ZASADY POSTĘPOWANIA KLINICZNEGO

KLINIKA INTENSYWNEJ TERAPII I PATOLOGII NOWORODKA

SUM, GCZD KATOWICE

HIPERFENYLOALANINEMIA – MANUAL 2013

FENYLOALANINA (Phe)

• Aminokwas egzogenny - niezbędny

• Źródło: białka pokarmowe

• Prawidłowe stężenie Phe u dzieci – około 60 μmol (1 mg/dl)

• Hiperfenyloalaninemia – zwiększenie stężenia fenyloalaniny w surowicy (CS) >120 μmol (2 mg/dl)

FENYLOKETONURIA

• Wrodzony błąd metabolizmu, dziedziczenie monogenowe, AR, gen zlokalizowany na 12q22-24.1 (>700 mutacji)

• Częstość występowania: 1:7000 – 1:8000 (co 46 zdrowa osoba jest nosicielem zmutowanego genu) • rocznie w Polsce 60 noworodków, na Śląsku około 10

• Etiologia:• brak lub częściowy deficyt aktywności hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH)• blok metaboliczny przemiany fenyloalaniny (Phe) do tyrozyny (Tyr) (kofaktorem

reakcji jest tetrahydrobiopteryna (BH4) - kumulacja Phe)• defekt syntezy lub przemian biopteryn może również powodować

hiperfenyloalaninemię

BADANIE PRZESIEWOWE• Od 1986 w Polsce obligatoryjny test przesiewowy w okresie noworodkowym

• Materiał: • krew włośniczkowa lub żylna (w trudnych lub szczególnych sytuacjach

dopuszczalna jest również krew tętnicza) pobrana w 3 lub 4 dobie życia (po 48 godzinie życia). Jeśli nie ma szczególnych wskazań nie należy pobierać krwi później

• Drugą bibułę należy pobrać: U wszystkich dzieci z wagą urodzeniową < 1500 g – po ukończeniu 1 miesiąca życia lub

po osiągnięciu masy 1500 g U wszystkich dzieci po transfuzji wykonanej przed pobraniem pierwszej bibuły – nie

wcześniej niż po 10 dniach od transfuzji U dzieci, które były żywione pozajelitowo lub otrzymywały preparaty aminokwasowe –

nie wcześniej niż po 3 dniach od odstawienia preparatów Na prośbę Pracowni Przesiewowej zgodnie z indywidualnymi wytycznymi dla

konkretnego dzieckaUWAGA: wycofane zostało zalecenie ponownego pobrania krwi po antybiotyku.

BADANIE PRZESIEWOWE

• Technika: • nie dotykać krążków na bibule (!!!)• bibułę nasączyć od tyłu (od strony niezadrukowanej)• nie kropić 2 kropli w tym samym miejscu (możliwość zafałszowania

wyników)• krew musi przesiąknąć bibułę równomiernie, całkowicie oraz

przekroczyć granice krążka• Przy trudnościach z pobraniem lepiej pobrać 4 pełne krążki niż 6

źle nasączonych (szczegóły pobrania: „Instrukcja pobierania krwi na badanie przesiewowe noworodków” IMiDz – przesiew.imid.med.pl)

• Laboratorium Przesiewowe – Katowice, ul. Powstańców 31, tel. 32 603 25 72 lub 76

BADANIE PRZESIEWOWE - INTERPRETACJA TESTU

• Wyniki I testu < 6 mg/dl (360μmol) norma > 6 mg/dl (360μmol) → powtórka testu

• Wyniki II testu < 3 mg/dl (180μmol) → norma 3 – 6 mg/dl (180-360μmol) - zaburzenie łagodne – leczenie ambulatoryjne > 6 mg/dl (360μmol) → wezwanie do KITiPN GCZD

• Wynik podwyższony (fałszywie dodatni): wcześniaki (niedojrzałość enzymatyczna) niewydolność wątroby (sepsa)

FENYLOKETONURIA KLASYFIKACJA

• Fenyloketonuria klasyczna o ostrym przebiegu – Phe >1200 μmol (20mg/dl)

• Fenyloketonuria klasyczna o łagodnym przebiegu – Phe 600-1200 μmol (10-20mg/dl)

