έμμεση προσέγγιση αλήθειας (απατηλή πραγματικότητα/φαινόμενα)

• Φαντασία, εφευρετικότητα , πνευματικότητα

• Ασάφεια, υποβολή , μεταφορά

• Ποίηση=μουσική

Επιζήτηση δυσκολίας (διαχωρισμός μυημένων)•  Ένδυση Ιδέας με αισθητή μορφή

33

Page 34: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 34/47

Ζαν Μορεάς (Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος): 1886 «Μανιφέστο του συμβολισμού»,

έγραψε ποίηση, επανεισήγαγε καλλιτεχνικά στοιχεία αρχαιολληνικής/ρωμαϊκής

τέχνης

Στεφάν Μαλλαρμέ: μυθική φυσιογνωμία, ελιτιστής• ποίηση διανοητική , ερμητική, μορφική τελειότητα

• ανέφικτο ποιητικό ιδεώδες: ο κόσμος σε ένα βιβλίο

• όρια κατανόησης/όρια τρέλας

• δεν εντάσσεται σε ρεύματα, μοντέρνα διάσταση, διαχρονική

• γλώσσες= ατελείς μορφές ύψιστης γλώσσας, προσεγγίσιμη από ποιητή

•  υπαινιγμοί, ατμόσφαιρες λέξεων

• μουσικότητα: μείζον ποιητικό ιδεώδες

• συναισθησία

• συνθέτει άρτια σονέτα

• επηρεάζεται από συμβολισμό

 Έργα:

• Απομεσήμερο ενός φαύνου» (πέρασμα στη δεύτερη περίοδο)

• «Σονέτο σε –yx» (άτιτλο ποίημα βασισμένο στη σπανιότατη ομοιοκαταληξία

 –υξ, γύρω ανύπαρκτο σημαίνον «πτυξ και ανύπαρκτο σημαινόμενο

•  Μια ριξιά ζαριών δεν καταργεί ποτέ την τύχη, 1897 (επανακαθόρισε ποίηση,

ελεύθερος στίχος, αρχιτεκτονική τυπογραφικών στοιχείων/διάταξης

(αναγγέλλει λογοτεχνικό μοντερνισμό και πρωτοπορίες 20ου αιώνα)

•  Έγραψε δοκίμια (άποψη περί λογοτεχνίας)

Ζυλ Λαφόργκ, Γάλλος, ποιητής της μελαγχολίας, της ειρωνείας, του μαύρου χιούμορ

(παράδοση συμβολισμού και παρακμής, μετάβαση στον ελεύθερο στίχο, χρήση

συνήχησης)

Μωρίς Μαίτερλινγκ, γαλλόφωνος Βέλγος, καινούρια γραφή σε θεατρικό κείμενο,

δοκίμια, μελέτες, ποίηση. Ποιήματα μυστηριώδη/υπαινικτικά, γλώσσα υποβλητική

που αναδεικνέι αντιστοιχίες ή αλληλουχίες συμβόλων με πράγματα (συμβολισμός)

Στέφαν Γκέοργκε, Γερμανός, ποίηση, πειραματίστηκε με μορφές λυρισμού,

μορφικές δυνατότητες στίχου (μέτρο, στίξη, τυπογραφική διάταξη).

Καλλιτέχνης=προφήτης: κατηγορήθηκε για στοιχεία μεσσιανικά και

πρωτοφασιστικά, όχι εμπλοκή με πολιτική.

Βαλερί Μπριούσωφ, Ρώσος, τρίτομη ποιητική ανθολογία με δικά του ποιήματα μεδιαφορετικά ψευδώνυμα, πνευματικός πατέρας κινήματος συμβολισμού

Βιατσεσλάβ Ιβάνωφ, ώριμη φάση συμβολισμού, ποιήματα, κριτκή, μελέτες,

ενδιαφέρον για ελληνική/ρωμαϊκή αρχαιότητα, μελέτη λατρείας Διονύσου,

Χριστιανισμός= προσωπική φιλοσοφία.  Αστέρες οδηγοί , 1903, Cor ardens, 1911

(νέοι δρόμοι στη ρωσική ποίηση)

Αλεξάντρ Μπλοκ, Ρώσος, εδραίωση συμβολισμού ως μείζον ποιητικό κίνημα (δίπλα

στον Πούσκιν), σημάδεψε αργυρούν αιώνα ρωσικής ποίησης: δυτικός

συμβολισμός+ρωσικές ιδιαιτερότητες (μυστικισμός, ορθοδοξία), ποίηση μουσική.

Δικό του σύστημα ποιητικών συμβόλων. Συναισθησία. Έργα: Στίχοι για την όμορφηγυναίκα, 1904, Εργοστάσιο, 1903, Οι δώδεκα, 1918

3.4 TΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ

34

Page 35: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 35/47

Απήχηση ρεαλισμού στο θέατρο: σταθερή μέχρι σήμερα

Αντιρεαλιστικό θέατρο 1880: ποιητικά σύμβολα, υπαινικτικός λόγος, μυθικό

στοιχείο, αφαίρεση (υπό αμφισβήτηση)

Συμβολιστικό δράμα και θέατρο: αντλεί θεωρητικό οπλοστάσιο από Βάγκνερ

(ανασυντάσσει ρομαντικό όραμα περί σύνθεσης τεχνών, «ολικό έργο τέχνης», αρχαία

ελληνική τραγωδία) και Νίτσε (συμπληρώνει Βάγκνερ: υποχώρηση διονυσιακούστοιχείου στο θέατρ=αιτία εκφυλισμού τραγωδίας, ανατροπή με συμβολισμό)

-Τσέχωφ: χρήση συμβόλων, εναλλαγή φως-σκοτάδι, ζωή ηρώων ως πορεία

εγκλωβισμού σε χρόνο/τόπο, ψυχ0λογικές μεταπτώσεις, ποιητική ατμόσφαιρα

-Ίψεν: πιο ενσυνείδητη στροφή (πρωτεργάτης ρεαλισμού και συμβολισμού)

Θεατρικά έργα Ίψεν: σημασία σε συναισθηματική κατάσταση ηρώων, νευρώσεις,

επιθυμίες, τύψεις, αναστολές, διάψευση, όχι προσπάθεια απαλλαγής από σαθρά

κοινωνικά πρότυπα, αλλά ικανοποίηση ανάγκης για ελευθερία, μεταφυσική δικαίωση.

Σκηνικές οδηγίες: ζητήματα φωτισμού, ατμόσφαιρες, χρήση συμβόλων, συσχέτιση

φυσικού περιβάλλοντος με ψυχική κατάσταση χαρακτήρων.

