Η τέχνη στην αρχαία Αίγυπτο και στην αρχαία Ελλάδα

ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

• Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική αλλά και η ζωγραφική στην Αίγυπτο βρίσκονταν στην υπηρεσία των φαραώ. Σκοπός των καλλιτεχνών ήταν να προβάλουν τη ζωή και τη δράση των φαραώ. Τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα, μνημειακού* χαρακτήρα, επιβάλλονταν με τις διαστάσεις τους. Οι αχανείς επίπεδες επιφάνειες της αιγυπτιακής γης, σε συνδυασμό με την ανάγκη των ηγεμόνων να επιβληθούν μέσω των έργων τους, οδήγησαν στην κατασκευή μνημείων που επιβάλλονταν με τον όγκο.

• Οι πυραμίδες του Χέοπος, του Χεφρήνος και του Μυκερίνου στη Γκίζα, οι μεγάλοι ναοί στο Λούξορ και το Καρνάκ με το πλήθος των κιόνων που στήριζαν περιστύλια και υπόστυλες αίθουσες είναι ενδεικτικά δείγματα της αρχιτεκτονικής.

• Οι επιφάνειες των περισσότερων ναών αλλά και των νεκρικών θαλάμων των τάφων ήταν γεμάτες με παραστάσεις ζωγραφιστές ή ανάγλυφες που εξιστορούσαν τη δράση των φαραώ αλλά και πτυχές της καθημερινής ζωής.

• Τα γλυπτά είναι κατά κανόνα δισδιάστατα, δεν είναι περίοπτα , δεν απεικονίζουν ένα συγκεκριμένο άνθρωπο, αλλά έναν άνθρωπο στυλιζαρισμένο, έναν άνθρωπο πρότυπο. Στην αιγυπτιακή ζωγραφική οι καλλιτέχνες ακολουθούν επίσης καθιερωμένους συμβατικούς κανόνες. Η αίσθηση της τάξης και η έλλειψη στυλιστικής εξέλιξης καθρέπτιζαν τη σταθερή και συντηρητική φύση της αιγυπτιακής κοινωνίας. Οι αναπαραστάσεις της ανθρώπινης μορφής βασίζονταν σε γεωμετρικό πλέγμα (κάναβο), έτσι ώστε να εξασφαλίζονται σταθερές αναλογικές σχέσεις μεταξύ των μερών του σώματος.

• Εκτός από τα μεγάλα σε διαστάσεις αγάλματα που διακοσμούσαν ναούς και ταφικά μνημεία, κατασκευάστηκαν και μικρότερα από ξύλο ή πέτρα, πραγματικά κομψοτεχνήματα. Πολλά έργα μικροτεχνίας κατασκευασμένα από μέταλλα, πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους συμπληρώνουν τις γνώσεις μας για τις καλλιτεχνικές επιλογές και τα επιτεύγματα των Αιγυπτίων.

Αρχαία ελληνική τέχνη κλασικής περιόδου

• ) Αρχιτεκτονική. Στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. η αρχιτεκτονική βρίσκεται κάτω από την επίδραση των αισθητικών αντιλήψεων και των τεχνικών γνώσεων της αρχαϊκής εποχής. Οι πρωιμότεροι ναοί χαρακτηρίζονται από ατέλειες που δίνουν βαρύτητα στα μνημεία, όπως συμβαίνει με το ναό της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα. Η εξέλιξη όμως ήδη από το πρώτο μισό του 5ου αι. π.Χ. είναι φανερή. Πολλά από τα ναϊκά οικοδομήματα συνδύασαν το δωρικό ρυθμό με ιωνικά στοιχεία. Χαρακτηριστικά μνημεία που παρουσιάζουν την εικόνα της ανοδικής εξελικτικής πορείας της αρχιτεκτονικής είναι ο ναός του Διός στην Ολυμπία, ο ναός του Απόλλωνος στη Φιγάλεια και τα οικοδομήματα της Ακρόπολης των Αθηνών. Κορωνίδα όλων αποτελεί ο Παρθενώνας. Η αρχιτεκτονική αρτιότητα με τον εξαίρετο γλυπτό διάκοσμο έχουν συνδυαστεί σ' αυτό το έργο, του οποίου δημιουργοί είναι γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, οι αρχιτέκτονες Ικτίνος και Καλλικράτης και ο γλύπτης Φειδίας.

