«Εισαγωγή και Διαχείριση της Καινοτομίας e-Portfolio

Μαθητή από τη Διεύθυνση Σχολικής Μονάδας

Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΞΕΝΟΥ-ΣΤΡΟΥΖΑ

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Αθήνα, 2015

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή……………………………………………………………………………...4

1. Η Αλλαγή/Καινοτομία E-Portfolio Μαθητή………………………………..4

1.1. Εννοιολογική Προσέγγιση των Όρων «Εκπαιδευτική Αλλαγή» και

«Εκπαιδευτική Καινοτομία……………..…………………………….4

1.2. Θεωρητικό Υπόβαθρο…………………………………………….......5

1.3. Γιατί E-Porfolio Μαθητή;……………………….……………………7

2. Παρουσίαση της Αλλαγής/Καινοτομίας E-Portfolio Μαθητή…………….8

2.1. Είδος της Αλλαγής/Καινοτομίας……….……………………………..8

2.2. Χαρακτηριστικά Αλλαγής/Καινοτομίας……………………………...9

3. Ανάλυση Συνθηκών και Καταγραφή Οργάνων Λήψης Απόφασης

Αναφορικά με την Εισαγωγή και Εφαρμογή της Αλλαγής/Καινοτομίας E-

Porfolio Μαθητή…………………………………………………………….10

3.1. Συνθήκες Εισαγωγής και Εφαρμογής της Αλλαγής/Καινοτομίας…10

3.2. Όργανα Λήψης Απόφασης…………………………………………..11

3.2.1. O Διευθυντής…………………………………………………….11

3.2.2. Οι εκπαιδευτικοί…………………………………………………12

4. Ενεργοποίηση Εκπαιδευτικών και Αποτελεσματική Διαχείριση

Αντιστάσεων ή/και Συγκρούσεων……………………………………….…12

4.1. Σχεδιασμός Καινοτομίας - Μοντέλο Fullan………………………..12

4.1.1. Εισαγωγή (initiation)…………………………………………….13

4.1.1.1. Σκοπός/αναγκαιότητα………………………………...…13

4.1.1.2. Συγκρότηση ομάδας δράσης……………………………14

4.1.2. Εφαρμογή (implantation………………………………………...14

4.1.3. Εσωτερίκευση(institutionalization)……………………………..15

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 3

4.2. Αποτελεσματική Διαχείριση Φαινομένων Αντίστασης ή/και

Συγκρούσεων………………………………………………………...15

5. Η καινοτομία e-Portfolio - Μια Αναστοχαστική Προσέγγιση.....………...17

Σύνοψη…………………………………………………………………………….…18

Βιβλιογραφικές Αναφορές/Πηγές……….………..………………………………...19

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 4

Εισαγωγή

Το εκπαιδευτικό σύστημα1 από τη φύση του αποτελεί παράγοντα κοινωνικής

αλλαγής και εξέλιξης (West-Burnham, 1999). Σήμερα, οι νέες τεχνολογίες έχουν

εισχωρήσει σε αυτό, ενισχύοντας τη μετασχηματιστική του δύναμη, οδηγώντας την

κοινωνία σε ριζικές αλλαγές (Kaput,1998). Στόχος και φορέας των αλλαγών αυτών

είναι το ίδιο το άτομο (Roettger, 2006), που σε ένα ευέλικτο και εκσυγχρονιστικό

περιβάλλον/κουλτούρα μάθησης είναι δυνατόν να το μεταμορφώσει και εξελίξει,

αφού προηγουμένως μετασχηματιστεί το ίδιο σε δημιουργικό, αποκαλυπτικό,

εφευρετικό, κριτικά και συλλογικά σκεπτόμενο άτομο, όπως η σύγχρονη κοινωνία

της γνώσης, της επικοινωνίας και της πληροφορίας απαιτεί (Τριλιανός, 1997˙

UNESCO, 1999).

Στην παρούσα μελέτη θα γίνει προσπάθεια προσέγγισης μιας καινοτομίας

αυθεντικής μάθησης και αξιολόγησης, διεθνώς διαδεδομένης, του ηλεκτρονικού

Φακέλου Εργασιών του Μαθητή (e-Portfolio assessment), η οποία προτείνεται και

εισάγεται από τη διεύθυνση εισάγεται από τον Διευθυντή σχολικής μονάδας

Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της σχετικής αυτονομίας της στο

ελληνικό συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα.

1. Η Αλλαγή/Καινοτομία E-Portfolio Μαθητή

1.1. Εννοιολογική Προσέγγιση των Όρων «Εκπαιδευτική Αλλαγή» και

«Εκπαιδευτική Καινοτομία»

Συχνά οι έννοιες «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση»2 «εκπαιδευτική αλλαγή» και

«εκπαιδευτική καινοτομία» συγχέονται, ωστόσο, συσχετίζονται αλλά και

1 Με την έννοια της τυπικής μάθησης (formal learning), οργάνωσης, ιεράρχησης και δομής (Jarvis,

1987).

2 Μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν είναι απλά μια αλλαγή, αλλά ένας θεσμικός δομικός

μετασχηματισμός μεγάλης εμβέλειας (Fullan, 2000). Κυριαρχείται από ενιαία σύλληψη και

συγκρότηση και χαρακτηρίζονται από συλλογικό ιδεολογικό, πολιτικό όραμα και συγκροτημένη

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 5

διαφοροποιούνται σημαντικά. Έτσι, ως «εκπαιδευτική αλλαγή» ορίζεται κάθε

εκπαιδευτικός μετασχηματισμός μικρής εμβέλειας, θεσμοθετημένος ή μη, ο οποίος

εστιάζει σε επιμέρους οργανωτικές, διαχειριστικές ή διοικητικές πτυχές των

εκπαιδευτικών συστημάτων και δεν επιδρά στη δομή και φιλοσοφία του

εκπαιδευτικού συστήματος, όπως η μεταρρύθμιση η οποία οδηγεί σε μεγάλες αλλαγές

(Δακοπούλου κ. συν. 2008). Μια καινοτομία αποτελεί μια μικρή αλλαγή, αντίθετα

μια αλλαγή δεν είναι απαραίτητα καινοτομία3. Η «εκπαιδευτική καινοτομία»

προϋποθέτει μια ενέργεια, μια παρέμβαση, ένα πρόγραμμα ή μια δραστηριότητα που

εφαρμόζεται και δοκιμάζεται για πρώτη φορά, με πρωτοβουλία στελεχών της

εκπαίδευσης ή και μεμονωμένων ατόμων (Δακοπούλου κ. συν. 2008).

1.2. Θεωρητικό Υπόβαθρο

Η αλλαγή στη εκπαιδευτική πρακτική αποτελεί σύμφυτο χαρακτηριστικό που

βελτιώνει την ποιότητα και αποτελεσματικότητά της (Fullan, 1991). Εκπορεύεται από

τα εκπαιδευτικά κινήματα, του κοινωνικού εποικοδομισμού» (social constructivism),

της κριτικής και της ολιστικής προσέγγισης της σκέψης και της γνώσης, του 20ου

αιώνα (Bruner, 1997˙ Vygotsky, 1988˙ Wineburg & Grossman, 2000). Εμπλουτίζεται

περεταίρω αναφορικά με την ορθολογική4 διαχείρισή της (Fullan, 1993, 1991), στο

στοχοθεσία. Μπορεί να νοηθεί και ως κοινωνική συναλλαγή, αλλά και ως συμβολική πράξη που δεν

οδηγεί πάντα σε μια αλλαγή (Δακοπούλου, 2008, όπ. αναφ. στο Αθανασούλα-Ρέππα, Δακοπούλου,

Κουτούζης, Μαυρογιώργος, & Χαλκιώτης, 2008).

3«Εκπαιδευτική καινοτομία σημαίνει μη συνηθισμένη, σημαντική και ασυνεχής οργανωσιακή αλλαγή που

περικλείει μια νέα ιδέα, η οποία δε συμφωνεί με την υφιστάμενη γενική ιδέα λειτουργίας του οργανισμού

… συνεπάγεται οργανωσιακή ευφυΐα …» (Ρεκλείτης, 2002, όπ. αναφ. στο Παπακωνσταντίνου, 2008, σ.

232). Κατά Fullan (2001), εστιάζεται σε ενέργειες που εμπεριέχουν, προωθούν νέες αντιλήψεις για την

εκπαίδευση σε τρεις διαστάσεις, την αλλαγή αρχών και πεποιθήσεων, την εφαρμογή νέων διδακτικών

προσεγγίσεων και τη χρήση νέων διδακτικών μέσων.

4 Όπως διερεύνηση, ανάπτυξη, διάχυση/διάδοση, υιοθέτηση/εφαρμογή και υποστήριξη ή ενσωμάτωσή της ως χαρακτηριστικό του συστήματος (Δακοπούλου, 2008, όπ. αναφ. στο Αθανασούλα-Ρέππα κ.