• Łagodna hiperfenyloalaninemia – Phe <600 μmol (<10mg/dl)

• Nietypowe postaci fenyloketonurii – ok. 2%(w tym niedobór BH4)

• Fenyloketonuria matczyna

ZGŁOSZENIE PACJENTA DO KITIPN

• Każdy pacjent z podwyższonym poziomem Phe zgłoszony przez Laboratorium Badań Przesiewowych musi być przyjęty najpóźniej na drugi dzień od zgłoszenia. Żaden inny ośrodek na Śląsku nie prowadzi diagnostyki i leczenia noworodków z hiperfenyloalaninemią.

• Wskazane jest aby przyjąć noworodka od razu z matką do pokoju (pokarm matki jest najlepszy dla noworodka z hiperfenyloalaninemią; od pierwszego dnia hospitalizacji rozpoczynamy edukację rodziny).

• Jeżeli aktualnie na oddziale nie ma wolnego pokoju należy matkę zakwaterować w bazie hotelowej szpitala.

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN (PRZYJĘCIE PACJENTA)

KREW

• aktywność reduktazy dihydrobiopterydynowej we krwi – krew pełna na bibułę do badań przesiewowych – 6 krążków, wysuszyć, zawinąć w folię aluminiową, zesłać do laboratorium SK6, gdzie próbka jest zamrażana – oznaczenie w IMiDZ, W-wa. Niezbędne jest wypełnienie druku „Zlecenie wykonania usługi”.

• fenyloalanina – bibuła 2 krążki – pobrać od dziecka i od obojga rodziców w dniu przyjęcia – oznaczenie w Laboratorium Przesiewowym, Katowice – (osoba odpowiedzialna za wysyłkę Pani Ewelina Rasikoń)

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN (PRZYJĘCIE PACJENTA)

MOCZ

• profil biopteryn w moczu

• Ze względu na światłoczułość biopteryn wszystkie pojemniki, worki i cewniki muszą być osłonięte folią aluminiową.

• Zbiórka moczu cewnikowanego 12–godzinna• do SZKLANEGO pojemnika osłoniętego dokładnie folią aluminiową,

który przechowujemy w lodówce w Laboratorium oddziałowym • pamiętać o profilaktyce p/bakteryjnej – Amoksycylina 10 mg/kg

p.o. w 1 dawce dobowej przez 3 dni

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN (PRZYJĘCIE PACJENTA)

MOCZZbiórka moczu: • Mocz z worka należy zlewać do pojemnika co 3 h. • Zebrany mocz dzielimy na 2 próbki po 30-50 ml. Obie próbki osłonięte dokładnie

przed światłem folią aluminiową zsyłamy do Laboratorium SK6 w SZKLANYCH pojemnikach, gdzie są zamrażane.

• 1 próbka - oznaczenie w IMiDZ, W-wa• 2 próbka pozostaje w laboratorium SK6 jako zabezpieczenie do czasu otrzymania

wyniku badania. Po otrzymaniu pisemnego wyniku profilu biopteryn zapasową próbkę można utylizować (telefon do Laboratorium).

• W czasie zbiórki moczu na profil biopteryn oraz w czasie testu obciążenia BH4 dziecko pozostaje na dotychczasowej diecie (z Phe). Niezbędne jest wypełnienie druku „zlecenie wykonania usługi”.

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN TEST OBCIĄŻENIA BH4

• Test rozpoczynamy natychmiast po zakończeniu 12-godzinnej zbiórki moczu (nie należy niepotrzebnie opóźniać czasu wprowadzenia diety niskofenyloalaninowej ale nie można podać BH4 w trakcie zbiórki moczu, wynik badania nie będzie możliwy do interpretacji)

• Nie jest celowe przeprowadzanie testu jeśli poziom Phe we krwi jest poniżej 6,6 mg%

• BH4 (lek KUVAN – tabl. 100 mg) znajduje się w apteczce pielęgniarki oddziałowej

• Przebieg testu: pobrać Phe przed podaniem BH4 (próbka 0)

podać doustnie rozcieńczone z wodą 20 mg BH4/kg mc (KUVAN) na 30 minut przed podaniem dziecku normalnego mleka (z Phe)

oznaczyć Phe 4, 8 i 24 godziny po podaniu BH4

próbki 1,2,3 – ważne bardzo dokładne oznaczenie bibułek !!! – data i godzina pobrania

