ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ (1900-1971)

Ο Γιώργος Σεφέρης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιώργου Σεφεριάδη) γεννήθηκε στη Σμύρνη και ήταν ο πρωτότοκος γιος, ενώ είχε άλλα δύο αδέρφια. Μετά το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου το 1914 η οικογένεια Σεφεριάδη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Στην Αθήνα ο Σεφέρης τελείωσε το Πρότυπο Κλασικό Γυμνάσιο. Από το 1918 έως το 1924 έζησε στο Παρίσι όπου σπούδασε νομικά και ήρθε σε επαφή με τη σύγχρονή του γαλλική λογοτεχνική παραγωγή. Στο Παρίσι συνεργάστηκε με το φοιτητικό περιοδικό Βωμός, έδωσε μια διάλεξη για τον Jan Moreas στο Σύλλογο Ελλήνων Σπουδαστών και άρχισε να γράφει ποιήματα στα γαλλικά και τα ελληνικά.

Αφού αποφοίτησε το καλοκαίρι του 1924, έφυγε για το Λονδίνο όπου και έμεινε έως τον χειμώνα του επόμενου χρόνου. Εκεί έγραψε το ποίημα ‘Fog’.

Μόλις επέστρεψε στην Αθήνα, άρχισε να γράφει το Ημερολόγιο, και το γνωστό ως Έξι νύχτες στην Ακρόπολη πεζογράφημα και πρωτοδιάβασε τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη.

Το 1926 ο Σεφέρης διορίστηκε ακόλουθος του Υπουργείου Εξωτερικών. Το 1928 δημοσιεύτηκε η μετάφρασή του από το έργο του Βαλερύ ‘Μια νύχτα με τον

κ.Τεστ στη Νέα Εστία’. Τον ίδιο χρόνο έγραψε ‘Το ύφος μιας μέρας’ και ‘Το Γράμμα του Μαθιού Πασκάλη’.

Η εγκατάσταση στην Αθήνα, οι σπουδές και η δεκαετία του 20.

Το 1931 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Στροφή και διορίστηκε υποπρόξενος και στη συνέχεια πρόξενος στο Γενικό Προξενείο του Λονδίνου, όπου παρέμεινε ως το 1934.

Το 1932 δημοσίευσε τη Στέρνα και το 1935 το Μυθιστόρημα όπου και τα δύο ήταν σε περιορισμένα αντίτυπα.

Το 1936 δημοσίευσε το βιβλίο Θ.Σ. Έλιοτ και διορίστηκε Πρόξενος στην Κορυτσά, όπου έμεινε ως το 1937, που ταξίδεψε στο Βουκουρέστι για το Συνέδριο Διαβαλκανικού Τύπου. Τότε πραγματοποιήθηκε και η πρώτη μετάφραση ποιήματός του στα γαλλικά από την Έλλη Λαμπρίδη.

Το 1938 διορίστηκε προϊστάμενος της Διευθύνσεως Εξωτερικού Τύπου στην Αθήνα και ένα χρόνο αργότερα γνωρίστηκε με τον Αντρέ Ζιντ στο σπίτι του Κ.Θ.Δημαρά και ταξίδεψε στη Ρουμανία με τον Τ.Παπατσώνη.

Η δεκαετία του 30

Η δεκαετία του 40 Το 1940 εξέδωσε τα Ημερολόγιο

Καταστρώματος Α’, Ποιήματα και Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937). Τον ίδιο χρόνο υπέγραψε μανιφέστο κατά του Ιταλικού Φασισμού και το διάγγελμα του βασιλιά μαζί με το Νικολούδη.

Το 1941 παντρεύτηκε τη Μαρώ Ζάννου, εξέδωσε το Χειρόγραφο Σεπτ. ‘41 και ταξίδεψε με την ελληνική κυβέρνηση στη Σούδα, την Αίγυπτο και τη Νότιο Αφρική.

Το 1942 εκδόθηκε στην Αλεξάνδρεια η Λύρα του Κάλβου με πρόλογο του Σεφέρη. Ταξίδεψε στην Ιερουσαλήμ και μετατέθηκε στο Κάιρο (Διεύθυνση Τύπου και Πληροφοριών της Ελληνικής Κυβέρνησης).

Το 1943 έδωσε διαλέξεις για τον Παλαμά και το Μακρυγιάννη στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια και γνωρίστηκε με το Στρατή Τσίρκα.

Το 1944 εκδόθηκαν οι Δοκιμές στο Κάιρο και το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β’. Ταξίδεψε με την κυβέρνηση στην Ιταλία και τον Οκτώβρη επέστρεψε στην Ελλάδα.