συν. 2008). Κατά τους Fullan (1991) και Εverard και Morris (1999), τα ίδια στάδια είναι εισαγωγή,

εφαρμογή, σταθεροποίηση και διάγνωση, προδιαγραφή του μέλλοντος, περιγραφή του παρόντος,

εντοπισμός των κενών παρόντος και μέλλοντος, διαχείριση μετάβασης από το παρόν στο μέλλον και

αξιολόγηση και παρακολούθηση της αλλαγής αντίστοιχα.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 6

πλαίσιο οργανωσιακών, συστημικών, διαδραστικών και τεχνολογικών θεωρητικών

προσεγγίσεων που στοχεύουν στην ανάλυση των εκπαιδευτικών συστημάτων, στην

εναρμόνισή τους με το σύγχρονο τεχνολογικό περιβάλλον και στην αλλαγή της

κουλτούρας τους, βελτιώνοντας την ποιότητα και αποτελεσματικότητά τους (Εverard

και Morris, 1999˙ Gros, 2001, όπ. αναφ. στο Παπακωνσταντίνου, 2008˙ Πασιαρδής,

2004). Η αλλαγή/καινοτομία προϋποθέτει κατάλληλο σύστημα διοίκησης5

(management) και αποτελεσματική ηγεσία6 (Everard & Morris, 1999). Η ηγεσία στο

σχολείο είναι έννοια πολυδιάστατη7 (Σαΐτης, 2005). Η επίδρασή της στη σχολική

κουλτούρα μεγιστοποιείται όταν διαμοιράζεται, αποδεσμεύεται από τη

χαρισματικότητά της και γίνεται συλλογική/συνεργατική,

καθοδηγητική/διευκολυντική, εμψυχωτική/υποστηρικτική, υπηρετώντας ένα όραμα

που εναρμονίζεται με τη δομή και τις δυναμικές8 που αναπτύσσονται στο εσωτερικό

του οργανισμού (Bush, 1995, όπ. αναφ. στο Μαυρογιώργος κ. συν. 2008˙ Bush &

Glover, 2003˙ Harris, 2004˙ Σαΐτης, 2008). Συνακολούθως, κλειδί για την επιτυχία

της αλλαγής/καινοτομίας αποτελούν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των προσώπων9 (Yukl,

5 Η διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων είναι συνεχής και δυναμική διαδικασία προγραμματισμού,

οργάνωσης, διεύθυνσης και ελέγχου των παραγωγικών πόρων (εκπαιδευτικοί, μαθητές, Αναλυτικά

Προγράμματα, υλικοτεχνική υποδομή, μετασχηματίζονται από εισροές σε εκροές, δηλαδή, νέα γνώση,

νέες αντιλήψεις, συμπεριφορές και μεταβολές της υλικοτεχνικής υποδομής) (Πετρίδου, 2002˙ Σαΐτης,

2007). 6 Όχι με την έννοια της γραφειοκρατικής-διαχειριστικής διαδικασίας, όπως συχνά ισχύει, αλλά,

ως έννοια που εμπεριέχει σκόπιμη και εκούσια κοινωνική επιρροή μέσα στα πλαίσια ενός

οργανισμού, η οποία ασκείται από κάποιο άτομα (ή ομάδα) προς άλλα άτομα, προκειμένου να

επηρεαστούν οι δραστηριότητες και οι σχέσεις και να επιτευχθούν οι στόχοι του οργανισμού.

Συνδέεται με την δημιουργία προοπτικής για τους οργανισμούς, κυρίως όταν αυτοί

λειτουργούν σε ένα σχετικά ασταθές και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. (Yukl, 2002,

όπ. αναφ. στο Κουτούζης, 2012, σ. 7)

7 (παιδαγωγική, διαπροσωπική, διανεμημένη, διαπροσωπική, μετασχηματιστική, ηθική, υπερβατική

του εαυτού της)

8 «Τμηματοποίηση του προγράμματος σπουδών, των αντικειμένων, των ορών εκπαίδευσης, τη συμβατική διαχείριση των χώρων, των σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών, αλλά και το περιβάλλον»

(Παπακωνσταντίνου, 2008, σ. 238).

9 κουλτούρα συνεργασίας, διαλλακτικότητα, υψηλός επαγγελματισμός, εμπιστοσύνη, αυξημένο

αίσθημα ευθύνης, διαπραγμάτευση, αλλά και γνώση της οργάνωσης, κατάλληλος σχεδιασμός,

σαφήνεια στόχων, διαχείριση συγκρούσεων, διαρκής επαγγελματική ανάπτυξη, ευελιξία και

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 7

1994, όπ. αναφ. στο Παπακωνσταντίνου, 2008). Όσο υψηλότερο επαγγελματισμό

επιδεικνύουν, ακόμα και σε χαλαρή γραφειοκρατική δομή10

, τόσο ποιο επιτυχημένη η

διαχείριση ζητημάτων (Hall, 1996).

1.3. Γιατί E-Porfolio Μαθητή;

Πρωταρχικό ζήτημα είναι η καινοτόμα ιδέα να συμφωνεί με τις ανάγκες των

μελών και την ιδιαίτερη κουλτούρα του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος11

που θέλει να

εφαρμοστεί (Fullan, 1991). Ο Φάκελος Εργασιών του Μαθητή12

(Φ.Ε.Μ.) (portfolio)

αποτελεί εκπαιδευτική καινοτομία για το σχολείο του μέλλοντος (Αγγελίδη &

Μαυροειδής, 2004). Το e-Portfolio, αποτελεί, διεθνώς, εργαλείο αξιολόγησης

(Assessment Portfolios), μακροπρόθεσμης παρακολούθησης της εξελικτικής πορείας

του μαθητή (Development Portfolios) και παρουσίασής του (Presentation

Portfolios)13

. Αν αναλογιστούμε πως στη σύγχρονη τεχνολογική εκπαιδευτική

προσαρμογή (Everard & Morris, 1999˙ Hargreaves, 1998˙ Κουτούζης, 2012˙ Μαυρογιώργος, 1996˙ Χατζηπαναγιώτου, 2008).

10 Βασικό στοιχείο της τυπικής οργάνωσης είναι η γραφειοκρατική δομή της εξουσίας με

χαρακτηριστικά την αυστηρή ιεραρχική δομή, τον συγκεντρωτισμό στη λήψη αποφάσεων, την

τυποποίηση, το σαφή καταμερισμό εργασίας και τις τυπικές και απρόσωπες σχέσεις μεταξύ των μελών

του (Weber). Αντίθετα, η μη τυπική οργάνωση χαρακτηρίζεται από χαλαρή ιεραρχική δομή και

χαλαρότητα στις σχέσεις (χαοτική δομή). Ακόμη, υψηλό επίπεδο γραφειοκρατίας, αλλά χαλαρές

σχέσεις (εξουσιαστική δομή) και χαμηλό επίπεδο γραφειοκρατίας, αλλά στενές/τυπικές σχέσεις

(επαγγελματική δομή) (Πασιαρδής, 2004˙ Χατζηπαναγιώτου σημειώσεις).

11 Οργανωσιακή κουλτούρα η οποία επιδρά στη δομή των οργανώσεων (τυπική και άτυπη) και στις ανθρώπινες σχέσεις (Ανθοπούλου, 1999, όπ. αναφ. στο Αθανασούλα-Ρέππα, Ανθοπούλου,

Κατσουλάκης, & Μαυρογιώργος, 1999, σσ. 20-27, σχ. 1).

12 Ο Φάκελος Εργασιών του Μαθητή (Φ.Ε.Μ.) (Portfolio) αφορά:

Συλλογή έργων ενός μαθητή, τα οποία έχουν επιλεγεί με τη συναίνεσή του και με βάση

συγκεκριμένο στόχο. Τα έργα αυτά αποτελούν τεκμήρια προσπάθειας, προόδου και επίδοσης

του μαθητή σε δεδομένο/να γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος

(μεμονωμένα ή συσχετιζόμενα). Περιλαμβάνει το σκεπτικό που αναπτύσσει ο μαθητής, καθώς

καταβάλει προσπάθεια για την εκπόνηση εργασιών που θα περιληφθούν στο Φ.Ε.Μ., οδηγίες

εκπαιδευτικού, κριτήρια αξιολόγησης/ποιότητας έργων και κριτικής κοινού που θα κληθεί να

μελετήσει και αξιολογήσει το φάκελο. (Κουλουμπαρίτση & Ματσαγγούρας, 2004, όπ. αναφ.

στο Αγγελίδη & Μαυροειδή, 2004, σσ. 6-7)

13 Έχοντας τη μορφή αρχείου που συμπεριλαμβάνει σκέψεις, ενέργειες, κατευθύνσεις προσωπικών

στόχων και μαθησιακών αναγκών (Abrami & Barrett, 2005˙ Κασιμάτη & Παπαγεωργίου, 2009˙ Regis,

2003), εντάσσεται στη μαθησιακή διαδικασία και αξιοποιείται από εκπαιδευτικούς, μαθητές και κάθε

ενδιαφερόμενο, παρέχοντας συνεχή ανατροφοδότηση και αξιολόγηση της διδασκαλίας και της

μάθησης (Alter & Spandel, 1992˙ Barrett, 2000˙ Galley, 2000˙ Graves, 1992).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 8

πρακτική ένα καινούριο εργαλείο, όπως το e-Portfolio14

, είναι δυνατό να συμβάλει

ολιστικά και αποφασιστικά στη διαδικασία της αυθεντικής μάθησης15

(authentic

learning) και αξιολόγησης (authentic assessment), τότε αντιλαμβανόμαστε πόσο

ωφελημένη μπορεί να είναι ολόκληρη η εκπαιδευτική κοινότητα από την εφαρμογή

του στην εκπαιδευτική διαδικασία (Κασιμάτη & Παπαγεωργίου, 2009˙

Κουλουμπαρίτση & Ματσαγγούρας, 2004, όπ. αναφ. στο Αγγελίδη & Μαυροειδή,

2004).

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορούν τα σύγχρονα σχολεία και οι ηγεσίες

τους, ως φορείς αλλαγών, να διαχειριστούν μια τέτοια καινοτομία;

2. Παρουσίαση της Αλλαγής/Καινοτομίας E-Portfolio Μαθητή

2.1. Είδος της Αλλαγής/Καινοτομίας

Η διαχείριση της αλλαγής εξαρτάται από το είδος της, δεδομένου ότι μια

αλλαγή/καινοτομία μπορεί να αποτελεί επιβολή, προσαρμογή, ανάπτυξη ή/και

δημιουργικότητα, (Fullan, 1992˙ Torrington & Weightman, 1989, όπ. αναφ. στο

Ιορδανίδης, 2006). Το e-Portfolio του μαθητή προτείνεται ως ιδέα από τη διεύθυνση

(top down) (McLaughlin, 1990) προς την εκπαιδευτική κοινότητα, που θα επιφέρει

διαρκή αλλαγή στο σχολείο (Burke, 2002). Ως εκπαιδευτικό και μαθησιακό εργαλείο

που παρεμβαίνει στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Curriculums) και τις

διδακτικές μεθόδους και εμπλέκει εκπαιδευτικούς και μαθητές ενεργά, αποτελεί

εκπαιδευτική/παιδαγωγική καινοτομία (Δακοπούλου κ. συν. 2008). Στο βαθμό που

14 Αποτελεί την ηλεκτρονική μορφή των portfolios (Barrett & Knezek, 2003). Ο ηλεκτρονικός

φάκελος/χαρτοφυλάκιο του μαθητή (e-Portfolio) είναι μια συλλογή από ψηφιοποιημένα στοιχεία

(έγγραφα, φωτογραφίες, βίντεο, παρουσιάσεις, αξιολογήσεις, μεθόδους, ικανότητες, σχόλια,

δραστηριότητες, στόχους) που εμπλουτίζονται και αποθηκεύονται ηλεκτρονικά, προκειμένου να

υποστηρίξουν ανά πάσα στιγμή το μαθησιακό προφίλ του μαθητή (Abrami & Barrett, 2005˙ Challis, 2005˙ Κασιμάτη & Παπαγεωργίου, 2009).

15 Η μάθηση που εστιάζει σε σημαντικά πραγματικά πλαίσια, στο αυθεντικό περιβάλλον της

καθημερινής ζωής και σχετίζεται με την αξιολόγηση, δεδομένου ότι η μάθηση οικοδομείται στα

αυθεντικά αυτά πλαίσια (Κασιμάτη, 2000).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 9

«επιβάλλεται» από τη διεύθυνση του σχολείου προς τους εκπαιδευτικούς και τους

μαθητές, αλλάζοντας τα δεδομένα στην οργάνωση του σχολείου, θα μπορούσε να

οριστεί και ως διοικητική/οργανωτική καινοτομία (Everard & Morris, 1999).

2.2. Χαρακτηριστικά Αλλαγής/Καινοτομίας

Βασικό χαρακτηριστικό της καινοτομίας e-Portfolio16

είναι ότι αποτελεί

σκόπιμη και συστηματική παρέμβαση17

, που αποφέρει σημαντικά οφέλη στους

εμπλεκόμενους, εντάσσεται στη μαθησιακή διαδικασία και ανταποκρίνεται στις

απαιτήσεις των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (Johnson & Louis, 1990).

Ειδικότερα, το e-Portfolio στην πραγματικότητα είναι ηλεκτρονικό σύστημα φακέλων

μέσω των οποίων συλλέγονται και οργανώνονται διαδικτυακά, με ορθολογικό18

και

πολυμορφικό/πολυτροπικό τρόπο, έργα/επιτεύγματα που χαράσσουν την πορεία του

μαθητή (Challis, 2005). Το e-Portfolio19

γνωστό διεθνώς, είναι ένα σύγχρονο,

ευέλικτο μέσο, με μεγάλη διάρκεια ζωής και δυνατότητες βελτίωσης

16 «Το e-Portfolio είναι μια σκόπιμη συγκέντρωση ψηφιακών αντικειμένων-ιδεών, στοιχείων, σκέψεων,

ανατροφοδοτήσεων κ.λπ., που παρουσιάζονται σε ένα επιλεγμένο ακροατήριο, ως ενδείξεις της

μαθησιακής πορείας ή/και των ικανοτήτων του μαθητή» (Sutherland & Powell, 2007, όπ. αναφ. στο

http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20140702233839/http://jisc.ac.uk/media/documents/publicat

ions/eportfoliooverviewv2web.pdf).

17 Υπάρχει πρόθεση για αλλαγή, αξιοποιεί νέες ιδέες και μεθόδους, αλλάζει τα προγράμματα σπουδών,

τη διδακτική μεθοδολογία, τις παιδαγωγικές σχέσεις, την οργάνωση και διοίκηση του σχολείου (Δακοπούλου, κ. συν. 2008, σ. 199).

18 Η καινοτομία e-Portfolio ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια δημιουργίας της:

«οργάνωση/προγραμματισμό, συλλογή υλικού, αντανάκλαση/απεικόνιση» (Φωτοπούλου, 2012, σ. 41

σχ.).

19 To Mahara αποτελεί ένα τέτοιο πρόγραμμα. Πηγή: https://mahara.org/.

Στην Ελλάδα, παρότι προβλέπεται φάκελος επιδόσεων και δραστηριοτήτων του μαθητή στο Λύκειο

από την κείμενη νομοθεσία και τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών, εναπόκειται στη διακριτική

ευχέρεια των διδασκόντων και του διευθυντή της σχολικής μονάδας να χρησιμοποιήσουν σύγχρονες

τεχνικές μάθησης και αξιολόγησης (ΟΕΠΕΚ, 2007). Στον Νόμο (2525/1997), γίνεται λόγος για

«τεχνικές» αξιολόγησης του μαθητή στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ενώ παραπέμπει σε Προεδρικό Διάταγμα να καθορίσει τον τρόπο και τη διαδικασία αξιολόγησης στο Λύκειο (άρθρο 1, παρ. 9). Έτσι,

στα άρθρα 7, 8 και 9 του Π.Δ. (60/2006) γίνεται λόγος «για συνθετικές δημιουργικές εργασίες και

φάκελο επιδόσεων και δραστηριοτήτων του μαθητή στο Λύκειο, στον οποίο καταχωρίζονται στοιχεία που

συμβάλλουν στη σφαιρικότερη εκπαιδευτική αξιολόγηση των μαθητών, τα οποία δεν προκύπτουν από

άλλες διαδικασίες αποτίμησης της επίδοσής τους» (άρθρο 9, παρ. 1).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 10

δεξιοτήτων20

(Γαλανού, 2007). Δεν είναι μια τυχαία συλλογή στοιχείων αλλά ένα

δυναμικό εργαλείο στα χέρια μαθητή και καθηγητή, που ενθαρρύνει τη συνεργασία

μεταξύ τους, αναπτύσσει την αναλυτική και κριτική/δημιουργική σκέψη και

αντανακλά την ανάπτυξή τους (Barrett, 2000). Η ηλεκτρονική αυτορυθμιζόμενη

μάθηση (Attwell, 2005˙ Kalz, 2005) έρχεται να φέρει άλλον αέρα στην εκπαίδευση

(Hefzallah, 2004), οδηγεί τους μαθητές στην ανακάλυψη της αυθεντικής γνώσης

(Κασιμάτη, 2000), στην κριτική/δημιουργική ικανότητα (Oliver & Trigwell, 2005),

στην πλούσια ανταλλαγή ιδεών, επικοινωνίας (Chung, 2005) και διασφάλισης

δεδομένων (Everard & Morris, 1999), στη διαρκή μάθηση (Smith & Tillema, 2003)

και στην επίτευξη μελλοντικών στόχων (Vavrus, 1990˙ Torrance, 1995).

3. Ανάλυση Συνθηκών και Καταγραφή Οργάνων Λήψης Απόφασης

Αναφορικά με την Εισαγωγή και Εφαρμογή της Αλλαγής/Καινοτομίας E-

Porfolio Μαθητή

3.1. Συνθήκες Εισαγωγής και Εφαρμογής της Αλλαγής/Καινοτομίας

Καμιά καινοτομία δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν γίνει κατανοητή σε

επίπεδο σχολικής μονάδας που αποτελεί τη βάση στην πυραμίδα του εκπαιδευτικού

συστήματος, σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση (Κουτούζης, 2008˙

Μαυρωγιώργος, χ.χ.). Ως «ανοικτό» σύστημα η σχολική μονάδα, αντανακλά τις

κοινωνικές, πολιτισμικές, οικονομικές και τεχνολογικές συνθήκες της εκάστοτε

κοινωνίας (Παπακωνσταντίνου, 2008). Οι συνθήκες αυτές στο πλαίσιο ενός

πολύπλοκου, (δομή, νομοθεσία, τεχνολογία), ανελαστικού, απαιτητικού και

ανταγωνιστικού, συγκεντρωτικού ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, ασκούν

ασφυκτικές πιέσεις, στο εσωτερικό περιβάλλον της, δημιουργώντας ένα σχετικά

αυτόνομο, γραφειοκρατικό, σύνθετο, ποικιλόμορφο, σχετικά ασταθές και διαρκώς

20 Γνωστικών, μεταγνωστικών, κοινωνικών, συναισθηματικών.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 11

μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Αθανασούλα-Ρέππα, 1999). Έτσι, τα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά που διαμορφώνονται στο εσωτερικό της εκπαιδευτικής μονάδας, δε

συμβαδίζουν με τις πιέσεις και απατήσεις για εκσυγχρονισμό21

του εξωτερικού

περιβάλλοντος (Αθανασούλα-Ρέππα, 1999˙ Παπακωνσταντίνου, 2008). Μια σειρά

από καθημερινά ζητήματα22

σε ένα ανταγωνιστικό και συγκρουσιακό περιβάλλον,

απαιτούν (Μαυρογιώργος, 2005˙ Πασιαρδής, 2004˙ Σαΐτης, 2005) καινοτόμες

παρεμβάσεις23

στη δομή και κουλτούρα του σχολείου, οι οποίες έρχονται συχνά να

αναχαιτίσουν τις προβληματικές που υπάρχουν, λειτουργώντας αμυντικά (Everard &

Morris 1999).

3.2. Όργανα Λήψης Απόφασης

Η αναγκαιότητα συντονισμού των σύνθετων εκπαιδευτικών μονάδων,

αυξάνεται όσο αυξάνεται η ρευστότητα και πολυπλοκότητά τους (Δακοπούλου κ.

συν. 2008˙ Μαυρογιώργος, χ.χ.). Η λήψη απόφασης μιας καινοτόμου παρέμβασης

αποτελεί συλλογική ευθύνη και συναντίληψη (Ν., 1566/1985˙ Υ.Α., 105657/2002˙

Υ.Α., 4094/Γ2/23613/6/1986), απαιτεί ενιαίο όραμα και στόχους, συνεργασία,

ανάδειξη και αξιοποίηση δυνατοτήτων με τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή όλων των

εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία (Αθανασούλα-Ρέππα κ. συν. 1999).

3.2.1. O Διευθυντής. Ο ρόλος του διευθυντή είναι διττός˙ αφενός εισάγει,

αναγνωρίζει και προωθεί την καινοτομική ιδέα κι αφετέρου εγγυάται την εφαρμογή

21 Συνεχής παραγωγή νέας γνώσης, αλματώδης πρόοδος νέας τεχνολογίας, νέες διδακτικές

προσεγγίσεις, εξελίξεις στην ψυχολογία και παιδαγωγική, πολιτικές/συνδικαλιστικές απατήσεις,

δημογραφικές αλλαγές, πολιτισμικές αξίες κ.ά.

22 Η έλλειψη υποδομών/πόρων, ο άκρατος ανταγωνισμός (σχολικών μονάδων, μαθητών,

εκπαιδευτικών), η χωροταξική κατανομή και η ετερογένεια μελών, η πολυμορφία αντικειμένων, οι

μορφωτικές απαιτήσεις που αναζητούν καλυφθούν με παραπαιδεία, η αδιαφορία, η επαγγελματική

ανασφάλεια/άγχος επαγγελματικής ανάπτυξης και οι παραβατικές συμπεριφορές/βία.

23 Σε μια σειρά από θέματα, όπως σχεδιασμός, προγραμματισμός και κατανομή του εκπαιδευτικού

έργου, ανάπτυξη και εμπλουτισμός αναλυτικών προγραμμάτων και μεθόδων διδασκαλίας,

επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξη των εκπαιδευτικών, καταγραφή, παρακολούθηση και αξιολόγηση

της εφαρμογής των εκπαιδευτικών αλλαγών και σύνδεση της εκπαιδευτικής μονάδας με την τοπική

κοινωνία (Smith & O’Day, 1990, όπ. αναφ. στο Μαυρογιώργος κ. συν. 2008, σσ. 139-141).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 12

της (Παπακωνσταντίνου, 2008). Καθίσταται έτσι, ως ηγέτης/manager και φορέας της

αλλαγής, ο σημαντικότερος αποφασιστικός παράγων λειτουργίας και

αποτελεσματικότητας της καινοτομίας, αξιοποιώντας τα περιθώρια αυτονομίας του

κατορθώνει να κάνει κοινωνούς και συνυπεύθυνους όλους τους εταίρους,

καθορίζοντας κοινούς στόχους, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη κουλτούρα του

σχολείου του και το προσωπικό του όραμα (Fullan, 1993˙ Κουτούζης, 2012˙

Χατζηπαναγιώτου, 2008).

3.2.2. Οι εκπαιδευτικοί. Η αλλαγή/καινοτομία εξαρτάται από τη στάση των

εκπαιδευτικών (Παπακωνσταντίνου, 2008). Οι εκπαιδευτικοί που δε συγκροτούν

ομοιογενή ομάδα/δύναμη, ουσιαστικά αιφνιδιάζονται μπροστά στις αλλαγές τις

οποίες καλούνται να εφαρμόσουν (Μαυρογιώργος, 2005). Ωστόσο, ο Σύλλογος

Διδασκόντων αποτελεί το κυρίαρχο όργανο λήψης αποφάσεων24

που σε συνδυασμό

με τη δημοκρατική/συνεργατική διοίκηση, εγγυάται το αποτέλεσμα της εφαρμογής

της καινοτομίας, εξασφαλίζοντας υψηλό βαθμό δέσμευσης/επαγγελματισμού,

βελτίωση της ποιότητας της απόφασης, ποιοτική εργασία και αποτελεσματικότητα

(Somech, 2010).

4. Ενεργοποίηση Εκπαιδευτικών και Αποτελεσματική Διαχείριση

Αντιστάσεων ή/και Συγκρούσεων

4.1. Σχεδιασμός Καινοτομίας - Μοντέλο Fullan

Ο σχεδιασμός αποτελεί βασικό στάδιο της διαδικασίας της αλλαγής, γιατί

επιδιώκει με τρόπο συστηματικό και συντονισμένο να ανιχνεύσει την επιτυχή ή

ανεπιτυχή εισαγωγή και εφαρμογή της (Bainbridge, 1996). Ο σχεδιασμός της

καινοτομίας e-Portfolio θα επιχειρηθεί στη βάση του μοντέλου διαχείρισης αλλαγής

24 στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας ασκώντας συμβουλευτικό, υποστηρικτικό/διευκολυντικό και

συλλογικό ρόλο, προτείνοντας βελτιώσεις/τροποποιήσεις, συμπληρώσεις αλλαγών σε συνεργασία με

τον διευθυντή, τους σχολικούς συμβούλους και άλλους φορείς, διαμορφώνοντας μια δυναμική

ισόρροπων ή αντίρροπων δυνάμεων, επηρεάζοντας τη δυναμική της ομάδας και το αποτέλεσμα της

απόφασης (Αθανασούλα-Ρέππα κ. συν. 2008).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 13

του Fullan (1993, 1991), το οποίο συνδυάζεται με το μοντέλο των Εverard και Morris

(1999) και τα στάδια/φάσεις δημιουργίας της e-Portfolio καινοτομίας, σε μια ολιστική

προσέγγιση (κουλτούρα, αξιοποίηση τεχνολογίας, δομή, ανθρώπινο δυναμικό)

διαχείρισης της αλλαγής με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στο

σχολικό οργανισμό (Πασιαρδής, 2004). Παράλληλα, θα εξασφαλιστεί η διαρκής

παρατήρηση και παρακολούθηση της καινοτομίας με τη συνεχή καταγραφή των

στοιχείων και δημιουργία δεικτών παρακολούθησης (Rubrics) της

αποτελεσματικότητάς της, ώστε έγκαιρα να γίνονται οι αναγκαίες τροποποιήσεις

(Παπακωνσταντίνου, 2008).

4.1.1. Εισαγωγή (initiation). Στη φάση αυτή, απαραίτητη είναι η

αποτίμηση25

της συγκεκριμένης πραγματικότητας. Μέσα από επικοινωνία

(Αθανασούλα-Ρέππα κ. συν. 1999), προκαταρκτικές συζητήσεις26

, εισηγήσεις,

ερωτηματολόγια θα καταγραφούν και εκτιμηθούν οι απόψεις/στάσεις στη

συγκεκριμένη αλλαγή, προκειμένου να ελεγχθούν, αφενός οι παράμετροι, τα στάδια

και η αναγκαιότητα υλοποίησής της (Valencia, 1990) κι αφετέρου, να ανιχνευθούν οι

προθέσεις και δυνατότητες/ικανότητες των εμπλεκομένων, προτού ληφθεί η σχετική

απόφαση εφαρμογής της (Ιορδανίδης, 2006, όπ. αναφ. στο Μπαγάκης, 2006).

4.1.1.1. Σκοπός/αναγκαιότητα. Η διεύθυνση προτείνει το e-Portfolio μαθητή,

αφενός ως απαίτηση στη μαθησιακή διαδικασία προκειμένου, να αξιοποιηθεί η

σύγχρονη τεχνολογία που διαθέτει το σχολείο και τα εργαλεία της και εναρμονιστούν

οι δράσεις εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων με τους στόχους των Αναλυτικών

Προγραμμάτων Σπουδών (Burke, 2002) κι αφετέρου ως εξωτερική απαίτηση στο

25 αναφορικά με το είδος, την πρόσβαση, την ποιότητα, τις ιδέες/στάσεις, το δυναμικό, τη δυνατότητα

συνεννόησης, τους διευκολυντικούς ή παρεμποδιστικούς παράγοντες, τον τύπο σχολείου, τους πόρους

(Παπακωνσταντίνου, 2008).

26

Διεύθυνσης και όλων των φορέων εκπαίδευσης (μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 14

πλαίσιο των σχεδίων δράσεις αυτό-αξιολόγησης της σχολικής μονάδας (MacBeath,

2005˙ Nevo, 2001˙ Peterson, 2000).

4.1.1.2. .Συγκρότηση ομάδας δράσης. Ακολούθως, συγκροτείται ομάδα

διαχείρισης της αλλαγής, υψηλής ετοιμότητας και ικανότητας (Denison, 1990˙ Hall,

1998), συναποτελούμενη από τη διεύθυνση, τους επιμορφωμένους στις νέες

τεχνολογίες εκπαιδευτικούς, τον υπεύθυνο πληροφορικής, τη Σύμβουλο

Παιδαγωγικής Ευθύνης, τους μαθητές που γνωρίζουν άριστα τις νέες τεχνολογίες και

εκπροσώπους γονέων με τις ίδιες δυνατότητες, προκειμένου να αναζητηθούν

μοντέλα, πόροι και καλές πρακτικές εφαρμογής της καινοτομίας e-Portfolio

(Ανθοπούλου, 1999, όπ. αναφ. στο Αθανασούλα-Ρέππα κ. συν. 1999˙ Εverard &

Morris, 1999).

4.1.2. Εφαρμογή (implantation). Στη φάση αυτή, η συντονιστική ομάδα

δοκιμάζεται σε ένα πολύπλοκο εσωτερικό και εξωτερικό πλαίσιο, στηριζόμενη σε

κοινές αξίες και οράματα (Sergiovanni & Starratt, 2007). Χαράσσει τη στρατηγική

της (ρόλοι, σαφές χρονοδιάγραμμα), αναζητά σκοπούς/στόχους, αναγκαιότατες,

μεθόδους/πρωτοβουλίες, εσωτερικές/εξωτερικές συμμαχίες και πόρους, πληροφορίες,

επιμορφώσεις, υπερβάσεις αντιστάσεων/συγκρούσεων (Everard & Morris, 1999˙

Fullan, 2001˙ Roettger, 2006). Παρέχεται απαιτούμενος χρόνος, κίνητρα στη βάση

του συστήματος αμοιβών, ευθυνών και εξουσιών (συνεχής και πολύπλευρη

υποστήριξη, μείωση φόρτου εργασίας, κάλυψη εξόδων). Στη συνέχεια, γίνεται

επεξεργασία πληροφοριών και καλών πρακτικών τύπου Mahara κ.ά. (Γαλανού, 2007,

σσ. 49-55). Επιλέγεται το e-Portfolio, με βάση τους σκοπούς που απαιτείται να

εξυπηρετηθούν από την εφαρμογή του, προετοιμάζεται η δημιουργία του και

αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες σχεδιασμού/προγραμματισμού των σταδίων του,

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 15

σύμφωνα με τα διάφορα μοντέλα27

, με χρήση διαφόρων λογισμικών που διατίθενται

στο διαδίκτυο για το σκοπό αυτό (Φωτοπούλου, 2010, σσ. 34-37 και 47). Τέλος,

παρουσιάζεται το τελικό λογισμικό του επιλεγέντος e-Portfolio προς αξιολόγηση

(Γαλανού, 2007, σσ. 56-114 και 115-141), σύμφωνα με την επόμενη φάση.

4.1.3. Εσωτερίκευση (institutionalization). Στη φάση αυτή, η καινοτομία

ενσωματώνεται ως έργο της σχολικής μονάδας που πρέπει να φέρει επιτυχώς σε

πέρας η ομάδα συντονισμού. Στο πλαίσιο αυτό, ολόκληρος ο οργανισμός

εναρμονίζεται στην επίτευξη του κοινού σκοπού. Καθ’ όλη τη διάρκεια της φάσης

αυτής, η καινοτομία και η στάση των εμπλεκομένων απέναντί της, αξιολογούνται

διαρκώς με παρατήρηση, συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια28

, στο πλαίσιο μιας

αναστοχαστικής και αναδραστικής διαδικασίας, αναφορικά με την ανίχνευση

αναγκών, χρησιμότητας μεθόδου και τυχόν αντιδράσεις, με σκοπό τη βελτίωση και

εδραίωση του νέου εγχειρήματος και την οικοδόμηση νέων γνώσεων για όλους

(Φωτοπούλου, 2010). Η τελική εφαρμογή e-Portfolio, αφού τύχει καθολικής

αποδοχής, προβάλλεται/δημοσιοποιείται στην ιστοσελίδα του σχολείου και μέσω

διαλέξεων, ημερίδων και δημοσιεύσεων, προκειμένου να ασκηθεί σε κριτική, αλλά

και να αναγνωριστεί ως επιτυχία, τονώνοντας το κύρος, την αυτοπεποίθηση και την

εμπιστοσύνη εκπαιδευτικών και σχολικού οργανισμού, διαμορφώνοντας νέες

δυναμικές συνεργασιών και εκπαιδευτικές πρακτικές (Sergiovanni & Starratt, 2007).

4.2. Αποτελεσματική Διαχείριση Φαινομένων Αντίστασης ή/και Συγκρούσεων

27 Η συντονιστική ομάδα θα επιλέξει το κατάλληλο μοντέλο e-Portfolio (Φωτοπούλου, 2012, σσ. 42-

43˙ Γαλανού, 2007, σσ. 36-41), ακολουθώντας συγκεκριμένα βήματα δημιουργίας του, αφού

προηγουμένως ακολουθηθούν βήματα προετοιμασίας της δημιουργίας, όπως «ορισμός σκοπού, κατανόησης, προετοιμασίας, συλλογής/ταξινόμησης/οργάνωσης, εφαρμογής, αναθεώρησης»,

προκειμένου να απαντηθούν σχετικά ερωτήματα (Φωτοπούλου, 2012, σσ. 34-37).

28 Ανάλογα ερωτηματολόγια στις Φωτοπούλου (2010, σ. 100) και Κουμιώτη (2006, σσ. 69 και 109-

113).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 16

Η διεύθυνση, κατά το σχεδιασμό της καινοτομίας, οφείλει να διαγνώσει τις

δυνάμεις αντίστασης, δεδομένου ότι είναι φυσικό και αναμενόμενο να υπάρχουν

αμφισβητήσεις, αντιπαραθέσεις ή/και διαμάχες, αφενός γιατί κάθε σχολική μονάδα

έχει την κουλτούρα, την ιστορία και τη δυναμική της κι αφετέρου γιατί ο σχολικός

πληθυσμός φέρει ανομοιογενή χαρακτηριστικά29

(Παπακωνσταντίνου, 2008). Το είδος

της αλλαγής, η άγνοια, η έλλειψη σχετικής επιμόρφωσης και πόρων, η δέσμευση, ο

εφησυχασμός, το ρίσκο και η ανασφάλεια αποτελούν σημαντικούς συγκρουσιακούς

παράγοντες (Duke, 2004).

Υπάρχουν αρκετά μοντέλα, τεχνικές και μυστικά αποτελεσματικής

διαχείρισης των συγκρούσεων σε έναν οργανισμό (Εverard & Morris, 1999˙ Fullan,

2008a˙ Hall & Hord, 2001). Στη βάση αυτή, θα επιχειρηθεί ανίχνευση με

ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις και συζητήσεις, σε όλες τις φάσεις, των αιτίων

άγχους, αγωνίας και αμφιβολιών των εμπλεκομένων ως προς την καινοτομία,

προκειμένου να χρησιμοποιηθούν κατάλληλοι ενισχυτικοί χειρισμοί απομάκρυνσής

τους (Fullan, 2001). Θα δοθεί έμφαση στην επιμόρφωση όλων και κυρίως όσων

αισθάνονται ότι μειονεκτούν, ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Η

επιμόρφωση και η επικοινωνία μπορεί να διατρέχει όλες τις φάσεις, να είναι συνεχής,

σταθερή, διαρκής, καθολική, ενδοσχολική και εξωσχολική, σε συνεργασία με

ειδικούς και άλλα σχολεία που εφαρμόζουν την καινοτομία (Ανθοπούλου κ. συν.

1999). Γενικά, η συνεχής ενημέρωση, υποστήριξη, ανάπτυξη, ποιότητα, διαφάνεια,

σαφήνεια σκοπών/στόχων, μείωση κινδύνων, παροχή κινήτρων, ανάληψη ευθυνών,

αποτελούν μυστικά οικοδόμησης κλίματος εμπιστοσύνης, επικοινωνίας, συνεργασίας

και συναισθηματικής αναγνώρισης, που αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά φαινόμενα

αντίστασης (Fullan, 2008a).

29 (ηλικία, γνώσεις, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 17

5. Η καινοτομία e-Portfolio - Μια Αναστοχαστική Προσέγγιση

Η υπέρβαση των εμποδίων και οι δυναμικές που αναπτύσσονται στο

εσωτερικό ενός οργανισμού, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της καινοτομίας,

αποτελούν πρόκληση αλλαγής με παράλληλη διατήρηση ταυτότητας, βασικής δομής

και κουλτούρας (Αθανασούλα-Ρέππα, 1999˙ Παπακωνσταντίνου, 2008).

Η εισαγωγή και εδραίωση του ηλεκτρονικού φακέλου (e-Portfolio) που

προτείνεται30

, εκτός από πρόκληση, είναι χρονοβόρα, πολύπλοκη και δύσκολη

διαδικασία (Γαλανού, 2007). Ο χρόνος που γίνεται εχθρός, όταν πρόκειται να

διαταραχτούν σταθερές (συναισθήματα, κεκτημένα) (Toffler, 1970, όπ. αναφ. στο

Ιορδανίδης, 2006), το κόστος που απαιτεί κινήσεις συνεργασίας κι ανεύρεσης πόρων,

αλλά το κυριότερο, η πιθανότητα να μην ενσωματωθεί ως διαδικασία διαρκούς

διδασκαλίας και αξιολόγησης, αλλά να λειτουργήσει αποσπασματικά, επιλεκτικά ή

διεκπεραιωτικά (Γεωργούσης, 1998, όπ. αναφ. στο Γαλανού, 2007), αποτελούν

παράγοντες που μόνο καλός σχεδιασμός/προγραμματισμός και κοινή δράση μπορεί

να μειώσει τις επιδράσεις τους (Παπακωνσταντίνου, 2008). Επιπλέον, η χρήση νέων

τεχνολογιών απαιτεί γνώση, διαρκή επιμόρφωση31

, χρήμα και προθυμία, τα οποία δεν

είναι εκ των προτέρων εξασφαλισμένα στη σημερινή συγκυρία. Άλλα προβλήματα,

30 Σε ένα αρκετά μεγάλο (350 μαθητών και 35 εκπαιδευτικών) Λύκειο των βορείων προαστίων της

Αθήνας, το οποίο διαθέτει υποδομή και πόρους να εισάγει την καινοτόμα ιδέα. (Σύλλογο Γονέων,

Δήμο). Ο Σύλλογος Διδασκόντων, κατά την πλειοψηφία του, είναι ανοικτός σε ιδέες και πρακτικές που

αναπτύσσουν το σχολείο και τους ίδιους, άλλωστε ανάλογες έχει προτείνει και εφαρμόζει, με ατομική

πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών του, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να δεχθούν αλλαγές, αφού

προσαρμόζονται εύκολα και σπεύδουν να επιμορφωθούν ακόμα και με εσωτερική επιμόρφωση. Ο

τρόπος διοίκησης είναι απόλυτα δημοκρατικός/συμμετοχικός με παρότρυνση και διευκόλυνση, όπου

απαιτείται. Οι νέοι εισερχόμενοι εκπαιδευτικοί τυγχάνουν θερμής υποδοχής από τους παλαιότερους, ώστε να εγκλιματίζονται γρήγορα και ομαλά. Γενικά, το σχολείο λειτουργεί συνεργατικά και σε φιλικό

κλίμα.

31 Η ενσωμάτωσή της νέας τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία συγκρούεται ακόμα με τις

παραδοσιακές μεθόδους και μοντέλα διδασκαλίας (Πασιαρδής, 2004).

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 18

που αναφέρονται ως μειονεκτήματα32

της μεθόδου (Κασιμάτη & Παπαγεωργίου,

2009˙ Γαλανού, 2007), μπορούν να καμφθούν μπροστά στη δύναμη του

ηλεκτρονικού μέσου και τη συνεργατική/διορθωτική διάθεση των προσώπων

(Μαυρογιώργος, χ.χ.˙ Παπακωνσταντίνου, 2008). Εν τέλει, η συνθετότητα της

καινοτομίας είναι που την κάνει δελεαστική, δεδομένου ότι σε εναρμόνιση με την

πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού οργανισμού, μπορεί να αποτελέσει μοχλό

ανανέωσης και ώθησής του, αναδιαμορφώνοντάς τον (Μαυρογιώργος, χ.χ.).

Σύνοψη

Η καινοτομία e-Portfolio προτείνεται ως παιδαγωγική πρωτοβουλία, από τη

διεύθυνση, στοχεύοντας στην αυθεντική μάθηση και αξιολόγηση στο πλαίσιο του

οργανισμού στη βάση ικανοποίησης των ιδιαίτερων αναγκών του (Fullan, 1991). Για

τη διαχείριση της επιλέχθηκε, το μοντέλο Fullan (1993, 1991), σε συνδυασμό με το

μοντέλο (Everard & Morris, 1999) και δραστηριότητες δημιουργίας του e-Portfolio,

προκειμένου να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία σχεδιασμού και

εφαρμογής του. Η διαχείριση της αλλαγής/καινοτομίας, ωστόσο, αποτελεί πολύπλοκο

και δύσκολο εγχείρημα, που απαιτεί ιδιαίτερη συστηματική και οργανωμένη

προσπάθεια από το σύνολο των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία, με

κυρίαρχο στη λήψη της απόφασης τον ρόλο της διεύθυνσης/ηγεσίας, (Ιορδανίδης,

2006˙ Παπακωνσταντίνου, 2008).

Εν κατακλείδι, το ζήτημα δεν είναι η συζήτηση, αναγνώριση και περιγραφή

της διαδικασίας μιας αλλαγής, αλλά η εφαρμογή της στην πράξη σε ένα αυθεντικό

περιβάλλον, στη βάση συνεξέτασης πολλών και σύνθετων παραγόντων (Πασιαρδής,

2004).

32 (διαφορετικά αξιολογικά κριτήρια, αξιοπιστία βαθμολογίας, αντιπροσωπευτικότητα και γνησιότητα

εργασιών, η τεχνοδομή/τεχνογνωσία, διασφάλιση προσωπικών δεδομένων, κατασκευαστικά και

εξοπλιστικά προβλήματα)

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 19

Βιβλιογραφικές Αναφορές/Πηγές

Ελληνόγλωσση

Αθανασούλα-Ρέππα, Α. (2008). Λήψη Αποφάσεων στο Χώρο της Εκπαίδευσης. Στο

Α. Αθανσούλα-Ρέππα, Α. Δακοπούλου, Μ. Κουτούζης, Γ. Μαυρογιώργος, &

Δ. Χαλκιώτης, Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων: Εκπαιδευτική Διοίκηση και

Πολιτική, τ. Α΄, 71-118. Πάτρα: Ε.Α.Π.

Αθανασούλα-Ρέππα, Α. (2008). Εκπαιδευτική διοίκηση και εκπαιδευτική

συμπεριφορά: η παιδαγωγική της διοίκησης της εκπαίδευσης. Αθήνα: Έλλην.

Αθανασούλα-Ρέππα, Α. (1999). Η επικοινωνία στον εκπαιδευτικό οργανισμό. Στο Α.

Αθανασούλα – Ρέππα, Σ.-Σ. Ανθοπούλου, Σ. Κατσουλάκης, & Γ.

Μαυρογιώργος, Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων: Διοίκηση Ανθρώπινου

Δυναμικού, τ. Β΄, σσ. 137-186. Πάτρα: Ε.Α.Π.

Ανθοπούλου, Σ.-Σ. (1999). Διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού. Στο Α. Αθανασούλα –

Ρέππα, Σ.-Σ. Ανθοπούλου, Σ. Κατσουλάκης, & Γ. Μαυρογιώργος, Διοίκηση

Εκπαιδευτικών Μονάδων: Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού, τ. Β΄, σσ. 17-92.

Πάτρα: Ε.Α.Π.

Γαλανού, Α. (2007). Ηλεκτρονικός φάκελος μαθητή ePortfolio. Πτυχιακή Εργασία.

Πανεπιστήμιο Πειραιά. Διαθέσιμο στο

http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/bitstream/unipi/2274/4/Galanou.pdf.

Γεωργούσης, Π. (1998). Η αξιολόγηση των μαθητών με βάση το φάκελο υλικού

(Portfolio Assessment-μια νέα τάση στην εκπαιδευτική αξιολόγηση). Αθήνα:

Δελφοί.

Δακοπούλου, Α. (2008). Εκπαιδευτική αλλαγή – μεταρρύθμιση - καινοτομία. Στο Α.

Αθανασούλα – Ρέππα, Α. Δακοπούλου, Μ. Κουτούζης, Γ. Μαυρογιώργος, &

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 20

Δ. Χαλκιώτης, Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων: Εκπαιδευτική Διοίκηση και

Πολιτική, τ. Α΄, σσ. 165-211. Πάτρα: Ε.Α.Π.

Ιορδανίδης, Γ. (2006). Διεύθυνση σχολείου και διαχείριση αλλαγής. στο Γ.

Μπαγάκης, (Επιμ.), Εκπαιδευτικές αλλαγές και η παρέμβαση του εκπαιδευτικού

και του σχολείου, σ. 90-97. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Κασιμάτη, Α. & Παπαγεωργίου, Θ. (2009). Αξιολόγηση σε υπολογιστικό

περιβάλλον-η περίπτωση e-Portfolio. Στο 5ο Συνέδριο ΤΠΕ στην Εκπαίδευση.

Σύρος.

Κασιμάτη, Α. (2000). Οι Νέες Τεχνολογίες ως μία δύναμη μετασχηματισμού στην

Εκπαίδευση. Πρακτικά 17ου

Πανελλήνιου συνεδρίου της Ελληνικής

Μαθηματικής Εταιρείας. Αθήνα.

Κουλουμπαρίτση, Α. & Ματσαγγούρας, Η. (2004). Φάκελος Εργασιών του Μαθητή

(Portfolio Assessment): Η Αυθεντική Αξιολόγηση στη Διαθεματική

Διδασκαλία. Στο Π.Α. Αγγελίδη & Γ.Γ. Μαυροειδή (Επιμ.), Εκπαιδευτικές

Καινοτομίες για το Σχολείο του Μέλλοντος, τ. Α΄. σσ.1-19. Αθήνα: Τυπωθήτω-

Γ. Δαρδανός.

Κουμιώτη, Μ. (2006). Οργανωσική αλλαγή και στάση των εργαζομένων. Πτυχιακή

Εργασία. Πανεπιστήμιο Πειραιά. Διαθέσιμο στο

http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/bitstream/unipi/1407/1/Koumioti.pdf.

Κουτούζης, Μ. (2012). Διοίκηση – Ηγεσία – Αποτελεσματικότητα: Αναζητώντας

πεδίο εφαρμογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στο Π.

Παπαδιαμαντάκη & Δ. Καρακατσάνη, (Επιμ.), Σύγχρονα ζητήματα

εκπαιδευτικής πολιτικής. Αναζητώντας το νέο σχολείο. Αθήνα: Επίκεντρο.

Κουτούζης, Μ. (2008). Αποτύπωση του τρόπου λειτουργίας των διοικητικών

υπηρεσιών της εκπαίδευσης. Αθήνα: Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 21

MacBeath, J. (2005). Αυτοαξιολόγηση: Ήρθε η ώρα για μια μεγάλη ιδέα. Στο: Γ.

Μπαγάκης (Επιμ.), Αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας: Από το έργο του Ιωσήφ

Σολομών στις σημερινές προσπάθειες στην Ελλάδα και αλλού, (Σ. Γεωργιάδου,

μτφρ.), σσ. 29-49. Αθήνα: Κλειδάριθμος. (Πρωτότυπη έκδοση 1991).

Μαυρογιώργος Γ. (2008). Η εκπαιδευτική μονάδα ως φορέας διαμόρφωσης και

άσκησης εκπαιδευτικής πολιτικής. Στο Α. Αθανασούλα–Ρέππα, Μ.

Κουτούζης, Γ. Μαυρογιώργος, Β. Νιτσόπουλος, & Δ. Χαλκιώτης. Διοίκηση

Εκπαιδευτικών Μονάδων: Εκπαιδευτική Διοίκηση και Πολιτική, τ. Α΄, σ. 119-

164. Πάτρα: Ε.Α.Π.

Μαυρογιώργος, Γ. (2005). Το σχολείο και ο εκπαιδευτικός: Μια σχέση ζωής και

σχετικής αυτονομίας. Στο Γ. Μπαγάκης (Επ. Εκδ.), Επιμόρφωση και

επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού, σ. 348-354. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Μαυρογιώργος, Γ. (χ.χ.). Καινοτομία και Εκπαιδευτική Πολιτική του Σχολείου. Στο

Περί Σχολικής Καινοτομίας. Ανακτήθηκε 28 Δεκεμβρίου από

http://www.innovation.edu.gr/?page_id=142. Πρόγραμμα για τη σχολική

καινοτομία.

Μαυρογιώργος, Γ. (1996). Σχέδιο Πρότασης για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Σύγχρονη Εκπαίδευση, (43), 83-88.

ΟΕΠΕΚ, (2007). Τήρηση Φακέλου Εργασιών του μαθητή-Αξιολόγηση. Αθήνα:

ΟΕΠΕΚ. Ανάκτηση από

http://www.oepek.gr/pdfs/meletes/oepek_meleth_12.pdf.

Παπακωνσταντίνου, Γ. (2008). Εισαγωγή καινοτομιών στην εκπαιδευτική μονάδα: ο

ρόλος του διευθυντή. Στο Οδηγός Επιμόρφωσης: Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

και Αγωγή, σσ.213-230. Θεσσαλονίκη: Π.Ι.- Α.Π.Θ.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 22

Πασιαρδής, Π. (2004). Εκπαιδευτική ηγεσία. Από την περίοδο της ευμενούς

αδιαφορίας στη σύγχρονη εποχή. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Πετρίδου, Ε. (2002). Διοίκηση Ποιότητας στην Εκπαίδευση. Διοικητική Ενημέρωση,

22, σ. 33-40.

Ρεκλείτης, Π. (2002). Η καινοτομία ως «κρίσιμη» διάσταση στην ανάπτυξη των

επιχειρήσεων. Διοικητική Ενημέρωση, τ. 23.

Σαΐτης, Χ. (2008). Οργάνωση και Διοίκηση Δομών Εκπαίδευσης. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Ανακτήθηκε 20 Οκτωβρίου 2014 από

http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/4781/1377.pdf.

Σαΐτης, Χ. (2007). Ο Διευθυντής στο Σύγχρονο Σχολείο: Από τη θεωρία στην πράξη. 3η

Εκδ. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Σαΐτης, Χ. (2005). Οργάνωση και Λειτουργία των Σχολικών Μονάδων. Αθήνα:

Αυτοέκδοση.

Τριλιανός, Θ.Α. (1997). Η κριτική σκέψη και η διδασκαλία της. Αθήνα: Τελέθριον.

Φωτοπούλου, Χ. (2012). Το ePortfolio ως εκπαιδευτικό εργαλείο στη Δευτεροβάθμια

Εκπαίδευση. Πτυχιακή Εργασία. Πανεπιστήμιο Πειραιά. Διαθέσιμο στο

http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/bitstream/unipi/5077/1/Photopoulou.pdf.

Χατζηπαναγιώτου, Π. (2008). Ο ρόλος της κουλτούρας της αποτελεσματικότητας του

σχολικού οργανισμού. Στο Οδηγός Επιμόρφωσης: Διαπολιτισμική Επιμόρφωση

και Αγωγή, σσ. 213-230. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ.

UNESCO, (1999). Εκπαίδευση: Ο θησαυρός που κρύβει μέσα της. Έκθεση της

Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Αθήνα: Gutenberg.

Vygotsky, L.S. (1997). Νους στην κοινωνία: η ανάπτυξη των ανώτερων ψυχολογικών

διαδικασιών. Αθήνα: Gutenberg.

Ξενόγλωσση

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 23

Abrami, P. C. & Barrett, H. (2005). Directions for research and development on

electronic Portfolios. Canadian Journal of Learning and Technology, 31 (3),

1-15.

Attwell, G. (2005): Recognising Learning: Educational and pedagogic issues in e-

Portfolios. Assessed 28 December 2014 from

https://www.google.com/search?q=Attwell%2C+G.+%282005%29%3A+Reco

gnising+Learning%3A+Educational+and+pedagogic+issues+in+e-

Portfolios&ie=utf-8&oe=utf-8.

Arter, J. & Spandel, V. (1992). NCME Instructional module: Using portfolios of

student work in Instruction and assessment. Educational Measurement: Issues

and practice, 11, (1), 36-44.

Bainbridge, C. (1996), Designing for change: A practical guide to business

transformation. Chichester: John Wiley & Sons Ltd.

Barrett, H. & Knezek, D. (2003). E-Portfolios Issues in ascendant accountability and

preserves teacher preparation. Paper presented at the American Education

Research, Association Conference. Chicago IL.

Barrett, H. (2000). Electronic teaching portfolios: Multimedia skills + portfolio

development = powerful professional development. Seattle, WA.: Society for

Information Technology and Teacher Education International Conference:

Proceedings of SITE 2000 (ERIC Document Reproduction Service NO ED

444514).

Bruner, J. (1997). The Culture of Education. Cambridge, MA: Harvard University

Press.

Burke, W.W. (2002). Organization change: Theory and practice. California: Sage

Publications.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 24

Bush, T. & Glover, D. (2003). School Leadership: Concepts & Evidence. Nottingham:

National College for School Leadership.

Bush, Τ. (1995). Theories of educational management, (2th Ed). London: Paul

Chapman Publishing.

Challis, D. (2005). Towards the mature e-Portfolio: Some implications for higher

education. Canadian Journal of Learning and Technology, 31,(3). Assessed 28

December 2014 from http://www.cjlt.ca/index.php/cjlt/article/view/93/87.

Chung, W.Y. (2005). To Automate Or Not To Automate, That Is The Question: A

Research Framework for the Integration of Computer-Based Training. In IS

Curricula, Sprouts: Working Papers on Information Environments Systems and

Organizations.

Denison, D. R. (1990). Co-corporate culture and organisational effectiveness.

London: John Wiley & Sons.

Duke, D.L. (2004). The challenges of education change. NY: Pearson.

Everard, K.B., Morris, G., & Wilson, I. (2004). Effective School Management (4th

Ed.). London: Chapman Pu.

Everard, K. B. & Morris, G. (1999). Αποτελεσματική Εκπαιδευτική Διοίκηση.(Δ.

Κίκιζας, μετφ.). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Fullan, M. (2008a). The six secrets of change. San Francisco: Jossey-Bass.

Fullan, M. (2001). The new meaning of educational change, (3rd

ed.). New York:

College Press.

Fullan, M. (2000). The Return of Large-Scale Reform. In Journal of Educational

Change, τόμος 1, pp. 5-28.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 25

Fullan, M. (1993). The Professional Teacher Why Teachers Must Become Change

Agents. In Educational Leadership, Vol. 50, No 6. Toronto: University of

Toronto. www.michaelfullan.ca.

Fullan, M. (1992). Successful School Improvement. Buckingham: Open University

Press.

Fullan, M. (1991). The Best Faculty of Education in the Country: A Fable. Submitted

to the Strategic Planning Committee. Faculty of Education, University of

Toronto.

Fullan, M. (1991). The new meaning of education change. London: Cassell.

Galley, S. (2000). Portfolio as mirror: Student and teacher learning reflected through

the standards. Language Arts, 78, (2), 121-127.

Gravas, D. H. (1992). Portfolios: Keep a good idea growing. In D. H. Gravas, & B.C.

Sunstein (Eds.), Portfolio portraits. Portsmouth NH: Heinemann Educational

Books, Inc.

Gros, F. (2001). L’ innovation scolaire. Paris: INRP.

Hafzallah, I. (2004). The New Educational Technologies and Learning, Empowering

Teachers to Teach and Students to Learn in the Information Age. Charles C.

Thomas Publisher LTD.

Hall, G. E., & Hord, S. M. (2001). Implementing Change: Patterns, Principles and

Potholes. Needham Heights: Ally and Bacon.

Hall, V. (1998). Strategic leadership in education: Becoming, being, doing. In D.

Middlewood, & J. Lumby (Eds). Strategic management in schools and

colleges, pp.133-147. London: Paul Chapman Publishing Ltd.

Hall, R. H. (1996). Organizations: Structures, Process and Outcomes (6th ed.). New

Jersey: Prentice Hall.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 26

Hargreaves, A. (1998). The emotional politics of teaching and teacher development:

With Implications for leadership. International Journal of Leadership in

Education, 1 (4), pp. 315-336.

Harris, A. (2004). Distributed leadership and school Ιimprovement/Leading or

Misleading, Educational Management Administration & Leadership, 32 (1),

11–24.

Javis, P. (1987). Adult Learning in the Social Context. London: Croom Helm.

Johnson, T. & Louis, D. (1990). Bringing It all Together: A Program for Literacy.

Portsmouth, NH: Heinemann Publications.

Kalz, M. (2005). Building Eclectic Personal Learning Landscapes with Open Source

Tools. Open Source for Education in Europe. Research & Practice –

Conference proceedings.

Kaput, J. J. (1998). Technology as a Transformative Force in Education: What Else Is

Needed to Make it Work? Paper for the NCTM 2000 Technology. Working

Group in May.

McLaughlin, M. W. (1990). The Rand change agent study revisited: Macro

perspectives and micro realities. Educational Researcher, 12, 11-16.

Nevo, D. (2001). School evaluation: Internal or external? Studies in Educational

Evaluation, 27, (2), 95-106.

Oliver, M. & Trigwell, K. (2005). Can “Blended Learning” Be Redeemed? E-

Learning Vol. 2, Number 1.

Peterson, D. K. (2000). Teacher Evaluation (2nd

Ed.). Thousands Oaks, CA: Corwin

Press.

Regis, (2003). Regis University Electronic Portfolio Project ePortfolio Basics.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 27

Roettger, C. (2006). Change From the Heart. The Journal for Quality and

Participation, 29 (2), 18-20.

Sergiovanni, T., & Starratt, R. (2007). Supervision: A Redefinition (8th ed.). New

York: McGraw- Hill. Retrieved December 28, 2014, from

http://www.rebeccawestburns.com/index.php?option=com_k2&view=item&id

=168:sergiovanni--starratt-sources-of-authority&Itemid=187.

Smith, K. & Tillema, H. (2003). Clarifying different types of portfolio use.

Assessment and Evaluation in Higher Education, 28, (6), 624-648.

Smith, M.S. & O’Day, J. (1990). Systemic school reform. In Journal of Education

Policy, Vol. 5, (5), pp. 233-267.

Somech, A. (2010). Participative Decision Making in Schools: A Mediating-

Moderating. Educational Administration Quarterly, 46, 174.

Sutherland, S. and Powell, A. (2007). CETIS – Centre for Educational Technology

Interoperability Standards. Retrieved December 28, 2014, from

http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20140702233839/http://www.jisc.ac.uk/me

dia/documents/publications/eportfoliooverviewv2web.pdf.

Toffler, A. (1970). Future Shock.. London : Pan.

Torrance, E.P. (1995). Way fly? A philosophy of creativity. Norwood NJ: Ablex.

Torrington, D. & Weightman, J. (1989). The Reality of School Management. Oxford:

Blackwell.

Yukl, G.A. (2002). Leadership in οrganizations, (5th Ed.). NJ: Prentice Hall.

Yukl, G.A. (1994). Leadership in οrganizations, 35th Ed.). Englewood Clifs, NJ:

Prentice Hall.

Valencia, S. (1990). A portfolio approach to classroom reading assess-ment: The

whys, whats and hows. The Reading Teacher, 1, 338-340.

Παρασκευή Ξένου-Στρούζα 28

Vavrus, L. (1990). Potting Portfolios to the rest. Instructor, 100, (1), 48-63.

Vygotsky, L.S. (1988). Thought and Language. Cambridge, Harvard University Press.

West-Burnham, J. (1999) Teaching in the school of the future. Education Today,

March, 49, 1, p. 21-24.

Wineburg, S. S. & Grossman, P. L. (Eds.) (2000). Interdisciplinary curriculum:

Challenges to implementation. New York: Teachers College Press.

Πηγές

Νόμος, 2525/1997. Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων του στην Τριτοβάθμια

Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις.

Εφημερίδα της Κυβέρνησης, (Φ.Ε.Κ. 188/23-09-1997, τ. Α΄). Άρθρο 1.

Νόμος, 1566/1985. Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας

εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις. Εφημερίδα της Κυβέρνησης, (Φ.Ε.Κ. 167/30-

09-1985, τ. Α΄), άρθρο 11.

Προεδρικό Διάταγμα, 60/2006. Αξιολόγηση των μαθητών του Ενιαίου Λυκείου.

Εφημερίδα της Κυβέρνησης, (Φ.Ε.Κ. 65, τ. Α΄/30-03-2006), άρθρα 7, 8 και 9.

Υπουργική Απόφαση, Φ.353.1./324/105657/Δ1/2002. Καθορισμός των ειδικότερων

καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών

υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, των διευθυντών

και υποδιευθυντών των σχολικών μονάδων και ΣΕΚ και των συλλόγων των

διδασκόντων. Εφημερίδα της Κυβέρνησης, (Φ.Ε.Κ. 1340/16-10-2002, τ. Β΄).

Υπουργική Απόφαση, 4094/Γ2/23613/6/1986. Κανονισμός λειτουργίας των

μαθητικών κοινοτήτων. Εφημερίδα της Κυβέρνησης. (Φ.Ε.Κ. 619, τ. Β΄/25-09-

1986).

Ιστογραφία

https://mahara.org/.