•  Η αγριόπαπια, 1884

•  Ρόμερσχολμ, 1886

•  Η κυρά της θάλασσας , 1888

• Έντα Γκάλμπερ, 1892

• Ο αρχιμάστορας Σόλνες , 1892

-Γκέρχαρτ Χάουπτμαν, Γερμανός: μετά τους Υφαντές  (ρεαλιστικό) δοκιμάζεται

στον κόσμο ονείρου, ανικανοποίητου, φαντασίας, υπερβατικού:

•  Η ανάληψη της Χάνελε, 1893 (σκοτεινό δραματικό ποίημα)

•  Η βουλιαγμένη καμπάνα, 1896 (παραμυθόδραμα σε στίχους)

-Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, Σουηδός, συμβολιστής/πρόδρομος εξπρεσιονισμού

(ταξίδι στα άδητα της ψυχής, υποκειμενικότητα ονείρων, κατακερματισμός

προσωπικότητας, φαντασιακές καταστάσεις, μουσική φόρμα, συμβολική γλώσσα):

•  Προς τη Δαμασκό, 1901 (τριλογία)

• Ονειρόδραμα, 1902

•  Σονάτα των φαντασμάτων, 1908

-Μωρίς Μαίτερλινκ, Βέλγος, εισηγητής του όρου «στατικό» δράμα: στροφή

ενδιαφέροντος στα μύχια ψυχής (προτεραιότητα στην «ψυχολογική δράση» κι όχι

στα γεγονότα, τραγικότητα ύπαρξης.

Μυστήρια έρωτα/ύπαρξης, ζωής/θανάτου:

•  Η πριγκίπισσα Μαλένα, 1889 (συσπειρώνει νεορομαντικούς Παρισιού: βάση

αντιρεαλιστικής σχολής)•  Πελλέας και Μελισάνθη, 1892

Συμπύκνωση δράσης στην αναμονή, Άγνωστο που ελέγχει μοίρα, τονίζεται η

ακινησία, σύμβολα, αφηρημένες έννοιες, διασπασμένος λόγος (παύσεις/σιωπές),

«ανδρείκελα»-ηθοποιοί (θυμίζει πρωτοπορία και «θέατρο παραλόγου» 20ου αιώνα):

• Οι τυφλοί , 1890

• Ο παρείσακτος , 1890

•  Εσωτερικό, 1894

Δυσκολία να ανέβουν στη σκηνή. Λυνιέ Πο: σκηνικές καινοτομίες, πειραματισμός,

«Θέατρο του Έργου», Παρίσι. Ανέβασε  Σαλώμη, Όσκαρ Ουάιλντ,  Βασιλιάς Υμπύ,

35

Page 36: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 36/47

Ζαρρύ (αιρετικό δράμα), σανσκριτικά δράματα, αιματοβαμμένες αγγλικές τραγωδίες

17ου αιώνα=ναός του συμβολισμού

-Λεονίντ Αντρέγιεφ, Ρωσία

•  Η ζωή του ανθρώπου, 1907

-Ούγκο φον Χόφμανσταλ , Αυστρία (αρχαίοι μύθοι, ιδεαλισμός τραγικών ηρώων)-Άρθουρ Σνίντσλερ, δίπολα, εξπρεσιονισμός

-Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο, Ιταλός (θεατρικότητα+λυρισμός)

[Εμφάνιση πρωτοπορίας 1910: μάχη δράματος-σκηνής

Ιδέες συμβολισμού προασπίζουν/αναμορφώνουν ποιητές/λογοτέχνες μοντερνισμού.

-Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς (ορκισμένος ρεαλιστής): υπερασπίζεται ποιητικό δράμα

(Ιρλανδία, κέλτικοι μύθοι+ιρλανδική λαϊκή παράδοση=εξιδανικευμένο παρελθόν,

αφύπνιση εθνικής συνείδησης)]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο

ΠΡΩΤΟ ΗΜΙΣΥ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ: ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ4.1. ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ

 Νεωτερικότητα: ιστορική εποχή + πολιτισμική συνθήκη

 Έναρξη: 16ος – Απώγειο: 19ος: άρση βεβαιοτήτων, διάλυση παραδοσιακών

κοινωνικών δομών/σχέσεων)

18ος: οικονομική βάση κοινωνίας, Μαρξ – εξελικτική θεωρία, Δαρβίνου – 

ψευδαισθήσεις χριστιανισμού/μεταφυσικής, Νίτσε

19ος: ασυνείδητο/σεξουαλικότητα, Φρόυντ – θεωρία σχετικότητας, Αϊνστάιν – 

βιταλιστική φιλοσοφία, Μπερξόν

Αντινομίες εποχής: κριτική σκέψη, ίδρυση δημοκρατικών εθνών-κρατών,

εκβιομηχάνιση, αστικοποίηση – κεφαλαιοκρατική οικονομία, μαζική κοινωνία,

εμπορευματοποίηση, αλλοτρίωση, ωφελιμισμός, ατομικισμός, ιμπεριαλισμός[Νεωτερικότητα: καταστρέφει ανθρώπινη συλλογικότητα και ασφάλεια ενός κοινού

μεταφυσικού δόγματος]

Ρεύμα μοντερνισμού: 1910-1940 (προετοιμασία: 1890, κορύφωση: 1920)

• Αμφιθυμία

•  Νεωτερική «λατρεία του νέου», αίτημα πρωτοτυπίας/ ανανέωσης στην τέχνη

• Πνεύμα διεθνισμού

•  Όχι ενιαίο/μονοσήμαντο ρεύμα: διάφορες εκφάνσεις=πρωτοπορίες,

μεμονωμένοι συγγραφείς

• μοντερνιστές: επιλεκτική επαφή με παράδοση, πιο στενή απ΄ ό,τι οι

πρωτοπορίες («Η παράδοση και το ατομικό τάλαντο», 1917, δοκίμιου του

Τ.Σ. Έλιοτ, ποιητής μοντερνισμού)

• «νέες μορφές για νέες αισθήσεις», Βιρτζίνια Γουλφ•  Έκφραση παρόντος

Ποίηση/Πεζογραφία:

• Ανομοιοκατάληκτος ελεύθερος στίχος

• Ανοιχτές ποιητικές μορφές

• Παραβίαση γραμματικών/συντακτικών κανόνων

36

Page 37: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 37/47

• Ροή συνείδησης: τεχνική αναπαράστασης διαρκούς κίνησης νου

• Εσωτερικός μονόλογος (χωρίς παρέμβαση συγγραφέα)