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN TEST OBCIĄŻENIA BH4

Interpretacja testu:

• wynik uznaje się za dodatni jeśli uzyskamy spadek wyjściowego poziomu Phe ≥30 %

• Kuvan do leczenia możemy wprowadzić jedynie u pacjentów z potwierdzonym niedoborem BH4

• w przypadku uzyskania dodatniego wyniku testu konieczne jest jak najszybsze odebranie wyniku profilu biopteryn w moczu i aktywności reduktazy tetrahydrobiopterydynowej, a następnie konsultacja telefoniczna z dr Marią Nowacką, IMiDz Warszawa, tel. 22 3277121 lub 190 lub 236

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA W KITIPN

W trakcie hospitalizacji po uzyskaniu zgody rodziców pobieramy także badanie molekularne – probówka na EDTA – duża morfologia.

Należy wypełnić druki: „Deklaracja świadomej zgody na wykonanie molekularnych badań genetycznych” (http://nzoz.genomed.pl/nzoz/drukiiformularzenzoz/2.pdf) oraz „Kartę skierowania na badanie molekularne” (http://nzoz.genomed.pl/nzoz/drukiiformularzenzoz/7.pdf) a także zlecenie wykonania usługi.

Badanie jest wysyłane do NZOZ Genomed w Warszawie.Wysyłki odbywają się zawsze w środy!

WPROWADZENIE DIETY NISKOFENYLOALANINOWEJ

• Po zakończeniu testu wprowadzamy dietę ubogofenyloalaninową w oparciu o preparat bezfenyloalaninowy:

Milupa PKU 1 mix XP Analog LCP Phenylfree 1

• Czas, który upływa od chwili przyjęcia pacjenta do KITiPN do momentu wprowadzenia diety nie powinien przekroczyć 36-38 godzin

• Optymalny czas włączenia diety 7 – 10 doba życia

WPROWADZENIE DIETY NISKOFENYLOALANINOWEJ

KAŻDY PACJENT MA INNĄ TOLERANCJĘ Phe, W ZALEŻNOŚCI OD RESZTKOWEJ AKTYWNOŚCI PAH, DLATEGO DIETĘ DOBIERAMY METODĄ „PRÓB I BŁĘDÓW”

1. Maksymalny poziom Phe < 6 mg/dl - bez diety, obserwacja

2. Maksymalny poziom Phe 6-10 mg/dl - wprowadzamy 1 lub 2 porcje preparatu i codziennie monitorujemy poziom Phe

3. Maksymalny poziom Phe 10-20 mg/dl - ilość preparatu obliczamy w oparciu o zapotrzebowanie na białko

WPROWADZENIE DIETY NISKOFENYLOALANINOWEJ

4. Maksymalny poziom Phe >20 mg/dl

pierwsze 24 godziny - dieta oparta o preparat bezfenyloalaninowy plus PM lub dotychczas stosowana mieszanka mleczna z deficytową podażą Phe do 20 mg/kg/dobę

następnie w zależności od poziomu Phe we krwi: jeśli poziom Phe <20mg/dl - ilość preparatu obliczamy w oparciu o zapotrzebowanie na

białko jeśli poziom Phe >20 mg/dl utrzymujemy podaż deficytową 20 mg/kg/dobę

5. Maksymalny poziom Phe > 30 mg/dl pierwsze 24 godziny – dieta bezfenyloalaninowa (wyłącznie preparat) Następnie w zależności od poziomu Phe (patrz wyżej)

