Download - Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Transcript
Page 1: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα1

Page 2: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα2

Εκπαιδευτήρια Ν. Μπακογιάννη

Γενικό Λύκειο

«Εθιστικές Ουσίες»

Ερευνητική Εργασία

Β’ Λυκείου

Α’ Τετράµηνο

Σχ. Έτος 2013-2014

Page 3: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα3

Ερευνητική Οµάδα:

• Γκουνιαρούδη Αγάθη

• Σκρέκα Ανδρονίκη-Μαρία

• Μακρυγιάννη Μαριαλένα

• Πλακοπίτης Νίκος

• ∆απόντε Νικολέττα

• Κόκκαλη Ευτυχία

• Κόκκαλη Μαρία

• Νάνος Γιάννης

• Αλεξός Αντώνης

• Καλοχριστιανάκης Χάρης

• Γκάσιος Βασίλης

• Σαλεπτσής Οδυσσέας

• Αναστασίου Έφη

Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Όλγα Βασιλείου

Page 4: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα4

Περιεχόµενα

1. Ναρκωτικά

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ-ΟΡΙΣΜΟΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

ΠΡΟΛΗΨΗ: Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ “ΘΕΡΑΠΕΙΑ” ΣΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ-ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

2. Αλκοόλ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ

ΠΟΤΕ ΚΑΠΟΙΟΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ;

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ

ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ

ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΤΡΟΧΑΙΑ ∆ΥΣΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Page 5: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα5

ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

3. Κάπνισµα

ΤΑ ΒΛΑΒΕΡΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΣΙΓΑΡΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

ΓΙΑΤΙ ΚΑΠΝΙΖΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ

∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ - ΠΡΟΑΓΩΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Page 6: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα6

Πρόλογος

Η χρήση από τους νέους και η κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών έχει πάρει µεγάλη έκταση στις σύγχρονες κοινωνίες. Οι νόµιµες εξαρτησιογόνες ουσίες, κυρίως το αλκοόλ και ο καπνός, αποτελούν τις πιο διαδεδοµένες ουσίες, παρά τις αδιαµφισβήτητα σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην υγεία του χρήστη όσο και στο ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.

Η έναρξη της χρήσης ουσιών γίνεται συνήθως στην εφηβεία µε πρώτες ουσίες δοκιµής το αλκοόλ και τον καπνό. Η πρώιµη έναρξη των ουσιών αυτών θεµελιώνει τη συνέχεια του πειραµατισµού µε τις παράνοµες ουσίες, κυρίως την κάνναβη. Παράγοντες όπως το υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο, η οµαλή σχολική προσαρµογή, οι φιλικές σχέσεις και η ενασχόληση µε αθλητικές δραστηριότητες µπορούν να καθυστερήσουν ή ακόµα και να αποτρέψουν την έναρξη χρήσης ουσιών στην εφηβεία.

Η χρήση ουσιών στην εφηβεία επηρεάζει την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των νέων και συνδέεται µε τη µετέπειτα χρήση και εξάρτηση από ουσίες στην ενήλικη ζωή. Έτσι, η έγκαιρη διαπίστωση της έκτασης της χρήσης καθώς και των συνηθειών που χαρακτηρίζουν τους χρήστες δίνουν πολύτιµες πληροφορίες για την έγκαιρη εφαρµογή προληπτικών παρεµβάσεων.

Μ’ αυτές τις σκέψεις επιλέξαµε ως θέµα της ερευνητικής µας εργασίας κατά το Α’ τετράµηνο του σχολικού έτους 2013-2014 τη µελέτη των µορφών εθισµού του ανθρώπινου οργανισµού. Βασικός σκοπός ήταν η ευαισθητοποίηση τόσο των µαθητών που συµµετείχαν στο Project, όσο και ολόκληρης της µαθητικής κοινότητας του σχολείου µας σε θέµατα που αφορούν την ιδιαιτερότητα της εφηβείας και σχετίζονται µε ένα πολύ σοβαρό κίνδυνο που απειλεί τους εφήβους, την εξάρτηση.

Η επιλογή του θέµατος έγινε από κοινού µετά από συζήτηση και γόνιµο διάλογο. Φροντίσαµε ο πυρήνας της εργασίας µας να αγγίζει τα ενδιαφέροντά µας. Χωριστήκαµε λοιπόν σε οµάδες εργασίας για να προσεγγίσουµε ορθότερα το θεµατικό µας πυρήνα, ο οποίος είναι αναµφίβολα πολύπλευρος και να αποφύγουµε τυχόν προσκόµµατα. Κάθε οµάδα επέλεξε ένα από τα αντικείµενα µελέτης που προέκυψαν µετά το διαχωρισµό των µορφών εξάρτησης σε υποπεριπτώσεις, µε κυριότερες τα ναρκωτικά, το κάπνισµα και τον αλκοολισµό. Στη συνέχεια επιδοθήκαµε στην αναζήτηση πληροφοριών για το εκάστοτε θεµατικό τµήµα που µας απασχολούσε εκµεταλλευόµενοι, κατά κύριο λόγο, τις εγκαταστάσεις πληροφορικής του σχολικού µας περιβάλλοντος, που πρόσφεραν πρόσβαση στο διαδίκτυο, αλλά και άλλες πηγές. Την ενδοσχολική εργασία συνεπικουρούσε και η ατοµική αναζήτηση εκτός σχολείου. ∆ιασφαλίσαµε, µ’ αυτόν τον τρόπο, ένα ικανοποιητικό υπόβαθρο αναφορικά µε τις µορφές εξάρτησης.

Ωστόσο, καθώς οι πνευµατικές µας αυτές αναζητήσεις δεν καταπραΰνθηκαν απόλυτα, προβήκαµε και σε διαδραστική εµβάθυνση. Παρακολουθήσαµε µαρτυρίες ανθρώπων που υποφέρουν είτε άµεσα είτε έµµεσα από εξαρτησιογόνες ουσίες, καθώς και ντοκυµαντέρ που αφορούσαν τις επιπτώσεις των ουσιών αυτών και ιδιαίτερα του τσιγάρου στον ανθρώπινο οργανισµό. Αντιληφθήκαµε έτσι, το βάθος του ζητήµατος που αναλάβαµε να µελετήσουµε.

Page 7: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα7

Ήταν ιδιαίτερα τιµητικό για εµάς το γεγονός ότι µας δόθηκε η ευκαιρία να ενηµερωθούµε, αρχικά, για τις οδυνηρές επιπτώσεις του καπνίσµατος και να συνδιαλεχθούµε, έπειτα, µε την κ. Γερογιάννη, πνευµονολόγο επιµελήτρια Α’ του Πανεπιστηµιακού Νοσοκοµείου Λάρισας. Κατά συνέπεια, λύσαµε τις ποικίλες απορίες µας, ενώ εκφράσαµε το φόβο και την αγανάκτησή µας λόγω των αυξηµένων ποσοστών καπνιστών.

Βαρυσήµαντο ρόλο στην πορεία της εργασίας µας διαδραµάτισε και η δηµιουργία ερωτηµατολογίου που επικεντρωνόταν κυρίως στο κάπνισµα στις νεαρές ηλικίες. Το προαναφερόµενο ερωτηµατολόγιο µοιράστηκε σε παιδιά 14-18 ετών, των οποίων τις απαντήσεις καταγράψαµε µε προσοχή και δηµιουργήσαµε τα ανάλογα διαγράµµατα.

Ιδιαίτερα ωφέλιµη για την πορεία της έρευνάς µας ήταν και η ενηµέρωση από τον ΟΚΑΝΑ, οργανισµό που αγωνίζεται για την απεξάρτηση και την επανένταξη εξαρτηµένων ατόµων στο κοινωνικό σύνολο. Οι αξιέπαινοι αυτοί άνθρωποι µας γνωστοποίησαν τη δυσκολία του έργου τους και πρόσφεραν την πολύτιµη βοήθειά τους στην αναζήτησή µας.

Έχοντας πλέον συγκεντρώσει τις απαραίτητες πληροφορίες αλλά και έχοντας γνωρίσει µέσα από τα λεγόµενα των ειδικών το τραγικό της εξάρτησης του ανθρώπινου οργανισµού, συγκεντρώσαµε τα στοιχεία που συλλέξαµε και εργαστήκαµε οµαδικά για την τελειοποιηµένη απτή διατύπωση των πορισµάτων µας.

Page 8: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα8

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ-ΟΡΙΣΜΟΙ

Με τον όρο ναρκωτικά νοούνται γενικά ουσίες µε διαφορετική χηµική δοµή και διαφορετική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστηµα, από διεγερτική µέχρι και κατασταλτική αλλά µε κοινό γνώρισµα την ιδιότητα να µεταβάλλουν τη θυµική κατάσταση του ατόµου και να προκαλούν εξάρτηση διαφορετικής φύσης, ψυχική ή και σωµατική (µε σωµατικές εκδηλώσεις) και ποικίλου βαθµού.

Γίνεται, έτσι, όµως φανερό ότι ο όρος ναρκωτικά δεν είναι δόκιµος για όλες τις ουσίες αφού σ ’αυτόν περιλαµβάνονται και ενώσεις µε διεγερτική δράση, εκφράζει δε σωστά µόνο µια κατηγορία που έχει πράγµατι ναρκωτική ενέργεια. Ο σωστός όρος που προτάθηκε από την παγκόσµια οργάνωση υγείας και υιοθετήθηκε διεθνώς είναι «φάρµακα που προκαλούν εξάρτηση», έτσι δε αναφέρονται σήµερα στη διεθνή βιβλιογραφία. Η συνήθεια όµως και βασικά η ευκολία του µονολεκτικού όρου «ναρκωτικά» δεν έχουν επιτρέψει ακόµα την τέλεια απάλειψη του, µε αποτέλεσµα να εξακολουθεί να χρησιµοποιείται, αφού όµως προηγουµένως διευκρινιστεί, ότι κάθε αναφορά στον όρο υπονοεί το σύνολο των φαρµάκων που προκαλούν εξάρτηση.

Με τον όρο εξάρτηση νοείται µία κατάσταση ψυχική ή και φυσική (σωµατική), που εµφανίζεται ως αποτέλεσµα της επίδρασης σ 'ένα ζωντανό οργανισµό ενός φαρµάκου και χαρακτηρίζεται από µία ποικιλία εκδηλώσεων, µέσα στις οποίες περιλαµβάνεται πάντοτε η διάθεση για τη συνέχιση της λήψης του φαρµάκου µε σκοπό την επανεκδήλωση των φαρµακολογικών ενεργειών του ή, αντίθετα, την αποφυγή δυσάρεστων συµπτωµάτων που µπορεί να εκδηλωθούν, όταν δε ληφθεί.

Υπάλληλος της έννοιας εξάρτηση είναι η έννοια του εθισµού. Εθισµός είναι το φαινόµενο της προοδευτικής µεταβολής της ευαισθησίας ενός βιολογικού συστήµατος σε µία ουσία που λαµβάνεται κατ' επανάληψη, σε τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται το αυτό αποτέλεσµα µόνο µετά από προοδευτική αύξηση της δόσης.

Η ψυχική εξάρτηση χαρακτηρίζεται από διάθεση µόνο (έντονη κάποτε) για τη συνέχιση λήψης του φαρµάκου, προκειµένου έτσι να αναπαραχθεί κάποια «ευχάριστη» διέγερση του θυµικού.

Η σωµατική εξάρτηση εµφανίζεται ως αποτέλεσµα µιας προσαρµοστικής κατάστασης στη λήψη ενός φαρµάκου και εκδηλώνεται µε έντονες σωµατικές διαταραχές, όταν η χορήγηση αυτή διακοπεί. Οι διαταραχές αυτές εκδηλώνονται ως σύνδροµο αποστέρησης ή αποχής µε ιδιαίτερα συµπτώµατα

Page 9: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα9

ψυχικής ή και σωµατικής φύσης, χαρακτηριστικά για κάθε τύπο φαρµάκου. Η κατάσταση αυτή υποχωρεί όταν χορηγηθεί και πάλι η ίδια ουσία ή άλλη παρόµοιας φαρµακολογικής δράσης.

Με τον όρο ανοχή νοείται µία προσαρµοστική κατάσταση του οργανισµού, που χαρακτηρίζεται από ελαττωµένη ανταπόκριση στη λήψη της αυτής, όπως και προηγουµένως, ποσότητας φαρµάκου ή από το γεγονός, ότι απαιτείται µεγαλύτερη δόση για να προκληθεί αυτός ο βαθµός επίδρασης, παρατηρείται δε κυρίως µε ουσίες που δηµιουργούν σωµατική εξάρτηση.

Με τον όρο αντίστροφη ανοχή νοείται η κατάσταση που µπορεί να παρουσιαστεί, όταν µετά την εγκατάσταση της εξάρτησης σε κάποια ουσία, οι ενέργειες του φαρµάκου αυτού εκδηλώνονται µε τη λήψη µιας µικρότερης δόσης από αυτό.

Τέλος, ο όρος τοξικοµανία υποδηλώνει την κλινική έκφραση της αναπτυχθείσας εξάρτησης σε µια ουσία, ενώ ο όρος τοξικοµανής προσδιορίζει « ναρκωτικό» (ψυχική ή και σωµατική) ανεξαρτήτως βαθµού. Αµερικανοί συγγραφείς διακρίνουν τους τοξικοµανείς σε τέσσερις κατηγορίες.

Κατηγορίες τοξικοµανών

Κατηγορία 1η: Περιλαµβάνονται όσοι έχουν κάνει χρήση «ναρκωτικών» µία φορά ή µερικές µόνο φορές τελείως συµπτωµατικά.

Κατηγορία 2η: Όσοι κάνουν χρήση «ναρκωτικών» συχνότερα και πιο συστηµατικά (π.χ. κάθε Σ/κ) για τρείς µήνες τουλάχιστον.

Κατηγορία 3η: Όσοι κάνουν χρήση «ναρκωτικών» συχνά και τακτικά (π.χ. κάθε µέρα ή πολλές φορές την εβδοµάδα για πολλούς µήνες).

Κατηγορία 4η: Όσοι έχουν πλέον σαφή στοιχεία τοξικοµανίας (π.χ. µε στερητικά φαινόµενα, αντίστροφη ανοχή κλπ).

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών εµφανίζεται πρώιµα στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών. Ωστόσο, η παρουσία και η λειτουργία τους διαφοροποιούνται µεταξύ των κοινωνιών και των ιστορικών περιόδων και καλύπτουν διαφορετικές σε κάθε περίπτωση κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες. Η Κάνναβη καλλιεργούνταν στην Ασία για την κατασκευή υφασµάτων ήδη από το 8.500 π. Χ., ενώ η ιατρική της χρήση επιβεβαιώνεται από γραπτό του αυτοκράτορα Σεν – Νούγκ του 2.700 π. Χ. Οι Σουµέριοι φαίνεται ότι γνώριζαν το όπιο περίπου 6.000 χρόνια πριν ενώ το φυτό της κόκας, που προέρχεται από τις Άνδεις τις Νότιας Αµερικής, περιέχεται σε αναφορές πριν το 500 π. Χ. Τα φύλλα της χρησιµοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές καθώς και για την καταπολέµηση της εξασθένισης

Page 10: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα10

που προκαλούσε το µεγάλο υψόµετρο. Το 1.500 µ. Χ. µπαίνει στη ∆υτική Ιατρική το όπιο από τον πατέρα της Αλχηµείας Παράκελσο, που παρασκεύασε το λάβδανο (εκχύλισµα οπίου). Η ανακάλυψη του πρώτου ενεργού συστατικού του οπίου, της µορφίνης, έγινε πριν διακόσια περίπου χρόνια, ενώ ακολούθησε σύντοµα η ανακάλυψη της κοδεϊνης. Οι ουσίες αυτές χρησιµοποιούνταν ευρύτατα ως παυσίπονα και η µεγάλη διάδοσή τους οφείλεται στην χρήση τους για την ανακούφιση των τραυµατισµένων στρατιωτών οι οποίοι συχνά εθίζονταν στα οπιούχα (η λεγόµενη «νόσος των στρατιωτών»). Στα τέλη του 19ου αιώνα η Bayer παρασκεύασε την ηρωίνη η οποία ήταν πολύ πιο δραστική από τη µορφίνη και θεωρούνταν µη εθιστική. Η µεθαδόνη παρασκευάσθηκε από τους Γερµανούς κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσµίου πολέµου λόγω της µεγάλης ζήτησης παυσίπονων φαρµάκων για τους τραυµατίες Αναφορές υπάρχουν και για τη χρήση κοκαΐνης. Η κοκαΐνη (σύνθετο χηµικό που προέρχεται από τα φύλλα της κόκας) ανακαλύφθηκε το 19ο αιώνα. Ο Φρόιντ µάλιστα χορηγούσε κοκαΐνη σε ασθενείς του εντυπωσιασµένος από τη δραστική βελτίωση της διάθεσης των ασθενών που έπασχαν από κατάθλιψη.

Στην Ελλάδα, µέχρι τη δεκαετία του 1970, η χρήση ναρκωτικών ήταν περιορισµένη και αφορούσε κυρίως τη χρήση χασίς. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 δεν υπάρχει τοξικοµανία στην Ελλάδα ούτε δηµόσιος λόγος γύρω από το θέµα. Από τη δεκαετία, όµως, του 1980 αρχίζει να γίνεται αισθητή η διάδοση της ηρωίνης και να επεκτείνεται σταδιακά σε ευρύτερα στρώµατα πληθυσµού, προκαλώντας την ανησυχία της κοινής γνώµης. Σε απάντηση της αύξησης της χρήσης ναρκωτικών ιδρύεται το 1983 η πρώτη θεραπευτική κοινότητα η «Ιθάκη», η οποία µετεξελίχθηκε στον ΚΕΘΕΑ ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 (ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή της διάδοσης ναρκωτικών. Έκτοτε η πολιτική κατά των ναρκωτικών στην Ελλάδα εµπλουτίζεται συνέχεια µε νέα προγράµµατα.

∆ΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Τα «ναρκωτικά» για να µελετηθούν ταξινοµούνται σε ορισµένες κατηγορίες, µε βάση ορισµένα κοινά στοιχεία. ∆ιάφοροι συγγραφείς έχουν προτείνει πολλές τέτοιες ταξινοµήσεις, ανάµεσα στις οποίες περισσότερο επιστηµονικά πρόσφορη φαίνεται εκείνη που έχει γίνει µε βάση τη φαρµακολογική τους δράση. Πιο κάτω δίνονται, για κάθε κατηγορία «ναρκωτικών», ορισµένα µόνο βασικά στοιχεία.

Α. ΨΕΥ∆ΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ - ΠΑΡΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ

L.S.D.

Το λυσεργικό οξύ λαµβάνεται από την ερισιβώδη όλυρα, από το οποίο στη συνέχεια, συνθετικά παρασκευάζεται το L.S.D. Θεωρείται ως το κατεξοχήν παραισθησιογόνο ναρκωτικό. Οι κύριες εκδηλώσεις της µέθης αφορούν διαταραχές στην οπτική και στην ακουστική αντίληψη, καθώς και στην αντίληψη του χρόνου και του χώρου. Το ονειρικό ταξίδι αποτελεί την κλινική έκφραση των διαταραχών αυτών, µε προεξάρχουσες εκείνες που αφορούν το χρόνο, το χώρο και το χρώµα. Οι κίνδυνοι από το L.S.D συνοψίζονται στα εξής:

Page 11: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα11

-Ανάπτυξη ψυχικής εξάρτησης.

-Εµφάνιση παρατεταµένης ψύχωσης.

-Ενεργοποίηση προηγουµένων ψυχώσεων που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση.

-∆ιάθεση για αυτοκτονία η οποία όµως φαίνεται να οφείλεται µάλλον σε ψυχική διαταραχή (ψυχωσικού τύπου) παρά στο φάρµακο αυτό καθεαυτό.

Προϊόντα του φυτού της κάνναβης (χασίς, µαριχουάνα).

Η αραβική λέξη χασίς σηµαίνει «ξηρά πόα», υπονοεί τη ρητινώδη ουσία που λαµβάνεται από τα παράνθια µέρη του φυτού cannabis sativa και των διάφορων ποικιλιών του. Ο πιο συχνός τρόπος λήψης της κάνναβης είναι το κάπνισµα το οποίο έχει ως συνέπεια την πυρόλυση σηµαντικού µέρους των δραστικών συστατικών. Οι εµφανιζόµενες ενέργειες κατά τη διάρκεια της «µέθης» µε χασίς µπορεί να έχουν το χαρακτήρα του ονειρικού παραληρήµατος, µε οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις ή παραισθήσεις σπανιότερα δε της αντίδρασης πανικού. Εξάλλου, η µακρόχρονη χρήση του χασίς και µάλιστα σε µεγάλη δόση µπορεί σε ορισµένες περιπτώσεις να προκαλέσει την εµφάνιση χασισικών ψυχώσεων αν και η ύπαρξή τους αµφισβητείται σήµερα σοβαρά.