• Υπαινικτικότητα

• Λιτή έκφραση

Μουσικότητα• Μοντάζ: διαδοχή ασύνδετων εικόνων (όχι αίσθηση ενότητας, νοήματος και

 υποκειμένου)

• Ιδίωμα μοντερνισμού: ελλειπτικές, αποσπασματικές απεικονίσεις υποκειμένου

(όχι ρομαντικό «εγώ», όχι ενιαία συνείδηση)

• Τεχνικές αυτοαναφορικότητας: Η τέχνη αντικείμενο της τέχνης

• Διακειμενικότητα

• Παραμερίζεται αφηγητής/ποιητής (Τ.Σ. Έλιοτ: προεκτείνει θεωρία Φλωμπέρ

για απρόσωπη γραφή προτείνοντας απαλοιφή προσωπικότητας ποιητή)

• Μοντερνισμός = απόληξη ρομαντισμού (ελευθερώνει ποιητικές μορφές/λόγο,

καθημερινό, αιτήματα ανατροπής, ατομική εσωτερικότητα, παρελθόν,βαθύτερη ενότητα πραγμάτων που αναδύονται μέσα από αποσπάσματα

ονείρων/στοχασμών/αναμνήσεων)

• Ποίηση της πόλης και του πλήθους

• Αντίθεση ιδανικού/χυδαίου, αιώνιου/εφήμερου (Μπωντλαίρ)

• Σύνδεση με συμβολισμό/αισθητισμό (εναντίωση σε σεμνοτυφία, ωφελιμισμό,

κερδοσκοπία αστικής τάξης και φροντίδα ύφους, υποκειμενισμό, λογιότητα,

εξερεύνηση συνείδησης/αισθήσεων)

• Τέχνη=απόλυτη αξία – αξία καθαρής τέχνης

• Γουλφ: υποκειμενικότητα, Έλιοτ: απρόσωπο τεχνούργημα

Το έργο ως οργανική ενότητα (ως προς την τεχνική κι όχι το περιεχόμενο) – δομή: ενοποιητικά σχήματα (επαναλήψεις, παραλλαγές, συμμετρίες, κεντρικές

αναλογίες, εικόνες, μεταφορές)

• Δυσπρόσιτο έργο στο ευρύ κοινό: χάσμα υψηλής και λαϊκής τέχνης

(μοντερνιστής= «μάρτυρας»)

•  Όχι κοινή στάση απέναντι στα πράγματα (αντινομικός χαρακτήρας

 νεωτερικότητας)

• Επιχείρησε να αποδώσει νεωτερική πραγματικότητα ασυνεννοησίας,

σύγχυσης, αλλοτρίωσης, απομόνωσης, αντίφασης, διάσπασης (αναζήτηση

 νοήματος μέσω τέχνης)

4.1.1 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣΟ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΟ ΧΩΡΟ«Αίσθηση τέλους»: εξπρεσιονισμός

•  Έκφραση χωρίς ηθικές αναστολές: άλλη αισθητική πραγματικότητα

• Στόχος: εκστατικός οραματισμός νέου κόσμου + ποιητική καταγραφή

πλήθους ερεθισμάτων, αποσπασματικότητας εμπειρίας, υπαρξιακής

μοναξιάς/αστάθειας υποκειμένου

• Μέσον: συναισθησία

• Πληθωριστική χρήση παρατακτικής σύνταξης (άρση λογικής σύνδεσης)

• Ελλειπτικότητα λόγου: κάλυψη από φαντασία αναγνώστη

• Άρση έννοιας χρονικής αλληλουχίας (χρονικό ασυνεχές)

37

Page 38: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 38/47

• Επιθυμία υπέρβασης ορίων

• Αποδέσμευση λέξεων από συμβατική σημασία τους (περισσότερο ως ήχοι,

λιγότερο ως νοήματα)

• Συγχρονικότητα

• Υπαινικτικότητα

• Κολάζ

-Γκέοργκ Τρακλ , εξπρεσιονιστής ποιητής (το «εγώ» στις πολλαπλές του εκδοχές =

προνομιακό αντικείμενο τέχνης, ξεπερνά όρια γλώσσας, σχέση χρόνου-μνήμης,

τυχαιότητα, πολυπλοκότητα ερωτικού πάθους, πόνος, παρακμή, θάνατος)

-Γκόντφρηντ Μπεν, ποιητής, θεωρητικός εξπρεσιονισμού

•  Νεκροτομείο, 1912, ποιητική συλλογή

-Άλφρεντ Ντέμπλιν, συγγραφέας (εξπρεσιονιστικό μοντέλο+συνειρμική γραφή,

εσωτερικός μονόλογος)

•  Η δολοφονία μιας ανεμώνας , 1910 (συλλογή διηγημάτων)

•  Μπερλίν Αλεξάντερπλατς , 1929 (αφηγηματική τοιχογραφία+ ντοκουμέντα=μωσαϊκό διαλέκτων και ιδιολέκτων – μεταφυσική διάσταση ρεαλιστικής

περιγραφής πόλης)

-Ράινερ Μαρία Ρίλκε, γερμανόφωνος, «Νέα Αντικειμενικότητα» Ρίλκε=

επανακαθορισμός σχέσης εγώ-κόσμου (καθαρή θέαση)

•  Ελεγείες του Ντουίνο, 1922 (ποιητική συλλογή, θρηνώδης χαρακτήρας)

ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ ΚΑΙ ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΟΑ-Πωλ Βαλερύ, ποιητής, τελευταίος των συμβολιστών, έγραψε κριτικά/φιλοσοφικά

δοκίμια. Ωρίμανση συμβολισμού.