• Humana HA 1 Premium - 56 mg / 100 ml

• Humana HA1 PlusPremium - 57 mg / 100 ml

• Humana 1 Premium 50 mg / 100 ml

• Humana 1 Plus Premium - 47 mg / 100 ml

• Humana 1 - 55 mg / 100 ml

• Humana 1 Plus - 55 mg / 100 ml

• Humana 1 Premium RTF - 51 mg / 100 ml

• Humana HA 1 Premium RTF - 55 mg / 100 ml

• Humana SL - 81 mg / 100 ml

• Humana HN z prebiotykiem - 86 mg / 100 ml

• Enfamil P

• remium – 55 mg / 100 ml

• Enfamil O-lac – 69 mg / 100 ml

• Enfamil HA Digest 66 mg / 100 ml

• Enfamil Premium 1 AR – 83 mg / 100 ml

• Enfamil Premium 1 Nursetka – 56 mg/100 ml

• NAN Pro HA 1 – 59 mg/100 ml

• NAN Pro 1 – 69 mg/100 ml

• PreNan 1 – 96 mg/100 ml

• PreNan 1 płyn – 95 mg/100 ml

• NAN HA 1 płyn – 46 mg/100 ml

• PM zawiera 45 mg Phe w 100 ml

• Bebiko 1 – 53 mg / 100 ml

• Bebiko 1 RTF – 60,6 mg / 100 ml

• Bebiko HA 1 – 53 mg / 100 ml

• Bebilon 1 – 53 mg / 100 ml

• Bebilon 1 RTF – 60,6 mg / 100 ml

• Bebilon AR – 76 mg mg / 100 ml

• Bebilon BMF (saszetka) – 13,5 mg

• Bebilon HA 1 – 52 mg / 100 ml

• Bebilon HA RTF – 52,6 mg / 100 ml

• Bebilon Nenatal Premium – 110 mg / 100 ml

• Bebilon Nenatal Premium RTF – 114 mg / 100 ml

• Bebilon pepti 1 – 55 mg / 100 ml

• Bebilon pepti MCT – 63 mg / 100 ml

• Bebilon pepti RTF – 54 mg / 100 ml

• Bebilon Comfort – 47 mg / 100 ml

• HiPP BIO Combiotik - 66 mg / 100 ml

• HiPP HA Combiotik - 83 mg / 100 ml

• Nutramigen 1 – 86 mg / 100 ml

• Pregestimil Lipil w płynie – 110 mg / 100 ml

ZAWARTOŚĆ Phe W RÓŻNYCH MIESZANKACH MLECZNYCH

ŻYWIENIE

• Ostatecznie dzienną normę żywieniową ustala się w oparciu o trzy podstawowe czynniki:

Zapotrzebowanie na białko (w wieku 0-6 miesięcy 2,0 – 2,4 g/kg m.c./dobę; u wcześniaków, hypotrofików lub u dzieci z innymi dodatkowymi schorzeniami nawet

3-3,5 g/kg m.c./db)

Potrzeby energetyczne (ok. 110 kcal/kg m.c./dobę)

Indywidualną tolerancję fenyloalaniny (30-60 mg/kg m.c./dobę)

• 70-80% zapotrzebowania na białko ma być pokryte przez preparat bez Phe

• pozostałe 20% pokrywamy pokarmem kobiecym lub mieszanką mleczną

• Wszystkie preparaty przygotowujemy rozpuszczając 3 miarki proszku w 90 ml wody

ŻYWIENIE

PREPARAT Ilość białka w 100 ml (90 ml wody + 3 miarki preparatu)

Ilość kalorii w 100 ml

PKU-1-mix 1,3 g 102 kcal

XP Analog LCP 2,04 g 72 kcal

Phenyl Free 1 2,2 g 67,9

ŻYWIENIE• Najkorzystniej dla pacjenta jest wyliczoną dobową ilość preparatu podzielić na 8 porcji. Zaokrąglamy

ilość preparatu tak, aby można ją było podzielić przez 30 ml.

• Jeśli jest to trudne technicznie ze względu na objętość preparatu i proces rozpuszczania (1 miarka na 30 ml wody), możemy zmniejszyć dobową ilość porcji, ale nie więcej niż o 1 lub 2

• Podczas każdego karmienia podajemy najpierw preparat, a potem pokarm matki lub mieszankę mleczną modyfikowaną

• Dziecko, które zdradza objawy głodu a już spożyło dopuszczalną dobową ilość Phe z mleka matki lub mleka początkowego, może otrzymać dodatkowy posiłek bez fenyloalaniny w postaci preparatu PKU o standardowym rozcieńczeniu