•Το 1946 γνωρίστηκε με τον Eluard , εξέδωσε τον Ερωτόκριτο, την Κίχλη και διάβασε τη μελέτη του Καβάφης - Έλιοτ · Παράλληλοι στο Βρετανικό Συμβούλιο της Αθήνας. •Το 1947 τιμήθηκε με το έπαθλο Παλαμά και ένα χρόνο αργότερα παραιτήθηκε μαζί με πολλούς άλλους συγγραφείς από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, τονίζοντας τη φθορά που είχε υποστεί ο θεσμός. Διορίστηκε σύμβουλος πρεσβείας στην Άγκυρα. •Το 1949 εκδόθηκε η μετάφρασή του από ποιήματα του Έλιοτ με τίτλο «Η έρημη χώρα και άλλα ποιήματα».

Το 1950 ο Σεφέρης ταξίδεψε στη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη.

Το 1951 διορίστηκε σύμβουλος στην πρεσβεία του Λονδίνου.

Το 1952 μετατέθηκε στη Βηρυτό και το 1953 πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στην Κύπρο μαζί με τη γυναίκα του.

Το 1956 έγινε διευθυντής στην Β’ Πολιτική Διεύθυνση του Υπουργείου Εξωτερικών.

το 1957 συμμετείχε στη συζήτηση για το Κυπριακό στη Νέα Υόρκη. Τότε διορίστηκε πρεσβευτής στο Λονδίνο, όπου παρέμεινε ως το 1962.

Η δεκαετία του 50

Το 1960 ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτωρ των γραμμάτων από το πανεπιστήμιο του Cambridge.

Το 1961 τιμήθηκε με το βραβείο Foyle και το 1963 με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Ένα χρόνο αργότερα αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Οξφόρδης και ταξίδεψε στην Ισπανία.

Το 1964 δημοσιεύτηκε η μετάφρασή του από το Άσμα ασμάτων και οι Αντιγραφές. Τότε γνωρίστηκε με τον Ezra Pound, ενώ ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύτηκαν τα Τρία Κρυφά ποιήματα και εκδόθηκε η μετάφραση της Αποκάλυψης του Ιωάννη.

Το 1969 δημοσιεύτηκε η δήλωσή του κατά της χούντας του Παπαδόπουλου και ο Σεφέρης παύτηκε από πρέσβης επί τιμή, ενώ του απαγορεύτηκε και να κάνει χρήση του διπλωματικού του διαβατηρίου.

Η δεκαετία του 60

Το τελευταίο ποίημα και ο θάνατος του

Το 1971 έγραψε το τελευταίο του ποίημα με τίτλο Επί ασπαλάθων. Πέθανε το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου. Είχε προηγουμένως υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στο δωδεκαδάκτυλο. Την κηδεία του παρακολούθησαν χιλιάδες κόσμου. Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε ηγετική μορφή στην ποίηση και τη θεωρία της λογοτεχνίας στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Με τη σκέψη και τη δημιουργία του ανανέωσε ριζικά τον προσανατολισμό της νεοελληνικής λογοτεχνίας, συνδυάζοντας βαθιά γνώση της παράδοσης και των παγκόσμιων ιδεολογικών ρευμάτων και προτάσσοντας το αίτημα της ελληνικότητας στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πραγματικότητας.

«Στροφή» (1931), «Στέρνα» και «Μυθιστόρημα» (1932), «Θ.Σ.Έλιοτ» (1936), «Ημερολόγιο Καταστρώματος Α», «Ποιήματα 1», «Τετράδιο Γυρισμάτων 1928-1937» (1940), «Χειρόγραφο» (1941), «Δοκιμές», «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β», «Ερωτόκριτος», «Κίχλη» (1946). Ο Σεφέρης συνήθιζε να προλογίζει ή να μεταφράζει εκδόσεις άλλων λογοτεχνών, όπως του Κάλβου, του Καβάφη του Έλιοτ, του Ελιάρ με τον οποίο συνδέθηκε και φιλικά. Το 1949 εκδόθηκε η μετάφρασή του σε ποιήματα του Έλιοτ με τίτλο «Η έρημη χώρα και άλλα ποιήματα». Επηρεασμένος από τα ταξίδια του στην Κύπρο και τη διπλωματική του ανάμειξη με το Κυπριακό έγραψε και τα «Ποιήματα για την Κύπρο» (1954), «Κύπρον ου μεθέσπισεν» (1955), «Άσμα Ασμάτων», «Αντιγραφές» (1964), «Τρία κρυφά ποιήματα» (1965), «Η αποκάλυψη του Ιωάννη» (1966), «Επί ασπαλάθων» (1971). Άπειρες οι βραβεύσεις του. Κορυφαίες, το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1963) και οι αναγορεύσεις του σε επίτιμο διδάκτορα των πανεπιστημίων Κέιμπριτζ (1960), Θεσσαλονίκης και Οξφόρδης (1964).