Charmes, 1922 (ποιητική συλλογή – γοητεία-τραγούδι), «Το ναυτικόκοιμητήριο»=άσκηση ρυθμικού ύφους, μετασυμβολιστικών θεμάτων

=Φερνάντο Πεσσόα, Πορτογάλος, μοντερνισμός (έγραφε με ψευδώνυμα/προσωπεία:

«ετερώνυμα», ποίηση και πεζά (κριτικά/φιλοσοφικά δοκίμια, προσωπικοί στοχασμοί)

• Το μήνυμα, 1934 (ποιητική συλλογή, δυσνόητο έργο)

ΓΚΥΓΙΩΜ ΑΠΟΛΛΙΝΑΙΡ-Γκυγιώμ Απολλιναίρ: μοντερνιστής, γάλλος ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός

συγγραφέας, κριτικός τέχνης: πρόδρομος πρωτοπορίας 20ου αιώνα

 Νεωτερική ποίηση διερευνά κόσμο ως εικόνα ή κολλάζ (έκφραση κόσμου+ποιητή)

Πρώτη ύλη ποίησης=εύρημα (στόχος:έκπληξη, όρια πραγματικότητας/ψευδαίσθησης)

Ελευθερία έκφρασης: Κατάργηση στίξης – ανοίκειοι λεκτικοί συσχετισμοί.•  Αλκοόλ, 1913 (ποιητική συλλογή)

•  Καλλιγραφήματα, 1918, ποιητική συλλογή

• Οι μαστοί του Τειρεσία, 1917, θεατρικό έργο – «υπερρεαλιστικό»

(νεολογισμός)

4.1.2 ΑΓΓΛΟΦΩΝΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΗΤΣ ΣΤΟΝ ΕΛΙΟΤ-Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, Ιρλανδός: αντιτάχθηκε σε νατουραλισμό

• Υπέρβαση αισθητής πραγματικότητας μέσω συμβόλων σε ενιαία πνευματική

σφαίρα – πρόδρομος αγγλόφωνου μοντερνισμού

• Ποίηση ονειρώδης, υπαινικτική (αφομοιώνει ρομαντική παράδοση,επηρεάζεται από προρραφαηλίτες ποιητές και αισθητισμό)

38

Page 39: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 39/47

• Ποιητική γλώσσα: μουσικότητα, ιστορική συνείδηση, σωματικότητα,

ειρωνεία, πολυμορφία, μεταβλητότητα

• Σκοπός τέχνης: έκσταση από παρουσία αιώνιου/σταθερού μέσα στο παροδικό

• Προσωπική μυθολογία για κίνηση ιστορίας: όχι γραμμική (Χέγκελ), αλλά

σπειροειδής

 Έργα:

• «Η Δευτέρα Παρουσία», 1921 (ιστοριοσοφία Γέητς)

• «Ταξίδι στο Βυζάντιο», 1927 (επίκληση σε βυζαντινό πολιτισμό ως σύμβολο

ενότητας, «τεχνουργία της αιωνιότητας»=αντίδοτο στη φυσική φθορά

-Έζρα Πάουντ: ρεύμα εικονισμού (αφετηρία αγγλικού ποιητικού μοντερνισμού)

1910  (ποιητής αμερικανικής καταγωγής)

• Εκπορεύεται από γαλλικό συμβολισμό + ποίηση Γέητς

• Απομακρύνεται από γλώσσα συμβόλων, μυστικισμό και ουμανιστικό

 υποκειμενισμό τους

• Αμεσότητα εικόνας αναδεικνύει το αντικείμενο

• Εκφραστική ακρίβεια

• Γλωσσική οικονομία

• Πλήρη θεματική ελευθερία

• Αντικαθιστούν «μετρονόμο» (συμβατικό ποιητικό μέτρο) με πρότυπο

μουσικής φράσης

• Αντιτάσσεται σε διακοσμητική γλώσσα/ρητορική κ ηθικολογία βικτωριανής

ποίησης

• Διαφοροποιείται από γαλλικό συμβολισμό: συνθέτει άμεσες, συχνά

αντιθετικές εικόνες.

• Επιρροή από χαϊκού (ιαπωνική επιγραμματική ποίηση)

• Απουσία σχολιασμού ή περιγραφής=πυκνοί νοηματικοί υπαινιγμοί (όχι

μεταφυσικοί όμως)

-Ουίνταμ Λιούις: περισσότερο εικονοκλαστικό (βραχύβιο) κίνημα βορτισμού(στροβιλισμού), 1914

• Πρότεινε με βίαιες εκφράσεις την ανατροπή κοινωνίας και παράδοσης

• «τέχνη ατομικότητας » (συνεθλίβει από μαζική αστική κουλτούρα)

• Οικονομία γλώσσας + εικονοποιία = βασικές αξίες

 Έργο βορτισμού:

•  Κάντος , 1915,  Έζρα Πάουντ (ημιτελή ακολουθία ποιημάτων – ετερόκλητα

στοιχεία σε νέες σχέσεις, βιογραφία+ιστορία)

-Τ.Σ.Έλιοτ: αμερικανικής καταγωγής – επιρροές από Λαφόργκ, Μπωντλαίρ, Δάντη,

Σαίξπηρ, μεταφυσικούς ποιητές και δραματουργούς 17ου αιώνα

• συνθέτει ριζικά νέο ποιητικό ιδίωμα: στοχαστικό, απαισιόδοξο,

αποσπασματικό, ειρωνικό, υπαινικτικό, θεμελιωδώς διακειμενικό

• εξετάζει σχέση ατομικής συνείδησης με αντικειμενικό κόσμο

• αναμειγνύει καθημερινό/λόγιο, τοπικό/καθολικό, εγκόσμιο/μεταφυσικό,

παρελθόν/παρόν, τάξη/χάος, όνειρο/εφιάλτης, καινοτομία/παράδοση

• ποίηση συναισθηματικής συγκράτησης και διανοητικής λεπτότητας:«αντικειμενική συστοιχία»

39

Page 40: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 40/47

 Έργα Τ.Σ. Έλιοτ:

• «Η έρημη χώρα», 1922, ορόσημο μοντερνισμού (αποσπασματικές εικόνες,

πολλαπλές φωνές με αδιευκρίνιστη προέλευση και αποδέκτη, θραύσματα

μνήμης χωροχρονικής ρευστότητας, παρηχήσεις, ξενόγλωσσα παραθέματα +

προσωπικές αφηγήσεις, συνειρμοί, λογοτεχνική ιστοριογραφία)

• «Οι κούφιοι άνθρωποι», 1925, (αίσθηση θανάτου, καταστροφής, κενότηταςμεσοπολέμου)

• «Η Τετάρτη των τεφρών», 1930 (ύστερο έργο)

• «Τέσσερα κουαρτέτα», 1942 (ύστερο έργο, στροφή προς θρησκευτική

εμπειρία, ενόραση για κίνηση χρόνου/αιωνιότητας, στοχαστικός/ελεγειακός

τόνος, ακρίβεια έκφρασης, ενσωμάτωση παράδοσης)

• «Το ερωτικό τραγούδι του Ι. Άλφρεδ Προύφροκ» , 1915 (ποίημα σε μορφή

δραματικού μονολόγου – ποιητικό αντικείμενο=αντιήρωας)