Η εξάρτηση τύπου χασίς χαρακτηρίζεται:

-από διάχυτη επιθυµία ή «ανάγκη» για τη συνέχιση λήψης µε σκοπό την επανεµφάνιση των φαρµακολογικών ενεργειών του φαρµάκου (εξάρτηση ψυχική)

-Από την απουσία σωµατικής εξάρτησης και κατά συνέπεια την απουσία στερητικών φαινοµένων.

-Από µικρή ή όχι διάθεση αύξηση της δόσης εφόσον δεν υπάρχει θέµα ανοχής.

Τα προϊόντα της κάνναβης δεν προκαλούν άµεσα θάνατο (µε την έννοια της οξείας δηλητηρίασης), ούτε βρίσκονται οργανικές βλάβες, κατά την νεκροτοµή ατόµων που χρησιµοποιούσαν τις ουσίες αυτές. Μπορεί όµως να προκαλέσουν έµµεσα το θάνατο, όταν το άτοµο βρίσκεται σε κατάσταση ευφορίας, από τροχαίο ατύχηµα ή πτώση από ύψος.

Β. ∆ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ Κ.Ν.Σ.

Κοκαΐνη

Η κοκαΐνη θεωρείται το πρώτο από τα διεγερτικά φάρµακα που µπορεί να προκαλέσει «ευχάριστη» διέγερση και ψευδαισθησιακές εµπειρίες. Πιο συνηθισµένος τρόπος λήψης είναι η «εισπνοή» (ερρινισµός) των κρυστάλλων κοκαΐνης (πρέζα), ενώ η ενδοφλέβια έγχυση είναι ο τρόπος που συνήθως προτιµάται από βαρείς τοξικοµανείς. Αντίθετα, η λήψη από το στόµα δεν αποτελεί προσφιλή επιλογή. Η προκαλούµενη αίσθηση µεγάλης µυϊκής δύναµης (η κοκαΐνη εξαφανίζει το µυϊκό κάµατο) οδηγεί το άτοµο σε υπερεκτίµηση των ικανοτήτων του, ενώ η παράλληλη εµφάνιση παρανοϊκών

Page 12: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα12

ιδεών µαζί µε ακουστικές, οπτικές και απτικές ψευδαισθήσεις, το µεταµορφώνουν συχνά σε ένα επικίνδυνο και αντικοινωνικό στοιχείο. Η εξάρτηση τύπου κοκαΐνης χαρακτηρίζεται από:

-Ισχυρή ψυχική εξάρτηση

-Φυσική εξάρτηση σε πολύ µικρότερο βαθµό (ή καθόλου) µε συνέπεια την απουσία «συνδρόµου αποστέρησης» επί διακοπής του φαρµάκου.

-Ανοχή στο φάρµακο µερικές φορές εµφάνιση «αντίστροφης ανοχής».

Τα τελευταία χρόνια η χρήση της κοκαΐνης και κατ΄ επέκταση οι θάνατοι από αυτή, έχουν σηµαντικά αυξηθεί. Θεωρείται µάλιστα το «ναρκωτικό»προτίµησης για τη δεκαετία του 1980, όπως παλιότερα ήταν η ηρωίνη (δεκαετία ’70) και το χασίς (δεκαετία ’60). Η θανατηφόρος δόση της κοκαΐνης, από το στόµα, ανέρχεται σε 1,2g περίπου.

Αµφεταµίνες

Ασκούν διεγερτική δράση στο ΚΝΣ. Παλιότερα χρησιµοποιούντο για θεραπευτικούς σκοπούς (ανασταλτικά της όρεξης, για την εξάλειψη του αισθήµατος ρου κάµατου κλπ), σήµερα όµως η χρήση τους έχει οπωσδήποτε περιοριστεί .

Το σύνδροµο που εµφανίζεται µετά την λήψη του φαρµάκου, για µεγάλο χρονικό διάστηµα, χαρακτηρίζεται από ζωηρές οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις, µεταβολές στην συµπεριφορά που αναφέρονται και ως «αµφεταµινικές ψυχώσεις», ακόµα και λειτουργικές διαταραχές µε απώλεια της όσφρησης, ελαττωµένη έκκριση βλέννης, ξηρότητα του στόµατος και διάσπαρτες πετεχειώδεις αιµορραγίες στο δέρµα και στους βλεννογόνους. Το δέρµα είναι ψυχρό και κολλώδες, το πρόσωπο και ο λαιµός κατέρυθρα.

Χαρακτηριστικά της εξάρτησης «τύπου αµφεταµινών» θεωρούνται :

-Η ποικίλη και ευµετάβλητη ψυχική διάθεση

-Η απουσία «φυσικής» εξάρτησης

-Η βαθµιαία εγκατάσταση ενοχής επί λήψης του φαρµάκου από το στόµα ή παρεντερικά .

Στη βιβλιογραφία αναφέρονται πολλοί θάνατοι από µεθαµφεταµίνη, µετά από λήψη µεγάλης δόσης (οverdose)

Page 13: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα13

Γ. ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΤΟΥ Κ. Ν. Σ.

Οινόπνευµα

Θεωρείται ως το ευρύτερα χρησιµοποιούµενο σήµερα «ευφοριστικό», σ’ ολόκληρο τον κόσµο, ο αλκοολισµός δε αποτελεί, για πολλές χώρες, σοβαρότατο κοινωνικό πρόβληµα.

Παράγωγα του βαρβιτουρικού οξέος.

Είναι φάρµακα υπνωτικά χρησιµοποιούµενα, για το σκοπό αυτό, στη θεραπευτική. Η λήψη βαρβιτουρικών για µεγάλο χρονικό διάστηµα, για θεραπευτικούς σκοπούς, οδηγεί σε χρόνια δηλητηρίαση. Η συνεχής χρήση είναι δυνατό να προκαλέσει «φυσική εξάρτηση», που σε ορισµένες, σπάνιες βέβαια, περιπτώσεις, φαίνεται ότι είναι περισσότερο επικίνδυνη και από αυτή των οπιούχων.

Υπνωτικά µη βαρβιτουρικά, ηρεµιστικά, κ.τ.λ.

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται πολλά φάρµακα που χρησιµοποιούνται ευρέως στον κόσµο των τοξικοµανών, χωριστά ή σε συνδυασµούς, ιδιαίτερα µε οινόπνευµα (cocktails,κ.τ.λ.)

Φαινκυκλιδίνη

Αρχικά, χρησιµοποιήθηκε στη θεραπευτική, ως γενικό αναισθητικό, γρήγορα όµως εγκαταλείφθηκε, λόγω των πολλών και σοβαρών ανεπιθύµητων ενεργειών.

∆. ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται ο αιθέρας, το χλωροφόρµιο, ο τετραχλωράνθρακας και τα διάφορα είδη κόλλας.

Ε.ΚΑΤΕΞΟΧΗΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Όπιο και τα παράγωγά του.

Το όπιο παράγεται από το φυτό µήκων η υπνοφόρος, η οποία καλλιεργείται, κυρίως στην Μ. Ασία, στην Περσία, στις Ινδίες και στην Κίνα. Από το όπιο έχουν αποµονωθεί 24 αλκαλοειδή, από τα οποία τα περισσότερα έχουν µικρότερη ή µεγαλύτερη ναρκωτική δράση. Από τα συστατικά του ενδιαφέρουν κυρίως η µορφίνη και η ηρωίνη.

Μορφίνη

∆ρα κυρίως στο κεντρικό νευρικό σύστηµα και εκλεκτικά στα κέντρα του πόνου, του βήχα και της αναπνοής. Τα συµπτώµατα της χρόνιας δηλητηρίασης µε µορφίνη εκδηλώνονται µε τη µορφή ψυχι-κών και λειτουργικών διαταραχών. Αναπτύσσεται, δηλαδή, έντονη ψυχική ευφορία και ευχάριστη διάθεση. Με την πάροδο όµως του χρόνου η επιτακτική αναζήτηση της ψυχικής αυτής διέγερσης εξελίσσεται σε αληθινό πάθος για τη µορφίνη.

Page 14: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα14

Ηρωίνη

Παρασκευάζεται από τη µορφίνη µε την οποία έχει και παρόµοια δράση. Στον οργανισµό εισάγεται µε οποιονδήποτε τρόπο, προτιµάται όµως η ενδοφλέβια ένεση επειδή κατ’ αυτό τον τρόπο το φάρµακο δρα ταχύτερα. Άλλοτε, µε µια µόνο σύριγγα παίρνουν την ηρωίνη όλα τα άτοµα µιας οµάδας, µε αποτέλεσµα να µεταδίδονται µ’ αυτόν τον τρόπο πολλά λοιµώδη νοσήµατα µεταξύ των οποίων ι ιός της ηπατίτιδας Β’ και ο HIV,µε συνέπεια το AIDS. Η εξάρτηση από την ηρωίνη είναι ψυχική και σωµατική, τα δε στερητικά συµπτώµατα που εµφανίζονται, µέσα σε 12 περίπου ώρες από τη λήψη της τελευταίας δόσης, αντιµετωπίζονται εξαιρετικά δύσκολα.

Ναρκωτικά – αναλγητικά

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται η µεθαδόνη, η πενταζοκίνη κλπ., ουσίες οι οποίες χρησιµοποιούνται ευρέως από τους τοξικοµανείς, µόνες τους ή σε συνδυασµό µε οινόπνευµα.

Μεθαδόνη

Η σύνθεση της µεθαδόνης έγινε από τους Γερµανούς, κατά το δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο, για να καλύψει τις ανάγκες από την έλλειψη µορφίνης και ονοµάστηκε Dolophine από το όνοµα του Αδόλφου Χίτλερ. Αργότερα , χρησιµοποιήθηκε για να µειώσει την ένταση των συµπτωµάτων του στερητικού συνδρόµου από την ηρωίνη, χορηγούµενη σε µικρές δόσεις.

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Πολλοί λόγοι έχουν προταθεί για να εξηγήσουν γιατί οι άνθρωποι παίρνουν ναρκωτικά και γιατί µερικοί χρήστες εξαρτώνται από αυτά. Οι περισσότερες θεωρίες για τις αιτίες της χρήσης ή της εξάρτησης από τα ναρκωτικά βασίζονται σε περιγραφές των ίδιων των χρηστών. Υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για τα χαρακτηριστικά αυτών των ατόµων, πριν εµπλακούν µε τα ναρκωτικά. Παρ’ όλα αυτά, είναι µάλλον απίθανο να οφείλεται είτε η χρήση των ναρκωτικών είτε η εξάρτηση από αυτά σε έναν και µόνο παράγοντα. Φαίνεται ότι η χρήση ναρκωτικών γενικά είναι το

Page 15: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα15

αποτέλεσµα της αλληλεπίδρασης ανάµεσα στο ναρκωτικό και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόµου και του περιβάλλοντός του. Στη συνέχεια (η σειρά είναι τυχαία) αναφέρονται κάποιοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι παίρνουν ουσίες (συµπεριλαµβανοµένων του αλκοόλ και του καπνού).

Γενετικοί παράγοντες

Η χρήση ψυχοδραστικών ναρκωτικών είναι παγκόσµια, µε τη µια ή την άλλη µορφή, και η ιστορία της φτάνει µέχρι πολύ παλιά, στις απαρχές της εµφάνισης του ανθρώπου και πέρα από αυτήν. Υπάρχουν άφθονα παραδείγµατα ζώων που αναζητούν τις επιδράσεις των ναρκωτικών. Στο εργαστήριο, οι πίθηκοι θα πατήσουν το µοχλό για την κοκαΐνη, προτιµώντας τον από εκείνον του φαγητού. Οι γάτες τρελαίνονται από το φυτό κάτνιπ ή νεπέτα η γατόφιλη και ο αφρικανικός ελέφαντας θα ταξιδέψει χιλιόµετρα µόνο και µόνο για να µεθύσει µε τον καρπό ενός συγκειµένου δέντρου, που έχει υποστεί ζύµωση. Τίποτε στη φύση δεν είναι τυχαίο, όµως δεν έχει ακόµα διατυπωθεί η θεωρία που εξηγεί γιατί αντιδρούµε στα ναρκωτικά µε το συγκεκριµένο τρόπο. Όσον αφορά ξεχωριστές περιπτώσεις και όχι ολόκληρα είδη, η έρευνα πάνω σε ζώα έχει δείξει ότι µερικές φορές υπάρχει µια γενετική προδιάθεση για την χρήση ορισµένων ουσιών. Ολοένα και περισσότερα στοιχεία συνηγορούν υπέρ του ότι κληρονοµικοί παράγοντες µπορούν να προδιαθέσουν κάποιους ανθρώπους να αναπτύξουν προβλήµατα σχετικά µε το αλκοόλ. Τέτοιοι παράγοντες αλληλεπιδρούν µε τη διαθεσιµότητα, τον κοινωνικό περίγυρο και άλλους σηµαντικούς παράγοντες.

∆ιασκέδαση Οι ουσίες µπορεί να είναι συναρπαστικές για κάποιους, καθώς προσφέρουν ένα προσιτό και συχνά αξιόπιστο µέσο για την απόκτηση «απολαυστικών» εµπειριών. Όποιος αµφιβάλλει για αυτό θα πρέπει να θυµηθεί ότι οι περισσότεροι ενήλικες χρησιµοποιούν ουσίες (αλκοόλ, καπνό, καφέ) και προφανώς δέχονται άκριτα ότι µια τέτοια χρήση είναι πολύτιµη. Οι χρήστες ουσιών οµολογούν ότι παίρνουν ουσίες κυρίως επειδή τους αρέσει. Εξ’ ορισµού, οι ουσίες τροποποιούν την ψυχική κατάσταση του χρήση – επιβραδύνοντας, επιταχύνοντας ή διαστρεβλώνοντας την αντίληψη - και πολλές αυτοβιογραφικές καταγραφές χρήσης ουσιών τονίζουν τη γοητεία ακριβώς αυτών των επιδράσεων.

Αυτοκαταστροφική ριψοκίνδυνη συµπεριφορά Οι προφανείς κίνδυνοι από την κατάχρηση ή την υπερβολική χρήση ουσιών έχουν οδηγήσει στην υπόθεση ότι µερικές φορές η χρήση παρακινείται από αυτοκαταστροφικές τάσεις. Η εξάρτηση από το αλκοόλ, για παράδειγµα, έχει χαρακτηριστεί «χρόνια αυτοκτονία». Έχει παρατηρηθεί συχνά ότι οι χρόνιοι χρήστες ουσιών εµφανίζουν χαµηλή αυτοεκτίµηση και µερικές φορές έχουν έντονα αισθήµατα επιθετικότητας απέναντι στον εαυτό τους. Πίεση, προτιµήσεις συνοµηλίκων Οι πρώτοι πειραµατισµοί µε τις ουσίες συχνά εντοπίζονται στην εφηβεία. Τότε αυξάνεται η περιέργεια των νέων για τον κόσµο γύρω τους και συχνά ψάχνουν για τρόπους αντίδρασης προς τη γονεϊκή εξουσία. Κατά παράδοξο τρόπο οι νέοι, ενώ από τη µία επαναστατούν, από την άλλη θέλουν και να προσαρµόζονται στην οµάδα των συνοµηλίκων τους. Έτσι συχνά εξωθούνται στο να δοκιµάσουν ουσίες από το φόβο µήπως «µείνουν στην απέξω». Ενώ η παραπάνω θεωρία ίσως ταιριάζει µε τις απόψεις κάποιων γονέων, που θεωρούν ότι το παιδί τους δε θα είχε δοκιµάσει διαφορετικά κάτι τόσο επικίνδυνο, η πραγµατικότητα είναι συχνά πιο σύνθετη. Είναι πολύ πιθανό να

Page 16: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα16

υπάρχουν νέοι που δοκιµάζουν ουσίες κάτω από αυτές τις συνθήκες, όµως κατά κύριο λόγο οι νέοι άνθρωποι επιλέγουν τους φίλους µε τους οποίους θέλουν να κάνουν παρέα. Εάν ένας νέος γίνει συστηµατικός χρήστης, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτός ο νέος ή η νέα έχει διαλέξει να ανήκει σε µια οµάδα συνοµηλίκων που µοιράζονται αυτή τη δραστηριότητα. Περιβάλλον Η χρήση ουσιών γίνεται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και η οικονοµική άνεση δεν αποτρέπει το πρόβληµα, εάν υπάρχει έλλειψη συναισθηµατικής στήριξης και αρµονικής συνύπαρξης µε την οικογένεια. Παρ’ όλα αυτά, σε γενικές γραµµές, τα πιο σοβαρά προβλήµατα ουσιών είναι πιθανό να συνδέονται µε την φτώχεια και τη στέρηση σε κοινωνίες µε υψηλά επίπεδα ανεργίας και µε µια ολόκληρη σειρά κοινωνικής και οικονοµικής δυσπραγίας. Για τους νέους που ζουν σε τέτοιες συνθήκες, οι ουσίες µπορεί να επιτελέσουν µια σειρά λειτουργίες: έναν τρόπο να απωθούνται τα προβλήµατα, µια καθηµερινή ρουτίνα που οικοδοµείται γύρω από την εξεύρεση χρηµάτων για ναρκωτικά για την αγορά τους, καθώς και µια πηγή εισοδήµατος από την πώλησή τους. Αυτός είναι ο λόγος που η «οικονοµία των ναρκωτικών» συχνά επικρατεί εκεί όπου οι πολιτικοί, οικονοµικοί και κοινωνικοί θεσµοί έχουν αποτύχει στην τοπική κοινότητα. ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΠΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Οι περιπτώσεις θανάτων που σχετίζονται µε τα ναρκωτικά περιλαµβάνουν θανάτους από λήψη υπερβολικής δόσης, θανάτους ως αποτέλεσµα µακροχρόνιας χρήσης, αυτοκτονίες εξαιτίας της απόγνωσης για τις συνθήκες ζωής των χρηστών και ατυχήµατα που γίνονται υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών.

Ως κύριες αιτίες θανάτου καταγράφονται η ενέσιµη χρήση, το µακροχρόνιο ιστορικό εξάρτησης από οπιούχες ουσίες η παράλληλη χρήση άλλων ουσιών, το ποσοστό καθαρότητας του ναρκωτικού, η έλλειψη ανοχής µετά από περίοδο αποχής και η χρήση µη ελεγµένων ουσιών. Μέχρι σήµερα δεν γίνεται ειδική καταγραφή θανάτων που έχουν έµµεση αιτία τα ναρκωτικά όπως, θάνατοι από AIDS, ηπατίτιδα, αυτοκτονίες, ατυχήµατα κλπ, για τον λόγο αυτό, οι θάνατοι που πιο κάτω αναφέρονται σχετίζονται άµεσα µε τη χρήση ναρκωτικών

Η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων (98,2%), σχετίζονται µε τη χρήση ηρωίνης και το 1,8% µε τη χρήση άλλων ψυχοτρόπων ουσιών, εκτός κοκαΐνης, µορφίνης και συνδυασµού κάνναβης και αλκοόλ (ΕΚΤΕΠΝ, 2009).

Page 17: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα17

ΠΡΟΛΗΨΗ: Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ “ΘΕΡΑΠΕΙΑ” ΣΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Η πρόληψη είναι µια πάρα πολύ σηµαντική κοινωνική διαδικασία παρέµβασης, η οποία δεν αφορά µόνο το πρόβληµα της χρήσης, αλλά αφορά γενικότερα διάφορες µορφές ψυχοπαθολογίας και της κοινωνικής παθολογίας ενός συνόλου. Τα προγράµµατα πρόληψης είχαν αρχίσει να εφαρµόζονται στη δεκαετία του 1950, µεταφερόµενα από την ιατρική. ∆ηλαδή πρώτα ξεκίνησαν να υπάρχουν προγράµµατα πρόληψης για διάφορες σωµατικές παθήσεις και αυτό σιγά-σιγά επεκτάθηκε και στα ψυχολογικά προβλήµατα. Οι πρώτες παρεµβάσεις πρόληψης αφορούσαν την ενηµέρωση του κοινού για διάφορα ζητήµατα και είχαν κάποια αποτελέσµατα, όµως σιγά- σιγά και για οικονοµικούς κυρίως λόγους, δηλαδή οι κυβερνήσεις είχαν το σκεπτικό ότι αν µπορέσουµε να προλάβουµε την εκδήλωση κάποιων προβληµάτων αυτό θα έχει ένα πολύ µεγάλο οικονοµικό όφελος, στο σύστηµα υγείας. Άρχισαν να κάνουν συγκεκριµένες µελέτες για να δουν πώς µπορούν να αποφύγουν την εκδήλωση προβληµάτων στο γενικό πληθυσµό. Μέσα σε αυτό το σκεπτικό, στη δεκαετία του 70 άρχισαν να αναπτύσσονται διάφορα θεωρητικά µοντέλα γύρω από τον τοµέα της πρόληψης. Η πρόληψη χωρίζεται σε τρεις γενικές κατηγορίες:

• Η πρωτογενής πρόληψη αφορά ενέργειες που γίνονται για να αποφύγουµε την παρουσίαση ενός προβλήµατος • Η δευτερογενής πρόληψη, αφορά ενέργειες και παρεµβάσεις που γίνονται όταν αρχίσει να εκδηλώνεται ένα πρόβληµα • Η τριτογενής πρόληψη αφορά κινήσεις και παρεµβάσεις που γίνονται για να µειωθεί ένα πρόβληµα που έχει ήδη εκδηλωθεί είτε για να αποφευχθεί η επανεµφάνισή του στο µέλλον. Σε ότι αφορά τα ναρκωτικά, αυτό που µας ενδιαφέρει κυρίως είναι η πρωτογενής πρόληψη.

• Τα πρώτα µοντέλα πρόληψης που έγιναν άρχισαν να ασχολούνται µε το θέµα του πώς να ενηµερώσουµε τον κόσµο και ειδικά τη νεολαία για τα ναρκωτικά, άρχισε να γίνεται µια πολύ µεγάλη ενηµέρωση για την κάθε ουσία, τι επιδράσεις έχει, τι κακό κλπ, µόνο που κάποια στιγµή φάνηκε, κι αυτό είναι ένα παράδειγµα που έχει γίνει τη δεκαετία του 70 και του 80 στην Αµερική, ότι έγινε µια πολύ µεγάλη καµπάνια για το κάπνισµα και το χασίς σε διάφορα σχολεία και η οποία περιείχε απλά ενηµέρωση. Και τελικά φάνηκε πως αντί να µειωθεί η χρήση καπνού και χασίς αυξήθηκε. Κι αυτό έκανε τους ειδικούς να αναρωτηθούν για το θέµα της πρόληψης. Τελικά φαίνεται πως η πρόληψη δεν πρέπει να εστιάζεται µόνο στο συγκεκριµένο πρόβληµα. Και η νεότερη τάση που υπάρχει στις προληπτικές κινήσεις είναι όχι πλέον να ασχοληθούµε µε το συγκεκριµένο πρόβληµα που είναι τα ναρκωτικά, αλλά πώς θα µπορέσουµε να εξασφαλίσουµε όλους τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και όλες τις πηγές στήριξης που χρειάζεται ένα νέο παιδί για να µην καταλήξει στα ναρκωτικά. Γι αυτό και η πρόληψη πρέπει να γίνεται σε όσο το δυνατό νεότερη ηλικία.

Page 18: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα18

Για παράδειγµα, στη Γαλλία είχαν γίνει τα λεγόµενα πράσινα σπίτια από τη Φρανσουάζ Ντολτό, µια πολύ σηµαντική ψυχαναλύτρια, που είχε την ιδέα για τα πράσινα σπίτια, όπου η πρόληψη ξεκίναγε από τη στιγµή που έµενε έγκυος η µητέρα στο παιδί. Στην Ελλάδα, όπου δεν έχουν γίνει και λίγα, το Eρευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής είχε κάνει, για παράδειγµα, ένα πρόγραµµα πρόληψης για µαθητές τελευταίων τάξεων δηµοτικού και πρώτων τάξεων γυµνασίου το οποίο λεγόταν ‘στέκοµαι στα πόδια µου’, το οποίο αφορούσε τα ναρκωτικά µακροπρόθεσµα αλλά αυτό που προσπαθούσε να κάνει ήταν να δώσει βοήθεια στους νέους να αυξήσουν την αυτοπεποίθησή τους, να βελτιώσουν την αυτοεικόνα τους, και να µπορούν να νιώθουν καλά µε τον εαυτό τους έτσι να µην έχουν ανάγκη να καταφύγουν σε τεχνητές ουσίες και τρόπους για να το πετύχουν αυτό.

Κέντρα Πρόληψης

Τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας εφαρµόζουν προγράµµατα πρόληψης, βασισµένα στη φιλοσοφία της αγωγής και της προαγωγής της υγείας, και επιδιώκουν την ευαισθητοποίηση των φορέων και των πολιτών των τοπικών κοινωνιών, µε σκοπό την ενεργοποίησή τους στον αγώνα της πρόληψης.

Τα προγράµµατα που αναπτύσσουν τα Κέντρα Πρόληψης απευθύνονται:

• Σε γονείς • Σε µαθητές και εφήβους • Σε στρατευµένους • Σε αθλητικούς συλλόγους και οµάδες • Σε επαγγελµατίες που έρχονται σε άµεση επαφή µε το πρόβληµα (εκπαιδευτικούς, προπονητές, αστυνοµικούς, επαγγελµατίες υγείας, ιερείς, στρατιωτικούς κ.ά) • Σε ειδικές πληθυσµιακές οµάδες (παλιννοστούντες, πρόσφυγες, µειονοτικές οµάδες, φυλακισµένους κ. α). • Στην ευρύτερη κοινότητα

Οι στόχοι τους, ανάλογα µε την οµάδα στην οποία απευθύνονται και τη διάρκεια της παρέµβασης, είναι:

• Η ενδυνάµωση, υποστήριξη και εκπαίδευση των νέων ώστε να υιοθετήσουν µια θετική στάση ζωής και να αναπτύξουν δεξιότητες που να αντιστέκονται στη χρήση των εξαρτησιογόνων ουσιών, αλλά και σε άλλες εξαρτητικές συµπεριφορές (τζόγος, διαδίκτυο κ α). • Η συµβουλευτική και υποστήριξη της οικογένειας µε σκοπό την ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου και τη βελτίωση της επικοινωνίας. • Η ευαισθητοποίηση καθηγητών και δασκάλων σε θέµατα πρόληψης, η ενίσχυση του παιδαγωγικού τους ρόλου και η ενδυνάµωση των σχέσεων εκπαιδευτικών -µαθητών. • Η ενηµέρωση των ενδιαφεροµένων για τα υπάρχοντα θεραπευτικά προγράµµατα • Η πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της ευρύτερης κοινότητας

Σήµερα υπάρχουν 73 Κέντρα Πρόληψης τα οποία καλύπτουν 50 νοµούς της χώρας.

Page 19: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα19

ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ-ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ Η απεξάρτηση από τις ναρκωτικές ουσίες είναι συνήθως µια µακροχρόνια και επίπονη προσπάθεια και για τον ίδιο τον ασθενή αλλά και για το οικογενειακό του περιβάλλον. Αν και το στάδιο της σωµατικής στέρησης µπορεί να καταπολεµηθεί σχετικά εύκολα και γρήγορα µε την κατάλληλη φαρµακευτική αγωγή, το στάδιο της «εγκεφαλικής» απεξάρτησης απαιτεί χρόνο και µεγάλη προσπάθεια κυρίως από τον ίδιο τον ασθενή. Η αποτοξίνωση δεν θεραπεύει τον εθισµό στα ναρκωτικά. Είναι µόνο το πρώτο βήµα µιας χρονοβόρας διαδικασίας θεραπείας του εθισµού. Ο κύριος σκοπός κάθε µεθόδου αποτοξίνωσης από τα ναρκωτικά είναι η ασφαλής, οµαλή εξάλειψη των ναρκωτικών ουσιών από τον οργανισµό και η προετοιµασία του ατόµου για την περαιτέρω αποκατάσταση. Η ίδια η διαδικασία της αποτοξίνωσης δεν στοχεύει στην επίλυση των ψυχολογικών, κοινωνικών και συµπεριφορικών διαστάσεων του εθισµού. Ωστόσο, πρέπει να σηµειωθεί ότι αν ο εθισµός δεν θεραπευτεί σε όλες του τις διαστάσεις, είναι πολύ πιθανό να παρουσιαστούν υποτροπές. Αν και υπάρχουν πολλές µέθοδοι αποτοξίνωσης από τα ναρκωτικά, µε επεµβατικές και µη στρατηγικές, ο στόχος όλων των µεθόδων είναι κοινός: να καθαρίσει ο οργανισµός από τις εθιστικές ουσίες. Μερικές τεχνικές αποτοξίνωσης είναι οι παρακάτω:

• Σταδιακή αποτοξίνωση από τα οπιοειδή µε ιατρική παρακολούθηση • Υπερταχεία αποτοξίνωση από τα οπιοειδή • Αποτοξίνωση µε ιµπογκαΐνη • Αποτοξίνωση µε Subutex (Βουπρενορφίνη) • Αποτοξίνωση µε νευροηλεκτρική θεραπεία (N.E.T.)

Κάθε µέθοδος αποτοξίνωσης από τα ναρκωτικά µε ιατρική βοήθεια πρέπει να εφαρµόζεται από επαγγελµατίες σε ειδικές εγκαταστάσεις, όπου µπορεί να χορηγηθεί η σωστή φαρµακευτική αγωγή εγκαίρως σε περίπτωση εκδήλωσης δυνητικά επικίνδυνων συµπτωµάτων στέρησης. Κατά τη διάρκεια της αποτοξίνωσης ενδέχεται να προκύψουν σοβαρά ιατρικά ζητήµατα, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, αναπνευστικές δυσλειτουργίες, σοβαρή διάρροια, έµετος, σπασµοί, παραισθήσεις και παράνοια, τα οποία χρήζουν ιατρικής παρακολούθησης. Ίσως αποβεί εξαιρετικά επικίνδυνο για τους χρήστες ναρκωτικών να επιχειρήσουν την αποτοξίνωση µόνοι τους. Κάθε πρόγραµµα αποτοξίνωσης ξεκινά µε την αξιολόγηση του ασθενούς ώστε να εντοπιστούν οι ναρκωτικές ουσίες και η συγκέντρωσή τους στον οργανισµό και να εξεταστούν άλλα σωµατικά ή ψυχολογικά προβλήµατα.

Page 20: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα20

ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ •Κέντρα υποδοχής ενηµέρωσης και προσανατολισµού(ΚΕΥΕΠ) Το Κέντρο Υποδοχής Ενηµέρωσης και Προσανατολισµού απευθύνεται σε εξαρτηµένα άτοµα, σε γονείς και συγγενείς αυτών, επαγγελµατίες ψυχικής υγείας καθώς και στο ευρύτερο κοινό. Είναι δοµή άµεσης πρόσβασης, στην οποία δεν απαιτείται ραντεβού προκειµένου ο ενδιαφερόµενος να υποβάλλει αίτηση για ένταξη και θεραπεία στις µονάδες υποκατάστασης του εκάστοτε κέντρου απεξάρτησης. Το Κέντρο προσανατολίζει τους ενδιαφερόµενους προς τις ενδεικνυόµενες Θεραπευτικές Μονάδες Φαρµακευτικής Αντιµετώπισης της Εξάρτησης ή στα «στεγνά» προγράµµατα των διαφόρων φορέων . Ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες της κάθε ατοµικής περίπτωσης και κατόπιν ραντεβού µπορεί να δεχθεί συµβουλευτικές υπηρεσίες τόσο ο ενδιαφερόµενος όσο και η οικογένειά του, να λάβει βοήθεια για την αντιµετώπιση πολλαπλών ψυχοκοινωνικών και ιατρικών προβληµάτων και να προετοιµαστεί για ένταξη σε µονάδα του προγράµµατος υποκατάστασης. Τέτοιου είδους είδους κέντρα περιλαµβάνει και ο ΟΚΑΝΑ Οργανισµός κατά των ναρκωτικών)

Θεραπευτικές Μονάδες Φαρµακευτικής Αντιµετώπισης της Εξάρτησης (ΘΜΦΑΕ)

Τα Θεραπευτικά Προγράµµατα Υποκατάστασης, παρέχουν ολοκληρωµένη θεραπεία σε άτοµα εξαρτηµένα, η οποία περιλαµβάνει την αποκατάσταση της σωµατικής και ψυχικής υγείας των εξαρτηµένων ατόµων αλλά και την κοινωνική τους ενσωµάτωση .Παραδειγµατικός άξονας µπορεί να αποτελέσουν τα θεραπευτικά κέντρα αποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ.

Αυτό που διαφοροποιεί τα Θεραπευτικά Προγράµµατα Υποκατάστασης από τα υπόλοιπα θεραπευτικά προγράµµατα (στεγνά), είναι η χορήγηση οπιοειδών ουσιών, όπως η µεθαδόνη και η βουπρενορφίνη.

Τα φάρµακα αυτά έχουν βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να ελέγξουν ή και να διακόψουν τη χρήση της ηρωίνης και των άλλων οπιοειδών (σιρόπια, παυσίπονα χάπια) και να βελτιώσουν την κατάσταση της υγείας τους. Με τη χορήγησή τους είναι δυνατό να διακόψει κάποιος τη χρήση της ηρωίνης, χωρίς να εµφανίσει στερητικό σύνδροµο και χωρίς να βασανίζεται από την ακατανίκητη επιθυµία να κάνει χρήση ηρωίνης. Η δράση τους διαρκεί πολλές ώρες (ή και µέρες) και εξαφανίζονται οι γρήγορες και απότοµες µεταβολές διάθεσης που προκαλεί η ηρωίνη. Επίσης, δεν έχουν την ευφορική δράση της ηρωίνης, έχουν την ιδιότητα να εµποδίζουν την έξαρση της ψυχικής διάθεσης που αυτή προκαλεί και µειώνουν σηµαντικά την επιθυµία για χρήση.

Επιπλέον, τα φάρµακα αυτά:

• είναι ελεγµένα και χορηγούνται υπό ιατρική παρακολούθηση, δεν υπάρχει περίπτωση νοθείας µε αδρανείς ή επικίνδυνες ουσίες και µηδενίζεται ο κίνδυνος υπερδοσολογίας (οverdose).

Page 21: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα21

• χορηγούνται δωρεάν και δε χρειάζεται να καταφεύγει κανείς στην παρανοµία για να τα εξασφαλίσει. ∆ίνεται έτσι η ευκαιρία να διακοπούν οι δεσµοί µε τον κόσµο των ναρκωτικών. • χορηγούνται υπό µορφή πόσιµου διαλύµατος ή ταµπλέτας. Έτσι µειώνονται οι κίνδυνοι από την ενδοφλέβια ή ενδοµυϊκή χρήση της ηρωίνης (αποστήµατα, θροµβώσεις, µετάδοση ασθενειών κλπ).

Στις θεραπευτικές µονάδες υποκατάστασης, παράλληλα µε τη χορήγηση του υποκατάστατου, παρέχεται και ψυχοκοινωνική υποστήριξη από τους ψυχίατρους, τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς που στελεχώνουν τις µονάδες, ενώ αντιµετωπίζονται και τα ιατρικά προβλήµατα των ασθενών. Ειδικότερα, παρέχονται:

• Ιατρικές Υπηρεσίες: Βασική ιατρική φροντίδα, ιατρική παρακολούθηση χρόνιων νοσηµάτων (AIDS, ηπατίτιδα κλπ), ψυχιατρική περίθαλψη, χορήγηση µεθαδόνης • Ψυχολογικές Υπηρεσίες: Ατοµική συµβουλευτική, οµάδα αυτοεκτίµησης, πρόληψη υποτροπής • Ψυχοθεραπεία: ατοµική, οµαδική και οικογενειακή θεραπεία • Κοινωνικές Υπηρεσίες: Οµάδα κοινωνικών δεξιοτήτων, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, συµβουλευτική σε θέµατα εργασίας • Νοµικές Υπηρεσίες: Συµβουλές νοµικής φύσης.

Στα προγράµµατα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ γίνονται δεκτά άτοµα άνω των 20 ετών, που κάνουν µακροχρόνια χρήση ηρωίνης και έχουν προηγούµενη προσπάθεια απεξάρτησης σε «στεγνό» θεραπευτικό πρόγραµµα. Μακροχρόνιοι ενδοφλέβιοι χρήστες ηρωίνης άνω των 35 ετών µπορεί να γίνουν δεκτοί, έστω κι αν δεν υπάρχει προηγούµενη προσπάθεια απεξάρτησης.

•'Στεγνά' Θεραπευτικά Προγράµµατα Τα «στεγνά» θεραπευτικά προγράµµατα στηρίζονται στην εντατική ψυχοκοινωνική θεραπεία, χωρίς τη χρήση υποκαταστάτων και έχουν στόχο την απεξάρτηση των χρηστών από όλες τις ουσίες και την πλήρη κοινωνική επανένταξή τους. Η ένταξη και η θεραπεία στα «στεγνά» προγράµµατα ενδείκνυται για όλα τα εξαρτηµένα άτοµα, ακόµα και για αυτά που τελικά θα αποφασίσουν να ζητήσουν βοήθεια στο πρόγραµµα υποκατάστασης.

•Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης

Ο κύριος στόχος της Μονάδας είναι να συµβάλλει, µέσω της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, στη σταδιακή και οµαλή κοινωνικοποίηση, αλλά και την προώθηση στην αγορά εργασίας των ατόµων που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους στις µονάδες υποκατάστασης και έχουν απεξαρτηθεί. Η διάρκεια του προγράµµατος κυµαίνεται από 12 έως 24 µήνες. Η Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης παρέχει στα µέλη της ατοµική, οµαδική και οικογενειακή ψυχοθεραπεία καθώς και συνεχή παρακολούθηση της σωµατικής και της ψυχικής υγείας τους. Κατά τη διάρκεια παραµονής στο πρόγραµµα αντιµετωπίζονται επίσης τα ιατρικά προβλήµατα των µελών µε χορήγηση φαρµακευτικής αγωγής ή/και παραποµπή σε άλλα νοσηλευτικά πλαίσια. Στη Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης, τα µέλη κινητοποιούνται και ενισχύονται προκειµένου να συµµετέχουν σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες καθώς και στα προγράµµατα που υλοποιούν τα Εξειδικευµένα Κέντρα Κοινωνικής και Επαγγελµατικής Ένταξης. Ενισχύεται τέλος, η συµµετοχή των µελών, σε δραστηριότητες που αναπτύσσουν πολιτιστικοί και αθλητικοί φορείς της ευρύτερης κοινότητας.

Page 22: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα22

Η νοµική υποστήριξη που παρέχεται έχει ως στόχο την εκκαθάριση του ποινικού µητρώου των ατόµων που "αποφοιτούν" από τη Μονάδα, ενώ η διατήρηση της επαφής µε τα µέλη που ολοκληρώνουν το Πρόγραµµα Κοινωνικής Επανένταξης βοηθά και ενισχύει την αποχή από τα ναρκωτικά, αλκόολ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες λειτουργώντας ταυτόχρονα υποστηρικτικά στις προσπάθειές τους για ανεύρεση εργασίας.

•Εξειδικευµένα Κέντρα Κοινωνικής και Επαγγελµατικής Ένταξης (ΕΚΚΕΕ)

Κύριος στόχος του Κέντρου είναι η κατάρτιση και η εξειδίκευση σε ποικίλους επαγγελµατικούς τοµείς των υπό απεξάρτηση ή των απεξαρτηµένων από ουσίες ατόµων, µε στόχο την οµαλή επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο και την αγορά εργασίας. Παράλληλα το ΕΚΚΕΕ παρέχει συνοδευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες, όπως: ενηµέρωση και κινητοποίηση για συµµετοχή στο πρόγραµµα, επαγγελµατικό προσανατολισµό, ψυχολογική υποστήριξη για ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και συµβουλευτική για την ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων επικοινωνίας και συναλλαγής µε υπηρεσίες, εργοδότες και γενικότερα τον εργασιακό χώρο.

Ταυτόχρονα, επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των επαγγελµατικών φορέων, των επιχειρήσεων και των εργοδοτών σε θέµατα προώθησης στην αγορά εργασίας των καταρτιζόµενων, µέσω και της αξιοποίησης από την πλευρά τους των ειδικών κινήτρων που έχει θεσπίσει η Πολιτεία για την αποτελεσµατική επαγγελµατική ενσωµάτωση του συγκεκριµένου πληθυσµού.

Σε συνδυασµό µε την επαγγελµατική κατάρτιση παρέχονται στους καταρτιζόµενους κι άλλες υπηρεσίες προώθησης στην αγορά εργασίας όπως: σύνδεση µε εργοδοτικούς φορείς και διαµεσολάβηση σε εργοδότες, συµβουλευτική για τη δηµιουργία, την οργάνωση και τη λειτουργία εταιρικών σχηµάτων, συµβουλευτική σε θέµατα νοµικά, ασφαλιστικά και οικονοµοτεχνικής κάλυψης ατοµικών και επιχειρηµατικών δράσεων.

Για τη διευκόλυνση του όλου προγράµµατος υπάρχει στενή συνεργασία µε το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Πρόνοιας και τους τοπικούς φορείς.

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Αποτίµηση των παρεµβάσεων αντιµετώπισης του προβλήµατος των ναρκωτικών

Αδιαµφισβήτητα έχει διαχρονικά σηµειωθεί πρόοδος στην αντιµετώπιση του προβλήµατος των ναρκωτικών και οι ανάγκες, τουλάχιστον όσον αφορά τη ζήτηση για «στεγνά» προγράµµατα,

Page 23: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα23

φαίνεται, ως επί το πλείστον, να καλύπτονται. Από τις ετήσιες εκθέσεις του ΕΚΠΕΠΝ έχουµε κάποια θετικά στοιχεία για την τελευταία δεκαετία, δηλαδή ότι το πρόβληµα είναι σχετικά σταθεροποιηµένο, οι συνέπειες και οι βλάβες στην υγεία είναι ελεγχόµενες και έχουµε µείωση των θανάτων λόγω χρήσης ουσιών. Το αρνητικό είναι ότι η ζήτηση και η διαθεσιµότητα ναρκωτικών δεν µειώνεται, αλλά αυξάνεται, ενώ παραµένουν σηµαντικές ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες σε ορισµένους τοµείς πολιτικής

Νοµοθετικό πλαίσιο

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται µια µεταβολή ως προς την αντιµετώπιση, από την έννοµη τάξη, εκείνων που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών. Υπάρχει δηλαδή η τάση, κυρίως αφ’ ότου στους τοξικοµανείς προστέθηκαν και άτοµα έξω από το «στιγµατισµένο» υπόκοσµο, ν’αντι-µετωπίζονται τα άτοµα αυτά όχι σαν εγκληµατίες, αλλά σαν ασθενείς που χρειάζονται θεραπεία. Από την σύντοµη παρουσίαση του νοµοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα για την αντιµετώπιση των ναρκωτικών γίνεται αντιληπτό ότι ο Έλληνας νοµοθέτης, προσανατολίζεται ολοένα και περισσότερο στη λύση της θεραπείας.

Η εθνική νοµοθεσία για τα ναρκωτικά δίνει πλέον µεγαλύτερη έµφαση στη διάκριση µεταξύ των αδικηµάτων κατοχής ναρκωτικών για ιδία χρήση και των αδικηµάτων που αφορούν διακίνηση και προσφορά. Γενικά επικρατεί η τάση για αυξηµένες ποινές στη δεύτερη περίπτωση, ενώ δίνεται µικρότερη έµφαση σε ποινές εγκλεισµού στην πρώτη περίπτωση. Επιπλέον η νοµοθεσία παρέχει την εναλλακτική δυνατότητα παρακολούθησης θεραπευτικού προγράµµατος αντί της φυλάκισης Παρ’ όλα αυτά τα εναλλακτικά αυτά µέτρα δεν χρησιµοποιούνται συχνά από τους δικαστές λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης πάνω σε θέµατα ναρκωτικών και της καχυποψίας απέναντι στον ισχυρισµό των κατηγορουµένων ότι είναι εξαρτηµένοι χρήστες ναρκωτικών. Συνέπεια της µη εφαρµογής του συστήµατος των εναλλακτικών ποινών, εκτός των συνεπειών στη ζωή του ίδιου του χρήστη, είναι η επιβάρυνση του ελληνικού σωφρονιστικού συστήµατος που έχει ξεπεράσει ήδη κατά 40-50% την δυναµικότητά του.

Οι νέες προκλήσεις

Εκτός από τα διαχρονικά προβλήµατα που καλείται να λύσει η πολιτική κατά των ναρκωτικών, εµφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια νέες προκλήσεις που επιβαρύνουν το πρόβληµα και κάνουν όλο και ποιο περίπλοκη την αντιµετώπισή του. Η πρόοδος της χηµείας και της τεχνολογίας και η ελεύθερη και εύκολη προµήθεια ορισµένων βασικών χηµικών ουσιών (προδρόµων ουσιών) συντέλεσαν στο να δηµιουργηθεί ένα νέο περιβάλλον στο πεδίο των ναρκωτικών στο οποίο οι πολιτικές καλούνται να προσαρµοστούν άµεσα.

Οι νέες εξελίξεις αφορούν στην εισαγωγή νέων συνθετικών ναρκωτικών στην αγορά, στην πώληση «νόµιµων» ψυχοτρόπων ουσιών µέσω internet και στη χρησιµοποίηση νέων πρόδροµων ουσιών για

Page 24: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα24

την παρασκευή ναρκωτικών. Επιπλέον η πολλαπλή χρήση ουσιών αποτελεί σήµερα τον κανόνα και δηµιουργεί ανάγκες νέων τρόπων θεώρησης και αντιµετώπισης της τοξικο-µανίας. Τα νέα συνθετικά ναρκωτικά είναι ψυχοδραστικές ουσίες µε περιορισµένη θεραπευτική αξία, οι οποίες δεν περιλαµβάνονται σε κάποια από τις κατηγορίες της Σύµβασης του ΟΗΕ του 1971 για τις ψυχότροπες ουσίες και για αυτό το λόγο διαφεύγουν των ελέγχων. Τα νέα συνθετικά ναρκωτικά παρουσιάζουν ορισµένες ιδιαιτερότητες όπως ότι παράγονται από πρόδροµες ουσίες που είναι διαθέσιµες, παρουσιάζουν µεγάλη διακύµανση ως προς τη σύστασή τους και εµφανίζουν συχνά µια ιδιαίτερη φαρµακολογική δράση η οποία δεν µπορεί εύκολα να µελετηθεί ούτε να καταταγεί στις γνωστές κατηγορίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα της συνθετική κάνναβης. Έτσι ενώ µέχρι σήµερα τα συνθετικά ναρκωτικά παρέπεµπαν κυρίως στα διεγερτικά τύπου αµφεταµίνης, φαίνεται ότι τα συνθετικά ναρκωτικά επεκτείνουν το φάσµα τους για να υποκαταστήσουν και τις παραδοσιακές ουσίες.

Για την αντιµετώπιση της εµφάνισης νέων ψυχοτρόπων ουσιών στην Ευρώπη και για την έγκυρη συλλογή πληροφοριών από τα Κράτη Μέλη σχετικά µε τη διακίνηση νέων συνθετικών ναρκωτικών, έχει δηµιουργηθεί τα τελευταία χρόνια ένας µηχανισµός άµεσης ανταλλαγής πληροφοριών (Σύστηµα Έγκαιρης Προειδοποίησης - early warning system) για τα νέα συνθετικά ναρκωτικά ώστε µόλις εµφανισθεί µια νέα ουσία στην αγορά της ΕΕ να συγκεντρώνονται και να αξιολογούνται άµεσα όλες οι σχετικές πληροφορίες. Στις ανησυχίες που έχουν ήδη εκφραστεί για τη διαδικτυακή προώθηση αλκοόλ και φαρµάκων προστίθενται, τα τελευταία χρόνια, και οι ανησυχίες σχετικά µε την εµφάνιση µιας σειράς «νόµιµων» εναλλακτικών ουσιών αντί των ελεγχόµενων ψυχοδραστικών ουσιών. Η εν λόγω αγορά έχει αναπτυχθεί κυρίως από το 2004 και περιλαµβάνει ένα ευρύ φάσµα φυτικών προϊόντων, ιδίως µείγµατα βοτάνων, αλλά και προϊόντα που περιέχουν συνθετικές ενώσεις, µε άγνωστη φαρµακολογική επίδραση στον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελούν τα µείγµατα βοτάνων, µε την εµπορική ονοµασία Spice, που πωλούνται µέσω internet.

Η εµφάνισή του φαινοµένου Spice δηµιουργεί προβληµατισµούς µιας και οι γνώσεις γύρω από την επικινδυνότητά τους δεν είναι επαρκείς, δεν υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο βάσει των διατάξεων των συµβάσεων του ΟΗΕ, ενώ η διακίνησή τους µέσω internet δεν εµπίπτει στις συνήθεις οδούς παράνοµης παραγωγής και διακίνησης εξαρτησιογόνων ουσιών και, εποµένως, δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί µε τις κλασσικές πρακτικές καταστολής των διωκτικών αρχών. Εφευρετικότητα χαρακτηρίζει και την τεχνολογία των προδρόµων ουσιών µε στόχο την παράκαµψη της νοµοθεσίας ή την κάλυψη ελλείψεων στις κλασσικές πρόδροµες ουσίες.

Ένα ακόµα πρόβληµα που απασχολεί τελευταία τους ειδικούς στον τοµέα των εξαρτήσεων είναι η πολυχρησία. Όσοι κάνουν χρήση ναρκωτικών δεν περιορίζονται σχεδόν ποτέ σε µία ουσία. ∆ύο στα τρία άτοµα (67,1%) που απευθύνθηκαν το 2008 σε προγράµµατα θεραπείας ανέφεραν ότι εκτός από την κύρια ουσία κατάχρησης κάνουν χρήση και άλλων ουσιών (πολλαπλή χρήση) µε συνηθέστερες δευτερεύουσες ουσίες χρήσης την κάνναβη (55,3%), τα ηρεµιστικά ή υπνωτικά χάπια (46,8%) και την κοκαΐνη (34,6%). To φαινόµενο της πολλαπλής χρήσης έχει επιπτώσεις τόσο στον σχεδιασµό και την

Page 25: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα25

εφαρµογή του µοντέλου θεραπείας που πρέπει να ακολουθηθεί, όσο και στην πολιτική κατά της προσφοράς ναρκωτικών

Τάσεις και προοπτικές για το µέλλον της πολιτικής αντιµετώπισης των ναρκωτικών

Τις κυρίαρχες τάσεις στη διεθνή συζήτηση για τη βέλτιστη πολιτική για τα ναρκωτικά θα µπορούσαµε να τις κατατάξουµε σε τρεις κατηγορίες:

α) την απόλυτη απαγόρευση των ναρκωτικών και τη µηδενική ανοχή.

β) την άποψη ότι τα ναρκωτικά πρέπει να νοµιµοποιηθούν πλήρως και να υπαχθούν στο έλεγχο του Κράτους

γ) σε µια µέση προσέγγιση η οποία βασίζεται σε µεγαλύτερη ανοχή στη χρήση, στην πρόνοια για το χρήστη και στην παράλληλη καταπολέµηση του παράνοµου κυκλώµατος ναρκωτικών

Η πρώτη άποψη υποστηρίζει την απόλυτη απαγόρευση µε µηδενική ανοχή και ευαγγελίζεται την εξαφάνιση των ναρκωτικών από τον κόσµο µε αυστηρή ερµηνεία των διεθνών συµβάσεων. Η άποψη αυτή είναι και η λιγότερο ρεαλιστική καθώς είναι αδύνατο να ελεχθεί η προσφορά ναρκωτικών και η πρόσβαση των ατόµων σε αυτά, ενώ η µηδενική ανοχή στη χρήση ναρκωτικών και στους χρήστες προκαλεί τον κοινωνικό αποκλεισµό τους και έχει σηµαντικές συνέπειες στη ζωή και το περιβάλλον τους. Γενικά η άποψη της µηδενικής ανοχής δεν έχει πολλούς υποστηρικτές στις µέρες µας.

Η δεύτερη άποψη θεωρεί ότι τα ναρκωτικά θα πρέπει να νοµιµοποιηθούν πλήρως και να τεθούν υπό τον έλεγχο της πολιτείας, όπως έχει γίνει µε τον καπνό και το αλκοόλ. Η άποψη αυτή είναι και η περισσότερο αµφιλεγόµενη και έχει προκαλέσει σφοδρές κριτικές, αλλά έχει και ένθερµους υποστηρικτές. Ένα από επιχειρήµατα της άποψης αυτής είναι ότι η απλή αποποινικοποίηση της χρήσης δεν έχει αισθητή πρακτική εµβέλεια, επειδή λίγα άτοµα κατορθώνουν να µείνουν χρήστες ηρωίνης χωρίς να περάσουν και στη διακίνηση ναρκωτικών για να εξασφαλίσουν τη δική τους δόσης. Επιπλέον οι υποστηρικτές της πλήρους αποποινικοποίησης θέτουν ως επιχείρηµα τα µεγάλα κοινωνικοοικονοµικά προβλήµατα που επιφέρει η ποινικοποίηση. Μερικά από αυτά είναι η διαµόρφωση µιας κουλτούρας παρανοµίας γύρω από τη χρήση ναρκωτικών, η εκδήλωση εγκληµατικότητας από την πλευρά του χρήστη για την εξεύρεση χρηµάτων (κυρίως εγκλήµατα κατά της περιουσίας), οι επιπτώσεις στην υγεία του χρήστη αλλά και στην δηµόσια υγεία κτλ. Βασικό επιχείρηµα είναι επίσης ότι η απαγόρευση οδήγησε στην δηµιουργία µιας τεράστιας παράνοµης αγοράς ναρκωτικών που στηρίζεται σε µεγάλα διεθνή καρτέλ διακίνησης τα οποία χρησιµοποιούν ιδιαίτερα ειδεχθείς και βίαιες µεθόδους για τον έλεγχο της αγοράς ναρκωτικών. Αντιθέτως οι υποστηρικτές της πλήρους αποποινικοποίησης προτείνουν την ελεύθερη διάθεση και πώληση των ναρκωτικών, µε έλεγχο του κράτους όπως στην περίπτωση του αλκοόλ και του καπνού, η οποία όπως υποστηρίζουν πέρα των άλλων ωφελειών, θα επιδράσει θετικά στα κρατικά έσοδα µέσω της φορολόγησής τους και της µείωσης των δαπανών για υπηρεσίες καταστολής. Οι πολέµιοι αυτών των απόψεων υποστηρίζουν ότι το επιχείρηµα της αύξησης των εσόδων από τη φορολόγηση των

Page 26: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα26

ναρκωτικών είναι ανήθικο καθώς βασίζεται στην αποκόµιση κερδών από τον πόνο χιλιάδων ατόµων, ενώ ταυτοχρόνως δεν είναι αποτελεσµατικό καθώς θα αυξηθεί η χρήση ναρκωτικών και οι δαπάνες για την υγεία και θεραπεία των χρηστών.

Η τρίτη τάση ακολουθεί µια µέση προσέγγιση µε ελαστικότερη ερµηνεία των συµβάσεων και µε την εισαγωγή νέων µεθόδων αντιµετώπισης του φαινοµένου βασισµένων στην επιστηµονική γνώση και στην αποδεδειγµένη από την πρακτική εµπειρία αποτελεσµατικότητά τους καθώς και στη συνεχή αξιολόγησή τους. Η τάση αυτή αναγνωρίζει τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από την ποινική αντιµετώπιση και τον κοινωνικό στιγµατισµό του χρήστη και προσπαθεί να προτείνει ρεαλιστικές λύσεις. Στα πλαίσια αυτής της αντιµετώπισης έκαναν την εµφάνισή τους, τις τελευταίες δεκαετίες, νέες προσεγγίσεις οι οποίες αρχικά αντιµετωπίστηκαν µε διστακτικότητα και πολεµήθηκαν από τους υποστηρικτές της απόλυτης απαγόρευσης, αποτελούν όµως στις µέρες µας για µια πλειοψηφία κρατών αποδεκτές πρακτικές. Μεταξύ άλλων αυτές είναι:

• Αλλαγή στην αντιµετώπιση του χρήστη. Όλο και περισσότερες χώρες προσεγγίζουν τον χρήστη ως άτοµο το οποίο κάνει κακό στην υγεία του και πρέπει να βοηθηθεί και όχι ως άτοµο το οποίο διαπράττει ποινικό αδίκηµα και πρέπει να τιµωρηθεί. Στο πλαίσιο αυτό το ποινικό σύστηµα αντιµετωπίζει µε ελαστικότητα των χρήστη, προσφέρει τη δυνατότητα εναλλακτικών ποινών και τιµωρεί αυστηρά τη διακίνηση και εµπορία ναρκωτικών.

• Η δηµιουργία ειδικών δικαστηρίων για παραβάσεις του νόµου περί ναρκωτικών

• Η χορήγηση υποκατάστατων σε εξαρτηµένους χρήστες έχει γίνει κοινή πρακτική σε πολλές χώρες.

• Ορισµένες χώρες κάνουν διαχωρισµό µεταξύ σκληρών και µαλακών ναρκωτικών. Ιδιάζουσα –σ’ αυτά τα πλαίσια- είναι η θέση της κάνναβης. Η κάνναβη είναι µια από τις πλέον αµφιλεγόµενες ουσίες ήδη από τη στιγµή που προτάθηκε η απαγόρευσή της.

Το µοντέλο αυτό εµπνέεται σε µεγάλο βαθµό από το Ολλανδικό σύστηµα, στο οποίο έχει αποποινικοποιηθεί η απλή χρήση, υπάρχει ένα είδος ελεγχόµενης χρήσης της κάνναβης (coffee shops) ενώ, η διακίνηση «σκληρών» ναρκωτικών είναι συνεπάγεται αυστηρές κυρώσεις. Αν και το Ολλανδικό σύστηµα έχει δεχθεί επικρίσεις, τουλάχιστον ως προς το σκέλος της πώλησης κάνναβης στα coffee shops, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη σήµερα αναγνωρίζουν την ανάγκη για µια ελαστικότερη αντιµετώπιση της χρήσης ναρκωτικών. Έτσι, σήµερα όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ αντιµετωπίζουν ήπια τη χρήση και επιβάλλουν χαµηλές ποινές στους χρήστες ναρκωτικών ή τους απαλλάσσουν τελείως από τις κατηγορίες. Σε κάποιες χώρες µάλιστα η χρήση ναρκωτικών επισύρει µόνο διοικητικές κυρώσεις, ενώ σε κάποιες χώρες προβλέπονται εναλλακτικές ποινές και παραποµπή σε θεραπευτικά προγράµµατα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών αποτελεί µέρος της παγκόσµιας ανθρώπινης παράδοσης. Η χρήση ναρκωτικών εφαρµόζεται στην ιατρική πρακτική, ακολουθεί κοινωνικές επιταγές, στηρίζει

Page 27: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα27

οικονοµικά συστήµατα, χαρακτηρίζει κοινωνικές οµάδες. Ανεξάρτητα όµως από τη φύση της αναγκαιότητας που εξυπηρετεί η χρήση ουσιών, είναι γενικά αποδεκτό ότι λόγω της εθιστικής δράσης των ναρκωτικών και της επικινδυνότητας για την ατοµική και δηµόσια υγεία, η χρήση τους πρέπει να ελεγχθεί και να περιορισθεί. Η επισκόπηση της βιβλιογραφίας σε συνδυασµό µε την εµπειρία δεκαετιών θεραπευτικών προσπαθειών, αναδεικνύουν την αδυναµία ουσιαστικής αντιµετώπισης του προβλήµατος της εξάρτησης.

Καθώς το πρόβληµα των ναρκωτικών αποτελεί παγκόσµια πραγµατικότητα, γίνονται προσπάθειες αντιµετώπισής του σε διεθνές επίπεδο µέσω της συνεργασίας των κρατών στα πλαίσια του ΟΗΕ ο οποίος έχει θεσπίσει και το διεθνές συµβατικό πλαίσιο για τις ψυχοτρόπες ουσίες. Παράλληλα η ΕΕ έχει αναλάβει ενεργή δράση στο θέµα της καταπολέµησης των ναρκωτικών µέσω της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα ναρκωτικά, το συντονισµό των πολιτικών των κρατών µελών, τη συνεργασία και την υιοθέτηση κοινής γραµµής απέναντι στο πρόβληµα

Page 28: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα28

ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ Ο Αλκοολισµός είναι µια πρωτογενής και χρόνια ασθένεια, της οποίας η εξέλιξη και οι εκδηλώσεις επηρεάζονται από γενετικούς, ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντολογικούς παράγοντες. Η εν λόγω ασθένεια είναι συχνά προϊούσα και θανατηφόρα. Χαρακτηρίζεται, σε συνεχή ή περιοδική βάση, από: µειωµένη ικανότητα ελέγχου χρήσης της ουσίας, έντονη και συνεχή πνευµατική ενασχόληση µε το «ναρκωτικό» αλκοόλ, τη χρήση αλκοόλ παρόλες τις δυσµενείς συνέπειες, όπως επίσης διαστρεβλωµένο τρόπο σκέψης και ιδιαίτερα άρνηση. Ο χαρακτηρισµός «πρωτογενής» αναφέρεται στη φύση του αλκοολισµού ως µια νοσολογική οντότητα, ώστε να διαχωριστεί περαιτέρω από άλλες παθοφυσιολογικές καταστάσεις που πιθανόν να συνδέονται µε αυτήν. Ο όρος «πρωτογενής» υπονοεί ότι ο αλκοολισµός, ως µια µορφή εξάρτησης, δεν είναι το σύµπτωµα µιας υποκείµενης νοσηρής κατάστασης. Ασθένεια είναι µια µη ηθεληµένη αναπηρία. Αντιπροσωπεύει το σύνολο των παθολογικών φαινοµένων που εκδηλώνονται από µια οµάδα ατόµων. Τα φαινόµενα αυτά συνδέονται µε µια καθορισµένη σειρά χαρακτηριστικών που κάνουν τα άτοµα αυτά να διαφέρουν από τους υπόλοιπους ανθρώπους και τα οποία τους θέτουν σε µειονεκτική θέση. «Προϊούσα» και «θανατηφόρα» συχνά σηµαίνει ότι η ασθένεια επιµένει στο χρόνο και ότι οι σωµατικές, συναισθηµατικές και κοινωνικές αλλαγές έχουν συχνά αθροιστικό χαρακτήρα και πιθανόν να αναπτυχθούν περαιτέρω όσο συνεχίζεται η κατανάλωση αλκοόλ. Ο αλκοολισµός οδηγεί σε πρώιµο θάνατο από λήψη υπερβολικής δόσης οινοπνεύµατος, από οργανικές επιπλοκές που σχετίζονται µε τον εγκέφαλο, το ήπαρ, την καρδιά και πολλά άλλα όργανα, όπως επίσης µπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία, την ανθρωποκτονία, αυτοκινητιστικά δυστυχήµατα και άλλα τραυµατικά συµβάντα. «Μειωµένη ικανότητα ελέγχου» σηµαίνει ανικανότητα να περιορίσει κάποιος τη χρήση αλκοόλ ή να περιορίσει, κάθε φορά που πίνει, τη διάρκεια ενός επεισοδίου λήψης του ποτού, τις ποσότητες οινοπνεύµατος που καταναλώνει και/ή τις συνέπειες που προκύπτουν από τις διάφορες συµπεριφορές

Page 29: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα29

της πόσης. «Έντονη και συνεχής πνευµατική ενασχόληση µε τη χρήση αλκοόλ» σηµαίνει ότι το άτοµο εστιάζει την προσοχή του στο «ναρκωτικό» αλκοόλ, στη ψυχοτρόπο δράση του και στη χρήση του. Ως εκ τούτου, η ανάλογη σπουδαιότητα που αποδίδει το άτοµο στην ουσία συχνά το κάνει να διοχετεύει όλη του τη ενέργεια στη χρήση και να παραβλέπει σηµαντικές υποχρεώσεις στη ζωή του. «∆υσµενείς συνέπειες» σηµαίνει είτε προβλήµατα που έχουν να κάνουν µε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είτε έκπτωση σε τοµείς όπως: α) η σωµατική υγεία (π.χ. σύνδροµα στέρησης από το αλκοόλ, ασθένειες του ήπατος, γαστρίτιδες, αναιµία, νευρολογικές διαταραχές), β) η ψυχική λειτουργία (π.χ. έκπτωση στο γνωστικό επίπεδο, µεταβολές στη διάθεση και τη συµπεριφορά), γ) οι διαπροσωπικές σχέσεις (π.χ. συζυγικά προβλήµατα, κακοποίηση τέκνων, έκπτωση των κοινωνικών σχέσεων και συναναστροφών), δ) η ενασχόληση (π.χ. προβλήµατα στις µαθητικές ή εργασιακές επιδόσεις), όπως επίσης και νοµικής, οικονοµικής και πνευµατικής φύσεως προβλήµατα. Η λέξη «άρνηση» χρησιµοποιείται εδώ όχι µόνο µε την καθαρά ψυχαναλυτική έννοια ενός και µόνο µηχανισµού άµυνας που αποκηρύσσει την σπουδαιότητα των γεγονότων, αλλά µε την ευρύτερη έννοια που περιλαµβάνει και τους ψυχολογικούς µηχανισµούς οι οποίοι στοχεύουν στο να αποτρέψουν να περάσει στο συνειδητό η πραγµατικότητα ότι, η χρήση αλκοόλ δεν είναι η λύση, αλλά η αιτία των προβληµάτων που αντιµετωπίζει το άτοµο. Η άρνηση γίνεται ζωτικό κοµµάτι της ασθένειας και ένα µείζον εµπόδιο προς τη διαδικασία ανάρρωσης. (Αµερικανική Ιατρική Ένωση για τις Εξαρτήσεις)

ΠΟΤΕ ΚΑΠΟΙΟΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ;

Για να µπορέσεις να προσδιορίσεις εάν κάποιος είναι εξαρτηµένος ή εθισµένος στο αλκοόλ αυτό το άτοµο πρέπει να πληροί συγκεκριµένα κριτήρια το οποία έχουν καθοριστεί από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO), µεταξύ άλλων. Γράφει ο Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, Πέτρος Σκαπινάκης: Τα κριτήρια για εθισµό στο αλκοόλ (δεν χρειάζεται να πληροί κανείς όλα τα κριτήρια) είναι: 1.Ανοχή 2.Ψυχολογική εξάρτηση (να έχεις επιθυµία για αλκοόλ, που ποικίλει από πολύ µικρή µέχρι πολύ µεγάλη) 3.Στερητικά συµπτώµατα (να εκδηλώνονται σωµατικές αντιδράσεις µετά τη διακοπή)

Page 30: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα30

4.Χρήση αλκοόλ για τον περιορισµό των στερητικών συµπτωµάτων 5.Αποτυχηµένες προσπάθειες να ελέγξει τη χρήση του αλκοόλ. 6.Σπατάλη πολύ χρόνου που απαιτείται για τη λήψη αλκοόλ ή για την απαλλαγή από τη επήρειά του 7.Καταστροφικές συνέπειες από τη χρήση τόσο στο ίδιο το άτοµο όσο και στο περιβάλλον του (προβλήµατα στη δουλειά ή το σχολείο, διαφωνίες µε τα άτοµα του στενού περιβάλλοντος, αφιερώνει λιγότερο χρόνο σε χόµπι, ασθένειες) 8.Λήψη αλκοόλ πιο συχνά και σε µεγαλύτερες δόσεις απ ότι σχεδίαζε. 9.Συνεχίζει να πίνει αλκοόλ ακόµα κι αν γνωρίζει ότι του προκαλεί ζηµιά

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ

Η ιστορία του κρασιού είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισµός των ανθρώπων. Η πρώτη εµφάνιση του αµπελιού, σύµφωνα µε παλαιοντολόγους, έχει προϊστορία πολλών εκατοµµυρίων χρόνων. Αναφέρεται ότι πριν από την εποχή των παγετώνων είχε ευδοκιµήσει σε χώρες της πολικής ζώνης όπως η Ισλανδία αλλά και γενικότερα στη Βόρεια Ευρώπη, τη βορειοδυτική Ασία, ακόµη και την Αλάσκα. Απολιθώµατα τµηµάτων φυτού (κουκούτσια) µαρτυρούν την παρουσία του σε πολλά διάσπαρτα σηµεία του πλανήτη µας πριν από 200.000 χρόνια. Λόγω όµως των παγετώνων περιορίστηκε η εξάπλωση της αµπέλου µε αποτέλεσµα την γεωγραφική της αποµόνωση κυρίως στις νοτιότερες χώρες.

Την 5η χιλιετία π. Χ. η Αίγυπτος είναι µία από τις χώρες που δίδαξαν στον αρχαίο κόσµο την καλλιέργεια της αµπέλου. Σουµέριοι, Πέρσες, Έλληνες, Ρωµαίοι είχαν την δυνατότητα να γνωρίσουν την οινοκαλλιέργια και την οινοποσία και να συνδεθούν µαζί τους ες αεί. Οι Ρωµαίοι που έµαθαν το κρασί από τους Έλληνες, το αγάπησαν πάρα πολύ και διέπρεψαν στην παραγωγή, την καλλιέργεια αλλά και το εµπόριο του οίνου, κυριαρχώντας στην αγορά µέχρι και το τέλος της αρχαιότητας. Στα χρόνια µετά την κατάρρευση της Ρώµης η αµπελουργία βρέθηκε σε µια περίοδο οπισθοδρόµησης. Οι κληρικοί και οι µοναχοί ήταν σε πολλές περιπτώσεις αυτοί που συνετέλεσαν στη διατήρηση της οινοποιητικής παράδοσης των τέως Ρωµαϊκών κτήσεων, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η περιοχή του Ρήνου στη Γερµανία.

Μια ιστορική αναδροµή που αφορά το αλκοόλ δε θα µπορούσε να µην επικεντρωθεί στα µεταγενέστερα αποσταγµένα ποτά που σταδιακά έγιναν ιδιαιτέρως δηµοφιλή. Το φαινόµενο των ποτών που προέρχονται από απόσταξη πρωτοεισάγεται στην Ευρώπη περίπου πριν από 1000 χρόνια από την Ισπανία που ήταν υπό την κατοχή των Αράβων. Το πέρασµα από το κρασί στη βύνη είχε ήδη πραγµατοποιηθεί και ξεκίνησε η παρασκευή καινούριων ποτών όπως το ουίσκι και το κονιάκ. Το

Page 31: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα31

1700 οι Ολλανδοί φτιάχνουν ένα ποτό που ονοµάζεται τζιν, το οποίο γνωρίζει πολύ µεγάλη εξάπλωση στα χρόνια της βιοµηχανικής επανάστασης. Έφτασε µάλιστα και στο σηµείο να χρησιµοποιείται και ως τροφή αφενός γιατί ήταν πολύ φτηνό και αφετέρου γιατί ήταν πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά.

ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Οι Έλληνες, που όπως όλοι γνωρίζουµε διέπρεψαν στην οινοποιία, µονοπωλώντας την µεσογειακή αγορά για αιώνες, γνώρισαν το κρασί πιθανότατα από την αρχή της εγκατάστασής τους στον σηµερινό τόπο διαµονής τους, δηλαδή τουλάχιστον πριν το 1700 π. Χ. Σύµφωνα µε τις περισσότερες αναφορές που έχουν διασωθεί, οι Έλληνες έµαθαν το κρασί από τους ανατολικούς λαούς ( Φοίνικες και Αιγυπτίους ), µε τους οποίους τόσο οι Μυκηναίοι, όσο και οι προγενέστεροι – µη ελληνικής καταγωγής- Κυκλαδίτες και Μινωίτες είχαν ανεπτυγµένες εµπορικές σχέσεις.

Τέκνο του ∆ιός και της Σεµέλης, θυγατέρας του Κάδµου, ο ∆ιόνυσος θα παραµένει πάντοτε εκείνος που µε το διθύραµβο και την δραµατική τέχνη συνέβαλε καθοριστικά σε ένα από τα ωραιότερα και σηµαντικότερα επιτεύγµατα του πολιτισµού και της τέχνης της αρχαίας Ελλάδος, το θέατρο. Το έργο του ∆ιονύσου δεν είναι η µέθη και ο οίνος αλλά η δηµιουργία διά του οίνου φιλικής διαθέσεως και οικειότητας. Ο θεός βοηθάει τους ανθρώπους µε το κρασί να χαλαρώσουν και να γίνουν προσηνείς. Ο ∆ιόνυσος ανακάλυψε το κρασί, εδίδαξε την καλλιέργεια της αµπέλου και βοήθησε τους ανθρώπους να καλλιεργήσουν χέρσους τόπους. Ανακάλυψε και τον ζύθο, ο οποίος παρασκευάζεται από το κριθάρι

Οι Έλληνες αγάπησαν το κρασί, εκτιµώντας το γεγονός ότι τους βοηθούσε αναλόγως την περίσταση όπως να ξεχνούν τα προβλήµατα που τους βασάνιζαν στη ζωή, να έρχονται σε έκσταση ή να δηµιουργούν ευχάριστη ατµόσφαιρα και κέφι στη συντροφιά. Το κρασί εκτµήθηκε από άρχοντες και λαό καθώς και από φιλοσόφους όλων των ρευµάτων. Αξίζει βέβαια να υπενθυµίσουµε το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιµοποιούσαν και στην πόση το ρητό «παν µέτρον άριστον» µε αποτέλεσµα η µέτρια χρήση αλκοόλ να εκτιµάται κοινωνικά. Ο Πλάτων µάλιστα στην Πολιτεία προτείνει την απαγόρευση της χρήσης κρασιού ως τα 18 έτη, την µέτρια χρήση από τα 18 ως τα 30 και χωρίς περιορισµούς µετά τα 40 έτη. Επίσης προτείνει την απαγόρευση της χρήσης από πολεµιστές και σκλάβους. Το τελετουργικό του επίσηµου συµποσίου, όπου ο «συµποσιάρχης», ο προϊστάµενος της στρατιάς των «κεραστών» και «οινοχόων», επέβλεπε τόσο το νέρωµα του κρασιού όσο και την ποσότητα που θα έπινε ο κάθε συµπότης ανάλογα µε την κατάστασή του, δηλώνει ότι η αποφυγή της µέθης και η διατήρηση της πολιτισµένης ατµόσφαιρας ήταν σηµαντική υπόθεση. Οι πρόγονοί µας έπιναν το κρασί µ ε διάφορους τρόπους, όµως βασικότερος κανόνας ήταν η ανάµειξη του κρασιού µε νερό, σε αναλογία 1:3, δηλαδή ένα µέρος οίνου προς τρία νερού. Στη διαρκή, µµακραίωνη χρήση του προϊόντος της κράσης του οίνου οφείλεται η χρήση του ονόµατος κρασί αντί του οίνου

Page 32: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα32

Αναφερόµενοι στη νεότερη ελληνική πραγµατικότητα πρέπει να επισηµάνουνε ότι η ελληνική αµπελουργία υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή κατά την επανάσταση του 1821. Όµως παράλληλα και σταδιακά µε την αναγέννηση του ελληνικού γένους κατόρθωσε και η αµπελουργία να ορθοποδήσει και όχι µόνο να αποκατασταθούν αλλά και να αυξηθούν οι καλλιεργούµενες εκτάσεις. Στις επόµενες δεκαετίες η αµπελουργία και παρασκευή κρασιού αναπτύχθηκαν σε µεγάλο βαθµό, ενώ οι εκτάσεις στην ελληνική επικράτεια αυξήθηκαν. Αλλαγές όµως και εξελίξεις δεν έχουν επεισέλθει µόνο στον τρόπο που παρασκευάζεται το αλκοόλ γενικότερα αλλά και στον τρόπο που καταναλώνεται από τους Έλληνες. Ενώ το οινόπνευµα χρησιµοποιούνταν από τους Έλληνες κυρίως την ώρα του φαγητού και στις βασικές κοινωνικές εκδηλώσεις, πλέον τις τελευταίες δεκαετίες χρησιµοποιούνται κυρίως αποσταγµένα ποτά, τα οποία καταναλώνονται µε τρόπο άκριτο και άλογο. Στην Ελλάδα σηµειώνεται µία από τις µµεγαλύτερες καταναλώσεις «πυκνών ποτών»(τζιν, ουίσκι, βότκα)από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα έρχεται πρώτη σε κατανάλωση αλκοόλ στους νέους ηλικίας 15 ετών-αγόρια και κορίτσια. Η κατανάλωση αυτή αλκοολούχων ποτών από ολοένα και πιο νεαρές ηλικίες µπορεί να αποδειχτεί καθοριστική και ιδιαιτέρως ανησυχητική τόσο για την υγεία τους, όσο και για την µµελλοντική τους συµπεριφορά απέναντι στα αλκοολούχα ποτά.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Έχουν διενεργηθεί πολλές έρευνες µε σκοπό να ανακαλύψουν τον λόγο που κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ. Από µία έρευνα που διενεργήθηκε στην Ολλανδία µεταξύ ατόµων ηλικίας από 15 µέχρι 25 ετών βγήκαν τα ακόλουθα συµπεράσµατα: · Κοινωνικότητα (71%) · Τους αρέσει η γεύση (51%) · ∆ηµιουργεί αίσθηµα χαλάρωσης (12%) · Προκαλεί µέθη (6%) · Επειδή το κάνουν όλοι (6%) · Για να ξεχάσουν προβλήµατα (0%)

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

Το αλκοόλ επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστηµα ως καταπραϋντικό. Η δράση του είναι ηρεµιστική, επιβραδύνει τον κινητικό συντονισµό και τον χρόνο αντίδρασης. Παράλληλα µειώνει την ικανότητα

Page 33: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα33

κρίσης, τον αυτοέλεγχο, προκαλεί διαταραχές στην µνήµη και επηρεάζει την ικανότητα παραγωγής λογικών σκέψεων και πράξεων. Παραδόξως, µε την υποχώρηση των επιδράσεών του, το αλκοόλ προκαλεί διαταραχές και στον ύπνο και θεωρείται µια σηµαντική αιτία αϋπνίας. ∆ύο σηµαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο µε τον οποίο το σώµα επεξεργάζεται το αλκοόλ είναι ο σωµατότυπος και ο ρυθµός της κατανάλωσης οινοπνευµατωδών ποτών· ένα µεγαλόσωµο άτοµο µεθάει πιο αργά συγκριτικά µε ένα µικρόσωµο άτοµο ακόµη και όταν πίνουν τις ίδιες ποσότητες αλκοολούχου ποτού εξαιτίας της µεγαλύτερης ποσότητας αίµατος που έχει στον οργανισµό του. Από την άλλη µεριά, το φαγητό µπορεί να επηρεάσει την µέθη αφού επιβραδύνει την ταχύτητα µε την οποία το αλκοόλ απορροφάται από το αίµα. Οι επιδράσεις της µέθης µειώνονται όταν έχει προηγηθεί γεύµα.

Οι επιπτώσεις από την κατανάλωση οινοπνεύµατος δεν επιβαρύνουν µόνο τον πότη (µε συχνή εµφάνιση νοσηµάτων όπως αλκοολική γαστρίτιδα, πεπτικό έλκος, κίρρωση του ήπατος και αύξηση των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, των κακοηθών νεοπλασµάτων και των ψυχιατρικών διαταραχών), αλλά και το άµεσο κοινωνικό του περιβάλλον. Επίσης, η εξάπλωση των µηχανικών µέσων µεταφοράς (αυτοκίνητα, µοτοσυκλέτες, κ.ά.), καθώς και της αυτοµατοποιηµένης εργασίας, διευρύνουν το πεδίο των επιπτώσεων που µπορεί να έχουν τα οινοπνευµατώδη ποτά. Ένας άλλος επιβαρυντικός παράγοντας είναι η κατανάλωση φαρµάκων, πολλά από τα οποία συνεργούν µε τη δράση του οινοπνεύµατος. Ορισµένα από αυτά, καθώς και ορισµένες χηµικές ουσίες, γίνονται ιδιαίτερα επικίνδυνα όταν καταναλώνονται µαζί µε οινόπνευµα. Από έρευνες σχετικές µε τη θνησιµότητα και την κατανάλωση οινοπνεύµατος έχει διαπιστωθεί ότι στους χρόνιους πότες η θνησιµότητα είναι σχεδόν τριπλάσια απ' ότι στους µη πότες. Οι τρεις βασικότερες αιτίες θανάτου που σχετίζονται µε τα οινοπνευµατώδη ποτά είναι τα κακοήθη νεοπλάσµατα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η κίρρωση του ήπατος. Η ποσότητα οινοπνεύµατος που µπορεί να βλάψει τον ανθρώπινο οργανισµό διαφέρει από άτοµο σε άτοµο, ανάλογα µε τη φυσική αντοχή, καθώς και µε την ύπαρξη ή µη άλλων επιβαρυντικών παραγόντων. Επίσης, για κάθε κατηγορία παθολογικών καταστάσεων µεταβάλλεται και η αντίστοιχη ποσότητα οινοπνεύµατος που απαιτείται για την πρόκλησή τους.

Τα προβλήµατα που προκαλούνται συνήθως στον ανθρώπινο οργανισµό είναι:

-Καρδιαγγειακά νοσήµατα Η αυξηµένη κατανάλωση οινοπνεύµατος σχετίζεται µε την ισχαιµική νόσο του µυοκαρδίου, την υπέρταση, τη µυοκαρδιοπάθεια, τον αιφνίδιο θάνατο και το ανεύρυσµα της κοιλιακής αορτής. Στη Γαλλία -πρόσθεσε- που έχει την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση στον κόσµο, το 19,1% των πρόωρων θανάτων στους άνδρες και το 13% στις γυναίκες αποδίδεται στην κατανάλωση οινοπνεύµατος.

-Κακοήθη νεοπλάσµατα Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (ΠΟΥ) συγκαταλέγει το οινόπνευµα στις καρκινογόνες ουσίες. Οι

Page 34: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα34

Doll και Peto το 1981 εκτιµούσαν ότι το 3% όλων των κακοήθων νεοπλασιών οφείλονταν στο οινόπνευµα. Οι περισσότερες έρευνες έχουν διαπιστώσει µικρή θετική συσχέτιση ανάµεσα στην κατανάλωση οινοπνεύµατος και την πρόκληση ορισµένων νεοπλασµάτων -κυρίως καρκίνου του στόµατος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου και του ήπατος και λιγότερο του παγκρέατος), χωρίς όµως να έχει αποσαφηνιστεί ο µηχανισµός της καρκινογένεσης.

-Ηπατοπάθειες Η δράση του οινοπνεύµατος στο ήπαρ οδηγεί στην ανάπτυξη όχι µόνο καρκίνου του ήπατος αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι το λιπώδες ήπαρ, η αλκοολική ηπατίτιδα και η αλκοολική κίρρωση. Από το σύνολο των θανάτων που προκαλούν οι παθήσεις του ήπατος, το 80% οφείλεται στην κατάχρηση οινοπνευµατωδών ποτών. Η αρχική βλάβη που δηµιουργείται στο ήπαρ από την κατανάλωση οινοπνεύµατος είναι η αυξηµένη συγκέντρωση λίπους στο ήπαρ. Η συγκέντρωση αυτή κυµαίνεται από µικρές εναποθέσεις λίπους σε ορισµένα ηπατοκύτταρα µέχρι τη µαζική λιπώδη εκφύλιση του ήπατος. Αν διακοπεί η κατανάλωση οινοπνεύµατος, το λιπώδες ήπαρ µπορεί να επανέλθει στη φυσιολογική του κατάσταση. Το 10-30% περίπου των ασθενών µε λιπώδες ήπαρ θα εµφανίσουν κάποια στιγµή κίρρωση του ήπατος.

-Ψυχικά νοσήµατα Μία από τις πιο χαρακτηριστικές επιπτώσεις της αυξηµένης κατανάλωσης οινοπνεύµατος στον άνθρωπο είναι οι διαταραχές που προκαλούνται άµεσα στη συµπεριφορά του και µακροπρόθεσµα στην ψυχική του υγεία. Άτοµα που ξεπερνούν τα 10 ποτά την ηµέρα -τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής- εµφανίζουν συχνά κατάθλιψη, καθώς και καταστροφική ή αυτοκαταστροφική συµπεριφορά. Επίσης, αυξάνεται η επίπτωση των σεξουαλικών προβληµάτων, των διαταραχών της προσωπικότητας, της αµνησίας, της νοητικής έκπτωσης, των παραισθήσεων, του τρόµου.

-Πνευµονία Όσα άτοµα αναφέρουν ιστορικό χρόνιας κατανάλωσης οινοπνεύµατος παρουσιάζουν µεγαλύτερη συχνότητα επιπλοκών, µεγαλύτερο χρόνο νοσηλείας και µεγαλύτερη θνησιµότητα. Τα αποτελέσµατα αυτά οφείλονται τόσο στις άµεσες όσο και στις µακροπρόθεσµες συνέπειες της τοξικής δράσης του οινοπνεύµατος. Στις άµεσες συνέπειες περιλαµβάνεται και µια χαρακτηριστική µορφή πνευµονίας, που τη συναντάµε συχνά σε αλκοολικούς. Όταν µάλιστα οι ξένες ουσίες περιέχουν οινόπνευµα, οι πνευµονίες αυτές είναι ιδιαίτερα βαριές. Οι µακροπρόθεσµες συνέπειες συνίστανται κυρίως στην εξασθένηση της άµυνας του οργανισµού στις λοιµώξεις, εξαιτίας ανοσολογικών µεταβολών, όπως είναι η µείωση του αριθµού και της κινητικότητας των λευκών αιµοσφαιρίων.

Page 35: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα35

-Αλκοολική γαστρίτιδα Η πρόσληψη µεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύµατος σε µικρό χρονικό διάστηµα οδηγεί στην ανάπτυξη οξείας γαστρίτιδας, η οποία υποχωρεί µετά τη διακοπή της κατανάλωσης οινοπνεύµατος.

-Αλκοολική παγκρεατίτιδα Η κατανάλωση οινοπνεύµατος είναι µία από τις αιτίες για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας. Αρκετές έρευνες έχουν διαπιστώσει στατιστικά σηµαντική συσχέτιση του οινοπνεύµατος µε την παγκρεατίτιδα. Το πάγκρεας των γυναικών είναι πιο ευαίσθητο στο οινόπνευµα από ό,τι των ανδρών. Ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη παγκρεατίτιδας στους πότες ενισχύετ µε την αύξηση της συνολικής χρονικής διάρκειας της κατανάλωσης οινοπνεύµατος, ενώ το είδος του ποτού και ο τρόπος της κατανάλωσης δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον σχετικό κίνδυνο.

-Άλλα νοσήµατα Περισσότερο από 2 ποτά την ηµέρα κατά την εγκυµοσύνη αυξάνουν τον κίνδυνο να µειωθεί το σωµατικό βάρος του εµβρύου, καθώς και τον κίνδυνο δυσµορφιών και βλαβών του κεντρικού νευρικού συστήµατος του εµβρύου, που συνιστούν το Εµβρυϊκό Σύνδροµο Αλκοόλης. Σε ό,τι αφορά τα νοσήµατα του οφθαλµού, ο κίνδυνος είναι µεγαλύτερος ως προς την πρόκληση καταρράκτη. Ο σχετικός κίνδυνος για τους πότες είναι 1,31 σε σύγκριση µε τους µη πότες. Η κατανάλωση οινοπνεύµατος, ακόµα και σε µέτριες ποσότητες, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη παχυσαρκίας. Η χρόνια κατανάλωση οινοπνεύµατος εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστηµα και αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των λοιµώξεων. Το οινόπνευµα µειώνει τον αριθµό και τη δράση κυρίως των λευκοκυττάρων και λεµφοκυττάρων. Το οινόπνευµα όπως και ορισµένα παράνοµα ναρκωτικά αυξάνει τη σεξουαλική επιθυµία αλλά ελαττώνει την επίδοση.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ

Σε ένα κεφάλαιο που περιλαµβάνει τις επιπτώσεις του αλκοόλ στον ανθρώπινο οργανισµό δε θα µπορούσαµε να παραλείψουµε τα ατυχήµατα που οφείλονται στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Και µε τη λέξη ατυχήµατα δεν εννοούµε αποκλειστικά και µόνο τα τροχαία αλλά και πολλά άλλα π.χ. εργατικά, οικιακά, που συµβαίνουν σχεδόν καθηµερινά.

ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΤΡΟΧΑΙΑ ∆ΥΣΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Η ταχύτητα και το αλκοόλ είναι οι κύριες αιτίες των τροχαίων ατυχηµάτων. Όπως τονίζει ο κ. Πετούµενος, «ουσιαστικά η ταχύτητα είναι η βασικότερη αιτία. Όµως το αλκοόλ µαζί µε την

Page 36: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα36

ταχύτητα ή µε άλλες επικίνδυνες δραστηριότητες, όπως η οµιλία στο κινητό ή η δυνατή µουσική, επιτείνουν πολύ περισσότερο την κατάσταση. Το αλκοόλ µπορεί να µην είναι η κυριότερη αιτία όσον αφορά τον αριθµό των τροχαίων, ωστόσο στη συντριπτική πλειοψηφία τους τα τροχαία που οφείλονται στο αλκοόλ είναι θανατηφόρα και τα πιο αιµατηρά. Στην έρευνα ‘Ευρωπαϊκή Νύχτα Χωρίς Ατυχήµατα 2012’, που διεξήγαγε το ινστιτούτο ‘Πάνος Μυλωνάς’, ο ένας στους έξι οδηγούς βρέθηκε να έχει καταναλώσει αλκοόλ πέραν του επιτρεπτού ορίου, κι αυτό είναι µεγάλος αριθµός σε σχέση µε τις άλλες αναπτυγµένες χώρες της Ευρώπης. Τουλάχιστον είναι βελτιωµένος σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια. Και είναι ιδιαίτερα σηµαντικό το γεγονός ότι το θέµα του αλκοόλ στην οδήγηση συζητιέται και µεταξύ των νέων ανθρώπων και µεταξύ των µεγαλυτέρων. Έχει δηλαδή αρχίσει να φαίνεται η ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το θέµα, που είναι ιδιαίτερα σηµαντικό».

Πέντε άνθρωποι χάνονται κάθε ηµέρα

Στη χώρα µας πάνω από πέντε άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε µέρα στους δρόµους. Το 2010 χάνονταν στην Ευρώπη 84 ανθρώπινες ζωές κάθε µέρα. Σε όλο τον κόσµο τα τροχαία ατυχήµατα είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15 - 29 χρόνων, ενώ εκτιµάται ότι παγκοσµίως περισσότερες από 1,3 εκατ. ανθρώπινες ζωές χάνονται κάθε χρόνο. Τα τροχαία δεν κοστίζουν µόνο ζωές. Όπως αναφέρει ο κ. Πετούµενος, «τα τροχαία συµβάντα έχουν πολύ ισχυρό αντίκτυπο και στον τοµέα της οικονοµίας. Αυτό που γνωρίζουµε, και πάλι από στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συνεργατών (το ινστιτούτο είναι και σύµβουλος στον ΟΗΕ για θέµατα οδικής ασφάλειας), είναι ότι χώρες όπως η Ελλάδα ξοδεύουν ετησίως 2,5% - 3,5% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος για την ‘ανακούφιση’ των τροχαίων -προκειµένου δηλαδή να κινητοποιηθεί η τροχαία, η πυροσβεστική, τα ασθενοφόρα, προκειµένου να χορηγηθούν φάρµακα, να πληρωθούν οι αµοιβές των ανθρώπων που απασχολούνται σ’ αυτό το κοµµάτι, ακόµα και το ρεύµα στα νοσοκοµεία για τους ανθρώπους που διακοµίζονται εκεί. Αν, λόγου χάρη, το ΑΕΠ είναι σήµερα περίπου 300 δισεκατοµµύρια δολάρια τον χρόνο, περίπου 4 - 5 δισεκατοµµύρια δολάρια (3 - 4 δισεκατοµµύρια ευρώ) ξοδεύονται για τα τροχαία συµβάντα. Αυτό το λέω για να έχουµε την εικόνα ότι δεν πρόκειται για µια ξεκάθαρη µάστιγα µόνο στον κοινωνικό τοµέα αλλά ακόµα και στον οικονοµικό. Και σ’ όλο αυτό δεν υπολογίζεται ότι οι άνθρωποι που χάνονται ανήκουν κυρίως στην ηλικιακή οµάδα των 15-29 ετών, σε µια δηλαδή εξαιρετικά παραγωγική οµάδα, που µε την ενέργειά τους θα µπορούσαν να ωθήσουν τη χώρα ακόµη παραπέρα. Και είναι εξαιρετικά άδικο. Το να έχουµε έναν άνθρωπο υγιή, χωρίς κανένα σοβαρό πρόβληµα, και να χάσει από τη µια στιγµή στην άλλη τη ζωή του ή να καθηλωθεί σε ένα αναπηρικό καροτσάκι ή να πάθει κάτι αντίστοιχο, αντιλαµβανόµαστε ότι είναι εξαιρετικά σοβαρό και επώδυνο, που θα µπορούσε όµως να µην υπάρχει. Τα τροχαία θα µπορούσαν να µην υπάρχουν».

Η έρευνα

Το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς» (Ι.Ο.ΑΣ. - www.ioas.gr) για έκτη συνεχόµενη χρονιά διοργάνωσε το Σάββατο 20 Οκτωβρίου εκδηλώσεις σε 21 πόλεις της Ελλάδας και σε περισσότερα από 36 νυχτερινά κέντρα, στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Νύχτας Χωρίς Ατυχήµατα». Ανάλογες δράσεις πραγµατοποιήθηκαν και σε άλλες 22 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε

Page 37: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα37

τρεις εκτός ΕΕ (Κροατία, Μπενίν, Τυνησία), µε στόχο την προώθηση των µηνυµάτων οδικής ασφάλειας και ιδίως του ότι αλκοόλ και οδήγηση δεν πάνε µαζί. Στην Ελλάδα, 3.401 επισκέπτες φόρεσαν το αναγνωριστικό βραχιολάκι µε τη δέσµευση να µην καταναλώσουν αλκοόλ. Από αυτούς 1.205 (812 άνδρες και 393 γυναίκες) προσήλθαν για να υποβληθούν σε αλκοτέστ και τα αποτελέσµατα έδειξαν πως 224 (179 άνδρες και 45 γυναίκες) είχαν καταναλώσει αλκοόλ πάνω από το επιτρεπόµενο όριο που ορίζει ο ΚΟΚ. Από τους οδηγούς που ήταν πάνω από το όριο του ΚΟΚ στην Ελλάδα, ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι οι νέοι κάτω των 25 ετών έδειξαν πιο συγκρατηµένοι στην κατανάλωση αλκοόλ σε σχέση µε θαµώνες µεγαλύτερων ηλικιακών οµάδων. Επίσης, τα αποτελέσµατα στην Ελλάδα έδειξαν πως 22% των ανδρών είχαν καταναλώσει περισσότερο αλκοόλ από το προβλεπόµενο στον ΚΟΚ, έναντι 11% που ήταν το ποσοστό των γυναικών. Συνολικά, το ποσοστό των «ασφαλών οδηγών» στη χώρα µας ήταν 81,41%. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε περιοχές που η δράση είναι επαναλαµ-βανόµενη, το ποσοστό των οδηγών υπό την επήρεια αλκοόλ ήταν σηµαντικά µειωµένο.

Αλκοόλ και οδήγηση

• Χρόνος αντίδρασης

Τα χαµηλά αντανακλαστικά µπορούν να µειώσουν το χρόνο αντίδρασης σε µια έκτακτη περίσταση.

• Όραση

Η λειτουργία των µυών των µατιών επιβραδύνεται, συµβάλλοντας σε θολή εικόνα και επηρεάζοντας την αντίληψη των χρωµάτων (ακόµη και από 0,2‰).

• Παρακολούθηση της διαδροµής

Επηρεάζεται σηµαντικά η δυνατότητα αντίληψης της θέσης των άλλων οχηµάτων, της διαχωριστικής γραµµής των δύο ρευµάτων, των λωρίδων και των σηµάτων κυκλοφορίας.

• Συγκέντρωση

Μειώνεται η δυνατότητα προσήλωσης στην οδήγηση και αυξάνεται η αίσθηση υπνηλίας.

• Κρίση και αντίληψη

Η κατασταλτική επίδραση του αλκοόλ επηρεάζει τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων και εκτίµησης των κινδύνων.

• Συντονισµός

Η οδήγηση επηρεάζεται από την αδυναµία συντονισµού των µατιών, χεριών, ποδιών.

Η κατά µέσο όρο αποβολή αλκοόλης από τον οργανισµό είναι της τάξης του 0,1‰ / ώρα. Εάν κάποιος πιει αρκετά και φτάσει το επίπεδο 1,3‰ π.χ., τότε για να µειωθεί το επίπεδο κάτω από 0,5‰ που είναι

Page 38: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα38

το νοµικό όριο, θα πρέπει να περάσουν 9 ολόκληρες ώρες. Εάν θέλει δε να ανακτήσει πλήρως την ικανότητά του, τότε πρέπει να περάσουν 13 ώρες (0,0‰).

ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Μία επιπλέον συνέπεια της κατανάλωσης αυξηµένων ποσοτήτων αλκοόλ είναι και η βίαιη συµπεριφορά, εκείνη δηλαδή που πραγµατοποιείται όταν το άτοµο χάνει τον αυτοέλεγχό του. Τέτοιου είδους συµπεριφορά παρατηρείται σε άτοµα υπό την επήρεια αλκοόλ και συνήθως προσανατολίζεται προς τον οικογενειακό κυρίως και λιγότερο τον κοινωνικό περίγυρο.

Κάτι τέτοιο συµβαίνει επειδή η κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί διεγερτικότητα, η οποία µεταφράζεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε επιθετικότητα και χειροδικία. Υποστηρίζεται ότι το αλκοόλ αποδεσµεύει τον άνθρωπο από ορισµένες αναστολές του, µε αποτέλεσµα να προβαίνει σε εγκληµατικές ενέργειες, πολλές από τις οποίες την επόµενη µέρα δε θυµάται καν. Οι εγκληµατολογικές στατιστικές µελέτες δείχνουν ότι τουλάχιστον στο 80% των βίαιων εγκληµάτων εµπλέκεται κατά κάποιο τρόπο το αλκοόλ. Εποµένως η µέθη αποτελεί σηµαντικό παράγοντα από αυτή την πλευρά. Έχει επίσης αναφερθεί ότι µεγάλο ποσοστό των βιασµών που έχουν κατά καιρούς καταγραφεί ανά τον κόσµο και έχουν κατ’ επέκταση καταδικαστεί, αφορούσαν εγκλήµατα υπό την επήρεια αλκοόλ κατά την διάρκεια της πράξης. Γενικότερα αυτό που αποτελεί σίγουρο και αυταπόδεικτο γεγονός είναι ότι µε την ανεξέλεγκτη κατανάλωση αλκοόλ πιθανότατα κάποιο άτοµο να οδηγηθεί σε πράξεις, τις οποίες δε θα διέπραττε σε περίπτωση που δεν ήταν µεθυσµένο.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Η χρήση αλκοόλ αυξάνει σηµαντικά τον κίνδυνο πρόκλησης τροχαίου ατυχήµατος:

• 2.000 θάνατοι, 4.000 βαριά και 30.000 ελαφρά τραυµατισµένοι σηµειώνονται κατά µέσο όρο ετησίως στην Ελλάδα, διπλάσιο ποσοστό από τον παγκόσµιο µέσο όρο.

• 30% των θυµάτων των τροχαίων ατυχηµάτων στη χώρα µας είναι παιδιά.

• Σηµαντικό ποσοστό των τροχαίων ατυχηµάτων αποδίδεται στη χρήση αλκοολούχων ποτών.

Αλκοόλ και νέοι…

• 42,5% των ανδρών και 13,6% των γυναικών στην Αττική καταναλώνουν καθηµερινά αλκοόλ.

• 5% των εφήβων 11 ετών, 11% των εφήβων 13 ετών και 29% των εφήβων 15 ετών στην Ελλάδα καταναλώνουν συχνά αλκοόλ µέσα σε µια εβδοµάδα.

Page 39: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα39

• 29,8% των εφήβων 11-18 ετών στην Ελλάδα ανέφεραν βαριά επεισοδιακή κατανάλωση αλκοόλ.

• Τα ποσοστά επεισοδιακής βαριάς κατανάλωσης αλκοόλ στις ηλικίες 13-18 ετών εµφανίζονται υψηλότερα στις αγροτικές σε σχέση µε τις αστικές περιοχές.

• Τα ποσοστά επεισοδιακής βαριάς κατανάλωσης αλκοόλ είναι µεγαλύτερα µεταξύ εφήβων µε χαµηλό κοινωνικοοικονοµικό οικογενειακό επίπεδο, σε σύγκριση µε εφήβους µε µεσαίο και υψηλό κοινωνικοοικονοµικό οικογενειακό επίπεδο.

• 65% των εφήβων καταναλώνει αλκοόλ σε χώρους όπου απαγορεύεται η κατανάλωση από άτοµα ηλικίας κάτω των 17 ετών.

• Μόνο 8,3% του ελληνικού πληθυσµού απέχει ολοκληρωτικά από το αλκοόλ.

Page 40: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα40

ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Τα βλαβερά συστατικά του τσιγάρου

Οι περισσότεροι όταν αναφέρονται στα βλαβερά συστατικά του καπνού αναφέρονται στην πίσσα και την νικοτίνη. ∆υστυχώς, ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περίπου 4000 συστατικά που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία µας.

Μερικά από αυτά είναι:

Η νικοτίνη. Η νικοτίνη κάνει την καρδιά του ανθρώπου να χτυπά γρηγορότερα και αυξάνει την πίεση του αίµατος από την πρώτη στιγµή που κάποιος την εισπνεύσει. Αυτό είναι η αιτία για τις καρδιακές παθήσεις που παρουσιάζουν συχνά οι καπνιστές. Η νικοτίνη προκαλεί εθισµό, δηλαδή το άτοµο συνηθίζει και χρειάζεται την ουσία αυτή. Γι΄ αυτό και πολλοί καπνιστές δυσκολεύονται να σταµατήσουν το κάπνισµα.

Η πίσσα. Το πιο σηµαντικό συστατικό είναι η σκουρόχρωµη πίσσα του καπνού. Αυτή ακριβώς η ουσία περιέχει και το άρωµα. Η πίσσα είναι το υλικό µε το οποίο φτιάχνουµε τους δρόµους. Κάθεται στις πνευµονικές κυψελίδες, φράζοντάς τις. Έτσι η λειτουργία της αναπνοής δυσκολεύει, µε αποτέλεσµα να µην προσλαµβάνεται επαρκής ποσότητα οξυγόνου.

Μονοξείδιο του άνθρακα. Είναι ένα δηλητηριώδες αέριο που συνδέεται µε µεγαλύτερη ευκολία µε την αιµοσφαιρίνη του αίµατος, απ' ότι µε το οξυγόνο. Αυτό σηµαίνει ότι εάν βρεθούµε σε ένα χώρο µε µεγάλη συγκέντρωση αυτού του αερίου, τότε δεν προσλαµβάνουµε οξυγόνο παρά µόνο µονοξείδιο του άνθρακα, µε αποτέλεσµα να νεκρώσουν τα κύτταρα του σώµατός µας και τελικά να πεθάνουµε.

Φορµαλδεΰδη. Είναι το υλικό που βάζουµε τους νεκρούς ιστούς (τα πτώµατα δηλαδή) για να διατηρηθούν και να

µην αποσυντεθούν.

Αρσενικό. ∆ηλητήριο, υπάρχει στα περισσότερα ζιζανιοκτόνα.

Βενζόλιο. Υλικό που περιέχεται στο πετρέλαιο. ∆ηµιουργεί καρκινογόνα κύτταρα.

Ραδόνιο, πολώνιο. Ραδιενεργά υλικά.

Page 41: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα41

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Το κάπνισµα τσιγάρου είναι το µεγαλύτερο πρόβληµα δηµόσιας υγείας στις ΗΠΑ. 390.000 θάνατοι το χρόνο, το ένα έκτο της συνολικής θνησιµότητας στις ΗΠΑ εµφανίζονται πρόωρα λόγω των καπνιστικών συνηθειών των Αµερικανών. Η χρήση του καπνού (βρώση και κάπνισµα) έγινε γνωστή στους Αµερικανούς Ινδιάνους ενώ στη νεότερη Αµερική έγινε σπουδαία κερδοσκοπική επιχείρηση. Ακολούθησε η ανακάλυψη µηχανής παρασκευής τσιγάρων και η δηµιουργία σπίρτων στα τέλη του 19ου αιώνα. Παρατηρήθηκε δραµατική αύξηση της χρήσης καπνού τη δεκαετία του '60 και ανάλογη αύξηση των θανάτων από καρκίνο του πνεύµονα τα επόµενα 20-25 χρόνια. Παρά το γεγονός ότι στις αρχές του 20ου αιώνα το κάπνισµα ήταν αποκλειστικά ανδρική συνήθεια τις δεκαετίες '30-'40 αυξήθηκαν θεαµατικά οι γυναίκες καπνίστριες ενώ στις µέρες µας τα ποσοστά καπνίσµατος είναι παρόµοια στα δύο φύλα. Ο καπνός του τσιγάρου είναι ένα σύµπλοκο µίγµα από 4000 περίπου ανεξάρτητες ενώσεις. Συγκεκριµένα ,δηµιουργείται µε πυρόλυση και απόσταξη προϊόντων που διανέµονται µεταξύ µιας ειδικής στερεάς και µιας αέριας φάσης. Η πίσσα, η ολική στερεά ουσία του καπνού που προκύπτει αφού αφαιρεθεί η υγρασία και η νικοτίνη είναι το µείζον καρκινογόνο του τσιγάρου. Η αέρια φάση του καπνού έχει έναν αριθµό ερεθιστικών και τοξικών παραγόντων όπως υψηλά επίπεδα µονοξειδίου του άνθρακα. ΟΙ ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΓΕΙΑ Οι κίνδυνοι λόγω του καπνίσµατος ποικίλουν ανάλογα µε τις ατοµικές συνήθειες καπνίσµατος αλλά και µε την παρουσία και άλλων παραγόντων κινδύνου. Έτσι, ο κίνδυνος αυξάνεται όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των τσιγάρων που καταναλώνονται ηµερησίως , όσο µεγαλύτερο το βάθος της εισπνοής και η διάρκεια του καπνίσµατος. Επίσης, ο κίνδυνος αυξάνεται όσο νεαρότερη είναι η ηλικία έναρξης του καπνίσµατος. Επίσης, το κάπνισµα µπορεί να αλληλεπιδρά µε άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά ή περιβαλλοντικές επιδράσεις µεγεθύνοντας τον κίνδυνο νόσου. Καρδιαγγεική νόσος

Οι καπνιστές έχουν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο από τους µη καπνιστές να αναπτύξουν έµφραγµα µυοκαρδύου ή να πεθάνουν από στεφανιαία νόσο. Ο κίνδυνος καρδιοπάθειας είναι ακόµη µεγαλύτερος σε νεαρότερες ηλικίες , όπως επίσης και ο κίνδυνος περιφερικής αγγειακής νόσου και ανευρίσµατος αορτής. Ως παράγοντας κινδύνου το κάπνισµα είναι εξίσου σηµαντικός µε άλλους παράγοντες κινδύνου (υπέρταση κ.α.) για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου και ταυτόχρονα δρα αθροιστικά µαζί τους επιταχύνοντας την

Page 42: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα42

αθηροσκλήρυνση. Το κάπνισµα ενός τσιγάρου αυξάνει τον καρδιακό ρυθµό και την αρτηριακή πίεση γεγονός που απαιτεί µεγαλύτερη παροχή οξυγόνου στο µυοκάρδιο. Ταυτόχρονα , το µονοξείδιο του άνθρακα του καπνού αυξάνει τα επίπεδα της καρβοξυαιµοσφαιρίνης του αίµατος η οποία έχει µειωµένη ικανότητα µεταφοράς οξυγόνου . Επίσης, αυξάνει τη συγκόλληση των αιµοπεταλίων ευοδώνοντας θροµβωτικά επεισόδια και προκαλεί βλάβες και στα περιφερικά αγγεία. Ο κίνδυνος στεφανειαίας νόσου στους καπνιστές µειώνεται αν διακόψουν το κάπνισµα. Συγκεκριµένα, 5 χρόνια µετά την διακοπή του καπνίσµατος ο κίνδυνος αυτός είναι ίσως µε τους µη καπνιστές εφόσον κάπνιζαν λιγότερο από ένα πακέτο ενώ αν κάπνιζαν περισσότερο είναι ελαφρά υψηλότερος. Καρκίνος Ο καρκίνος του πνεύµονα είναι η κυριότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Οι καπνιστές έχουν 10 φορές µεγαλύτερη πιθανότητα να πάθουν καρκίνο του πνεύµονα από τους µη καπνιστές. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται δραµατικά όσο αυξάνεται ο αριθµός των τσιγάρων , σε αυτούς που ξεκινούν σε µικρότερη ηλικία το κάπνισµα και σε αυτούς που εισπνέουν βαθιά τον καπνό. Ο καρκίνος του λάρυγγα αλλά και της στοµατικής κοιλότητας και του οισοφάγου είναι αυξηµένος στους καπνιστές. Το κάπνισµα όµως αποτελεί σηµαντικό παράγοντα δηµιουργίας καρκίνου της ουροδόχου κύστης, των νεφρών, του παγκρέατος ,του στοµάχου και του τραχήλου της µήτρας. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει µια ποικιλία καρκινογόνων παραγόντων. Ειδικά στο αναπνευστικό επιθήλιο προκαλεί σοβαρές µεταβολές όπως υπερπλασία και δυσπλασία, ενώ παράλληλα καταστέλλει τους φυσιολογικούς µηχανισµούς κάθαρσης του πνεύµονα γεγονός που παρατείνει την παραµονή των καρκινογόνων. Η διακοπή του καπνίσµατος ελαττώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύµονα στους καπνιστές. Ο κίνδυνος αυτός γίνεται ίσος µε τους µη καπνιστές 10-15 χρόνια µετά την διακοπή. Στους βαρείς καπνιστές δεν επέρχεται ποτέ αυτή η εξίσωση. Χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια (ΧΑΠ) Η πνευµονική βλάβη που προκαλεί το κάπνισµα εκδηλώνεται µε 3 αλληλεπικαλυπτόµενα σύνδροµα :

Α) βλεννώδης υπερέκκριση

Β) βρογχίτιδα µε απόφραξη

Γ) πνευµονικό εµφύσηµα

Οι πνεύµονες των καπνιστών περιέχουν αυξηµένα κυψελιδικά µακροφάγα και πολυµορφοπύρηνα πιθανόν λόγω της φλεγµονώδους αντίδρασης στις ερεθιστικές ουσίες του καπνού. Αυτά τα κύτταρα εκκρίνουν ελαστάση η οποία αποδοµεί τα δοµικά στοιχεία του πνεύµονα µε αποτέλεσµα την απώλεια

Page 43: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα43

της ελαστικότητας του. Αυτή η καταστροφική διεργασία φυσιολογικά περιορίζεται από τις αιµατογενείς αντιπρωτεάσες. Όµως ο καπνός περιέχει πλήθος οξειδωτικών ουσιών που καταστρέφουν τις προστατευτικές αντιπρωτεάσες.

Κίνδυνοι για τις γυναίκες Το να είσαι γυναίκα δεν σε προστατεύει από τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύµονα ή χρόνιας πνευµονικής νόσου όταν καπνίζεις. Επιπλέον οι καπνίστριες έχουν επιπλέον κινδύνους όταν εγκυµονούν ή όταν χρησιµοποιούν αντισυλληπτικά δισκία. Τα νεογνά των καπνιστριών είναι χαµηλού βάρους, µήκους και περιµέτρου κεφαλής και έχουν υψηλότερο κίνδυνο περιγεννητικής θνησιµότητας. Επιπλέον οι έγκυες καπνίστριες έχουν συχνότερα προβλήµατα όπως ο προδροµικός πλακούντας και η αποκόλληση πλακούντα. Τέλος οι καπνίστριες που χρησιµοποιούν αντισυλληπτικά έχουν συχνότερα καρδιαγγειακά προβλήµατα: 30 φορές συχνότερα εµφράγµατα και 20 φορές συχνότερες υπαραχνοειδείς αιµορραγίες.

Τσιγάρα µε χαµηλή πίσσα και νικοτίνη Η κατανάλωσή τους δεν επέφερε την αναµενόµενη µείωση των συνεπειών του καπνίσµατος διότι:

1)Οι περισσότεροι καπνιστές αυξάνουν τον αριθµό των τσιγάρων ή εισπνέουν τον καπνό βαθύτερα.

2)Η µέτρηση µε µηχάνηµα της πίσσας και της νικοτίνης µπορεί να διαφέρει από την πραγµατική τιµή που εισπνέει ο καπνιστής γιατί στο φίλτρο υπάρχουν κανάλια που εµποδίζουν το µηχάνηµα να µετρήσει σωστά. Επιπλέον, µια µεγάλη ποικιλία διορθωτικών της γεύσης έχουν προστεθεί σε αυτά τα τσιγάρα προκειµένου να αναπληρωθεί το κενό της χαµηλής νικοτίνης. Αυτά πιθανόν έχουν τοξικές επιπτώσεις.

Άλλοι κίνδυνοι

Οι καπνιστές έχουν συχνότατα γαστρικά και δωδεκαδακτυλικά έλκη όπως γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση. Επιπλέον, το κάπνισµα τροποποιεί το µεταβολισµό των φαρµάκων στο ήπαρ, συνήθως τον επιταχύνει οπότε σε περίπτωση διακοπής του καπνίσµατος συχνά απαιτείται τροποποίηση των δόσεων. Μη σηµαντικές κλινικά µεταβολές που επιφέρει το κάπνισµα είναι τα χαµηλά επίπεδα βιταµινών C και B12 , η αύξηση του αιµατοκρίτη και των λευκών αιµοσφαιρίων.

Οι καπνιστές πίπας ή πούρου έχουν µικρότερο κίνδυνο εµφάνισης καρδιαγγειακών νοσηµάτων , καρκίνου πνεύµονα και χρόνιας αποφρακτικής πνευµονοπάθειας σε σχεση µε τους καπνιστές τσιγάρων. Η χρήση καπνού από το στόµα (smokeless tobacco) ευθύνεται για καρκίνο παρειών , ούλων όπως και για ατροφία ούλων.

Page 44: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα44

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Το παθητικό κάπνισµα θεωρείται σήµερα η τρίτη προβλέψιµη αιτία θνησιµότητας. «Ο εισπνεόµενος και εκπνεόµενος από τους καπνιστές καπνός (καπνός κεντρικής ροής) και κυρίως ο καπνός που εξέρχεται από την άκρη του τσιγάρου µεταξύ δύο εισπνοών (καπνός περιφερικής ροής), έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και των µη καπνιστών. Μόλις το 26% των προϊόντων και υποπροϊόντων καπνού µένει µέσα στο τσιγάρο (φίλτρο), το 28% εισπνέεται από τον καπνιστή και το 46% σκορπίζεται στον αέρα. Περισσότερες από 50 καρκινογόνες ουσίες έχουν ταυτοποιηθεί στον καπνό του τσιγάρου που απελευθερώνεται στον αέρα.

Στα ούρα και στο αίµα των ατόµων που εκτέθηκαν σε παθητικό κάπνισµα εντοπίζονται νικοτίνη, κοτίνη (το µεταβολικό της προϊόν) και καρκινογόνες ουσίες. Στους µη καπνιστές ο καπνός (ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους) ερεθίζει τα µάτια, προδιαθέτει σε συχνές φλεγµονές του επιπεφυκότα και ερεθίζει το αναπνευστικό σύστηµα. Επίσης προκαλεί ρινικά συµπτώµατα, βήχα και κεφαλαλγίες καθώς και κρίσεις βρογχικού άσθµατος ή άλλες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι επιδράσεις αυτές είναι πιο έντονες στα παιδιά. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα φαινόµενο που αφορά και τους καπνιστές, καθώς η έκθεσή τους στον καπνό από τα τσιγάρα άλλων ανθρώπων πολλαπλασιάζει την πιθανότητα να προσβληθούν από ασθένειες που σχετίζονται µε το κάπνισµα. Γενικότερα, σύµφωνα µε πειραµατικά δεδοµένα σε ανθρώπους και πειραµατόζωα, µπορεί να υποστηριχθεί ότι η δευτερογενής έκθεση στον καπνό προκαλεί στον οργανισµό µεταβολές παρόµοιες µε αυτές που παρατηρούνται στους καπνιστές, έστω και σε µικρότερο, κατά κανόνα, βαθµό.

Εκτός από τις άµεσες επιδράσεις, ο καπνός του τσιγάρου αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο για όλα τα βασικά νοσήµατα που σχετίζονται µε το κάπνισµα. H περιβαλλοντική έκθεση στον καπνό συνδέεται αιτιολογικά µε αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιµότητας από στεφανιαία νόσο κατά 25%-30%, µε πιθανή αύξηση της επίπτωσης αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Ο σχετικός κίνδυνος για ισχαιµική νόσο του µυοκαρδίου έχει αναφερθεί 1, 3 φορές µεγαλύτερος σε όσους µη καπνιστές εκτίθενται συστηµατικά στον καπνό του τσιγάρου σε σχέση µε µη καπνιστές που δεν εκτίθενται στο παθητικό κάπνισµα (Glantz & Parmley, 1990). Η σχέση του παθητικού καπνίσµατος µε τον καρκίνο του πνεύµονα έχει τεκµηριωθεί ερευνητικά. Σε ελληνίδες µη καπνίστριες µε σύζυγο καπνιστή διαπιστώθηκε σχετικός κίνδυνο για καρκίνο του πνεύµονα 2,4 φορές µεγαλύτερος απ’ ότι σε γυναίκες µη καπνίστριες µε σύζυγο µη καπνιστή, όταν η

Page 45: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα45

κατανάλωση τσιγάρων του συζύγου ήταν χαµηλότερη από ένα πακέτο την ηµέρα και 3,4 φορές µεγαλύτερος όταν η κατανάλωση τσιγάρων από τον σύζυγο ξεπερνούσε ηµερησίως το ένα πακέτο. Παρόµοια ευρήµατα καταδεικνύονται και από την έρευνα των Kalandidi, Katsouyianni, Voropoulou και συνεργατών το 1990 σύµφωνα µε την οποία, ο σχετικός κίνδυνος για καρκίνο του πνεύµονα ήταν 2,1 φορές µεγαλύτερος για γυναίκες µη καπνίστριες µε σύζυγο καπνιστή, ενώ βρέθηκε θετική όχι όµως στατιστικά σηµαντική συσχέτιση του αριθµού της ηµερήσιας κατανάλωσης των τσιγάρων από τον σύζυγο και των ετών της έκθεσης µε τον σχετικό κίνδυνο για καρκίνο του πνεύµονα.

Εκτός από τον καρκίνο του πνεύµονα, το παθητικό κάπνισµα συσχετίζεται και µε τον καρκίνο του στόµατος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, του νεφρού, του παγκρέατος, του εγκεφάλου, του θυρεοειδούς και του µαστού. Ακόµη, αυξάνει τη συχνότητα και άλλων παθήσεων και διαταραχών του αναπνευστικού:

Άσθµα

Βήχας, ένα συχνό σύµπτωµα

Ιδιοπαθής πνευµονική ίνωση

Καρκίνος του πνεύµονα

Λοιµώξεις του αναπνευστικού συστήµατος

Πνευµονία

Πνευµονιόκοκκος

Στρατηγικές διακοπής καπνίσµατος

Φυµατίωση

ΓΙΑΤΙ ΚΑΠΝΙΖΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ

Ισχύουν µία σειρά από σύνθετους και ενδογενείς παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους να καπνίσουν και αυτοί ποικίλουν σχεδόν ανά άτοµο και λαό. Πολυετής έρευνες καθορίζουν ορισµένους παράγοντες που είναι κοινοί στο ρόλο που παίζουν στη µύση των νέων στο κάπνισµα. Αυτοί περιλαµβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής αποδοχής για τα προϊόντα καπνού, έκθεση και αδυναµία αντίδρασης απέναντι στη διαφήµιση, διαθεσιµότητα και εύκολη πρόσβαση, ρόλος προτύπου από τους γονείς και άλλους ενήλικες και κοινωνική πίεση της οµάδας.

Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι

• Πολύ συχνά το κάπνισµα αρχίζει τυχαία. Χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθούν το ρεύµα. • Για αρκετούς το κάπνισµα σηµαίνει να έχουν κάτι να κάνουν.

Page 46: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα46

• Μερικοί έφηβοι ζητούν την απόλαυση από το κάπνισµα και προσπαθούν να ηρεµήσουν τα νεύρα τους µε αυτό τον τρόπο. • Μερικοί θεωρούν ότι το κάπνισµα τους ενεργοποιεί και τους βοηθά στη συγκέντρωση. • Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι µε το κάπνισµα µεγάλωσαν. • Για µερικούς, το κάπνισµα αποτελεί ένα µέσον για να εισχωρήσουν και να ανήκουν στους σωστούς κύκλους / οµάδες. • Ορισµένοι πιστεύουν ότι το κάπνισµα τους δίνει κάποιο στυλ. Ιδιαίτερα οι νεαροί θεωρούν ότι οι κοπέλες το βρίσκουν ελκυστικό και µπορεί να συνδεθεί µε ένα γενικό τρόπο ζωής. • Άλλοι θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση και καπνίζοντας την προβάλλουν. • Άλλοι πάλι δοκιµάζουν τον καπνό από περιέργεια. • Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισµούς. • Άλλοι επηρεάζονται από τη διαφήµιση. • Επίσης, οι νέοι µπορεί να εθιστούν στη νικοτίνη, η οποία είναι συστατικό του καπνού. Ο εθισµός αυτός, κάνει δύσκολη τη διακοπή του καπνίσµατος, ακόµη και αν το θέλετε. • Το κάπνισµα έχει γίνει συνήθεια για αρκετούς νέους. Μερικοί συνηθίζουν να καπνίζουν στα διαλείµµατα και σε άλλους αρέσει να καπνίζουν µετά το γεύµα. Όταν µία συνήθεια εδραιωθεί είναι δύσκολο να την κόψει κανείς.

∆ιάφοροι τύποι καπνιστών

• Γνώστες - γνωρίζουν σχετικά µε το κάπνισµα αλλά δεν έχουν αποφασίσει αν θα το αρχίσουν ή όχι • Πειραµατιζόµενοι - καπνίζουν σποραδικά, πιθανώς µόνο στα πάρτυ, συχνά περνούν πολλοί µήνες χωρίς να έχουν καπνίσει • Τακτικοί - καπνίζουν τακτικά, π.χ. το σαββατοκύριακο ή τακτικά µέσα στην ηµέρα • Εθισµένοι - έχουν εθιστεί στη νικοτίνη και υποφέρουν από στερητικά συµπτώµατα όταν δεν µπορούν να καπνίσουν

Έρευνα αποφαίνεται ότι µεσολαβούν περίπου 2 χρόνια για τη µετάβαση από την <<κατηγορία>> του γνώστη στον εθισµένο.

Κάπνισµα και µαθητές

Σύµφωνα µε έρευνα του 1998, οι µισοί και πλέον µαθητές (57%) έχουν καπνίσει τουλάχιστον µία φορά στη ζωή τους, οι περισσότεροι περιστασιακά (32,7%). Συστηµατικά δηλώνουν ότι καπνίζουν το 20,8% των µαθητών. Τα κορίτσια υπερτερούν των αγοριών στο περιστασιακό κάπνισµα (34,7% και 30,5% αντίστοιχα), ενώ περισσότερα αγόρια (21,9%) από κορίτσια (19,7%) δηλώνουν συστηµατικοί καπνιστές, χωρίς όµως µεγάλη διαφορά µεταξύ τους. Οι µεγαλύτεροι µαθητές (17-18 ετών) καπνίζουν συστηµατικά σε ποσοστό πενταπλάσιο από τους µικρότερους (13-14 ετών). Τα δύο µεγαλύτερα αστικά κέντρα, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, εµφανίζουν αυξηµένα ποσοστά

Page 47: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα47

συστηµατικού καπνίσµατος (24,6% και 23,6% αντίστοιχα) σε σύγκριση µε τις υπόλοιπες αστικές περιοχές (19,9%0 και τις ηµιαστικές / αγροτικές 13,9%).

Συγκριτικά µε τα προηγούµενα χρόνια, ενώ παρατηρήθηκε σηµαντική µείωση του συστηµατικού καπνίσµατος στους µαθητές ανάµεσα στο 1984 και το 1993, από 22% σε 14,6%, η καθοδική αυτή πορεία δυστυχώς αντιστράφηκε το 1998 και ο αριθµός των συστηµατικών καπνιστών στους µαθητές επιστρέφει κοντά στα υψηλά (20,8%) επίπεδα για άτοµα αυτής της ηλικίας, όπως είχε παρατηρηθεί και το 1984.

Όλα αυτά ενισχύουν την ανάγκη να έχουν οι νέοι πραγµατική αποδεκτή ενηµέρωση σχετικά µε την εξάρτηση από τη νικοτίνη και τα αποτελέσµατα του καπνίσµατος.

«∆ΙΧΩΣ ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ Η ΖΩΗ ΕΧΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΓΕΥΣΗ»

«Αν το σταµατήσεις δε σε σταµατάει τίποτα»

∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ - ΄ΠΡΟΑΓΩΓΟΣ΄΄ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ

•∆ιαφήµιση και κάπνισµα

Παρ' όλο πού η διαφήµιση προϊόντων πού παράγονταν σε διάφορες περιοχές της χώρας µας χρονολογείται από την αρχαιότητα εν τούτοις µέχρι και τον προηγούµενο αιώνα δεν υπάρχει κανένα γνωστό διαφηµιστικό µήνυµα για τον καπνό και τα προϊόντα του .

Έτσι, οι πρώτες διαφηµίσεις τσιγάρων και καπνού διεθνώς αλλά και στον ελλαδικό χώρο όπως θα αναµένεται εκθείαζαν τα καλά του καπνίσµατος και τις ευεργετικές επιδράσεις του στα διάφορα συστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού .

Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασµα για «τα καλά του καπνίσµατος» που περιέρχεται στο εικονογραφηµένο Πανθεσσαλικό ηµερολογιακό λεύκωµα , το οποίο δηµοσιεύτηκε στο Βόλο το 1927 «Σκοτώνει την ανίαν ή την καθιστά λιγότερο οδυνηρά . Κατευνάζει τους καρδιακούς και ηθικούς πόνους . Αναζωογονεί παροδικός το

πνεύµα . Ευνοεί την περισταλτικήν κίνηση των εντέρων . Καθιστά ολιγότερo κατεπείγουσα την ανάγκη τροφής . Φέρει κάποια γαληνή εις τον σπασµωδικό ερεθισµό όλων των κατοικούντων εις τας πόλεις.»

Με το πέρασµα των χρόνων οι διαφηµίσεις έχουν εκσυγχρονιστεί. Πλέον το κάπνισµα έχει συσχετιστεί µε την ζωντάνια και την ζωηράδα, τα πλούτη και τη διασκέδαση, την επιτυχία και την εξυπνάδα και τέλος µε ότι άλλο πιο ανακριβές επιστηµονικά προτάσσοντας παραπλανητικές ιδιότητες

Page 48: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα48

και δυνατότητες όπως έχει άλλωστε αποδειχθεί από την συνεχή και υπεύθυνη επιστηµονική τεκµηρίωση µέχρι σήµερα, αποδεκτή από κυβερνήσεις κρατών, διεθνείς οργανισµούς κλπ.

Οι διαφηµίσεις µας κατακλύζουν σε γιγαντοαφίσες, σε περιοδικά, σε εφηµερίδες. Ας µην τις αφήσουµε να περάσουν απαρατήρητες. Ας τις µελετήσουµε προσεκτικά και συγχρόνως ας τις αναλύσουµε για να δούµε τις εντυπώσεις που µας αφήνουν.

Όχι απλά όµορφα αλλά και γοητευτικά µοντέλα αποπέµπουν είτε νιάτα είτε κύρος, είτε πλούτο, είτε δύναµη, συχνά ανεξαρτησία, αυτοπεποίθηση, χαρά ,αναµελιά, καθώς κινούνται σ΄ ένα περιβάλλον εξωπραγµατικά ιδανικό. Μας καλούν να µπούµε στον ιδανικό τους κόσµο που τον έχουµε ανάγκη µέσα από το άγχος και τις απογοητεύσεις της πραγµατικότητας. Πως µας καλούν; Ας κοιτάξουµε τις διαφηµίσεις και ας αναρωτηθούµε τι υποδεικνύουν ως εισιτήριο γι ΄αυτόν τον κόσµο.

Το " διαβατήριο" είναι το τσιγάρο .

Ας τις αναλύσουµε. Κάποιον από εµάς θα τον αγγίξει η όµορφη φύση και τα άλογα. Για κάποιους άλλους το άγγιγµα µπορεί να γίνει µέσω των όµορφων χρωµάτων τους ή και των συµβολικών τους αντικειµένων. Ιστιοπλοϊκά , µοτοσικλέτες, αυτοκίνητα πολυτελείας ή περιπέτειας, φωτογραφικές µηχανές αλλά και ουρανοξύστες και όµορφα ρούχα µαγεύουν τις εντυπώσεις. Σε κάποιες άλλες διαφηµίσεις τις εντυπώσεις προκαλεί το χιούµορ.

Ας διαβάσουµε τις διαφηµίσεις προσεκτικά και ταυτόχρονα ας συνειδητοποιήσουµε ότι είναι µάλλον αφελές να πιστεύουµε ότι µας λένε ή ότι διαβάζουµε µε γράµµατα ή εικόνες. Ας πάµε και λίγο πιο µακριά. Π.χ. καπνίζοντας θα βρεθούµε πάνω στο ιστιοπλοϊκό ή στο άλογο; Μάλλον όχι. Και όταν στην πραγµατικότητα βρεθούµε πάνω σε ιστιοπλοϊκό δεν θα µας χρειάζεται το τσιγάρο, παρά µόνο η υγεία και η ευεξία για να απολαύσουµε την πραγµατικότητα. Τελικά τι προτιµάµε να ζούµε στην πραγµατικότητα ή στην εικονική πραγµατικότητα;

Οι διαφηµιστικές καµπάνιες σ΄ αυτό ακριβώς αποβλέπουν στην εικονική πραγµατικότητα. Απευθύνονται κυρίως στον νέο δηµιουργώντας του λανθασµένα τις εντυπώσεις ότι το κάπνισµα είναι µια γενική συνήθεια που αποκλείεται να βλάπτει -αφού αποκλείεται τόσα εκατοµµύρια άνθρωποι συµπεριλαµβανοµένων και των γονέων, να κάνουν λάθος καπνίζοντας- και που του δίνει γοητεία, κύρος , µαγκιά, αρρενωπότητα, θηλυκότητα, αυτοπεποίθηση κλπ.

Τον τελευταίο καιρό οι µεγάλες καπνοβιοµηχανίες αντιµετωπίζουν προβλήµατα εκατέρωθεν του Ατλαντικού: ο πόλεµος έχει διαφορετική µορφή στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Στη Γηραιά ΄Ηπειρο αφορά στη σταδιακή κατάργηση των διαφηµίσεων και των χορηγιών µέχρι το 2006 για τα προϊόντα καπνού. Η σχετική οδηγία ψηφίστηκε στα µέσα Μαΐου από το Ευρωκοινοβούλιο και οι 15 χώρες µέλη της Ε.Ε. έχουν προθεσµία 3 χρόνων να την ενσωµατώσουν στην εθνική τους νοµοθεσία. Ηδη πάντως τα τελευταία χρόνια οι διαφηµιστικές εταιρείες έχουν κάνει τις διαφηµίσεις των προϊόντων τους πιο υπαινικτικές και πιο κατά το δυνατόν έξυπνες. Στις ΗΠΑ οι καπνοβιοµηχανίες βρέθηκαν αντιµέτωπες

Page 49: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα49

µε εισαγγελικές Αρχές και προκειµένου να αποφύγουν µια πληµµυρίδα αγωγών προτίµησαν να συµβιβαστούν εξωδίκως, συµβιβασµός µε δυσβάστακτους για τις εταιρείες όρους. Η διαµάχη βρίσκεται σε εξέλιξη… ΄Ιδωµεν.

Σήµερα µε αδιάψευστα επιστηµονικά στοιχείς οι ωραιοποιηµένες ιδιότητες του καπνίσµατος καταρρίπτονται, ενώ νέες βλαπτικές επιδράσεις διαπιστώνονται συνεχώς. Όπως είναι γνωστό το κάπνισµα είναι υπεύθυνο για πολλά είδη καρκίνων και κατ’ εξοχήν των 80% των περιπτώσεων του πνεύµονα ετησίως παγκόσµια, σχετίζεται δε επιπλέον και µε την δηµιουργία και εκδήλωση αγγειακών, καρδιακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Στην χώρα µας για παράδειγµα από τους 50.000 ετήσιους θανάτους που οφείλονται σε παθολογικά αίτια και όχι στην φυσιολογική γήρανση,15.000 αποδίδονται στο κάπνισµα. Στην Αµερική, το κάπνισµα σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερα άτοµα απ’ όσους θανάτους προκαλούνται από ατυχήµατα, ναρκωτικά όλων των ειδών, αλκοολισµό, AIDS, κ. ά

•Η επιρροή της διαφήµισης στα άτοµα νεαρής ηλικίας(στατιστικά στοιχεία πρόσφατης έρευνας) Τα παιδιά ηλικίας πέντε και έξι ετών στις χώρες χαµηλού µεσαίου και εισοδήµατος -όπως η Ινδία και η Βραζιλία- επηρεάζονται από τις διαφηµίσεις των καπνοβιοµηχανιών, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο να γίνουν καπνιστές, σύµφωνα µε µελέτη αµερικανών ερευνητών. Σε σύνολο 2.423 παιδιών από έξι χώρες, το 68% αναγνώρισαν τουλάχιστον µια µάρκα τσιγάρων, από 50% στη Ρωσία έως 86% στην Κίνα, όπου τουλάχιστον το 28% του πληθυσµού καπνίζει (53% των ανδρών και 2% των γυναικών), διαπίστωσαν οι συντάκτες της έρευνας της Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας Τζον Χόπκινς στη Βαλτιµόρη, στις ανατολικές ΗΠΑ. Στις χώρες αυτές, τα λίγο µεγαλύτερα παιδιά που ζουν σε σπίτι όπου υπάρχει ένας καπνιστής, αναγνώρισαν συχνότερα τουλάχιστον ένα σήµα καπνοβιοµηχανίας, διευκρινίζουν οι ερευνητές στις εργασίες τους που δηµοσιεύει η επιθεώρηση Pediatrics. •Ληφθέντα µέτρα για τον περιορισµό των διαφηµίσεων περί καπνίσµατος Τα συµπεράσµατα της έρευνας συνιστούν τη λήψη δραστικότερων µέτρων προκειµένου να µειωθεί η επιρροή της διαφήµισης των καπνοβιοµηχανιών στα παιδιά, υπογραµµίζουν οι ερευνητές, όπως

Page 50: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα50

µετέδωσε το Αθηναϊκό Πρακτορείο. Υπενθυµίζουν επίσης ότι µελέτη που είχε διεξαχθεί στις ΗΠΑ πριν από 22 χρόνια είχε δείξει πως εξάχρονα αγόρια και κορίτσια αναγνώριζαν στον ίδιο βαθµό το σήµα της καλωδιακής τηλεόρασης Disney και το σήµα των τσιγάρων Old Joe Camel. Μετά την έρευνα αυτή υιοθετήθηκαν αυστηρές ρυθµίσεις για τη διαφήµιση του καπνού στις ΗΠΑ µε στόχο την προστασία των παιδιών. Η συγκεκριµένη µελέτη και άλλες παρόµοιες κατέδειξαν τις επινοητικές και αποτελεσµατικές τακτικές του µάρκετινγκ που ακολουθούν οι καπνοβιοµηχανίες, τα µηνύµατα των οποίων σαφώς επηρεάζουν τους πολύ νέους, γράφουν οι συντάκτες των εργασιών. Αν και πολλοί παράγοντες έχουν σχέση µε το κάπνισµα, έρευνες δείχνουν ότι, για τους νέους, το γεγονός ότι εκτίθενται στον καπνό και ότι τηρούν µια θετική στάση απέναντι στις διαφηµίσεις των τσιγάρων, συνδέεται µε την αύξηση της πιθανότητας να καπνίσουν. Το 2003 ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας για να αντιµετωπίσει την παγκόσµια επιδηµία του καπνίσµατος υιοθέτησε σύµβαση για αυστηρότερο έλεγχο κυρίως στη διαφήµιση, την προώθηση και την χορηγία των καπνοβιοµηχανιών. Ωστόσο αναφέρουν µε λύπη οι ερευνητές, "είναι ακόµη µακρύς ο δρόµος για να εφαρµοστεί πλήρως η σύµβαση αυτή και οι ρυθµίσεις της". Απέναντι στους αυστηρούς κανονισµούς που υιοθέτησαν οι ανεπτυγµένες βιοµηχανικά χώρες για την διαφήµιση των τσιγάρων, οι καπνοβιοµηχανίες επικεντρώνουν τις προσπάθειές του για την προώθηση των προϊόντων τους στις χώρες χαµηλού και µεσαίου εισοδήµατος, η πλειοψηφία των οποίων έχει χαλαρή νοµοθεσία στο θέµα αυτό, αποκαλύπτουν οι ερευνητές. Εκτός από την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και τη Ρωσία, η µελέτη διεξήχθη στη Νιγηρία και το Πακιστάν.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Σηµαντικές είναι επίσης οι αρνητικές συνέπειες του καπνίσµατος κατά την εγκυµοσύνη.

Το κάπνισµα κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης εκθέτει το έµβρυο σε σοβαρό κίνδυνο υγείας. Η νικοτίνη είναι ένα δηλητήριο το οποίο µεταφέρεται µέσω του πλακούντος στο έµβρυο και το µονοξείδιο του άνθρακος του στερεί το οξυγόνο. Σαν αποτέλεσµα οι γυναίκες που καπνίζουν γεννούν παιδιά χαµηλότερου βάρους.

Νεογέννητα που γεννιούνται κάτω από 2.500 kg έχουν περισσότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν ή και να πεθάνουν το πρώτο έτος µετά τη γέννησή τους. Έχουν συχνότερα προβλήµατα στην ανάπτυξή τους απ` ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν από µητέρες που δεν κάπνιζαν. Κατά µέσον όρον τα παιδιά των καπνιστριών ζυγίζουν 200 γρ. λιγότερα από τα παιδιά των µη καπνιστριών. Η διαφορά αυτή του βάρους γεννήσεως είναι ευθέως ανάλογη του αριθµού των τσιγάρων που κάπνιζε η µητέρα.

Page 51: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα51

Αλλά και το παθητικό κάπνισµα, δηλαδή αν καπνίζει ο σύζυγος στο ίδιο σπίτι έχει την ίδια δυσµενή επίδραση στην ανάπτυξη του εµβρύου. Το κάπνισµα κατά την εγκυµοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο και για άλλες επιπλοκές της εγκυµοσύνης, όπως αποβολές, πρόωρη αποκόλληση πλακούντος, πρόωρη ρήξη των υµένων. Έρευνες έχουν δείξει ότι το κάπνισµα κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης αυξάνει τον κίνδυνο για αιφνίδιο θάνατο νεογέννητων. Το κάπνισµα στην εγκυµοσύνη µπορεί να έχει και µακροχρόνιες επιδράσεις στο έµβρυο. Έρευνες έδειξαν ότι ενήλικες, των οποίων οι µητέρες κάπνιζαν στην εγκυµοσύνη, παρουσίασαν συχνότερα διαβήτη ή παχυσαρκία από εκείνα τα παιδιά που οι µητέρες τους δεν κάπνιζαν στην εγκυµοσύνη. Προφανώς προκαλεί το κάπνισµα της µητέρας στην εγκυµοσύνη µια µόνιµη διαταραχή του µεταβολισµού στο παιδί. Η νικοτίνη είναι ένα δυνατό δηλητήριο που ήδη 50 mg µπορεί να είναι θανατηφόρα, εάν την πάρει κανείς από το στόµα. Εάν ένα µικρό παιδί φάει ένα τσιγάρο µπορεί να πεθάνει. Ήδη πριν την εγκυµοσύνη µπορεί η νικοτίνη να βλάψει και τους δυο γονείς. Το κάπνισµα χειροτερεύει την ποιότητα του σπέρµατος και µειώνει τον αριθµό των σπερµατοζωαρίων. Επίσης επηρεάζει τον κύκλο της γυναίκας. Έτσι οι καπνίστριες έχουν περισσότερες δυσκολίες στην προσπάθεια να µείνουν έγκυες µε τεχνητή γονιµοποίηση. Πολλές έρευνες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι δεν είναι µόνο η νικοτίνη που έχει την βλαπτική

επίδραση από το τσιγάρο, αλλά και οι άλλες ουσίες που απελευθερώνονται κατά την καύση του τσιγάρου. Ο καπνός περιέχει πάρα πολλές άλλες βλαπτικές ουσίες, όπως πίσσα, βενζόλιο, αρσενικό, µονοξείδιο του άνθρακος κ.α. Πολλές από αυτές είναι καρκινογόνες. Η νικοτίνη στενεύει τα αγγεία, έτσι το οξυγόνο και οι θρεπτικές ουσίες που έρχονται στο έµβρυο είναι λιγότερες σε ποσότητα µε αποτέλεσµα να υστερεί η ανάπτυξη του εµβρύου. Εκτός αυτού το µονοξείδιο του άνθρακα δεσµεύει τα ερυθρά αιµοσφαίρια και έτσι δεν µπορούν να µεταφέρουν το οξυγόνο. Το µονοξείδιο έχει 200 φορές µεγαλύτερη δυνατότητα να δεσµεύσει τα ερυθρά αιµοσφαίρια από το οξυγόνο. Επιπροσθέτως η νικοτίνη προκαλεί συσπάσεις στη µήτρα και έχουµε συχνότερα πρόωρους τοκετούς σε καπνίστριες. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο δείκτης νοηµοσύνης παιδιών, που

γεννήθηκαν από µανιώδεις καπνίστριες, ήταν χαµηλότερος από των παιδιών των οποίων οι µητέρες δεν κάπνιζαν. Επίσης διαπιστώθηκε καθυστερηµένη πνευµατική ανάπτυξη.

Page 52: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα52

Αλλεργίες και άσθµα παρουσιάζουν συχνότερα τα παιδιά γυναικών που κάπνιζαν οι ίδιες ή ήταν παθητικές καπνίστριες. Παιδιά καπνιστριών έχουν συχνότερα φαινόµενα αδυναµία συγκέντρωσης και υπερκινητικότητα. Οι καρκινογόνες ουσίες του τσιγάρου περνούν τον πλακούντα και µπορεί να ενοχοποιηθούν αργότερα για καρκίνο ή λευχαιµία στην παιδική ηλικία. Αυτό ισχύει και για τις παθητικές καπνίστριες.

Page 53: Εκπαιδευτήρια Ν€¦ · ενώ το 1987 ψηφίζεται ο ν. 1729/1987 ( ΦΕΚ Α 114/1987 ) ο οποίος ρυθµίζει την ποινική καταστολή

Ερευνητικη ΕργασιαΒ΄Λυκείου-ΕθιστικέςΟυσίες Σελίδα53

Βιβλιογραφία

-Αντώνης Κουτσελίνης, Ιατροδικαστική, Παν/µιο Αθηνών. -D. M. Burns, Cecil Textbook of Medicine. -Shapiro H., Drugs, Ένας πλήρης οδηγός για τις νόµιµες και τις παράνοµες ψυχοδραστικές ουσίες, σ.23-27,2009, Εκδόσεις Ερευνητές – ΚΕΘΕΑ.

-www.hungry.gr/thirsty/wine/history2.asp

- www.bestrong.org.gr

-www.unic.gr/drugs/cultiv.htm /

- www.sansimera.gr/articles

-http://1epal –preve.gr/

-www.pharnateam.blogspot.com

-http://web4health.info/el/answers/

- http://ka/z.presch.gr val.pkteam.gr/

-www.notodrugs.gr

-www.wikipedia.gr

-www.etsigaro.com

-www.stopit.gr

-www.sansimera.gr

-www.enikos.gr

-http://news.in.gr/

-www.ioas.gr

-www.agogiygeias.gr

-www.e-kapnisma.gr

-www.pame.gr

-www.nosmoke.gr