• β) Πλαστική. Η γλυπτική τέχνη των αρχαϊκών χρόνων είχε καθιερώσει συγκεκριμένους τύπους στη μορφή, την έκφραση και την κίνηση, τους γνωστούς κούρους και κόρες. Από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του 5ου αι. π.Χ. οι κούροι και οι κόρες προοδευτικά ανανεώνονται στην έκφραση και στην κίνησή τους. Το «παιδί του Κριτίου» σημαδεύει το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Η νέα πολιτική και οικονομική κατάσταση που ακολούθησε τους περσικούς πολέμους αφήνει τον απόηχο της μέσα από τα έργα της μεγάλης πλαστικής των τριάντα επόμενων χρόνων. Η κίνηση, που αποτυπώνει τη ζωή, σε συνδυασμό με την εσωτερική δύναμη που εκφράζουν τα πρόσωπα είναι τα βασικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν τα έργα του «αυστηρού ρυθμού». Χαρακτηριστικά δείγματα είναι ο Ηνίοχος των Δελφών, ο Δίας ή Ποσειδώνας του Αρτεμισίου και τα γλυπτά του ναού του Διός στην Ολυμπία.

• Τα διδάγματα της αιγυπτιακής τέχνης δεν έχουν αγνοηθεί εντελώς. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν περίγραμμα, ακρίβεια στο σχέδιο, ισορροπημένη διάταξη, τη γνώση για το ανθρώπινο σώμα. Ο τύπος της ανθρώπινης μορφής όπως την ξέρουν είναι η αφετηρία τους, αλλά πλέον δε τη θεωρούν ιερή και απαραβίαστη.

• Ο Ελληνας γλύπτης και ζωγράφος αναζητά την τρίτη διάσταση. Τοποθετεί τα αντικείμενα το ένα πίσω από το άλλο (κι όχι το ένα πάνω από το άλλο σε σειρά, όπως ο Αιγύπτιος) και χρησιμοποιεί τη βράχυνση (τα αντικείμενα μικραίνουν προς τα πίσω), στην προσπάθειά του να αποδώσει το βάθος.

• Η αρχαιοελληνική τέχνη είναι, λοιπόν, όσο αφορά στη μορφή, πιο νατουραλιστική, πιο πλαστική από την αιγυπτιακή. Περνάει από το αφαιρετικό, το γεωμετρικό, το σχηματικό στο νατουραλιστικό. Το νατουραλιστικό στοιχείο είναι, βέβαια, εξιδανικευμένο. Η φύση παρουσιάζεται κοντά στην πραγματικότητα, όμως εμφανίζεται όπως θα έπρεπε να είναι, όχι όπως είναι πραγματικά. Το κορμί, πάντως, αποκτά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, γίνεται ανθρώπινο σώμα. Γεννιέται η κατηγορία του «πώς» που λείπει από την αιγυπτιακή τέχνη και αυτό αποτελεί ένα τεράστιο άλμα για την ιστορία της τέχνης.

• Ακόμα στη ζωγραφική και γλυπτική της Αρχαίας Ελλάδας το φυσικό στοιχείο υπερβαίνει το θρησκευτικό (ιδεαλιστική φυσιοκρατία) σε αντίθεση με την Αίγυπτο όπου τέχνη και ζωή καθορίζονται πλήρως από τις θρησκευτικές αντιλήψεις. Οι αρχαίοι Έλληνες εξανθρώπισαν τους θεού τους, αλλά κυρίως θεοποίησαν τους ανθρώπους. Οι ιδιότητες που έχει ο αρχαϊκός κούρος είναι ιδιότητες που μόνο ο θεός μπορεί να έχει: κάλος, συμμετρία, αρμονία, ισορροπία, αιώνια νιάτα. Επιπλέον, στην τέχνη της αρχαίας Ελλάδας, για πρώτη φορά, εισάγονται οι αισθήσεις και τα έργα αποκτούν «χρώμα» και συναίσθημα, όπως η κόρη που έχει χαραγμένο στο πρόσωπό της ένα ελαφρύ χαμόγελο γνώσης -το γνωστό μειδίαμα- που δε συναντάμε σε κανένα αιγυπτιακό γλυπτό.

• Πηγές :βιβλίο ιστορίας Α λυκείου• Το πέρασμα από την τέχνη της Αρχαίας

Αιγύπτου στην τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας Νάνσυ Μπαλούτογλου

ΕΙΚΟΝΕΣ el.wikipedia.org