2. ΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

2.1 ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ

Ο όρος φιλελεύθερος από 14ο αι.( ελευθερία, γενναιοδωρία, ευρύτητα σκέψης, δυνατότητα επιλογής)

Ο όρος φιλελευθερισμός από 19ο ως χαρακτηριστικό σύνολο πολιτικών ιδεών, συστηματοποιημένο

πολιτικό δόγμα

o Βάσει ιδεών και θεωριών προηγούμενων 3 αιώνων

o Αποτέλεσμα κατάρρευσης φεουδαλισμού

o Αντικατάστασής του από καπιταλιστική (της αγοράς) κοινωνία

o Έκφραση φιλοδοξίας ανερχόμενων μεσαίων τάξεων

o Οι φιλελεύθερες ιδέες ριζοσπαστικές

ριζικές μεταρρυθμίσεις

επαναστατική αλλαγή

Φιλελεύθερα στοιχεία σε:

o Αγγλική Επανάσταση 17ου

o Αμερικανική και Γαλλική 18ου

αντί απόλυτης εξουσίας μοναρχίας > συνταγματική και μετά αντιπροσωπευτική

κυβέρνηση

όχι πολιτικά και οικονομικά προνόμια αριστοκρατίας γαιοκτημόνων, όχι αδικία

φεουδαλισμού βάσει καταγωγής

κατά εκκλησιαστικής εξουσίας > υπέρ ελευθερίας θρησκευτικής συνείδησης

o Βιομηχανοποίηση 19ου > θρίαμβος και εξάπλωση φιλελ. ιδεών

οικονομική τάξη αγοράς απαλλαγμένη από παρέμβαση κυβέρνησης

κυνήγι κέρδους από επιχειρήσεις

ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές εθνών

Σύστημα Βιομηχανικού καπιταλισμού στο Η.Β. από μέσα 18ου, με γερά θεμέλια στις

αρχές 19ου

Πρώτη φιλελεύθερη κυβέρνηση το 1868 με Gladstone πρωθυπουργό

o διάδοση σε Β. Αμερική, δυτική Ευρώπη και σταδιακά Ανατολική

o Μετά τον 20ό απήχηση σε Αφρική, Ασία, Λατ. Αμερική

o Αντιστάσεις όπου η πολιτική κουλτούρα έδινε έμφαση στην κοινότητα αντί του ατόμου

o γενικότερα άλλη φύση πολιτικής κουλτούρας

o απουσία βιομηχανικού καπιταλισμού

Εκεί σοσιαλισμός και εθνικισμός

Τα δυτικά πολιτικά συστήματα έχουν επηρεαστεί από φιλελεύθερες ιδέες και αξίες τόσο πολύ που

κατατάσσονται όλα μαζί ως φιλελεύθερες δημοκρατίες

o συνταγματικά με την έννοια της προσπάθειας να περιορίσουν την εξουσία της διακυβέρνησης

και να διασφαλίσουν τις ελευθερίες των πολιτών

o αντιπροσωπευτικά με την έννοια πως τα πολιτικά αξιώματα αποκτούνται μέσω εκλογικών

αναμετρήσεων

o η πολιτική κουλτούρα των περισσότερων δυτικών χωρών δομήθηκε σε φιλελεύθερες

καπιταλιστικές αξίες, οι οποίες σπάνια αμφισβητούνται όπως:

ελευθερία λόγου

ελευθερία θρησκευτικής λατρείας

δικαίωμα ιδιοκτησίας

Συχνά υποστηρίζεται άρρηκτη σύνδεση φιλελευθερισμού – καπιταλισμού

o Από αντιπάλους όπως οι Μαρξιστές

καπιταλισμός = παράδειγμα αστικής ιδεολογίας < οι φιλελεύθερες ιδεολογίες

αντανακλούν τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης

o Από υποστηρικτές όπως ο Friedrich von Hayek

η οικονομική ελευθερία (δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας) είναι εγγύηση πολιτικής

ελευθερίας > μόνο σε μια καπιταλιστική οικονομική τάξη αναπτύσσεται σεβασμός

απέναντι στις ελευθερίες των πολιτών (= φιλελευθερισμός)

Από 19ο, οπότε καθιέρωση κυριαρχίας μεσαίων τάξεων > η ριζοσπαστική πλευρά του φιλελευθερισμού

εξασθενούσε με κάθε φιλελεύθερη επιτυχία

o λιγότερη υποστήριξη στην αλλαγή και τη μεταρρύθμιση

o και περισσότερο στη διατήρηση των υπαρχόντων θεσμών

o αμφισβήτηση και μερική αναθεώρηση φιλελεύθερων ιδεών

o Σύγχρονοι φιλελεύθεροι> διακυβέρνηση περισσότερο υπεύθυνη για πρόνοια, θέσπιση κανόνων

στην οικονομία # Κλασικούς φιλελεύθερους

Από τέλη 20ού προκλήσεις

o αναπτυσσόμενη ηθική και πολιτισμική διαφορετικότητα

o έγερση φονταμενταλισμού

o άλλων πολιτικών δογμάτων

> αναδιατύπωση ιδεών > αμφισβήτηση δυνατότητας καθολικής εφαρμογής

φιλελευθερισμού

Η ΠΡΩΤΟΚΑΘΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ- ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ σελ.76

Οι φιλελεύθερες ιδέες έχουν διαποτίσει τόσο βαθιά την πολιτική, οικονομική και πολιτισμική ζωή της

βιομηχανοποιημένης Δύσης ώστε είναι δύσκολο να διακρίνουμε την επιρροή τους

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

θεμελιακή εκδοχή υποστηριζόμενη από στοχαστές 18ου και 19ου αιώνα επηρεασμένους από

Διαφωτισμό που προάσπιζε όραμα σχετικά με ανθρώπινη ανάπτυξη στηριζόμενο σε προσωπική

αυτονομία

η ανθρώπινη ιστορία θα σημαδευτεί από τον σταδιακό θρίαμβο των φιλελεύθερων αρχών και

θεσμών

η πρόοδος κατανοητή με αυστηρά φιλελεύθερους όρους

(ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ)- Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΗΘΙΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΟΣ

o επικρατέστερη περιγραφή 20ού αι.

o προτεραιότητα στο σωστό αντί στο καλό

o να καθιερώσει συνθήκες επιδίωξης ευημερίας χωρίς προσδιορισμό αντίληψης σχετικά με το τι

είναι καλό

o >>> μετα-ιδεολογία = σύνολο κανόνων που παρέχει το έδαφος όπου θα λάβει χώρα η πολιτική

και ιδεολογική συζήτηση

o Πάντως, αν και υπέρ ευρύτητας πνεύματος, διαλόγου και αυτοδιάθεσης, και ισχυρή ηθική

ώθηση > προσήλωση σε σύνολο αξιών και πεποιθήσεων

το άτομο

η ελευθερία

ο ορθός λόγος

η δικαιοσύνη

η ανεκτικότητα και η διαφορετικότητα

ΤΟ ΑΤΟΜΟ

o Ενώ στη φεουδαλική περίοδο οι άνθρωποι αντιμετωπίζονταν ως μέλη κοινωνικών ομάδων

(χωριό, κοινότητα, κοινωνική τάξη)

o Μετά, κοινωνίες προσανατολισμένες στην αγορά > ευρύτερη ποικιλία επιλογών και κοινωνικών

πιθανοτήτων > ενθάρρυνση για αυτοδιάθεση

o Εμφάνιση νέου διανοητικού κλίματος

Ορθολογικές και επιστημονικές εξηγήσεις αντικαθιστούν τις παραδοσιακές θρησκευτικές

θεωρίες

κατανόηση της κοινωνίας υπό το πρίσμα του ανθρώπου ως άτομο

Θεωρία φυσικών δικαιωμάτων 17ου-18ου αι.

τα άτομα προικισμένα με σύνολο φυσικών δικαιωμάτων δοσμένων από το Θεό

(ζωή, ελευθερία, ιδιοκτησία) –John Locke

Άτομα ως αυτοσκοποί, όχι ως μέσα – Immanuel Kant

o >> 1) Μοναδικότητα ανθρώπινου όντος

τα άτομα προσδιορίζονται από χαρακτηριστικά ξεχωριστά για καθένα

o >> 2) Ισότητα

μοιράζονται όλα το ίδιο status αφού είναι πάνω απ’ όλα άτομα

o Εγωιστικός ατομικισμός (Κλασικοί)

ιδιοτέλεια, υστεροβουλία, αυτοδυναμία

δε χρωστά τίποτα στην κοινωνία

o Μεθοδολογικός ατομικισμός

το άτομο ως κέντρο κάθε πολιτικής θεωρίας ή κοινωνικής ερμηνείας

(Σύγχρονοι)

τα άτομα έχουν κάποια κοινωνική ευθύνη ιδίως απέναντι σε όσα δεν είναι

αυτοσυντήρητα

ένωση μέσα από την επιθυμία για δημιουργία κοινωνίας με

o Αναπτυξιακός ατομικισμός

προτεραιότητα στην ανθρώπινη ανάπτυξη έναντι του συμφέροντος

o Ηθικός ατομικισμός

ηθική προτεραιότητα στα δικαιώματα, συμφέροντα και ανάγκες ατόμου, ώστε να το

ωφελεί

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

o Πίστη στην υπέρτατη σπουδαιότητα ατόμου > προσήλωση στην ατομική ελευθερία = η

σημαντικότερη πολιτική αξία και ενοποιητική αρχή για φιλελεύθερους

o Κλασικοί

φυσικό δικαίωμα

απαραίτητη προϋπόθεση πορείας προς πραγματική ανθρώπινη ύπαρξη

δυνατότητα επιλογής στο κυνήγι συμφερόντων

o Επόμενοι

η μόνη κατάσταση όπου αναπτύσσονται ικανότητες και χαρίσματα

και εκπληρώνονται έτσι οι δυνατότητες

o Όμως η απεριόριστη ελευθερία μπορεί να μετατραπεί σε ασυδοσία

Mill: ελευθεριακή στάση = όσο το δυνατόν λιγότεροι περιορισμοί, μόνο για

αποτροπή βλάβης των άλλων, όχι για προστασία από τον εαυτό του

Rawls: δικαίωμα για όσο δυνατόν μεγαλύτερη ελευθερία, στα πλαίσια μιας ίδιας

ελευθερίας για όλους

o Αρνητική ελευθερία – Κλασικοί

Απουσία εξωτερικών απαγορεύσεων ή περιορισμών

χωρίς παρεμβάσεις δικαίωμα επιλογής

o Θετική ελευθερία – Σύγχρονοι

Ικανότητα κάποιου να κυριαρχεί στον εαυτό του, να είναι αυτόνομος

Η αυτοκυριαρχία προϋποθέτει ικανότητα ανάπτυξης δυνατοτήτων και

χαρισμάτων, διεύρυνση αντίληψης και πορεία προς ολοκλήρωση

Mill: ικανότητα για αυτοπραγμάτωση, όχι μόνο απαλλαγή από περιορισμούς

ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ

o Ο φιλελευθερισμός ως μέρος του προγράμματος του Διαφωτισμού > πίστη στον ορθό λόγο

o > ενίσχυση πίστης στην ελευθερία

o > και στο άτομο (αφού λογικώς σκεπτόμενα όντα> ικανοί να επιδιώξουν τα χρήσιμα

o > εναντίωση στον πατερναλισμός (αποτροπή προσωπικών ηθικών επιλογών> εκμάθησης από

τα λάθη, δυνατότητα κακοποίησης από επωμισθέντες την ευθύνη)

o > πίστη στην πρόοδο = κίνηση προς τα μπροστά

επέκταση γνώσης από επιστημονική επανάσταση > δυνατότητα κατανόησης και

ερμηνείας του κόσμου > και μεταμόρφωσης προς το καλύτερο

ικανότητα ανάληψης ευθύνης για ζωή και ορισμός πεπρωμένου

απελευθέρωση από δεσμά παρελθόντος, συνήθειας και παράδοσης

< έμφαση στην εκπαίδευση

η εκπαίδευση αποτελεί αγαθό από μόνη της

μέσο προαγωγής της αυτοανάπτυξης > και της ιστορικής και κοινωνικής

προόδου

o ουτοπική η αντίληψη της ανθρώπινης τελειότητας < αναγνώριση δύναμης εγωισμού και

συμφέροντος >μάχη για σπάνιους πόρους > ανταγωνισμός και σύγκρουση

o > σημασία διαλόγου, συζήτησης, διαπραγμάτευσης και παράθεσης επιχειρημάτων

παρέχει τη βάση για να εκτιμηθούν οι αντικρουόμενες απόψεις

πόσο λογικές είναι και αν αντέχουν την ανάλυση

υπογράμμιση κόστους μη ειρηνικής επίλυσης διαφορών = βία, αίμα, θάνατος

o >> απόρριψη δύναμης και επιθετικότητας- δικαιολογημένη μόνο ως τελευταία λύση, αφού

αποτύχει ο ορθός λόγος και ο διάλογος, για λόγους αυτοάμυνας ή αντίστασης στην καταπίεση

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

o είδος ηθικής κρίσης = απονομής της ανταμοιβής και της τιμωρίας

o σε κοινωνικό επίπεδο = παροχή υλικών ανταμοιβών όπως μισθοί, κέρδη, κοιν. πρόνοια

o Η φιλελεύθερη θεώρησή της στηρίζεται στην πίστη στην ισότητα σε διάφορους τομείς

1) ο ατομικισμός προϋποθέτει δέσμευση στη θεμελιακή ισότητα

καθένας ίση ηθική αξία – φυσικά δικαιώματα

2) η θεμελιακή ισότητα φανερώνει πίστη στην τυπική ισότητα = νομική + πολιτική

νομική ισότητα= άσχετοι οι μη νομικοί παράγοντες στις λήψεις νομικών

αποφάσεων

o ίση νομική υπόσταση στην κοινωνία, ειδικά σε διανομή δικαιωμάτων και

προνομίων

o αποδοκιμασία σε προνόμια και διακρίσεις βάσει φύλου, χρώματος,

πεποιθήσεως, κοινωνικού υπόβαθρου

πολιτική ισότητα= ένας άνθρωπος, μία ψήφος. Μία ψήφος, μια αξία >

φιλελεύθερη προσήλωση στη δημοκρατία

3) προσυπογραφή της ισότητας των ευκαιριών

για κοινωνική άνοδο ή κάθοδο

ανεπιθύμητη όμως η κοινωνική ισότητα

o οι άνθρωποι δεν γεννιούνται πραγματικά ίσοι

o κάποιοι ικανότεροι για εργασία από τους υπόλοιπους

o ίσες ευκαιρίες να αναπτύξουν ικανότητες και χαρίσματα που δεν είναι

ίσα από τη φύση τους

o > αξιοκρατία = διακυβέρνηση από άξιους ή ικανούς

o στην αξιοκρατική κοινωνία, οι ανισότητες πλούτου και κοινωνικής θέσης αντανακλούν άνιση

κατανομή ικανοτήτων, ή τυχαίους παράγοντες

o δίκαιη γιατί ο καθένας να ανταμείβεται βάσει αξίας, ικανότητας και προθυμίας γι εργασία

o η κοινωνική ισότητα είναι άδικη γιατί συμπεριφέρεται με ίσο τρόπο απέναντι σε άτομα που δεν

είναι ίσα

o Διαφωνία ως προς την εφαρμογή των αρχών δικαιοσύνης

o Κλασικοί

Αυστηρή αξιοκρατία σε οικονομικό και ηθικό επίπεδο

Σε οικονομικό

o έμφαση στην ανάγκη για κίνητρα

o που παρέχει η ευρεία κοινωνική ανισότητα

Σε ηθικό

o σεβασμός στα ατομικά δικαιώματα

o αν δίκαιη η απόκτηση και μεταβίβαση αγαθών > δίκαιη και η

συνεπαγόμενη κατανομή του πλούτου

o Locke και Νεοφιλελεύθεροι τελών 20ού

γιατί η καπιταλιστική κοινωνία της αγοράς έχει δημιουργήσει τις συνθήκες στις οποίες

κάθε άτομο μπορεί να ευδοκιμήσει σύμφωνα με την αξία του

o Σύγχρονοι

πίστη σε κάποιο μέτρο κοινωνικής ισότητας

Rawls : οικονομική ανισότητα δικαιολογημένη όταν λειτουργεί προς όφελος φτωχών

ο πλούτος ανακατανέμεται μέσα από μορφή κράτους πρόνοιας

γιατί ο ανεξέλεγκτος καπιταλισμός > νέες μορφές κοινωνικής αδικίας

ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η φιλελεύθερη κοινωνική ηθική χαρακτηρίζεται από προθυμία αποδοχής και συχνά επιβράβευσης της

ηθικής, πολιτισμικής και πολιτικής διαφορετικότητας

o ρίζες πλουραλισμού και διαφορετικότητας στην αρχή του ατομικισμού και της μοναδικότητας

ατόμων

o εντούτοις η προτίμηση για διαφορετικότητα συχνά συνδέεται με την ανεκτικότητα

o ανεκτικότητα:

ανοχή, προθυμία να επιτρέπουμε στους ανθρώπους να σκέφτονται, εκφράζονται και

δρουν και με τρόπους που δεν μας βρίσκουν σύμφωνους

ως ηθικό ιδανικό: στόχος προσωπικής αυτονομίας

ως κοινωνική αρχή: κανόνες συμπεριφοράς μεταξύ ανθρώπων

Locke:διάκριση σε δημόσια και ιδιωτική σφαίρα της ζωής

ανεκτικότητα σε όλες της ιδιωτικές υποθέσεις- που αφορούν ηθικά ζητήματα

εγγύηση αρνητικής ελευθερίας

Mill: εγγύηση για προσωπική αυτονομία.

συνθήκη για ηθική αυτοδύναμη ανάπτυξη

διασφαλίζει ζωντάνια και υγεία κοινωνίας

μόνο στα πλαίσια μιας ελεύθερης αγοράς ιδεών θα εμφανιστή η αλήθεια

οι καλές ιδέες αντικαθιστούν τις κακές και εξαφανίζεται η άγνοια

οι καρποί της διαφορετικότητας: η αμφισβήτηση, ο διάλογος και η διαφωνία αποτελούν

το μηχανισμό της κοινωνικής προόδου

αυτά απειλούνται από τη δημοκρατία και το στείρο κομφορμισμό της πλειοψηφίας

o σύνδεση με φιλελεύθερη πίστη σε μια ισορροπημένη κοινωνία, αδιάρρηκτη από θεμελιώδεις

συγκρούσεις

αν και διαφορετικοί σκοποί ατόμων και ομάδων

βαθύτερη αρμονία ή ισορροπία ανταγωνιστικών συμφερόντων

μπορεί να επιδιώκουν το προσωπικό ους συμφέρον, αλλά η ισορροπία θα επικρατήσει

η αρχή της ισορροπίας τον διαφοροποιεί από τον παραδοσιακό σοσιαλισμό

(συγκρουσιακό μοντέλο) και από τον συντηρητισμό (σύνδεση ηθικής, κοινωνικής και

πολιτισμικής διαφορετικότητας με αστάθεια και δυσλειτουργία)

o η φιλελεύθερη ανοχή δεν συνεπάγεται υποστήριξη στον απεριόριστο πλουραλισμό και

διαφορετικότητα

o η ανεκτικότητά του μπορεί να αποκλείει απόψεις που από τη φύση τους δεν είναι ανεκτικές (πχ

έκφραση ρατσιστικών απόψεων, μη δημοκρατικά πολιτικά κόμματα)

o Mill: η μισαλλοδοξία δεν χρειάζεται να καταπιεστεί γιατί οι φιλελεύθερες θεωρίες και αξίες είναι

προορισμένες να επικρατήσουν έναντι των ανελεύθερων εναλλακτικών επιλογών

(οικουμενισμός)

o Από τέλη 20ού αι. από πολλούς υπέρβαση ανεκτικότητας για χάρη της ηθικής ουδετερότητας

o < μετακίνηση από οικουμενισμό σε πλουραλισμό

εγκατάλειψη αναζήτησης συνόλου θεμελιωδών αξιών για χάρη της δημιουργίας

συνθηκών με διαφορετικές προτεραιότητες ηθικές και υλικές

όπου οι άνθρωποι να ζήσουν μαζί ειρηνικά και ωφέλιμα

γιατί η σύγκρουση των αξιών είναι εγγενής στην ανθρώπινη φύση

αυτό στερεί από τις φιλελεύθερες αξίες την προνομιακή τους θέση

αλλά υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της ανεκτικότητας

διατηρώντας τους φιλελεύθερους θεσμούς ως τα καλύτερα ή και τα μόνα μέσα

διατήρησης τάξης και σταθερότητας σε ένα πλαίσιο ηθικού πλουραλισμού

John Gray: ο πλουραλισμός υπονοεί μια μετα-φιλελεύθερη θέση στην οποία οι

αξίες, οι θεσμοί και τα συστήματά του δεν απολαμβάνουν το μονοπώλιο της

νομιμότητας

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Το φιλελεύθερο κράτος

Διαφορά με αναρχικούς (περιττός ο νόμος και η διακυβέρνηση) : Μια ισορροπημένη και ανεκτική

κοινωνία δεν προκύπτει μόνο μέσα από την ελεύθερη δράση των ατόμων και τις οικειοθελείς

ενώσεις

γιατί τα ελεύθερα άτομα μπορεί να θελήσουν να εκμεταλλευτούν τους άλλους

> η ελευθερία ενός ατόμου κινδυνεύει να γίνει άδεια κακοποίησης των υπολοίπων

Η προστασία από την ελευθερία των άλλων παρέχεται μέσα από ένα κυρίαρχο κράτος, ικανό να

περιορίσει όλα τα άτομα και όλες τις ομάδες μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας

Η ελευθερία μπορεί να υπάρξει μόνο κάτω από την εξουσία του νόμου

Το επιχείρημα αυτό βάση για τις θεωρίες κοινωνικού συμβολαίου 17ου αι. Hobbes, Locke

o Η φύση των ατόμων εγωιστική, άπληστη, με λαχτάρα για ισχύ

o Η φυσική κατάσταση ως ατελείωτος εμφύλιος πόλεμος

o Τα λογικά άτομα συνάπτουν ένα κοινωνικό συμβόλαιο

o Αναγνωρίζουν ότι είναι προς το συμφέρον τους να θυσιάσουν ένα μέρος της ελευθερίας

τους προκειμένου να οργανώσουν ένα δικαϊκό σύστημα.

o Σεβασμός και υπακοή απέναντι στην κυβέρνηση και το νόμο, ως ευγνωμοσύνη για την

ασφάλεια και τη σιγουριά που μόνο ένα κυρίαρχο κράτος μπορεί να προσφέρει

Το επιχείρημα του κοινωνικού συμβολαίου

o τονίζει την αξία που έχει για κάθε άτομο το κυρίαρχο κράτος

o 1) υποστηρίζει πως υπό μία έννοια, η πολιτική εξουσία πηγάζει από τα κάτω

το κράτος δημιουργείται από τα άτομα για τα άτομα

με σκοπό να εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα συμφέροντά τους

όχι απόλυτη υποχρέωση αποδοχής των πάντων

όταν χάνεται η νομιμοποίηση της κυβέρνησης > δικαίωμα εξέγερσης- John

Locke

o 2) περιγράφει το κράτος ως έναν κριτή ή έναν ουδέτερο διαιτητή της κοινωνίας

όταν σπάσουν συμβόλαια, επιβάλλει την τήρηση των όρων

οι ενέργειες του διαιτητή θεωρούνται αμερόληπτες

Συνταγματική διακυβέρνηση

Πίστη στην ανάγκη για διακυβέρνηση, αλλά και επιφύλαξη για τους κινδύνους που μπορεί να

περικλείει η εξουσία αυτή

o Εν δυνάμει τυραννία εις βάρος των ατόμων γιατί

1) η διακυβέρνηση ασκεί κυρίαρχη εξουσία> θέτει σε διαρκή απειλή την ατομική

ελευθερία

2) ύπαρξη φιλελεύθερου φόβου για την εξουσία < οι άνθρωποι ως υστερόβουλα

όντα είναι φυσιολογικό να τη χρησιμοποιήσουν για δικό τους όφελος εις βάρος

των υπολοίπων (εγωισμός + εξουσία = διαφθορά)

> Ανάγκη περιορισμένης διακυβέρνησης

o Θεμελίωση συνταγματικών περιορισμών – δημοκρατία

Σύνταγμα: σύνολο κανόνων που προσπαθούν να καταμερίσουν τα καθήκοντα, τις εξουσίες και

τις λειτουργίες μεταξύ των διαφόρων θεσμών της διακυβέρνησης (κανόνες που εξουσιάζουν την

ίδια τη διακυβέρνηση : προσδιορίζει την έκταση της εξουσίας της διακυβέρνησης και περιορίζει

την άσκησή της

Δύο μορφές υποστήριξης συνταγματισμού:

o γραπτό σύνταγμα, ως μοναδικό έγγραφο με απόλυτη ισχύ

ή καταστατικοί χάρτες δικαιωμάτων για τα ατομικά δικαιώματα

ή θετό δίκαιο (Η.Β.)- αρχή της εξουσίας του νόμου

o εισαγωγή εσωτερικών περιορισμών που διασπείρουν την πολιτική εξουσία σε ένα

σύνολο θεσμών > δόγμα διάκρισης των εξουσιών: νομοθετική, δικαστική, εκτελεστική>

αποφυγή δικτατορικής εξουσίας μέσω της ανεξαρτησίας των θεσμών

Παραδείγματα από Η.Π.Α.

διάκριση εξουσιών Κογκρέσου, Προεδρίας και Ανωτάτου Δικαστηρίου

o Δικαιοσύνη και για προστασία ατόμων από το ίδιο το κράτος

η υπουργική διακυβέρνηση ελέγχει την εξουσία του πρωθυπουργού

η κοινοβουλευτική διακυβέρνηση ελέγχει την εκτελεστική εξουσία

ύπαρξη δύο νομοθετικών σωμάτων

εδαφικές διαιρέσεις

ομοσπονδιακό σύστημα

τοπική διακυβέρνηση

Δημοκρατία

Ο όρος σημαίνει εξουσία από τον δήμο, δηλαδή τον λαό

Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός, ούτε ένα πρότυπο δημοκρατικής εξουσίας, παρά

διάφορες ανταγωνιστικές του εκδοχές

o Η πιο επιτυχημένη η φιλελεύθερη δημοκρατία. Στα τέλη 20ού αι. είχε υπερνικήσει τους

βασικούς της αντιπάλους

Ωστόσο τα φιλελεύθερα-δημοκρατικά πολιτικά συστήματα έχουν υβριδικό

χαρακτήρα

είναι φιλελεύθερα

o πίστη στην περιορισμένη διακυβέρνηση

είναι δημοκρατικά

o προσήλωση στη λαϊκή εξουσία

Ως μοντέλο δημοκρατίας έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά

Έμμεση και αντιπροσωπευτική μορφή δημοκρατίας

o τυπική πολιτική ισότητα > πολιτικά αξιώματα μέσα από επιτυχία

σε τακτές εκλογικές αναμετρήσεις

Στηρίζεται στον ανταγωνισμό και την εκλογική επιλογή

o < αυτό διασφαλίζεται από τον πολιτικό πλουραλισμό

Χαρακτηρίζεται από σαφή διάκριση κράτους- κοινωνίας πολιτών

o αυτό διατηρείται από ελέγχους της εξουσίας

o και την ύπαρξη αυτόνομων ομάδων και συμφερόντων

o και από την οικονομία της αγοράς, καπιταλιστική

Αμφιθυμία < ατομικισμός (που ενσωματώνει φόβο συλλογικής εξουσίας) > πίστη

στην πολιτική ισότητα

Κεντρική φιλελεύθερη φοβία:

μήπως η δημοκρατία εχθρός της ατομικής ελευθερίας;

η θέληση της πλειοψηφίας συνθλίβει τη μειοψηφία;

o Madison: Η καλύτερη άμυνα απέναντι στην τυραννία της

πλειοψηφίας, ένα δίκτυο ελέγχων και ισορροπιών

o ευαισθητοποίηση διακυβέρνησης στα αιτήματα μειονοτήτων και

προστασία περιουσίας τους

ποια η σύνθεση της πλειοψηφίας των σύγχρονων κοινωνιών;

Mill: οι ανεκπαίδευτοι λειτουργούν βάσει ταξικών συμφερόντων

o αφαίρεση ψήφου

οι εκπαιδευμένοι χρησιμοποιούν σοφία προς όφελος των υπόλοιπων

o πολλαπλασιασμός ψήφου

Ortega Υ Gasset: η άφιξη μαζικής δημοκρατίας > αυταρχικοί

εξουσιαστές που έχουν απήχηση στα βασικά ένστικτα μαζών

17ος αιώνας- προστατευτική δημοκρατία

Υπό αίρεση υπεράσπιση δημοκρατικής διακυβέρνησης γιατί η

προστατευτική δημ. > δυνατότητα να ζήσουν όπως επιλέγουν < μη

παρεμβατική διακυβέρνηση

Locke: Περιορισμένη θεωρία προστατευτικής δημοκρατίας

o δικαίωμα ψήφου στους κατόχους περιουσίας

Bentham: το καθολικό δικαίωμα ψήφου, ο μόνος τρόπος επίτευξης της

μεγαλύτερης ευτυχίας για το μεγαλύτερο αριθμό ατόμων (ωφελιμισμός)

17ος αιώνας: αξίες πολιτικής συμμετοχής- πιο ριζοσπαστική υποστήριξη

Rousseau

Mill:

o σε απεριόριστη μορφή η δημοκρατία > τυραννία

o έλλειψή της > άγνοια και βιαιότητα

o αναπτυξιακή δημοκρατία >η δημοκρατία ως εκπαιδευτική

εμπειρία

o απόρριψη πολιτικής ισότητας

o αλλά αίτημα για καθολικό δικαίωμα ψήφου

20ός αιώνας: μεγάλη μερίδα φιλ/ρων θεωρεί δημοκρατία ως αξία

βάσει της συναίνεσης

o το μόνο ικανό σύστημα να διατηρεί την ισορροπία μέσα σε ένα

πλέγμα ανταγωνισμού αντίπαλων συμφερόντων στη

ρευστότητα της βιομηχανοποιημένης κοινωνίας

βάσει του πλουραλισμού

o παρέχει πολιτική φωνή στις ανταγωνιστικές ομάδες> τις δένει με

το πολιτικό σύστημα > πολιτική σταθερότητα

πολυαρχίες: εξουσία πολλών, όχι όλων>

βάσει της προστασίας πολιτών από σφετερισμούς διακυβέρνησης

o δικαίωμα πολιτών να απομακρύνουν μέσω ψηφοφορίας τους

αξιωματούχους

o αναγκάζει τους κυβερνώντες να ανταποκρίνονται στα αιτήματα

του λαού

o και να είναι υπόλογοι σε αυτόν

ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

η πιο πρώιμη φιλελεύθερη παράδοση

οι κλασικές φιλελεύθερες ιδέες αναπτύχθηκαν κατά μετάβαση από φεουδαλισμό σε καπιταλισμό

έφτασαν στο απόγειό τους κατά τη βιομηχανοποίηση του 19ου αι.- αμία

λίκνο το Η.Β.

αυξανόμενη απήχηση από το β’ μισό του 20ού ια. και έπειτα (νεοκλασικός φιλελευθερισμός)

οι κλασικές φιλελεύθερες ιδέες έλαβαν ποικίλες μορφές

αλλά διατηρούν ομάδα κοινών χαρακτηριστικών

o εγωκεντρικός ατομικισμός

άνθρωποι ως ορθολογικά και ιδιοτελή πλάσματα με ικανότητα για αυτοδυναμία

> ατομιστική κοινωνία με θεμελιώδη χαρακτηριστικά ανθρώπινης φύσης

o αρνητική ελευθερία

ως απουσία εξωτερικών καταναγκασμών, παρέμβασης και καταπίεσης

o κράτος ως αναγκαίο κακό

αναγκαίο γιατί παρέχει τις συνθήκες της έννομης τάξης, απαραίτητες για τη

συμβίωση των ατόμων

κακό γιατί επιβάλλει μια συλλογική βούληση περιορίζοντας ελευθερία και

ευθύνες ατόμου

πίστη σε ένα μη παρεμβατικό κράτος- νυχτοφύλακα

ευρύτερα θετική εικόνα κοινωνίας των πολιτών

που αντιπροσωπεύει τα ιδανικά της ισορροπίας και της σταθερότητας

πίστη στην αυτορρυθμιζόμενη οικονομία της αγοράς

άντληση ιδεών από ποικίλα δόγματα και θεωρίες:

o Θεωρία των φυσικών δικαιωμάτων

o Ωφελιμισμός

o Οικονομικός φιλελευθερισμός

o Κοινωνικός Δαρβινισμός

o Νεοφιλελευθερισμός

Θεωρία των φυσικών δικαιωμάτων

δικαίωμα είναι το προνόμιο να δρα κάποιος με ιδιαίτερο τρόπο ή να απολαμβάνει μια ιδιαίτερη

μεταχείριση

τα προνόμια αυτά είναι ηθικής ή νομικής φύσεως

Locke 17ος , Jefferson 18ος, φυσικά (ή ανθρώπινα δικαιώματα) γιατί έχουν δοθεί από τη φύση ή τον

Θεό

Locke: ζωή, ελευθερία και ιδιοκτησία

Jefferson: ζωή, ελευθερία, επιδίωξη της ευτυχίας – αναφαίρετα δικαιώματα > διασφαλίζουν τις

θεμελιώδεις συνθήκες που οδηγούν στην πραγματική ανθρώπινη ύπαρξη

Η σημασία που αποδίδεται σε αυτά διακρίνει τους υποστηρικτές του κοινωνικού συμβολαίου

o Hobbes

η ύπαρξη μιας καταπιεστικής εξουσίας είναι καλύτερη από την απουσία της

ανάγκη ευταξίας υπερέχει της ανάγκης ελευθερίας

o Locke

αν η διακυβέρνηση καταπατά δικαιώματα > δικαίωμα εξέγερσης

διαφύλαξη των 3 δικαιωμάτων πάνω από όλα

περιορισμένη διακυβέρνηση

οι ελάχιστες δυνατές λειτουργίες- τα υπόλοιπα ιδιωτική υπόθεση ατόμων

Ωφελιμισμός

Αρχές 19ου εναλλακτική θεωρία από ωφελιμιστές (Jeremy Bentham, James Mill)

Bentham: τα άτομα παρακινούνται από το προσωπικό τους συμφέρον (επιθυμία για ηδονή ή ευτυχία

και προσπάθεια να αποφευχθεί ο πόνος) βάσει της

αρχής της χρησιμότητας (ωφελιμότητας): ηθική αρχή που υποστηρίζει πως η ορθότητα μιας πράξης,

συμπεριφοράς ή θεσμού μπορεί να προσδιοριστεί από τάση της να προάγει την ευτυχία

o κάθε άτομο υπολογίζει το ηθικά καλό από την ποσότητα ηδονής που αποκομίζει

η αρχή της μεγαλύτερης ευτυχίας για το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ατόμων >

καθορίζει ποιες πολιτικές πρακτικές θα ωφελήσουν το μεγαλύτερο μέρος της

κοινωνίας

οι ωφελιμιστικές ιδέες αντίκτυπο γιατί συγκροτούσαν μια εξηγητική ηθική φιλοσοφία

o άνθρωποι ως λογικά, ιδιοτελή πλάσματα

o κάθε άτομο ικανό να επιδιώξει τα δικά του συμφέροντα

o χωρίς πατρική εξουσία κράτους

έχουν όμως και ανελεύθερες επιπτώσεις

o γιατί επιτρέπεις στα συμφέροντα της πλειοψηφίας να επικρατήσουν της μειοψηφίας

o αλλά οι φιλελεύθεροι φοβούνται την τυραννία της πλειοψηφίας

o ενώ οι σοσιαλιστές άντλησαν ιδέες τέλη 19ου-αρχές 20ού λόγω πλειοψηφίας

Οικονομικός φιλελευθερισμός

Τέλη 18ου –αρχές 19ου ανάπτυξη κλασικής οικονομικής θεωρίας Adam Smith, David Ricardo

Smith: ως επίθεση στον μερκαντιλισμό: η οικονομία λειτουργεί καλύτερα όταν ελεύθερη από την

κυβέρνηση

οικονομία ως μία αγορά ή καλύτερα δίκτυο αλληλοσυνδεόμενων αγορών

o επιθυμίες και αποφάσεις ελεύθερων ατόμων

o ελευθερία επιλογής δηλαδή

o σχέσεις εκούσιες και συμβασιακές

o ανάμεσα σε ιδιοτελή άτομα

o ηδονή η απόκτηση και κατανάλωση αγαθών

o ωφελιμισμός > οικονομικός άνθρωπος

o θέλγητρο: αν και άτομα ιδιοτελή, οι πιέσεις από τις δυνάμεις της αγοράς (προσφοράς και

ζήτησης) τείνουν φυσιολογικά να προάγουν την οικονομική άνθηση και την ευημερία

o η αγορά ως αυτορρυθμιζόμενος μηχανισμός δεν έχει ανάγκη από εξωτερική καθοδήγηση

laissez faire

# σε κάθε ρύθμιση συνθηκών εργασίας

οικονομικός ατομικισμός: η ανεξέλεγκτη επιδίωξη του κέρδους θα οδηγήσει

τελικά στο κοινό όφελος

ισχυρές ιδέες όλο 19οο και ως δεκαετία 1930, σε Η.Β. και Η.Π.Α.

και τέλη 20ού μέσα από έγερση νεοφιλελευθερισμού

ελεύθερο εμπόριο – βλ. κεφάλαιο 6 (φιλελεύθερος διεθνισμός)

Κοινωνικός Δαρβινισμός

Ερμηνεία κοινωνικών συνθηκών με όρους σκληρής δουλειάς και χαρισμάτων κάθε ατόμου

1859 Samuel Smiles: Όσοι έχουν ικανότητα και προθυμία να δουλέψουν θα πλουτίσουν σε αντίθεση

με ανίκανους και οκνηρούς

1884 Herbert Spencer: Μια διαδικασία φυσικής επιλογής υπάρχει και στην ανθρώπινη κοινωνία, η

οποία χαρακτηρίζεται από την αρχή της επιβίωσης του καταλληλότερου

o όσοι είναι κατάλληλοι από τη φύση τους να επιβιώσουν αναρριχώνται στην κορυφή

o οι ανισότητες πλούτου, κοινωνικής θέσης και εξουσίας αναπόφευκτες

o ο καθένας παίρνει ό, τι του αξίζει

Νεοφιλελευθερισμός

Από δεκαετία 1970 και μετά, αναβίωση του οικονομικού φιλελευθερισμού

αντεπαναστατικός χαρακτήρας – να συγκρατήσει τη μεγάλη διακυβέρνηση και παρέμβαση κράτους

ΗΒ και ΗΠΑ

Κομμάτι της νέας δεξιάς (συνδυασμός laissez faire και συντηρητικής κοιν. φιλοσοφίας)

αλλά όχι μόνο

Διαμόρφωση από ευρύτερες δυνάμεις: οικονομική παγκοσμιοποίηση

Επίδραση σε φιλελεύθερα, σοσιαλιστικά και συντηρητικά κόμματα και πέρα από Αγγλία- Αμερική

Ισοδυναμεί με μια εκδοχή φονταμενταλισμού της αγοράς

o Η αγορά ανώτερη της διακυβέρνησης και του πολιτικού ελέγχου

o Έτσι υπερβαίνει την οικονομική θεωρία που αναγνώριζε τα όρια της αγοράς

Hayek: καταδίκη

o κεντρικού σχεδιασμού λέγω ανεπάρκειας

o και οικονομικής παρέμβασης ως σοβαρής απειλής στην ατομική ελευθερία

o < αναπόφευκτη ανάμιξη και σε άλλους τομείς ύπαρξης πέρα από την οικονομική ζωή >

ολοκληρωτισμός

Friedman: καταδίκη Κεϋνσιανισμού

o οι πολιτικές των φόρων και των δαπανών τροφοδοτούν τον πληθωρισμό

o αυξάνουν τη δανειοληψία χωρίς να επηρεάσουν τη φυσιολογική ανεργία

Θεωρητικοί της δημόσιας επιλογής

o αμφιβολία για νομιμοποίηση της διακυβέρνησης

o δεν δρα προς το δημόσιο συμφέρον

o λόγω ιδιοτελών επιδιώξεων εργαζομένων δημοσίου τομέα

Hayek: Θαυματουργές ιδιότητες αγοράς

o αυτορρυθμιζόμενη αφού τείνει προς μια μακροπρόθεσμη ισορροπία

o μεταφέρει άπειρο αριθμό μηνυμάτων μέσα από τον μηχανισμό τιμών

ρυθμίζει την κοινωνία ως νευρικό σύστημα

o αγορές φυσιολογικά επαρκείς και παραγωγικές

επαρκείς σε μακροοικονομικό επίπεδο γιατί

οι πόροι αντλούνται αμείλικτα για την επικερδέστερη χρήση

κίνητρο για εργασία σε πλούσιους και φτωχούς

αποτελεσματικές σε μικροοικονομικό επίπεδο

οι ιδιωτικές επιχειρήσεις γιατί πειθαρχούν στο κίνητρο του κέρδους

o διατηρούν χαμηλά το κόστος

μηχανισμοί ανταποδοτικοί, ακόμα και δημοκρατικοί

ο ανταγωνισμός εγγυάται παραγωγή ανάλογη της ζήτησης και της

προσφοράς

βασιλιάς ο καταναλωτής

απονομή δίκαιης μεταχείρισης και οικονομικής δικαιοσύνης

βάση προσόντων για σκληρή δουλεία

η υλική ανισότητα αντανακλά φυσική ανισότητα

Βασική κινητήρια δύναμη η οικονομική παγκοσμιοποίηση

o ενσωμάτωση εθνικών οικονομιών σε μια αλληλοσυνδεόμενη παγκόσμια

o η παραγωγή διεθνοποιείται

o το κεφάλαιο ρέει ελεύθερα μεταξύ χορών

o αντικατάσταση έθνους- κράτους από κράτος της αφοράς

o οι συνθήκες θεμελιώθηκα από την κατάρρευση στις αρχές 1970 της συμφωνίας Bretton

Woods > οι θεσμοί παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης > ελεύθερη αγορά κ εμπόριο

o Ακμή τη δεκαετία 1990 – μαζική αναδόμηση οικονομιών σε μετακομμουνιστικά κράτη

Διαφορά με στενό οικονομικό φιλελευθερισμό

o Οι νεοφιλελεύθεροι αδιαφορούν για επιπτώσεις δύναμης υπερεθνικών στη δημοκρατία

o για εναρμόνιση καταναλωτισμού και ανταγωνιστικού ατομικισμού με ανθρώπινη ανάπτυξη

o απειλή διαφορετικότητας από παγκόσμια αγαθά, μονοπώλια και συγχωνεύσεις

επιλεκτικές ηθικές ευαισθησίες

Σύγχρονος φιλελευθερισμός

Ο φιλελευθερισμός του 20ού αι.

Βιομηχανοποίηση> μαζική αύξηση πλούτου, αλλά και φτώχειας

Η αυξανόμενη τάξη εργαζόμενων μειονεκτούσε

Οικονομική ύφεση δεκαετίας 1930

Στις μεταβαλλόμενες ιστορικές περιστάσεις δύσκολη η πίστη ότι η άφιξη βιομηχανικού καπιταλισμού

= ευημερία και ελευθερία για όλους

> αναθεώρηση φιλελεύθερων προσδοκιών ότι η επιδίωξη ατομικού συμφέροντος > κοινωνικά δίκαιη

κοινωνία

> αναθεώρηση στάσης απέναντι στο κράτος> ανάπτυξη παρεμβατικού κράτους

θεωρούν όχι ότι πρόδωσαν τον κλασικό φιλ. , αλλά ότι στηρίχτηκαν σε αυτόν

o και ενσωμάτωσαν ιδεολογικές και θεωρητικές αντιθέσεις όπως

Ατομικότητα

Θετική Ελευθερία

Κοινωνικός φιλελευθερισμός

Οικονομική διαχείριση

Ατομικότητα

Mill: Η αρνητική ελευθερία (απουσία περιορισμών πάνω στις πράξεις που αφορούν το ίδιο το άτομο)

είναι αναγκαία, αλλά όχι επαρκής συνθήκη για την ελευθερία

o Εποικοδομητική είναι η ελευθερία όταν δίνει στα άτομα τον έλεγχο της ζωής τους και την

αυτοπραγμάτωσή τους

o Ρηχή η ωφελιμιστική αντίληψη των ανθρώπινων όντων ως μεγιστοποιητών της

χρησιμότητας

o Έθεσε βάσεις για ένα αναπτυξιακό πρότυπο ατομικισμού

o Φοβόταν την επέκταση του κομφορμισμού στην κοινωνία και έτσι δεν ενθάρρυνε κρατική

παρέμβαση στην προσωπική ανάπτυξη, ούτε κρατική εκπαίδευση

Θετική ελευθερία

Green 19ος

o Η απεριόριστη επιδίωξη κέρδους> νέες μορφές φτώχειας και αδικίας

o Η οικονομική ελευθερία των λίγων κατέστρεψε ευκαιρίες για ζωή των πολλών

o Άτομα όχι ιδιοτελείς μεγιστοποιητές χρησιμότητας, αλλά ικανά για δεσμούς φροντίδας και

εμπάθειας, αλτρουισμό, συμπόνια και με κοινωνικές ευθύνες < επιρροή από σοσιαλιστικές

ιδέες > σοσιαλιστικό ς φιλελευθερισμός

o Η αρνητική ελευθερία απλά αφαιρεί εξωτερικούς περιορισμούς παρέχοντας ελευθερία

επιλογής

Η οικονομική ελευθερία μπορεί να οδηγήσει στην εκμετάλλευση

πχ οι εργαζόμενοι συχνά δεν έχουν ελευθερία επιλογής συνθηκών εργασίας

o Θετική ελευθερία για ανάπτυξη ανθρώπου και ολοκλήρωση

Ο αχαλίνωτος καπιταλισμός δεν δίνει ίδιες ευκαιρίες για αυτοπραγμάτωση

Η θετική ελευθερία ενισχύει το άτομο και το εξασφαλίζει από το κοινωνικό κακό

Ελευθερία: να δρουν τα άτομα με ηθικό τρόπο

o Αφού η κοινωνία τις αγοράς δεν δίνει ευκαιρίες ανάπτυξης

Λύση η συλλογική δράση υπό τις οδηγίες της κυβέρνησης

Το κράτος επωμίζεται τη κοινωνική ευθύνη των πολιτών του

Όχι απειλή για την ατομική ελευθερία, αλλά εγγυητής της

Κοντά στον σοσιαλισμό, αλλά όχι η κοινωνία πάνω από το άτομο

o Το κράτος να παρέχει συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να λαμβάνουν ηθικές αποφάσεις

o Προσήλωση κράτους στις ανάγκες και συμφέροντα των ατόμων

o Κοινή η κλασική φιλελεύθερη προτίμηση για αυτοδύναμα άτομα

o Διαφορά: Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν οι κοινωνικές συνθήκες βοηθούν

Να βοηθούνται τα άτομα να βοηθήσουν τον εαυτό τους

Κοινωνικός φιλελευθερισμός

20ός αι. : Διόγκωση κρατικής παρέμβασης κυρίως υπό μορφή κοινωνικής πρόνοιας

Λόγοι γι αυτό:

o Υγιέστερες δυνάμεις εργασίας, ισχυρότερος στρατός > αποτελεσματικότερη οικονομία

o εκλογική πίεση από βιομηχανικούς εργάτες και αγροτική τάξη

o όχι προνόμιο μιας ιδεολογίας, τέθηκε από πολλές

o υποστήριξη και από σύγχρονο φιλελευθερισμό

πάνω στη βάση της ισότητας των ευκαιριών

αφού κάποιοι μειονεκτούν λόγω κοινωνικών συνθηκών

o το κράτος να μειώσει τα μειονεκτήματα

o αυτή η επέκταση ευθυνών κράτους δεν περιορίζει, αλλά διευρύνει

τα ατομικά δικαιώματα # κλασικών: μόνο αρνητικά δικαιώματα (από

περιορισμό εξουσίας: λόγου, θρησκείας, σύναξης)

o τα κοινωνικά δικαιώματα είναι θετικά > ικανοποιούνται μέσα από

θετικές ενέργειες κυβέρνησης

συντάξεις, επιδόματα, υπηρεσίες υγείας κ εκπαίδευσης

o Βάσεις για κοινωνικό κράτος

Η.Β. πριν Α’ Παγκόσμιο από κυβέρνηση Φιλελεύθερων

Β’ Παγκόσμιο από κυβέρνηση Εργατικού κόμματος

Η.Π.Α. δεκαετία 1930 Roosevelt – New Deal

δεκαετία 1960 New Frontier, John Kennedy

Great Society, Lyndon Johnson

o Β΄ μισό 20ού αι. John Rawls: σοσιαλδημοκρατικός φιλελευθερισμός

αναδιανομή και κοινωνική πρόνοια

ισότητα ως δικαιοσύνη

αρχή της διαφοράς

οι ανισότητες να ρυθμιστούν προς όφελος των αδικημένων, αλλά ανάγκη για

ανισότητα μέχρι ενός σημείου ώστε να παρέχονται κίνητρα για εργασία

φιλελεύθερη θεωρία γιατί βασίζεται σε υποθέσεις για τον εγωισμό και την

ιδιοτέλεια παρά στην κοινωνική αλληλεγγύη

Οικονομική διαχείριση

20ός αι. αυξανόμενη πολυπλοκότητα βιομηχανικών καπιταλιστικών οικονομιών

o > αδυναμία να εγγυηθούν γενική ευημερία

o Μεγάλη Ύφεση δεκ.1930 > υψηλά επίπεδα ανεργίας

>>> αποτυχία κλασικής φιλελεύθερης σκέψης και ελεύθερης αγοράς

μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο > πολιτικές οικονομικής παρέμβασης για ανεργία

Καθοδήγηση παρεμβατικών πολιτικών από John Maynard Keynes:

o το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας καθορίζεται από τη συνολική ενεργή ζήτηση

o μείωση μισθών > μείωση αγοραστικής δύναμης και > ζήτησης> μικρότερη παραγωγή >

αύξηση ανεργίας

o Μια ελεύθερη αγορά μπορεί να οδηγηθεί σε ύφεση και να μην μπορεί να αναζωογονηθεί

από μόνη της

o Οι κυβερνήσεις να διαχειρίζονται τις οικονομίες τους επηρεάζοντας το επίπεδο της

συνολικής ζήτησης

o Οι δαπάνες της διακυβέρνησης = τονωτική ένεση ζήτησης στην οικονομία > κυματοειδής

μετάδοση συνεπειών (φαινόμενο του πολλαπλασιαστή)

o Η φορολογία αποτελεί υποχώρηση γιατί μειώνει τη συνολική ζήτηση και αποθαρρύνει την

οικονομική δραστηριότητα

Η Κεϋνσιανή διαχείριση της ζήτησης δίνει την ικανότητα να ελεγχθεί η απασχόληση

και τα επίπεδα ανάπτυξης για εξασφάλιση γενικής ευημερίας

Δεν ήταν αντίθετος με τον καπιταλισμό, αλλά αποδείχθηκε σωτήρας του

Υποστήριζε ότι η αχαλίνωτη ιδιωτική επιχειρηματικότητα δεν λειτουργεί πια

Η πρώτη προσπάθεια εφαρμογής ιδεών στη «Νέα Συμφωνία»

Κατά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου είχε καθιερωθεί ως η οικονομική ορθοδοξία της Δύσης

¨Όλες οι χώρες υιοθέτησαν την ιδέα της διαχείρισης της οικονομίας από το κράτος μέσα από τη

μεταπολεμική ανασυγκρότηση της οικονομίας και του σχεδιασμού για μελλοντική ανάπτυξη

Κλειδί ανάπτυξης 1950-60

Η επανεμφάνιση οικονομικών δυσχερειών 1970 > νεοφιλελεύθερες προτεραιότητες χαμηλού

πληθωρισμού

Αποτυχία επανάστασης ελεύθερης αγοράς 1980-1990 > εμφάνιση νέας πολιτικής οικονομίας ή

Νεοκεϋνσιανισμού διότι ο ανεξέλεγκτος καπιταλισμός προκαλεί χαμηλές και βραχυπρόθεσμες

επενδύσεις και κοινωνική αποσάθρωση

Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ

Ο 20ός αιώνας κορυφώθηκε με τον παγκόσμιο θρίαμβο του φιλελευθερισμού

Francis Fukuyama: πανανθρώπινη αποδοχή της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως της τελικής

μορφής ανθρώπινης διακυβέρνησης

Κατάρρευση φασισμού 1945

Κατάρρευση σοβιετικού τύπου κομμουνισμού 1989-1991 > υπονόμευση ιδεών κεντρικού

σχεδιασμού και κρατικού παρεμβατισμού

Αφρική, Ασία, Λατινική Αμερική: διαδικασία εκδημοκρατισμού

o εξάπλωση πολυκομματικού συστήματος

o μεταρρυθμίσεις υπέρ οικονομίας της αγοράς

Διαδικασίες είτε ως αντανάκλαση υπεροχής φιλελευθερισμού έναντι σοσιαλισμού

είτε συνέπεια παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος με πολυεθνικές εταιρίες

20ό αι. μείωση οικονομικών και πολιτικών διαφορών και σύγκλιση σε φιλελεύθερη πρότυπο

ανάπτυξης όπως φαίνεται από

o ανάδυση κράτους αγοράς

o ζητήματα προσωπικής κατανάλωσης

o και ατομικής επιλογής

Αδυναμία όμως του φιλ. να παρουσιάσει τις ιδέες του ως οικουμενικές ή θεμελιώδεις αξίες

Αλλά και νέες προκλήσεις

o αναγνώριση της σπουδαιότητας της διαφορετικότητας

δυσκολεύει η θεμελίωση αξιών στην αφηρημένη έννοια του ατόμου

το άτομο αντλεί την ταυτότητά του μέσα από το περιβάλλον> ο ατομικισμός

είναι επιπόλαια θεωρία > ανήμπορη να προάγει τη συνεργασία και τη

συλλογική προσπάθεια

το ιδιαίτερο κερδίζει περισσότερη αξιοπιστία απέναντι στο οικουμενικό

φεμινισμός τον θεωρεί ακατάλληλο όχημα για την ανάπτυξη του κοινωνικού ρόλου

των γυναικών > αντίληψη προσωπικότητας με αντρικά χαρακτηριστικά

o πρόοδος πολυπολιτισμικών κοινωνιών 2 προβλήματα

σχετίζεται με μια συλλογική αντίληψη της ταυτότητας βάσει της εθνοτικής ομάδας.

φυλής, γλώσσας, θρησκείας κτλ

οι αξίες που είναι ουσιώδεις για την ταυτότητα μιας ομάδας πρέπει να είναι

αποδεκτές ως έγκυρες, ασχέτως του αν είναι φιλελεύθερες ή όχι

o μετά το τέλος της παγκόσμιας διπολικής τάξης απελευθέρωση νέων πολιτικών δυνάμεων

εθνικισμός

παρέχει δύναμη, σιγουριά και ασφάλεια

εθνική καθαρότητα και αυταρχισμός

φονταμενταλισμός σε Μέση Ανατολή , τμήματα Ασίας και Αφρικής

παρέχει αντιδυτική προοπτική

πολιτικά καθεστώτα Ανατολικής Ασίας

ικανότητα Κομφουκιανισμού για κοινωνική σταθερότητα

o Στις παραπάνω προκλήσεις, οι δυτικές κοινωνίες κάποτε ανταποκρίνονται

απομακρυνόμενες από φιλελευθερισμό

πχ Πόλεμος του Τρόμου

o Μεταμοντερνισμός

κρίση = κατάρρευση προγράμματος Διαφωτισμού

δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια

όλες οι ιδεολογίες απλά λεξιλόγια

νεκρός ως μετα-αφήγηση = θεωρία που περιγράφει πορεία ιστορικής εξέλιξης

o John Gray: πραγματικός διάδοχός του ο πλουραλισμός

η δύναμη του οποίου είναι ότι αποδέχεται φιλελεύθερες και μη αξίες ως νόμιμες