4.1.3 ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥΠολιτικοποιημένη λογοτεχνία ή απολιτική στάση

Πολυφωνία αισθητικών (νεά εσωτερικότητα) και πολιτικών απαντήσεων στην κρίση:

-Χάινριχ Μαν: πολιτική στάση μέσω σάτιρας

• Ο νομοταγής πολίτης , 1914 (δριμύ κατηγορώ διεφθαρμένης κοινωνίας

-Τόμας Μαν: στροφή προς αισθητική/συμβολική αποτύπωση τέλους εποχής

•  Μαγικό βουνό, 1924 (αλληγορική/ειρωνικη περιγραφή αστικής τάξης και

αστικών λογοτεχνικών προτύπων)

• Ο θάνατος στη Βενετία , 1912, νουβέλα αισθητισμού

• «Ο Μάριος και ο μάγος», διήγημα (παραβολή κατά ναζισμού)

Άλλες πολιτικές παραβολές:-Φρανς Καφκα (ψυχογράφημα μοντέρνου ανθρώπου)

• Ο αγνοούμενος , 1912

•  Η δίκη, 1915

• Ο πύργος , 1922

-Ρόμπερτ Μούζιλ • Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες , 1932 (κατακερματισμός/περιθωριοποίηση

 υποκειμένου)

Πολιτική + αισθητική αντιμετώπιση ιστορικής πορείας:

-Χέρμαν Μπροχ • Οι υπνοβάτες, 1951, τριλογία: α. αφήγημα αστικού ρεαλισμού, β. κοινωνική

κριτική, σκληρή γλώσσα νατουραλισμού, γ. αποσπασματικό (τέλος ενότητας

κόσμου και ταυτότητας υποκειμένου)

ΕΦΙΑΛΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ (γερμανικά)

Δυσοίωνη κατεύθυνση κατακερματισμένου, αντιφατικού υποκειμενικού εγώ.

• Κόσμος κλειστός , σκληρός, παράλογος

• Πρόσωπα υποταγμένα , χωρίς καθορισμένη ταυτότητα, χωρίς όνομα

• Τεχνική αστυνομικού μυθιστορήματος που καταλήγει σε συντριβή ηρώων

•  Όχι πρόσβαση ατόμου σε νόημα (νόημα μέσω παραβολών/υπαινιγμών:

πολλαπλές ερμηνείες) – λόγος αδυνατεί να εκφράσει συνείδηση υποκειμένου:

καφκική γραφή (αποξένωση λέξεων από νόημα/σημασία τους)

• Διαφάνεια, ακρίβεια γλώσσας: ρεαλισμός της παραίσθησης (τρόμος)

40

Page 41: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 41/47

 Έργα:

•  Η μεταμόρφωση, 1912

• «Στην αποικία των τιμωρημένων», 1919 (εφιαλτικό διήγημα)

ΜΑΡΣΕΛ ΠΡΟΥΣΤ (ριζική ανανέωση) και ΑΝΤΡΕ ΖΙΝΤ: ΔΥΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΙΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

 Νεωτερισμοί πεζογραφίας:

• απόρριψη γραμμικής αφήγησης

• απόρριψη αιτιακής αλληλουχίας γεγονότων

• σύνθετη ψυχολογική υπόσταση ηρώων

• εναλλαγές στο ύφος, στην οπτική

-Μάρσελ Προυστ, Αναζητώντας το χαμένο χρόνο, 1926

• αντιλήψεις για τέχνη κ εφαρμογή τους

•  ύφος πυκνό, περίπλοκο, αρχιτεκτονικά δομημένο

• χωρίς δράση/πλοκή

• πλήθος παρεκβάσεων/παρεμβολών

• ρευστότητα ανυπότακτης συνείδησης/ροής χρόνου

• αντίστιξη στο χρόνο: αυτόματη ή παθητική μνήμη

•  νέο είδος ψυχολογικού μυθιστορήματος/ νέα μορφή μυθιστορήματος

• δηκτική σάτιρα κοσμικών ηθών (ψυχογραφία μεγαλοαστικής κοινωνίας):

αηδία του ζην

• δεν δημιούργησε σχολή, δεν βρήκε μιμητές

-Αντρέ Ζιντ, Οι κιβδηλοποιοί , 1925

• δύσκολο, ιδιότροπο βιβλίο (δεύτερη ανάγνωση)

• απαιτεί ενεργό συμμετοχή αναγνώστη

• χωρίς βασική πλοκή

• διαρκείς αλλαγές ύφους/αφηγητή: αλλαγή οπτικής γωνίας = σχετικότητα

αλήθειας

• παρωδεί όλες τις μυθιστορηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί

•  υπερβολικά σύνθετο: ένα μυθιστόρημα μαθητείας+4 συναισθηματικές

ιστορίες + ημερολόγιο + αστυνομική υπόθεση (μαύρο μυθιστόρημα) +

δευτερεύουσες ιστορίες

σαν πολυφωνική μουσική = αντι-μυθιστόρημα (πρόδρομο «νέουμυθιστορήματος» 1950)

ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΠΟ ΚΟΝΡΑΝΤ ΚΑΙ ΛΩΡΕΝΣ ΣΤΗ ΓΟΥΛΦΚΑΙ ΤΟΝ ΤΖΟΫΣΠροάγγελοι αγγλόφωνης μοντερνιστικής πεζογραφίας: Χένρυ Τζέημς & ΤζόζεφΚόνραντ-Τζόζεφ Κόνραντ:

•  Λόρδος Τζιμ, 1900, συμβολική εικονοποιία, υπαινικτική, ενδοσκοπική γραφή,

πολλαπλές οπτικές, ενδιάμεσοι αφηγητές

•  Η καρδιά του σκότους, 1903 (αποικιοκρατία, κατά ιδεολογίας εκπολιτισμού)

-Έντουαρτ Μόργκαν Φόρστερ•  Δωμάτιο με θέα, 1908

41

Page 42: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 42/47

•  Πέρασμα στην Ινδία, 1924 (φυλετικές/ταξικές/εθνικιστικές προκαταλήψεις

βρετανικής κοινωνίας)

-Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λώρενς (στροφή προς μύχιο εσωτερικό κόσμο, νέα αισθήματα,

δυναμική υποσυνειδήτου – μοντερνισμός)

•  Ερωτευμένες γυναίκες, 1920

• Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ, 1928 (ενάντια σε υλισμό, διανοουμενισμό

και ηθικολογία)

-Βιρτζίνια Γουλφ (αλλαγή μορφής/πορείας μυθιστορήματος 20ου αιώνα – κεντρική

φυσιογνωμία αγγλικού μοντερνισμού, πρόδρομος φεμινιστικής σκέψης). Έγραψε 9

μυθιστορήματα, κριτικά δοκίμια, έθεσε θέμα «γυναικείας γραφής».

Γραφή Γουλφ:

• Θραυσματικές μορφές

• Λυρική ευαισθησία

• Στροφή προς εσωτερικό , αντιφατικά αισθήματα, φευγαλέες σκέψεις,

αποσπασματικές εντυπώσεις

• Ασυνεχείς, πολυπρισματικές αφηγήσεις• Εσωτερικός μονόλογος : Ροή συνείδησης

•  Όχι γραμμική/τελεολογική/αιτιοκρατική πλοκή

• Στόχος: η αλήθεια των ανθρώπων, οι μεταβολές της συνείδησής τους

• Πειραματισμό ς με κανόνες γραμματικής πρότασης, συντακτικού,

λογοτεχνικών ειδών.

 Έργα:

• «Ένα δικό σου δωμάτιο», δοκίμιο, 1929 (σχέση γυναίκας-λογοτεχνίας),

ανεξαρτησία + ιδιωτικότητα)

• Τα κύματα, 1931 (δράμα-ποίημα, ζητήματα παροδικότητας, κοινότητας,

ατομικότητας, ζωής, σημασία τέχνης)•  Στο φάρο, 1927 (νοητικές διεργασίες μελών οικογένειας)

•  Η κυρία Ντάλλογουεη, 1925 (μνήμη, επίπτωση παρελθόντος στο παρόν)

• Ορλάντο, 1928 («ψευδοβιογραφία»)

•  Ανάμεσα στις πράξεις , 1941 (θεατρικό έργο, κριτική θεώρηση αγγλικής

ιστορίας)

-Κάθριν Μάνσφιλντ: υπαινικτική/ρυθμική πρόζα

• Το πάρτυ στον κήπο και άλλα διηγήματα, 1922

-Ντόροθυ Ρίτσαρντσον: (εκτεταμένη χρήση τεχνικής ροής συνείδησης)

•  Προσκύνημα, 1915-1938 (13 μυθιστορήματα ως κεφάλαια)

-Τζην Ρης: (διερευνά γυναικεία σεξουαλικότητα)

•  Καλημέρα, μεσάνυχτα, 1939 (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)

-Τζέημς Τζόυς, Ιρλανδός (υπόδειγμα μοντερνιστικής γραφής)

• Οι δουβλινέζοι, 1914 (συλλογή διηγημάτων)

•  Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία, 1916 (μυθιστόρημα, νέος

ορισμός καλλιτέχνη 20ου αιώνα: αποστασιοποιημένος αμφισβητίας κοινής

ηθικής, επίσημου λόγου, μαζικής κουλτούρας, «επιφάνειες»=αιφνίδιες

αποκαλύψεις)

• Οδυσσέας , 1922 καταγωγικό έργο ευρωπαϊκού μοντερνισμού: πειραματική

δομή, συμβολικοί παραλληλισμοί/αντιστοιχίες με Οδύσσεια (μυθική

μέθοδος), πολυμορφία γλώσσας, πολυπρισματικό, χωρίς στίξη, κυκλικό,εσωτερικό μονόλογο, κορύφωση διακειμενικότητας

42

Page 43: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 43/47

•  Η αγρύπνια του Φίννεγκαν, 1939 (ακραία γλωσσικά παιχνίδια και

διακειμενικές παρηχήσεις)

4.1.4 ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ( avant - garde)

ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΣΤΟΝ ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΠρωτοπορία = εμπροσθοφυλακή (όρος στρατιωτικός), χρήση από Μπακούνιν στην

πολιτική του φιλοσοφία – 1863: εισαγωγή όρου.

Σαλόνι του Παρισιού: από το 1725 (καλλιτεχνικό γεγονός)

Σαλόνι των απορριφθέντων, 1863 ( Πρόγευμα στη χλόη, πίνακας του Εντουάρ Μανέ)

Ριζοσπαστικά εικονοκλαστικά, αντισυμβατικά, περιθωριοποιημένα καλλιτεχνικά

κινήματα τέλους 19ου και αρχών 20ου αιώνα

Δράσεις: ίδρυση περιοδικών (πχ περιοδικό  Η ανεξάρτητη επιθεώρηση, 1884),

συγγραφή μανιφέστων, ακτιβισμός στην τέχνη)

• Εναντίον παράδοσης και περιβάλλοντος

• Αμφισβήτηση κριτηρίων περί ωραίου , ορίων τέχνης

• Αμφισβήτηση ρόλου καλλιτέχνη/κοινού, σκοπού τέχνης ως θεσμού

•  Όχι χωρισμός τέχνης-κοινωνίας , σκέψης-δράσης, τέχνης-ζωής

• Συνείδηση μοναδικότητας εγχειρήματος: πειραματισμός, ακραίες

συμπεριφορές (παραπέμπουν σε ρομαντισμό)

 Όχι όλες πρωτοπορίες σε όλα τα είδη τέχνης. Εικαστικά:

-Συμβολισμός: ιμπρεσιονισμός (έργο ολοκληρώνεται σε συνείδηση θεατή)

-Επίταση ιμπρεσιονισμού: εξπρεσιονισμός (αγωνία πχ Κραυγή, πίνακας του Μουνκ)

-Ρηξικέλευθο κίνημα: κυβισμός (αποδόμηση αναπαραστώμενου αντικειμένου στα

συστατικά του και ανασύνθεσή του, αφαιρετικό, γεωμετρικό, πολλαπλές οπτικές πχ.Οι δεσποινίδες της Αβινιόν, έργο Πικάσο)

Φουτουρισμός : επηρρέασε λογοτεχνία – Ιταλία – σύνταξη με φασισμό

Φίλιππο Τομμάζο Μαρινέττι, «Μανιφέστο του Φουτουρισμού», εφημ. Figaro, 1909

Βασικές αρχές κινήματος:

• Απόρριψη παράδοσης (ιστορικής κ καλλιτεχνικής: «παρελθοντισμός»)

• Ενδιαφέρον για μέλλον (πρόοδος, νεωτερικότητα, τεχνολογία, μιλιταρισμός)

• Συνδυασμός τέχνης με ακτιβισμό, θεωρία και πράξη (ίδρυση περιοδικών,

αποστολέ τιμωρίας κριτικών τέχνης, αστών, περαστικών)

• Μουσική: τέχνη του θορύβου• Συγγραφείς: Παλατσέσκι, Παπίνι, Ρούσσολο

Ρωσία: φουτουρισμός=κίνημα λογοτεχνικό, ίδρυση:1912 – σύνταξη με κομμουνισμό

Συγγραφείς: Χλέμπνικωφ, Μαγιακόφσκι (ποιητής, εμπλοκή με πολιτική),

ΜπουρλιούκΜανιφέστο: Χαστούκι στα γούστα του κοινού

• Βάρος σε υλικότητα γλώσσας (σχήματα γραμμάτων, τυπογραφική διάταξη)

• Κατάργησαν γραμματική, σύνταξη, λογικό ειρμό

• Δική τους γλώσσα: «ζαούμ» (διαισθητική, ονοματοποιία)

ΝΤΑΝΤΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

43

Page 44: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 44/47

ΚΙΝΗΜΑ ΝΤΑΝΤΑ: προέρχεται από γερμανικό εξπρεσιονισμό. Ίδρυση: 1916

(καμπαρέ Βολταίρ, Ζυρίχη).

Ιδρυτής: Τριστάν Τζαρά, γάλλος

Συνοδοιπόροι: Ρίχαρντ Χούλζενμπεκ, Χούγκο Μπαλ , Χανς Αρπ, Μπρετόν,Σουπώ, Ελυάρ, Περέ

• Ταύτιση ποιητικής-κοινωνικής επανάστασης (βίαιη αντίδραση)• Μηδενιστική κριτική του λόγου

• Αυθεντικό = απόλυτη ελευθερία

• Αντιτάσσουν απρόβλεπτο κ τυχαίο στο παράλογο της ζωής

• Ολική κατεδάφιση , χωρίς αντιπρόταση άλλων αξιών: προετοιμασία για

έλευση υπερρεαλισμού

• Πίσω από μηδενιστική αναρχία, προσδοκία εξαγνισμένης ανθρωπότητας

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ: διάδοχος Νταντά (θεωρητική ολοκήρωση), ροπή σε

κομμουνισμό. Κοινό σημείο με Νταντά: φρίκη πολέμου, εξέγερση ενάντια αξιών

πολιτισμού

Αντρέ Μπρετόν + Φιλίπ Σουπώ: Τα μαγνητικά πεδία, 1919 (αυτόματη γραφή)

Αντρέ Μπρετόν, Υπερρεαλισμός και η ζωγραφική, 1946

• Αυτόματη γραφή χωρίς αποσάθρωση του λόγου (γλωσσική δομή/νοήματος) =

ασυμβατότητα με απόλυτο μηδενισμό ντανταϊστών (οριστική ρήξη: 1922,

Διεθνές συνέδριο, Μπρετόν, Παρίσι)

• Πίσω από κάθε πράξη υπάρχει κάποιο νόημα, τρόπος λόγου=τρόπος δράσης

• 1922: επέκταση αυτόματης γραφής σε εμπειρία ύπνωσης

1924: Α΄ Μανιφέστο του υπερρεαλισμού, Μπρετόν (εισαγωγή ποιητικής τουσυλλογής Διαλυτό ψάρι) – Σουρρεαλισμός=αυτοματισμός

• Πίστη σε ανώτερη πραγματικότητα ονείρου, παιχνιδιού σκέψης: όνειρο= μέσο

πρόσβασης θέασης έσω κόσμου (πρόσπαθεα συνένωσης συνειδητού και

ασυνείδητου) συλλογικό ασυνείδητο, όνειρο=ιδέα επανάστασης

• Υπερρεαλιστική επανάσταση, 1924, περιοδικό

• Κλίμακα παραδοξολογίας: Φραστική αλχημεία έως μαύρο χιούμορ

• Γνήσια επανάσταση (κίνημα ιδεών): καθολική ανυποταξία

• Συγκεκριμένο, υπαρκτό, χειροπιαστό : προτίμηση σε τόπους/χώρους + στροφή

προς ζωγραφική, πολιτική, έρωτα

•Πρακτική διαγραφών Μπρετόν.  Β΄Μανιφέστο υπερρεαλισμού, Μπρετόν1929: υπερρεαλισμός=υπέρβαση αντιθέτων, δυνατότητες ασυνειδήτου

• Σουρρεαλισμός: τέχνη επαναστατική εκτός πολιτικής

• 1938, Διεθνής έκθεση υπερρεαλισμού – διεθνείς ορίζοντες

•  Προλεγόμενα για ένα τρίτο μανιφέστο του υπερρεαλισμού ή όχι, 1942

Μπρετόν: ανάγκη ανανέωσης μύθων Δύσης, δημιουργίας νέου

•  Ιστορία του υπερρεαλισμού του Ναντώ, 1945: αναγγελία θανάτου κινήματος

(ο υπερρεαλισμός όμως επιβιώνει ως 1969, αντιπολεμική δράση)

• Διεθνής έκθεση υπερρεαλισμού, 1959-60 ΕROS: απαντήσεις με βάση αρχές

πάθους κι όχι λογικής (αίγλη τρελού έρωτα)

•Προαναγγέλει Μάη ’68 στο Παρίσι

44

Page 45: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 45/47

• 1969: ιστορικό τέλος υπερρεαλισμού από Ζαν Συστέρ: «ο υπερρεαλισμός

είναι αιώνιος» (υπέρ ανατροπής καθεστηκυίας τάξης)

4.1.5 ΘΕΑΤΡΟΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΑναβίωση παλιάς σύγκρουσης λογοτεχνίας-θεάτρου

Αντίδραση στην παραδοσιακή έννοια μίμησης του ρεαλισμού: σύμμαχος ο

κινηματογράφος (από 1895) = επαναδιαπραγμάτευση ψευδαίσθησης ως απαραίτητο

συστατικό θεάτρου, κατάρρευση ιδέας λόγου ως ο μόνος που μορφοποιεί

ψευδαίσθηση

Κατακερματισμός, ρευστότητα, ποικιλία μοντερνισμού πρωτοπορίας: νέες τάσεις

(εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός, βιο-μηχανική, κονστρουκτιβισμός, υπερρεαλισμός)

ΝΤΑΝΤΑ – ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΝΤΑΝΤΑ: Ελβετία, 1916, Καμπαρέ Βολταίρ: ιδέα αναπαράστασης

• Θυμός, αηδία, επιθετικότητα

• Άναρθρες κραυγές, ακατάληπτος διάλογος, απουσία πλοκής/λογικής

• Στροφή προς παράλογο, διάλυση κανόνων γλώσσας

• Τεχνική κολάζ/συρραφής: μετάθεση θεατρικής τέχνης από κείμενο στην

παράσταση, από γλώσσα στην εικόνα, από νου στο σώμα

• Δύο δημοφιλείς εκδοχές ντανταϊστικού θεάτρου: α. παρωδία, β. «σεναριακή

γραφή»Θεατρικά κείμενα ντανταϊσμού:

•  Καρδιά από φωταέριο, 1920, Τριστάν Τζαρά• Το βόδι στη σκεπή, 1920, Ζαν Κοκτώ (μονόπρακτο χωρίς διάλογο,

παντομίμα, γκροτέσκο χιίουμορ, υπερβολικές φιγούρες/ανδρείκελα)

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ: 1920, Αντρέ Μπρετόν, Φρόιντ, αυτόματη γραφή (όνειρα,

συνειρμοί, παραισθήσεις χωρίς φιλτράρισμα από έλλογη συνείδηση)

Πρόδρομοι: Γκυγιώμ Απολλιναίρ, Οι μαστοί του Τειρεσία, 1917 – Αλφρέ Ζαρρύ,

 Βασιλιάς Υμπύ, 1896

• Καταστρατήγηση λογικής/χρονικής αλληλουχίας

• Γυναίκες που ντύνονται άνδρες, σώματα που αλλάζουν

Θεατρικά έργα/συγγραφείς:

• Αντονέν Αρτώ, Το θέατρο και το είδωλό του, 1938 – βίβλος νέας

πρωτοπορίας, («θέατρο σκληρότητας», ίδρυσε θίασο «Αλφρέ Ζαρρύ» μαζί με

Βιτράκ, νεωτερισμοί: ήχοι, φωτισμός – στόχος: η πρόκληση του κοινού)

• Ροζέ Βιτράκ,  Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία, 1928 (ανάμεσα σε

σουρεαλισμό και παράλογο)

4.2 ΕΠΟΧΗ ΒΙΑΙΩΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ4.2.3 ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

45

Page 46: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 46/47

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Γερμανός ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας,

σκηνοθέτης, πολιτικοποιημένος (υπέρ κομμουνιστικής επανάστασης, εξορία)

•  Μπάαλ, 1919 (δίψα για ζωτικότητα και ηδονή

• Τύμπανα μέσα στη νύχτα, 1922 (πολιτικοποιημένο)

•  Στη ζούγκλα των πόλεων, 1923 (πολιτικοποιημένο)

• Όπερα της πεντάρας , 1928 (πολιτικοποιημένο

•  Για τη θεωρία του διδακτικού θεατρικού έργου, 1949

•  Μικρό όργανο για το θέατρο, 1949 (υπέρ παιδευτικού χαρακτήρα θεάτρου)

•  Γαλιλαίος , 1939 (όραμα νέου «επικού θεάτρου)

•  Μάνα κουράγιο, 1939 (όραμα νέου «επικού θεάτρου: αισιόδοξος δυναμισμός

από επιταγή στράτευσης εναντίον πολέμου και εκμετάλλευσης ανθρώπου)

• Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, 1941 (όραμα νέου «επικού θεάτρου:

αποστασιοποίηση κοινού από τα δρώμενα, θεώρηση ως αλληγορία)

• Οι θεωρίες του κυρίου Κόινερ, 1926-1956 (μέθοδος διαλεκτική: καθοδήγηση

κοινό προς αλήθεια)

4.2.5 ΣΑΜΟΥΕΛ ΜΠΕΚΕΤ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΟΓΟΥΣυνέχεια πρωτοπορίας στο μεταπολεμικό θέατρο: θέατρο παραλόγου

• όχι συγκροτημένο κίνημα, αλλά μεθοδολογικό εργαλείο

• απόγνωση ανθρώπου μετά τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο

• αδυναμία κατανόησης κόσμου

• αφαίρεση

• ανορθολογισμός

• επανάληψη

ανούσιο• κλειστοφοβικό κλίμα χωρίς λύση

• αποσπασματικότητα πολοκής/διαλόγων

• λιτός σκηνικός χώρος, απουσία φύσης/πραγματικότητας

• αποδόμηση γλώσσας, λογικής, ιδεολογημάτων, κανόνων, προτύπων

ουμανιστικής σκέψης

 Έργα Μπέκετ:

•  Περιμένοντας τον Γκοντό, 1952 (γαλλικά – εμβληματικό θεατρικό κείμενο,

κρίσιμο σημείο για πέρασμα στο μεταμοντέρνο) παραπέμπει από το στόχο στη

διαδικασία, αφήνει ερμηνεία να εκκρεμεί

Τέλος παιχνιδιού, 1957 (γαλλικά – ασφυκτικός κλοιός, ανύπαρκτος τόπος,ακίνητος χρόνος, οπτικοποίηση αποσάθρωσης/παράλυσης, κίνδυνος

γ΄παγκόσμιου πολέμου)

• Μεταγενέστερα έργα γράφτηκαν κυρίως στα αγγλικά

Υλικό Μπέκετ: Βίβλος, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Νίτσε, Ντεκάρτ πίσω από ελλειπτικό λόγο

και κατακερματισμένη διατύπωση.

Άλλοι συγγραφείς:

• Ευγένιος Ιονέσκο• Αρτούρ Αντάμοφ• Ζαν Ζενέ

46

Page 47: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

7/15/2019 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΟ 21 - Β΄ΒΙΒΛΙΟ

http://slidepdf.com/reader/full/-21-55cf9d5a550346d033ad44f1 47/47

• Χάρολντ ΠίντερΔραστηριότητα 23/4ο κεφ.

Για κάθε τίτλο έργου, δώστε συγγραφέα και προσδιορίστε αν πρόκειται για ποιητικό,

πεζογραφικό ή θεατρικό έργο:

 Δουβλινέζοι – Τζέημς Τζόυς, διηγήματα

Το μαγικό βουνό – Τόμας Μαν, μυθιστόρημαΟρλάντ ο – Βιρτζίνια Γουλφ, μυθιστόρημα

Τετάρτη των τεφρών – Τ. Σ. Έλιοτ, ποιητικό έργο

Ταξίδι στο Βυζάντιο – Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς, ποίημα

 Η όπερα της πεντάρας – Μπέρτολτ Μπρεχτ, θεατρικό έργο

 Ελεγείες του Ντουίντο – Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ποιητικό έργο

Σημειώσεις της Γεωργίας Βεληβασάκη για την ΕΠΟ21-2013

47