Οι σημαντικότεροι λογοτεχνικοί του σταθμοί

1.Κλίμα απαισιοδοξίας

Μια πρώτη και γενική αίσθηση που έχει ο αναγνώστης της ποίησης του Σεφέρη είναι η απαισιοδοξία, ένα κλίμα μελαγχολίας, η γεύση της φθοράς και της στάχτης. Το κενό, ο αποκλεισμός, η στέρηση, η νοσταλγία μιας «άλλης ζωής», όλ’ αυτά που επανέρχονται διαρκώς στην ποίηση του, συντελούν στη δημιουργία αυτής της συννεφιασμένης ποίησης.

 

2. Ερμητισμός

Ποίηση κλειστή, σκοτεινή, δύσκολη, δυσνόητη.

 

3. Μύθος

Αντλεί από ένα κοινόχρηστο υλικό, για να έχει μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας με τον αναγνώστη. Εντονότερη είναι η παρουσία της ομηρικής και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Μυθολογικά πρόσωπα, που άλλοτε αναφέρονται ονομαστικά, άλλοτε υπονοούνται, άλλοτε χρησιμεύουν ως η persona του ποιητή και γενικά λειτουργούν ως σήματα που εξασφαλίζουν έναν κοινό χώρο συνεννόησης.

 

4. Persona

Συχνά ο ποιητής κρύβεται πίσω από μια persona, ένα προσωπείο. Εξ ονόματος του μιλούν άλλοτε μυθικά πρόσωπα (Τεύκρος), άλλοτε πρόσωπα που επινοεί ο ίδιος. Η χρήση προσωπείου δημιουργεί αληθοφάνεια, επιτρέπει την πιο ελεύθερη έκφραση ή υποδηλώνει ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του ποιητή.

 

5. Σκηνοθεσία

Σε πλείστα ποιήματα του Σεφέρη είναι πολύ έντονη η αίσθηση του σκηνικού, η περιγραφή ενός χώρου ή μιας χρονικής στιγμής, όπου τοποθετείται η δράση και ένα ή περισσότερα πρόσωπα που μιλούν. Για παράδειγμα, στη Σαλαμίνα της Κύπρος έχουμε τη σχεδόν φωτογραφική απεικόνιση του τοπίου. Συχνά ο χώρος αυτός είναι το ελληνικό, μεσογειακό τοπίο, το κρυφό περιγιάλι, τα πεύκα, ένα λιμάνι, τα καταστρώματα καραβιών, μια αρχαία ή σύγχρονη πόλη.

 

Χαρακτηριστικά της Ποίησης του Γ. Σεφέρη

6. Ελληνικότητα

Η ποίηση του Σεφέρη είναι βαθύτατα ελληνοκεντρική. α) Γλώσσα. Μελετά με πάθος και χειρίζεται με τη μαστοριά ενός ικανότατου τεχνίτη τη μια, ενιαία και αδιαίρετη ελληνική γλώσσα, από τον Όμηρο, τους Κλασικούς, ως τα ιερά κείμενα, τον Ερωτόκριτο και το δημοτικό τραγούδι. β) Αφομοίωση του ιστορικού παρελθόντος. Ο ίδιος ομολογεί πως σε όλη του τη ζωή δεν πέρασε μέρα που να μη διαβάσει λίγες σελίδες, έστω, από το Μακρυγιάννη. γ) Αγάπη για τον ελληνικό χώρο και τον Ελληνισμό. Ταξιδεύει, γνωρίζει καλά τον ελληνικό χώρο και η αγάπη του γι’ αυτόν, μαζί με τη συναίσθηση της τραγικής του μοίρας, του προκαλεί βαθιές, αθεράπευτες πληγές. δ) Αίσθηση του βάρους μιας κληρονομιάς και ε) Αίσθηση της θλίψης για τη μοίρα του Ελληνισμού.

 

7. Δραματικότητα

Με τη διπλή έννοια του όρου, δράμα-δράση και σύγκρουση-τραγικότητα. Το πρώτο φαίνεται ήδη με τη σκηνοθεσία και τους μονολόγους ή διαλόγους. Το δεύτερο εκφράζεται ως σύγκρουση με κάτι που μας υπερβαίνει, όπως στην αρχαία τραγωδία.