• Najlepszy dla noworodka z fenyloketonurią jest pokarm matki, gdyż zawiera mniej Phe niż wszystkie mieszanki mleczne modyfikowane• Noworodka z fenyloketonurią można przystawiać do piersi, ale dopiero po nakarmieniu

odpowiednią porcją preparatu bezfenyloalaninowego• Konieczne jest ważenie pacjenta karmionego piersią przed i po karmieniu, celem obliczenia ilości

spożytej Phe

ŻYWIENIE

• Ocena stężenia Phe codziennie w dni robocze

• Stałe zlecenie pobierania krwi należy wpisać do tygodniowej karty pacjenta • 1 krążek na bibułę o godzinie 8 rano • jeżeli pacjent nie ma pobieranych innych badań poza Phe, badanie pobiera

pielęgniarka lub matka pod kontrolą personelu szpitalnego• Zalecane jest pobieranie próbki ok. 2 godzin po posiłku, najlepiej na czczo• Osoba odpowiedzialna za wysyłkę bibuły – Pani Ewelina Rasikoń

• Transport bibuły z laboratorium SK6 do Laboratorium Przesiewowego odbywa się ok. godziny 10

• Ok. godz. 12-13 można telefonicznie odebrać wyniki badań i wprowadzić odpowiednie modyfikacje w diecie• Nie powinno się odkładać wprowadzenia zmian w diecie na dzień następny (!)

ŻYWIENIE

• Celem leczenia dietetycznego jest utrzymanie stężenia Phe w granicach optymalnie 2-4 mg%, dopuszczalnie do 6 mg%

• Zbyt małe stężenie Phe (< 1 mg%) jest również niebezpieczne i objawia się utratą masy ciała, nadpobudliwością, drżeniami mięśniowymi, wzmożoną gotowością drgawkową. Należy natychmiast zwiększyć podaż Phe w diecie.

EDUKACJA RODZICÓW

• Jednym z głównych celów hospitalizacji dziecka z fenyloketonurią jest odpowiednia edukacja rodziców/opiekunów dziecka

• Od sposobu przekazania pierwszych informacji dotyczących choroby i opieki nad dzieckiem zależy stopień przestrzegania zaleceń lekarskich, a co za tym idzie dalszy rozwój dziecka

• Najważniejszym warunkiem powodzenia edukacji jest stała obecność matki na Oddziale – po uzyskaniu informacji z Laboratorium Przesiewowego o przekazaniu pacjenta należy zabezpieczyć miejsce dla matki w pokoju MiDz

• Najlepszym pokarmem poza preparatem bezfenyloalaninowym dla noworodka z fenyloketonurią jest pokarm matki. Należy udzielić matce pełnego wsparcia i doradztwa laktacyjnego. Należy dążyć do tego aby noworodek był przystawiany bezpośrednio do piersi.

EDUKACJA RODZICÓW

• Każdego dnia lekarz prowadzący powinien przedyskutować z rodzicami kolejne zagadnienie dotyczące choroby dziecka (patrz materiały edukacyjne dla rodziców) i sprawdzić czy zapamiętali poprzednie informacje

• W trzecim dniu hospitalizacji rozpoczynamy naukę pobierania krwi włośniczkowej przez matkę.

• Przynajmniej jeden rodzic/opiekun (optymalnie dwoje) w chwili wypisu dziecka do domu musi umieć pobrać próbkę krwi.

PRZYGOTOWANIE DO WYPISU

• Wypisujemy pacjenta do domu przy poziomach Phe poniżej 6 mg%

• Nie wolno wypisać dziecka do domu bez potwierdzenia wysłania i telefonicznego odebrania wyników z IMiDz (profil biopteryn, aktywność reduktazy): • Zakład Badań Przesiewowych, Pracownia Biochemii tel. 22 32 77 161

• W przypadku problemów z próbką moczu na profil biopteryn wysyłamy drugą, która została zabezpieczona w naszym laboratorium.

• W razie wątpliwości należy przeprowadzić konsultację• Dr K.Plutowska-Hoffmann • (po powiadomieniu LPZT) Dr Maria Nowacka IMiDz, Warszawa tel. (22)

3277121 lub 190 lub 236

PRZYGOTOWANIE DO WYPISUCHECKLIST:

BADANIA:

□ Aktywność reduktazy tetrahydrobiopterydynowej

□ Profil biopteryn w moczu

□ Test obciążenia BH4

□ Badanie genetyczne

RODZICE WIEDZĄ ŻE:

□ choroba jest autosomalna recesywna (ryzyko w każdej następnej ciąży)

□ istotą jest niedobór hydroksylazy fenyloalaniny

□ choroba jest nieuleczalna, wymaga diety przez całe życie

□ dobrze leczona rokuje prawidłowy rozwój

□ przynajmniej jedno z rodziców umie pobierać krew włośniczkową

□ znają zapotrzebowanie dziecka na białko, kalorie i fenyloalaninę i umieją obliczać składniki diety

□ prowadzą dzienniczek żywienia

□ mają w domu wagę do ważenia dziecka i produktów spożywczych

□ zamówili w swojej przydomowej aptece preparat PKU

KARTA SPRAWOZDAWCZA DO OGÓLNOKRAJOWEGO REJESTRU PKU

□ wysłana faksem

PRZYGOTOWANIE DO WYPISU

• Na ok. tydzień przed wypisem rodzice muszą zamówić w aptece preparat, którym dziecko jest żywione (czas oczekiwania na sprowadzenie z hurtowni do 7 dni)

• W dniu wypisu wydajemy rodzicom rozpoczętą na oddziale puszkę preparatu

• Przed wypisem należy powiadomić dr K. Jerzykiewicz-Dziubę i umówić wizytę (najlepiej w dniu wypisu) • Poradnia Chorób Metabolicznych dla Dzieci, Wojewódzki Zespół Ochrony Zdrowia

Matki, Dziecka i Młodzieży; Katowice, ul. Powstańców 31, tel. 32 6032559; 601266424• Poradnia jest czynna we wtorki, czwartki i piątki w godzinach 8-12

• Obowiązkiem lekarza prowadzącego jest wypełnienie i przesłanie faksem (32 603 25 76) karty sprawozdawczej do ogólnokrajowego rejestru PKU. Karta trafia do Kliniki wraz z pacjentem z Poradni Chorób Metabolicznych dla Dzieci.

PRZYGOTOWANIE DO WYPISU

• Powiadomić POZ / lekarza rodzinnego / pediatrę o wypisie dziecka z fenyloketonurią i konieczności pobierania Phe 1 x w tygodniu• Położna środowiskowa powinna być powiadomiona i pomóc w pierwszych

pobraniach• Rodzice samodzielnie wysyłają wysuszoną bibułę pocztą na adres: Pracownia

Badań Przesiewowych ul. Powstańców 31, 40-038 Katowice

• Konieczne jest skierowanie pacjenta na wizytę do Poradni Genetycznej (zalecenia w wypisie)

• Konieczne jest skierowanie pacjenta na wizytę w Poradni Patologii Noworodka 1 tydzień po wypisie

• Proces edukacji rodziny musi zostać zakończony. Musimy być pewni, że rodzice rozumieją istotę choroby i nie negują konieczności stosowania diety

PIŚMIENNICTWO:ANDERSON PJ, LEUZZIV. MOL GENET METAB. 2010; 99 SUPPL 1: S3-9 ANDERSON PJ, LEUZZIV. MOL GENET METAB. 2010; 99 SUPPL 1: S3-9APPLEGARTH DA, TOONE JR, LOWRY RB. INCIDENCE OF INBORN ERRORS OF METABOLISM IN BRITISH COLUMBIA 1969 – 1996 PEDIATRICS 2000;105(1):E10BIK – MULTANOWSKI M, PIETRZYK JJ. ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII MAGNETYCZNEGO REZONANSU JĄDROWEGO W CELU OCENY MÓZGOWEGO STĘŻENIA FENYLOALANINY U CHORYCH NA FENYLOKETONURIĘ. PEDIATR. POL. 2011; 86 (3): 250-253BLAU N, VAN SPRONSEN FJ, LEVY HL. PHENYLKETONURIA. LANCET 2010;376(9750):1417-27 CABALSKA B, NOWACZEWSKA I, NOWACKA M, SENDECKA E, SŁOWIK M, ZORSKA K. FENYLOKETONURIA - ROZPOZNAWANIE I LECZENIE POSTACI NIETYPOWYCH. PEDIATR. POL. 1999; 74 (4): 321-326DYNAMED [INTERNET]. IPSWICH (MA): EBSCO PUBLISHING. 1995 - .RECORD NO. 113862GAMBOL PJ. J PEDIATR NURS. 2007 APR;22(2):129-38 MATERNAL PHENYLKETONURIA SYNDROME AND CASE MANAGEMENT IMPLICATIONSGENEREVIEWS [INTERNET].GIŻEWSKA M. FENYLOKETONURIA: WYBRANE ASPEKTY GENETYCZNE I NASTĘPSTWA HIPERFENYLOALANINEMII. PEDIATR. POL. 2010; 85 (4): 419-421GRIMMER I, BERGER-JONES K, BÜHRER C, BRANDL U, OBLADEN M. LATE NEUROLOGICAL SEQUELAE OF NON HEMOLYTIC HYPERBILIRUBINEMIA OF HEALTHY TERM NEONATES. ACTA PÆDIATR 1999; 88: 661-3GULDBERG P, REY F, ZSCHOCKE J I WSP. A EUROPEAN MULTICENTER STUDY OF PHENYLALANINE HYDROXYLASE DEFICIENCY: CLASSIFICATION OF 105 MUTATIONS AND A GENERAL SYSTEM FOR GENOTYPE-BASED PREDICTION OF METABOLIC PHENOTYPE. AM J HUM GENET. 1998;63:71–9HANLEY WB. AM J MED. 2004 OCT 15;117(8):590-5 ADULT PHENYLKETONURIAHTTP://WWW.MAYOCLINIC.COM/HEALTH/PHENYLKETONURIA/DS00514INSTRUKCJA POBIERANIA KRWI NA BADANIA PRZESIEWOWE NOWORODKÓW AKTUALIZACJA Z DNIA 2.03.2010. INSTYTUT MATKI I DZIECKA, ZAKŁAD BADAŃ PRZESIEWOWYCHKAYAALP E, TREACY E, WATERS PJ, BYCK S, NOWACKI P, SCRIVER CR. HUMAN PHENYLALANINE HYDROXYLASE MUTATIONS AND HYPERPHENYLALANINEMIA PHENOTYPES: A METANALYSIS OF GENOTYPE-PHENOTYPE CORRELATIONS. AM J HUM GENET. 1997;61:1309–17: 9399896KAYAALP E, TREACY E, WATERS PJ, BYCK S, NOWACKI P, SCRIVER CR. HUMAN PHENYLALANINE HYDROXYLASE MUTATIONS AND HYPERPHENYLALANINEMIA PHENOTYPES: A METANALYSIS OF GENOTYPE-PHENOTYPE CORRELATIONS. AM J HUM GENET. 1997;61:1309–17KOSTECKA BARBARA. PKU NIEMOWLAKA. PORADNIK DLA RODZICÓW. MATERIAŁY WŁASNE AUTORKI.KWON C, FARRELL PM. THE MAGNITUDE AND CHALLENGE OF FALSE-POSITIVE NEWBORN SCREENING TEST RESULTS. ARCH PEDIATR ADOLESC MED. 2000;154:714-718LANGE A, CHMIELEWSKI D, NOWACKA M, DIDYCZ B, CHROBOT A, AMILKIEWICZ J, MIKOŁUĆ B, SCHNEIBERG B, STAROSTECKA E, FILIPOWICZ J, WÓJCICKA-BARTŁOMIEJCZYK IB, MILANOWSKI A. CZY CHORZY NA FENYLOKETONURIE SĄ ZAGROŻENI OSTEOPOROZĄ? STAN TKANKI KOSTNEJ U CHORYCH NA FENYLOKETONURIĘ W POLSCE. PEDIATR. POL. 2010; 85 (3): 207-215LENKE RR, LEVY HL N ENG J MED 1980;303(21):1202-8MANAGEMENT OF PKU 2004 A CONSENSUS DOCUMENT FOR THE DIAGNOSIS AND MANAGEMENT OF CHILDREN, ADOLESCENTS AND ADULTS WITH PHENYLKETONURIA THE NATIONAL SOCIETY FOR PHENYLKETONURIA (UNITED KINGDOM) LIMITEDMATERIAŁY SZKOLENIOWE Z KONFERENCJI NT. FENYLOKETONURII.MIKOŁUĆ B, MOTKOWSKI R, AMILKIEWICZ J, DIDYCZ B, GIŻEWSKA M, LANGE A, MILANOWSKI A, NOWACKA M, SCHNEIBERG B, STAROSTECKA E, WÓJCICKA-BARTŁOMIEJCZYK I, PIOTROWSKA-JASTRZĘBSKA J. OCENA REALIZACJI ZALECEŃ ŻYWIENIOWYCH ORAZ PROFILU LIPIDOWEGO W SUROWICY KRWI DZIECI CHORYCH NA FENYLOKETONURIĘ.PEDIATR. POL. 2009; 84 (3): 217-223PAGON RA, BIRD TD, DOLAN CR, ET AL., EDITORS. SEATTLE (WA): UNIVERSITY OF WASHINGTON, SEATTLE; BOOKSHELF ID: NBK1504 PMID: 20301677. PHENYLALANINE HYDROXYLASE DEFICIENCY.PAH DEFICIENCY. INCLUDES: HYPERPHENYLALANINEMIA (HPA), PHENYLKETONURIA (PKU), VARIANT PKU POUSTIE VJ, WILDGOOSE J. COCHRANE DATABASE SYST REV. 2010 JAN 20;(1):CD001304. DIETARY INTERVENTIONS FOR PHENYLKETONURIAPOUSTIE VJ, WILDGOOSE J. DIETARY INTERVENTIONS FOR PHENYLKETONURIA. COCHRANE DATABASE OF SYSTEMATIC REVIEWS 2010, ISSUE 1. ART. NO.: CD001304. DOI: 10.1002/14651858.CD001304.PUB2.RIVIERA I, LEANDRO P, LICHTER-KONECKI U I WSP. POPULATION GENETICS OF HYPERPHENYLALANINAEMIA RESULTING FROM PHENYLALANINE HYDROXYLASE DEFICIENCY IN PORTUGAL J MED. GENET 1998;35:301-304SCHWEITZER-KRANTZ S, BURGARD P. SURVEY OF NATIONAL GUIDELINES FOR THE TREATMENT OF PHENYLKETONURIA. EUR J PEDIATR 2000; 159 (SUPPL 2):S70-S73SENDECKA E, CABALSKA B. STANDARDY ROZPOZNAWANIA I LECZENIA FENYLOKETONURII. MED. WIEKU ROZW. 2001; 5 (1): 77-94SENDECKA E., CABALSKA B.: STANDARDY ROZPOZNAWANIA I LECZENIA FENYLOKETONURII. MED. WIEKU ROZWOJ., 2001; 1: 77-94STAROSTECKA E, LANGE A, LEWIŃSKI A. FENYLOKETONURIA - WRODZONA CHOROBA METABOLICZNA AKTUALNY STAN WIEDZY. KLIN. PEDIATR. 2011; 19(1): 4-7WAISBREN SE, HANLEY W, LEVY HL I WSP. OUTCOME AT AGE 4 YEARS N OFFSPRING OF WOMEN WITH MATERNAL PHENYLKETONURIA JAMA 2000;283(6):756-762WAISBREN SE, MAHON BE, SCHNELL RR I WSP. PREDICTORS OF INTELLIGENCE QUOTIENT AND INTELLIGENCE QUOTIENT CHANGE IN PERSONS TREATED FOR PHENYLKETONURIA EARLY IN LIFE. PEDIATRICS 1987;79:351-355WALTER JH, WHITE FJ, HALL SK I WSP. HOW PRACTICAL ARE RECOMMENDATIONS FOR DIETARY CONTROL IN PHENYLKETONURIA? LANCET 2002;360(9326):55-57

OPRACOWANIE:Kalina Plutowska-Hoffman Jolanta Wróblewska

DATA OPRACOWANIA:grudzień 2011

DATA OSTATNIEJ NOWELIZACJI: marzec 2013