Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ

Λιομαζώχτρες

1ο ΕΠΑΛ Ιλίου – 5ο ΣΕΚ Γ΄ Αθήνας

Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών

Ειδικότητα Γραφικών Τεχνών

Χατζηγιαννάκη Β. – Ρόκου Χ.

Η τέχνη της χαρακτικής

Χαρακτική: η τέχνη της εγχάραξης μιας σκληρής

επίπεδης, κυλινδρικής ή άλλου είδους επιφάνειας με

σκοπό την δημιουργία σχεδίων σ' αυτήν την

επιφάνεια.

Για παράδειγμα, οι αρχαίοι σφραγιδόλιθοι και οι

αρχαίες επιγραφές σε στήλες αποτελούν τα πρώτα

χαρακτικά έργα της ανθρωπότητας.

Η τέχνη της χαρακτικής

Στην Ευρώπη εμφανίστηκε γύρω στον 15ο αιώνα μ.Χ

όταν ο Άλμπρεχτ Πφίστερ τύπωσε στη Βαμβέργη το

πρώτο βιβλίο, μια συλλογή παραμυθιών με

ξυλογραφίες και

ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος τύπωσε την περίφημη

«Βίβλο των 42 στίχων» με κινητά τυπογραφικά

στοιχεία από μέταλλο χρησιμοποιώντας τη τέχνη της

ξυλογραφίας για την εικονογράφηση

Η τέχνη της χαρακτικής

Τα εικονογραφημένα με χαρακτικά βιβλία είχαν την

ιδιότητα να είναι λαϊκά, αφού ήταν προσιτά στην

τιμή και μπορούσαν να γίνουν απόκτημα του

καθενός, βοηθώντας έτσι το ευρύ κοινό να γνωρίσει

κείμενα απρόσιτα σ’ αυτό αφού ως τότε ήταν

χειρόγραφα, πολύτιμα και πανάκριβα.

Η τέχνη της χαρακτικής

κατά την Αναγέννηση η τέχνη της χαρακτικής

απέκτησε ένα επιπλέον καθήκον, να αναπαράγει τα

αριστουργήματα των καλλιτεχνών.

Έτσι τα εικονογραφημένα βιβλία φτάνουν στο

απόγειο της τέχνης τους με την υψηλή αισθητική της

λεπτομερής χάραξης, τον πλούτο των χρωμάτων

αλλά και με την ποιότητα του χαρτιού που

χρησιμοποιούνταν.

Η τέχνη της χαρακτικής

η χαρακτική:

Ανήκει στις επτά τέχνες και αποτελεί μια από τις πιο

σπουδαίες ανακαλύψεις της ανθρωπότητας, αφού

τα οφέλη της συναντώνται σε αρκετούς

ανθρωπιστικούς και τεχνολογικούς τομείς.

Η τέχνη της χαρακτικής

Σήμερα, με τον όρο

χαρακτική αναφερόμαστε

στην εγχάραξη σχεδίων και

συμβόλων σε μια επιφάνεια, η

οποία κατόπιν θα χρησιμεύσει

ως πλάκα για την παραγωγή

αντιτύπων σε χαρτί.

Η τέχνη της χαρακτικής

Ανάλογα με το υλικό της πλάκας, έχουμε:

ξυλογραφία (χαρακτική στο ξύλο),

χαλκογραφία (χαρακτική στο χαλκό),

λιθογραφία (χαρακτική στην πέτρα),

Η τέχνη της χαρακτικής

Ξυλογραφία

Στα τέλη του Μεσαίωνα εμφανίζεται στον ευρωπαϊκό

χώρο η ξυλογραφία (χάραξη σε ξύλο). Τα πρώτα

έντυπα ήταν εικόνες θρησκευτικού περιεχομένου. Η

ξυλογραφία γνώρισε μεγάλη άνθιση στην Ιαπωνία.

Η τέχνη της χαρακτικής

Η επιφάνεια του ξύλου σε αυτή την τεχνική

καλύπτεται με μελάνι με τη βοήθεια κυλίνδρου

αφήνοντας τις μη εκτυπωμένες περιοχές ακάλυπτες.

Γενικά το σχέδιο γίνεται απευθείας στο ξύλο. Είναι

από τις αρχαιότερες μορφές εκτύπωσης και ξεκίνησε

να χρησιμοποιείται κατά το 12ο αιώνα.

Η τέχνη της χαρακτικής

Λ. Κίρχνερ «Αγροτόσπιτο στην

καταιγίδα» 1917 ξυλογραφία

Η τέχνη της χαρακτικής

Χαλκογραφία

Σε πλάκα τελείως λεία και καθαρή, ο χαράκτης -

ζωγράφος, με διάφορες μεθόδους (π.χ. με βελόνα

ατσάλινη) σχεδιάζει τη σύνθεση του. Λόγω της πίεσης

το σχέδιο χαράζεται σε βάθος (εσώγλυφα)

Μελανώνεται όλη η πλάκα με χαλκογραφικό μελάνι

και κατόπιν καθαρίζεται με προσοχή έτσι ώστε να

παραμείνει μελάνι μόνο εντός των χαράξεων.

Η τέχνη της χαρακτικής

Στη συνέχεια τοποθετείται βαμβακερό χαρτί πάνω

στην πλάκα και κατόπιν πλάκα και χαρτί περνούν με

πίεση από το χαλκογραφικό πιεστήριο. Το χαρτί

παίρνει το μελάνι μέσα από τις χαράξεις και έτσι

έχουμε το χαλκογραφικό αντίτυπο.

Η διαδικασία μελάνωμα - τύπωμα επαναλαμβάνεται

ανάλογα με τα αντίτυπα που θέλουμε.

Η τέχνη της χαρακτικής

Ρέμπραντ «Ο Χριστός διδάσκει»

οξυγραφία περ. 1652

Η οξυγραφία είναι μέθοδος

χαρακτικής, σύμφωνα με την

οποία ένα ισχυρό οξύ κόβει τα

μη προστατευμένα μέρη μιας

επιφάνειας μετάλλων για να

δημιουργήσει ένα σχέδιο στο

μέταλλο.

Η τέχνη της χαρακτικής

Λιθογραφία:

Κατά το 19ο αι. διαδίδεται μια νέα τεχνική χάραξης, η

λιθογραφία (χάραξη της πέτρας), που δίνει την

εντύπωση ενός σχεδίου με παστέλ. Σημαντικοί

καλλιτέχνες όπως ο Μουνκ κάνουν έντεχνες

λιθογραφίες.

Η λιθογραφία γίνεται το κυριότερο μέσο επικοινωνίας. Η

εξέλιξή της με την πρόοδο της τεχνολογίας δημιουργεί

μια σειρά νέων τεχνικών αναπαραγωγής της εικόνας.

Η τέχνη της χαρακτικής

Με λιπαρό λιθογραφικό κραγιόνι σχεδιάζεται μια

επίπεδη πλάκα, που έχει προηγουμένως λειανθεί.

Στη συνέχεια περνιέται με διάλυμα οξέος που

διαβρώνει την πλάκα, αλλά απομακρύνει κάθε

ίχνος λιπαρότητας από τα μέρη που δεν έχουν

σχεδιαστεί.

Η τέχνη της χαρακτικής

Κατά τη διάρκεια του τυπώματος η πλάκα βρέχεται

και μελανώνεται. Τα τμήματα του σχεδίου που

σχεδιάστηκαν (και είναι λιπαρά) συγκρατούν το

μελάνι, ενώ τα ασχεδίαστα τμήματα (που

οξειδώθηκαν) καλύπτονται απ' το νερό και το

απωθούν.

Με την επεξεργασία αυτή η πλάκα παραμένει επίπεδη,

γι' αυτό και η λιθογραφία ονομάστηκε επιπεδοτυπία.

Η τέχνη της χαρακτικής

Έ. Μουνκ «Μαντόνα»

λιθογραφία 1902

Η τέχνη της χαρακτικής

Χαρακτική σε λινόλεουμ

Η τέχνη της χαρακτικής

Λινόλεουμ:

Συνθετικό υλικό, ουσιαστικά μια πάστα από λινέλαιο με

τριμμένο φελλό ή άλλο στερεό υλικό, απλωμένη πάνω

σε τσουβάλι ή καμβά ή λινάτσα, το οποίο υπάρχει σε

πλάκες διαφόρων διαστάσεων και χρωμάτων.

Το λινόλεουμ, σε αυτή τη μορφή, χρησιμοποιείται στην

χαρακτική και το πλεονέκτημά του σε σχέση με άλλα

υλικά είναι ότι χαράσσεται εύκολα.

Η τέχνη της χαρακτικής

Διαδικασία χάραξης:

Σχεδίαση της εικόνας σε χαρτί

Μεταφορά του σχεδίου σε ριζόχαρτο

Μεταφορά του σχεδίου μη αναγνώσιμο στο λινόλεουμ

Η τέχνη της χαρακτικής

Χάραξη – αφαίρεση

των σημείων που

θέλουμε να τυπωθούν

Η τέχνη της χαρακτικής

Μελάνωση του

λινόλεουμ

Η τέχνη της χαρακτικής

http://etolikoartis.blogspot.gr/2009_05_01_archive.html

Μεταφορά του σχεδίου στο χαρτί με την άσκηση πίεσης

Η τέχνη της χαρακτικής

Σχέδιο σε λινόλεουμ

http://floroieikastikoi.blogspot.gr/2011/09/blog-post_20.html

Η τέχνη της χαρακτικής

Ευχαριστούμε

Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών

Ειδικότητα Γραφικών Τεχνών http://www1.rizospastis.gr/story.do?id=4519458&publDate=

Έργο της Βάσως Κατράκη

από το λεύκωμα

του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