8.Υπαρξιακός τόνος

Το ατομικό γίνεται καθολικό, πανανθρώπινο, ο ποιητής μιλά και προβληματίζεται εξ ονόματος όλων μας για τον άνθρωπο, τη μοίρα, τη ζωή, το νόημα της ύπαρξης, χρησιμοποιώντας συχνά το α΄ πληθυντικό πρόσωπο.

 

9. Ειρωνεία

Οι ειρωνικοί και σατιρικοί τόνοι είναι συχνοί στην ποίηση του Σεφέρη, αρκετά συγκαλυμμένοι στην εκδομένη από τον ίδιο ποίηση του.

 

10.Ερωτισμός

Ο Σεφέρης είναι ποιητής έντονα ερωτικός και με τη στενότερη και πλατύτερη σημασία του όρου. Πολλά ποιήματα του είναι ερωτικά, μ’ ένα πεσιμιστικό χαρακτήρα. Είναι όμως και ερωτικός και με μια πλατύτερη σημασία. Η σχέση του με τον κόσμο, με τα πράγματα είναι σχέση ερωτική.

11. Σύμβολα

Πολλές λέξεις και έννοιες που λειτουργούν ως σύμβολα επανέρχονται διαρκώς στην ποίηση του Σεφέρη και η εξοικείωση μαζί τους βοηθά πάρα πολύ τον αναγνώστη παρά την πολυσημία τους.

Τέτοια σύμβολα είναι:

α) Από τον ομηρικό κόσμο: Το ταξίδι, ο νόστος, ο Οδυσσέας, οι σύντροφοι του, ο δόλος των Θεών, η Ελένη, ο Πρωτέας κλπ.

β) Η στέρνα, το πηγάδι (αλακάτι στην Κύπρο). Συμβολίζουν το βάθος, τη συσσωρευμένη μνήμη, μας «διδάσκουν τη σιγή», αλλά και η έλλειψη τους συμβολίζει και τη δίψα, τη στέρηση.

γ) Η θάλασσα. Είναι το ουσιαστικό που εμφανίζεται πιο συχνά από κάθε άλλο στο έργο του. Τρεις συλλογές ποιημάτων του ονομάζονται Ημερολόγια Καταστρώματος. Οι μύθοι που χρησιμοποιεί πιο πολύ είναι η Αργοναυτική εκστρατεία και η Οδύσσεια. Οι τυπικά σεφερικές καταστάσεις είναι δύο: το ταξίδι ή η αναμονή κοντά στη θάλασσα. Η θάλασσα είναι ο χώρος της μνήμης και της νοσταλγίας.

δ) Το σπίτι. Είναι ο χώρος της ευτυχίας, της νοσταλγίας, το σύμβολο του γενέθλιου χώρου, το βλέπει συχνά εμψυχωμένο.

ε) Πέτρες. Συμβολίζουν το βάρος της μνήμης, της ιστορίας, της παράδοσης.

στ) Το άγαλμα. Από τα πιο συχνά και πολυσήμαντα σύμβολα του Σεφέρη. Κάποτε μπορεί να είναι ό,τι και οι πέτρες, δηλ. το απομεινάρι του παρελθόντος, το σύμβολο της παράδοσης, του βάρους της μνήμης. Είναι όμως ακόμα το σύμβολο της αυθεντικότητας, παρά τον ακρωτηριασμό τους. Εκφράζουν την αντίθεση: φθαρτό κορμί-άφθαρτο άγαλμα.

 

12. Πολιτική Ο Σεφέρης υπήρξε διπλωμάτης αλλά κρατήθηκε

έξω από τον πολιτικό στίβο και την κομματική διαμάχη. Η πολιτική περνά στην ποίηση του με την ευρύτερη έννοια του όρου, δηλ. με την έντονη βίωση του ιστορικού γίγνεσθαι που το αντικρίζει εθνικά και πανανθρώπινα.

 13. Επιδράσεις Ο Σεφέρης δέχτηκε πολλές επιδράσεις που

περνούν άλλοτε συνειδητά κι άλλοτε υποσυνείδητα στο έργο του. Τέτοιες επιδράσεις δέχτηκε από τους Γάλλους συμβολιστές, κυρίως το Βαλερύ, από τον Έλιοτ, αλλά και από όλη την ελληνική γραμματεία, από τον Όμηρο ως τον Μακρυγιάννη και τον Καβάφη.

Βότσαρη ΒίκυΓεωργιτζίκη Φανή Αβραμίδου ΆνναΓεωργιτζίκης ΒαγγέληςΚούτλας ΒασίληςΕυχαριστούμε για την προσοχή σας!!!

Μια εργασία των μαθητών: