- 332 -

Κεφάλαιο 21 Λιπίδια

Σύνοψη

Τα λιπίδια είναι κατηγορία οργανικών ενώσεων που έχουν κοινό χαρακτηριστικό ότι δεν διαλύονται στο νερό αλλά διαλύονται σε οργανικούς διαλύτες με μικρή πολικότητα. Οι χημικές δομές των ενώσεων που ανήκουν στα λιπίδια διαφέρουν σημαντικά. Οι κυριότερες κατηγορίες λιπιδίων που μελετώνται στο κεφάλαιο αυτό, είναι τα τριγλυκερίδια, τα φωσφολιπίδια, τα σφιγγογλυκολιπίδια και οι στερόλες. Με εξαίρεση τις στερόλες, στον σχηματισμό των υπόλοιπων λιπιδίων συμμετέχουν λιπαρά οξέα, τα οποία είναι καρβοξυλικά οξεά με γραμμική ανθρακική αλυσίδα η οποία έχει 12-20 και ζυγό αριθμό ατόμων άνθρακα.

Προαπαιτούμενη γνώση

Καρβοξυλικά οξέα (Κεφάλαιο 18), Εστέρες καρβοξυλικών οξέων (Παράγραφος 18.5),Υδρόλυση εστέρων (Πα-ράγραφος 18.5.3), Διπλός ομοιοπολικός δεσμός (Παράγραφος 12.1.1), Cis-trans ισομέρεια διπλού δεσμού (Πα-ράγραφος 14.3).

Τα λιπίδια είναι κατηγορία οργανικών ενώσεων των ζωικών και φυτικών οργανισμών που έχουν κοινό χαρα-κτηριστικό ότι είναι αδιάλυτα στο νερό αλλά διαλύονται σε οργανικούς διαλύτες με μικρή πολικότητα, όπως ο διαιθυλαιθέρας. Τα λιπίδια παραλαμβάνονται από φυτικές ή ζωικές πρώτες ύλες με εκχύλιση με αιθέρα. Αντί-θετα με τους υδατάνθρακες, που όλοι έχουν παρόμοια δομή, στα λιπίδια περιλαμβάνονται ενώσεις με τελείως διαφορετική δομή. Οι οργανισμοί χρησιμοποιούν τα λιπίδια ως:

Αποθήκες ενέργειας: Οι οργανισμοί αποθηκεύουν υδατάνθρακες, γλυκογόνο ή άμυλο (παράγραφος 20.4), που είναι πηγή γρήγορης πρόσβασης για παραγωγή ενέργειας, όμως η αποθήκευση λιπιδίων (τριγλυκερίδια) είναι πιο σημαντική, διότι δίνει πολύ μεγαλύτερο ποσό ενέργειας από τους υδατάνθρακες.

Δομικά υλικά: Από λιπίδια (φωσφολιπίδια, χοληστερόλη) σχηματίζεται η διπλοστοιβάδα της κυτταρικής μεμβράνης.

Διαβιβαστές μηνυμάτων: Oι στεροειδείς ορμόνες είναι λιπίδια που χρησιμοποιούν οι οργανισμοί για διαβίβαση μηνυμάτων.Τα λιπίδια περιλαμβάνουν πολλές κατηγορίες ενώσεων, όμως θα μελετηθούν οι βασικότερες που είναι τα τρι-γλυκερίδια, φωσφολιπίδια, σφιγγογλυκολιπίδια και στεροειδή. Πριν τη μελέτη των λιπιδίων θα περιγραφούν τα λιπαρά οξέα που είναι τα δομικά μόρια για να συντεθούν τα περισσότερα από αυτά.

21�1 Λιπαρά οξέαΤα λιπαρά οξέα είναι γραμμικά αλειφατικά καρβοξυλικά οξέα που βιοσυνθέτουν οι οργανισμοί. Πάντα έχουν ζυγό αριθμό ατόμων άνθρακα και αυτό οφείλεται στον μηχανισμό βιοσύνθεσής τους που περιγράφεται στην παράγραφο 24.7.3. Τα λιπαρά οξέα έχουν από 12 έως 20 άτομα άνθρακα. Διακρίνονται σε κορεσμένα (Πίνα-κας 21.1) και σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (Πινακας 21.2) που περιέχουν έναν ή περισσότερους διπλούς δεσμούς κυρίως με cis και σπάνια με trans γεωμετρία (παράγραφος 14.3).

Όνομα Κωδικοποίηση

(αριθμός C: αριθμός διπλών δεσμών)

Συντακτικός τύπος Σημείο Τήξεως (°C)

Λαουρικό οξύ 12:0 CH3(CH2)10COOH 44Μυριστικό οξύ 14:0 CH3(CH2)12COOH 58Παλμιτικό οξύ 16:0 CH3(CH2)14COOH 63Στεατικό οξύ 18:0 CH3(CH2)16COOH 69Αραχιδικό οξύ 20:0 CH3(CH2)18COOH 77

Πίνακας 21�1 Κορεσμένα λιπαρά οξέα

- 333 -

Όνομα Κωδικοποίηση (αριθμός C: αριθμός διπλών δεσμών)

Συντακτικός τύπος Σημείο Τήξεως (°C)

Παλμιτολεϊκό οξύ 16:1 Δ9 CH3(CH2)5CH=CH(CH2)7COOH 1Ελαϊκό οξύ 18:1 Δ9 CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH 13Λινελαϊκό οξύ 18:2 Δ9,12 CH3(CH2)4(CH=CHCH2)2(CH2)6COOH -5Λινολενικό οξύ 18:3 Δ9,12,15 CH3(CH2CH=CH)3(CH2)7COOH -11Αραχιδονικό οξύ 20:4 Δ5,8,11,14 CH3(CH3)3(CH2CH=CH)4(CH2)3COOH -49

Πίνακας 21�2 Ακόρεστα λιπαρά οξέα

Τα λιπαρά οξέα πολλές φορές αναφέρονται με κωδικοποίηση που δείχνει τον αριθμό των ατόμων άνθρακα και των διπλών δεσμών. Το παλμιτικό οξύ (Πίνακας 21.1) αναφέρεται ως 18:0 λιπαρό οξύ που σημαίνει ότι έχει 18 άτομα C και κανέναν διπλό δεσμό C=C, ενώ το ελαϊκό οξύ (Πίνακας 21.2) ως 18:1 που σημαίνει ότι έχει 18 άτομα C και έναν διπλό δεσμό C=C.

Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα που έχουν έναν διπλό δεσμό χαρακτηρίζονται μονοακόρεστα, ενώ όσα έχουν δύο ή περισσότερους διπλούς δεσμούς πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Για να δηλωθεί η θέση των διπλού δε-σμού χρησιμοποιείται η ένδειξη Δ με έναν αριθμό που δηλώνει τη θέση του διπλού δεσμού. Το ελαϊκό οξύ (Πίνακας 21.2) έχει διπλό δεσμό στη θέση 9 και η θέση του δηλώνεται ως Δ9. Η πλήρης κωδικοποίηση του ελαϊκού οξέος είναι 18:1 Δ9. Ομοίως το αραχιδονικό οξύ που έχει τέσσερις διπλούς δεσμούς κωδικοποιείται ως 20:4 Δ5,8,11,14.

Εναλλακτικός τρόπος για να δηλωθεί η θέση του διπλού δεσμού στα ακόρεστα λιπαρά οξέα είναι η χρήση του όρου ωμέγα «ω». Αυτός δηλώνει τη θέση του διπλού δεσμού αρχίζοντας την αρίθμηση της ανθρακικής αλυσίδας, όχι από το COOH, αλλά από το άκρο της που έχει μεθυλο-ομάδα (CH3). Το λινολενικό οξύ χαρα-κτηρίζεται ως ω-3 και το λινελαϊκό οξύ χαρακτηρίζεται ω-6 λιπαρό οξύ. Τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα έχουν μεγάλη διατροφική αξία, διότι δεν μπορεί να τα συνθέσει ο οργανισμός.

Τα λιπαρά οξέα είναι αδιάλυτα στο νερό λόγω της μεγάλης υδρόφοβης ανθρακικής αλυσίδας τους. Οι φυ-σικές ιδιότητες των λιπαρών οξέων εξαρτώνται από το μέγεθος της ανθρακικής αλυσίδας και από τον βαθμό ακορεστότητας. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 21.1, όσο αυξάνεται το μέγεθος της ανθρακικής αλυσίδας, τόσο αυξάνεται το σημείο τήξεως. Επίσης μειώνεται όσο αυξάνεται ο αριθμός των διπλών δεσμών. Συγκρίνοντας τα λιπαρά οξέα στεατικό οξύ, ελαϊκό οξύ, λινελαϊκό οξύ και λινολενικό οξύ που έχουν 18 άτομα άνθρακα (Πί-νακες 21.1 και 21.2), το κορεσμένο στεατικό οξύ έχει πολύ υψηλότερο σημείο τήξεως από τα υπόλοιπα τρία ακόρεστα λιπαρά οξέα. Από τα ακόρεστα λιπαρά οξέα το μικρότερο σημείο τήξεως έχει το λινολενικό οξύ που έχει τους περισσότερους διπλούς δεσμούς. Αυτό συμβαίνει, διότι στα κορεσμένα λιπαρά οξέα η ανθρακική αλυσίδα έχει ευθύγραμμη γεωμετρία που ευνοεί την ανάπτυξη ισχυρότερων διαμοριακών δυνάμεων, επειδή τα μόρια μπορούν να προσεγγίσουν το ένα στο άλλο. Αυτό δεν συμβαίνει στα ακόρεστα λιπαρά οξέα, διότι, λόγω του cis διπλού δεσμού υιοθετούν κεκλιμένη δομή.

- 334 -

Μικρό ποσοστό των λιπαρών οξέων βρίσκεται ελεύθερο. Το μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι δεσμευμένο με άλλα μόρια για να σχηματιστούν τα τριγλυκερίδια, τα φωσφολιπίδια και τα σφιγγογλυκολιπίδια.

21�2 ΤριγλυκερίδιαΤα τριγλυκερίδια είναι τριεστέρες της γλυκερόλης με λιπαρά οξέα. Η γλυκερόλη είναι αλκοόλη που έχει τρεις υδροξυλομάδες (ΟΗ). Αντιδρά με τρία μόρια λιπαρού οξέος, κάθε λιπαρό οξύ σχηματίζει εστέρα με ένα υδρο-ξύλιο (ΟΗ) της γλυκερόλης.

Τα τριγλυκερίδια που συντίθενται από το ίδιο λιπαρό οξύ ονομάζονται απλά τριγλυκερίδια, ενώ όσα συντί-θενται από δύο ή τρία διαφορετικά λιπαρά οξέα ονομάζονται μικτά τριγλυκερίδια.

- 335 -

Στη φύση είναι σπάνια τα απλά τριγλυκερίδια, συνήθως τα λίπη και τα έλαια περιέχουν μικτά τριγλυκερίδια.

Οι φυσικές ιδιότητες των τριγλυκεριδίων εξαρτώνται από το είδος των λιπαρών οξέων που περιέχουν. Υπενθυμίζεται ότι τα ακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν μικρότερα σημεία τήξεως από τα κορεσμένα (παράγραφος 21.1). Αυτά που συντίθενται από ακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν μικρότερα σημεία τήξεως, ενώ όσα συντίθενται από κορεσμένα λιπαρά οξέα έχουν υψηλότερα σημεία τήξεως.Λίπη και έλαιαΤα λίπη και τα έλαια είναι μίγματα τριγλυκεριδίων. Η σύσταση των λιπών και των ελαίων δεν είναι καθο-ρισμένη καθώς είναι μίγματα διαφόρων τριγλυκεριδίων. Τα λίπη είναι στερεά ή ημιστερεά σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, ενώ τα έλαια είναι υγρά. Η διαφορά οφείλεται στα τριγλυκερίδια που περιέχουν. Τα λίπη απο-τελούνται από τριγλυκερίδια που συντίθενται από κορεσμένα λιπαρά οξέα, ενώ τα έλαια από ακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα λίπη είναι συνήθως ζωικής προέλευσης, ενώ τα έλαια φυτικής.

21�2�1 Υδρογόνωση ελαίωνΣτην παράγραφο 14.4.2 περιγράφηκε ότι υδρογόνο προστίθεται στον διπλό δεσμό C=C και μετατρέπεται σε απλό δεσμό. Έτσι στα ακόρεστα τρυγλυκερίδια, (δηλαδή αυτά που συντίθενται από ακόρεστα λιπαρά οξέα) προστίθεται αέριο Η2 παρουσία καταλύτη και μετατρέπονται σε κορεσμένα.

Η υδρογόνωση των ελαίων εφαρμόζεται στη βιομηχανία τροφίμων. Με την υδρογόνωση ένα φυτικό έλαιο (μίγμα ακόρεστων τριγλυκερίδιων), που είναι υγρό, στερεοποιείται και αποκτά υφή (στερεοποιείται) ζωικού λίπους (μίγμα κορεσμένων τριγλυκερίδιων). Αυτό συμβαίνει διότι τα κορεσμένα λιπαρά οξέα που παράγονται με την υδρογόνωση έχουν υψηλότερα σημεία τήξεως από τα ακόρεστα. Αν χρησιμοποιηθεί μικρότερη ποσό-τητα από αυτή που απαιτείται για να υδρογονωθούν όλοι οι διπλοί δεσμοί, τότε σχηματίζεται μερικώς υδρο-γονωμένο έλαιο. Η μαργαρίνη είναι μερικώς υδρογονωμένο έλαιο που παράγεται με τη μερική υδρογόνωση φθηνών ελαίων όπως το καλαμποκέλαιο.

21�2�2 Υδρόλυση τριγλυκεριδίων Στην παράγραφο 18.5.3 περιγράφηκε ότι εστέρες υδρολύονται από διαλύματα βάσεων (βασική υδρόλυση)

και δίνουν αλκοόλη και άλας του καρβοξυλικού οξέος με τη βάση. Το ίδιο συμβαίνει και με τα τριγλυκερίδια που είναι τριεστέρες. Υδρόλυση με διάλυμα βάσης (ΝαΟΗ) οδηγεί στον σχηματισμό γλυκερόλης και τριών μορίων άλατος λιπαρού οξέος. Το άλας του λιπαρού οξέος κατιόντος Να+ ή Κ+ είναι οι σάπωνες.

Η αντίδραση χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια για παρασκευή σαπώνων. Ως πηγή τριγλυκεριδίων

- 336 -

χρησιμοποιούνται ζωικά λίπη ή φυτικά έλαια.Το χαρακτηριστικό των αλάτων των λιπαρών οξέων είναι ότι αποτελούνται από ένα υδρόφιλο τμήμα που

είναι το καρβοξυλικό άλας (COO- Na+) και ένα υδρόφοβο-λιπόφιλο που είναι η αλειφατική αλυσίδα. Το υδρό-φιλο τμήμα έχει την τάση να διαλύεται στο νερό, ενώ το υδρόφοβο σε οργανικούς διαλύτες και όχι στο νερό. Αν άλας λιπαρού οξέος προστεθεί σε νερό σχηματίζει μικκύλιο, στο οποίο οι υδρόφοβες αλειφατικές ομάδες συσπειρώνονται στο εσωτερικό του, ενώ τα υδρόφιλα τμήματα (COO-Na+) καταλαμβάνουν την επιφάνεια του μικκυλίου. Έτσι, τα υδρόφοβα τμήματα στο εσωτερικό του μικκυλίου δεν είναι σε επαφή με το νερό, ενώ τα υδρόφιλα είναι σε επαφή με το νερό. Όταν στο νερό υπάρχει λίπος, ως υδρόφοβο, συσσωματώνεται στο εσω-τερικό του μικκυλίου (Σχήμα 21.1). Το μικκύλιο συνολικά διαλύεται στο νερό με αποτέλεσμα να διαλύεται και το λίπος και να απομακρύνεται.

Σχήμα 21�1 Σχηματισμός μικκυλίου από άλατα λιπαρών οξέων (σάπωνες)

21�2�3 Οξείδωση τριγλυκεριδίωνΗ οξείδωση των τριγλυκεριδίων συμβαίνει όταν αποθηκεύονται παρατεταμένα παρουσία οξυγόνου και φωτός ή υψηλών θερμοκρασιών. Ουσιαστικά η οξείδωση των τριγλυκεριδίων είναι η οξείδωση των λιπαρών οξέων που περιέχουν. Ιδιαίτερα ευαίσθητα είναι τα ακόρεστα τριγλυκερίδια, διότι η διαδικασία της οξείδωσης αρχί-ζει με τη δημιουργία ελεύθερης ρίζας σε γειτονικό άνθρακα του διπλού δεσμού του λιπαρού οξέος.

Η ελεύθερη ρίζα που δημιουργείται είναι πολύ δραστική. Εκκινεί μία σειρά αντιδράσεων που οδηγεί στην

- 337 -

οξείδωση και άλλων λιπαρών οξέων που καταλήγουν τελικά στη διάσπαση της αλυσίδας των λιπαρών οξέων και στη δημιουργία δύσοσμων ενώσεων όπως αλκοολών, αλδεϋδών, κετονών, που υποβιβάζουν την ποιότητα της λιπαρής ένωσης.

Για την αποφυγή της οξείδωσης των λιπαρών ουσιών χρησιμοποιούνται αντιοξειδωτικά τα οποία εξουδετε-ρώνουν τις ελεύθερες ρίζες, σταματώντας την οξείδωση. Υπάρχουν συνθετικά και φυσικά αντιοξειδωτικά που είναι παράγωγα της φαινόλης (παράγραφος 16.8). Οι ελεύθερες ρίζες οξειδώνουν τις φαινόλες αποσπώντας ένα Η και τις μετατρέπουν σε ελεύθερες ρίζες. Οι φαινολικές ελεύθερες ρίζες είναι λιγότερο δραστικές και επιβραδύνουν την οξείδωση του τριγλυκεριδίου.

21�3 ΦωσφολιπίδιαΤα φωσφολιπίδια είναι λιπίδια που περιέχουν φωσφορική ομάδα. Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες τα γλυκε-ροφωσφολιπίδια και τα σφιγγοφωσφολιπίδια. Τα πρώτα σχηματίζονται από την αλκοόλη γλυκερόλη και τα δεύτερα από τη σφιγγοσίνη. Και οι δύο κατηγορίες έχουν τα ίδια γενικά χαρακτηριστικά. Η γλυκερόλη ή η σφιγγοσίνη συνδέονται με ένα ή δύο λιπαρά οξέα και μία φωσφορική ομάδα στην οποία συνδέεται μία αλ-κοόλη. Η γενική δομή τους είναι:

21�3�1 ΓλυκεροφωσφολιπίδιαΤα φωσφογλυκερίδια είναι ανάλογα των τριγλυκεριδίων με τη διαφορά ότι ένα από τα τρία λιπαρά οξέα έχει αντικατασταθεί από φωσφορική ομάδα. Δηλαδή η γλυκερόλη εστεροποιείται με δύο λιπαρά οξέα (το λιπαρό οξύ στο δεύτερο ΟΗ είναι ακόρεστο) και μία φωσφορική ομάδα. Η τελευταία συνδέεται με μία από τις αλκο-όλες χολίνη, αιθανολαμίμη ή σερίνη μέσω των υδροξυλομάδων (ΟΗ) τους.

Η δομή γλυκεροφωσφολιπιδίου που αποτελείται από τα λιπαρά οξέα παλμιτικό οξύ και λινελαϊκό οξύ και αιθανολαμίνη είναι

- 338 -

Τα γλυκεροφωσφολιπιδία που έχουν την αλκοόλη χολίνη ονομάζονται λεκιθίνες και είναι το κύριο συστα-τικό του κρόκου του αυγού. Αυτά που έχουν τις αλκοόλες αιθανολαμίνη και σερίνη ονομάζονται κεφαλίνες και είναι συστατικά του εγκέφαλου και των νευρικών ιστών.

Οι δεσμοί γλυκερόλης-φωσφορικής ομάδας-αλκοόλης είναι εστερικοί δεσμοί, όπως και οι δεσμοί γλυκερό-λης-λιπαρών οξέων. Συνεπώς τα γλυκεροφωσφολιπίδια υδρολύονται όπως και τα τριγλυκερίδια.

Τα τριγλυκερίδια χρησιμοποιούνται από τους οργανισμούς ως πηγή ενέργειας, ενώ τα γλυκεροφωσφολι-πιδία χρησιμοποιούνται για την κατασκευή της διπλοστοιβάδας της κυτταρικής μεμβράνης. Τα φωσφογλυκε-ρίδια αποτελούνται από άπολη υδρόφοβη ουρά, που είναι οι μακριές αλειφατικές αλυσίδες των δύο λιπαρών οξέων και από πολική υδρόφιλη κεφαλή που είναι φωσφορική ομάδα. Στην κυτταρική μεμβράνη τα φωσφο-γλυκερίδια διατάσσονται σε διπλοστοιβάδα (Σχήμα 21.2). Τα υδρόφοβα τμήματα βρίσκονται στο εσωτερικό της μεμβράνης και τα υδρόφιλα στις δύο επιφάνειές της.

Σχήμα 21�2 Διπλοστοιβάδα γλυκεροφωσφολιπιδίων της κυτταρικής μεμβράνης

- 339 -

21�3�2 ΣφιγγοφωσφολιπίδιαΤα σφιγγοφωσφολιπίδια σχηματίζονται από σφιγγοσίνη, ένα μόριο λιπαρού οξέος και μία φωσφορική ομάδα.

Για να σχηματιστούν τα σφιγγοφωσφολιπίδια το λιπαρό οξύ συνδέεται με την αμινομάδα (ΝΗ2) της σφιγ-γοσίνης και η φωσφορική ομάδα στο ακραίο υδροξύλιο (ΟΗ). Τέλος, μία αλκοόλη συνδέεται με τη φωσφορι-κή ομάδα. Τα σφιγγοφωσφολιπίδια που σχηματίζονται από την αλκοόλη χολίνη ονομάζονται σφιγγομυελίνες. Η δομή σφιγγομυελίνης που περιέχει παλμιτικό οξύ είναι

Οι σφιγγομυελίνες είναι κύριο συστατικό των νευρικών ινών.

21�4 ΣφιγγογλυκολιπίδιαΤα σφιγγογλυκολιπίδια μοιάζουν με τα σφιγγοφωσφολιπίδια, διότι δημιουργούνται από σφιγγοσίνη και ένα μόριο λιπαρού οξέος, όμως δεν περιέχουν φωσφορική ομάδα και για αυτό δεν ανήκουν στα φωσφολιπίδια. Αντί για φωσφορική ομάδα στο ακραίο ΟΗ της σφιγγοσίνης προστίθεται μονο- ή ολιγοσακχαρίτης.

Τα σφιγγογλυκολιπίδια αποτελούν συστατικά του εγκεφάλου.

21�5 ΣτεροειδήΤα στεροειδή είναι λιπίδια με κοινή βασική δομή το σύστημα των τεσσάρων δακτυλίων

- 340 -

Τα στεροειδή στον οργανισμό επιτελούν διάφορες λειτουργίες. Το πιο διαδεδομένο στεροειδές στον αν-θρώπινο οργανισμό είναι η χοληστερόλη. Είναι συστατικό των μεμβρανών των κυττάρων και αποτελεί πρό-δρομη ένωση για να συνθέσει ο οργανισμός άλλα στεροειδή. Πολλές ορμόνες όπως η τεστοστερόνη είναι στεροειδή. Επίσης στα στεροειδή ανήκουν τα χολικά οξέα που βοηθούν στην πέψη των λιπιδίων.

21�6 Ταξινόμηση λιπιδίωνΤα λιπίδια που μελετήθηκαν ήταν τα τριγλυκερίδια, φωσφολιπίδια (γλυκεροφωσφολιπίδια, σφιγγοφωσφολιπί-δια), σφιγγογλυκολιπίδια και στερόλες.

Τα λιπίδια ταξινομούνται με βάση τη δυνατότητα να υδρολυθούν στα σύνθετα λιπίδια, που υδρολύονται σε απλούστερες ενώσεις και στα απλά λιπίδια που δεν υδρολύονται. Σύνθετα λιπίδια είναι όσα έχουν εστερι-κούς δεσμούς, δηλαδή τα τριγλυκερίδια, φωσφολιπίδια (γλυκεροφωσφολιπίδια, σφιγγοφωσφολιπίδια) και τα σφιγγογλυκολιπίδια. Απλά λιπίδια είναι οι στερόλες.

Με βάση την πολικότητά τους ταξινομούνται στα ουδέτερα λιπίδια, που είναι τα τριγλυκερίδια και οι στερόλες και στα πολικά που είναι τα φωσφολιπίδια (γλυκεροφωσφολιπίδια, σφιγγοφωσφολιπίδια) και τα σφιγγογλυκολιπίδια.

- 341 -

Ασκήσεις

Ασκήσεις με τις απαντήσεις τους.

Άσκηση 21�1Ποια από τα παρακάτω λιπίδια είναι τριγλυκερίδιο, γλυκεροφωσφολιπίδιο, σφιγγοφωσφολιπίδιο, σφιγ-γογλυκολιπίδιο και στερόλη;

Απάντηση: 1) σφιγγογλυκολιπίδιο 2) γλυκεροφωσφολιπίδιο 3) τριγλυκερίδιο 4) στερόλη 5) σφιγγοφωσφολι-πίδιο

Άσκηση 21�2Από ποιες ενώσεις αποτελείται το τριγλυκερίδιο;

Απάντηση: γλυκερόλη, στεατικό οξύ, ελαϊκό οξύ, λινελαϊκό οξύΆσκηση για επίλυση.

Άσκηση 21�3Ποια η δομή φωσφολιπιδίου που αποτελείται από γλυκερόλη, παλμιτικό οξύ, ελαϊκό οξύ και αιθανολα-μίνη;

- 342 -

Βιβλιογραφία

Βαρβογλής, Α. (2005). Επίτομη Οργανική Χημεία. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη. Bettelheim, F.A., Brown, W.H., Campbell, M.K, Farrell S.O. (2010). Introduction to Organic and

Biochemistry (7th Ed.). United Kingdom: Cengage Learning.Bruice P.Y. (2006). Organic Chemistry (5th Ed.). New Jersey: Prentice Hall.Hart, H., Crai, L.E., Hart, D.J., Hadad, C.M. (2007). Organic Chemistry: A short Course (12th Ed.). New

York: Hοughton Mifflin.McMurry, J., (απόδοση στα ελληνικά: Βάρβογλης, Α., Ορφανόπουλος, Μ., Σμόνου, Ι., Στρατάκης, Μ.)

(1998). Οργανική Χημεία (1η εκδ., 1ος τόμος). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.Patric, G. (2004). Bios Instant Notes Organic Chemistry (2nd Ed.) New York: Taylor & Francis.Σπηλιόπουλος Ι. (2008). Βασική Οργανική Χημεία. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης.