√z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú -...

651
√z∆ ◊π± È≈È’ Á∂Ú ‹∆

Transcript of √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú -...

Page 1: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

√z∆ ◊π± È≈È’ Á∂Ú ‹∆

Page 2: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

gow ;fseko ;kX ;zrs ih nkg ih ƒ p/Bsh j? fe feogkeoe/ Ujh PoXkb{ J/; g[;se ƒ bt/ i' Grsh wkor s/ ub e/nekb g[oy dh T[gk;Bk eoBk ukjz[dk j? ns/ nekb g[oy ƒgkDk ukjz[dk j?. i' fe ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ihdk T[d/P ;h fe fJj nekb ftfdnk b'eK se gjz[u/. feogkeoe/ fJ; g[;se ƒ b? ik e/ xo ftu j'o feskpK Bkb oye/ fJ; g[;se dh p/ndph Bk ehsh ikt/.

XzBtkd

T[d/P

Page 3: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

3

Á√ ◊π± √≈«‘Ï≈È

Page 4: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

nksw d/P dhT[vkD

pkpk pbeko f;zx;zs nkPow JhPo;o,cfsjrVQ, gzirokJhnK

;zs wjkoki

oDihs f;zx ihfto~es

(gzirokJhnK tkb/)

Ç Ç

;fsr[o{ gq;kfdÅ

Page 5: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

shik n?vhPB L ;zB 2015 gqekPe L ;zs pkpk oDihs f;zx

u?ohN/pb NZo;Nfgzv L gzirokJhnK, fIbQk L ;zro{o

C

All rights reserved. No part of this books may be reproduced, stored in a retrievalsystem, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photo-copying recording or otherwise without prior written permission from the Publisher.

Aatam Desh di UdaanbyBaba Balkar Singh

Page 6: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

5

√z∆ ◊π± ◊Ø«ÏßÁ «√ßÿ ‹∆

Page 7: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

7

√ß ӑ≈≈‹ ’Ó «√ßÿ ‹∆ (‘ØÂ∆ ÓÁ≈È)

Page 8: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

9

√ß ӑ≈≈‹ ¡Âæ «√ßÿ ‹∆ (≈Û∑≈ √≈«‘Ï)

Page 9: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk
Page 10: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

sseok

;zd/P 13nksw d/P dh T[vkD : fJe ikD^gSkD 15G{fwek 21

gfjbk Gkr;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ihdk w[ZYbk ihtB 271H ftfdnkoEh ihtB 302H c"i ftu Gosh j'Dk 343H ;zs pkpk whjK f;zx ih d[nkok GftZytkDh 384H fgzv ftu bVehnK dk ;e{b pDtkT[Dk 385H gP{nK bJh gkDh dk gqpzX eoBk 436H eth ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ih 487H d;w/P fgsk d/ iBw fdB s/ 488H ;[B/j/ 529H eZu dhnK u{VhnK 5310H soi v'bh 5411H rhs 5512H rzb 56

d{ik Gkr;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ihLnfXnkswe ihtB dk nkozG 591H r[o{ xo dh ;/tk 69

Page 11: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

2H nzfwqs t/bk 703H ;zs fePB f;zx ih dh gq/oBk 784H ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ih pkgb/ ftZu 845H gzfvs e/tb fePB y[od tkb/ 886H ows/ ;kX{ Bkb G/AN 907H GkJh w[ezd f;zx dk nkT[Dk 918H wksk fgsk dk fwbD nkT[Dk 959H gqfjbkd f;zx dk nkT[Dk 9710H ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ih XpbkB ftZu 9811H Xhoi dh pyfPP 10112H ;kX{nK dh wZdd 10213H pkpk Bo?D f;zx ih 10414H fszB r[DK dk toskok 10515H p?yoh, wXwk, gok ns/ g;zsh dk frnkB 11316H wjkswk iVGoE dh ejkDh 11517H phph G[fgzdo e"o 12318H ;[b/wkB dk gq;zr 12419H XpbkB ;kfjp ftZu ;zs wjkoki oDihs f;zx

ftZoes ih dk d{i/ ehosBh d/ f;zxK Bkb Neokn 12820H ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ih dk

XpbkB SZv e/ ikDk 13021H okJ/e'N tkb/ dhtkB 14522H vzv"s eoe/ wKr/tkb ikDk 14723H c[jko/ tkbk gq;zr 15624H wkJh w;skBh dk pkgb/ nkT[Dk 16325H phph jopz; e"o dk nkT[Dk 16526H tfjzrh tkb/ pkp/ dk gq;zr 16627H o/o{ ;kfjp ikDk 16828H ;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes ih gziroKJhnK ftu 170

Page 12: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

29H pkgb/ Bro ftu ehosB 17330H w"V wzvh ftu dhtkB 17431H w[zpJh ikDk 17532H ;zs JhPo f;zx ih dk ;oho SZvDk 17733H gziroKJhnK dk n;EkB pDBk 18234H tZv/ wjkoki ih dh gfjbh po;h 18635H jz {o ;kfjp ikDk 19036H :{HghH ikDk 19237H ;zs wjkoki ih dk ;zrs dh tZy–tZy ;w/ˆ

gqhfynk b?Dk 19938H XpbkB ;kfjp ftu ofjzd/ j'J/ ;zs wjkoki

oDihs f;zx ftZoes ih d[nkok pI[orK dh ;/tk eoBk 19939H XpbkB ;kfjp ftZu bzro dh ;/tk eod/ ;w/ˆ dk tkfenk 20040H ;EkB gzirokJhnK ftZu jh fJZe ;/tkdko dk tkfenk 20041H pkpk w'jB d/ T[Zs/ e;"Nh brkT[Dk (gqhfynk b?Dk) 20142H ;zB 1986 ftZu oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih)

dk E'VQ/ fdBK bJh nkgD/ xo ƒ ikDk 20343H 23 nr;s 2002 ƒ wjkoki d[nkok ehs/ puB 20444H ;[yd/t f;zx (wkb wzsoh) 20545H ghbhGhs ikDk 20646H pkpk Bo?D f;zx dk ;oho fsnkrDk (9 iBtoh, 1981) 20847H ;zs fePB f;zx ih dk ;oho SZvDk (1 iBtoh, 1990) 21148H wBhbk ikDk 21449H fdZbh ikDk 21550H nwohek ikDk 21751H ;zs wjkoki ih dk fpwko j'Dk 22052H dkoihfbzr ikDk 22453H wks b'e ftZu ;zs wjkoki ih dk nkyoh ;wK 226

Page 13: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

Gkr shik;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ ftuko 2431H 03H12H2002 tkbk dhtkB 2662H wkB; d/jh Bz{ ihD dh iku 2783H nksw sZs ftZu ihtB 2864H eow 2915H T[gk;Bk (;fji wkor) 2936H gqfeosh dk ftfynkB 3067H d[Zy d/ ekoD wb ftyP/g s/ nktoB 3078H wb 3089H ftyP/g ns/ nktoB 30910H d[Zy dh Bftosh 31111H fXnkB ;kXBk 33512H gowkoE ns/ ;tkoE 33713H gq/wGrsh wkor 33914H frnkB wkor 35415H w?A s'A w/o/ dh :ksok 35616H ;zs wjkoki ih dk nkgD/ nkg ftZu jh w;s ofjDk

ns/ nkgDh ;wkXh ftZu jh bhB ofjDk 37017H iVQsk 38518H fJekrosk 38619H ;{ywsk 38620H ;BwkB 39221H sZs frnkB L pqjw frnkB 39222H sZs frnkB L tkV 40923H ;kXBk P[o{ 41624H ;oho dk ;tk;E 451

Page 14: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

Gkr u"Ek;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt 4591H PjhdK dk gqrN j'Dk 4602H bzro dk tXDk 4623H pkpk pbeko f;zx ih 4634H fw~m{ gzvs 4635H GkJh ;toB f;zx (b[fXnkDk tkb/) 4646H GkJh bkb f;zx 4647H GkJh tIho f;zx (:{HghH) 4668H wkJh i;tzs e"o 4699H GkJh p{Nk f;zx (:{HghH) 47210H GkJh fgnkok f;zx B{o wfjb tkb/ (ibzXo) 47311H e[mkbk fty/ gq/s nkswk dk Gbk 47512H ;'e/ bJh nodk; 47613H GkJh dbpho f;zx (:{HghH) 47714H GkJh r[ouoB f;zx T[Zg'eh tkb/ 48015H wkJh ;dk e"o 48616H ;zs wjkoki ih dk nkg b'Jh b?D ikDk 48617H wjkoki ih d/ g?o dk gdw 48718H GkJh jfozdo f;zx (:{HghH) 48819H GkJh sob'uB f;zx Bkrok 48820H iok e'mh fBPkB ;kfjp tkbh xNBk 48921H fgqz;hgb r[odhg f;zx (:{HghH) 49222H wk;No r[ofdnkb f;zx 49623H pkpk r[opuB f;zx 49624H GkJh byftzdo f;zx 49925H phph joihs e"o (:{HghH) 50126H pkpk eow f;zx (:{HghH) 50227H GkJh okw f;zx (:{HghH) 509

Page 15: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

28H GkJh PwP/o f;zx ;'Bz{ 50929H GkJh irw'jB Powk (fdZbh) 51230H phph e[bdhg e"o (:{HghH) 51431H w[ezd f;zx g[Zso rZik f;zx 51432H GkJh ;[oihs f;zx (:{HghH) 52033H GkJh e[bftzdo f;zx 52334H GkJh fgnkok f;zx 52335H GkJh wfjzdo f;zx 52536H GkJh gqhsw f;zx s/ GkJh ;o{g f;zx 52737H GkJh ;toB f;zx (gzikp) 52938H pkpk frnkB f;zx (:{HghH) 53139H 1984 dk fGnkBe ;wK 53240H GkJh e[bdhg f;zx 53541H GkJh eosko f;zx (:{HghH) 54042H GkJh fgnkok f;zx b'jNpZdh 54543H pkpk cfsj f;zx ih 54944H GkJh r[ow/b f;zx 55145H GkJh bhvo f;zx yzBk tkb/ 55146H GkJh wfjzdo gkb PKfvb: 55647H GkJh G[fgzdo f;zx (gfNnkbk) 55948H GkJh ;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx 56149H ;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx Bkb ;zs wjkoki ih d/

oki{ pkpk ih d/ ;zpzX ftZu j'J/ puB 56250H GkJh wBihs f;zx, Btfdnk, fPtBro, pkBrzi 56251H GkJh wbehs f;zx, pkBrzi 56252H GkJh ;[yd/t f;zx ShBk 56353H GkJh r[bkwh i[bkjk 56454H GkJh G[fgzdo f;zx (e?bfroh tkb/) d/

;zs wjkoki ih Bkb puB 565

Page 16: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

55H phph fpB"o tkbh rio"bk 56656H GkJh Bfozdo f;zx dwrVh 56657H ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih gfNnkb/ tkb/ 56758H GkJh ;odko bkG f;zx (fgzv wkXg[o) d/ xo

pZu/ r[ogqhs f;zx dk iBw 56859H GkJh ;[yd/t f;zx rozN (:{H ghH) 56860H GkJh wBfizdo f;zx Jh;h 57161H ;zs pkpk ;opihs f;zx ih 57162H 28 Btzpo 2002 57163H GkJh tfozdo f;zx dk; ftPƒ rkovB fd~bh tkb/ 57364H gow ji{o ;zs pkpk oDihs f;zx ih Bkb w[bkeks 57465H GkJh ;[oihs f;zx (y[od) 57866H GkJh dhdko f;zx p?A; 58167H T[Zso gqd/P dh ;zrs 58368H GkJh pbihs f;zx L (:{H ghH) 58469H r[od[nkok JhPo;o pkbg[o (byhwg[o) 58570H gzirokJhnK r[od[nkok ;kfjp 58571H BrhB/ s'A jfod[nko 58672H ;zB 1999 cotoh ;eohnk dhtkB (;fs;zr) 58873H 27, 28 d;zpo ;zB 2001 58874H GkJh i;tho f;zx (b'jNp~dh) 58975H GkJh irtzs f;zx (w'wBkpkd tkb/) 58976H phph gowihs e"o 59177H GkJh Pkw f;zx (fgzv y/Vh) 59278H GkJh w/io f;zx (\[od) feb/ tkb/ 59579H GkJh dbihs f;zx (prhnk) 60380H r[od[nkok ;kfjp ;zs nkPow JhPo ;o (gzirokJhnK)

dk tkfenkL (c"ih pjkdo f;zx) 60481H GkJh r[odhg f;zx 606

Page 17: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

12 nksw d/P dh T[vkD

82H gzirokJhnK ;EkB s/ “G'ok ;kfjp” pDkT[Dk 60783H ;odko r~iD f;zx (fgzv uhwk) d/ g[~so r[ow[~y f;zx d/ xo

;zs wjkoki ih dh feogk Bkb g[~so dk iBw b?Dk 60784H ;odko r[obkb f;zx bkbh (nwohek) 60985H phph fBob/g e"o 61186H phph wbehs e"o 61287H GkJh wjKtho Powk 614

Ppd 618

Page 18: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

13

√ß ӑ≈≈‹ «’ÙÈ «√ßÿ ‹∆

Page 19: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk
Page 20: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

15

Page 21: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

21

Page 22: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

17

Page 23: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

13

;zd/P

r[o{ fgnkoh ;kX ;zrs ih`tkfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

fit/A fe nkg ikDd/ jh j' fe gzikp d/ fJe fj~;/, wkbt/ ftu ;zsfposh d/ wjKg[oPK dh iB^ihtB ftu ftP/P Pw{bhns ojh j?. p/P~eT[j ;kX{ wjkswk fe;/ th Xow, iksh iK gozgok Bkb ;zpzXs oj/ j'Dgo T[BQK dk gqGkt fJ~e' fijk fojk j?. T[j gqGkt fJj ;h fe T[BQK B/fJ; fy~s/ ftu gqG{ gq/w dh i's irkT[D d/ Bkb^Bkb fJe ;[u~ihihtB^iku th iB ;kXkoB dh M'bh gkJh. fJ;/ soQK okVk ;kfjp dhXosh s/ ;zs pkpk JhPo f;zx ih wjkoki B/ nkg gqG{ gq/w ftu fG~ie/ x'o sg~f;nk ehsh ns/ ehosB ns/ Bkw^pkDh nfGnk; Bkbp/nzs ;zrsK ƒ r[o{ BkBe d/ xo Bkb i'fVnk. T[BQK B/ ekch ;wK fJ;;EkB (XpbkB) ofj e/ th sg~f;nk ehsh, Bkw^pkDh dk nfGnk;ehsk, eotkfJnk ns/ fJbke/ d/ b'eK ƒ fJ; ftP/P ihtB P?bh Bkbi'fVnk. T[BQK B/ e/tb nkg jh f;~y Xow d/ gquko dh fizw/tkoh BjhAfBGkJh pbfe fJ; we;d bJh ftP/P ;kX{nK dh fJe m'; iwks thg?dk ehsh fiBQK B/ T[BQK d[nkok do;kJ/ rJ/ okj ƒ nkg ihftnk ns/iB^;kXkoB bJh gq/oBk ;q's pD/. T[;/ iwks ft~u'A fJe pj[s jhwj~stg{oB Bkw j? ;zs pkpk oDihs f;zx ih fto~es dk. eJh ;kbT[BQK B/ XpbkB fty/ ofj e/ em'o sg~f;nk ehsh. T[BQK ƒ XpbkB;kfjp fty/ t~v/ wjkoki ih dh nrtkJh ftu sg~f;nk ns/ ;/tkeofdnK dk; B/ n~yhA d/fynk j?. pj[s jh f;oV Bkb T[BQK B/ t~v/wjkoki ih d/ jo puB ƒ fBGkfJnk. ;zs pkpk oDihs f;zx ihfto~es B/ t~v/ wjkoki ih dh Sso^SkfJnk ftu ofj e/ i'

;zd/P

Page 24: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

14 nksw d/P dh T[vkD

nkekb^ft~fdnk f;~yh ;h T[; ƒ n~r/ gj[zukT[D dh fizw/tkoh T[BQK B/nkgD/ wks b'e ftu ;oho d/ nkyoh dw s~e fBGkJh. T[ikV fN~fpnKftu ofj e/ jfoi; dhnK X[BK dh i' po;ks ;zs oDihs f;zx ih B/ehsh T[; dh c[jko n~i th T[; ;EkB s/ wfj;{; j[zdh j?. T[BQK s'Apknd T[BQK d/ ;G s'A fBeNtosh f;zx, pkpk pbeko f;zx ih T[BQK d/;EkB s/ ;P'fGs jB. T[BQK t~b'A ;zs pkpk oDihs f;zx ih d/ ihtB ns/f;~yh gquko pko/ fJj jEbh g[;se d/y e/ nfsnzs y[Ph j' ojh j?. w?ƒnk; j? fe fJj g[;se fi; T[d/P bJh fbyh rJh j? T[j io{o g{okj't/rk. fJ; g[;se ftu w"i{d ikDekoh Bk e/tb fto~es ih d/ ihtBpko/ jh o"PBh gkJ/rh pbfe gVQB^;[DB tkfbnK bJh r[ows dk fJefpjsohB gq/oBk ;q's th ;kfps j't/rh. w?A nkgD/ t~b'A ns/ XpbkB;kfjp dh ;wz{j ;zrs t~b'A pkpk pbeko f;zx ih ƒ fJ; T[Zdw bJhtXkJh fdzdk jK.

tkfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

pkpk jofizdo f;zxw[~y ;/tkdko

XpbkB ;kfjp;zs nkPow (okVk ;kfjp)

nksw d/P dh T[vkD

Page 25: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

19

Page 26: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

15

nksw d/P dh T[vkD L fJe ikD^gSkD

fjzd';skB dh ;oIwhB ƒ to j? fe fJj ;~u, j~e ns/ s~s ƒ;Ekgs eoB dh iZd'ifjd ƒ tkgofdnK j'fJnK nkgDhnK n~yK Bkbd/ydh ojh j?. T[j ;~u fJ; d/ fJfsjk; ftu jh w"i{d BjhA, pbfefJ; dh jtk, fw~Nh, gkDh ns/ g{ok u"frodk T[; dh rtkjh j?. fJ;d/ jo fy~s/ ftu ;kX{, ;zsK, wjkswktK B/ Grsh s/ T[; Grsh dh w;shdk i' ozr fybkfonk T[; dh y[Pp{ d/PK^ftd/PK ftu t~;d/ fjzd[;skBhnKd/ Bkb t~;dh j?. fJ; d/P dk jo fy~sk fe;/ Bk fe;/ wjkB nkswk d/ozr Bkb ;okp'o fojk j? ns/ j[D th T[j ozr T[;/ soQK jh w"i{d jB.T[Zsoh Gkos dh j'o th yk;hns ojh j? fe fjzd[;skB dk dotkIk j'Deoe/ fJ; ftu jo ozr Iok fInkdk jh fyfVnk j'fJnk BIo nkT[Adkj?. fJfsjk; rtkj j? fe ;dhnK s~e fJ; fj~;/ s/ pj[s ;ko/ jwbkto,XkVth, tgkoh, ftdtkB ns/ nB/eK fe;wK d/ b'e nkT[Ad/ iKd/ th oj/ns/ T[BQK ft~u'A e[M fJ~E/ g~e/ s"o s/ t~;d/ th oj/. fJ; ;ko/ eqw Bkbi' fJ; Xosh dh nkp'^jtk ftu n;o j'fJnk, T[j fJj ;h fe fJ~E/eJh soQK d/ Xow, Xkofwe wkBsktK ns/ ihtB P?bhnK gBgdhnKojhnK. t/d, Pk;so, g[okD, ;{chtkd ns/ nyho ftu f;~y Xow dkfJ; fy~s/ ftu ;Ekgs j'Dk fJ; dh nwhoh dh gSkD j?.

fgSb/ e'Jh ;kY/ e[ gzi ;" ;kb d/ eohp f;~y Xow B/ fJ; fy~s/ns/ yk; s"o s/ gzikp ƒ i' wkj"b pyfPnk T[j nkgD/ nkg ftuwknoe/ dk fJfsjk;e ;~u j?. r[o{ BkBe d/t ih d/ o{g ftu d[BhnKƒ fJe p/j~d T[Zu e'Nh dk nfXnkswe ns/ dkoPfBe fuzse d/D tkb/fJ; ftXkB B/ f;oc nkgDh :ksok r[o{nK s~e jh ;hfws BjhA o~yh.r[o{ ns/ f;~y d/ foPs/ ft~u'A f;~y d/ coIK ƒ gSkD e/ T[; s/ gfjokd/D tkb/ f;zxK dh rkEk T[; Ppd^;[os ns/ coI dh gSkD dh

nksw d/P dh T[vkD L fJe ikD^gSkD

Page 27: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

16 nksw d/P dh T[vkD

brkskosk j? i' r[o{ ih B/ P[o{ ehsh. id'A r[o{ r'fpzd f;zx ih t~b'A gzEdh okyh tk;s/ f;zxK s'A f;o wzr/ rJ/ sK GkJh dfJnk f;zx ih i' ;Gs'A gfjbK nkgD/ nehd/ dh rtkjh d/D bJh T[Zm/, T[j r[o{ r'fpzd f;zxih dh ;ogq;sh j/m e/tb fJe :'Xk jh BjhA pbfe fJe pqjwfrnkBhth ;Ekfgs j'J/. efjzd/ B/ fJe tkoh id'A GkJh ;'Gk f;zx B/ ;fsr[oKƒ p/Bsh ehsh fe, wjkoki ih nzfwqs dh dks fdT[ sK ;fsr[oK B/c[owkfJnk, GkJh n;K nkgDh g{oh r[o{^;~sk r[o{ gzE ƒ d/ fd~sh j?.n~r/ s'A gzE ;wo~E ns/ g{oB o{g ftu r[o{ j?. i' j[D gqtkB gzifgnkfonK gk;'A gzi u[bhnK rqfjD BjhA eo/rk T[j fBr[ok jh oj/rk.;' s[;hA GkJh dfJnk f;zx ih ƒ p/Bsh eo' T[jh s[jkƒ r[o{ tkbk pDke/ nksw frnkB ns/ Ppd ;[os dh ;'Mh gqdkB eoBr/. fJ; fg~S'AGkJh ;'Gk f;zx ih ;fsr[oK dh nkfrnk nB[;ko ns/ fBwo j' e/nzfwqs ns/ f;woB dh dks wzrD bJh GkJh dfJnk f;zx ih gk;rJ/. fJ; soQK r[o{ r'fpzd f;zx ih s'A gqkgs f;~fynk^dhfynk dh fJebzph bVh fJ; o;s/ th u~bdh j?. GkJh dfJnk f;zx s'A fJj gozgok;hBk p ;hBk n~r/ u~bdh j'Jh GkJh ;'Gk f;zx, GkJh ;'Gk f;zx s'A pkndpkpk ;kfjp f;zx ih p/dh T{Bk tkb/, T[BQK s'A pkd pkpk Gkr f;zx ihe[oh tkb/, T[BQK s'A pknd pkpk pho f;zx ih B"ozrkpkd tkb/, c/o pkpkwjkoki f;zx ih, pkpk okw f;zx ih fto~es B"ozrkpkd tkb/, pkpkeow f;zx ih j'sh wodkB tkb/, pkpk nso f;zx ih o/o{ ;kfjp tkb/ns/ ;zs JhPo f;zx ih okV/ tkfbnK s~e gj[zuh. r[o{ BkBe d/ xo ftufJj i' gozgok u~bh T[j n~i s~e th u~b ojh j?.

;zs JhPo f;zx ih s'A pknd fJj gozgok n~i fJ; fy~s/ d/t~y^t~y ;EkBK s/ r[owfs dk ozr fpy/o ojh j?. T[;/ fPqzybk ftu fJeBkw ;zs oDihs f;zx fto~es gziroKJhnK tkfbnK dk j?. ;zsoDihs f;zx ih fto~es fJe tXhnk ftfdnkoEh, fJe T[Zu e'Nh d/fybkVh, fJe nDE~e ;wki ;/te, fJe c"ih ns/ fJe pqjwfrnkBhj'J/ jB. gko; ;o{g ;zs JhPo f;zx ih okV/ tkfbnK B/ fJe ;XkoBg/Av{ bVe/ d/ ihtB ƒ pdb e/ fJzBK t~vk pDk fd~sk fe T[BQK Bkb ;zpzXs;EkB s/ b'e T[BQK Bkb i[V e/ XzB j' rJ/ jB. c"ih todh bkj e/ tidftu nkfJnk fJj ceho p'oh dk u'bk gk e/ fgzv d/ T[ikV ftu p?mk

nksw d/P dh T[vkD

Page 28: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

17

Ppd ftu ;[os iwk e/, ;z;koh pzXBK ƒ s'V e/ n?;k bhB j'fJnk fenkgD/ n;bh d/; ik gj[zfunk. fto~es ih B/ e/tb nkg jh nksfweT[vkohnK dk nkBzd BjhA fbnk pbfe nkgD/ fJbke/ ftu ofj e/nk;^gk; d/ fJbkfenK s'A P[o{ eo e/ d/; d/ pkjoh ;{fpnK ns/ ftd/;Ks~e T[; nkBzd dk whAj to;kfJnk. fto~es ih n?;h ;yPhns d/wkbe ;B fe pj[s t~vhnK r~bK ;fji ;[Gkn jh ;/teK d/ wBK s~egj[zudhnK eo fdzd/. jo t/b/ nkgD/ i[rfs dksk ;zs okV/ tkfbnK ƒfJzB/ gq/w Bkb :kd eoh iKd/ fe T[BQK d/ B?DK u'A trd/ Bho ƒ d/ye/ T[BQKd/ nzdo nkgD/ fgnko/ d/ gq/w dh fP~ds ;[DB tkbk GbhGKs wfj;{;eo ;edk ;h.

T[BQK d/ gqb'e rwB s'A pknd pkpk pbeko f;zx i' T[BQK d/ ;EkBs/ ;P'fGs jB T[BQK t~b'A fJj T[gokbk ehsk frnk fe ;zs wjkoki ihd/ ihtB Bkb ;zpzXs ;kok frnkB fJe g[;se o{g ftu ;zGkb e/ ;zrsd/ jtkb/ ehsk ikt/. feT[Afe ;zs wjkoki ih dh fJj fJ~Sk ;h fe i'e[M T[BQK ƒ ;zs wjkoki ih JhPo f;zx okV/ tkfbnK s'A fwfbnk T[;dk t~X s'A t~X bkG ;zrs ƒ j' ;e/. ;zs wjkoki ih dh feogk Bkb fJjekoi T[BQK d/ ikD s'A ibdh jh pknd P[o{ eo fbnk frnk ;h. T[BQKd/ fB~ih ns/ Xkofwe ihtB d/ fJfsjk; ƒ fJe~mk eoB dh e'fPPehsh rJh. j"bh^j"bh T[BQK d/ Bkb ;zpzXs ;w~roh fJe~so j[zdh ojh.;koh ;zrs i' T[BQK d/ okjhA Bkw^pkDh Bkb i[Vh j'Jh j?, ;kfonK B/ t~XuVQ e/ fJ; ekoi ftu :'rdkB gkfJnk. fi; fe;/ ƒ fizBh thikDekoh ;h T[j ;koh fJe~so eoe/ r[o{ xo gziroKJhnK gj[zudhehsh rJh. ;koh ;zrs d/ ;fj:'r Bkb T[j ikDekoh n~i fJ; g[;sed/ o{g ftu nkg ih d/ ;Bw[y j?. ;zrs dh ;[ftXk bJh fJ; g[;seƒ uko fj~f;nK ftu tzv fd~sk frnk j? fit/A fBwB fbfys j?l(1) ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es dk w[~Ybk ihtB(2) nfXnkswe ihtB(3) f;~yh gquko(4) ;zrs d/ nB[Gt

nksw d/P dh T[vkD L fJe ikD^gSkD

Page 29: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

18 nksw d/P dh T[vkD

fJBQK uko ftfPnK ƒ ftfGzB YzrK Bkb d~;D dh e'fPP ehsh rJhj? sK i' jo ifrnk;{ ƒ fJ; ft~u'A e[~M Bk e[~M Io{o gqkgs j' ikt/ i'fe T[;dk T[d/P j?.

fto~es ih d/ w[~Yb/ ihtB Bkb ;zpzXs ;kok w?No T[BQK d/ Bkb T[;t/b/ ofjzd/ ;kEhnK, gfotko d/ w?ApoK ns/ j'o ;zpzXhnK s'A fJe~soehsk frnk j? ns/ T[BQK d/ ;EkB gziroKJhnK s/ fpokiwkB pkpkpbeko f;zx ih t~b'A w[j~Jhnk ehsk frnk j?.

fi~E'A s~e ;zs wjkoki ih d/ nfXnkswe ihtB d/ nkozG dk;tkb j? T[j T[ZBk e[ fbfynk frnk j? fizBk dk; ƒ fbysh w;"d/ s'A;wM nkfJnk. fto~es ih d/ fIjB ftu fJj ;G fet/A s/ fe; o{gftu u~bdk fojk, fJ; pko/ fto~es ih nkg jh ikDd/ ;B. fto~esih d/ nfXnkswe ihtB ftu i' G{fwek ;zs JhPo f;zx ih okV/tkfbnK dh j? T[j nkgD/ nkg ftu fJe p/j~d y{p;{os d?th ;z:'r j?.fi; f;oV Bkb fto~es ih B/ sg~f;nk ehsh, fBwkDk j' e/ ;/tk ehshT[j fe;/ th ;kXkoB ftnesh ƒ gqGkfts ehs/ fpBK BjhA ofjzdh. fJeihtB fe; soQK spdhb j' e/ iB^;kXkoB bJh p/j~d g[ysk gq/oBk ;q'spDdk j?, fJj fJ; feskp d/ we;d ft~u'A b~fGnk ik ;edk j?. fJeT[Zu doi/ dk fybkVh, fJe c"ih, fJe ;wki ;/th, fJe eth, fet/AfJe p'oh dk u'bk gfjB e/ T[ikV fN~fpnK ft~u p?m e/ ;wkXh ;fE~s j'Ddk nkBzd b? ;edk j?, fJj fto~es ih d/ ihtB ft~u'A Gbh^GKs d/fynkik ;edk j?.

fJ; feskp dk w[~y gq:'iB j? fe t~v/ wjkoki ih (;zs JhPo f;zxih) okV/ tkfbnK dh Sso SkfJnk ftu ofj e/ e'Jh ihtB fet/Apdbdk j?. fet/A e'Jh ;kXkoB ftnesh nkgDh nkswe uow ;hwKƒ gqkgs j[zdk j?. fet/A e'Jh fJsBk o"PB j[zdk j? fe nkgD/ fg~S/ ;dkbJh o"PBh dk fJe nN[~N Gzvko S~v iKdk j? fe T[; d/ fg~S/ nkT[DtkbhnK n;hw ghVQhnK ƒ o;sk fdydk oj/. fJj ;G e[M fJ; feskpftu gkme ƒ th fd;/, fJ; dh e'fPP ehsh rJh j?. fJ; feskp ƒfbyD^fbytkT[D dk fJe fJj gq:'iB th j? fe fto~es ih B/ i' e[Mt~v/ wjkoki ih s'A gqkgs ehsk, T[; ƒ ihftnk, ;zrs ftu tzfvnkns/ ;zrs B/ T[;dk bkG T[mkfJnk, T[; ;ko/ e[M dk bkG T[BQK ƒ th

nksw d/P dh T[vkD

Page 30: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

19

j' ;e/ fiBQK ƒ T[j ;kok e[M f;~X/ s"o s/ gqkgs BjhA j' ;fenk, gofbysh o{g ftu Io{o fwb ;e/. fJ; wB'oE ƒ fXnkB ftu o~yd/ j'J/,;zrs ƒ i' e[M fto~es ih s'A gqkgs j'fJnk T[j nB[Gt th fJ; g[;sedk p/j~d ehwsh fj~;k jB. fJj nk; ehsh iKdh j? fe gkmeK ƒ gVQe/ fto~es ih dh n;bh ;{os ns/ ;hos dk nfj;k; bkIwh j't/rk.;zrs d/ nB[Gt fe;/ soQK th r[owfs pko/ e'Jh nfseEBh eoBk iKokVk ;kfjp dh gozgok ƒ fe;/ soQK th nzXftPtk;K Bkb i'VBk BjhAj? pbfe fJj f;~X eoBk j? fe ;z;ko dh e'Jh th efmBkJh, e'Jh thfpgsk ns/ e'Jh th skes ukj/ T[j fizB, G{s, gq/s jh feT[A Bk j't/ T[;ƒ gowkswk d/ Bkw ns/ pkDh dh ndG[~s skes Bkb ysw ehsk ik;edk j?. fJ; g[;se dk ;jh gq:'iB gowkswk dh Grsh t~b gq/oBkd/Dk j?. pkeh i' e[M th fJ; Bkb i[fVnk j? T[j ;kok e[M T[;/ bJhfJe ;kXB wkso j?.

fJ; feskp dk ;kok w?No pj[s ;koh ;zrs d/ ;fj:'r Bkbfsnko j'fJnk j?. nkgD/ nB[Gt ;/teK B/ iK sK nkg fbytkJ/ jB iKy[d fby e/ fd~s/ jB. i' fto~es ih d/ ftuko jB T[j ;zrs ftu T[BQKd/ ftfdnkoEh ;kXeK d[nkok fby e/ fd~s/ rJ/ jB. ;kX{ iBK t~b'Afbfys nfXnkswe gzX dh ;wroh T[BQK d/ wjkoki ih s'A gqkgsf;~fynk d/ nkXko s/ fBih sIofpnK ft~u'A fBebh j?. fJ; ;wrohftu T[BQK t~b'A gowkswk s~e gj[zuD d/ ;ko/ gqwkfDs o;fsnK dkfIeo th eo fd~sk frnk j?. fJj wkor fit/A, gq/wk Grsh wkor,;fji wkor ns/ frnkB wkor j?. wjkoki ih t~b'A frnkB wkor ƒpj[sh soihj BjhA fd~sh rJh ;h fJ; eoe/ fJj wkor s[bBk d/ sfjsjh do;kfJnk frnk j?. ;kXeK t~b'A j'o S'N/^S'N/ sohe/ th T[BQK d/fB~ih nB[GtK d/ nkXko s/ g/P ehs/ rJ/ jB. fit/A e'Jh gkme mhe;wM/ T[j nkgDh ;[ftXk w[skfpe T[; o;s/ ƒ ngDk ;edk j?. gojo wkor dk nkXko gq/w jh j'Dk ukjhdk j?, fJjh r[o{ BkBe d/t ihd/ xo dh f;~fynk dk fBu'V o; j? ns/ fe;/ th jkbks ftu GiB eod/j'J/ gqG{^gq/w dh v'oh j~E'A BjhA S~vDh, fJjh ;~u fJ; g[;se ftu;Ekgs eoB dh e'fPP ehsh rJh j?. pj[s ;ko/ ;kX{^;/teK B/ fJ;g[;se d/ fJ; ftP/P fj~;/ ƒ ;zg{oB eoB ftu :'rdkB gkfJnk j?.

nksw d/P dh T[vkD L fJe ikD^gSkD

Page 31: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

20 nksw d/P dh T[vkD

feT[Afe fJ; g[;se dk fpjsohB fj~;k ;zrs ftu ;kX{^iBK d/ fBihnB[Gt ns/ T[; ƒ ftnes eoB d/ ;fj:'r Bkb jh g{ok j' ;fenk j?.

fJ; g[;se ftu nkw p'b^ukb dh GkPk dk gq:'r eoB dh e'fPPehsh rJh j? sK fe iB^;kXkoB r[o{ xo d/ n;bh we;d ƒ nkgD/wkfXnw ftu ;wM e/ T[;dk bkG T[mk ;eD. i/ fe;/ fe;w dh e'Jhewh ofj rJh j't/ iK ;zrs ft~u'A fe;/ ƒ b~r/ fe T[BQK d/ nB[GtK ƒ ;jhsohe/ Bkb g/P BjhA ehsk frnk sK fJ; dh fizw/tkoh b?Ad/ j'J/ dk; dhp/Bsh j? fe nrb/ n?vhPB ftu T[j ;kohnK ;'XK eo bJhnK ikDrhnK.fi;^fi; Py; B/ fJ; g[;se Bkb ;zpzXs i' th ekoi ftu fe;/ thsoQK dk ;fj:'r ehsk j? T[BQK ;kfonK dk sfj fdb'A fJe tko fcoXzBtkd j?.

tkfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

nksw d/P dh T[vkD

Page 32: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

21

G{fwek

r[o{ fgnkoh ;kX ;zrs ih`tkfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

gow ;fseko :'r ;kX ;zrs ih` fit/A e'Jh fgSb/ iBwK dk ;zpzXj[zdk j? fe iBw d/D tkbk e'Jh j'o s/ gkbD tkbk e'Jh j'o. ftXkskdh ;ehw sK T[jh ikDdk j? go dk; d/ wkwb/ ftu i' j'fJnk T[; s'At~X uzrk j'o BjhA ;h j' ;edk . ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~estorh fJ~vh t~vh Py;hns dk; dk gkbD g'PD nkg eo/ fJj dk;bJh p/j~d ;[Gkrk ;z:'r j?. dk; ;zB T[Bh ;" u"ok;h, i{B ftu ;zsoDihs f;zx ih fto~es gk; nkfJnk ;h. T[; t/b/ dk; dh T[woseohpB n~m^B"A ;kbK dh ;h. wjkoki ih pkbg[o rJ/ j'J/ ;B. fJBQKd/ dhtkB ;[D/ s/ n?;h brB b~rh iK fJj ;wM bT[ fe fgSb/ iBwK d/ft~SV/ fwb rJ/ fe p; c/o fJBQK d/ jh j' e/ ofj rJ/. wjkoki ih d/Bkb jh xo pko fsnkr e/ gfjbK pkbg[o G'o/ s/ ns/ c/o fi~E/ wjkokiih iKd/ p~; Bkb^Bkb jh ofjzd/. gfjbK^gfjbK dk; dk pkb wB ;h,xo ns/ wksk fgsk dh fy~u th ed/^ed/ nkgD/ t~b ƒ MNek wkodh.w?A eJh tkoh c/o xo ub/ iKdk, go wjkoki ih dk gq/w fco tkg; fy~ufbnkT[Adk. fJ;/ soQK eJh tkoh j'fJnk. fJe fdB wjkoki ih B/fejk GkJh sµ{ pko^pko xo iKdk j?A s/ c/o tkg; nk iKdk j?A, s/o/g{opb/ b/y sK r[o{ xo Bkb jh i[V/ j'J/ B/, go sµ{ G~i^G~i e/ tkg; xoƒ w[Vdk j?A. fJe fdB wjkoki ih B/ wkJh iE/dkoBh, phph jwho e"oƒ fejk, wkJh ikj fJ; ƒ gzi fJPBkBk eok e/, u'bk g[nk e/ fbnk.fJ;/ soQK jh ehsk frnk. c/o wjkoki ih B/ dk; d/ w~E/ d/ ftuekonkgD/ ;~i/ j~E dk nzr{mk j/mK s'A T[Zgo t~b ƒ c/fonk. wkJh jwho e"o

G{fwek

Page 33: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

22 nksw d/P dh T[vkD

ƒ fejk n~i s'A GkJh sµ{ iE/dkoBh j?A, fJj ;G fynkb sµ{ o~yDk j?.wjkoki ih dh n?;h feogk j'Jh T[; s'A pknd xo dh :kd, wkskfgsk dh :kd p; fto~es ih d/ fgnko ftu jh f;wN e/ ofj rJh.wK pkg gqsh ed/ fynkb th BjhA ;h pDdk. T[; s'A pknd xo ftuftnkj th j'J/ go T[ZE/ ikD dk wB jh BjhA j'fJnk. T[j dk; d/ wKns/ fgsk d'B' jh ;B. ed/ T[BQK nkgDh Sso SkfJnk ftu ofjzfdnKdk; ƒ fJj ewh wfj;{; jh BjhA ;h j'D fd~sh. T[BQK d/ fgnko ft~u'AwK dh wwsk dh mzvh SK th wkDh j? ns/ fgsk t~b'A g[~so ƒ fMVe e/f;~X/ okj/ gkT[D dk o'jp th d/fynk j?.

dk; d/ Bkb jh fto~es ih gk; j'o ;kX{ iB th ofjzd/ ;B. T[BQKd/ gq/w ftu go'J/ j'J/ n;hA j"bh^j"bh gb e/ t~v/ j[zd/ rJ/ ns/ Bkb^BkbfJBQK s'A r[o wfo:kdk d/ G/d th f;~yd/ oj/. dk; ƒ S'N/ j[zd/ s'A jh Bkwf;woB dh i' ohsh nkg ih d/ okjhA d/yD ns/ f;~yD ƒ fwbh T[jh n~ifJ; ihtB dk nkXko j?. T[BQK d/ Bkb ofj e/ Bkw GiB dk i' ozr dk;B/ d/fynk ns/ wkfDnk T[j jw/PK gq/oBk ;q's pD e/ dk; d/ Bkb fojkj? ns/ oj/rk. fto~es ih Bkb ;zpzXs pj[s ;kohnK j?okBhiBexNBktK jB i' dk; B/ pugB s'A tkgodhnK j'JhnK d/yhnK jB. goT[j ed/ th nkgDk nkg BjhA ;h iskT[Ad/. fJ; eoe/ T[BQK dhnKowIK T[jh ikDd/ jB. T[BQK Bkb ;zpzXs e[M n?;/ r[~M/ G/d jB i' PkfJddk; s'A T[; soQK Bkb d~;/ th Bk ikD fi; soQK T[j tkgo/. fto~es ihwjkoki d/ ;o{g t~b id'A th fXnkB nkT[Adk j? sK t?okr ns/ fsnkrdh fJe Pky;ks w{os dk; d/ ;kjwD/ nkT[Adh j?. T[BQK d/ ihtB ƒ ;~uns/ ;~[u ftu go'J/ j'J/ dk; B/ p/j~d B/fVT[A d/fynk ns/ T[; s'A fwbhgq/oBk ;zGkbD dh e'fPP ehsh j?. Bkw GiB ftu T[j n?;/ bhB j'J/ofjzd/ ;B fe pj[sh tkoh T[BQK ƒ uoB cV e/ fjbk e/ T[mkT[Dk g?Adk;h. p/P~e T[j fe;/ fe;w dh eokwks eoB ftu ftPtk; BjhA ;Bo~yd/ go ;[s/^f;~X eJh e[M n?;k tkgo iKdk ;h fe n;hA i' b'e r[o{xo gziroKJhnK iK pkbg[o ;EkB s/ T[BQK Bkb j[zd/ sK j?okB ofjiKd/. go id'A n;hA iK e'Jh th j'o fJ; pko/ g[~Sdk sK efj fdzd/,“GkJh` fJj r[o{ BkBe dk xo j?, fJ~E/ ;kok e[M gowkswk d/ GiBBkb jh f;~X j' iKdk j?, eoB eokT[D tkbk sK T[j nkg jh j?, p;

nksw d/P dh T[vkD

Page 34: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

23

nkgDh feogk ƒ d[fBnkth o{g ftu gqrN eoB bJh T[j nkgfDnKƒ ;kXB pDk b?Adk j?”. dk; B/ ;G e[M pj[s B/fVT[A ofj e/ n~yhAd/fynk j? fe i' th wkJh GkJh d[yh j' e/ nkT[Adk ns/ p/Bsh eodk sKpV/ gq/w ns/ moQzw/ Bkb T[; dh r~b ;[Dd/ ns/ efjzd/, “e'Jh BjhAGkJh` GiB eo', r[o{ BkBe d/ xo ftu ;G e[M j?, nkg/ jh T[j mheeo/rk”. j[zdk th fJ;/ soQK ;h fe T[; dk ;G e[M mhe j' iKdk, gonkg ih ed/ th nkgD/ nkg ƒ BjhA ;B iskT[Ad/ fe fJ; ƒ iK T[;ƒ w?A mhe ehsk j?. pbfe efjzd/, “GkJh d/y' Bkw dh fJjh Pesh j[zdhj?, r[o{ BkBe d/ xo e'Jh xkNk BjhA”. i/ e'Jh Bkw o;hnk, gq/w dhfgnk; tkbk nk e/ Bkw f;woB dh dks bJh p/Bsh eodk sK pj[s jhy[P j[zd/ ns/ efjzd/, “d/y oki{` fJ; soQK d/ b'e ;[jkrDK j[zd/ jB i'nkgD/ gsh gow/Po dh sbkP ftu ;kX{nK e'b nkT[Ad/ jB”. BkwGiB bJh p/Bsh eoB tkfbnK s/ T[BQK dh ftP/P y[Ph pDh ofjzdh ;h.

T[BQK d/ ;oho S~vD s'A pknd dk; ƒ fynkb nkfJnk fe n?;/Bkwh, fsnkrh s/ pqjw frnkBh wjKg[oP d/ ihtB s'A e/tb T[BQK d/ B/V/j' e/ ftuo/ b'eK ƒ jh BjhA pbfe jo T[; ftnesh ƒ bkG gj[zuDkukjhdk j? i' Bkw^pkDh okjhA r[o{ xo Bkb i[fVnk j'fJnk j?. fJ;we;d bJh T[BQK Bkb ;zpzXs ;wroh fJe~so eoB dh e'fPP P[o{j'Jh. T[BQK Bkb i[Vh ;zrs s'A, T[BQK d/ fgzv u'A’, T[BQK d/ g[okD/ pugBd/ fw~soK s'A ikDekoh fJe~so ehsh rJh. wjkoki ih d/ Bkb ;zpzXs;EkBK, ftneshnK ns/ wjKg[oPK s'A ikDekoh b? e/ fJj T[Zdw eoBdh e'fPP ehsh rJh j?. p/P~e fJ; ekoi ƒ f;o/ ukVQB bJh pj[sfe;w dhnK fd~esK nkJhnK go T[; d?th Pesh dh feogk Bkb n~ifJj ekoi ;zg{oB j'fJnk j?. fJ; ikDekoh ƒ t~y^t~y GkPktK ftuSgtkT[D dk th fJjh wB'oE j? fe fto~es ih B/ nkg ;zs wjkoki ihJhPo f;zx okV/ tkfbnK d/ uoBK ftu ofj e/ i' nekb^ft~fdnk gqkgsehsh T[; dk bkG t~X s'A t~X ;zrs s~e gj[zu ;e/. GkPk dk pzXB fJ;ftu Bk nkt/. nk; j? fe fJj g[;se fto~es ih d/ ihtB ns/nfXnkswe T[d/P pko/ Gog{o o"PBh dk ;q's ;kps j't/rh. fiBQKftneshnK, ;z;EktK ns/ ;zrs ft~u'A fi;^fi; wkJh GkJh B/ fJ;ekoi ftu fe;/ fe;w dk th :'rdkB gkfJnk j?, dk; T[BQK ;kfonK

G{fwek

Page 35: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

24 nksw d/P dh T[vkD

dk sfj fdb'A XzBtkdh j?. ;koh ;kX–;zrs tb'A vkH ofizdo e"o o'jhdk pj[s–pj[s XzBtkd fiBQK B/ fto~es ih d/ ;ko/ ihtB d/ ;ko ƒ ;w{zj;kX–;zrs se gj[zukT[D dh nfjw G{fwek fBGkJh.r[o{ BkBe d/t ihfeogk eoB.

tfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

pkpk pbeko f;zxw[~y ;/tkdko

;zs nkPow JhPo ;ocfsjrVQ gziroKJhnK

nksw d/P dh T[vkD

Page 36: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

23

Page 37: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

22

Page 38: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

24

Page 39: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

25

Gkr gfjbk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih

dk w[~Ybk ihtB

Page 40: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

26 nksw d/P dh T[vkD

Page 41: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

27

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dkw[~Ybk ihtB

fonk;s wkb/oe'Nbk dk fgzv cfsjrVQ gziroKJhnK wb/oe'NbkPfjo s'A d~yD t~b seohpB d; feb'whNo dh d{oh s/ tf;nk j'fJnkj?. fJj fgzv wkb/oe'Nbk^poBkbk ;Ve s/ g?Adk j?. fJ; fgzv dkfJfsjk; pj[s g[okDk j?. fJj gzi fgzvK ƒ fwbk e/ pDkfJnk j'fJnkfgzv j?, fJ;/ eoe/ fJ; ƒ gziroKJhnK Bkw fd~sk frnk j?. fejkiKdk j? fe, g[okD/ ;w/A ftu u'oK vke{nK s'A vod/ gzi fgzvK d/ b'eK B/fwb e/ fJ~e' fgzv ftu ofjDk P[o{ eo fd~sk ;h. fgzv d/ u"frod/ gziE/j th fJ;/ s~E dh gq'Vsk eod/ jB. gziroKJhnK fgzv d/ nzdo{Bhfy~s/ ftu BIo wkohJ/ sK fJe r~b ;kc BIo nkT[Adh j? fe fJ; fgzvd/ tk;hnK dk Xkofwe ezwK ftu P[o{ s'A jh pj[s o[MkB fojk j?. P[o{ftu b'e fInkdkso fjzd{ d/th^d/tfsnK ƒ wzBd/ ;B go pknd ftu;zs nso f;zx w;s{nkDk ;kfjp tkfbnK dh pyfPP Bkb f;~yh ftuPoXktkB j'J/. fgzv ftu uko v/o/ jB, gfjbk v/ok skok fro, d{ikv/ok joh fro, shik v/ok pkpk o'Nh okw, u"Ek v/ok pkpk joBkw dk;(pkpk o'v{ okw). fJ; fgzv ftu gzitK, fJe r[od[nkok ;kfjp fJ;/ftPtk; dk gqshe jB fe fJ; fgzv d/ b'eK d/ Xkofwe ftPtk;K ftufezB/ ozr w"i{d jB.

id'A wjkB ;zs pkpk nso f;zx ih wjkoki w;s{nkDk tkb/Bkw^pkDh dk gouko eod/ j'J/ wkbt/ dh Xosh s/ ftuo oj/ ;B sKfJ;/ d"okB T[j fgzv gziroKJhnK ftu th nkJ/. T[BQK dh fJ; fJbke/ftu fJzBh wkBsk ;h fe id'A ;zs wjkoki ih bkrb/ fgzv wkDeh ftunkJ/ sK T[ZE'A T[BQK ƒ gziroKJhnK ftu fbnkT[D bJh fgzv d/ b'eT[jBK dh ;tkoh x'fVnK iK pbdK dh pikfJ nkg nkgD/ j~EK Bkb

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 42: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

28 nksw d/P dh T[vkD

fy~u e/ fbnkJ/. fJ~E/ T[BQK d/ dhtkB b~rd/ oj/. efjzd/ jB fe ;zswjkoki ih fJe EK yVQ/ ;B ns/ ;zrsK dk t~vk ji{w nk;/^gk;/ yVQk;h. id'A s[oB b~r/ sK eh d/yd/ jB fe fJe p~uk T[BQK d/ uoBK ftufgnk j?, sK ;zs wjkoki efjD b~r/, “GkJh fJj pkbe fe;dk j?”<sK n~r'A i[nkp fwfbnk, “wjkoki` nkg ih dk jh j?.” ;zs wjkokiB/ fco g~[fSnk, “GkJh eh r~b j?”< fco ;zrs ftu'A ;odko jofd~sf;zx ;kjwD/ nkJ/ s/ efjD b~r/, “wjkoki ih` ;kv/ xo p~u/ g?dk j[zd/jB go ysw j' iKd/ jB, gsk BjhA eh eo'gh j? iK ;kE'A eh G[~b j' rJhj? fe ;kvh n"bkd BjhA pudh. nkg ih fJ; p~u/ s/ feogk eo'”. ;zswjkoki B/ e[M ;w/A bJh B/so pzd ehs/ ns/ c[owkfJnk, “GkJh`s[jkvh n"bkd ƒ e[M BjhA j't/rk. go GkJh i/ e'Jh fe;/ ƒ IwhBtNkJh s/ fdzdk j? sK T[gi dk shik fj~;k wkbe ƒ d/Dk g?Adk j?. s[jkv/T[Zs/ wkbe dh feogk j't/rh ns/ s[;hA th shik fj~;k wkbe d/ uoBKftu G/AN eo'r/”. T[BQK B/ Bkb gziroKJhnK dh Xosh ƒ th to fd~sk,“fJ; Xosh dh wfje d/;^d/;KsoK s~e c?b/rh”. ;odko jofd~sf;zx B/ ;fs puB efj e/ p~uk u[~e fbnk. fJ; s'A pknd ;odkojofd~s f;zx d/ xo fJe p/Nh ns/ d' j'o p/N/ j'J/ i' ;ko/ t~vh T[wo tkb/th j'J/. ;odko jofd~s f;zx d/ S'N/ p/N/ jh t~v/ j' e/ ;zs oDihs f;zxfto~es eoe/ ikD/ rJ/.

;zs oDihs f;zx dk iBw iBtoh T[zBh ;" nmkJh ƒ wksk XzB e"odh e~[y'A j'fJnk. ;zs nso f;zx ih Bkb ehs/ tknd/ w[skpe g?dk j'Ds'A ;tk wjhBk pknd wksk fgsk p~u/ ƒ fgzv ftu jh ;fEs r[od[nko/;qh r[o{ rqzE ;kfjp dh PoB ftu b? e/ rJ/ ns/ r[owfonkdk nB[;kop~u/ dk BkweoB ehsk frnk. nkg ih dk pugB wksk fgsk dhd/y^o/y ftu r[Ifonk. eJh tkoh nkg ih d/ wksk ih ;'funk eod/;B fe wjK g[oPK B/ i' fJe fsjkJh fj~~;/ dk puB ehsk ;h sK T[;nB[;ko fJBQK fszBK g~[soK ft~u'A fejVk T[BQK wjKg[oPK dh PoB ftuikt/rk. nkg ih d/ wksk fgsk ;zs ;/th j'D eoe/ GiB f;woB eoBtkb/ th ;B ns/ g{oB r[of;~yh s/ gfjok d/D tkb/ th ;B. fJ; eoe/nkg ih ƒ th wksk fgsk okjhA r[of;~yh tkb/ ;z;eko fwb/.

Page 43: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

29

nkg ih id'A e[M ;{MtkB nt;Ek ftu nkJ/ sK wksk fgsk ih e'bnkg th GiB eoB p?m ikfJnk eod/ ;B. wksk fgsk tKr nkg ihth r[o{nK ns/ wjKg[oPK d/ ;o{gK ;kjwD/ X{ck eod/ ;B. T[BQK tKrjh r[o{ xo ik e/ Bw;ekoK eod/ ns/ ;/tk eod/ ;B. fi; soQKr[od[nkok ;kfjp tkb/ pkpk ih gkm efonk eod/, ehosB efonkeod/, T[;/ soQK nkg ih th xo nk e/ S'N/ S'N/ p~funK ƒ fJe~m/ eoe/gkm eod/, ehosB eod/, ns/ gqPkd tzvd/ ;B. nkg ih ƒ fJ; soQKeod/ j'J/ d/ye/ wksk fgsk pj[s gq;zB j'fJnk eod/ ;B. T[j wB ftu;'ud/ fe, fJj p~uk t~vk j' e/ Io{o GiB pzdrh tkb/ gk;/ b~r/rk,feT[Afe, ‘j'Djko ftotkB e/ j's fueB/ gks’. P[o{ s'A jh nkg ih dkfttjko ns/ ;'u nkw p~funK s'A ekch fGzB ;h. pugB s'A jh nkg ihBkb n?;hnK xNBktK tkgohnK fiBQK ƒ d/ye/ ;ko/ j?okB j[zd/ ;B.nkg ih d/ nihp fttjko ƒ d/y e/ nkg ih d/ ;kX{ fposh tkb/ j'Ddk Go';k nkg ih d/ wksk fgsk ƒ P[o{ ftu jh j'D b~r fgnk ;h.efjzd/ jB fe fJe tkoh nkg ih ƒ fioekB j' frnk. pj[s dtkJheotkJh go fes'A nkokw Bk nkfJnk. fJe fdB nkg ih nkgD/ xoT[Zgo u[pko/ ftu ;[~s/ gJ/ ;B fe nkg ih ƒ ;[gB/ ftu fJe ;c/dp;soK tkb/ pI[or wjKg[oPK B/ doPB fd~s/. T[BQK B/ fJe ekrI ftuuhBh bg/N e/ nkg ih ƒ fd~sh ns/ fejk, “fJj Se b? mhe j'ikt/Ark”. nkg ih id'A ;t/o/ nzfwqs t/b/ T[Zm/ sK nkg B/ ;koh r~bnkgD/ wksk fgsk ƒ d~;h sK T[j fJe dw ;wM rJ/ fe fiBQK wjKg[oPKdh fJj dks j? (;zs nso f;zx ih w;s{nkDk tkb/) T[jh fJBQK d/ ;[gB/ftu nk e/ dtkJh d/ e/ rJ/ jB ns/ mhe eo e/ rJ/ jB.

nkg ih d/ fgsk ih ;odko jofd~s f;zx fJe ;kXkoB doi/ d/fe;kB ;B fJ; eoe/ xo dh nkofEe jkbs pj[sh uzrh BjhA ;h.d{o^d{o d/ Xkofwe ;EkBK s/ ikDk ns/ r[od[nko/ bJh o;d d/Dhnkfd ezwK ftu fJBQK dk yk; brkn ;h. fgzv ftu ;odko jofd~sf;zx dk e~uk wekB ;h. xo ftu fJe S'Nh fijh e'mVh ;h. fJ; irQks/ pkbe oDihs f;zx X{c p~sh efonk eod/ ;B. fJ;/ irQk s/ nkgih ;wkXh bk e/ p?m ikfJnk eod/ ;B. fJj e'mVh jh nkg ih dkgfjbk G'ok ;kfjp j?.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 44: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

30 nksw d/P dh T[vkD

;zsK wjKg[oPK dh ;zrs eoB dk P"Ae nkg ih ƒ pugB s'A jh;h. fgzv gziroKJhnK ftu fJe ;zs ofjzd/ ;B fijBK dk Bkw o'Nhokw ;h, nkg ih pugB ftu jh T[BQK dh ;zrs efonk eod/ ;B.nkg ih d/ fgsk ;odko jofd~s f;zx pkpk o'Nh okw dh ;/tk ftuofjzd/ j'J/ T[BQK d/ ekch BIdhe oj/ ;B. nkg ih s/ th fJ; uhI dkekch gqGkt ;h. nkg ih eJh tkoh nkgD/ fgsk ih dhnK r~bK eod/j'J/ fJj ;G d~f;nk eod/ ;B. nkg ih B/ d~f;nk ;h fe pkpk o'Nhokw pkoK ;kbK dh T[wo ftu fgzv gziroKJhnK ftu nk e/ t; rJ/;B. T[BQK dk n;bh Bkw e'Jh BjhA ikDdk ;h. ;ko/ T[BQK ƒ pkpk o'Nhokw jh efjzd/ ;B. T[BQK dk fJj Bkw, o'Nh okw th fJ; soQK fgnkfe id'A T[j fgzv ftu iKd/ sK fijV/ GiB gkm eoB tkb/ gq/wh ;B,Gkt/A fjzd{ ;B, Gkt/A f;~y ;B, fijV/ j~e jbkb dh ewkJh eod/ T[BQKd/ dotkI/ n~r/ ik e/ efjDk, GkJh o'Nh okw. pkoK ;kb dh T[wo ftujh Bk T[j fe;/ Bkb e'Jh r~b eod/, Bk jh fe;/ e'b T[Zmd/^p?md/ ;B.fi; xo ft~u'A o'Nh fwbDh T[; d/ n~r/ p?m e/ jh T[j o'Nh yk b?Ad/ ;B.id'A fJe iK d' o'NhnK Bkb g/N BK Godk sK nrb/ xo ik e/ nktkIwkod/ GkJh o'Nh okw. go i/ gfjb/ xo'A jh G~[y fwN iKdh sK T[j d{;o/xo BjhA ;B iKd/. T[j u"th xzN/ ftu fJe tkoh jh gqPkdk Sed/ ;B.jo tes GiB d/ ozr ftu ozr/ ofjzd/ ;B. pkjo T[ikV ftu doysKE~b/ p?m/ ofjzd/ ;B. fi~E/ doysK d/ M[zvK ftu fJj ofjzd/ ;B, T[j irQkp{N/ d/ gfotko dh ;h, fijBK dh u"Eh^gzithA ghVQh ft~u'A pkpk Bzd f;zxj'J/ ;B.

ftfdnkoEh ihtBjo/e wksk fgsk dh soQK ;odko jofd~s f;zx th uj[zd/ ;B fe

T[BQK dh n"bkd th gVQ fby e/ fIzdrh ftu n~r/ tX/. gzikp ftu g[okD/;fwnK ftu fgzvK d/ Xkofwe ;EkBK ƒ gkmPkbk tI'A tofsnk iKdk;h. fJBQK ;EkBK ƒ nkw s"o s/ v/ok fejk iKdk ;h. pkbe oDihsf;zx ƒ th T[BQK fdBK ftu fgzv ftu jh pkpk rohp dk; d/ v/o/ gVQBbJh G/i fd~sk frnk. fJ; d"okB nkg ih B/ pkpk johPoB e'b'A gkmeoBk th f;fynk. P[o{ s'A jh fJBQK ƒ ;kX{ ;zsK dh ;'jps gqkgs j'Jh.

Page 45: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

31

fJj nkg th ;kXK ;zsK dh ;zrs ftu pj[s wrB ofjzd/ ;B. pugBs'A jh T[BQK ƒ ;zs wjKg[oPK Bkb w/b^fwbkg dh sKx ofjzdh ;h. fJ;/eoe/ nkg ih pkeh p~funK s'A ekch fGzB ;B. T[BQK dh ;'u Pesh,ftuko ns/ fttjko nkw pkbeK s'A ekch fGzB ;h. T[BQK dh gVQB dho[uh, brB ns/ fwjBs eoB dh nkds th nkw p~funK torh BjhA;h. pugB s'A jh nkg c~eo fposh d/ wkbe ;B. nkg ih BkbpugB ftu e[M n?;hnK xNBktK tkgohnK fiBQK B/ ;G ƒ j?okB sKehsk jh go Bkb jh nkT[D tkb/ ;w/A ftu fJBQK dh j'D tkbh ;kX{fposh d/ eJh oj~; th y[~bd/ jB. g[okD/ ;w/A ftu ;kX{ ;zs nkgDhihftek bJh ns/ nkgD/ v/o/ ftu nkT[D tkb/ ƒ G'iB eotkT[D bJhrqfj;shnK d/ xoK ft~u'A fG~fynk wzr e/ r[Ikok eod/ ;B. T[j fG~fynkT[j ;zs nkg iK T[BQK t~b'A G/i/ rJ/ T[BQK d/ PoXkb{ wzr e/ fbnkT[Ad/;B. T[; fG~fynk wzrD dh gqfefonk ƒ vkbh eoBk efjzd/ ;B. fgzvft~u th fJe ;zs fojk eod/ ;B fiBQK dk Bkw ;zs okwkBzd ;h. T[jth vkbh eoB iKd/ ;B. ;~s ;kb dh S'Nh fijh T[wo ftu jh nkgih (fto~es) th fgzv ft~u'A ;zs okwkBzd ih Bkb jo o'I vkbh eoBikfJnk eod/ ;B. pkbe oDihs f;zx d/ wksk fgsk dh ftP/P PoXkf;~y Xow gqsh ;h. Gkt/A T[j pj[s e~NV BjhA ;B go T[j f;~yftukoXkok ƒ jh gfjb fdzd/ ;B. go pkbe oDihs f;zx e/tbr[opkDh ftu jh BjhA pbfe g[oksB Xow rqzEK, t/dK^Pk;soK ns/g"okfDe eEk^ejkDhnK ftu th ftP/P o[uh o~yd/ ;B. T[BQK fdBK ftu;zs uoB dk; ih febk okJ/ g[o tkb/ gziroKJhnK ftu okwkfJD dheEk eoB nkT[Ad/ ;B. fJBQK dh eEk tkuBk s'A pkbe oDihs f;zxfJzB/ gqGkfts j'J/ fe T[BQK d/ ekfJb j' rJ/. nkg jo o'I ;zs uoBdk;d/ uoBK ftu xzfNnK p~Xh jkIoh God/ ns/ okwkfJD dh eEk dk nkBzdwkDd/. ;zs uoB dk; ƒ fjzd{ Xow, fJsjk;, eEk^ejkDhnK ns/d/th d/tfsnK pko/ pj[s frnkB ;h. nkg ih fJBQK s'A jw/PK e[M Bke[M g[~Sd/ ofjzd/ s/ ;[Dd/ ofjzd/ ;B. T[BQK d/ pj[s ;ko/ p'b fJBQK B/ ezmth eo bJ/ ;B. efjzd/ jB fe ;zs uoBdk; ƒ th fJBQK Bkb yk;brkn ;h. ;zs uoB dk; dk nkg ih d/ pkbe wB s/ fJsBk rfjokgqGkt fgnk fe T[ZBh ;" g?Ash dh r~b j? id'A ;zs uoB dk; ih febk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 46: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

32 nksw d/P dh T[vkD

okJ/g[o ikD b~r/, sK pkbe oDihs f;zx th xo^pko fsnkr e/ T[BQKBkb febk okJ/g[o s[o rJ/ ns/ T[BQK Bkb jh ofjD b~r gJ/. ;zs uoBdk; ih B/ pVk ;wMkfJnk, “p/Nk s/oh T[wo ni/ pj[s S'Nh j?, jkb/s/oh T[wo fJ; wkor s/ u~bD :'r BjhA j?, uzrk j't/rk sµ{ xo gosik”. go pkbe oDihs f;zx tkg; xo gosD bJh fsnko jh BjhA;B. fJ~Xo fgzv d/ rbh w[j~b/ ftu nkw r~b u~bdh fe fr~bK d/ w[zv/ƒ gsk BjhA eh j' frnk, xo S~v e/ ;kX j' frn?. wksk fgsk thftnke[b ofjzd/, c/o fJe fdB nkg ih d/ t~v/ Gok ;odko okfizdof;zx nkg ƒ xo tkg; b? e/ nkT[D bJh febk okJ/g[o rJ/. go nkgB/ T[BQK Bkb tkg; nkT[D s'A ;kc fJBeko eo fd~sk. t~v/ Gok B/ pj[s;wMkfJnk go nkg BjhA wzB/ feT[Afe fi~d ns/ f;oV fJBQK d/ ;[Gknftu P[o{ s'A jh ;h. i' r~b wB ftu mkD b?Ad/ T[j eoe/ jh S~vd/ ;B.eJh tkoh fJ; eoe/ xo'A fMVeK th g?AdhnK ;B. nzs T[BQK B/ ;zsuoB dk; ih ƒ p/Bsh ehsh fe wjkswk ih` nkg ih jh fJ; ƒ;wMkT[. c/o ;zs uoB dk; ih B/ ;wMkT[AfdnK fejk, “d/y' p/Nk`s/oh T[wo jkb/ pj[s S'Nh j? sµ{ jkb/ pj[s ezw eoB/ jB, ni/ s/oh T[woGrsh eoB dh BjhA j?. jK, n;hA s/o/ Bkb tkndk eod/ jK fe fJefdB ;wK Io{o nkt/rk fe sµ{ fJ; o;s/ s/ s[o/Ark, T[j sK j'Dk jh j?,T[; ƒ e'Jh th BjhA o'e ;edk. go j[D sµ{ xo ikj”. nkg ih B/ ;zsih dk efjDk wzfBnk ns/ T[BQK dk nPhotkd b? e/ tkg; nkgD/ fgzvgos nkJ/.

nfXnkswe o[uhnK pkbe oDihs f;zx ftu pugB s'A jh ;B i'T[wo d/ phsD Bkb gqg~e j[zdhnK rJhnK. nkg ih dhnK o[uhnK d/ye/ nkg ih d/ wksk fgsk d/ wB ftu vo g?dk j' frnk fe fJj p~uk fes/;kXK Bkb jh Bk ufbnk ikJ/. fJ; bJh nkg ih ƒ fgzv gziroKJhnKd/ ;oekoh ;e{b ftu dkyb eok fd~sk frnk sK fe nkg nkw p~funKftu p?m e/, gVQ e/ T[BQK tor/ pD ;eD. go ;e{b ftu th nkg ihnkw p~funK s'A nb~r jh soQK dk fttjko eod/ ;B. fe;/ Bkb ckbs{r~b BjhA ;B eod/ ns/ nkw p~funK tKr PokosK th BjhA ;B eod/.fi; soQK nkg ih ƒ pkpk joh PoB ih B/ gkm eoBk f;ykfJnk ;hnkg T[;/ soQK T[; s/ nwb th eod/ oj/. ;e{b d/ fJe nfXnkge

Page 47: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

33

GrtkB dk; ih nkg ih dh gqfsGk ƒ pky{ph gSkDd/ ;B. ;e{b ftuwk;No ih pj[s fgnko Bkb fJBQK ƒ gVQkT[Ad/ ;B. i' e[M th wk;Noih gVQkT[Ad/ nkg ih T[; ƒ pVh ;{M^p{M Bkb rqfjD eod/. ;e{b dk;kok ezw pVh ;[u~isk Bkb eod/. wk;No ih th ;'ud/ fe fJ; p~u/ƒ f;oc fJ~e' tkoh ;wMkT[D dh Io{os g?Adh j?. fJ; p~u/ dh shyDp[~Xh d/ye/ wk;No ih ;'ud/ fe fJj p~uk e[M ftP/P ;z;eko b? e/ jhnkfJnk j?, fJ; ƒ d{ih tkoh ;wMkT[D dh b'V jh BjhA g?Adh. feT[Afenkg ih dk ot~Jhnk nkw p~funk tork BjhA ;h, fJ; eoe/ T[BQK dkefjDk ;h fe fJj p~uk fJe fdB Io{o nkgD/ wksk fgsk ns/ nkgD/fgzv dk Bkw o"PB eo/rk. i' fw~so nkg ih Bkb T[; ;w/A gVQ/ jB T[jd~;d/ jB fe fJBQK ftu n"y/ s'A n"y/ ;[nkbK dk j~b e~YD dh ;wo~Ek;h.

;zB T[ZBh ;" g?Ash s'A T[ZBh ;" nm~sh s~e nkg ih B/ fgzv d/gqkfJwoh ;e{b ftu jh gVQkJh ehsh. fJ; s'A T[gozs nkg ih B/ T[zBh;" T[Bskbh s'A b? e/ T[ZBh ;" fJeskbh s~e fgzv e[mkbk d/ jkJh ;e{bftu gVQkJh ehsh. gVQkJh d/ Bkb nkg ih ƒ y/vD dk th pVk P"e ;h.nEb?fNe;, ep~vh, c~[Npkb ns/ tkbhpkb nkfd y/vD ftu nkg ihdh ftP/P o[uh ;h. jkJh ;e{b dh gVQkJh d"okB th nkg ih dk gVQkJhns/ y/vK tkbk ;so gfjbK Bkb'A th T[Zuk j'fJnk. nk; gk; d/ ;ko/fgzvK d/ ftfdnkoEhnK Bkb'A fJj ;G s'A n~r/ oj/. T[ZBh ;" fJeskbhs'A pknd wkb/oe'Nbk d/ ;oekoh ekbi ftu gVQkJh ehsh. nkg ihd/ ebk; c?b' ;H Bkro f;zx y[od tkb/ wk;No ih B/ d~f;nk fe id'Ankg ih wkb/oe'Nbk fty/ ekbi iKd/ sK ne;o fgzv'A d"V e/ jh ub/iKd/ ;B ns/ d"V e/ jh tkg; xo nkT[Ad/ ;B. nkg ih e/tb gVQkJhns/ y/vK ftu jh n~tb BjhA ;B nkT[Ad/ pbfe xo d/ ezwK ns/ y/shd/ ezw ftu th nkgD/ fgsk ih dk j~E tNkT[Ad/ ;B. nkg ih jbtkj[zd/, y/sK ftu B~e/ w'Vd/ ns/ g~m/ e[sod/ ;B. ;e{b s'A nk e/y/sh^pkVh dk ezw eod/ iK fco GiB wzvbh Bkb febk okJ/g[o ub/iKd/. T[E/ eJh^eJh fdB r[Iko e/ tkg; nkT[Ad/ ;B. i/ n~i d/fynkikt/ sK T[j ;G e[M fBPu/ jh nkg ih d/ ihtB ftu d/yD ƒ fwb fojkj?.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 48: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

34 nksw d/P dh T[vkD

c"i ftu Gosh j'DkT[ZBh ;" ;Bskbh t/b/ d/P dh tzv d"okB fjzd{ f;~y ns/ w[;bwkBK

ftueko j'J/ MrfVnK B/ nkg ih d/ wB s/ pj[s rfjok gqGkt gkfJnk.T[; ;w/A nkg ih B/ g{oh e'fPP ehsh fe fi~E/ th MrV/ j[zd/ T[ZE/ MrVkfBgNkT[D bJh gj[zu iKd/. fJBQK jkbksK s'A gqGkfts j' e/ nkg ih u"dKcotoh T[FzBh ;" nmskbh ftu ibzXo ik e/ fJzvhnB nkowh ftuGosh j' rJ/. T[; t/b/ fJBQK d/ Bkb GkJh w[ezd f;zx j[zd/ ;B i' fJBQKs'A e'Jh gzi e[ Bzpo fg~S/ j[zd/ ;B. n~i ebQ T[j eB/vk ftu ofj oj/jB. fJjBK B/ d~f;nk fe fJBQK dk Bzpo 3335899 ;h ns/ fto~es ihdk Bzpo fJBQK s'A gzi nze n~r/ ;h. fJj ;zi'r dh jh r~b j? fe fJ;;zgqdk dh ghVQh d/ fInkdkso wjKg[oPK B/ c"i dh B"eoh ehsh j?. j'shwodkB tkb/ pkpk eow f;zx ih B/ th c"i dh B"eoh ehsh. o/o{ ;kfjptkb/ wjKg[oP ;zs pkpk nso f;zx ih B/ th c"i dh B"eoh ehsh. ;zsfePB f;zx ih okVk ;kfjp tkb/ th c"i ftu Gosh j'J/ ;B. efjzd/ jBfe fJj ;~uh^;[~uh feos tkbh B"eoh j[zdh j?. fJ; ftu jo t/b/ w"sdk G?n pfDnk ofjzdk j? fJ; eoe/ gow/Po jw/Pk :kd ofjzdk j?.

nkg ih Gosh j'D s'A pknd c"i dh ozro{Nh bJh nzpkbk SkT[DhrJ/. fJ~E'A nkg ih ƒ ekBQg[o G/i fd~sk frnk. T[ZE/ nkg ih r'okp?o/e; ftu oj/. ekBQg[o s'A pknd pzrkb ftu n?pok e?Ag fty/ nkgih dh gbNB nk rJh. fJ~E/ g{ok fpqr/v ;h, fi; ftu fszB gbNBK;B, jfonkDk ikN o?ihw?AN, v'rok fJBc?ANoh, ns/ f;~y c"i. fJBQKgbNBK ftu nkg;h w[ekpb/ eotkJ/ iKd/ ;B. n?pok e?Ag ftu id'Ay/vK P[o{ j'JhnK sK fJe fdB g{oh fpqr/v dh eqk;ezNoh d"V j'Jh. nkgih B/ th Gkr fbnk ns/ d"V ftu S/t/A Bzpo s/ nkJ/. fJj d/yd/ j'J/fpqr/vhno B/ nkg ih ƒ fejk, “f;~y ;odko j' e/ S/t/A BjhA pbfegfjb/ Bzpo s/ nkT[Dk ukjhdk ;h”. T[; d/ efjD s'A pknd nkg ihB/ nkgDh d"VB dh gq?efN; j'o tXk fd~sh. nkg ih dh gbNB ftup'gkokJ/ fgzv dk fJe jtbdko j[zdk ;h. T[; ƒ ik e/ efjD b~r/,“;kfjp ih w?ƒ e~bQ ƒ o'b ekb ftu Bk T[vheDk. w?A nkg ih ƒ f;~Xkgq/v rokT{Av ftu jh fwbKrk.” nkg ih rokT{Av ftu ik e/ gq?efN;eoB b~r gJ/. fJe fdB ;t/o/^;t/o/ gq?efN; eo oj/ ;B sK eoBb

Page 49: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

35

;kfjp B/ d/y fbnk. T[j ekch gq;zB j'J/ s/ T[BQK B/ j[ew ehsk fe nkgih ƒ fvT{Nh s/ Bk bkfJnk ikt/. nkg ih S/ wjhB/ brksko gq?efN;eod/ oj/. fco d"V j'Jh sK nkg ih g{oh gbNB ftu shi/ Bzpo s/nkJ/. eoBb jouzd f;zx B/ fpqr/vhno ;kfjp ƒ d~f;nk fe ;kfjpfJj T[jh itkB j? i' S/ wjhB/ gfjbK S/t/A Bzpo s/ nkfJnk ;h.fpqr/vhno ;kfjp B/ Ekgh fd~sh ns/ fJj fejk fe ;kv/ fJ~E/ fJe itkBj? M~po ikN, fi; ƒ fgSb/ eJh ;kbK s'A e'Jh BjhA jok ;fenk, sµ{T[; ƒ jokT[Dk j?. fJ; r~b ƒ fXnkB ftu o~yd/ j'J/ eoBb ;kfjpB/ nkg ih ƒ fvT{Nh s'A w[es eo fd~sk ns/ Bkb gq?efN; tk;s/ d';kEh itkB th d/ fd~s/. fJj ;B, ;odko w[ezd f;zx dkfynK tkb/ ns/;H ;[j/b f;zx. T[BQK ƒ th fvT{Nh s'A w[es eo fd~sk frnk. id'A d"VKdk w[ekpbk j'fJnk sK nkg ih B/ g{oh Pesh bk fd~sh. M~po ikN fJjd/ye/ j?okB ofj frnk fe e'Jh j'o T[; s'A n~r/ bzx fojk j?. T[; B/pVh e'fPP ehsh nkg ih ƒ jokT[D dh go ekw:kp Bk j' ;fenk.;odko T[ikro f;zx i' n~i e~bQ eB/vk ftu ofjzd/ jB. T[BQK B/ d~f;nkfe T[j T[Bh ;" u[skbh ftu f;~y o?iw?AN ftu Gosh j'J/ ;h. T[Bh ;"T[Bzik ftu fto~es ih T[BQK ƒ ebe~sk fty/ y/vK d"okB fwb/ ;B. T[BQKd~f;nk fe T[j sK jkJh izg d/ fyvkoh ;B go fto~es ih bzph d"Vd/ fyvkoh ;B. T[Bh ;" gzikj ftu id'A o?v o'I r/wK dh eok; ezNohj'Jh ns/ id'A d"VK dk w[ekpbk j'fJnk sK nkg ih B/ g{oh Pesh bkfd~sh. M~po ikN ƒ fto~es ih B/ ;" rI d/ coe Bkb jok e/ gfjbk;EkB gqkgs ehsk ;h. M~po ikN fJj d/ye/ j?okB ofj frnk fe e'Jhj'o T[; s'A n~r/ bzx fojk j?. T[; B/ pVh e'fPP ehsh nkg ih ƒjokT[D dh go ekw:kp Bk j' ;fenk. e[M d/o pknd ;koh f;~yfJBc?ANoh y[PhnK wBk ojh ;h feT[Afe gfjbh tkoh T[BQK dk e'JhitkB fJ; d"V ƒ fi~sD ftu ekw:kp j'fJnk ;h. fpqr/vhno ;kfjpy[d u~b e/ nkg ih e'b nkJ/ ns/ nk e/ nkg ih ƒ rb/ bkfJnk. y[Pj' e/ T[BQK B/ nkg ih ƒ pzrkb u?AghnB dk fyskp fd~sk ns/ nkgDhsoc'A fJe xVh th fd~sh. fpqr/vhno jofdnkb f;zx ozXktk B/ fto~esih ƒ f;gkjh s'A so~eh d/ e/ fszB ;" fJe f;gkjhnK Bkb BkfJe pDkfd~sk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 50: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

36 nksw d/P dh T[vkD

T[ZE/ ebe~s/ ftu jh ;zs w'jB f;zx gbNB ftu dhtkB ;ikT[Ad/j[zd/ ;B. T[BQK dh gfjbh XkoBk j[zdh ;h, “w/ok ozr d/ p;zsh u'bk”,T[ZE'A pkpk ih ƒ n?;h brB b~rh fe wB ;z;koh ekoiK t~b'A T[dk; ofjDb~r fgnk. ebe~s/ s'A pknd nkg ih dh gbNB ePwho nk rJh.fJ~E/ nk e/ th nkg ih B/ y/vK ftu Bkw ewkfJnk. go fJsBk e[M j[zd/j'J/ th nkg ih dk wB T[dk; ofjzdk ;h. feT[Afe nkg ih d/ fgSb/;z;eko Grsh tkb/ ;B fJ; eoe/ d[fBnkth y[PhnK Bkb nkg ih d/wB dh y[Ph g{oh BjhA ;h j[zdh. c"i ftu ofjzfdnK nkg ih B/nfijhnK r~bK eoBhnK fe Bkb d/ b'eK ƒ nkg ih dhnK r~bK dh;wM BjhA ;h g?Adh. fJe tkoh nkg ih dh fvT{Nh SzG i"VhnK gjkVs/ ;h. fJe fdB fvT{Nh s/ p?m/^p?m/ efjD b~r/, “w/ok sK wB T[ZE/ofjD ƒ eodk j? fi~E/ e'Jh Bk j't/, fi~E/ gfozdk th BIo Bk nkt/, fi~E/e'Jh fuVh th coedh BIo Bk nkt/. T[ZE/ fpbe[b fJeKs irQk ftup?m e/ GiB eohJ/”. id fJj puB nkg ih B/ ej/ sK nkg ih d/ c"ih;kEh ;odko w[ezd f;zx efjD b~r/, “T[ZE/ eh g~Eo ykt/Ark< fJ~E/ ;ko/nc;o s/ok ;fseko eod/ jB s/oh e'Jh fvT{Nh BjhA j?”. fJ; s/nkg ih j~;d/ j'J/ efjD b~r/, “d/yhA w[ezd f;jK oDihs f;zx ƒnkekP'A Ekb nkfJnk eoBr/. s[jkv/ tor/ w/o/ uoBK ftu fv~frnkeoBr/”. fJjh r~bK pknd ftu ;~uhnK j'JhnK.

c"ih ihtB d"okB nkg ih r[o^wfo:kdk nB[;ko nfwqzs t/b/T[Zmd/, jo o'I mzv/ gkDh Bkb fJPBkB eod/ ns/ r[od[nkok ;kfjp ike/ r[o{ rqzE ;kfjp ƒ BwPeko eoB s'A pknd jh pkeh ezw efonk eod/;B. nkg ih n~s doi/ d/ T[Zdwh ;B. fijVk ezw eoB dh ;'u wBftu mkD fbnk eod/ T[;ƒ eoe/ jh S~vd/ ;B. T[; ezw ftu tkfjr[o{th nkg fJBQK dh ;jkfJsk eod/ ;B. fJ;/ ;w/A d"okB e[M ;w/A bJhnkg ih nkgD/ fgzv S~[Nh e~ND bJh nkJ/ ns/ T[; s'A pknd d[pkokc"i ftu jkfIo j'J/. fJ; s'A pknd nkg ih ƒ g{B/ G/i fd~sk frnk.g{B/ gj[zu e/ nkg ih B/ Nq/fBzr P[o{ ehsh. T[; irQk s/ d{o^d{o dhnKpj[s ;kohnK c"ih :{fBNK fJe~mhnK j'JhnK^j'JhnK ;B. Nq/fBzrd"okB nkg ih B/ ;ys s'A ;ys gq?efN; ehsh. fJ~E/ th nkg ih gfjb/Bzpo s/ nkJ/. ;ko/ nc;oK B/ pj[s ;ko/ fJBkw ns/ ;fseko th

Page 51: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

37

fd~sk. fJ~E/ nkg ih seohpB fJe wjhBk oj/. go fJ~E/ th nkg ihdk wB T[dk; ofjzdk. fJe fdB nkg ih B/ n;shck d/D pko/ ;'ufbnk. fJ; ;zpzXh nkg ih B/ nkgD/ nc;oK e'b r~b ehsh. T[j ;ko/efjD b~r/, oDihs f;zx nkg dk nc;oK ns/ c"i ftu pj[s ;fsekoj?. nkg B/ d/P dh ;/tk ftu pj[s fInkdk T[Zdw ehsk j?. nkg y/vKftu th nt~b ofjzd/ j', nkg sK d/P dk Bkw o"PB eo'r/, n;shck BkfdT[. go nkg ih efjD b~r/, “go j[D fJ~E/ w/ok wB BjhA b~rdk”.Gkt/A nc;oK B/ nkg ih ƒ c"i ftu o~yD bJh pVk I'o bkfJnk gonkg ih BjhA wzB/ ns/ n;shck d/ fd~sk ns/ tkg; nkgD/ fgzv nkrJ/.

wjkokik G[fgzdo f;zx dk Gshik ;odko oDihs f;zx ;h. T[BQKƒ fyvkoh ns/ gfjbtkB o~yD dk pVk P"e ;h. fJ; bJh T[j nkgih ƒ th gfNnkb/ b? rJ/. ;odko oDihs f;zx nkg ih d/ d';s ;Bns/ gfNnkbk y/vK d/ gqXkB ;B. T[BQK B/ fJBQK ƒ J/H n?;H nkJhH d/s"o s/ Gosh eotk fd~sk. nkg ih ƒ d' pkvh^rkov th fdtk fd~s/,fiBQK d/ Bkw uzd f;zx ns/ e[btzs f;zx ;B. fco fJBQK ƒ pjkdo rVQfeb/ ftu s?Bks eo fd~sk frnk. T[ZE/ nkg ih B/ fco y/vK dh gq?efN;P[o{ eo fd~sh. fJj ;h ukbh whb jo o'I d"VB dh gq?efN;. nkg ih;t/o/ d' ti/ s'A T[Zm e/ nkgDk nfGnk; P[o{ eo fdzd/ ;B. nkg ihdh gq?efN; d/y e/ nkg ih d/ e'u efjD b~r/, oDihs f;zx s[;hAnkgDk fXnkB g{oh soQK y//vK ftu jh o~yDk. s[;hA Bk e'Jh o/vhT[;[DBk j?, Bk e'Jh nypko gVQBk j?, Bk jh e'Jh fe;/ j'o r~b t~b fXnkBd/Dk j?. s[;hA f;oc y/vK dh gq?efN; jh eoBh j?. nkg ih ƒ fJerKJhA b? e/ fd~sh rJh i' nkg ih d/ e[nkNo d/ ;kjwD/ jh o~yh rJhns/ T[; dk d[~X e/tb nkg ih d/ ghD bJh jh ;h. nkg ih pj[sf;oV Bkb gq?efN; efonk eod/ ;B. ;ko/ nc;o nkg ih s/ pj[sy[P ;B fe fJj ;kv/ d/P dk Bkw o"PB eoBr/. fJ;/ d"okB nkg ihdh ikD^gSkD gzikp d/ w[~y wzsoh ;odko goskg f;zx e?o'A, wfB;Nofpqi GkB, frnkBh eosko f;zx, ezto wfjzdo f;zx p/dh vhH ;hH;zro{o ns/ ;odko r[ofd~s f;zx n?wH;hH Bkb j'Jh. ;ko/ nkg ih dkpVk ;fseko eod/ ;B. nkg ih B/ fgzv dk e'Jh th ezw eotkT[Dkj[zdk sK fJj M~N jh nkg ih d/ ej/ s'A eo fdzd/ ;B.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 52: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

38 nksw d/P dh T[vkD

;zs pkpk whjK f;zx ih d[nkok Gft~y^pkDhy[od tkb/ j?Zv wk;No Bkro f;zx ih fijV/ nkg ih d/ Bkb

gq?efN; eod/ j[zd/ ;B T[BQK d~f;nk fe fi~E/ fes/ th y/vK j[zdhnK nkgih nkgDh Nhw b? e/ iKd/ ;h. nkg ih dh e;os o'IkBk thj feb'whNo nkT[D ikD dh ;h. n;hA ;N?g fwbkT[Ad/ wkb/oe'Nbk gj[zu iKd/;h. ;kƒ wkb/oe'Nbk fgzv s'A seohpB nmkoK thj feb'whNo j?.fJ; soQK b~rdk j? fit/A y/s jh ikDk j't/. ;kƒ fJe fdB gfNnkbkfty/ ezw ;h. n;hA wkb/oe'Nb/ s'A Nq/B s'A T[Zso e/ fgzv t~b ƒ d"Vd/nk oj/ ;h. ftueko fgzv uhwk j? fiE/ d"V oj/ ;h. T[ZE/ ;zs pkpkwhjK f;zx ih szp{ bk e/ nkgD/ ;/teK ;w/s ofj oj/ ;B feT[Afe fgzvftu e'Jh gq'rqkw ;h. id'A n;hA ;kjwD/ s'A xz[wD b~r/ sK nkg ih B/fejk, ;zsK ƒ w~Ek N/e e/ ikDk j? ;' n;hA d'jK B/ ;fjwsh Bkb ;zsKd/ doPB ehs/. ;zsK B/ y[P j' e/ fejk s[;hA fyvkoh b~rd/ j', feT[Afe;kv/ nEbhNK tkb/ e~gV/ gkJ/ j'J/ ;B. Bkro f;zx B/ fejk fe oDihsf;zx fszB whb d"VB tkbk j?. n;hA d't/A ob e/ fJbke/ dhnK y/vK theotkT[Ad/ jK fJj gfNnkb/ ofjzdk j?. ;zsK B/ puB ehsk, “n~Sk s?ƒj'o o?Ae th fwbD tkbk j?,” ns/ d' w[~mhnK gqPkd dhnK Go e/ fd~shnKs/ Bkb nkg ih d/ w'fYnK s/ j~E o~y fd~sk.

fgzv ftu bVehnK dk ;e{b pBtkT[Dkfgzv ftu pj[s ;ko/ nb~r^nb~r iksK ns/ XowK Bkb ;zpzfXs

gfotko ;B fit/A, pqkjwD, pkDhnk ns/ fiwhAdko nkfd. g[okD/ ;wA/ftu fgzv dhnK ;kohnK bVehnK fgzv d/ bVfenK ƒ nkgD/ ;e/GoktK tKr wzBdhnK ;B. iksh iK Xow dk e'Jh G/d^Gkt BjhA ;h.;ko/ fgzv dhnK bVehnK fJe~mhnK j' e/ nkg ih ƒ efjD b~rhnK,tho/ n;hA s/ohnK y/vK s/ s/oh t~v/ b'eK Bkb ikD gSkD ƒ eh eohJ/<sµ{ ;kv/ bJh sK ;'udk BjhA. n;hA gVQBk ukj[zdhnK jK go ;kv/ wK pkg;kƒ gVQB bJh d{o G/iDk BjhA ukj[zd/. sµ{ ;kv/ pko/ th ;'u, w[zfvnK ƒsK T[Zuk u~eh iKdk j?A go ;kv/ pko/ e[M eodk BjhA. ;kv/ ihtB dhso~eh tk;s/ th e[M eo, n;hA th n~r/ tXDk ukj[zdhnK jK. T[BQKbVehnK dhnK r~bK nkg ih B/ fXnkB Bkb ;[DhnK. nkg ih d/ wB

Page 53: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

39

s/ T[BQK dk pVk rfjok n;o j'fJnk. nkg ih B/ wB ftu ;'funk fJjw/o/ s/ pj[s wkD eoe/ nkJhnK jB. nkg ih B/ fejk GkJh, w?A sKfijVk th ezw eodk jK T[j sK o~p dk j[ew j?. T[j nkg/ jh eotkT[Adkj?, fJB;kB ƒ p; fjzws eoBh g?Adh j?, fjzws dk fjwkfJsh o~p j?.w?ƒ ;e{bK d/ ftP/ pko/ BjhA gsk, go w?A nkg g{oh e'fPP eoe/ ibdhs'A ibdh s[jkvk ezw eotktKrk. d{;o/ fdB jh nkg ih gfNnkb/n?i{e/PB dcso ftu gj[zu rJ/. ewkb dh r~b fJj fe T[; fdB ;e{bdh wBI{oh b?D tk;s/ doyk;s d/D dh nkyoh skohy ;h. fJ; eoe/T[ZE/ d{i/ fgzvK d/ b'e th gj[zu/ j'J/ ;B. T[j b'e nkg ih ƒ g[~SD b~r/,oDihs f;zx s[;hA fJ~E/ fe; ezw bJh gj[zu/ j'A, sK fJBQK B/ fejk, “s[;hA d~;' s[;hA fe; ezw bJh gj[zu/ j' fco w?A th d~; fdzdk jK fe w?Afe; bJh gj[zfunK jK. ” fJzBh r~b efj e/ nkg ih u~[g eo rJ/. j[Deh ;h fe uko fgzvK d/ b'e fit/A e[mkbk, m[bhtkb, ;zd"V ns/ gziroKJhnKd/ b'e T[ZE/ ;e{b b?D bJh gj[zu/ j'J/ ;B id fe e/tb fJ~e' ;e{b jhwzI{o ehsk ikDk ;h. id'A T[BQK B/ d~f;nk fe ;e{b eoe/ nkJ/ ;h, fgzvuko jB s/ jkJh ;e{b fJe wzI{o j'fJnk j?. irQk ;b?eN eoB bJh;Nkc B/ ikDk j?. T[j fJe ;e{b uko fgzvK ft~u'A fe;/ ƒ th d/ ;ed/jB. n;hA ckJhb fsnko eoe/ b? nkJ/ jK. T[j u?Ze eoe/ ;kƒNkJhw d/ d/Dr/. nkg ih T[; t/b/ u~[g eo rJ/. fi; ezw bJh dcsoftu rJ/ ;h T[j ;kok e[M pkjo p?m/ j'fJnK s'A gsk u~b frnk.;kohnK r~bK ;[D e/ nkg ih d/ wB ftu nkfJnk fe w/o/ e'b sK e'JhckJhb th BjhA j? ns/ Bk jh n;hA fe;/ wfB;No Bkb fJ; ;zpzXh r~behsh j?. ;kv/ e'b sK e'Jh fpbfvzr th fsnko BjhA j?. nkg ih ƒ;zs o'v{ okw ih d/ ej/ j'J/ puB :kd nk rJ/ fe id'A fe;/ ;w~f;nkftu j't' sK r[o{ rqzE ;kfjp ih dk fXnkB Xo e/ T[BQK ƒ Bw;eko eofbnk eo, s/ok ezw cfsj j't/rk”. nkg ih B/ T[; t/b/ T[;/ soQK jhehsk. r[o{ ;kfjp ƒ wB ftu jh Bw;eko eo e/ dcso t~b ƒ tX/.n~r/ fJe bVeh p?mh ;h i' T[; dcso ftu ghH J/H d/ s"o s/ ezw eodh;h. nkg ih B/ T[; ghH J/H s'A g~[fSnk,“phph ih nzdo jh jB”< T[;B/ fejk i/ fwbDk j? sK noIh fby e/ d/ fdT[. c/o jh nzdo'A NkJhwfwb/rk. T[;/ NkJhw s/ s[jkvh w[bkeks j' ikt/rh. fJ; s/ nkg ih

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 54: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

40 nksw d/P dh T[vkD

p'b/, “id'A s[jkƒ t'NK dh b'V j[zdh j? sK ed/ noIh fbykJh j?< j[Ds[;hA efjB/ j' fwbD tk;s/ noIh fby e/ fdT[”. fJ; s'A pknd nkgih B/ dotkIk y'fbQnk s/ nzdo ub/ rJ/. T[; dcso ftu i' phph p?mh;h T[; B/ fejk, s[jkƒ fe;/ B/ o'fenk BjhA< nkg ih B/ fejk, “t'NKt/b/ s[;hA BjhA o[ed/, ezw t/b/ n;hA BjhA o[ed/”. T[j g[~SD b~rh,fejV/ fgzv s'A nkJ/ j'< nkg ih B/ d~f;nk, “wkb/oe'Nb/ e'bgziroKJhnK jB T[ZE'A nkJ/ jK”. fco T[; B/ nkgDhnK n?BeK T[goeodh j'Jh B/ fejk, fJj oDihs f;zx tkbhnK gziroKJhnK jB iKe'Jh j'o fgzv j?< nkg ih B/ fejk, “jK ih, T[jh oDihs f;zxtkbhnK gziroKJhnK jB”. fco T[;B/ fejk, eh ezw nkJ/ j' p?m e/d~;'. fco nkg ih B/ r~b s'oh fe s[;hA ;kv/ fgzv ftu'A fe;/ fJ~e fgzvƒ ;e{b d/Dk j?. pkjo gziK fgzvK dhnK gzukfJsK p?mhnK jB. T[;phph nc;o B/ fejk jK ;e{b fJe j? go uko fgzvK dhnK gzukfJsKjB. T[BQK dk nkg; ftu ezghNhPB pj[s j?. pVk I'o b~frnk j'fJnkj?. fco nkg ih B/ fejk, “T[BQK fgzvK ftu sK ;e{b u~b oj/ jB go;kv/ fgzv ftu sK ;e{b j? jh BjhA. fJj ;e{b ;kv/ fgzv ƒ d/ fdT[”.T[; t/b/ nc;o B/ fejk fJe noIh fby e/ fbnkT[. T[; T[Zs/ oDihsf;zx d/ d;sys eotke/ fbnkT[. n~i n;hA fJBQK gzukfJsK dhnKckJhbK cV e/ fJBQK ƒ fJz;g?ePB dk fdB d/Dk j?. s[;hA th S/sh s'AS/sh ckJhb b? e/ nkT[. T[; t/b/ nkg ih dcso s'A pkjo nk rJ/ ns/T[; nc;o dh ghHJ/H s'A jh noIh fbytk bJh. noIh T[s/ nkg ihB/ nkgD/ d;sys th eo fd~s/. n~X/ xzN/ d/ ft~u^ft~u nkg ih noIhfbytk e/, T[; T[Zs/ d;sys eo e/ T[; nc;o e'b b? rJ/. nkg ihd/ d;sys d/y e/ T[j nc;o p'bh p/Nk oDihs f;zx fes/ B/V/ jh yVQk;h. nkg ih B/ fejk, “jK ih B/V/ jh ;h”. T[; dh ghHJ/H p'bh fJBQKd/ jh d;sys jB. fJjh oDihs f;zx jB. T[;/ NkJhw T[j nc;onkgDh e[o;h s'A T[Zmh ns/ nkg ih ƒ nkgDh i~ch ftu b? e/ fgnkofd~sk ns/ efjD b~rh, “p/Nk oDihs w?A s?ƒ gSkfDnk BjhA”. nkgih B/ fejk, “ih w?A th BjhA gSkfDnk”. T[j efjD b~rh, “id'A s[;hAebe~s/ d"VB tk;s/ rJ/ ;h, T[ZE/ r[ogqhs e"o w/oh bVeh th rJh ;h.s?ƒ d/y e/ j[D w/o/ ;kjwD/ ;kok ;hB :kd nk frnk. s[;hA eJh iD/

Page 55: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

41

fJe~m/ ;h”. nkg ih ƒ th :kd nk frnk fe fJj r[ogqhs d/ wzwhjB. nkg ih B/ d~f;nk, “n;hA s[jkv/ xo th rJ/ ;h”. T[; t/b/nc;o phph efjD b~rh, “j[D s[;hA nkgDk ezw d~;'”. nkg ih B/d~f;nk, “;kv/ e'b Bk sK e'Jh ckJhb j?, BK e'Jh ;e{b tk;s/ piNns/ Bk jh e'Jh ewok. go n;hA wfj;{; eod/ jK fe ;kv/ fgzv the'Jh e[VhnK dk ;e{b j't/. s[;hA fJ; dk j~b d~;' fe n~r/ eh okj j'Dkukjhdk j?”. nc;o efjD b~rh, “p/Nk j[D w?A s[jkvh ;koh ckJhbfsnko eo b?Adh jK. fijVk ;Nkc u?Ze eoB bJh G/iDk j? T[; dk;wk w?A tXk fdzdh jK. J/B/ ƒ fJXo s[jkvh ckJhb fsnko j' ikt/rh”.s[;hA ik e/ ;e{b dk ezw nozG' ns/ T[ZE/ p?mD bJh fpbfvzr fsnkoeo'. n~i s'A d' wjhfBnK ƒ w?A ;Nkc G/iKrh. fijVhnK ckJhbKfsnko eoBhnK jB T[j fsnko eo btKrh. i/ fsnkoh ftu e'Jhewh ofj rJh sK th e'Jh r~b BjhA, Gkt/A szp{nK ftu fpmk d/Dk, ;e{bn;hA s[jkƒ jh fdnKr/. ;wM' fe d/ fd~sk. d{ihnK gzukfJsK dhnKckJhbK th cV bJhnK ns/ T[BQK ƒ th d' wjhB/ dk ;wK d/ fd~sk. T[BQKƒ th fJjh r~b efj fd~sh fe ;kvk ;Nkc nkJ/rk T[j nk e/ ;e{bf;b?eN eo/rk. fco pkjo nk e/ ;'funk fe j[D eh ehsk ikt/ sK fgzvfw~m/tkb tkb/ ;odko r[ofd~s f;zx i' T[; t/b/ n?wH;hH ;B T[BQK Bkb;bkj ehsh. T[j n~r'A efjD b~r/, “ekjƒ sµ{ fJBQK u~eoK ftu fgn?A,fJ~E/ fe;B/ bVehnK ƒ gVQkT[Dk j?”< j'o th eJhnK B/ fJ;/ soQK dhokJ/ fd~sh. go nkg ih B/ fJ~e' jh r~b mkD bJh fe fgzv ftu ;e{bpDtk e/ ;kj b?Dk j?. id'A nkg ih B/ tkg; nk e/ fgzv tkfbnK ƒd~f;nk sK T[BQK ƒ ukn uVQ frnk fe fgzv ftu ;e{b y[ZbQD bJhgfjbh e'fPP sK ekw:kp j'Jh. fco nkg ih fJ; ezw ƒ f;o/ ukVQBbJh i[~N rJ/ ns/ ;e{b dh fpbfvzr pDtkT[D bJh fsnkoh P[o{ eofd~sh. ;e{b bJh gzi ewo/ pDtkJ/ go ;w/A dh ewh j'D eoe/ ;e{bdhnK S~sK Bk g? ;ehnK feT[Afe nkg ih e'b fJzB/ czv BjhA ;B feS~sK gkT[D bJh ;wkB yohd ;ed/. nkg ih B/ eh ehsk fe nkgD/xo dh S~s T[X/V e/ fbnk e/ T[jh eVhnK, pkb/ ns/ SshohnK Bkb;e{b d/ ewfonK dhnK S~sK gk fd~shnK. id'A fJz;g?ePB dk ;wK B/V/nkfJnk sK ;e{b ftu p~u/ fpmk bJ/. id'A fJz;g?ePB Nhw B/ nk e/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 56: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

42 nksw d/P dh T[vkD

d/fynk sK fJ; ;e{b ƒ :'r ;wM e/ T[BQK B/ fJBQK ƒ ;e{b dh wBI{ohd/ fd~sh. T[; s'A pknd ;e{b tXhnk sohe/ Bkb u~bD b~r fgnk. T[jgziroKJhnK fgzv dk gfjbk bVehnK dk fwvb ;e{b ;h. fco nkgih B/ ;e{b ftu ftfdnkoEhnK dh szdo[;sh bJh y/vK dk pzd'p;s theo fbnk. jo ;kb p~funK ftu y/v^w[ekpb/ th eotkJ/ ikD b~rgJ/. id'A y/vK d/ Bshi/ e~Y/ iKd/ sK ;kb d/ nyho ftu i/s{ p~funKƒ fJBkw fd~s/ iKd/ ;B. nkg ih B/ fJBkw tzvD tk;s/ frnkBheosko f;zx f;fynk wfB;No, w[~y wzsoh gqskg f;zx e?o'A, eztowzsoh f;zx p/dh vhH;hH;zro{o ns/ f;js wzsoh fpqP GkB ƒ p[bkfJnk.frnkBh eosko f;zx T[; t/b/ ftfdnk wzsoh ;B B/ GkPB fd~sk ns/fgzv d/ ezwK tk;s/ ;[Mkn th fd~s/. T[BQK B/ nkg ih d/ w'Y/ s/ j~E o~ye/ fejk, “oDihs f;zx` s[;hA ;kv/ e'b'A gq/w Bkb fijVh woIh uhIb? ;ed/ j'. s[;hA ;kv/ gk;'A wzfrnk eo' sK n;hA d/tKr/. nro s[;hABjhA wzr'r/ sK fco n;hA eh d/Dk j?<” feT[Afe nkg ih d/ y/vK ftufJzvhnB u?AghnB j'D eoe/ fJj nkg ih dk pj[s ;fseko ns/ gq/weod/ ;B. fJ; ekoB fJj ;ko/ ekoi j'J/. fJ; eoe/ nkg ih dko[MkB th fgzv d/ ezwK tk;s/ ekch tX frnk. nkg ih dh y/vK ftutkechns tXh s/ Bkb jh fJbke/ d/ bhvoK, wfB;NoK ns/ gstzs/b'eK Bkb th tkechns tXh. T[; s'A pknd fgzv d/ b'eK B/ fejk fer[od[nkok ;kfjp dh gfjbh ew/Nh e'Jh r[og[op BjhA wBkT[Adh ns/Bk jh uVQs dk e'Jh fj;kp^feskp jh fdzdh j?. r[o{ xo ;G dk ;KMkj? fJ; eoe/ r[o{ dh r'be dk fj;kp ;G ƒ gsk b~rDk ukjhdk j?.nkg ih fJ; gk;/ th fXnkB fdT[. id'A nkg ih B/ gqpzXeK Bkb fJ;;zpzXh r~b ehsh sK T[j efjD b~r/, “fr~b ewbk j' frnk j?< t~fvnKs'A fj;kp^feskp wzrdk j?. e~bQ dk p~uk ;kƒ nebK f;ykT[Adk j?”.id'A T[BQK B/ nkg ih dh ns/ fgzv tkfbnK dh r~b Bk wzBh sK nkg ihB/ G[~y^jVskb P[o{ eo fd~sh. jmh sK nkg ih P[o{ s'A jh ;B ns/ fJ;r~b dk ;G ƒ gsk th ;h fe fijVh r~b eoB bJh fJe tkoh mkD b?Ad/jB T[j eo e/ S~vd/ jB. nyho gqpzXeK B/ ;ko/ fgzv dh ;zrs d/;kjwD/ uVQs dk fj;kp^feskp d/ fd~sk. ;koh ;zrs efjD b~rh fenkg ih r[od[nkok ;kfjp tkbh ew/Nh ftu Pkfwb j' ikT[ sK fe gqpzX

Page 57: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

43

fpBK fe;/ ftxB d/ u~b ;e/ go nkg ih B/ i[nkp d/ fd~sk, fejk few/ok sK GkJh y/vK t~b jh fXnkB j?. w/o/ gk;'A fJj ezw BjhA j'Dk. T[jefjD b~r/ id'A s[jkvk ;wK b~r/ nk ikfJnk eo', fit/A ej'r/ n;hAs[jkv/ Bkb g{ok^g{ok ;kE d/tKr/. ;zrs dh r~b wzB e/ nkg ih B/ r[o{xo dh ;/tk dk fizwk b? fbnk. fijVk g?;/ dk piN ;h T[j T[BQK B/nkg ih ƒ ;zGkbD bJh efj fd~sk. T[; g?;/ Bkb fgzv d/ r[od[nko/ftu r[og[op th wBkT[D/ P[o{ j' rJ/ ns/ i' g?;k pudk ;h T[jh g?;kfgzv ftu i' ;e{b u~b fojk ;h T[;dh fJwkos tk;s/ tos fbnkfrnk.

gP{nK bJh gkDh dk gqpzX eoBkfJ~e tko dh r~b j? fJ; fJbke/ ftu toyk Bk j'Jh. ;ko/ b'e

gghj/ tKr ftnke[b j' oj/ ;B. nkg; ftu r~bK th eod/ ;B fegowkswk dh gsk BjhA fejVh eo'gh j? fe i' toyk BjhA j' ojh.fijV/ uko dkD/ j'D/ ;B b~rd? fJ; tko T[j th BjhA j'D/. nkg ih dkfJbkek phekB/o tKr sg fojk ;h. fijV/ b'eK e'b ;kXB ;B T[BQK B/sK jbN i'V e/ gkDh e~Y fbnk s/ nkgDhnK c;bK ƒ d/ fd~sk. gofpBK ;kXBK tkb/ sK p~; gowkswk dk GkDk wzBh p?m/ ;B. fgzv d/gP{nK dk th p[ok jkb j' u[~fenk ;h, N'G/ nkfd ;~[e u[~e/ ;B. xoK d/gkbs{ gP{nK dk j~b sK b'e xo/ jh n"y/^;"y/ eoh ik oj/ ;B gofijVhnK rT{nK iK j'o gP{ fe;/ d/ gkbs{ o~y/ j'J/ BjhA ;B T[BQK dhjkbs pj[s so; :'r pDh j'Jh ;h. nkg ih s'A nfijk podkPs BjhAj'fJnk. p/I[pkB gP{nK dk d~[y nkg ih s'A d/fynk BjhA frnk. nkgih B/ fgzv d/ b'eK ƒ d~f;nk fe o'jhnK ftu gP{nK dk fpBK gkDh s'Ap[ok jkb j?, rT{nK dhnK n~yK u'A gkDh ik fojk j?, gP{nK dk d~[y T[BQKdh jkbs s'A Mbe fojk j?, w/o/ s'A T[BQK dk d~[y d/fynk BjhA ik fojk.T[j p/I[pkB jB ;kƒ p'b e/ BjhA d~; ;ed/. go n;hA sK T[BQK dh jkbsd/y ;ed/ jK, gowkswk B/ ;kƒ ;'Mh pyPh j?. fJ; eoe/ nkgK ;ko/ob e/ fJzM eohJ/ fe fgzv d/ N'G/ ftu gkDh Go dJhJ/ sK fe fJjfsjkJhnK rT{nK ns/ j'o gP{ gkDh gh ;eD. n;hA ;qh r[o{ rqzE;kfjp ƒ wzBd/ jK. T[BQK d/ jh puB jB fel

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 58: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

44 nksw d/P dh T[vkD

rT[Vh wjbk 9Bo nu/s gkg s/ vo[ o/]dhB dfJnkb ;rb G? GziB ;ofB skfj s[w go[ o/]1]ojkT[]p/d g[okB ik; r[B rkts sk e' Bkw[ jhn? w' Xo[ o/]gktB Bkw[ irfs w? jfo e' f;wfo f;wfo e;wb ;G jo[ o/]1]wkB; d/j pj[fo Bj gkt? eS{ T[gkT[ w[efs ek eo[ o/]BkBe ejs rkfJ eo[Bk w? Gt ;kro e? gkfo T[so[ o/]2]9.251

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 220)

id'A r[o{ ih efjzd/ jB fe fijV/ nuBu/s gkg j[zd/ jB T[BQK s'A thvoBk ukjhdk j?, n;hA sK ikDd/ p[Md/ fJj ;G j'D d/ oj/ jK. fJji' rT{nK fsjkJhnK jB T[BQK dk gkg ;ko/ fgzv ƒ jh b~r/rk. “ b'eKB/ nkg ih dh r~b ƒ nB;[Dh eo fd~sk. id'A fJ~e d' tko efjD s/nkg ih dh r~b Bk ;[Dh rJh sK nkg ih B/ r[o{ rqzE ;kfjp ih n~r/ ike/ p/Bsh ehsh fe j/ ;~u/ gskPkj, ;op PeshwkB, ;koh f;qPNh d/eosk^Xosk, ouBjko, ;op ftnkge, j/ tkfjr[o{ nkg ih d/ uoBKftu fJ; dk; dh p/Bsh j? w/oh noI nro nkg ih ƒ ikfJI b~r/ sKIo{o wBI{o eo b?Dk. nkg ih B/ iht g?dk ehs/ jB. T[BQK dh ;kv/gk;'A ;/tk BjhA j[zdh sK fJ; bJh ;kƒ p[~Xh pyP' ns/ fJ; Bro d/tk;hnK ƒ p[~Xh pyP', ;zrs dk J/ek eotkT[. w?A th G[~yhnK fsjkJhnKrT{nK tKr ofjD dh e'fPP eo fojk jK. w?ƒ pb pyPDk fe id'A s~eBro fBtk;h N'G/ ftu gkDh BjhA gkT[Ad/ w?A nkgD/ gqD s/ ekfJw ofj;eK. id'A s~e rT{nK d/ w{zj gkDh BjhA b~r/rk, w?A th wz{j gkDh BjhAbkT[Dk. j/ tkfjr[o{` w/ok fJj gqD nkg ih B/ jh fBGkT[Dk j?”. nkgB/ fJj p/Bsh eo e/ Bw;eko eo fd~sh. nkg ih u"eVk wko e/ p?mrJ/ ns/ nekb g[oy dk f;woB eoBk P[o{ eo fd~sk. nkg wB jh wBnekb g[oy Bkb r~b eoB b~r gJ/, “j/ gowkswk` w?A gqD eo fbnkj?, w/oh sK pkb p[~Xh j?. go nkg B/ w/ok gqD ekfJw o~yDk j?”. nkgp?m/ f;woB eod/ oj/. nkg ih gowkswk n~r/ p/Bsh eod/ oj/ , “j/gowkswk` w?A nkg ih d/ fgnko ftu n?Bk w[rX j' frnk fe w?ƒ jogqkDh dk d~[y nkgDk d[~y b~rD b~r fgnk j?. fJ;/ eoe/ jh w?A fJBQKp/I[pkB gP{nK d/ bJh nkg ih n~r/ p/Bsh ehsh j?. w?ƒ nfijk eoBk

Page 59: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

45

ukjhdk th ;h fe BjhA w?ƒ sK fJj th gsk BjhA j?. go brksko nzdo'AnktkIK nk ojhnK jB fit/A e'Jh gkg eow g[zB eow pD oj/ j'D.GkJh r[odk; ih dk cowkB j?—

tko–12 gT[Vh–22L r[o f;~yK dk fB~sB/w

e[opkDh fsBQK r[of;~yK fgSb oksh T[fm pjzd/.e[opkDh fsBQK r[of;yK nzfwqs t/b? ;fo Bktzd/.e[opkDh fsBQK r[of;~yK j'fJ fJe wfB r[o ikg[ igzd/.e[opkDh fsBQK r[of;~yK ;kX;zrfs ufb ikfJ i[Vzd/.e[opkDh fsBQK r[of;~yK r[opkDh fBfs rkfJ ;[Dzd/.e[opkDh fsBQK r[of;~yK wB w/bh efo w/fb fwbzd/.e[opkDh fsBQK r[of;~yK GkfJ Grfs r[og[op eozd/.r[o ;/tk cb[ ;[cb[ cbzd/]2]

tko–12 gT[Vh–44L r[o f;~y ngo; j?

jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk r[owfs fod? rohph nkt?.jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk go Bkoh d/ B/fV B ikt?.jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk godop? B' jE[ B bkt?.jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk go fBzdk ;[fD nkg[ jNkt?.jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk ;fsr[o dk T[gd/; ewkt?.jT[ fs;[ x'fb x[wkfJnk E'Vk ;t? E'Vk jh ykt?.r[ow[fy ;'Jh ;jfi ;wkt?]1]

(GkJh r[odk; ih)

nfijhnK p/BshnK nkg ih B/ n~yK pzd eoe/ pV/ PKs fjod/ BkbehshnK. id'A fJ; r~b dk gqpzXeK ƒ gsk u~fbnk fe fr~b B/ nodk;eoe/ gqD b? fbnk j? sK e[M B/ fejk p?mk ofjD fdT[ fezBk e[ fuop?m/rk. T[BQK ft~u'A fJe p'fbnk s[jkƒ gsk BjhA fijV/ ezw ƒ j~EgkT[Adk j? eo e/ jh dw b?Adk j?. fg~S/ BjhA w[Vdk. fgzv y/vK eotkJhnK,fgzv ftu fwvb ;e{b pDtkfJnk T[; B/. j'o fezBk e[ goy'r/ s[;hAT[;ƒ. fJ~e d/ efjD s/ pkeh ;ko/ u~[g eo rJ/. T[jh d[pkok p'fbnk,

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 60: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

46 nksw d/P dh T[vkD

efjD b~rk, fijVk nkgD/ xo dh S~s T[X/V e/ ;e{b dh S~s gtk ;edkj?, fco j[D sK T[j r[o{ ;kfjp n~r/ gqD eoe/ p?mk j?. Pkw s~et~y'^t~yohnK r~bK u~bdhnK ojhnK. oks phs rJh, nzfwqs t/bkj'fJnk ;zrsK w~Ek N/eD nkJhnK. T[jBK B/ d/fynk fe fr~b sK T[ZE/jh p?mk j?. T[BQK B/ tkg; xoK ftu ik e/ d~f;nk fe fr~b sK T[ZE/ jhnN~b p?mk j?. p; fijV/ b'e gq/wh ;B T[j sK fJ; r~b ƒ mhe wzBDb~r gJ/ pJh rT{nK ƒ gkDh fgbkT[Dk ukjhdk j?, N'G/ ftu gkDh gkfdT[, eh iKdk j?. e[M b'e j'o ws d/ ;B. T[BQK dk efjDk ;h fep~funK ƒ gkDh fgbkJhJ/ iK rT{nK ƒ. fJj sK fr~b B/ fpBK ;'u/ ;wM/nodk; eo fd~sh, n;hA eh eohJ/< f;nkfDnK dh ejkts j?l“GKfvnK tkbh t;{ iK NKfvnK tkbh t;{”. fJ; soQK dhnK T[dkjoDKd/ d/ e/ efjD b~r/ fJE/ p~funK dk fceo j?, rT{nK pko/ e"D ;'u/. pJhfr~b B/ nkg/ jh nodk; ehsh j? fJj nkg jh G[rs/. fJ; soQK p?me/ gqD E'V/ g{o/ j[zd/ B/. feT[Afe T[BQK b'eK ftu gP{nK gqsh dfJnk jhBjhA ;h. n?;/ b'e Jhoyk ftu nkgD/ P[G eowK ƒ th ;tkj pDk b?Ad/jB. fJ; soQK d{;ok fdB th pshs j' frnk. ;t/o/ nzfwqs t/b/ ;zrsKr[o{ xo nkJhnK. T[BQK d/fynk fe fr~b sK T[ZE/ jh p?mk j?. T[BQKnkgD/ xo ik e/ r~b ehsh sK r~b j'Jh fe T[jƒ ik e/ ukj^gkDh g[~S',T[j fejVk nkgD/ bJh eo fojk j?. fJ; ftu sK ;ko/ fgzv dk jh Gbkj?. Bkb/ r[o{ ih jh nkyd/ jB fe rT{ rohp dh o~fynk eo'. id'A r~bgfotkoK ftu u~bh sK Bro d/ f;nkD/ pzd/ fJe~m/ j'J/. T[BQK ;bkj eoe/ y{jK d/ gkDh N'G/ ftu S~v fd~s/. id'A N'G/ ftu gkDh g?D b~r fgnksK fijV/ gP{ gkDh s'A fpBK sVc/ gJ/ ;B T[j gkDh gh e/ fJe dwfsqgs j' rJ/. nkg ih d/ wksk ih B/ ;[~y dk ;kj fbnk. T[BQK ƒ fJ;r~b dh fJe y[Ph th ;h ns/ fJe rwh th ;h. y[Ph fJj ;h fe ;ko/fgzv B/ ob e/ rT{nK ƒ gkDh fgbk fd~sk. T[BQK d/ g~[so dk i' gqD ;hT[j g{ok j' frnk ;h. fJ; eoe/ T[BQK B/ d[~X dk frbk; Gfonk s/ibdh^ibdh r[o{ xo gj[zu/ s/ efjD b~r/, “oDihs g~[s d[~X gh b?”.Bkb jh wksk ih d/ n~yK u'A jzM{ nk rJ/ fe fszB fdBK dk G[~yk fgnk;kp?mk j? w/ok g[~s. nkg ih pV/ nkdo ;fseko Bkb p'b/,”p/p/ ih e[Mfizw/tkohnK p~funK dhnK j[zdhnK jB ns/ e[M wK pkg dhnK. w?A nkg

Page 61: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

47

ih dhnK uzrhnK r~bK s/ Io{o nwb eoKrk feT[Afe nkg w/o/ wksk j',go n~i fijV/ ;ko/ irs d/ wksk fgsk jB, ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjpih, w?A T[BQK n~r/ nodk; ehsh j'Jh j? fe fizBk fuo ;kohnK rT{nKgkDh BjhA gh b?AdhnK, T[Bh d/o w?A th gkDh rqfjD BjhA eoKrk”.wksk ih p'b/, “GfbnK b'eK B/ gkDh N'G/ ftu gk fd~sk j?, ;ko/ gP{gkDh gh oj/ jB, sµ{ th d[~X gh b?”. nkg ih B/ fejk T[j ;op^PeshwkBpVh t~vh Pesh dk wkbe j?. w?A T[; ƒ Io{o fwbDk j?. fJ;/ soQK jhp/p/ ih fJj w/ok gqD j? w?A r[o{ ih n~r/ nodk; ehsh j'Jh j? fe gfjbKgP{ gzSh gkDh ghDr/. pknd ftu r[o{ wjkoki n~r/ d/r ;ik e/nodk; eod/ j'J/ fejk, “j/ ;ko/ ijkB d/ wkbe` s[;hA fJ; s[~S fij/iht dh bki o~yh j?”. nkg B/ fJ;/ soQK nodk; ftu g{oh t/dBkfpnkB ehsh. wksk ih gk; p?m/ oj/, ;G r~b fXnkB Bkb ;[Dd/ oj/.T[ZXo fgzv d/ b'e N'G/ ftu gkDh S~v e/ r[o{ xo gj[zu rJ/ fi~E/ nkgih p?m/ ;h. nkg ih ƒ b'e efjD b~r/, “T[Zm pJh fr~bk T[Zm e/ w~EkN/e ns/ ib gkDh Se”. n~r'A nkg ih p'b/ fe GkJh nkg d/reotkT[”. d/r fsnko j' rJh ns/ r[o{ wjkoki ih n~r/ nodk; ehshfe j/ wjkoki` nkg ih d/ uoBK dh UN b? e/ gqD ehsk ;h. nkg ihB/ jh g{ok ehsk j?. j[D ;kƒ n"r[DK s'A puk e/ o~yDk ns/ jzeko s'A d{oo~yDk”. nkg ih B/ nodk; ehsh ns/ P[eokBk eod/ j'J/ j[ewBkwkfbnk. j[ewBkwk ;h L

;'ofm wjbk 5]w/ok ;fsr[o[ oytkbk j'nk]Xkfo feogk gqG jkE d/ okfynk jfo r'ftd[ Btk fBo'nk]1]ojkT[]skg[ rfJnk gqfG nkfg fwNkfJnk iB eh bki oykJh];kX;zrfs s/ ;G cb gkJ/ ;fsr[o e? pfb iKJh]1]jbs[ gbs[ gqG d't? ;tko/ jwok r[D[ ntr[D[ B phukfonk]nNb puB[ BkBe r[o s/ok ;cb eo[ w;sfe Xkfonk]2]21]49]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 620, 621)

d/r toskJh rJh, T[;s'A pknd ;ko/ pI[or^fpoX pj[s y[P;B. d/r tosfdnK jh r~b u~b gJh fe fJe d/ efjD s/ ;ko/ Brodh ;/tk j'Jh j?, BjhA sK gsk BjhA fezBk t~vk gkg j' ikDk ;h. r~b e[M

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 62: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

48 nksw d/P dh T[vkD

th BjhA ;h. ;kfonK B/ c?;bk ehsk fe j[D ;ko/ iD/ E'VQk^E'VQk N'G/ ft~ugkDh S~v fdnk eoKr/ gkDh Gfonk jh fojk eo/rk. ;ko/ efjD b~r/,GkJh fr~bk` j[D gqPkdk gkDh Se b?. ft~u'A jh f;nkD/ pI[or efjDb~r/, GkJh fJj fszB fdBK dk G[~yk j?. nkg ih p'b/, “fijVk th fJjeow ehsk j? fJj r[o{ B/ nkg ehsk j?. s[;hA ykD ghD dk fceo Bkeo'. w?A nkg jh E'VQh wksok ft~u b? e/ nkgDk ;oho mhe eo btKrk,r[o{ fwjo eo/rk. d/y' d;t/A gksPkj ih d/ f;~y fiBQK B/ pr?o nzBgkDh s'A ;/tk b? bJh fJj th T[BQK dh jh feogk j?, r[o{ p/nzs j?”. fJ;soQK d/ puB eoe/ nkg B/ nzB gkDh Sfenk ns/ ;koh ;zrs B/ gqPkdkSfenk ns/ nkgD/ nkgD/ xo ub/ rJ/. T[; s'A pknd nkg ih thnkgD/ xo ub/ rJ/. r[opkDh dk cowkB j?L

rT[Vh wL 5]f;wfo f;wfo f;wfo ;[y[ gkfJnk]uoB ewb r[o fod? p;kfJnk]1]r[o r'fpzd[ gkopqjw[ g{ok]fs;fj nokfX w/ok wB[ Xhok] ojkT[]nBfdB[ igT[ r[o{ r[o Bkw]sk s/ f;fX GJ/ ;rb eKw]2]do;B d/fy ;hsb wB GJ/]iBw iBw e/ febfpy rJ/]3]ej[ BkBe ejk G? GkJh]ngB/ ;/te eh nkfg g?i oykJh]4]112]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 202)

eth ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih> ;fsr[o gq;kfd

dPw/P fgsk d/ iBw fdB s/

ufVQnk uzB nkIkdh dk n~i d/P nzdo,w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.

d[yh b'eK dh n~i g[eko ;[De/,

Page 63: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

49

c[~Nh j'Jh sedho irkT[D nkfJnk.n~i wksk r[ioh dh r'd ƒ Gkr b~r/,

j{oK d/D tXkJhnK u~bhnK B/.gNB/ ftu n~i d/ts/ okr rkT[Ad/,

rbhnK Bkb ;torK d/ obhnK B/.n"ozrI/p ;h Bkb jzeko Gfonk,

Ikfbw I[bw dh j~d w[ekJh iKdk.;tk wD iB/T{ T[j o'I bkj[zdk,

Ykj e/ wzfdo w;hsK pDkJh iKdk.fijV/ wzBd/ BjhA fJ;bkw sKJhA,

T[j bzxd/ xkN sbtko d/ ;h.d[yh j' e/ fjzd{ ftobkg eod/,

nk e/ r[oK d/ e'b g[ekod/ ;h.ftu g[oh nkBzd d/ p?m e/,

d[yh gzfvsK dh ;[Dh g[eko ;h.nkgD/ fgsk dk ;h; sµ{ d/j gfjbK,

w[odk e"w fco eoh fsnko ;h.EK fJ~NK d/ fgsk dk ;h; bk e/,

fjzd{ Xow dk wfjb pBkT[D nkfJnk.ufVQnk uzd nkIkdh dk n~i d/P nzdo,

w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.gzE ;ki e/ sh;ok d/P nzdo,

e"w ykb;k sKJhA tXkfJnk ;h.nzfwqs efonk ;h id'A fsnko d/y',

T[jB/ fuVhnK s'A pki s[VtkfJnk ;h.wro'A ykb;k c"i fsnko ehsh,

febk g[oh nkBzd pBkT[D b~r/.j'bh y{B dh y/bd/ o'I :'X/,

c'iK sKJhA fJj e;p f;ykT[D b~r/.id'A f;zxK B/ iKd/ wip{o eo bJ/,

efjzd/ feb/ ƒ dJhJ/ j[D S~v dksk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 64: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

50 nksw d/P dh T[vkD

wzB p/Bsh f;zxK dh u~b gJ/ ;h,n~r/ ;kfonK d/ nkg dksko j'J/.

Ikfbw ;o;/ nkD e/ I'o gkfJnk,e[M v[~p rJ/ e[M ;h gko j'J/.

ftu izr uwe"o nkgD/ bkvfbnK ƒ,x'Vh w"s dh d/y' uVQkT[D nkfJnk.

ufVQnk uzB nkIkdh dk n~i d/P nzdo,w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.

fd~sk g[~so fgnk;/ ƒ BjhA gkDh,t~b w"s d/ T[t/A jh w'V fd~sk.

nkfyo fwfbnk ik dkd/ s/ tho sKJhA,foPsk J/; ijkB dk s'V fd~sk.

T[Xo wksk r[ioh id ft~SVh ;h r[oK Bkb'A,S'N/ bkvb/ bkb ;h Bkb nkJ/.

w"iK eofdnK ƒ g[oh nkBzd nzdo,n~i fpgsk d/ d/y' G[ukb nkJ/.

oksK ekbhnK izrbhA s[oh iKdh,Bkb/ g'fsnK dh wksk ;zGkb eodh.

N'N/ ;hr/ T[j firo d/ d' ikD',vo t?oh dk n~y'A Bk bKG eodh.

rzr{ wkfJnk d/ ftu rbskB j' e/,M~N ;{p/ ƒ ypo g[ukT[D nkfJnk.

ufVQnk uzB nkIkdh dk n~i d/P nzdo,w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.

d/y' BjhA w;{wK s/ ofjw eodk,s/ e'wb c[~bK ƒ fet/A wo'Vdk J/.

id'A wzB/ Bk g~[so dPw/P ih d/,nkfyo BhjK d/ ftu fuDtkJ/ d/y'.

n~i ykb;k gzE dk wfjb T[Z;o/,EK fJ~NK d/ ;h; brkJ/ d/y'.

T[Xo wksk ƒ ;[Dh id ypo fJzBh,

Page 65: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

51

s/o/ g's/ PjhdhnK gk rJ/ B/.gk e/ y{B n~i nkgDk fuokr nzdo,

p[~Mh fjzd dh i's irk rJ/ B/.e"D wksk dh fJ~E/ cfonkd ;[Ddk,

d[~yK tkb/ ;[B/j/ nk rJ/ B/.ufVQnk uzB nkIkdh dk n~i d/P nzdo,

w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.wkShtkV/ d/ izrbK ftu d/y',

;[fDnk fJe w;skBk j' fcodk J/.;[fDnk iKdk BjhA T[; dk jkb w?E'A,

fdb w/ok fJj ;[De/ fxodk J/.pfjzdk sys s/ id'A nkBzdg[o ;h,

PfjBPkj s/ Pkjh T[j mkm ;hrk.c'iK ;hrhnK nko gfotko e'b/,

X"A;/ t~id/ fit/A e'Jh okm ;hrk.n~i e~bk wkShtkV/ ftu izrbK d/,

u'bk gkfNnk j? bho bho j'fJnk.PfjBPkj fJj nBzdg[oh nBzd tkbk,

n~i fd;dk fit/A ceho j'fJnk.Skb/ g? rJ/ g?oK u'A y{B trdk,

ukdo ezfvnK T[Zs/ ftSkJh fgnk J/.fi;d/ gbzx s/ o[bdk f;zwb ;hrk,

fJj n~i fJ~NK f;ojkD/ ƒ bkJh fgnk J/.Bhbk x'Vk s/ pki Bk BIo nkT[Ad/,

BK jh firo d/ N'N/ n~i Bkb fd;d/.n?go tko e/ ;ko/ gfotko sKJhA,

n~i ;'Yh ;[bskB y[Pjkb fd;d/.ufVQnk uzB nkIkdh dk n~i d/P nzdo,

w[odk e"w ƒ d/y' irkT[D nkfJnk.d[yh b'eK dh n~i g[eko ;[De/,

c[~Nh j'Jh sedho irkT[D nkfJnk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 66: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

52 nksw d/P dh T[vkD

;[B/j/nk pkpk s?ƒ d/P s/o/ dh gkNh j'Jh s;tho dyktKsbtzvh ƒ wkB pyfPnk, fdB n~i d/ s?A Gkr bkJ/.go tzv d/ t/b/ :kd Bh o~fynk, BBekD/ ƒ fsnkr ;h nkJ/.fueB dk EkB gzikp ;h ;'jDk, wko/ oki d/ gkVB/ p?m/.y[jk e/ Xos gzikp s/o/ dh, BtK uzdowk ukVQB/ p?m/.N[eV/ efonk d/P s/o/ ƒ, fJjBK dh fJj eos{s d/y b?.nkg; ftu jB d'B' t?oh, ;G s'A t~vk ;p{s d/y b?.tzfvnk n?B ftukfbT[A d/P ƒ, gkfJnk j'fJnk nk uho dyktK.nk pkpk s?ƒ d/P s/o/ dh, gkNh j'Jh s;tho dyktK.u~b fJ;ƒ th n;hA G~[b gJ/ ikJhJ/, i/ bhvo e'Jh XhAtBk j't/.d[yhnK ykso e'Jh s/o/ tKrz{, u~eh pkpo dh ghAjdk j't/.T[d'A fJe ;~iB m~r e~bk, fi;dk eo/A ;[Xko fgnk fcodk.eh j[D e'Jh gsk Bh s?ƒ, J/E/ eJh jIko fgnk fcodk.e"v/ okyP pj[s/ B/ J/E/, wkfVnK sKJhA ykJh B/ iKd/.eh j'fJnk jzM{ vod/ Bh fv~rd/, go n~yK u Gfonk Bho dyktK.nk pkpk s?ƒ d/P s/o/ dh, gkNh j'Jh s;tho dyktK.rohpK dk i' y{B ;h ghAdk, wfbe Gkr' ƒ nk ;wMkfJnk.u{f;nk y{B rohpK tkbk, o'Nh ft~u'A Bu'V dykfJnk.go T[d'A s?ƒ so; ;h nkfJnk, S/sh pVh g[eko ;[Dh s?A.j[D T[j iKd/ e[obKd/, T[;s'A Bk e'Jh jk jk eko ;[Dh s?A.n~i T[;s'A eJh fj~;/ tkX{, I[bw dh eoh j'Jh gfjb fdyktK.y{B rohpK Bkb fGihnK fJ~NK d/, T[;o/ j'J/ wfjb fdyktK.s/o/ pkD/ gkJh p?m/, xo xo ftu nk gho fdyktK.N'b/ pzBQ pzBQ yKd/ nkr{, d/P s/o/ ƒ g'bk efonk.efjzd/ i/p th S'Nh yh;k th S'Nk, b~[ND ƒ j~E M'bk cfVnk.

Page 67: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

53

GkJh bkb' dh e'Jh pks Bh g[~Sdk, wfbe Gkr' pD ykJh B/ iKd/.go uoi dh r~b J/ fJ~NK b'j/ ƒ, gsk Bh fet/A gukJh iKd/.t~vh S'Nh ndkbs s/oh, o~y/ pkvh (tkvh) fpB f;nkD e'Jh Bk.fJ; ezw ftu t~X fJe s'A d{ik, nk b[~Ndh pDh (tDh) irho fdyktK.nk pkpk s?ƒ d/P s/o/ dh, gkNh j'Jh s;tho dyktK.

d/yD ƒ T[j ;zs ikgd/, n~i e~bQ ;/tkdko i' s/o/.;~iD tKr{z b~[Nd/ efj e/, Xow d/ m/e/ dko i' s/o/.coe E'VQk j? r~b fJe' J/, T[j o'jh ftu ik e/ b[~Nd/.n~i e~bQ s/o/ ;'jD/ bhvo, e'mhnK ftu pjk e/ b~[Nd/.fJe j~E f;o s/ d{ik i/p ƒ, e~ND ƒ xks brkJh p?m/.prb/ tKr{z fdb d/ vke{, fr~b T[Zs'A pD/ ceho fdyktK.nk pkpk s?ƒ d/P s/o/ dh, gkNh j'Jh s;tho dyktK.

e~u dhnK u{VhnKT[Zme/ sµ{ yzG MkV tsBk fgnkfonk.d[BhnK d/ g?oK j/mK ikt/Ark fbskfVnk.j'P ƒ ;zGkb phpk T[Zm fBrQk wko b?.ob fwb u~b fJ; fgzv ƒ ;tko b?.fjzwsK Bk jko sµ{ pJh j";b/ ƒ Xko b?.T[Zm yVQ ;[~sk feT[A J/ B/;sh B/ wkfonk.T[Zme/ sµ{ yzG MkV tsBk fgnkfonk.T d[BhnK d/ g?oK j/mK ikt/Ark fbskfVnk.

eJhnK fgzvK ftu phpk y[~bQ rJ/ ;e{b B/.;'jD/ t/b p{fNnk ƒ b~r/ gJ/ c[b B/, T[ b~r/ gJ/ c[b B/.ob fwb ;kfonK B/ rbhnK g~ehnK pDkJhnK B/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 68: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

54 nksw d/P dh T[vkD

pzB s/ coP ftu BkbhnK ubkJhnK B/.go ;kv/ fgzv ftu fgnk e{Vk J/ fybkfonk.T[Zm e/ sµ{ yzG MkV tsBk fgnkfonk.d[Bhnk d/ g?oK j/mK ikt/Ark fbskfVnk.

jwh jzeko i/ sµ{ fdb u'A fwNk d/t/A.bkbuK dh gzv fijVh fdb u'A xNk d/t/A.p[oek (t[oek) y[droih goQ/ fJ;ƒ jNk d/t/A.ykso J/ tsB dh i/ fizdVh b[Nk d/t/A.;KMhtkbsk fd;/ ;KMk Mzvk ukfVQnk.T[Zm e/ sµ{ yzG MkV tsBk fgnkfonk.d[BhnK d/ g?oK j/mK ikt/Ark fbskfVnk.

soi v'bhnBgVQ Bh XhnK b?DhnK wkfgT[ gVQk fdT[.e[VhnK d/ gVQB tk;s/ ekbi y[btk fdT[.nkT[Adk iwkBk n~r/.bVeh nBgVQ dh fizdrh d~;K ;[Dk e/ s/.gfjo d/ sVe/ T[;ƒ efjzd/ irk e/ s/.T[Zm e/ sµ{ M' u~eh ghjD wD gk e/ s/.nkgD/ T[j nkg sKJhA pfjrh ygk e/ s/.go nky/ Bh b~rdk e'Jh efjzdh fgjk fdT[.u~e S~v b~rh r'j/ e{V/ ƒ Y'D ih.wkohnK nBgVQsk B/ e[VhnK fJT[A o'D ih.ek;ƒ fco d[~y ;fjzdhnK gVQhnK i/ j'D ih.e[VhnK gVQk e/ GkJhT[ d[~yV/ fwNk fdT[.nBgVQ Bh XhnK b?DhnK wkfgT[ gVQk fdT[.

Page 69: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

55

n"Adk iwkBk n~r/.pzdk pDkT[Adh n;bh jh gVQkJh n?.BkJhv' th fJe e[Vh J/ i' fJ;B/ uwekJh n?.J/j skbhw nkIkdh ;kvh fbnkJh n?.gfVQnk j? fi;B/ T[;dh fizirh pDkJh n?.gSfVnk fJbkek ;kvk Bkb fwbk fdT[.e[VhnK d/ gVB tk;s/ ekbi y[bQtk fdT[.nBgVQ Bh XhnK b?DhnK wkfgT[ gVQk fdT[.nkT[Adk iwkBk n~r/.

rhs`w~sK d/JhA sµ{ c/o irs sKJhA.sµ{ gfjbK nkgDk nkg ;tko phpk.s/o/ nzdo BQ/o/ B/ I'o gkfJnk.f;cs eoKrh w?A dksko s/oh.Ezw Xow dk pfDnk sµ{ nkD dksk.Xow N~[Ndk d/y s?A fjzd{nK dk.s?A fco fd~sh Pjhdh gkD dksk.T[jdk I[bw j~eK d/ YkbD/ ƒ.ftu fd~bh ik u"AeVh wko p?mk.fg~S/ w'Vs/ ;ko/ ePwho tkb/.eoe/ T[BQK Bkb e"b fJeoko p?mk.nkgD/ y{B dh Bdh trk e/ s?A.wfjb I[bw dk fijVk ;h yko fd~sk.;[D e/ o'w ;oho d/ yVQ/ j[zd/.fjzd{ Xow bJh ;h; s?A tko fd~sk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dk w[~Ybk ihtB

Page 70: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

56 nksw d/P dh T[vkD

rIbw?ƒ fd;dk J/ e'Jh Bh ;[DB tkbkd~;' eoz{rk w?A cfonkd fe~E/o'I Bt/A Goe/ Skb/ fdb u'A fc; iKd/J/ Bk G[~bK s/ ofjzd/ d~; :kd fe~E/s/o/ skjfBnK Bkb fdb j'fJnk tKr b'j/fJ;s'A ;ys n~i :ko c'bkd fe~E/fijV/ pkr u'A wkbh u~e ikD M[~rhnKsK T[; pkr B/ ofjDk nkpkd fe~E/wzvbh ;kXK dh fN~b/ s'A e{u eo rJh;[GQk t~iD/ T[ZE/ fco Bkd fe~E/d[yh pzfdnK s'A Gh :ko' w"s vodhfr~b sµ{ Gkbdk J/ B/V/ ibkd fe~E/

oDihs f;zx fr~b

Page 71: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

57

Gkr d{ik

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihLnfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 72: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

58 nksw d/P dh T[vkD

Page 73: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

59

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihLnfXnkswe ihtB dk nkozG

fgzv ofjzfdnK ed/^ed/ nkg ih ftuko efonk eod/ fe fgzv d/ezw sK j' jh oj/ jB j[D w?A Pfjo ftu ik e/ ojK ns/ T[ZE/ ik e/ e'Jheko'pko eoK iK e'Jh c?eNoh tr?ok brktK. nkg ih B/ nfijhnKftukoK nkgD/ d';sK Bkb th ;KMhnK ehshnK. nkg ih ƒ J/H n?;HnkJh dh B"eoh fwb rJh go nkg ih dk wB ;h fe nkgDk eko'pkoehsk ikt/. T[BQK fdBK ftu ;odko goskg f;zx e?o'A gzikp d/ w[~ywzsoh ;B T[BQK s~e nkg ih dh gj[zu ;h. nkg ih B/ d~f;nk fe e?o'A;kfjp B/ nkg ih ƒ fejk ;h fe sµ{ e'Nk b?Dk j? iK n?wH n?bH J/H dhfNeN< nkg ih d/ d';s efjD b~r/ fe :ko sµ{ bhvo pD, bhvo pDe/ pzd/ dh uVQs ofjzdh j?. b'e sK fNeN b?D bJh ;koh T[wo j~vx;kT[Ad/ B/, s?ƒ sK nkg/ jh xo p?m/ ƒ fNeN fwb foj?. nkg ih d/Gok okfizdo f;zx ns/ w~b f;zx efjD b~r/, i/ sµ{ n?wH n?bH J/H pD/ArksK ;kƒ ckfJdk j't/rk. go i/ s?ƒ e?o'A c?eNoh dk e'Nk fdzdk j? sK b?b?, n;hA s/o/ Bkb ;fjws jK. nkg ih B/ nkgD/ wB dh r~b GkJh;[oihs f;zx ƒ d~;h fe w?A gfjbK fe;/ B"eoh tkbh bVeh Bkb PkdheotkT[Dk ukj[zdk jK, i' pknd ftu eko'pko ;zGkb ;e/. fco nkgKpkjob/ ezwK bJh ;"y/ ojKr/. w/o/ d't/A Gok w/o/ Bkb X~ek eod/ jB, fi~E/fes/ T[BQK ƒ e'Jh foPs/ tkbk efjzdk j? T[ZE/ jh ftnkj eotkT[D bJhw?ƒ wip{o eoB b~r iKd/ jB. fg~S/ fij/ foPs/ tkfbnK s'A pu e/ ukofdB w?A nkgD/ d';s GkJh w[ezd f;zx dkyk e'b fojk. fJj gbNk pzBQe/ T[ZE/ th gj[zu rJ/. ;kv/ pkg{ ih dk ;[Gkn c~eo j?, T[j e[M BjhAefjzd/. p/P~e T[j w?ƒ e[M efjDk ukj[zd/ jB go efjzd/ BjhA go w?ƒT[BQK d/ fujo/ s'A gqshs j[zdk j?. fJ; s'A pknd nkg ih GkJh okfizdo

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 74: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

60 nksw d/P dh T[vkD

f;zx Bkb b[fXnkD/ ub/ rJ/. fJBQK d/ xo jh fojkfJP o~yh s/ efjDb~r/, gfjbK s/oh c?eNoh d/yhJ/ ns/ yokdK pko/ ;wM bJhJ/. gfjbKfJe jcsk d/yd/ jK c/o i/eo fJj ;?Z~N p?m frnk sK mhe j?, BjhA sKj'o e'Jh ezw s'oKr/. fco nkg ih fJe jcsk fJ~E/ jh mfjo/. fJ; s'Apknd fe;/ j'o ezw dh Gkb eod/ oj/. go d';sK dk I'o n?wH n?bHJ/H pBkT[D s/ jh b~frnk j'fJnk ;h. go nkg ih dk wB n?wH n?bHJ/HpDB t~b BjhA b~r fojk ;h. nzdo' nzdoh nkg ih ƒ fJjh wfj;{;j[zdk fojk fe nzdo e[M ykbhgD j? i' fe;/ xkN t~b fJPkok eo fojkj?. fJ; soQK wfj;{; j[zdk fit/A nkg ih dh e'Jh uhI r[zw rJh j't/.fJj' fijk br fojk j? fit/A gghjk gkDh d/ fpBK, ;~g wDh d/ fpBK ns/wSbh gkDh d/ fpBK sVgdh j? go p/u?Bh d/ n;b ekoB ;wM BjhA ;Bg? oj/. d';sK B/ ;'funk fJ; dk d[BhnKdkoh t~b fXnkB j' ikt/ sKnkg/ jh wB fNe ikt/rk. nkg ih d/ d';s nkg ih ƒ Ipod;shf;B/wk xo ftu fcbw d/yD bJh b? rJ/. nkg ih nkgD/ ;kEhnK Bkbnzdo p?m/ w[rb/ nkIw fcbw d/y oj/ ;B fe T[; ftu fJe rkDku~fbnk, ‘ip fgnko ehnk s' voBk fenk’. fJj ;[D e/ fJe dwnkg ih d/ wB ft~u fynkb nkfJnk fe, w?A sK tkfjr[o{ ih ƒ fgnkoeoBk ukj[zdk jK. fco w?A fJBQK ;z;koh u~eoK ftu g? e/ nkgD/ nkg ƒfeT[A T[bMk fojk jK, w?A ;z;ko s'A feT[A voK. fJBQK fu~uVK s'A sK w?ƒyfjVk S[vkT[Dk jh gt/rk, w?ƒ M{mh fw~sosk ftu BjhA c;Dk ukjhdk.nro tkfjr[o{ Bkb gqhs b~r ikt/ sK ;G ;~[y j' iKdk j?, fit/A s[b;hdk; ih dk c[owkB j?l

nk;k fJ;N T[gk;Bk ykB gkB gfjokB]

nkg ih T[;/ ;w/A pjkBk pDk e/ f;B/wk xo ft~u'A pkjo nk rJ/.nkgDh ;kJheb u[~e e/ nkg dkyk fgzv GkJh w[ezd f;zx e'b nk rJ/.nk e/ efjD b~r/, n~i w?A fu~uVK s'A yfjVk S[vk e/ nkfJnk jK, sµ{ T[BQKƒ d~;hA Bk fe w?A fJ~E/ jK. fJ; s'A nrb/ fszB uko fdB nkg ih B/ fJ~E/jh pshs ehs/ ns/ fco GkJh okfizdo f;zx e'b gj[zu rJ/. GkJhokfizdo f;zx B/ e[M Bk fejk go T[BQK dk Gok efjD b~frnk, sµ{ ;kƒuzr/ u~eoK ftu gkfJnk j'fJnk j?. nkg ih B/ fejk, w?ƒ ;wM BjhA

Page 75: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

61

g?Adh fe w?A eh eoK. fco nkg ih B/ wzi/ e'm/ s/ uVkQJ/ s/ ;"A rJ/.T[Zgo nkekP t~b d/y e/ ;'uD b~r/ fe, fJ; fIzdrh ftu fezBhnKn"eVK jB. fJj th uzrk j? fe fJB;kB ƒ nkgD/ Bkb tkgoB tkbhfe;/ xNBk iK d[oxNBk dk gfjbK gsk BjhA b~rdk. T[; d/ wB ƒfezBhnK go/PkBhnK dk ;kjwDk eoBk g?Dk j?, fJ; dk gsk T[; ƒBjhA j[zdk sK fJj th wkbe dh feogk jh j?, BjhA sK nkT[D tkb/ d~[yƒ b? e/ fJB;kB j'o th d[yh j' ikt/. i/eo y[Ph j't/ sK T[;d/ ;w/A s/nkT[D dk t~yok jh ;[~y j?. ;'uD b~r/ XzB j?A wkbek fijVk sµ{ fJj ;GnkgD/ jh j~E ftu o~fynk j'fJnk j?. nkg ih dhnK ;'uK dh fJj bVhu~b jh ojh ;h fe fJe nrzwh nktkI nkg ih ƒ ;[DkJh fd~sh. T[;nktkI okjhA ezBh g? fojk ;hl

“fJj' s/oh tkoh n? r'fpzd fwbD/ dh”

id'A fJj nktkI nkg ih B/ fXnkB Bkb ;[Dh sK fejk, okfizdof;jK fJj nktkI fe~E'A nk ojh j?< sK GkJh okfizdo f;zx B/ i[nkpfd~sk fe, fJj ;zs okVk ;kfjp tkfbnK B/ dhtkB ;ikJ/ j'J/ jB. T[ZE/Gkoh frDsh ftu ;zrsK dk fJe~m j[zdk j?. seohpB ;kok b[fXnkDkjh T[ZE/ j[zdk j?. nkg ih fJj ;[D e/ M~N jh T[m e/ p?m rJ/ s/ efjDb~r/ fe fi~E/ fJj dhtkB b~r/ j'J/ jB T[j irQk fJ~E'A fezBh e[ d{o j?<GkJh okfizdo f;zx B/ d~f;nk fe fJj okwrVQhnk ;e{b ft~u j?. fJjdhtkB d' wjhB/ brksko b~rd/ jB. fco nkg ih B/ fejk fe nkgK thdhtkB ;[DB u~bd/ jK. d't/A d';s T[Zm e/ okwrVQhnk ;e{b ft~u ub/rJ/. id nkg ih B/ ;zs wjkoki ih d/ doPB ehs/ sK efjD b~r/ fefJj dopko sK fJzM b~rdk j? fit/A d;t/A r[o{ ih dk dopko j't/. c/onkg ih g~[SD b~r/, fJj ni/ gfjbk jh dhtkB j?< GkJh okfizdo f;zxB/ fejk, ‘jK’. nkg ih B/ wjkoki ih d/ puB pV/ fXnkB Bkb ;[D/.;zs wjkoki ih wkB; ihtB pko/ i' thuko eo oj/ ;B T[BQK dk nkgih d/ e'wb wB s/ pj[s rfjok n;o j'fJnk. wB sK gfjbK jh fJ;gk;/ M[fenk j'fJnk ;h, T[Zgo'A wjkoki ih d/ puBK B/ ;'B/ s/ ;[jkr/ dkezw ehsk. fit/A Grs epho d/ puB jB L

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 76: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

62 nksw d/P dh T[vkD

epho r{zrk j{nk pktok pjok j{nk ekB]gktj[ s/ fgzr[b GfJnk wkfonk ;fsr[o pkB]193.epho ;fsr[o ;{ow/ pkfjnk pkB[ i[ J/e[]bkrs jh G[fJ frfo gfonk gok eo/i/ S/e[]194]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1374)

wjkoki ih B/ gqwkD wkB; d/jh pkps fd~s/. nkg ih dhtkB s'Apknd GkJh okfizdo f;zx Bkb xo nk rJ/. n~i BhAd ns/ ;z;koeofjDh pfjDh tb'A nkg ih dk wz{j w[V frnk ;h. fyvkoh j'D eoe/fijV/ G'iB gfjbK ;[nkd b~rd/ ;B T[j j[D fpwko ftnesh tKr uzr/Bk b~rd/. nkg ih ;t/o s'A jh d{;o/ dhtkB dh T[vhe eoB b~r gJ/.GkJh okfizdo f;zx ƒ g[~fSnk fe dhtkB ed'A P[o{ j[zd/ jB ns/ wjkokiih fezB/ ti/ nk iKd/ jB< nkg ih GkJh okfizdo f;zx ƒ efjD b~r/,n~i nkgK ibdh ik e/ n~r/ p?mKr/ ns/ B/V/ s'A ;zs wjkoki ih d/ doPBeoKr/ Bkb/ n~r/ p?m e/ dhtkB ;[DKr/. e~bQ nkgK ƒ n~r/ irQk BjhA fwbh;h, sµ{ xo dk ezw S/sh^S/sh ysw eo nkgK S/sh jh u~bd/ jK. GkJhokfizdo f;zx efjD b~r/, xo d/ ezw sK nkg/ jh j'Jh ikDr/, fJBQK dkeh j?, s[;hA d~;' s[jkvk eh fynkb j?< sK okfizdo f;zx dk Gok nkgih ƒ efjD b~rk, sµ{ sK nkg e'Jh ezw eko eodk BjhA s/ j[D fJ; ƒth ezw s'A jNk fbnk. sd nkg ih B/ okfizdo f;zx d/ w'Y/ s/ j~Eo~yfdnK fejk fe sµ{ Bk p'bhA feT[Afe fJdQ/ Bkb nkgD/ fynkb BjhAfwbd/. uzrk fJjh j? fe fJ; ƒ gsk jh Bk b~rD d/, go sµ{ fsnkoho~yhA, nkgK wjkoki ih d/ nkT[D s'A gfjbK jh u~bKr/. nkg ih d{;o/fdB d/ dhtkB ftu gj[zu rJ/ ns/ n~r/ jh p?m rJ/. fitA/ fe eq'VK ue'oKuzdowk t~b d/ydhnK jB ns/ T[; s/ fNe^fNeh bk e/ nkgDh gqhsr{VQh eoh iKdhnK jB. fJ;/ soQK nkg ih th ue'o dh soQK ;zswjkoki ih t~b s~ed/ oj/ ns/ T[BQK d/ nBw'b puBK ƒ ;[Dd/ oj/. nkgih ƒ ;oho, d/P, ekb, t;s{, nkfd ;G e[M G~[b frnk. id'A ;zswjkoki ih d/ j~E jkow'Bhnw s/ rJ/ ns/ T[BQK Ppd gfVQnkl

Page 77: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

63

;'ofm wjbk 5jw w?b/ s[w T{ib eos/ jw fBor[B s{ dksk]jw w{oy s[w us[o f;nkD/ s{ ;op ebk ek frnksk]1]wkX' jw n?;/ s{ n?;k]jw gkgh s[w gkg yzvB Bhe' mke[o d/;k. ojkT[]s[w ;G ;ki/ ;kfi fBtki/ ihT[ fgzv[ d/ gqkBk]fBor[Bhnko/ r[B[ Bjh e'Jh s[w dkB[ d/j[ fwjotkBk]2]s[w eoj[ Gbk jw Gb' B ikBj s[w ;dk ;dk dfJnkbk]s[w ;[ydkJh g[oy fpXks/ s[w okyj[ ng[B/ pkbk]3]s[w fBXkB nNb ;[fbskB ihn izs ;fG iku?]ej[ BkBe jw fJj? jtkbk oky[ ;zsB e? gkS?]4]6.17.

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 613)

fJBQK PpdK dk nkg ih d/ wB s/ rfjok n;o j'fJnk. dhtkB dh;wkgsh s'A pknd nkg ih dk wB t?okr Bkb Gfonk j'fJnk ;h. nkggqPkd b? e/ tkg; nk rJ/. okfizdo f;zx B/ o'IkBk dh soQK fejk fed/y' fezBk fJe~m j[zdk j?, fezBhnK p~;K, ekoK ns/ j'o tjheb nkT[Ad/jB. nkg ih dk sK fJ; r~b t~b fXnkB jh BjhA ;h. nkg ih d/ wBftu sK j'o jh sko yVe ojh ;h. fJ; eoe/ nkg ih B/ T[BQK dh r~bdk e'Jh i[nkp BjhA fd~sk. id GkJh okfizdo f;zx B/ d/fynk fe nkgih e[M p'b jh BjhA oj/ sK T[BQK g~[fSnk sµ{ mhe j?A< sK nkg ih pVhXhwh nktkI ftu p'b/ okfizdo f;jK, “w?ƒ fJe r~b ;wM BjhAnkT[Adh fe fijVk Ppd gfVQnk ;h, T[j s/o/ :kd j?”< GkJh okfizdof;zx B/ fejk fejVk Ppd< w?ƒ sK :kd BjhA. nkg ih efjD b~r/,“fijVk d' PpdK s'A pknd gfVQnk ;h. “ T[BQK c/o fejk fejVk<nkg p'b Bk ;e/ s/ B/soK ft~u'A gkDh tfj s[fonk. GkJh okfizdo f;zxefjD b~r/, ebQ ƒ c/o dhtkB b~rDk j?, r~b eh j' rJh, sµ{ j";bk o~y,fJsBk t?okr feT[A eod?A< fJ; s'A pknd nkg ih u~[g eo rJ/. idnkg xo gj[zu/ sK nkg ih dh jkbs pVh t?okrwJh pDh j'Jh ;h. xoftu ;ko/ j?okB ;B fe fJBQK ƒ j'fJnk eh j?< GkJh okfizdo f;zx d/xo'A phph BkwQ' B/ d[~X fbnKdk s/ fejk, bT[ d't/A Gok d[~X gh bT[ gonkg ih B/ wz{j s'A e~gVk BjhA bkfjnk. GkJh okfizdo f;zx B/ efj

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 78: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

64 nksw d/P dh T[vkD

fd~sk fe fJBQK dk fu~s n~i fY~bk j?. T[; Pkw nkg ih fpBK e[M ykX/ghs/ jh ;"A rJ/. ni/ oks d/ ;kY/ frnkoK t~i/ ;B fe nkg ih T[Zme/ fJ~Xo T[Xo u~eo bkT[D b~r/, feT[Afe nkg ih dhnK n~yK ftut?okr ;h, BhAd BjhA ;h. nkg ih B/ pkoK ti/ jh T[Zm e/ fJPBkB eofbnk. fJPBkB eoe/ fijV/ ewo/ ftu okfizdo f;zx dh fojkfJP ;hT[ZE/ nkg ih B/ gziK pkDhnK dk gkm ehsk. id'A gkm ehsk sK ni/jB/ok jh ;h, fJ; s'A pknd okfizdo f;zx e'b ik e/ efjD b~r/, w/okfdb BjhA b~rdk. w?A fi~E/ wjkoki ih p?m e/ ehosB eod/ jB T[ZE/ ike/ p?mdk jK. GkJh okfizdo f;zx efjD b~r/, gqPkdk Se e/ ubk ikJhA,ni/ jB/ok th j?. GkJh okfizdo f;zx B/ ;'funk ;koh oks ;[~s/ jh BjhAfes/ eko'pko dh fuzsk sK BjhA. gsk BjhA eh r~b j? dhtkB ftu'AnkT[Adk jh u~[g j' frnk< okfizdo f;zx nkgD/ Gok s'A vodk j'fJnkwB e?Vk eoe/ nkg ih gk; frnk s/ efjD b~frnk, sµ{ ;zsK d/ ;o{gn~r/ p?m e/ tkfjr[o{ Bkw dk ikg eo fco nkgK d't/A u~bKr/. nkg ihB/ ;zs wjkoki ih d/ ;o{g t~b fJe N~e d/yDk P[o{ eo fd~sk ns/tkfjr[o{ ikg th P[o{ eo fd~sk. nkg ih wjkoki ih d/ ;o{g n~r/ p?me/ tkfjr[o{ tkfjr[o{ eod/ oj/. nkg ih ƒ gqPkdk SZeDk th G~[b frnks/ T[ZXo'A fdB th ekch uVQ frnk. GkJh okfizdo f;zx efjD b~r/ fesµ{ oks th gqPkdk BjhA Sfenk, e/tb wjkoki ih t~b jh fXnkBXfonk j'fJnk j?. go nkg ih u~[g^ukg Bkw ftu w;s oj/. id'A d;t~i/ sK GkJh okfizdo f;zx B/ nkg ih d/ w'Y/ s/ j~E bk e/ fejk, pj[sj' frnk f;woB j[D sµ{ gqPkdk Se b?, Bkb jh gqPkdk fbnkT[D bJhnkgDh xo tkbh phph BkQw' ƒ efj fd~sk. GkJh okfizdo f;zx ekch;wK gqPkdk b? e/ nkg ih e'b jh yVQ/ oj/. nkfyo nkg ih ƒ T[ZmDbJh wIp{o eo jh fbnk. nkg ih B/ e'Jh r~b BjhA ehsh p; b'VnB[;ko E'VQk fijk gqPkdk Se fbnk. gqPkdk Se e/ fco nkgD/ nk;Ds/ d[pkok p?m rJ/. GkJh okfizdo f;zx B/ fejk, GkJh d' xVh nkokwth eo b? o'Nh ykXh j?, j[D ukj ghAd/ jK. GkJh okfizdo f;zx B/ fcofejk fe, sµ{ eko'pko dh fuzsk sK BjhA eo frnk fes/< nkgDk tkfecfJe vkeNo pj[s tXhnk j?, nkgK T[; ƒ xo/ jh p[bk b?Ad/ jK. T[j;kvk gfotkoe vkeNo j?. nkg ih B/ i[nkp fd~sk,sµ{ ikj toePkg

Page 79: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

65

ftu ik e/ ezw eo s/ phph BQkw' Bzz{ efj d/thA id'A sµ{ nkt/A sK dotkIkyVek fdT[. nro pkjo'A e'Jh j'o nkt/ sK T[;ƒ w?A fwbDk BjhA.GkJh okfizdo f;zx efjD b~r/, s/ok sK fujok jh e[wbk frnk j?,B/soK ft~u'A th gkDh nkT[Adk j?. eh ;kv/ e'b'A e'Jh rbsh j' rJh<gfjbK sK sµ{ efjzdk ;h cbkDk ezw eoBk j?, cbkDk ezw eoBk j? s/ j[Dsµ{ fpbe[b jh u~[g j' frn?A. n?;h jkbs ftu s?ƒ S~v e/ fet/A iktK<fco nkg ih n~r'A p'b/, sµ{ nkgDh rbsh dh r~b eod?A, iht sK ;ko/jh G[bDjko B/. go w?A sK nkgDh rbsh dh r~b eodk jK. GkJhokfizdo f;zx B/ fejk, s/o/ s'A eh rbsh j'Jh j?< sK nkg ih B/ fejkfe, ni/ s?ƒ gsk jh BjhA b~frnk< T[j nkg fijVk o~p j? fi; B/fJj Ppd gfVQnk feL

w?A w{oy Bk ikDk ;fsr[o w/ok Gbk b'Vdk.

w?A sK nkgD/ n"r[D d/ye/ gSskT[Adk jK. w/oh fJzBh T[wo bzxrJh, w?A gfjbK fJ; o~p ƒ feT[A BjhA fwfbnk, w?A fJBQK d/ puB gfjbKfeT[A BjhA ;[D ;fenk< nkg ih fco GkJh okfizdo f;zx ƒ fejk,“j[D sµ{ ikj, go ;w/A s/ nk ikthA.” go fJ~e r~b j'o eoBh j?, id'A;zs wjkoki ih dhtkB brk e/ T[ZmD sK T[BQK d/ uoBK ƒ j~E brk d/D/jB. fJ; s/ GkJh okfizdo f;zx efjD b~r/, “T[BQK d/ uoBK ƒ j~EbrkT[Dk ;"yk BjhA, T[ZE/ b'e pj[s j[zd/ jB. T[ZE/ fe;/ dk r'vk, fe;/dk w'Yk b~r/rk.” fco nkg ih B/ fejk fe w?A sK T[BQK d/ uoBK ƒ j~Ebk e/ jh w[VKrk. wB ftu fJj ;zebg b? e/ nkg ih sh;o/ dhtkB ftuikD bJh fsnko ;B. fJzB/ ƒ nkg ih d/ fw~so GkJh okfizdo f;zxd/ xo gj[zu rJ/ s/ ik e/ nkg ih ƒ efjD b~r/ fe fr~b u"Ae ftu e"of;zx Bkb r[ow[y f;zx dh bVkJh j' rJh j?, T[; Bkb n~m pzd/ jB.;kjwD/ e"o f;zx Bkb th n~m d; pzd/ jB, d't/A fXoK fJe d{i/ ƒ wkoBwokT[D bJh fsnko j'JhnK gJhnK jB. fJ; ;w/A nkg ih dhtkB s/ikD bJh fsnko j'J/^j'J/ ;B go j[D fJ;/ ;w/A jh nkg ih ƒ fr~bu"Ae ikDk g? frnk. nkg ih d';sK Bkb fr~b u"Ae t~b u~b gJ/. r[ow[yf;zx s/ e"o f;zx dk ekch ;w/A s'A t?o u~fbnk nk fojk ;h. nkg ihfr~b u"Ae gj[zu e/ d'jK fXoK d/ ftueko nV e/ yVQ rJ/. nkg B/ r[ow[y

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 80: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

66 nksw d/P dh T[vkD

f;zx ns/ e"o f;zx ƒ e'b p[bk e/ fejk fe s[;hA w/o/ fw~so j' sK s[;hAw/o/ efjD w[skfpe u~b'. T[BQK fejk fe n;hA s/o/ fw~so jh sK jK, sµ{fit/A ej/Ark n;hA T[t/A jh eoKr/. nkg ih B/ fejk fco nkgD/^nkgD/;kEhnK ƒ tkg; w'V fdT[ s/ s[;hA w/o/ Bkb u~b' nkgK ;t/o/ r~b eoKr/feT[Afe j[D s[jkvh Pokp ghsh j'Jh j?. jkb/ fJj ;G b'e r~b jh eooj/ ;B fe fJzB/ ƒ ;zs wjkoki ih okV/ tkfbnK dh r~vh pVh s/Ih Bkbfr~b u"Ae ft~u'A dh fBeb e/ okVk ;kfjp t~b ubh rJh. T[; ;w/A fJej'Nb tkbk gq/wh efjD b~frnk, “;[D' b'e' s[;hA b[fXnkD/ ƒ BoepDkfJnk j'fJn?. ;zs wjkoki okV/ tkfbnK d/ dhtkB b~r oj/ jB,T[BQK dk ;tor pDkfJnk j'fJn?, s/ s[;hA Pokp gh^gh e/ bVkJhnKeoe/ Boe pDkJh iKd/ j'. fi~E/ gow/Po d/ fgnko/ T[; dk Bkw igd/B/, T[; dk ehosB eod/ B/, T[j ;EkB ;tor pD iKdk j?.” T[; t/b/fto~es ih B/ T[; j'Nb tkb/ ;~iD ƒ ;[nkb ehsk fe, fJj fejV/wjKg[oP jB fijBK B/ fJ; ;EkB ƒ p?e[zm pDkfJnk fgn?. T[j efjDb~rk, “T[j d/y T[BQK dh r~vh bzxh j?, T[j dhtkB bk e/ rJ/ jB. fcoT[j efjzdk nkj Nkjbh s/ b~frnk fJPfsjko d/y b?. “ Nkjbh d/do~ys s/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB pko/ fJPfsjko b~frnk j'fJnk;h. fJ; tkfenk s'A pknd nkg ih ƒ j'o fInkdk t?okr j' frnk.T[; s'A pknd b[fXnkD/ ftu fizB/ th t~v/ wjkoki ih d/ dhtkB b~r/ nkgih B/ ;ko/ dhtkB ;otD ehs/. nkg ih ƒ t~v/ wjkoki ih d/ doPBKdh sKx tXdh rJh. nkg ih ;kJheb s/ okVk ;kfjp iKd/. j'o thfi~E/ fes/ t~v/ wjkoki ih d/ dhtkBK dk gsk b~rdk sK T[ZE/ th gj[zuiKd/. nkg ih B/ b[fXnkD/ d/ B/V/ d/ fgzv fit/A p~d'tkb, e[jkVk,nkbwrho, fcb"o, it~dh nkfd d/ dhtkB ;[D/. fJ; soQK nkg ih ƒGkJh okfizdo f;zx e'b ofjzfdnK ;tk ;kb phs frnk.

nkg ih f;woB dk fBsB/w o'I eod/ oj/, ed/ th Bkrk BjhA ;BgkT[Ad/. nkg ih d/ d';sK dk fynkb ;h fe nkg Grsh wkor S~v e/;z;koh wkor t~b jh oj'. fJ; eoe/ nkg ih fInkdkso b[e e/ jhf;woB eod/ oj/, ed/ BfjoK ezY/, ed/ c;bK ftu p?m e/, ed/ y/sKftu. nkg ih d/ d';s eJh^eJh fdBK pknd fco nkg ih ƒ b~G b?Ad/ns/ efjzd/ sµ{ n~yK whu e/ p?mk ofjzdk j?A, fJ; ftu s?ƒ eh fwbdk j?<

Page 81: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

67

nkg ih fJBQK ;kohnK r~bK d/ i[nkp BjhA ;B fdzd/. nkg ih B/ fJjhfB:w pDk fbnk fe fJeKs ftu ;kok fdB GiB eod/ ns/ Pkw ƒGkJh okfizdo f;zx d/ xo nk iKd/. fJe fdB nkg ih GkJh okfizdof;zx d/ xo GiB s/ p?m/ ;B fe nkg ih d/ ;ko/ d';s nk rJ/. T[BQKd/ Bkb fJe okXk ;[nkwh pkpk ih th ;B. pkpk ih nkg ih d/ gk;ik e/ p?m rJ/. T[j ekch ;wK fXnkB Bkb nkg ih ƒ d/yd/ oj/. fcoefjD b~r/, “IwhB sK g{oh soQK fsnko j? fJ; ftu fe;/ s'A phigtkfJnk j? fe BjhA<” nkg ih B/ fejk, ih w?A ;wfMnk BjhA. fJ;s/ pkpk ih B/ fejk fe w/ok wsbp j?, “fe;/ wjkswk s'A Bkw dk T[gd/Pfbnk j? fe BjhA<” nkg ih B/ fejk, w/o/ e'b r[Nek ;kfjp j? fJ;ftu'A gziK pkDhnK dk fBsB/w eodk jK. fJ; s'A fJbktk jo testkfjr[o{^tkfjr[o{ Bkw dk ikg eodk jK, ni/ th fe;/ Bkw T[gd/P dhIo{os j?< “pkpk ih efjD b~r/, i/ sµ{ r[o{ XkoB BjhA ehsk ns/ BkwT[gd/P BjhA fbnk sK fJj s/ok t?okr sK E'VQ/ fdBK dk jh j?. e[M ;w/Apknd fJj nkgD/ nkg ysw j' ikt/rk, sµ{ Bk;se pD ikD? s/ o~p t~bMkeDk th BjhA. fi; soQK d[~X ƒ ikr b~rD Bkb jh djhA pDdk j? ns/djhA ƒ foVeD Bkb jh w~yD pDdk j?, BjhA sK Ifjo pD iKdk j?.“ T[; tes nkg ih B/ fejk fe w/oh PoXk sK ;zs JhPo f;zx ih okVk;kfjp tkfbnK ftu j?.” T[j pkpk ih efjD b~r/, “pj[s uzrh r~b j?.w?A th nkgD/ r[o{ ;kfjp ƒ g~[fSnk ;h fe wjkoki nkg ih e'b fJe~mt~X j[zdk j? puB eoB dk ;wK BjhA fwbdk. eh w?A ;zs JhPo f;zx ihokVk ;fjp tkfbnK s'A Grsh wkor pko/ g[~S btK sK T[BQK B/ fJikIsd/ fd~sh ;h. d{;o/ fdB nkg ih okVk ;kfjp t~v/ wjkoki ih dh e[o;hb~rD d/ ;w/A gj[zu rJ/, go T[ZE/ ik e/ gsk u~fbnk fe wjkoki ih :{HghH dhtkB ;ikT[D tk;s/ rJ/ j'J/ jB. nkg ih tkg; GkJh okfizdof;zx d/ xo nk rJ/. d' fszB fdB pknd nkg ih fco okVk ;kfjp fty/ub/ rJ/. nkg ih ƒ fco wjkoki ih BjhA fwb/. c/o nkg ih T[ZE'Af;~X/ gziroKJhnK nk rJ/. nkg B/ fco GiB pzdrh ikoh o~yh. oksƒ r[od[nkok ;kfjp ftu nkokw eod/ ns/ fdB t/b/ o'jhnK u’ ik e/GiB pzdrh eod/ ofjzd/. fJe fdB nkg GkJh okfizdo f;zx ƒ efjDb~r/ fe okVk ;kfjp dk i'V w/bk nk fojk j?, w/oh fJ~Sk j? fe w?A okVk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 82: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

68 nksw d/P dh T[vkD

;kfjp ik e/ d' fszB fdB T[ZE/ ;/tk eoK, s[;hA pknd ftu nk ikDk.c/o nkgK fJe~m/ jh tkg; nk iktKr/. id'A sh;o/ fdB GkJh okfizdof;zx T[ZE/ rJ/ sK nkg ih d/ GkJh okfizdo f;zx ƒ gsk b~frnk fenkg ih B/ T[BQk dk ;kJheb fe;/ ƒ d/ eo fejk fe GkJh` fJj;kJheb GkJh okfizdo f;zx ƒ d/ d/Dk ns/ nkg gziroKJhnK ƒ u~bgJ/. nk e/ nkg ih gziroKJhnK d/ r[o{ xo ftu mfjo rJ/, nkgnkgD/ xo BjhA rJ/. fJ~E/ fJe GkJh pzs f;zx ;h i' gfjbK pkpk o'v{okw d/ v/o/ s/ MkV{ dh ;/tk efonk eod/ ;h s/ fco r[o{ xo ftu thMkV{ dh ;/tk eoB b~r gJ/ ;h, T[j nkg ih d/ pj[s gq/wh ;h. T[BQK B/d~f;nk fe id'A nkg ih okVk ;kfjp s'A fgzv tkg; nkJ/ sK nk e/ e[MfdB nkg ih fgzv d/ t~v/ r[od[nko/ ftu jh mfjo rJ/. nkg ih dkfBsB/w ;h fe nkg ih T[ikV ftu T[Zgo fN~fpnK s/ uVQ iKd/, pj[sd{o^d{o s~e s[oh iKd/ ;B ns/ ik e/ fJeKs ftu pfj iKd/. nkg ihƒ Bk sK ykDk uzrk b~rdk ;h ns/ Bk jh e[M gfjBDk uzrk b~rdk. nkgih dk wB th d[BhnK d/ ekoK^ftjkoK s'A T[gokw j' frnk ;h. GkJhpzs f;zx nkg ih dk gqPkdk b? e/ iKd/ ;h fJ; eoe/ T[j fJj ;kok e[Md/yd/ ;h. id'A GkJh pzs f;zx gqPkdk b? e/ iKd/ sK nkg ih E'VQk pj[sgqPkdk Se b?Ad/ ;B. fe;/ Bkb p'bd/ th BjhA ;B fe;/ ƒ ;wM BjhA;h nkT[Adh fe nkg ih ƒ eh j' frnk j?. fJ; pkps pkpk cohd ihdk c[owkB j? L

w L 5cohdk d[Bh tikJh tidh sµ{ Gh tifj Bkfb];'Jh ihT[ B tidk fi;[ nbj[ eodk ;ko]110]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1383)

;odhnK d/ fdBK s'A b? e/ jkV d/ wjhB/ s~e fe;/ ƒ nkg ih dh;wM Bk nkt/ fe eh ukj[zd/ jB, iK fJBK ƒ eh j' frnk j?<tkfjr[o{ tkfjr[o{ dk ikg fJBQK d/ nzdo wXwk pkDh okjh u~bh iKdk.E'Vk^E'Vk p[~bK ƒ d/ye/ wfj;{; j[zdk ;h fe fJzBQK d/ nzdo e[M u~b fojkj? i' fJBQK ƒ nzdo'A gowkswk d/ Bkw dk o; fwb fojk j?, i' d[BhnKdk ;kok jh fynkb fJBQK d/ nzdo'A fwN frnk j?. nkg ih ƒ Bk ;odhdh gqtkj ;h Bk rowh dh. G[~y fgnk; dh th nkg ih ƒ e'Jh gqtkj

Page 83: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

69

Bk ojh. dhtkB/ w;skfBnK dh soQK nkg ih T[ikVK ftu ftuod/ofjzd/ ;B. ed/ fe;/ dh w'No s/, ed/ fe;/ d/ y/s ftu p?m iKd/ iK fcot~v/ r[od[nko/ ftu nk e/ p?m iKd/ ;B s/ p'oh dk u'bk gk fbnk. oksƒ sK nkg ih r[o{ xo jh fojk eod/ ;h. nkg ih e'b GkJh pzs f;zxfojk eod/ ;h.

r[o{ xo dh ;/tkfJe fdB nkg ih d/ wB ftu fynkb nkfJnk fe fdB ftu b'e

w?ƒ ezw ƒ j~E BjhA bkT[D fdzd/. nkg ih B/ oks ƒ fJ~NK u~[e e/ dhtkoKd/ B/V/ bk d/DhnK. fJ; soQK nkg ih B/ e[M fdB ehsk sK Bro d/;/tkdkoK B/ ;'funk fe ;kok fdB sK ezw BjhA eod/ fJj fJ~NK fe~E'A B/V/b~rdhnK jB< fco T[BQK B/ g?VK gSkBDhnK P[o{ eo fd~shnK fe fe;dh g?V j?< fijV/ fdB ftu gzi pzd/ ezw eod/ jB T[j fejV/^fejV/j'J/. id'A j'bh^ j'bh gsk b~frnk fe fJj sK oDihs f;zx jh jB.fdB ftu nkg ih ;kok fdB pzdrh eod/ ns/ oks ƒ ;/tk eod/ ;B.j"bh^j"bh fJ; pko/ ;kfonK ƒ gsk b~r frnk fe fJj ezw sK fr~b;kfjp dk j?. nkg ih dh brB f;woB ns/ ;/tk ftu jw/Pk pDhofjzdh ;h. r[o{ rqzE ;kfjp ih dh ;/tk eoBh, o[wkb/ pdbD/ ns/ j'o;/tk ftu b~r/ ofjzd/ ;B. id s'A pkpk o'v{ okw B/ fejk ;h T[; ;w/A s'Ajh nkg ih ;/tk eo oj/ ;h. go okVk ;kfjp tkfbnK dh ;zrs eoe/j[D nkg ih j'o th PoXk gq/w Bkb r[o{ xo dh ;/tk eoB b~r gJ/. fJ;;/tk Bkb j'o th ckfJdk j'fJnk. efjzd/ jB id'A fJB;kB ;~u/^;[~u/fdb Bkb ;/tk eodk j? sK T[; dk cb d[~rDk j' iKdk j?. XzB/ Grs B/g~Eo ftu'A GrtkB ƒ gk fbnk. Grs gqfjbkd ƒ pukT[D tk;s/ Ezwftu'A gqrN j' frnk. go nkg ih ƒ fJj i' gVQkJh ;h fJ; dk gskjI{o gksPkj okVk ;kfjp tkfbnK d/ dhtkB ;[D e/ gsk b~frnk. nkgih fgSb/ fdBh okVk ;kfjp rJ/ ;h ns/ p/Bsh ehsh ;h fe wjkokiw?A fgzv s'A b? e/ okVk ;kfjp s~e vzv"sK eodk nktK, w/o/ s/ fwjoeoBh. wjkoki ih efjD b~r/, ;wK nkt/rk sK nkg/ ;G e[M j'ikt/rk. n~~i T[j ;wK nkfJnk fe fit/A Grs epho B/ fJe wkbD ƒT[gd/P fd~sk ;h fe sµ{ c~[bK dk N'eok fe; ƒ fdzdh j?A< T[; B/ fejk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 84: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

70 nksw d/P dh T[vkD

w?A fJ;ƒ pkIko ftu t/u e/ nkgDk r[Ikok eodh jK. Grs epho ihefjD b~r/, j/ wkbD` fi; B/ s?ƒ fJj wkD; d/jh fd~sh j? T[; ƒ th:kd efonk eo. wkbD efjD b~rh T[j e"D j?< Grs epho ihefjD b~r/, fJe jko GrtkB dh w{osh s/ th gk fdnk eo. T[j fJejko gkT[Adh^gkT[Adh ;ko/ c[~bK dk jko GrtkB dh w{osh s/ gkT[D b~rgJh. Grs epho B/ d/fynk fe fJ; dk gq/w tX frnk j?. j[D fJ;ƒ nrbk T[gd/P dJhJ/, feT[Afe T[gd/P jw/PK T[gd/P d/ nfXekohtk;s/ j'fJnk eodk j?. Grs ih B/ wkbD ƒ ;wMkT[D bJh PpdT[ukoB ehskl

nk;k ;qh epho ihT[ e/ gzugd/ ù d[s[e/ õ> ;fsr[o gq;kfd]gksh s'o? wkfbBh gksh gksh ihT[]fi;[ gkjB eT[ gksh s'o? ;' gkjB fBoihT[]G[bh wkbBh j? J//T[];fsr[o[ ikrsk j? d/T[]ñ]ojkT[]pqjw[ gksh fp;B[ vkoh c{b ;zeod/T[]shfB d/t gqsfy s'ofj eofj fe; eh ;/T[]ò]gkykB rfY e? w{ofs ehB-h d/ e? Sksh gkT[]i/ J/j w{ofs ;kuh j? sT[ rVQDjko/ ykT[]ó]Gks[ gfjfs nj[ bkg;h eoeok ek;ko[]G'rBjko/ G'frnk fJ;[ w{ofs e/ w[y Sko[]ô]wkfbfB G{bh ir[ G[bkBk jw G[bkB/ Bkfj]ej[ epho jw okw oky/ feogk efo jfo okfJ]õ]ñ]ñô]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 479)

nzfwqs t/bkfJe fdB eh j'fJnk fe fit/A gVQkJh eod/ fe;/ p~u/ d/ fJwfsjkB

dk ;wK nk iKdk j? iK fJzM ;wM bJhJ/ fe y'N/^yo/ dh goy dk ;wKnk iKdk j?. b~rdk ;h fe nkg ih d/ P[G eow ns/ Grsh gqtkB uVQBdk ;wK nk frnk ;h. fit/A id'A fgSb/ eow iK ;z;eko ikrd/ jB sKnkg/ jh fwbkg j' iKdk j?. fit/A e'Jh p~uk id'A nkgDh wK s'A ft~SfVnk

Page 85: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

71

j[zdk j? sK wK ƒ d{o'A jh d/y e/ T[;/ e'b jh G~idk j? Gkt/A d; fJ;sohnKyVQhnK j'D ns/ wK th G~i e/ p~u/ ƒ nkgDh r'd ftu ;zGkb b?Adh j?.fJ;/ soQK f;~y d/ ;z;eko id'A r[o{ Bkb i[Vd/ jB iK r[o{ gq/w ftu T[;dhfposh id'A ;fEo j[zdh j? sK T[; dh f;~yh gqtkB uVQdh j? sK r[o{ T[;ƒ nkgDh nkr'P ftu ;zGkb b?Adk j?, feT[Afe r[o{ gow/Po o{g jh j[zdkj?. id'A f;~y dh fposh P~[X j[zdh j?, ;fEo j[zdh j? sK T[j gow/PowjKg[oPK d/ o{g ftu doPB fdzdk j?. fJ;/ soQK nkg ih Bkb tkgfonk.fJj e'Jh ;zB T[zBh ;" pkjm d/ fJe fdB dk tkfenk j?. ;T[D dh ;zrqKddk fdB ;h. nzfwqs t/b/ dk ;wK ;h ns/ nkg ih b/N/ j'J/ ;B. GkJhpzs f;zx GzrV th nkg ih d/ e'b jh gJ/ ;h. ;[gB/ ftu jI{o gksPkjokVk ;kfjp tkfbnK B/ nk e/ nkg ih dk ezB cV fbnk. ezB ƒ wkw{bhfijk fy~u e/ fejk, “T[Zm' nzfwqs b?D dk t/bk j?”. ;[gB/ ftu id'A fJjd/fynk sK ibdh Bkb nkg ih dh n~y y[~bQ rJh. nkg ih B/ e'b gJ/GkJh pzs f;zx GzrV ƒ irkfJnk s/ fejk, u~b okVk ;kfjp tkb/wjkoki ih nk rJ/. T[j efjD b~r/, nkg ih ƒ fet/A gsk b~frnk<nkgK ƒ e'Jh ;[B/jk sK b~frnk BjhA. nkg ih B/ fejk, sµ{ fJPBkB eos/ ukj gkDh Se b?. ukj tr?ok Se e/ nkg ih B/ GkJh pzs f;zx ƒfejk, fe ;kƒ fejk frnk j? fe nzfwqs b?D dk ;wK j?, okVk ;kfjptkb/ wjKg[oP nk e/ efj rJ/. T[ZE'A jh T[j okVk ;kfjp ƒ u~b gJ/.G~[y/ GkD/, e'Jh g?;k th e'b BjhA ;h. o;s/ ftu id'A ;t//o/ n~m e[ ti/dk NkJhw j'fJnk sK d{o'A fe;/ dh nktkI nkJh, fit/A fe;/ dh gq/oBkj'Jh j't/. fJj fe;/ wkJh dh nktkI ;h. T[j efjD b~rh, d/fyT[GkJh` fes/ gkDh gh fbT[. b~rd? s[jkƒ G[~y th b~rh j?, w/o/ gk; E'VQ/fij/ G[zB/ j'J/ dkD/ jB, T[j yk e/ gkDh gh bT[. nkg ih B/ T[j dkD/ykX/ s/ T[Zgo'A gkDh gh e/ fco ibdh^ibdh nkgD/ o;s/ t~b tXDb~r/. nkg ih tv/ wjkoki ih dh e[o;h b~rD d/ ;w/A s~e okVk ;kfjpgj[zu rJ/. gzi fJPBkBk eo e/ r[o{ rqzE ;kfjp ƒ Bw;eko ehsh.;zrs dh uoB X{Vh w;se s/ bkJh. n~i eh j'fJnk fe fi; jkb ftut~v/ wjkoki ih dh e[o;h b~rh j'Jh ;h T[ZE/ ;zrs nkJh ik ojh ;hns/ Bw;ekoK eo e/ ikJh ik ojh ;h. T[; ;w/A GkJh i'frzdo f;zxMZwN fgzv tkb/ gfjo/ s/ yVQ/ ;h. wkJh w;skBh e[o;h s'A E'VQh d{o yVQ/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 86: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

72 nksw d/P dh T[vkD

;B. okVk ;kfjp fty/ fJe tkoh wkJhnK bJh doPB eoB tk;s/wjkoki t~b ƒ r/N y'bQ/ iKd/ ;B ns/ fJe tkoh GkJhnK bJh. id'AGkJhnK tkb/ gk;/ d/ r/N y[~bD dh tkoh nkJh sK fto~es ih doPBeoB bJh id'A jh n~r/ tX/ sK fJe nihp fJfscke pfDnk fe fJBQKdh G~[p fBeb rJh. fJzM b~r fojk ;h fe e'Jh fJBQK d/ fgSb/ iBwKd/ ;z;eko T[ZxV e/ ;kjwD/ nk yVQ/ j'J/ jB. T[Zgo'A wkj"b th n?;kpfDnk j'fJnk ;h fe t~v/ wjkoki ih p?m/ ;B, nk;^gk; gotkfBnKdh soQK f;zx, fpjzrw, rqfj;sh tr?ok ;G yVQ e/ wjkoki ih t~b s~eoj/ ;B. efjzd/ B/ wjKg[oPK d/ doPBK ftu fszB fe;w dh yk;hnsj[zdh j?, fJe T[BQK d/ puB, fijV/ T[BQK d/ gotkfBnK bJh nBw'b j[zd/jB. d{ik T[BQK dh ;{os, fi; d/ doPBK Bkb T[BQK ƒ PKsh fwbdh j?.shik T[BQK d/ B/so, fiBQK okjhA brksko nzfwqs Modk j?, fi;dk T[jgotkB/ nkBzd wkDd/ jB. go n~i id'A fto~es ih ƒ G~[p wko e/p~funK tKr ;zs wjkoki ih dh jI{oh ftu ;zrs B/ o'AfdnK d/fynk sK;koh ;zrs dk fXnkB T[ZXo fy~funk frnk. ;ko/ ;'uD b~r/ fe fJzB/t?okr ftu e"D nkfJnk j? i' ;G d/ ;kjwD/ fJzBh T[Zuh^T[Zuh o' fojkj?< go n;b ftu fJj o'D BjhA ;h fJj sK ifrnk;{ dh fJe nt;Ek;h. id'A ifrnk;{ d/ nzdo'A jT[w?A dk g~Eo fgxbdk j? sK nkgD/ r[o{gqsh ;wogD d/ ftu T[;dh fJ;/ soQK dh dPk j' iKdh j?. fit/A G~mhd/ T[Zgo dkb T[ZpbD bJh o~yh j't/ sK T[j gkDh ftu T[Zpb^T[Zpb e/b'N^g'NDhnK yk^yk e/ nkgDk eoVk ;[Gkn pdb e/ Bow j' iKdh j?ns/ ;ys dkb s'A sob gdkoE pD iKdh j?. fJ;/ soQK ifrnk;{ thid'A t?okr dh n~r ftu fo~Mdk j? sK T[; d/ nzdo s'A eoVkgD yswj' iKdk j?, T[j dqt o{g j' iKdk j? ns/ nkgD/ fgnko/ d/ uoBK ftunkgDk nkg ;wofgs eo fdzdk j?. n~i th fJ;/ soQK jh j'fJnk fefto~es ih nk e/ t~v/ wjkoki ih d/ uoBK ftu g? rJ/, bzph vzv"sehsh. id'A nkg ih B/ nkgDk ;oho fJe~mk ehsk sK wjkoki ih B/fJPkok eoe/ nkgD/ e'b p[bk fbnk. nkg ih fco T[Zuh^T[Zuh jT[e/b? e/ o'D b~r gJ/. nkg ih dh nktkI bzro^jkb s~e th gj[zu rJhsK T[ZE'A ;ko/ G~i/ nkJ/ d/yD ƒ fe eh j'fJnk j?< fJsB/ ƒ wjkokiih efjzd/, eh j'fJnk j?< sµ{ o' BK. fJj fco u~[g j' rJ/ e[M p'b/ Bk.

Page 87: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

73

t?okr ftu nkg ih d/ w{zj'A e'Jh r~b BjhA j'Jh. fco t~v/ wjkoki ihB/ GkJh pzs f;zx ƒ g[~fSnk, GkJh gq/whnk` sµ{ jo o'I fJ;d/ Bkbofjzdk j?A, sµ{ d~;< T[; B/ j~E i'V e/ fejk wjkoki ih, ;~s^n~m wjhB/j'J/ jB, fJj n~r/ j[zd/ jB w?A fg~S/ j[zdk jK. go fJBQK B/ w?ƒ e'Jh r~bBjhA d~;h, nkg ih jh feogk eoe/ g[~S bT[. fJsB/ ƒ wkJh w;skBhB/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih fJ; wkbk ƒ N?Ago eoe/ fJ; ƒ d/ fdT[.wkJh w;skBh B/ fco d' tko fejk, wjkoki ih` fJ; ƒ ;wQko e/ N?AgoukVQ fdT[. wjkoki ih B/ ekb/ ozr dh wkbk d/ fd~sh. f;woB bJhfJe r[gs T[gd/P th d/ fd~sk. nkg ih B/ T[gd/P nB[;ko wkbk dknfGnk; ehsk. fco fto~es ih nkyD b~r/, wjkoki ih` w/o/ s/feogk eo'. nkg B/ wkbk wjkoki ih d/ g~N s/ o~y fd~sh s/ efjD b~r/,wjkoki w/o/ s/ feogk eo'. wjkoki ih B/ d[pkok u[~e e/ wkbk nkg ihƒ cVk fd~sh s/ efjD b~r/, gq/whnK fJjh feogk j?, fJ; ƒ eo. nkgih fco t?okr d/ t/r ftu wjkoki ih d/ g~N s/ wkbk o~y e/ o'D b~rgJ/ fe wjkoki nkg w/o/ s/ feogk eo'. wjkoki ih efjD b~r/,gq/whnk` eoBk fJjh g?Dk j?. fJj d' fdB eo e/ sK d/y, r[o{ n?t/A BjhAj[zdk. nkg ih fco T[ZE/ jh pfj rJ/. go fJ; s'A gfjbK fijVhfwjBs eod/ ;h T[; Bkb Pksh BjhA ;h nkT[Adh. Bkw dk o~NkbkfJnK PKsh gqkgs Bk j'Jh. go n~i i' wjkoki ih B/ T[gd/P fd~skT[; ƒ ewk e/ wB ƒ PKsh nk rJh. wjKg[oPK dk efjDk th ;jh j?fe fJe gk;/ ;" ;kb dh sg~f;nk ehsh j't/ ns/ d{i/ gk;/ fJe xVh;fs;zrs ehsh j't/ sK ;fs;zrs fInkdk bkGekoh j[zdh j?. pkpkcohd ih B/ th S~sh ;kb eoVh sg~f;nk ehsh go id'A T[; s'A pkndnkgD/ w[oPd y[nkik w[JhB[dhB fuPsh d/ doPB eoB niw/o gj[zu/sK fJe xVh ftu jh S~sh ;kbK dh sg~f;nk fizBk cb fwb frnk.fit/A r'gh uzd ƒ r[o{ BkBe d/t ih d/ doPB eoe/ PKsh gqkgs j'Jh.fJ;/ soQK nkg ih ƒ T[j nkBzd n?;k nkfJnk fe nkg ih ƒ fJenrzwh j[bkok wfj;{; j'D b~rk. nkg ih d/ wB ftu g{oh PoXk ns/g{ok ftPtk; p~M frnk fe ;G s'A T[Zgo gow/Po dk Bkw jh j?, T[;s'A goQ/ e'Jh uhI BjhA j?. id'A d' fdBK pknd nkg ih ;zs wjkoki ihd/ doPB eoB nkJ/ sK e[o;h d/ NkJhw wjkoki ih th nk rJ/. nkg

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 88: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

74 nksw d/P dh T[vkD

ih d/ w[~y ft~u'A PoXk Go/ puB fBeb/ fe, w?ƒ fwb frnk wP{e o~ptork. pko^pko fJjh ejh ikD. fco nkg ih B/ T[;/ soQK jh vzv"sehsh fe wjkoki ih` feogk eo'. wjkoki ih efjzd/, “ukbh fdBGiB eo fco nk e/ foIbN d~;hA”. fJ; T[gozs nkg ih okVk ;kfjps'A gziroKJhnK tkg; nk rJ/. fgzv d/ dotkI/ Bkb nkg ih dknzdobk xo ;h. gfjb/ ;fwnK ftu dotkI/ pD/ j[zd/ ;B. ;ko/ fgzvdk fJe' dotkIk j'fJnk eodk ;h. ;ko/ b'e dotkI/ d/ nzdo jh ofjzd/;B. ;kohnK ;j{bsK dotkI/ d/ nzdo jh j[zdhnK ;B. b'enkg' nkgDhnK g~shnK ftu ofjzd/ ;B. fit/A n~i ebQ eb'BhnK jB,;[;kfJNhnK jB, fJ;/ soQK gfjbK iksK d/ nB[;ko g~shnK j'fJnkeodhnK ;B. fi~E/ j[D ;[;kfJNh pDh j'Jh j? fJ; d/ Bkb jh fJe irQk;h, fJ;/ xo ftu nkg ih dk iBw j'fJnk ;h. nkg ih B/ xo nke/ ;'funk j[D ukbhnk fe~E/ eoK< nkg ih fszB Gok ;B, ;ko/ fJe~m/jh ofjzd/ ;B. nkg ih dh t~vh G?D ih ns/ d'BK GoktK dk ftnkj j'frnk ;h. d'B' t~v/ Gok th nkgD/ gfotkoK ;w/s T[;/ xo ftu jhofjzd/ ;B. t~vk gfotko ;h. nkg ih B/ xo nk e/ nkgDh Gshihphph r[od/t e"o ƒ fejk, GkJh fijVh xo ftu e'mVh j? T[; ƒ ;kceoe/ fb~g fdT[. phph r[od/t e"o nkg ih d/ t~v/ Gok GkJh okfizdof;zx i' T[; t/b/ c"i ftu j"bdko ;B. T[BQK dh p/Nh ;B. T[;dhnKuko G?DK j'o ns/ fJe Gok jB. fJBQK ;kohnK G?DK B/ fwb e/ fto~esih ƒ ;koh r~b g[~S e/ fJj e'mVh fb~g fd~sh. nkg ih B/ nrop~shnKbkJhnK s/ nkgDk nk;D ftSk fbnk. r[o{nK dhnK c''N'nK o~yhnK.nrb/ fdB nzfwqs t/b/ T[Zm e/ GiB f;woB P[o{ eo fd~sk. nkg ihB/ nkg d~f;nk fe id'A ukbQhnk eod/ ;B sK ;t/o/ d' ti/ s'A d; ti/s~e p?m/ ofjzd/ ;B. fco nkg ih ;ohoe fefonk eoe/ pkjo fBebiKd/ ;B. T[BQK fdBK ftu xo dhnK e[VhnK xoK d/ ezw ;w/N e/dohnK p[fDnk eodhnK ;B. fJ; xo ftu T[BQK B/ dohnK p[DB tkbkn~vk bkfJnk j'fJnk ;h. id'A GiB s'A T[Zmd/ sK nkg ih B/ y{j t~bfBeb ikDk. fe;/ Bkb r~b pks pj[s x~N jh eod/ ;B. fdB/ fijVke'Jh ezw^eko j'Dk T[j eo d/Dk. Pkw ƒ fco T[;/ e'mVh ftu ;d/jKjh ub/ ikDk ns/ fco uko^gzi xzN/ bk d/D/. nkg ih pj[s x~N yKd/,

Page 89: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

75

x~N p'bd/ ns/ x~N jh ;"Ad/ ;B. nkg ih dk ;oho gfjbK s'A jh f;oVh;h ns/ BhAd th pj[s x~N ;h. fJ; soQK e[M fdB bzx rJ/. nkg ihd/ wB ftu fJ~Sk pDh sK nkgD/ wksk ih ns/ t~v/ Gok dhnK bVehnKƒ e'b fpmk e/ efjD b~r/, id'A w?A gkm gVQdk j[zdk ;h sK wB PKsh ftuBjhA ;h nkT[Adk go id s'A t~v/ ;zs wjkoki B/ feogk ehsh j? T[d'A s'AwB ƒ PKsh th j? ns/ gkm GiB ftu th fNedk j? fJ; eoe/ ukbahnkg{ok j'D s/ nkgK okVk ;kfjp ik e/ nodk; eotk e/ nktKr/.

o{jkBhns d/ okj s/ u~bfdnK nkg ih ƒ ;z;koh o;fsnK s'AnkgD/ nkg d{oh Gk;D b~r gJh. fJ;/ eoe/ nkg ih dk ihn ehskfe wjkoki ih B/ fJzBh feogk ehsh j? T[BQK d/ uoBK ftu XzBtkd d/s"o s/ e[M G/AN ehsk ikt/. fJ;/ pjkB/ gfotko t~b'A th e[M G/Nk j'ikt/rh. nkg ih B/ fejk, nkgK e"o f;zx fw;soh s'A fJe gbzx pDtkbJhJ/. s[jkvk n~vk sK bkfJnk jh j'fJnk j?. fJ; T[Zs/ fJe rowhnKdk ns/ fJe ;odhnK dk fp;sok fsnko eo bT[, Bkb/ ;ko/ gfotkodh ;/tk j' ikt/rh. id'A nkgK okVk ;kfjp iktKr/ sK nkgK ;zs wjkokiih bJh G/Nk b? e/ iktKr/. fco fJ; soQK ;kfonK dk fynkb ;/tk t~bj' frnk. fi; soQK i/ e'Jh doIh j[zdk j? sK fe;/ d/ e~gV/ ;hD b~r/T[;ƒ fXnkB ofjzdk j? fe fJj fe; d/ e~gV/ jB. e'Jh u~eh ghAjdkj? sK T[; ƒ fXnkB ofjzdk j? fe fJj fe;dk nkNk j?. e'Jh X'ph e~gV/X'Adk j? sK T[;ƒ fynkb ofjzdk j? fe fJj fe;d/ e~gV/ jB. fJ;/ soQK;kfonK dk fXnkB ;zs wjkoki ih dh ;/tk ftu b~r frnk fe fJjT[BQK dk ;wkB j?. T[j fJBQK uhIK s/ i{m/ fw~m/ j~E bkT[D s'A th jN rJ/fe fJj wjkoki ih dhnK uhIK jB fJBQK ƒ i{mk j~E BjhA bkT[Dk.fJ; fynkb B/ ;ko/ gfotko ƒ ikr bk fd~sh. fi; soQK pzdrh tkb/ƒ BPk uVQdk j? T[;/ soQK ;ko/ gfotko ƒ fgnko/ dh :kd B/ w;s ehskj'fJnk ;h.

fJe fdB dh r~b j? fe fJe ftP/P xNBk j'Jh. fi; fdB nkgih ƒ ukbhnk eofdnK S~phtK fdB j'fJnk T[; fdB nkg ih d/ wkskih nkgDh bVeh e'b rJ/ j'J/ ;h. fJj gziroKJhnK d/ B/V/ fgzv Skg/ftnkjh j'Jh ;h. T[ZE/ Pkw d/ tes wksk ih p?m/ ;B fe T[BQK d/;kjwD/ fJ~e Ugoh jtk nk e/ yVh j' rJh T[; ƒ d/y e/ wksk ih vo

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 90: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

76 nksw d/P dh T[vkD

rJ/. go T[BQK B/ d/fynk fe n~i g/qs d/ w{zj ƒ y{B BjhA ;h b~frnkj'fJnk. gfjbK id'A th fJe o{j fd;dh ;h, T[; d/ wz{j iK j~EK ƒ y{Bb~frnk j[zdk ;h. T[;s'A pknd xo ftu ikBtoK dk B[e;kB j[zdk ;h.fit/A pbdK dh i'Vh yVQh^yVQh uVQkJh eo iKdh. n~i i' o{j wksk ihd/ ;kjwD/ yVQh ;h T[j efjD b~rh fe s/o/ w[zv/ B/ xo ftu epIk ehskj'fJnk j?. T[j gsk BjhA fejVk gkm eodk j?, id'A th w?A xo ftutVdk jK w?ƒ ;/e nkT[Adk j?. fi; fdB dk T[j gkm eoB b~frnk j?w?A xo ftu BjhA tV ;edk. pkjo o'jhnK ftu p?mk mzY ftu wodkjK. j[D w?ƒ nkgDk xo S~v e/ G~iDk g? frnk. id'A w?A G~i fojk ;hw?A fv~r fgnk sK w/o/ r'fvnK s/ ;~N t~ih. fJzBk efje/ T[j jtk nb'gj' rJh. wksk ih pj[s vo rJ/ fe xo iKfdnK ƒ gsk BjhA eh ;[B/jkfwb/rk. wksk ih ;t/o/ ;[t~ys/ jh xo tkg; nk rJ/. nk e/ ;[~y^;Kdg[~Sh ns/ efjD b~r/, wjkoki ih dk gbzx fet/A N~[N frnk< fJ;dhnK sK pkjhnK gkt/ wip{s ;B. nkg ih d/ Gok egskB ;kfjpdhnK ;kohnK bVehnK dohnK p[D ojhnK ;B T[BQK d~f;nk fe n;hAwzik p[DB tk;s/ id'A B/V/ j'J/ sK d'jK pkjK d/ iVke/ gJ/. ;kƒ e'Jhgsk BjhA u~fbnk, n;hA sK nkg j?okB jK fe wjkoki ih dk wzik fet/AN[~N frnk< wksk ih B/ fejk, w?A GkJh ;koh r~b d~;dh jK. fJj ;[De/fto~es ih th e'b nk rJ/. wksk ih B/ ;koh ftfEnk ;[DkJh. efjzd/fe Pkw d/ ;kY/ uko ti/ id'A w?A Skg/ wzi/ s/ p?mh ;h w/o/ n~r/ T[j gq/sfijVk nkgD/ xo/ ofjzdk ;h T[j yVQk ;h. go T[; d/ wz{j ƒ j[D y{BBjhA ;h b~frnk j'fJnk. T[;B/ w?ƒ fejk, s/o/ w[zv/ B/ w?ƒ pkjo mzYftu wko fd~sk, gsk BjhA fejVk gkm eodk j? id'A w?A xo ftu tVdkjK sK ;/e wkod?. T[j efjzdk id'A xo'A ;/e fJzBk fInkdk nkfJnk s/w?A G~iD b~frnk sK w/o/ r'v/ c[~N rJ/. fJj efj e/ T[j nb'g j' frnk.w?ƒ vo ;h fe fg~S/ e'Jh B[e;kB Bk j' frnk j't/, w?A sK jh S/sh nkJhjK. ;kohnK bVehnK fJ~e' nktkI ftu p'bhnK fe wzik th fJ; soQKN[~fNnk fit/A e'Jh fJ~b^pbk j[zdh j?. n;hA ;kohnK ;fjw rJhnK.ukuk ih fco th nzdo'A Bk fBeb/. fco nkg ih p'b/, GkJh` fJj sKj[D wjkoki ih B/ pKj cV bJh. j[D ;kv/ ;ko/ d[~y s'V fd~s/ ns/ T[;gq/s dk th Gbk eo fd~sk. j[D nkgD/ ;ko/ ekoi tkfjr[o{ B/ ok; eo

Page 91: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

77

d/D/ jB. fco ;kok gfotko nkgD/ ezw b~r frnk. fijVk e[Mwjkoki ih bJh b? e/ ikDk ;h T[; ƒ j'o PoXk Bkb fsnko eoB b~rgJ/. ;ko/ p~u/ th E'Vk^E'Vk gkm th eoB b~r gJ/. r[opkDh ftu fJzBhPesh j?. id'A ;tk wjhBk j'fJnk sK ;kohnK G/NktK b? e/ wjkoki ihd/ uoBK ftu G/N ehshnK. r[o{ rqzE ;kfjp wjkoki d/ n~r/ ik e/nodk; eotkJh. wjkoki ih d/ uoBK ftu ik e/ Bw;eko ehsh.fgSb/ ihtB Bkb'A fJj xVhnK fInkdk ;[~y dhnK wfj;{; j'JhnK.nkg ih B/ wjkoki ih e'b p/Bsh ehsh, fe wjkoki ih n~i s'A fJe;kb gfjbK n;hA y/vD rJ/ ;h. nkg ih B/ fe;/ d/ xo u"Ae ftu d[~XSfenk ;h. T[; tes n;hA fyvkohnK tkb/ e~gV/ gkJ/ j'J/ ;h. ;kƒfJj gsk b~r frnk ;h fe fJj okVk ;kfjp tkb/ ;zs jB. go n;hAe'Jh ndp tkbk ezw BjhA ehsk. Bk i'V/ T[sko/ ns/ Bk jh Bw;ekoehsh, p; d{o'A jh f;o M[ek fd~sk. go wjkoki ih` n~i dk ;wK pj[snkBzd dk ;wK j? j[D id'A s'A nkg ih d/ B/V/ j' e/ doPB ehs/ jB. gofJ; s'A gfjbK w?ƒ gsk feT[A BjhA b~frnk< wjkoki fJe ;kb fg~S/fBeb frnk j?. id'A nkg ih d/ doPB j'J/ sK nkg ih d/ bV b~r e/w?A j'o bkjk b? b?Adk. wjkoki ih fJe dw g{o/ o'jp Bkb Mke e/ efjDb~r/, “fJj s/ok i[zwk j? fe w/ok i[zwk j?”< nkg ih T[; t/b/ u~[g eorJ/. t~v/ wjkoki ih o'jp Bkb jh d/yd/ ns/ p'bd/ th o'jp Bkb jh;B. jo fJe pzdk G?n^Ghs j' iKdk ;h. wjkoki ih d/ GiB dk jhfJzBk sg^s/i ;h. wjkoki ih E'VQk ;wK u~[g ofj e/ fco Xhwh nktkIBkb p'b/, “s?A fJe iBw j'o b?Dk ;h, T[j fJe ;kb ftu e~N fd~sk”.fco nkg ih B/ wjkoki ih ƒ nkgD/ GiB dh so~eh d~;h sK wjkokiih B/ T[;/ w[skfpe n~r'A i[rsh d~; fd~sh. fco nkg ih Bw;eko eoe/fdB j[zfdnK jh fgzv gj[zu rJ/. e[M ;w/A pkd, fJ;/ gq/s nkswk, fi;dk T[go toBD ehsk frnk j?, B/, ‘;zs wjkoki oDihs f;zx ftZoes’d/ tZv/ Gok e?gNB ofizdo f;zx d/ g[Zso pbftzdo f;zx, d/ xo bVe/d/ o{g ftZu iBw fbnk. fi;dk Bkw gotko d[nkok nzfwqsgkb f;zxoZfynk frnk.

fco fJj bVek (nzfwqsgkb f;zx) id'A ‘;zs wjkoki oDihsf;zx ih ftoZes’ tZv/ wjkoki ;zs JhPo f;zx ih d/ j[ewK nB[;ko

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 92: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

78 nksw d/P dh T[vkD

gzirokJhnK ;EkB s/ fBtk; oZy oj/ ;B sK gotko d/ fe;/ Bk fe;/w?Apo Bkb fJZE/ nkT[Adk ofjzdk. gqzs{ ;zs wjkoki ih ne;o fJ;gfotko ƒ puB eod/ fe GkJh, fi; bVe/ ƒ s[;hA nkgDk ;wM oj/j', n;bhns ft~u T[j s[jkvk bVek BjhA j?, fJj sK s[jkvk ukuk j?,fi;B/ s[jkv/ e'b'A g?;/ ns/ e[~M iwhB dk g[okDk fj;kp^feskp u[eskeoBk j?, fJ; bJh fJ;B/ s[jkv/ xo iBw fbnk j?.

id'A th “nzfwqsgkb f;zx” e?gNB ofizdo f;zx dh bVeh ;hp'd/ Bkb ;zs wjkoki ih d/ ;EkB s/ nkT[Adk sK ;zs wjkoki ih,nzfwqsgkb ƒ ne;o fJjh efjzd/, “GkJh fr~bk s/ok eh jkb j??<” ns/eJh tko ;zs wjkoki ih fJe~b/ Bkb th j'o eJh r~bK eod/.

fJ~e fdB nzfwqsgkb, phph ;hp' Bkb ;zs wjkoki ih d/ G'ok;kfjp ft~u p?m/ j'J/ ;h sK ;zs wjkoki ih B/ ;hp' ƒ fejk, “nkgfeogk eoe/ pkjo ikU, w?A fJ; fJe~b/ Bkb e[~M r~bK eoBhnK jB.T[;d/ pknd T[j xo ub/ rJ/. fcao ;zs wjkoki ih efjzd/, “GkJhfr~b dk fj;kp^feskp sK j[D g{ok j' frnk j?.”

fJ;d/ pknd nrb/ fdB pknd jh nzfwqsgkb, dfJnkBzd j;gskbft~u rzGho jkbs ft~u dkyb j' frnk. T[ZE/ T[j d' fdB fojk, ns/ nzsnkgDk ;oho S~v frnk. fJj wjhBk, nr;s dk ;h. fJ; ;w/AfJ;dh T[wo fszB ;kb frnkoK wjhB/ dh ;h.

nzs ft~u efjD dk fJjh we;d j? fe ftnesh, i' th fJ; iBwft~u ezw eodk j?, ns/ i' th b?Dk^d/Dk T[;dk nkgD/ gotko Bkb j[zdkj? T[j T[;B[z{ G'rDk jh g?Adk j?.

;zs fePB f;zx ih dh gq/oBkt~v/ wjkoki ih dh feogk Bkb nkg ih B/ f;woB d/ fijV/ fdB

fB:s ehs/ T[; s'A pknd fco nkg ih okVk ;kfjp rJ/ ns/ r[o{ rqzE;kfjp ih n~r/ p/Bsh eoB tk;s/ gj[zu/. fco ;zs JhPo f;zx ihwjkoki (t~v/ jI{o gksPkj) d/ doPB ehs/. T[; s'A pknd w~MK dh;/tk eoB b~r gJ/. Pkw d/ ;w/A ;zs wjkoki fePB f;zx ih d/ doPBKƒ rJ/, ;zs wjkoki pj[s y[P j'J/. nkg ih ƒ e'b fpmk e/ ;kok jkbukb g[~fSnk. ;kok e[M g[~SD s'A pknd ;zs fePB f;zx ih B/ puB

Page 93: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

79

ehsk fe ikj sµ{ bzro ftu fijVh ekB; pDh j'Jh j?, T[ZE/ fJe g[okDhfg~sb dh gshbh gJh j?, T[; ƒ b? e/ nk”. nkg ih gshbh b? e/ rJ/sK wjkoki fePB f;zx ih B/ gshbh cV e/ fejk fe nk d/y, id'A n;hAgfjbK d'B' iD/ ;h sK fJj T[; ;w/A dh fBPkBh j?. T[; s'A pknd ftufijVk j[D j' fojk j? fJj ;koh Bkw dh Pesh j?. go fit/A t~v/ ;zswjkoki ih B/ o/o{ ;kfjp tkb/ wjKg[oPK Bkb fBGkJh j?, T[j th ik e/d/y e/ nkthA. fijVh r'y/ tkbh S~goh s/ prhu/ tkbh irQk j? fi~E/ j[Dnso;o ;EkB pfDnk j'fJnk j?, T[ZE/ jh ebrhnK tkb/ gksPkj B/x'Vk pzfBQnk ;h. T[; ;EkB dk Bkw o/o{ ;kfjp eoe/ gqf;~X j?. T[;/n;EkB dh ;/tk eoe/ ;zs nso f;zx ih o/o{ ;kfjp tkb/ gqf;~X j'J/.fJ; Xosh ƒ d;t/A gksPkj dh uoB S'j gqkgs j?. ;zs JhPo f;zxih ns/ ;zs fePB f;zx ih th T[; ;EkB s/ ik e/ ;/tk eod/ ;h”.

;zs fePB f;zx ih dh gq/oBk ;dek nkg ih o/o{ ;kfjp d/ ;EkBs/ doPB eoB bJh rJ/. fJ; ;EkB s/ okVk ;kfjp tkb/ d'B' wjKg[oPKB/ pkpk nso f;zx ih dh jI{oh ftu ofj e/ ;/tk ehsh. fJ; s'A pkndnkg ih B/ T[; irQk d/ doPB ehs/ i' r'y/ dh S~goh eoe/ wPj{o j?.T[; s'A pknd mzYh r[ck d/ doPB ehs/. fco prhuh tkb/ nso;or[od[nko/ d/ doPB ehs/. fJ; soQK fJBQK fszBK ;EkBK d/ doPB eoe/nkg ih Pkw ƒ okVk ;kfjp tkg; w[V nkJ/. T[;/ Pkw dopko ;kfjpftu jkIoh Go e/ nkg ih ;zs fePB f;zx ih gk; gj[zu/. id'ABw;eko ehsh sK wjKg[oPK B/ j[zrkok wkfonk jK,”ik nkfJnk sµ{”<nkg ih p'b/, “jK wjkoki ih` ;ko/ doPB eo nkJ/ jK”. ;zs fePBf;zx ih efjD b~r/, “t~v/ ;kfjpK (;zs nso f;zx ih) d/ uoBK d/ ftuid'A n;hA ofjzd/ j[zd/ ;h sK T[d'A n;hA T[BQK d/ o{g ftu fN~fpnk u’ o~pfcodk d/fynk. s?A eh d/fynk, d/fynk sK n;hA j?. n;hA T[; wjkBg[oP d/ doPB ehs/ jB fi;B/ ;ko/ gk;/ gow/Po d/ t?okr dh ;/w ukVQhgJh ;h. T[; irQk Grsh s/ t?okr s'A fpBK d{;ok fynkb jh BjhA ;hpDdk wB ftu”.

pkpk fePB f;zx ih wjkoki ih B/ c/o g~[fSnk,”r'y/ dh S~goh s/ehfVnK dk G"D d/fynk”< nkg ih p'b/, “jK ih wjkoki d/fynk j?,T[j dotkI/ d/ ;kjwD/ jh j?”. ;zs fePB f;zx ih efjzd/, “;'v/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 94: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

80 nksw d/P dh T[vkD

(s[jkv/) ;zsK (;zs JhPo f;zx) ih B/ fJ; soQK jI{o (;zs nso f;zx)d/ uoBK ftu ofj e/ xkbDk xkbh j? fe oks ƒ ;zsK B/ nkokw eoBksK GkJh ;'v/ ;zsK B/ g~yk eoB b~r ikDk. nzdo'A wjKg[oPK B/ efjDk,JhPo f;jK` nkokw eo b? ;kƒ e[M BjhA j'fJnk, sK E'VQk fijk NkJhwg~yh o~y d/Dh s/ ehfVnK d/ T[; G"D s/ ik e/ fbN ikDk ns/ e[M fuopknd fco g~yh u~[e b?Dh. fco wjKg[oPK B/ d/y b?Dk. ed/ ed/ y[Phftu nk e/ eJh^eJh tko T[Zm e/ d/fynk eoBk, feT[Afe fijVh ;/tkj? efjzd/ B/l

iB[ bkrk jfo J/e? BkfJ]fs; eh nk; B fpoEh ikfJ];/te eT[ ;/tk pfB nkJh]j[ew[ p{fM gow gd[ gkJh]fJ; s/ T{gfo Bjh phuko[]ik e? wfB pf;nk fBozeko[]pzXB s'fo GJ/ fBot?o]nBfdB[ g{ifj r[o e/ g?o]fJj b'e ;[yhJ/ gob'e ;[j/b/]BkBe jfo gqfG nkgfj w/b/]4]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 292, 293)

id'A GkJh` ifrnk;{ f;~y nkgDh pzdrh ftu ;/tk GktBk o~y e/;/tk eodk j? sK T[sB/ jh t~v/ o[sp/ fwbd/ jB. id'A e'Jh ;kX{ sgeodk j? T[; t/b/ T[dQ/ e'b f;zx th pj[s x~N ofjzd/ jB. fco id'AxkbDk g{oh j' iKdh j? sK ;EkB th eJh pD iKd/ jB s/ nk e/ ofjDƒ f;zx th pj[s fsnko j' iKd/ jB. fizBK fuo ;kX{ eoVkJh M~b e/GiB eodk j?, T[BK fuo e'Jh ftobk jh fNedk j? T[dQ/ e'b”. fJ;soQK pkpk fePB f;zx ih B/ pj[s fgnko fd~sk. efjD b~r/,”oDihsf;jK` id'A ;kX{ nfGnk; eodk j? sK fJ;/ soQK jh ;[~e iKdk j? fit/Asµ{ ;~[fenk fgnk j?A go id'A frnkB dh nt;Ek gqkgs j' iKdh j? sKT[; d/ Bkb w'Nk j' iKdk j?, feT[Afe T[;dk nkBzd jo ;w/A pfDnkofjzdk j?. fJ; eoe/ GkJh` ;/tk^f;woB Bk S~vhA s/o/ s'A ;kƒ mzYhjtk nk ojh j?, fJj nkT[Adh jh oj/ sK uzrk j?”. j'o nB/eK jh puB

Page 95: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

81

ehs/ ns/ Bw;eko eoe/ Bkb d/ f;zxK ;w/s nkg ih pkjo nk rJ/.d{;o/ fdB t~v/ wjkoki ih d/ doPB eoe/ nkg ih fco tkg; nk rJ/.

nkg ih o'I fBsB/w Bkb wjKg[oPK d[nkok d~;/ w[skfpe GiBeod/ oj/. e[M ;w/A pknd nkg ih ƒ xo d/ ezwK ns/ j'o r~bK pksKs'A ;ze'u j'D b~r fgnk. id'A NkJhw fwbdk sK GiB eoB b~r iKd/.fJ; soQK nkg ih dh brB tXdh rJh. j[D xo ftu wjkoki ih gqshgq/w pj[s tX frnk ;h. nkg ih B/ nkgD/ fgsk ;odko jofd~s f;zxns/ nkgD/ t~v/ Gok okfizdo f;zx ns/ w~b f;zx Bkb ;bkj ehsh.nkg ih efjD b~r/, fe nkgK ;qh nkyzv gkm eokJhJ/ ns/ xo ftuwjkoki ih d/ uoB gtkJhJ/. nkg ih okJ/ eoe/ ;qh nkyzv gkm bJhp/Bsh eoB tk;s/ okVk ;kfjp gj[zu rJ/. T[ZE/ wjkoki ih B/ sohed/ fd~sh. okVk ;kfjp s'A f;zxK dk iEk nkyzv gkm ;kfjp eoB tk;s/nkg ih d/ fgzv nkfJnk. id'A nkyzv gkm ;kfjp dh sohe bJh sKBkb p/Bsh ehsh fe wjkoki ih` dhtkB th pyP'. wjkoki ih B/ puBehsk, “dhtkB pE/o/ b~rDr/ jkb/ s[;hA nkyzv gkm eotk bT[. ;wKdhtkBK dk ;kvk fd~sk j'fJnk j?”. nkg ih d/ ;ko/ gfotko ftu y/Vknk frnk fe wjkoki ih d/ fJe~m/ dhtkB b~rDr/. fJ; y[Ph d/ ftu;zrs dh ;/tk ns/ nyzv gkm dh ;/tk ftu ;kok fJbkek pV/ gq/w BkbPkfwb j[zdk ;h. Bro B/ nyzv gkm tkb/ iE/ ftu t~v/ wjkoki ih ƒnkg jkIo^BkIo ;wM e/ pVh ;/tk ehsh. w~X tkb/ fdB GkJhokfizdo f;zx ih B/ nkg ih ƒ d~f;nk fe w/oh c"i ftu so~eh BjhAj' ojh. nyzv gkm d/ G'r s/ nodk; eokJhJ/. nkg ih B/ fejk s[;hAnkgD/ ;ko/ fynkb S~v e/ ;/tk eo'. id'A XpbkB G/NktK b? e/ iktKr/ T[d'Awjkoki ih e'b p/Bsh eoKr/. GkJh okfizdo f;zx B/ nkg ih dh r~b wzBe/ g{oh PoXk Bkb ;/tk ehsh.

fJ~Xo okVk ;kfjp tkfbnK dk iEk i' fe gfjbh tko fJ; fJbke/ftu nyzv gkm eoB bJh nkfJnk ;h T[; ƒ d/y^d/y e/ b'e pj[s y[Pj' oj/ ;B. T[BQK d/ fu~N/ ;kc^;[Eo/ p;so, e'Jh fBsB/w eo fojk ;h,e'Jh wkbk c/o fojk ;h. T[BQK d/ fJe~m/ j' e/ f;woB ns/ ehosB dhwfo:kdk d/y e/ ;kok Bro pj[s jh gqGkfts j'fJnk. gkm dh ;wkgshs'A pknd fco ehosB j'fJnk. ;koh ;zrs B/ XzB^XzB okVk ;kfjp tkb/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 96: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

82 nksw d/P dh T[vkD

efj e/ XzBtkd ehsk fe ;ko/ iE/ B/ pV/ gq/w Bkb ehosB ns/ f;woBehsk j?. gqPkd/^gkDh d/ ;w/A th ;ko/ iE/ ƒ ;fseko Bkb bzroSekfJnk. ;kok iEk tkg; ubk frnk. nkg ih d{;o/ fdB Nqkbh b?e/ XpbkB ub/ rJ/. egskB ;kfjp ns/ Bro dh j'o ;zrs th Bkb;h. ;ko/ nkgDh^nkgDh tkoh f;o t~v/ wjkoki ih ƒ Bw;eko eod/rJ/. id'A GkJh okfizdo f;zx dh tkoh nkJh sK T[j ni/ wB ftu ;'ujh oj/ ;h fe p/Bsh eoKr/. fJsB/ ƒ wjkoki ih f;woBk j~E ftu b?e/ x[wk oj/ ;B ns/ Bkb jh T[BQK B/ g~[fSnk fe gziroKJhnK tkb/ nkrJ/”< ;zrs B/ f;o M[ek fd~sk. fJsB/ ƒ GkJh okfizzdo f;zx B/V/ b~r/sK wjkoki ih T[BQK t~b s~e e/ T[;dh GktBk ;wM rJ/. wjkoki ihB/ nkg jh fejk, “nk pJh e?gNBk` nk frnk”< d' fszB tkohe?gNB, e?gNB fejk, fe e?gNB nk frnk< fJsB/ ƒ GkJh okfizdof;zx p'bD b~r/ sK wjkoki ih B/ T[BQK t~b fJPkok eo e/ T[ZE/ jh fpmkfd~sk. GkJh okfizdo f;zx B/V/ j' e/ wjkoki ih ƒ gfjbK efjD b~r/,ih w?A sK j'bdko jh jK, w?A sK ;{p/dko pDBk j?. nkg ih p'b/, “GkJhj[D sµ{ egskB pD frnk j[D p'bh Bk gqPkd b? bk u[~g eoe/”. wjkokiih B/ puB eo fd~sk. p; c/o eh ;h, S/ wjhB/ d/ ftu jh ;kok e[Mj' frnk. GkJh okfizdo f;zx dh ;/tk ƒ cb b~frnk, S/ wjhB/ d/ nzdoegskB dh g';N fwb rJh.

fJ~E'A ;koh ;zrs gqPkd b? e/ gziroKJhnK tkg; nk rJh. fto~esih dk xo nk e/ fu~s Bk b~frnk eo/. fi~E/ th fes/ t~v/ wjkoki ihd/ dhtkB b~rd/ T[ZE/ jh gj[zu iKd/ ;B. fi~E'A th c[~b fwbd/ nkg ih;t/o/ ;[t~ys/ jh c[~b b? e/, T[BQK dk jko pDkT[Ad/ ns/ wjkoki ih d/dhtkB s'A gfjbK ik e/ T[BQK ƒ jko gkfJnk eod/. T[; s'A pknd ;kokdhtkB ;[fDnk eod/. fJ; soQK nkg ih d/ wB ftu gq/wk Grsh tXdhrJh. nkg ih jo o'I fB:w Bkb t~v/ wjkoki ih ƒ c[~b G/Nk efonkeod/ ;B. fJe fdB dh r~b j? fe nkg ih B/ ekch d{o s~e ;kJhebd"VkfJnk go fes'A th c[~b Bk fwb/. fJe irQk fe;/ dh tkdh ;h. T[ZE/r/Ad/ d/ c~[b b~r/ j'J/ ;B go fJe jh p{Nk ;h. fiBQK dk xo ;h T[BQK ƒg[~fSnk fe wjkoki ih bJh jko pDk e/ T[BQK ƒ nogD eoBk j?. T[BQKB/ fejk fizBh s[jkƒ b'V j? T[sB/ c[~b s[;hA b? ikT[. nkg ih c~[b b? e/

Page 97: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

83

nkgD/ xo w[V nkJ/. c[~bK ƒ ;kc eoe/ jko pDkfJnk ns/ fco nkgih dhtkB tkbh irQk s/ gj[zu rJ/. wjkoki ih d/ rb ftu c[~bK dkf;jok gkfJnk feT[Afe nkg ih wjkoki ih d/ fgnko ftu fijV/fB:w eod/ ;B T[BQK s'A fg~S/ BjhA ;B w[Vd/.

fJ; soQK fJe fdB wjkoki ih dhtkB ftu Bk nkJ/. ;oho ƒe'Jh sebhc j' rJh. wjkoki ih ƒ ;koh ;zrs T[vhe ojh ;h. nkgih th T[vhe ftu yVQ/ ;B, wjkoki ih d/ rb ftu c[~bK dk jko gkT[DbJh. gsk b~frnk fe n~i wjkoki ih B/ dhtkB ftu BjhA nkT[Dk.T[BQK d/ iE/ B/ ehosB ehsk. ;wkgsh s'A pknd ;zrs nkgD/^nkgD/xoK ƒ ubh rJh. d{;ok fdB nkfJnk, wjkoki ih dhtkB d/ ;w/AnkJ/. nkg ih d/ wB ftu fynkb j'fJnk fe fijVk gfjb/ fdB tkbkjko j? T[jh n~i dhtkB ftu wjkoki ih d/ rb ftu gk fdnKrk. gofco wB jh ftu fynkb pfDnk fe jko d/ c~[b e[wbk rJ/ j'Dr/ i/ skIkpD ikJ/ sK pj[s n~Sk j?. go fco wB jh ft~u'A nktkI nkJh fe fJjc[~b th fInkdk BjhA e[wbkJ/ fJ; eoe/ fJjh gk fdzd/ jK. fJ;/i~e' s~eh ftu dhtkB dk ;wK th j' frnk. ;wK j'D s/ wjkoki ih thnk e/ ;N/i s/ ;i rJ/. nkg ih B/ fBsB/w dh soQK fg~S/ dh ik e/wjkoki ih d/ rb/ ftu gkT[D bJh jko B/V/ ehsk sK wjkoki ih B/nkgD/ tki/ s'A j~E u[~e e/ T[; jko ƒ wkfonk, T[; jko d/ ;ko/ c[~b fyzvrJ/. T[; t/b/ nkg ih B/ c~[b fJe~m/ eo e/ T[ZE/ jh o~y fd~s/ r[o{wjkoki ih ƒ Bw;eko eoe/ wjkoki ih d/ ;kjwD/ jh ;zrs ftu p?mrJ/. T[; ;w/A wB d/ ftu fynkb pfDnk fe wBK n~i s/oh rbsh BkbfJj ezw j'fJnk j? feT[Afe id'A s?ƒ nzdo'A nktkI nkJh ;h sK sµ{ skI/c[~bK dk jko pDk e/ gkT[Dk ;h. go s/oh ;[;sh ekoB n~i fJj jkowjkoki ih ƒ wBI{o BjhA j'fJnk. nkg ih B/ wB ƒ fco ;zp'XB eoe/fejk wBk n~i s'A pknd fijV/ uzr/ c[oB/ jB T[BQK ƒ ;zGkb fbnk eo.fijV/ wkV/ c[oB/ j'D T[; Bkb Gkt/A x'b eo fbnk eo. n~i d/ c[oB/d/ ;zpzX ftu ehsh x"b wjkoki ih ƒ gqtkB BjhA j'Jh. i/ fBsB/w d/ftu x"b j'D b~r gJh sK gsk BjhA eh j't/rk.

fijVk f;~y r[o{ d/ fJPko/ ƒ ;wMD b~r ikt/ sK ;wM' T[;dkihtB gbN iKdk j?. fJ; soQK nkg ih B/ wjkoki ih d/ T[gd/P

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 98: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

84 nksw d/P dh T[vkD

nB[;ko r[o{ BkBe d/ xo dh f;fynk, r[o{ rqzE ;kfjp ih dk ;fsekons/ fgzv ftu fBwkD/ fij/ pD e/ ;/tk ftu fXnkB bk fd~sk. fBsB/wBkb ;t/o/ v/Y ti/ T[ZmDk. nkg ih dk efjDk ;h fe, fi; soQK okVk;kfjp tkb/ wjkoki ih efjDr/ T[;/ soQK ;koh fizdrh ;/tk ns/f;woB ftu fBGkT[Dh j?. v/Y ti/ T[Zm e/ fBsB/w nB[;ko gfjbKnkg ih fgzv d/ r[od[nko ;kfjp ftu f;woB nfGnk; eod/ fco T[;s'A pknd r[o{ rqzE ;kfjp dk gqekP eod/ ns/ ;/tk eod/. ;koh;wkgsh s'A pknd nkg ih ib^gkB eod/ ;B. T[; s'A pknd fijVhfgzv ftu ;e{b dh fpbfvzr pD ojh ;h T[; dh th ;/tk eokfJnkeod/. fw;sohnK iK gqpzXeK s'A g[~S b?Dk fe fe;/ uhI dh Io{os j?sK dZ;'. jkbK fe nkg ih ƒ fJ; soQK eoB bJh fe;/ B/ fejk BjhA;h. T[BQK ƒ i/ e'Jh b'V j'Dh sK T[BQK B/ d~; d/Dh, BjhA sK efj d/Dk;G mhe j?. fJj g~[SD s'A pknd nkg ih B/ gsk eoBk fe wjkokiih d/ dhtkB fe~E/ jB. i/ dhtkB B/V/ b~rD/ j[zd/ sK nkg ih B/ T[ZE/ jhgj[zu ikDk. i/ d{o b~rD/ j[zd/ sK nkg ih B/ fN~fpnK ƒ uVQ ikDk. Pkwƒ nk e/ ofjok; ;kfjp dk gkm eoe/ e[M NkJhw u"o dh ;/tk eod/.;zrs xoK ƒ ubh iKdh nkg ih r[o{ xo ftu jh ofj iKd/.

;zs wjkoki oDihs f;zx ih pkgb/ ft~upkgb/ tkfbnK dk ;fj:'r

pkgb/ fi~E/ nkg ih ofjzd/ ;B T[j pj[s T[ikV fijh irQk ;h. d{od{o s~e T[ZE/ ;oezvk pj[s fInkdk ;h, fJe fe~eo ;h, fJe fBzw ns/e[M eohoK d/ do~ys th ;B. e[M fdB sK nkg ih B/ do~ysK E~b/r[Ikok ehsk. go fco fJe N'nk g[~N e/ T[Zgo fg~gb d/ NkjD/ o~y e/T[Zgo ;oezvk ftSk fd~sk. fJe fdB n?;k t?okr pfDnk fe nkg ihGkJh nwo f;zx dh w'No s/ id'A rJ/ sK T[ZE/ fJe p'oh gJh ;h p;nkgD/ e~gV/ T[sko e/ p'oh jh rb ftu gk bJh. fgzv pkgb/ ft~u'A jhGkJh nwo f;zx s/ GkJh ekek f;zx i' d't/A Gok ;B T[BQK d/ xo'A jh ;zswjkoki ƒ gqPkdk nkfJnk eodk ;h. id'A ed/ fe;/ j'o t~b'A gqPkdkfbnkT[D bJh fejk iKdk sK T[BQK t~b'A gfjbK d~; fd~sk iKdk ;h.fi;B/ gqPkdk d/ e/ ikDk j[zdk T[j fe~eo d/ NkjD/ Bkb pzBQ iKdk ;h i'

Page 99: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

85

fe sgZf;nk dh irQk s'A v/Y feb'whNo d{o ;h. id'A nkg ih ƒ b'Vj[zdh sK n~mK gfjoK pknd nkg/ NkjD/ Bkb'A y'jb e/ gqPkdk Se b?Ad/;B. nkg ih nkw s"o s/ p'bd/ BjhA ;B go ed/^ed/ id'A w"i ftunkT[Ad/ sK r~b eo b?Ad/. fJ;/ soQK jh nkg ih dk GiB pzdrh dk ;wKpshs j' fojk ;h. fJe fdB d'jK GoktK B/ ;zs wjkoki ih e'b noIehsh fe wjkoki ih ;kv/ y/s ftu yVQh c;b d/yD ƒ pj[s b~rdh j?go poes BjhA j[zdh, vzro gP{ th yVQ/ jh B[e;kB/ iKd/ jB. nkg ihp'b/ s[;hA w/o/ Bkb okVk ;kfjp u~fbT[. t~v/ wjkoki ƒ T[E/ ik e/ p/Bsheoe/ nyzv gkm dh sohe b? b?Ad/ jK. nkg/ r[o{ rqzE ;kfjp wjkokidh feogk j' ikt/rh. okVk ;kfjp ik e/ t~v/ wjkoki ih n~r/ p/Bshehsh. T[BQK B/ j'o th puB g~[S/ ns/ efjD b~r/, “gq/whT[` fto~es ƒs[;hA gqPkdk gkDh SekT[Ad/ j'< T[j efjD b~r/ jK wjkoki ih. i/ fe;/j'o B/ b? e/ nkT[Dk j[zdk j? sK gfjbK d~; fd~sk iKdk j?. wjKg[oPK B/puB ehsk fe GkJh id'A ;kX{ sg eodk j[zdk j? sK T[; dk ekch fynkbo~yDk g?Adk j?, ykD^ghD dk th s/ b'eK t~b'A th. f;nkD/ pD e/ fynkbo~fyT[. ;kX{ sK w;sh ftu j[zdk j?. ykD^ghD dk th T[;ƒ fXnkBBjhA ofjzdk. fijVh GkJh u/sB wkfJnk j? fJj eJh fe;w dh j[zdhj?. fJBQK s/ gfjok o~fynk eo'. fJBQK ƒ ;[zB/ Bk S~fvnk eo'. fijVhiVQ wkfJnk j? fJj sK fd;dh j?, ;'Bk, uKdh tr?ok. go fijVh u/sBwkfJnk j? fJj eJh fe;wK Bkb GrsK dh Grsh yzvB eoB dh e'fPPeodh j?. id'A Grs dh xkbDk g{oh j' iKdh j? T[; tes fJ;dk T[;T[Zgo e'Jh tko BjhA u~bdk”. GkJh nwo f;zx s/ GkJh ekek f;zx d't/AGoktK B/ j~E i'V e/ t~v/ wjkoki ih n~r/ noI ehsh, wjkoki ih`nkg ih fJj ;/tk ;kv/ s'A jh eotkfJT[. fizB/ i'r/ j'tKr/, t~X s'A t~Xwjkoki ih dk fynkb o~ykr/. t~v/ wjkoki ih efjD b~r/, “uzrk GkJhfijVk gfjo/dko ikfJnk eo/ T[j jo nkT[D^ ikD tkb/ ƒ Bkb fbike/ Bkb jh w'V fbnkfJnk eo/”. fJzB/ puB ;otD eoe/ ns/ t~v/wjkoki ih s'A nkfrnk b? e/ d'B' GkJh nkyzv gkm dh sohe b? e/ tkg;pkgb/ nk rJ/. ;zs wjkoki ih nkg T[ZE/ jh ofj gJ/. nwo f;zx ƒefjD b~r/, “w?A d' uko fdB mfjo e/ nktKrk”. nwo f;zx B/ fgzvnk e/ ;koh r~b d~;h. xo ftu nkyzv gkm dhnK fsnkohnK j'D

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 100: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

86 nksw d/P dh T[vkD

b~rhnK. gkm tk;s/ nkg ih e[M fdBK pknd f;~Xk bkb f;zx d/ xojh nk rJ/. T[ZE/ fsnkoh tr?ok g~[Sh s/ tkg; sbkn s/ nk rJ/. fcoT[; fdB s'A pkgb/ dhnK eJh wkJhnK ns/ GkJh oks fdB d/ gfjo/n~v'^n~vh o~yD b~r gJ/. id'A ;zsK B/ g{fbnK ftu GiB eoB bJhp?mDk sK wkJhnK B/ pkjo'A ;fsBkw tkfjr[o{ dh nktkI d/Dh T[j fJ;bJh eodhnk ;B fe fJj d~;D bJh fe n;hA gfjo/ s/ yVQ/ jK. GkJhbkb f;zx d/ xo'A wkJh d/ p~u/ Gkt/A pj[s S'N/ ;B go T[j th g{oh PoXkBkb nkgDh fvT{Nh fBGkT[Adh ;h. fJe tkoh dh r~b j? GkJh bkb f;zxd/ xo d[~X dh e[M xkN j' rJh. E'VQk fijk d[~X T[j w[~b b?Ad/ ;h, T[;Bkb p; xo dk jh r[Ikok j[zdk ;h. T[AM xo dk youk th pVh w[PebBkb u~bdk ;h. wkJh ns/ GkJh bkb f;zx B/ nkg; ftu ;bkj eoe/fe;/ s'A g?;/ T[Xko cVQ e/ fJe rKJhA b? bJh fe ;zs nkgD/ ;oho dkfynkb pj[s x~N o~yd/ jB fJ; eoe/ T[; rT{ dk d[~X ;zs ih Se fbnkeoBr/. fJ; soQK GkJh bkb f;zx ns/ T[BQK d/ gfotko B/ t~v/ wjkokiih d/ puBK s/ gfjok fd~sk.

fit/A t~v/ wjkoki ih B/ fJPkok ehsk ;h gfjo/ fdzfdnK e[M fdBbzx rJ/. e[M fBzdeK B/ ;wK puk e/ e[M n'osK ns/ bVehnK ƒd[gfjo d/ NkJhw T[ZE/ G/iDk ukfjnk fi~E/ ;zs wjkoki ih GiB eooj/ ;B. T[ZXo'A GkJh nwo f;zx nkgD/ fgzv'A fBeb jh oj/ ;B.nukBe T[BQk dh fBrQk g? rJh fe bVehnK T[ZXo ƒ ik ojhnK jB.T[BQk B/ d{o'A jh nktkI wkoh, ;'Nk u[~fenk s/ bVehnK t~b ƒ G~i/. T[;ƒ d/y e/ T[j T[; d/ T[ZE/ gj[zuD s'A gfjbK jh G~i rJhnK. T[BQK ƒ ;zswjkoki ih d/ B/V/ ikDdk w"ek jh Bk fwfbnk. nwo f;zx B/ nk e/uko/ gk;/ r/Vk wkfonk ns/ ;zs wjkoki ih s'A g[~fSnk wjkoki ih`fJ~E/ e'Jh nkfJnk sK BjhA. nkg ih p'b/ BjhA. GkJh nwo f;zxefjD b~r/, wjkoki ih` T[; fdB i' t~v/ wjkoki ih B/ fJPkok ehsk;h iVQ wkfJnk s/ gfjok d/D dk sK n~i T[jh r~b j'Jh. go T[BQK B/nkg jh puk fbnk. r[opkDh ftu c[owkB j?l

Page 101: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

87

nk;k wjbk 5]ng[B/ ;/te eh nkg/ oky? nkg/ Bkw[ igkt?]ij ij eki feofs ;/te eh sjk sjk T[fm Xkt?]1];/te eT[ fBeNh j'fJ fdykt?]i' i' ej? mke[o gfj ;/te[ ssekb j'fJ nkt?]1]ojkT[]fs;[ ;/te e? jT[ pfbjkoh i' ngB/ gqG Gkt?]fs; eh ;'fJ ;[Dh wB[ jfonk fs;[ BkBe go;fD nkt?]2]7]129]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 403)

nwo f;zx ƒ nfj;k; j'fJnk fe g{oB g[oPK dh ;zrs dk fezBkcb j[zdk j?, nkg/ wkfJnk d/ pzXBK dh r~b ;wMkJh s/ nkg/ puk thfbnk. wB jh wB GkJh nwo f;zx B/ t~v/ ;zs wjkoki ih d/ uoBKftu Bw;eko ehsh. fit/A t~v/ wjkoki ih d/ puB j'J/ ;B GkJh nwof;zx ns/ gfotko B/ g{oh PoXk Bkb r[o{ rqzE ;kfjp dk nyzv gkmeotkfJnk. g{oh PoXk Bkb gkmh f;zxK dh ;/tk ehsh. GkJh nwof;zx B/ d~f;nk fe T[; s'A pknd T[BQK d/ ezw eko ftu soZeh j'D b~rh,c;b tkVh nkfd ftu e'Jh ewh Bk ojh.

fJ;/ soQK fJe tko nkg ih B/ (wjkoki oDihs f;zx ih ftoZes)nkgD/ w[ykofpzd s'A dZf;nk fe w?B{z ;zs JhPo f;zx ih wjkoki tb'Aj[ew j'fJnk fe i/ ed/ th id'A s{z pkgb/ iK gzirokJhnK s'A okVk;kfjp nkT[Dk j? sK fgzv iK Pfjo d/ ftZu dh j' e/ BjhA nkT[Dk ;r'Apkjo pkjo dh nkfJnk eo. feT[Afe fgzv s/ PfjoK d/ ftZu u/sBwkfJnk dk gqGkt finkdk jz[dk j?.

nkg ih B/ cowkfJnk fe nkg fJZe tko id'A ;zs wjkoki JhPof;zx ih okVk ;kfjp tkfbnK d/ doPBK bJh ‘okVk ;kfjp’ ik oj/ ;hsK w";w ekcah yokp ;h s/ ;wK th oks dk ;h. uwedh fpibh,roid/ s/ toQd/ pZdbK s'A puD d/ fynkb B/ nkg ƒ bkrb/ fgzv d/ ftudh bzxD bJh gq/fonk. go fiT[A jh nkg B/ w{zj fgzv tZb w'fVnk sK;kjwD/ eh t/yd/ jB fe w'V s/ fJZe ;KY G{;oh j'Jh jkbs ftZu yVQk;h s/ bZrdk ;h fit/A j[D/ jh jwbk eo/rk s/ T[;/ ;w/A nkg ih ƒ tZv/wjkoki ih d/ ej/ puB :kd nk rJ/ sK nkg B/ nzso fXnkB j' e/nodk; ehsh fe gksPkj nkg jh nkgDh fJ; wkfJnk s'A pukU.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 102: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

88 nksw d/P dh T[vkD

fJj nkg dk jh e'Jh e"se j?. id'A jh nkg B/ B/so y'bQ/ sK T[j ;KYfpbe[Zb PKs j' frnk ;h. nkg B/ nkgD/ jZE T[; d/ fgzv/ s/ c/o/ sKT[;B/ e[ZM th BjhA fejk.

fJe tko fco d[pkok id'A nkg okVk ;kfjp rJ/ sK nkg B/dZf;nk fe feqPB GrtkB ih dk pz;oh tkbk ;o{g nkg d/ BZe dh B'es/ pD frnk s/ nkg ƒ pz;oh dh X[B ftZu wzso w[rX j'fJnK ƒ gskjh BjhA bZfrnk fe ed'A nkg okVk ;kfjp gjz[u rJ/. fJ; soQK nkgB/ GkJh nwo f;zx j[oK ƒ dZf;nk fe r[o{ ;o{g sK jo ;w/A jh f;Zydk wZddrko jz[dk j?. b'V f;oc PoXk s/ Go';/ dh j?.

gzfvs e/tb fePB y[od tkb/;zB T[FzBh ;" sq/Ajm dh r~b j?. gzfvs e/tb fePB ih dh fvT{Nh

pkgb/ t~b i' fNT{pt?Zb j? T[ZE/ fNT{pt?Zb T[go/No tI'A b~rh j'Jh ;h.fJBQK dk y/s th fNT{pt?Zb d/ e'b jh j?. id'A ftjb j[zdk sK gzfvs ihe'b ub/ iKd/. fJ; soQK j"bh^j"bh gq/w tXdk frnk. fJe tkoh ehj'fJnk fe t~v/ ;zs wjkoki ih d/ wKr/tkb d/ dhtkBK s'A pknd nkgih s/ n?;h feogk j'Jh fe nkg ih gziroKJhnK ns/ pkgb/ d/ ftuekoi' fMVh ;h T[; ftu S'Nk fijk G'ok g[Ntk e/ T[; ftu jh p?m rJ/ ns/fdB oks fJe o; ;wkXh bk e/ Grsh eoB b~r gJ/. id'A eJh fdBnkg ih fNT{pt?Zb s/ Bk nkJ/ sK gzfvs ih B/ gsk ehsk fe oDihsf;jz[ fe~E/ j? sK fJe pzd/ B/ d~f;nk fe T[j sK fMVh ftu p?mk Grsheodk j?. gzfvs ih nkg ih gk; rJ/. T[; t/b/ fijVk r[ow[y fgnkokfJBQK s/ gfjok d/ fojk ;h sK T[; ƒ g[~fSnk fe oDihs f;jz[ fe~E/ j?<T[; B/ fejk nzdo jB. gzfvs ih nzdo ikD b~r/ sK gfjo/dko B/ o'efbnk. id'A T[j d[pkok nzdo ikD b~r/ sK gfjo/dko B/ fejk i/ nzdoikDk j? sK i[~sh bkj e/ ikT[. gzfvs ih B/ nzdo ik e/ d/fynk sK nkgih g{oh soQK ;wkXh ;fEs ;B. id'A gzfvs ih gzdoK^thj fwzN p?m/oj/ sK nkg ih B/ B/so y'bQ/, d/fynk fe gzfvs ih nkJ/ jB sK nkgih B/ fejk gzfvs ih fet/A nkJ/ j'< sK gzfvs ih gfjbK tkb/ foPs/nB[;ko d';sK tKr pVh p/se~bch Bkb p'b/, feT[A gyzv eod?A. nkgih efjD b~r/, “w/o/ e'b nkT[Dk j? sK f;~Xk j' e/ nkfJnk eo.

Page 103: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

89

g[okDhnK r~bK j[D S~v d/”. gzfvs ih efjD b~r/, b? w?A ;kok e[M S~vfd~sk. j[D u~b w/o/ fNT{pt?Zb s/ nk. nkg ih B/ fejk oks ƒ nktKr/go fJe Pos j? fe oks ƒ e'Jh th pzdk fNT{pt?Z~b s/ Bk nkt/.fiBQK^fiBQK dhnK gouhnK dk ezw j? T[BQK dk ezw fdB/^fdB/ eo d/.gzfvs ih B/ n?;k jh ehsk. fiBQK^fiBQK dh gkDh dh tkoh ;h T[BQK ƒfdB/ fdB/ jh gouhnK tzv fd~shnK ns/ Bkb jh efj fd~sk fe S/ ;~sti/ s~e fszB pzfdnK dk ykDk fNT{pt?Zb s/ jh gj[zuk fdT[. fJe nkgih ;B, fJe gzfvs ih ns/ fJe GkJh w/io f;zx c"ih y[od s'A fJ~E/ofjzd/ ;h. nkg ih n~m ti/ s'A fg~S'A fNT{pt?Zb s/ nk rJ/. gqPkdkgkDh Se e/ frnkoK ti/ s~e GiB eoh rJ/. d' ti/ fco T[Zm yVQ/ ns/fJPBkB eoe/ fco gzi ti/ s~e GiB ehsk fco fMVh ftu ub/ rJ/.gzfvs ih dk th Bkw fbnk j'fJnk ;h. jfod[nko s'A fJe wjKg[oPT[BQK d/ r[o{ ih ;B. T[j th GiB eoB bJh fJe gk;/ p?m rJ/.wKr/tkb s'A pknd t~v/ wjkoki ih d/ dhtkB fgzv pqjwg[ok b~r/. T[ZE/gzit/A fdB nzfwqs SekfJnk frnk ;h. GkJh w/io f;zx c"ih th T[ZE'Anzfwqs Se nkJ/. fJ; soQK fJj fszB'A g[okD/ d';s GiB ftu i[~N rJ/.fJj gq'rqkw seohpB S/ wjhB/ u~bdk fojk. e[dosh gzfvs ih dhpdbh w'wBkpkd dh j' rJh. fJ~E'A fJBQK dk GiB dk nykVk g~[fNnkfrnk go nkg ih B/ fMVh ftu ;wkXh bkT[Dh ikoh o~yh.

fJBQK fdBK ftu gzfvs ih d/ r[o{, wjKg[oPK dk ;fs;zr ;zro{oftu ;h. gzfvs ih nkg ih ƒ nk e/ nkgD/ Bkb b? rJ/. T[ZE/ ik e/id'A nkg ih B/ wjKg[oPK s'A puB ;[D/ sK pj[s jh gqGkfts j'J/ ns/gzfvs ih ƒ Gog{o gq/oBk d/ e/ efjD b~r/ fe GkJh s/ok wjkswk sKpj[s ekfwb j?. s?ƒ T[BQK d/ n;{bK s/ g{oB PoXk Bkb u~bDk ukjhdkj? Gkt/A d[Bhnk d/ fezB/ woIh gqb'GB s/o/ o;s/ ftu nkT[D. s/okwjkswk g{ok j?, sµ{ g{oh PoXk s/ brB Bkb T[BQK d/ j[ew s/ gfjokd/t/Ark sK so ikt/Ark. nkg ih T[ZE'A fco pkgb/ nk rJ/. fdB/ fMVhftu ofjzd/ ns/ oks ƒ fNT{pt?Zb s/ f;woB eod/ ofjzd/. pj[s jh x~Nfe;/ Bkb r~b eod/, ns/ ykD^ghD th pj[s x~N jh eod/ ;B. gzfvsih B/ d~f;nk w/oh wkVh fe;ws eoe/ w/oh pdbh w'wBkpkd j' rJh s/;kvk ;kE N~[N frnk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 104: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

90 nksw d/P dh T[vkD

ows/ ;kX{ Bkb G/ANeJh ;kX{ wjKg[oP nkg ih ƒ ed/^ed/ fwbD nk iKd/ ;B fiBQK

ftu vkeNo s/ik f;zx ih dwdwh Ne;kb tkb/, frnkBh Bo?D f;zxih, ;zs g{oB f;zx ih rkJhnK tkb/, ;zs dopkok f;zx ih, ;zs ;[yd/tf;zx ih, ;zs wfjzdo f;zx ih ns/ pkpk shoE f;zx ih Pkw u"ok;htkb/ j[zd/ ;B. fJBQK ;kX{nK Bkb nkg ih dk pj[s ;B/j ;h. fJe fdBdh r~b j? fJe ;kX{ nk frnk. T[j nkg ih pko/ fes'A ;[D e/ nkfJnk;h. T[;B/ d{o'A nkg ih t~b d/y e/ f;o M[ekfJnk. i[nkp ftu nkgih B/ th f;o M[ekn fd~sk ns/ d't/A j~E i'V fd~s/. fJ; ;kX{ B/ e'b nke/ uko'A gk;/ fBrQk wkoh ns/ g[~fSnk fe eh fJ~E/ gkDh dk e'Jh fJzsikwBjhA j?< “ nkg ih B/ fejk i/ gkDh dh b'V j? sK xV/ ftu'A b? bt'.fco T[j ;kX{ efjD b~frnk, fJ~E/ e'Jh do~ys tr?ok bk bt'. nkg ihB/ fejk fe pkr sK bkfJnk j'fJnk j?. T[j ;kX{ gkDh tos e/ ;ko/;oezv/ ftu x[zfwnK s/ efjD b~frnk, “w?A sK ;ko/ d/y nkfJnk jK,pkr fe~E/ b~frnk j'fJnk j?< nkg ih efjD b~r/, bkfJnk sK j'fJnkj?, fynkb Bkb d/y'.” T[j efjD b~r/, pkjo j? iK fes/ j'o< nkgih B/ fejk fJ~E/ jh bkfJnk j'fJnk j?.” fJsB/ ƒ ;kX{ r[~;/ ftu nkfrnk s/ efjD b~rk, “wy"b eodk j?A<” wjkoki ih B/ fejk, “wy"bBjhA s?ƒ d/yDk jh BjhA nkfJnk.” fijVh nkj fi;w o{gh IwhBfd;dh j? fJj w?A okV/ tkb/ ;zsK ƒ d/ u[~ek jK. T[BQK B/ w/o/ nzdo i'MkV^y;~[;o/ yVQ/ ;B T[j g[~N e/ P[G r[DK o{gh pkr bk fd~sk j?. j[D w?AT[; pkr ƒ fgnko Bkb gkbdk jK. fco T[j ;kX{ efjzdk, “fijV/ s/o/p{N/ jB T[BQK ƒ gkDh fe; uhI d/ Bkb bkT[Adk j?A<” sK nkg ih B/fejk, t~v/ wjKg[oPK ;zs JhPo f;zx ih B/ gzg btk e/ fd~sk j? T[;ƒj?Zv^gzg efjzd/ jB. ;kX{ u[~g eo frnk s/ nzdo'A jh ;'uD b~r fgnkfe, fJj eh r~bK eodk j?. T[j ;[zB j' e/ yVQ frnk. n~r'A nkg ih fcop'b/, “gsk fejVk j?Zv^gzg pyfPnk j? ;kƒ<” fijVk fposh BkbihG s'A BkGh s~e, s/ BkGh s'A ihG s~e u~bdk j?. fJ; ƒ ;k;^frok;efjzd/ jB. w?A fJj Bbek fdB^oks ubkT[Adk jK, pj[s fXnkB d/ Bkbpkr ƒ gkDh bkT[Adk jK. go T[j ;kX{ nkg ih d/ fJBQK puBK ƒ ;wMBk ;fenk, e'Jh eow^eKvh b~rdk ;h. nfXnkswe rfjokJh d/

Page 105: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

91

puB sK e'Jh nfGnk;h jh eodk j?. ;kX{ fco p'fbnk, “s[jkvh Pkdhth j'Jh j? fe BjhA”< sK T[;/ t/b/ nkg ih B/ fejk, “jK w/oh Pkdh j'Jhj?”. sK ;kX{ B/ g~[fSnk, “fezB/ p~u/ jB”< nkg ih p'b/, “fi; fdBw/oh Pkdh j'Jh, fijV/ w/o/ gfjb/ S/ p~u/ ;h, T[j wo rJ/ oki,je{ws, XB, ft~fdnk, itkBh ns/ o{g ns/ S/ j'o j' rJ/ T[j ;s,;zs'y, ftuko, t?okr, frnkB ns/ :'r. T[j ;kX{ nkg ih d/ fujo/ t~bd/y e/ efjD b~frnk, T[j p~u/ feE/ jB< fijV/ wo rJ/ ftnkj s'AgfjbK T[j fejV/ p~u/ ;h< feT[Afe ftnkj s'A gfjbK sK p~u/ j[zd/ BjhA.nkg ih fco p'b/, “w/o/ e'b fJsBk ;wK BjhA j?, fijVh fJ;soh e'bS/ p~u/ j'D T[; e'b ckbs{ rtkT[D bJh ;wK BjhA j[zdk feT[Afe S/p~funK ƒ ;zGkbDk n"yk j[zdk j?. fJ; eoe/ nkgD/ p~funK dh gotfoPeoB ykso w?A ed/ wzi/ s/ g? e/ BjhA d/ydk. “T[j ;zs efjzd/, “s/o/ p~u/j?B feE/<” nkg ih efjzd/, “fJjh fijBK ƒ w?A gkb fojk jK”. T[jefjzd/, “fijV/ wo rJ/ T[j fejV/ ;B<” nkg ih p'b/, “fi; fdB s'AokVk ;kfjp tkb/ wjKg[oPK Bkb w/ok ;zpzX j'fJnk T[; fdB w/ok T[BKBkb ftnkj j' frnk. T[; fdB s'A ekw, eq'X, b'G, w'j, jzeko worJ/. T[; s'A pknd d?th r[D g?dk j' rJ/. T[BKQ ƒ w?A pV/ fXnkB Bkbgkb fojk jK.” ;kX{ nkg ih d/ fJBQK rzGho nfXnkswe ns/ t?okrwJhpuBK ƒ ;[D e/ j?okB ofj frnk. T[; d/ g{oh r~b ;wM Bk gJh.fijV/ nfGnk;h g[oP BjhA j[zd/ T[BQK d/ fJj' fijh r~b x~N jh ;wMnkT[Adh j?. T[j nkg ih dhnK r~bK ;[D e/ nkg ih d/ fujo/ t~b d/yDb~r fgnk ns/ n?;/ rfjo rzGho puB ;[De/ G?n^Ghs fijk j' e/ T[ZE'Aubk frnk.

GkJh w[ezd f;zx dk nkT[Dkc"i ftu nkg ih Bkb fJe d';s j[zd/ ;h GkJh w[ezd f;zx dkfynK

tkb/. T[BQK B/ d~f;nk fe fJe fdB T[BQK ƒ :kd nkfJnk fe c"i ftu;kv/ Bkb oDihs f;zx j[zd/ ;h. T[; Bkb pVk fgnko ;h, S'Nk Gok ;h;kvk, ;[fDn? j[D T[j ;kX j' frn?, gsk sK bJhJ/ T[; dk. T[;B/nkgDh xo tkbh Bkb ;bkj ehsh s/ d{i/ fdB d'B' iD/ ;t/o/ jh pkgb/gj[zu rJ/. pkgb/ nk e/ T[BQK B/ b'eK s'A g[~fSnk fe oDihs f;zx ƒ

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 106: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

92 nksw d/P dh T[vkD

fwbDk j? fe~E/ fwbDr/< T[BQK B/ d~f;nk fe fgzv s'A pkjo ;oezv/ ftup?m/ jB ns/ T[; o;s/ t~b fJPkok eo fd~sk. fJBQK ƒ gj[zufdnKd[gfjok j' frnk, o/sbk okj ;h, d[gfjo d/ NkJhw o/sk pj[s row j'frnk. GkJh w[ezd f;zx ns/ T[BQK dh xo tkbh phph ;kJheb s/ ;tko;B. s~s/ o/s/ ftu ;kJheb ubkT[Dk j'o w[Pfeb j' fojk ;h, s/ g?dbu~bD ftu T[; s'A th t~X fd~es j' ojh ;h. fJj ;G d/y e/ GkJh w[ezdf;zx d/ wB ftu fynkb nk fJnk fe fJzBh tXhnk B"eoh S~v e/, fJzBkfJIs wkB S~v e/, fJj' fij/ s~s/ o/fsnK tkb/ T[ikVK ftu nk p?mk j?.T[ikV ftu fi~E/ soQK soKQ d/ ikBto jB. fJj th sK fJe fe;w dhw{oysk jh j?. fJzBh r~b wB ftu ;'u e/ nkgDh xo tkbh Bkb r~b jheo oj/ ;h fe ;kjwfDT[A fJe wfynkb dh w~yh nk rJh s/ T[BQK d/ ezBe'b bV rJh. id'A w~yh bVh sK GkJh w[ezd f;zx d/ wB ftu E'VQk r[~;knkfJnk fe fw~so sK mhe ;h go fJ; ƒ fJj' fijh irQk s/ p?mD dheh nkcs nkJh ;h. fJe d' bcI j'o T[BQK d/ w{zj'A nkg ih d/ fybkcfBeb rJ/, w~yh fco bV rJh. o;s/ ftu ezv/ g?oK ftu u[~G oj/ ;B,T[Zs'A s/I X[~g g? ojh ;h. pj[s go/PkB j[zd/ j'J/ d[gfjo d/ d' YkJh ti/T[j T[; irQk s/ gj[zu rJ/ fi~E/ nkg ih p?m/ ;B. nkg ih T[; t/b/ ;qhr[o{ rqzE ;kfjp gVQ oj/ ;B. nkg ih B/ d/fynk fe e'Jh pkjo'A nkfJnkj?. GkJh w[ezd f;zx ƒ d/y e/ j~; e/ efjD b~r/, w[ezd f;zjK gfjbK w?ƒn?A d~; fe sµ{ w?ƒ fezBhnK rkbK eYhnK s/ s?ƒ fezBhnK w~yhnKbVhnK< GkJh w[ezd f;zx ;'uhA g? rJ/ fe w/ohnK rkbK s/ w~yhnK dkfJBQK ƒ fet/A gsk b~r frnk. f;o M[ekn e/ d'B' ihn (GkJh w[ezdf;zx s/ T[BQK dh xo tkbh) e'b p?m rJ/. fJzB/ ƒ GkJh w[ezd f;zx d/xo tkbh phph p'bh oDihs fJj s?A eh eo fbnk< fJzB/ tXhnk egV/gkT[Adk j[zdk ;h, fezBk o'jp j[zdk ;h s/ok, j[D nkj p'oh gkJh p?mk j?A.nkg ih efjD b~r/, phph ih` fijd/ Bkb foPsk j[zdk j? T[dQ/ fynkbth pzd/ d/ nzdo nk iKd/ B/. phph c/o p'bh, s/o/ fynkb pVh ibdhpdb iKd/ B/. gfjbK c"i dh B"eoh ft~u' Bkw eNk e/ nk frnk. j[Dsµ{ fJe dw ;kX pD frnk. nkg ih p'b/, j[D w?A fijd/ bV b~r frnkjK T[;/ dk jh j' frnk jK. fgSbk ehsk j'fJnk ;G cI{b b~rdk j?”.T[; B/ fejk cI{b feT[A brdk j?< sK nkg ih T[BQK ƒ ;wMkT[Ad/ j'J/

Page 107: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

93

efjD b~r/ fe fi; fdB s'A fJB;kB ;fs;zr eodk j? T[; ƒ nkgDhwkD; d/jh ƒ ;zGkbD dk gsk b~rdk j?, c/o T[; ƒ fJ; d[BhnK d/ o[sp/cI{b b~rD b~r iKd/ jB. bkb dk; ih d/ Ppd jB L

bkb dk; T[m GiB eo nkb; BhAd ft;ko.o~E prkBk ekoi nkgBk Phxo b/j[ ;tko.

fJj ;oho i' ;kƒ gow/Po tb'A e[M ;w/A bJh fwfbnk j?, ;wKphs ikD s/ fJj tkg; b? fbnk ikt/rk. GkJh tho f;zx B/ th ;w/Apkps fJT[A fbfynk j?l

ojh tk;s/ xs ;w/A B/ fJe B wzBh.cV cV ojh Xohe ;w/A fy;ekJh ezBh.fet/A B ;eh o'e nNe ;G fJ; B/ GzBh.fsqy/ nkgD/ t/r frnk N~g pzB/ pzBh.

fe;/ fiwhAdko dk y/s Bdh d/ Bkb b~rdk ;h, T[;B/ T[dQ/ ftupkiok phfink j'fJnk ;h. T[j okyh tk;s/ nkgD/ Bkb r'bahnK b? e/p?mdk ;h. id'A ikBto T[; y/s ftu nk e/ g?Ad/ sK T[j fw~Nh dhnKr'bhnK pDk e/ T[BQK Bkb T[BQK ikBtoK ƒ T[vkfJnk eodk ;h. T[j;kohnK r'bhnK Bdh ftu ik fv~rdhnK, fidQ/ eoe/ T[;ƒ fr~bh fw~Nhb? e/ j'o r'bhnK t~NDhnK g?AdhnK ;B. fJe fdB id'A T[j fw~Nh g[~NDtk;s/ frnk sK T[; ƒ fJe bkbK dh rkro b~Gh. go fJj T[; pko/ikDdk BjhA ;h. T[;B/ ;'funk nr/ o'I fw~Nh dhnK r'bhnK t~NDhnKg?AdhnK ;B. j[D sK t~NhnK^tNkJhnK fwb rJhnK. T[j pVk y[Pj'fJnk. T[; fdB T[; B/ T[jh bkb r'bhnK ;wM e/ fJe^fJe eoe/ikBtoK d/ T[Zs'A dh ubk fd~s/ s/ T[j Bdh ftu ik fv~r/. nyho f;ocfJ~e' jh bkb T[; d/ e'b pkeh ofj frnk. fJsB/ ƒ T[;dh xo tkbho'Nh b? e/ nk rJh. T[;B/ nkgD/ gsh e'b bkb d/fynk, T[; ƒ ;[jDkb~frnk sK T[;B/ nkgD/ gk; o~y fbnk. fiwhAdko d~;D b~frnk fe,fJBQK dh sK w?A rkro ubk S~vh j?. gfjbK nkT[Adh sK j'o th o~yb?Adh. id'A T[j bkb b? e/ xo g[~ih sK nkgDh r[nKYD ƒ fdykT[Dtk;s/ ubh rJh i' Pkj dh xo tkbh ;h. T[; B/ nr'A nkgD/ gsh Pkj

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 108: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

94 nksw d/P dh T[vkD

Bkb r~b ehsh T[; bkb pko/. Pkj i"joh ;h, T[; B/ j'o i"johnK ƒfJj bkb fdykfJnk. i"johnK e'b bkb dk w[~b g?D b~rk. T[; d/ pdb/;[zdo PhP wfjb, ehwsh x'V/, p/nzs Bed wkfJnk fiwhAdko dh xotkbh ƒ fd~s/ rJ/. T[j pj[s gq;zB j'Jh. PkwK gJhnK sK fiwhAdkod/ xo nkT[D s/ ;koh r~b ;[Dk fd~sh. fiwhAdko B/ r[nkJ/ j'J/ bkbKdk fJsBk nc;'; ehsk fe T[;/ ;w/A dhtko Bkb N~eo wko e/ gqkDfsnkr fd~s/. fJ;/ soQK iht rqfj;s d/ wD/ s/ p?mk, ftP/ ftekoK ftug?D tkb/ ftxBK ƒ d{o eoB d/ u~eo ftu nkgD/ ehwsh ;tk;K ƒftnoE r[nk fojk j?. i' n~r/ ekb o{gh Bdh ftu fv~r e/ fB;cb ikoj/ jB. ihtB o{gh ;wK ;tk; ;tk; gqG{ dh :kd tk;s/ fwfbnk j?,T[; dh pzdrh tk;s/ fwfbnk j?. fit/A fe;kB fJe^fJe eoe/ nkgD/bkb o{gh ;tk;K ƒ rtk e/ ykbh j~E fJ; ;z;ko s'A ubk frnk s/ nyhoT[; gk; gSskt/ s'A fpBK e[M BjhA ;h. go ;kX{ d/ gq/o/ j'J/ ftneshB/ ykbh j~E BjhA pbfe gqG{ Grsh dk yikBk b? e/ fJ~E'A ikDk j?. ;wK;zGkbD tk;s/ nkg ih B/ fJ; soQK gqwkD th fd~s/l

i?;/ BkT[ p{v ;/ i'T{ pu? ;'Jh Gb'p{v rJ/ gkS/ gSskJ/ ofj iks j?]i?;/ xo bkr? nkr i'Jh pu? ;'Jh Gb'io p[M? gkS? eS[ p;[ B p;ks j?]i?;/ xo bkr/ u'o i'Jh pu/ ;'Jh Gb';'fJ rJ/ ohs' xo d/y? T[m gqks j?]s?;/ nzsekb r[o{ uoB ;oB nkt?gkt? w'y gdth Bso fpbbks j?]

fJj ;ko/ puB efj e/ nkg ih B/ nkgDh fgSbh fIzdrh dhtfvnkJh ƒ fg~m fdsh. T[BQK ƒ fJj' fij/ puB ;[Dk e/ fJj iskfJnkfe T[j ;wK i' gqG{ dh Grsh s'A fpBK fpskfJnk T[j n?t/A jh fpskfJnkns/ fijVk j[D e[M eo oj/ jK fJj jI{o okVk ;kfjp tkfbnK dhfeogk j?. s[;hA th nkgDk ihtB n~r'A tk;s/ r[opkDh d/ bV bkT[.fi~E/ r[opkDh dh eEk j[zdh j?, ehosB j[zdk j? T[dQ/ ft~u'A jh ;'Mh fwbdhj?. xo ft~u i/ E'VQk^E'VQk P[o{ eo'r/ sK fJ;/ Bkb jh pzd/ dk gko T[skokns/ ihtB ;cbk j' iKdk j?. fJj ;[De/ GkJh w[ezd f;zx efjD b~r/,

Page 109: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

95

“s[;hA sK g{oB wjkswk tKr puB eod/ j'”. nkg ih j~; e/ efjDb~r/, “fijVk fJB;kB fe;/ c[jko/ d/ e'b p?mk j[zdk j? T[;ƒ mzYh jtknt~P jh nkT[Adh j?. ;kƒ okVk ;kfjp tkb/ jI{o gksPkj c[jko/ ;wkBjB, T[BQK d/ ej/ puBK nB[;ko T[BQK d/ uoBK ftu ofj e/ jh pzdrheod/ jK sK T[; ftu'A jh ;kƒ mzY fwbdh j?”. fJj puB eoe/ nkgB/ w[ezd f;zx ƒ fejk, j[D oks pj[s j' rJh j? s[;hA tkg; BjhA ik;ed/ fJ; eoe/ oks fr~bK d/ xo o[e ikfJT[. w[ezd f;zx efjD b~r/fe frb gfotko ftu ;ko/ mhe^mke B/, s[jkƒ fwbd/ i[bd/ B/”< nkgefjD b~r/, gfotko d/ jkb^ukb iK T[BQK d/ d~[y^;[~y dh r~b i/ w/o/ e'beoBh j? sK w/o/ e'b Bk nkfJT[, w?A sK o~p d/ xo dh r~b eoBh j?.w[ezd f;zx B/ fejk, “wjkoki n;hA n~r/ s'A n?;h r~b BjhA eoKr/”.fJzBh r~b eoe/ T[BQK ƒ xo ƒ s'o fd~sk.

wksk fgsk dk fwbD nkT[DkfJ~Xo ;odko jofd~s f;zx ih ƒ id'A b'eK B/ nk e/ d~f;nk fe

s[jkvk S'Nk bVek ;'Yh d/ sbkn s/ ceho pD e/ p?mk j? ns/ pVheoVkJh Bkb GiB eodk j?. T[;d/ sB s/ e'Jh e~gVk BjhA T[j f;ocp'oh dk u'bk gk e/ c{; ftu p?mk j?, sK ;odko jofd~s f;zx ih B/ b'eKdhnK r~bK ;[D e/ wB jh wB ;zs pkpk nso f;zx ih d/ uoBK ftunodk; ehsh fe j/ pkpk ih` i' dks nkg ih B/ fd~sh j? fJ; ƒ nkg/jh gq/o e/ nkgD/ gk;/ bk fbnk j?, j[D bV b~frnK dh bki o~fyT[.;odko jofd~s f;zx d/ wB ftu fynkb nkT[Adk i/ fJj fJ; gk;/ b~rfrnk sK w/o/ f;o T[Zs'A th wjKg[oPK dk tIB T[Zso ikt/rk. ;odkojofd~s f;zx xo nkJ/ ns/ nkgDh xo tkbh wkJh XzB e"o Bkb ;bkjeoe/ d{i/ fdB ;{oi uVQB d/ Bkb jh ;'Yh d/ sbkn s/ gj[zu/. pkgb/tkb/ nwo f;zx s/ ekek f;zx i' d'B' Gok ;B T[BQK d/ y{j s/ gj[zu/. GkJhnwo f;zx ƒ fejk fe n;hA oDihs f;zx ƒ fwbDk j?, T[j fe~E/ p?mkj?, ;kƒ fwbk. GkJh nwo f;zx nr'A p'b/ s[;hA fJ~E/ o[e' w?A g~[S e/nkT[Adk jK, c/o nk e/ s[jkƒ d~;dk jK. i/ T[j pzdrh ftu p?m/ j'J/ sKw?A T[BQK ƒ BjhA p[bkT[Dk. T[; t/b/ T[BQK ƒ e'Jh th BjhA p[bkT[Adk. s[;hAfJ~E/ jh p?m', id'A T[j GiB s'A T[Zm/ sK w?A fwbk fdnKrk. e[M d/o

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 110: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

96 nksw d/P dh T[vkD

pknd GkJh nwo f;zx B/ c/o d/fynk, nkg ih e[Nhnk d/ pkjob/ gk;/p?m/ ;B. GkJh nwo f;zx B/ B/V/ nk e/ noI ehsh pkpk ih` pI[ornkJ/ jB, Bkb wksk ih th B/, fwbD bJh nkJ/ jB. nkg ih p'b/ T[BQKƒ i[nkp d/ d/, feT[Afe T[j nkgD/ xo dh e'Jh r~b eoBr/, d[~y^;[~ydh e'Jh r~b eoBr/, T[;dk n;o w/o/ wB s/ th gt/rk. fJ; eoe/ T[BQKƒ efj d/ w/o/ nkgD/ ;zebg^ftebg jB, fJBQK B/ w?ƒ T[BQK s'A d{oehsk j'fJnk j?. fJ; eoe/ T[BQK ƒ efj fe i/ w/o/ e'b nkT[Dk j? sKe'Jh fJ~E/ xo dh y[Ph iK rwh dh r~b Bk eoB. GkJh nwo f;zx B/T[t/A jh ik e/ pI[orK ƒ d~f;nk. T[BQK n~r'A fejk fe n;hA sK fJepuB jh ;KMk eoBk j?, f;oc T[BQK d/ ckfJd/ bJh. GkJh nwo f;zxM~N jh nkg ih d/ wksk fgsk ƒ nkgD/ Bkb b? nkJ/. T[BQK B/ nk e/d't/A j~E i'V e/ f;o M[ekfJnk. ;odko jofd~s f;zx ns/ wksk ih d'BKB/ n~r/ j' e/ nkg ih d/ f;o s/ j~E o~fynk ns/ Bkb fejk fe oDihsf;jK` n~i ;kv/ f;o s'A p'M T[Zso frnk j?. ;kƒ pj[s fceo ;h fe;kv/ fszBK bVfenK ftu'A gowkoE d/ okj s/ fejVk u~b{, feT[Afe s[jkv/iBw s' gfjbK ;zs pkpk nso f;zx ih B/ fejk ;h fe n;hA shik fj~;ktNkJh btKr/. u~b sµ{ fJ; gk;/ b~r frnk sK ;kvk p'M T[Zso frnk.nkg ih p'b/, “p~u/ d/ ;z;eko pBkT[D ftu gfjbk j~E wksk fgsk dkj[zdk j?. i/ wksk fgsk fBsB/w, ;/tk, f;woB ns/ pkDh ;[DB tor/ P[Geow eod/ jB sK T[jh ;z;eko p~u/ ftu th nk iKd/ jB. fJ; eoe/p~u/ d/ gfjb/ r[o{ wksk fgsk jh j[zd/ jB. d{ik i/ T[; ƒ d[fBnkthftfdnk gqkgs j' ikt/ sK T[; ƒ d[fBnkth gdth jkf;b eoB bJhnrtkJh fwb iKdh j?. T[j vkeNo, tehb nkfd pD iKdk j?. sh;oki/ T[; ƒ g{oB g[oP fwb ikt/ sK r[opkDh dhnK i[rshnK Bkb fJ;dk gowkoE dk o;sk th s?n j' iKdk j?”. nkg ih dh r~b ;[D e/nkg ih d/ wksk fgsk pj[s y[P j'J/. nkg ih d/ fgsk ih B/ fgnkoBkb nkg ih d/ w'Y/ s/ j~E c/fonk, fgnko fdsk ns/ wB jh wBnodk; ehsh fe j/ ;~u/ gksPkj r[o{ BkBe d/t ih wjkoki` fJ; p~u/s/ feogk eoe/ fJ; dk gq/w s'V fBGQk fdT[. fco nkg ih ƒ fejk,“oDihs f;jK` nkg/ r[o{ s/ok Gbk eo/rk, sµ{ seVk j' e/ Grsh eo”.fJzBk efj e/ nkg ih d/ wksk fgsk d'B' nkgD/ xo tkg; gos rJ/.

Page 111: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

25

Page 112: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

26

Page 113: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

27

Page 114: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

28

Page 115: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

c

29

Page 116: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

30

Page 117: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

31

Page 118: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

æ

32

Page 119: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

97

gqfjbkd f;zx dk nkT[Dkw~b{ wkio/ s'A nkg ih d/ fJe g[okD/ d';s j'fJnk eod/ ;h

gqfjbkd f;zx. T[j n?;Hn?uHUH ;h. T[BQK e'b fe;/ B/ fPekfJs ehshfe pkgb/ fgzv ftu Pokp dhnK G~mhnK jB. T[ZE/ ed/ ed/ Pokp e~YhiKdh j?. fJ; fog'oN nB[;ko gqfjbkd f;zx B/ pkgb/ fgzv ftu Skgkwkfonk. fi~E/^fi~E/ ;koh fJsbkj fwbh ;h T[BQK Bkb nkJ/ f;gkjh;ko/ gk;/ u?Ze eod/ rJ/. fJ~E/ nkg ih r[ck d/ pkjob/ gk;/ p?m/ ;h.T[BQK B/ d{o'A d/y e/ ;'funk fe e'Jh wjkswk p?m/ jB, B/V/ nk e/ efjDb~r/, fJ~E/ e"D^e"D ofjzd/ B/< nkg ih p'b/, “fJ~E/ ikD/ gSkD/ jh ofjzd/B/ s/ ikD/^gSkD/ jh Skg/ wkod/ B/”. T[BQK B/ nktkI gSkD bJh s/efjzd/, fJj sK oDihs f;zx b~rd?. nkg ih p'b/, b'eK ƒ cVB d/fg~S/^fg~S/ fcod/ j', fi; B/ s[jkƒ cVBk j?, fi;dk ;kfonK s/ j[ewu~bdk j?, T[;ƒ ed/ :kd ehsk j?< fJsB/ ƒ gqfjbkd f;zx p'b/, “s[;hAoDihs f;zx j'”< nkg ih p'b/, “ni/ th BjhA f;nkfDnk< n;hA s/o/xo oj/ jK. s/o/ pkg Bkb fezBk fgnko ;h.” fJj ;G ;[D e/ T[jr'fvnK ƒ ik uzpV/ s/ efjD b~r/, “w?ƒ gsk ;h fe s[;hA ;kok e[Mfsnkr e/ ;kX{ pD rJ/ j' go w?A ;u BjhA ;h wzBdk. w?A ;'udk ;h fefJj fet/A j' ;edk j?< wB ftu eJh tkoh s[jkƒ fwbD dk fynkb thnkfJnk go fJj BjhA ;h gsk fe s[;hA fe~E/ ofjzd/ j'”< fco nkg ihp'b/, “w?A fJ; bkJhB ftu ekjƒ fgnk jK, fJj sK tkfjr[o{ jh ikDdkj? fe w/o/ Bkb eh j'fJnk j?. Gkt/A dkB^g[zB, fJPBkB fJj i' r[opkDhd[nkok eoB ƒ fejk iKdk j?, T[j w?A eodk sK gfjbK s'A jh ;h goid s'A j[D jI{o gksPkj okVk ;kfjp tkfbnK dh ;zrs ehsh j? T[;s'A pknd ;wM nk rJh fe fijV/ n;hA S'N/^w'N/, g[zB^dkB ns/ ;/tkeod/ jK T[;/ s/ jh b'e pj[s ;koh tfvnkJh fdzd/ ;h. go n~i fJ;s'A n~r/ fijVk ezw wjkoki ih B/ feogk ehsh j? j[D sK T[;/ t~b jhfXnkB j?. fJ;/ eoe/ jh s?ƒ gqfjbkd f;jK` efjzdk jK fe jo/efJB;kB s'A n~r/ ik e/ fj;kp^feskp wzfrnk ikDk j?. fJ; ihtB dkg{ok^g{ok fj;kp^feskp j[zdk j?. fi; soQK s/o/ e'b'A rbsh tkb/ b'evod/ B/ T[;/ soQK fijV/ Bkw, dkB, fJPBkB s'A w[Beo j[zd/ B/ T[j;kX{nK s'A vod/ B/. vod/ j'J/ T[j ;kX{nK dk efjDk wzB e/ P[G ezw

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 120: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

98 nksw d/P dh T[vkD

eod/ jB ns/ gow/Po ƒ jkIo^BkIo ikD e/ T[; dh pzdrh eod/jB. ;kX{ th T[BQK ƒ n~r/ j'D tkb/ fj;kp^feskp s'A S[vk b?Ad/ jB. nr/g?D tkbh wko s'A th puk b?Ad/ jB. feT[Afe s[;hA w/o/ nkgD/ GkJhuko/ft~u'A j', w/o/ fw~so j', fJ; eoe/ w?A efjzdk jK fe s[;hA th fJ; gk;/fXnkB fdT[. j"bh^j"bh nkds pDdh tX iKdh j?. fJT[A gowkoEepuB ;[D e/ gqfjbkd f;zx ƒ gsk b~r frnk fe fJj fi; soQK gfjbKjm Bkb ezw eod/ ;h j[D th T[;/ soQK jh jm Bkb GiB eod/ jB. T[jT[; t/b/ T[ZE'A ub/ sK rJ/ go nkgD/ wB s/ fto~es ih dk gqGkt ;dktk;s/ b? e/ rJ/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih XpbkD ftZu

gziroKJhnK ns/ pkgb/ dh Xosh s/ fto~es ih jo tes GiBf;woB eod/ ofjzd/. T[Zmd/^p?md/ jo tes f;woB ftu bhB ofjzd/;B. fi~E/ fes/ wjkoki ih d/ dhtkB j[zd/ f;oc T[ZE/ jh iKd/ ;B. fJefdB nkg ih t~v/ wjkoki ih d/ doPB eoB tk;s/ XpbkB gj[zu/.wjkoki ih B/ nkg ih s'A g[~fSnk, “;zrs fet/A ;fj:'r fdzdh j?”<nkg ih B/ ;koh ;zrs pko/ d~f;nk fe, wjkoki ih` ;zrs sK pj[s;fj:'r fdzdh j?. id'A GkJh ftjb/ j[zd/ jB sK gfjo/ fdzd/ jB. n~r'Awjkoki ih efjD b~r/ “fezB/ ti/ T[Zmdk j?A< j[D sµ{ ;kv/ e'b ofj e/jh wfo:kdk f;~y b?”. nkg ih B/ ;fs puB fejk ns/ T[ZE/ jh ofjgJ/.

T[ZE/ ofj e/ nkg ih bzro dh ;/tk eod/. ;zrs ƒ goPkdkSekT[Ad/. c;bK ƒ r[~vD dk ezw eod/. d[gfjo t/b/ r[o{ rqzE ;kfjp d/nkyzv gkmK dhnK o"bK bkT[Ad/. ;t/o/ Pkw nkg ih B/ ehosB eoBkP[o{ eo fd~sk. T[ZE/ nkg ih B/ gP{nK dk r'jk u[~eD dh ;/tk th ehsh.Gkt/A nkg ih dk ;oho pj[s ewI'o j' u[~fenk ;h go fco th ;/tk bJhnkg ih B/ fJe tfjzrh pDk bJh ;h. tfjzrh d/ ftu gk e/ r'jk ;[~NhiKd/ ;B. eJh tkoh nkg ih r'j/ dhnK gkEhnK th g~E fdzd/ ;h. idwkJhnK B/ efjDk fe pkpk ih fJj gkEhnK g~ED dh ;/tk sK ;kvh ;h,fJj th s[;hA ;zGkb bJh sK nkg ih B/ wkJhnK ƒ efjDk, GkJh w?AgkEhnK g~E fd~shnK jB s[;hA j[D fJBQK ƒ E~bD dh ;/tk eo bT[. fJ;

Page 121: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

99

soQK nkg ih B/ wjKg[oPK d/ uoBK ftu ofj e/ ;/tk ftu nkgDk ihtBYkb e/ o~fynk. r[opkDh ftu fJ; pko/ c[owkB j?l

r[[o ghoK eh ukeoh wjK eoVh ;[y ;ko[]Bdfo eo/ fi;[ nkgDh fs;[ bkJ/ j/s fgnko[];fsr[o eh ;/t? bfrnk GT[ib[ so? ;z;ko[]wB fuzfdnk cb[ gkfJ;h nzsfo fpp/e phuko[]BkBe ;fsr[fo fwfbn? gqG[ gkJhn? ;G d{y fBtkoDjko[]16]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1422)

ed/ nkg ih bzro ftu goPkd/ pDkT[Ad/, ed/ y/sK ftu ik e/ Bkbezw eotkT[Ad/. fJe tkoh dh r~b j?, iE/dko gq/w f;zx ;ko/ f;zxK ƒfJe~m/ eoe/ y/sK ftu ezw eotkT[D tk;s/ b? frnk. T[BQK d/ Bkb nkgih th ;B. nkg ih dk ;oho T[d'A ekch ewI'o j' u[~ek ;h. y/sK ftuezw eofdnK EektN s/ ewI'oh Bkb nkg ih ƒ p[yko j' frnk ns/XoB th g? rJh. nkg ih ƒ t~v/ wjkoki ih B/ fejk j'fJnk ;h fefto~es` sµ{ pj[sk ezw Bk efonk eo, s/ok ;oho jkb/ ewI'o j?. id'AiE/dko gq/w f;zx ƒ gsk b~frnk fe pkpk oDihs f;zx ih fpwko j' rJ/jB sK G~i/ nkJ/ nkg ih dh ypo ;ko b?D, nkg ih d/ i' XoB gJh;h T[j th wb e/ mhe eo fd~sh. id'A nkg ih Iok s[oB i'r/ j'J/ sKik e/ t~v/ wjkg[oPK ƒ Bw;eko ehsh sK wjkoki ih efjD b~r/, “w?As?ƒ fezBh tkoh fejk j? ezw s/ Bk ikfJnk eo i[nkp d/ fdnk eo”.nkg ih B/ n~r'A p/Bsh ehsh wjkoki ih` T[j w/o/ t~v/ r[oGkJh jB.w?A fJBQK ƒ fet/A i[nkp d/ ;edk jK< fJj ;[D e/ t~v/ wjkoki ih pV/y[P j'J/ s/ efjD b~r/, “jK GkJh fJ;/ soQK jh j'Dk ukjhdk j? gonkgDk th fynkb o~fynk eo,” c/o t~v/ wjkoki ih B/ nkgDhftfEnk th ;[DkJh. efjD b~r/, “id'A w?A o/o{ ;kfjp ;zs wjkoki ihnso f;zx d/ uoBK ftu ofjzdk ;h sK bzro tkb/ eJh tkoh w?ƒ s~s/st/ th bkfJnk eod/ ;B. Gkt/A ;zs wjkoki ih nkg ikDh ikD ;B,go T[BQK ƒ fJj r~bK d~;hnK BjhA iKdhnK”.

XpbkD d/ n;EkB dk fBsB/w ;h ofjok; s'A pknd ehosBeoBk. t~v/ wjkoki ih gk; pj[s ;ko/ f;zx ofjzd/ ;B, T[BQK ;kfonKdh fJ~Sk j[zdh fe ehosB bJh E'VQk^E'VQk ;wK T[BQK ƒ fwb/. eJhnK dh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 122: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

100 nksw d/P dh T[vkD

d{i/ shi/ fdB tkoh nkT[Adh. fJe fdB dh r~b j?, nkg ih ehosB eooj/ ;B. fi; tid^gq/w Bkb nkg ih r[opkDh Ppd gVQ oj/ ;B T[;s'A b~rdk ;h fe fto~es ih nzdo gqG{ gq/w fezBk Gfonk fgnk j?. T[ZXo;zs wjkoki ih G'o/ ftu goPkdk Se oj/ ;B. pkp{ ih (GkJh obkf;zx) T[BQK ƒ gqPkdk Sek oj/ ;B. pkp{ ih B/ jh nkg ih ƒ pknd ftud~f;nk fi id'A nkg Ppd gVQ oj/ ;h sK t~v/ wjkoki ih gqPkdk See/ j~E X' e/ s"bhJ/ Bkb j~E ;kc eo oj/ ;B. Ppd ;[D e/ t~v/ wjkokiih skVh wko e/ I'o dh j~;/ s/ efjD b~r/, “ezw sK j' frnk, fijVkj'Dk ;h”. id'A nkg ih B/ ik e/ t~v/ wjkoki ih d/ uoBK ftuBw;eko ehsh sK T[j efjD b~r/, “fto~esk` s/o/ tk;s/ y[~bh S[~Nh j?.id'A s/ok ihn eo/, id s/o/ wB ftu e'Jh Pzek g?dk j't/ iK GiBf;woB dh e'Jh r~b g~[SDh j't/ sK id'A woIh nk ;edk j?A. s?ƒ e'Jho'e N'e BjhA”.

wjkoki ih d/ uoBK ftu nkg ih dh jw/PK fJjh p/Bsh j[zdh ;hfe wjkoki ih dk; s'A T[jh ezw eokfJT[ i' nkg ih ƒ uzrk b~r/. i'nkg ih ƒ uzrk Bk b~r/ T[j Bk eokfJT[. t~v/ wjkoki ih dk th fJjhj[ew j[zdk ;h fe GiB f;woB dk o;sk pVk ;{yw j?, fi~E/ s[jkƒ ;wMBjhA g?Adh T[E/ g~[S fbnk eo'. n?At/ tkX{ I'o bkT[D dk e'Jh ckfJdkBjhA. nkg ih th t~v/ wjkoki ih d/ puBK nB[;ko f;woB ftu pj[sfwjBs eod/ ;B. nkg ih fJsBh fwjBs eod/ ;B fe efjD s/d~;D s'A pkjo j?. nkg ih id'A t~v/ wjkoki ih d/ uoBK ftu Bw;ekoeoe/ p?m rJ/ sK nkg ih B/ p/Bsh ehsh wjkoki ih e'Jh gqPB BkefoT[. t~v/ wjkoki ih efjD b~r/ “s/ok ;G e[M mhe j?”< nkg ihB/ fco p/Bsh ehsh wjkoki ih` e'Jh gqPB Bk efoT[. t~v/ wjkoki ihB/ fco fejk “s/ok ;G e[M mhe j? “< nkg ih B/ fco p/Bsh ehshwjkoki ih i/ gqPB eo'r/ sK wkofcB dk Nhek bk fdT[. t~v/ wjkokiih j~; gJ/ s/ nkg ih dh fg~m s/ EkgVk d/ e/ efjD b~r/, “u~b uzrkfco”.

Page 123: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

101

Xhoi dh pyfPPc/o fJe dck Pkw d/ ;w/A ofjok; s'A pknd id'A ehosB nkozG

j'J/ fiE/ j'o ehosBhJ/ ehosB eod/ ;B T[ZE/ nkg ih th nkyzvehosB ftu Pkfwb j' e/ ehosB eoB b~r/. ehosB ftu nkg ih B/fJj Ppd gfVnkl

;kor wjbk 5ihtB[ sT[ rBhn? jfo g/yk]eoj[ feogk gqhsw wBw'jB c'fo Gow eh o/yk] ojkT[ejs ;[Bs feS[ ;Kfs Bk T[gis fpB[ fp;k; fenk ;/yK]gqG{ fsnkfr nkB i' ukjs sk e? w[fy bkr? ekb/yk]ik e? okf; ;op ;[y ;[nkwh nkB B wkBs G/yk]BkBe do; wrB wB[ w'fjU g{oB noE fp;/yk]2]65]88]

(r[o{ rqzE ;kfjp gzBkH1221 )

id'A nkg ih B/ fJj Ppd gfVQnk sK T[; ;w/A ;zs wjkoki ihG'ok ;kfjp ftu ;B. e'b pkp{ ih p?m/ ;B. ;zs wjkoki ih skVh wkoe/ j~; gJ/ ns/ Bkb jh fJj puB eo fd~sk, “gjkV Bkb w~Ek bkfbnk”. ehosB s'A pknd oks d/ ;w/A id'A pkp{ ih nkg ih ƒ fwb/sK T[BQK B/ d~f;nk fe fto~es id'A sµ{ Ppd gfVQnk sK ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk, ‘gjkV Bkb w~Ek bk fbnk’. id'A pkp{ ih B/ fJj r~bnkyh nkg ih T[;/ ;w/A fJ; Ppd dk n;o ;wM rJ/ ns/ T[;/ ;w/Ajh rzGhosk d/ Bkb ;'funk fe nfGnk;h g[oP i' ehosB eod/ B/ T[jgowkswk n~r/ gqkoEBk eod/ jB. i' wjKg[oP frnkBtkB j[zd/ jB,T[j ifrnk;{ dh GktBk ƒ ;wM b?d/ jB.

fJ; s'A pknd e[M fdB bzx rJ/. nkg ih t?okr t~; j' e/ wB d/ftu jo tes G? o~y e/ fJj ;'ud/ ofjzd/ fe eh ;zs wjkoki ih w?ƒnkgD/ xo dk r'bk pDk b?Dr/< nzdo'A^nzdohA nkgD/ wB ftu fBwosk;fjs wjkoki ih n~r/ p/Bsh eod/ ofjzd/. fJe fdB nkg ih G'ok;kfjp ftu ;/tk eo oj/ ;B, ;zs wjkoki ih e[o;h s'A T[Zm e/ G'ok;kfjp d/ uko^u[c/o/ xzwD b~r gJ/. nkg ih B/ ;cK tr?ok fJe~mhnKehshnK ns/ j~E i'V e/ yVQ/ j' rJ/. wjkoki ih id'A G'ok ;kfjp ftu

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 124: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

102 nksw d/P dh T[vkD

ikD b~r/ sK N/Yh fBrQk Bkb nkg ih t~b d/ye/ efjD b~r/, “e[M efjDkfto~es”< nkg ih fJe dw B/V/ j' rJ/ ns/ noI ehsh, rohpfBtkI` fJ; iht B/ wodK dh ghVQh ftu iBw b? fbnk, fizBh xkbDkewkJh eoBh ukjhdh j? wjkoki ih` T[FzBh xkb ewkJh eoBh ;kv/ t~;dh r~b BjhA j? nkg jh feogk eoBh, nkg ih d/ do d/ e{eo pD e/;wK pshs j' ikt/. wjKg[oPK B/ puB ehsk, “GkJh` i/ fJT[A fynkbeodk j?A sK ;G mhe j?”. nkg ih B/ j~E i'V e/ fco puB ehsk. fJjsK GkJh wzM tor/ jh r[o{ xo dhnK e;t~NhnK ;fjD eo rJ/. ;kv/ftu fJj ;wo~Ek BjhA. fJ; eoe/ nkg ih jh feogk eo'. wjkokiih efjD b~r/, “feT[A fuzsk eod?A, n?;hnK r~bK feT[A fynkb ftu b?e/ nkT[Ad?”. nkg ih fco B/soK ftu gkDh Go e/ nkyD b~r/, wjkokiih` i/ e;t~Nh bkT[Ar/ sK ;[zB eo fbT[. nkg ih dhnK n~yK ftu'A ibtfj fojk ;h. rb/ ftu'A nktkI o[e^o[e e/ fBeb ojh ;h. fJsB/t?okr t~; j' e/ nkg ih p/BshnK eo oj/ ;B. wjkoki ih g"VhnK uVQoj/ ;B. T[BQK dk fJe g?o d{ih g"Vh s/ ns/ d{ik g?o shih g"Vh s/ ;h.T[j T[;/ ;w/A o[e rJ/ ns/ nkg ih ƒ B/V/ eoe/ w'Y/ s/ j~E o~y e/ efjDb~r/, “Xhoi o~y gq/whnk”. nkg ih fco T[;/ soQK o[e/ j'J/ rb/ Bkbp'b/, “wjkoki ih` Xhoi th nkg ih jh pyP'. ;zs wjkoki ih B/ T[;t/b/ fszB tko w'Y/ s/ X~c/ wko/ ns/ nkfynk, “b? cVQ Xhoi, Xhoi,Xhoi. Xhoi d/ r~v/ b~r ikDr/”. wjkoki ih nkg ih ƒ Xhoi s/fgnko d/ e/ G'ok ;kfjp ftu ub/ rJ/ ns/ nkg ih G'ok ;kfjp d/ B/V/fijVk u"pkok ;h T[ZE/ ub/ rJ/.

;kX{nK dh w~ddXpbkD ofj e/ fJ;/ soQK fdB oks nkg ih ;/tk eod/ oj/. jo

t/b/ nkg ih dk fXnkB ;/tk s/ f;woB ftu b~frnk ofjzdk ;h. jofJe dk ;fseko eod/. jo fJe ƒ d/y e/ nkg ih fJjh ;'ud/ fe fJjt~v/ wjkoki ih gk;'A T[gd/P b? e/ pzdrh eoB tkb/ ;kX{ jB. fJe fdBfszB ;kX{ XpbkD t~v/ wjkoki ih dk dhtkB ;[D e/ T[BQK d/ doPB eoBtk;s/ nkJ/. T[BQK d/ Grt/A egV/ gkJ/ j'J/ ;B. T[j nkgDk xo pkofsnkr e/ fe;/ nkPow ftu ofjzd/ ;B. T[BQK d/ g{opb/ GkrK dh

Page 125: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

103

fBPkBh T[BQK ƒ t~v/ wjkoki ih d/ puBK dk gq/w b~rk. wjkoki ih d/tki/ dhnK X[BK B/ fy~u gkJh iK T[BQK d/ gqG{ gq/w B/ go T[j wjkoki ihd/ fyu/ j'J/ XpbkD nk rJ/. nk e/ T[BQK B/ bzro ftu gqPkdk^gkDhSfenk. uko u[c/o/ xz[w e/ r[od[nkok ;kfjp d/ doPB ehs/. fJzB/ ƒn~r'A nkg ih T[BQK ƒ fwb rJ/. t~v/ wjkoki ih dh e[o;h b~rh j'Jh;h. nkg ih B/ n~r/ j' e/ T[BQK ƒ t~v/ wjkoki ih d/ doPB eotkJ/ ns/fco nkg ih B/ T[BQK fszBK ;kX{nK ƒ ;bkj fd~sh fe s[;hA fJ~E/ jh G'ok;kfjp s/ ofj e/ Bkb/ o'I t~v/ wjkoki ih d/ doPB eo' Bkb/ ;/tk eo'.nkg ih B/ T[BQK ƒ G'ok ;kfjp dhnK ykbh fenkohnK r[~vD bk fd~sk.e[M fdB phsD s'A pknd T[BQK ƒ dbhb fd~sh, GkJh` nkgD/ ihtB d/Gb/ tk;s/ pzdrh eoBh Io{oh j?. T[BQK ;kX{nK B/ d~f;nk fe n;hA GiBsK eod/ jK, ;tk^;tk xzNk fBsB/w Bkb. nkg ih efjD b~r/ GkJhfe;/ g{oB ;kX{ s'A T[gd/P fbnk j?, iK nkg/ jh eod/ j'< T[j efjDb~r/, T[gd/P sK BjhA fbnk, nkg/ jh eod/ jK. nkg ih B/ fejk, c/ouzrk j't/rk i/ t~v/ wjkoki ih s'A T[gd/P b? e/ T[; dh ewkJh eo'. nkgih d/ gq/o/ j'J/ T[j fszB/ ;kX{ jo o'I b~e pzBQ e/ ;/tk eod/, t~v/ wjkokiih d/ doPB eod/ ns/ T[BQK d/ puB ;[Dd/. e[M fdB pknd T[BQK dkwB pD frnk fe t~v/ wjkoki ih s'A T[gd/P b?D bJh p/Bsh ehshikt/. oks T[BQK B/ nkg; ftu ;bkj ehsh ns/ nkg ih ƒ p/Bsh ehshfe t~v/ wjkoki ih s'A Bkw dkB fdtkT[D tk;s/ T[BQK dh w~dd eoB.;t/o/ id'A fto~es ih c;bK dhnK fenkohnK r[~v oj/ ;h sK T[ZXowjkoki ih G'o/ ft~u'A pkjo nkJ/. T[;/ t/b/ nkg ih G~i e/ rJ/ wjkokiih dh e[o;h B/V/ ehsh ns/ Bkb jh p/Bsh eo fd~sh, wjkoki ih`fJBQK s/ feogk eo', fJBQK ƒ Bkw dh dks pyP'. wjkoki ih fJj ;[De/ pj[s y[P j'J/. efjD b~r/, “fJj fe~E'A nkJ/ B/”< T[BQK p/Bsh ehshwjkoki ih` nkg ih d/ dhtkB b~r/ ;h ;[D e/ nkg ih d/ doPB eoBnkJ/ sK fJE/ jh ofj rJ/. nkg ih s'A Bkw dh dks wzrd/ jK ih.feogk eo' ;kvk b'e^gob'e ;tko fdT[ ih. wjkoki ih B/ T[gd/P d/e/ fJe^fJe wkbk d/ fd~sh ns/ fXnkB gog~e eoB bJh nkgDkfJe^fJe ;o{g T[BQK ƒ d/ fd~sk. fJj ;kX{ e[M ;wK T[ZE/ ;/tk s/f;woB eod/ oj/. fco pknd ftu T[j ;kX{ wjkoki ih s'A nkfrnkb? e/ nkgD/^nkgD/ ;EkBK t~b ub/ rJ/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 126: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

104 nksw d/P dh T[vkD

pkpk Bo?D f;zx ihLfJj r~b sd dh j?, id ;zs wjkoki oDihs f;zzx ftoes ih

XpbkB ft~u ofjzd/ ;h ns/ izwe/ Bkw–f;woB ns/ ikg efonk eod/;h. ;zs wjkoki ih ngDk nk;D T[mk e/ edh ikg eoB bJh pkjoth ub/ iKd/ ns/ g{oh em'o sgf;nk eod/. ;zs wjkoki ih dh fJjfdBufonk d/ye/ pkpk Bo?D f;zx ih B/ fejk fe wA? th nkg ih dh soQKBkw f;woB ikg ns/ sgf;nk eoBk ukj[zdk jK. w?A th nkg ih dhjh soQK ;zs wjkoki JhPo f;zx ih ƒ dzvts gqDkw (Bw;eko) eoBkukj[zdk jK. fJj ;[De/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ftoes ih B/ puBehsk fe pkpk ih, fi; fJ;sqh B/ nkgD/ gsh s'A e[~M b?Dk j[zdk j? sKT[; fJ;sqh ƒ nkgDh Pow S~vDh g?Adh j?, f;oc Pow eoe/ e[~Mgqkgs BjhA j[zdk.

n~r/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe id'A ;t/o/ ;zs wjkokiJhPo f;zx ih dh e[o;h br/rh, sK w?A s[jkƒ b?e/ ubKrk.

sK ;t/o/ d/ ;w/A id'A ;zs wjkoki JhPo f;zx ih dh e[o;h brhns/ id'A T[ZE/ e'Jh ;zrs BjhA ;h, sd'A ;zs wjkoki oDihs f;zxfto~es ih pkpk Bo?D f;zx ƒ b?e/ rJ/ sK gfjb/ ;zs wjkoki oDihsf;zx ih B/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih ƒ dzvts gqDkw (Bw;eko)ehsk ns/ Bkb jh ft~u pkpk Bo?D f;zx ih B/ th dzvts gqDkw ehsksK ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih B/ ;zs wjkoki JhPo f;zxih ƒ gqkEBk ehsh, fe wjkoki ih, s[;hA fJBQK d/ (pkpk Bo?D f;zx)f;o s/ d't/A uoD o~y fdU. ;zs wjkoki ih B/ y[P j'e/ nkgD/ d't/AuoD T[BQK d/ (pkpk Bo?D f;zx) f;o s/ o~y fd~s/ ns/ fJ;d/ pknd id'Apkpk Bo?D f;zx ih tkg; bzro ft~u nkJ/ sK p'b/ fe n~i w/oh y[Ph dkfmekDk BjhA j? w?A sK pko–pko ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ e'b iKdk;h, go Pow d/ ekoD tkg; nk iKdk ;h.

fJ;d/ pknd pkpk Bo?D f;zx p'b/ fe w?A th nkg jh dh soKQ Bkw–f;woB ft~u fwjBs eoBk ukj[zdk jK. w?A th nkg jh dh soKQ bzp/–bzp/;w/A s~e sgf;nk ft~u bhB ofjDk ukj[zdk jK. w?A fJE/ ;/tk ft~ub~frnk ofjzdk jK sK edh fJzBK ;wK BjhA fwb gkT[Adk, i/eo s[jkvhnkfrnk j't/ sK, w?A th s[jkv/ Bkb ofj e/ Bkw f;woB ft~u fwjBs

Page 127: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

105

eoBk ukj[zdk jK. fJ;d/ bJh pkpk Bo?D f;zx ih ;zs wjkoki oDihsf;zx ih ƒ b?e/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ e'b rJ/ ns/ T[BQK d/uoBK ft~u p/Bsh ehsh fe w?A th ;zs wjkoki oDihs f;zx d/ Bkb Bkwf;woB ns/ sgf;nk eoBk ukj[zdk jK ns/ ;zs wjkoki JhPo f;zxih d/ ;kjwD/ pkpk Bo?D f;zx B/ ekch fi~d ehsh, fi; s'A pknd ;zswjkoki B/ pkpk Bo?D f;zx ƒ nkfrnk d/ fd~sh ns/ fco ;zs wjkokioDihs f;zx fto~es ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih B/ fJe;ko sgf;nkehsh.

fszB r[DK dk toskoknkg ih b~e pzBQ e/ t~v/ wjkoki ih d/ puBK dh gkbDk eod/ ;B.

fJ; soQK d/ ;[Gkn eoe/ ;zrsK Bkb th nkg ih dk pj[s gq/w tXfrnk. B/V/ d/ BroK ftu nkg ih ehosB eod/, nk;k dh tko ns/nkBzd ekoi dk ehosB th eod/ ;B. id'A ed/ fe;/ B/ efjDk fe pkpkih ;kv/ xo nkT[ sK nkg ih B/ j~; e/ efj d/Dk fe c/o eh ;/tk eo'r/<sd ;zrs B/ efjDk fe pkpk ih s[;hA d~;' fe n;hA s[jkvh eh ;/tk eo;ed/ jK sK nkg ih B/ efjDk, GkJh r[o{ xo bJh pkbD nkfd dh ;/tkeo fdT[, s[jkvk th Gbk j' ikt/rk ns/ ;kvk th nkT[Dk ;cb j'ikt/rk. nkg ih dh brB jw/Pk ;/tk ftu jh b~rh ofjzdh ;h. XpbkBs'A pkpk jofizdo f;zx ih B/ d~f;nk fe nkg ih jw/PK ;zihdk ofjzd/;B, nkg ih dh yk;hns ;h x~N p'bDk, x~N ykDk, x~N ;"Dk ns/J/eKs ftu ofjDk. nkg ih ƒ v/o/ d/ f;zxK B/ efjDk fto~es ih nkT[;kv/ Bkb ;/tk eoB sK nkg B/ u[~g^ukg Bkb s[o g?Dk. fJe tko fJef;zx nkg ih d/ ewo/ ftu Bkb ofjDk ukj[zdk ;h. nkg ih B/ T[; ƒfejk fe fJ; Pos s/ w?A s/o/ Bkb ewok ;KMk eoKrk i/ w/oh fJe r~bwzB bt/A, T[j fJj fe sµ{ w?ƒ Bk p[bkJhA s/ w?A s?ƒ BjhA p[bktKrk. nkgnkgD/ fi; fBPkB/ ƒ fJe tkoh cV b?Ad/ ;B T[;/ jh fynkb ftu i[V/ofjzd/ ;B. fJe fdB dh r~b j?, f;zx wkfJnk frD oj/ ;B nkg ihth Bkb ;B. wkfJnk frDd/^frDd/ nkg ih dhnK n~yK ftu'A ibnkT[Dk P[o{ j' frnk. T[; ;w/A nkg ih B/ fejk GkJh j'o e'Jh ;/tkeotk fbnk eo' w?E'A fJj ;G BjhA j[zdk, fJ; ;/tk s'A w?ƒ d{o jh o~y'.r[o{ c[owkB th j?l

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 128: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

106 nksw d/P dh T[vkD

w L 3wkfJnk j'Jh BkrBh irfs ojh bgNkfJ]fJ; eh ;/tk i' eo/ fs; jh eT[ fcfo ykfJ]r[ow[fy e'Jh rkoV{ fsfB wfb dfb bkJh gkfJ]BkBe ;/Jh T[po/ fi ;fu oj/ fbt bkfJ]2]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 510)

fJe fdB dh r~b j? fto~es ih c[~bK dh fJe fenkoh ƒ r[~v oj/;B. fJsB/ ƒ t~v/ wjkoki ih nkgD/ G'o/ u'A pkjo nkJ/. nkg ih B/cNk^cN e[o;h mhe^mke ehsh, T[Zgo ukdo ;tko e/ ftSkJh ns/nk;^gk; ;zrs d/ p?mD bJh ;cK ftSk fd~shnK. t~v/ wjkoki ihnkokw Bkb c[~bK t~b d/yd/ j'J/ Nfjb oj/ ;B ns/ Bkb^Bkb w[;eokoj/ ;B. fJe c[~b t~b fBrQk r~v e/ T[j brksko j~;^j~; e/ T[; t~bd/yd/ oj/ ns/ Bkb^Bkb fJXo^T[Xo Nfjbd/ th oj/. nkg ih B/g[~fSnk, wjkoki ih` eh fJj c[~b nkg ih ƒ pj[s ;[zdo b~r fojk j?,fJ; eoe/ w[;e[ok oj/ j'< t~v/ wjkoki ih p'b/, “T[j c/o sK w?A ftPJhj' frnk, i' fe;/ ;[zdo uhI dh ;[zdosk ƒ d/ye/ T[; ƒ G'rdk j'fJnky[P j[zdk j?. w?A sK fJ; d/ ftu i' p?mk j? Bk fJ; dh ;[zdosk dk s~spDe/ T[; ƒ d/y fojk jK fe fet/A ;[jDk pD^pD e/ fdykT[Adk j?”.fJ; soQK nkg ih ƒ nukBe jh ;wK fwb frnk wjkoki ih Bkb puBeoB dk. ;zs wjkoki ih e[o;h s/ ik p?m/ s/ nkg ih B/ p/Bsh ehsh,wjkoki ih ;ko/ iht izs{ gow/Po d/ jB, go ;[Gkn nb~r^nb~r j[zd/jB, fJj feT[A< id'A ;kfonK ftu fJe' gow/Po j? sK gkg eow feT[Aeo oj/ jB< ;zs wjkoki ih B/ c[owkB ehsk, “fJe oi' r[D, fJe;s' r[D ns/ fJe sw' r[D jB. fijVk ;s' r[D j?, T[j ;[~y Bkb i'Vdkj?. ;s' r[D tkbk g[oP fJ~E'A th ;[yh j' e/ T[Zsw ns/ fBowb b'eK ftuiKdk j? n"o wjkB ;[~y G'rdk j? ns/ T[;d/ pknd nwho xoK ftu fi~E/;[~y PKsh, wkB^;BwkB ns/ nkokw j[zdk j? T[ZE/ T[BQK dk iBw j[zdk j?.oi' r[Dh eow d/ Bkb i'Vdk j?. oi' r[D tkb/ fJ~E/ th yg^yg e/ wod/jB ns/ woB s'A pknd th Boe ns/ e[M fj~;k ;tor G'r e/ fwqs{ b'eftu fi~E/ d[~y sebhcK, go/PkBhnK, ns/ fi~E/ ezw ns/ coIK dk Gkoj[zdk j? T[ZE/ T[; ƒ iBw fwbdk j?. sw' r[Dh eow iVQsk Bkb i'Vdk

Page 129: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

107

j?. fJ~E/ th e[VQdk, d[yh j[zdk ns/ go/PkBh ns/ p/fJ~Ish dk nB[Gteodk j'fJnk wodk j? ns/ T[go th Boe G'r e/ gP{^gzSh, ikBto,gjkVK, g/V^g"fdnK dh i{Bh ftu iBw b?Ad/ jB. fJj fszB/ r[DfJB;kB ƒ iBw fdzd/ jB. fJ;/ eoe/ r[opkDh ftu c[owkB j?l

;'ofm wjbk 3];fsr[o[ ;/t/ sk ;ji X[fB T[gi? rfs wfs sd jh gkJ/]jfo ek Bkw[ ;uk wfB tf;nk Bkw/ Bkfw ;wkJ/]1]fpB[ ;fsr[o ;G[ ir[ pT[okBk]wBw[fy nzXk ;pd[ B ikD? M{m? Gofw G[bkBk]ojkT[]sq? r[D wkfJnk Gofw G[bkfJnk jT[w/ pzXB ewkJ/]izwD[ woD[ f;o T{gfo T{GT[ roG i'fB d[[y[ gkJ/]2]sq? r[D tosfj ;rb ;z;kok jT[w? ftfu gfs y'Jh]r[ow[fy j't? uT[Ek gd[ uhB? okw Bkfw ;[y[ j'Jh]3]s?q r[D ;fG s/o/ s{ nkg/ eosk i' s{ eofj ;[ j'Jh]BkBe okw Bkfw fB;skok ;pd/ jT[w? y'Jh]4]12]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 604)

;s' r[D, oi' r[D, sw' r[D gqfeqsh s'A Gkt wkfJnk s'A g?dk j'J//jB. fJj fszB' r[D nfpBk;h iht nkswk ƒ d/j d/ pzXBK ftu pzBQ b?Ad/jB. fit/A e[M gqkDhnK ƒ fdB ftZu BIo nkT[Adk j? ns/ oks ftZuBIo BjhA nkT[Adk T[t/A jh e[ZM gqkDhnK ƒ oks ftZu BIo nkT[Adk j?fdB ftZu BjhA. go nkswk jw/Pk s'A ikrqs ofjD tkbh GrtkB dhnz; j?. nkswk d/ bJh fdB oks ;"Dk p/j'P j'Dk ns/ ;[gB/ e'Jh ti{dBjhA oZyd/. fJzM sK fe;/ th soK dk e'Jh eow fJe eow wkso jhj?. Gkt/ wkoBk, e[ZNDk, p/te{c pDkT[Dk, p/tij vokDk XwekDknkfd. go nkswk ƒ soZeh d/D bJh fJ;ƒ d' GkrK ftZu tzv fdZskfrnk j?. G"fsetkd ns/ nfXnkswtkd. G"fsetkd tkb/ pV/ fBPmkBkb eow eoB tkb/ pj[s tZv/ nwho, ;/m, okiB/sk x'o BoeK dhnrBh ftZu ;Vd/ jB. T[; d/ pknd rzdh i{BK ftZu g?Ad/ jB fit/A r[o{r'fpzd f;zx ih d/ ;w/A fJe fsZso izrb ftZu p'b fojk ;h fe w?A fJZE/dk okik jK i' fe fe;/ tes T[E/ dk okik fojk ;h ns/ j[D fsZsopfDnk j'fJnk ;h. ns/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ tes fJe

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 130: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

108 nksw d/P dh T[vkD

pj[s tZvk Bkr, pkpk ih dh sgZf;nk dh EK s/ x[zwdk ofjzdk ;h i'fe;/ ;w/A dk pj[s tZvk fIwhdko ;h ns/ j[D Bkr pDe/ T[;/ EK s/x[zwdk ofjzdk ;h ns/ nyho ftZu tZv/ ;zs wjkoki ih B/ T[;dh rshehsh.i' fe f;oc ns/ f;oc ;ohoe :ksok ƒ jh ;kok e[ZM wzB e/eod/ ofjzd/ jB. go nfXnkswetkd ftZu fJzBk coe j? fe fJ;ftZu ;ohoe :ksok ns/ nkswe :ksok d'tK dk pokpo fynkb oZyd/j'J/ ns/ eowK dh eZN SZN eod/ j'J/ wB[Zy ezw eodk ofjzdk j?. fi;Bkb T[;ƒ j[D th ;[y fwb/ ns/ nZr/ th T[; eow dk cb ;[y o{g ftZufwbdk oj/ ns/ fJ; bJh jo eow ƒ fszB GkrK ftZu tzv fdZsk frnkj? sw', oi' ns/ ;s' nkfd. sw' r[D iVsk dh soc tXkT[Adk j?. oi'r[D fi; o{g ftZu ub fojk j?. T[;/ o{g ftZu o~ydk j?. ;s' r[D u/sBsk tZb tXkT[Ad/ j'J/ nyho fBor[D ftZu nkgD/ nBzfds ;oho ns/d/P ftZu ;fEs eotk fdzdk j?. fJ; s'A n~r/ PoXk th fszB gqeko dhj[zdh j?. ;s' r[Dh dh PoXk pqjw frnkBh wjkswktK, ;zsK iK ekoer[o{nK ftu j't/rh. oi' r[Dh dh PoXk d/th d/tfsnK, dkB s/ g[zB ftuj[zdh j?. sw' r[Dh dh PoXk okyP;K, G{sK^gq/sK ns/ b[~N^y;[~N ftuj[zdh j?. fJ;/ soQK i' th d[BhnK ftu ezw j' fojk j? T[j fJBQK fszBK r[DKftu jh j' fojk j?. r[DK d/ G/d ftu sg th fszB gqeko dk j?. sw' r[DhnkgD/ uwV/ ns/ j~vhnK ƒ ePN d/t/rk. fit/A fJe b~s d/ Gko yVQ/ofjDk, rowhnK ftu nkgD/ nk;/^gk;/ n~r pkb e/ T[; ftu yVQ/ofjDk, ;odhnK ftu n~yK pzd eoe/ gkDh ftu yVQ/ ofjDk. oi' r[DhnkgDhnK gziK fJzdqhnK ƒ nP~[X uhIK s'A jNkT[D dh e'fPP eodk j?.;s' r[Dh sg ftu, ;kXe fe;/ wjKg[oP dh ;fs;zrs ftu wB ƒ;kXe/ p?mdk j? ns/ wB ƒ ;kXD bJh sg eodk j?.

:~r th fszB gqeko dk j?. sw' r[Dh :~r fe;/ ƒ wkoB iK T[; :~rs'A P;so dk nPhotkd gqkgs eoB iK fe;/ ƒ B[e;kB gj[zukT[D bJheodk j?. oi' r[Dh :~r d[Bhnk dk wkB^;BwkB, n?P nokw gqkgseoB bJh eodk j?. ;s' r[Dh :~r wB dh PKsh, nksw so~eh ns/ gqG{ƒ gq;zB eoB bJh eodk j?. dkB th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dhdk dkB nkgD/ pj[s ;ko/ ezw eYkT[D bJh j[zdk j?. oi' r[Dh nkgD/i~; bJh dkB eodk j?. ;s' r[Dh g{oB wjKg[oPK, wjkswktK ns/ ;zsK

Page 131: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

109

ƒ fBo;tkoE ns/ nksw so~eh bJh dkB eodk j?. nkjko th fszBgqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh dk nkjko ;fVnk^rfbnk, i{mk, ehV/ b~r/j'J/ j[zdk j? fi; Bkb p[~Xh fNekD/ B oj//. oi' r[Dh d/ ykD/ ftu eJhfe;wK j[zdhnK jB. noEks eJh fe;w d/ ykfDnK dk wIk b?Ad/ j'J/G'r eodk j? fi; Bkb T[;d/ wB ft~u uzubsk gqXkB wksok ft~u j'iKdh j?. ;s' r[Dh P[~X ;kc ns/ GrtkB ƒ G'r bk e/ x~N ns/ ;zs[fbsG'iB yKdk j? fi; Bkb T[;dh wkBf;e PKsh pDh oj/.

frnkB th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh bVkJh MrV/, b[~N^y;[~Ndk fJ~S[e j[zdk j?. oi' r[Dh fttjko fe; sohe/ Bkb eoBk j? T[; d/Yzr sohe/ y'idk ofjzdk j?. ;s' r[Dh ;kX{ wjkswktK, r[o{nK ns/GrtkB dk frnkB gqkgs eoB dk fJ~S[e ofjzdk j?. fJ;/ soQK jhfsnkr th fszB gqeko dk j[zdk j?. skwf;e dk fsnkr e/tb fdykT[DbJh jh j[zdk j?. T[; d/ pdb/ b[~ND dk ;[Gkn nzdo s'A pfDnk ofjzdkj?. oi' r[Dh dk fsnkr ;ohoe ;[zdosk iK fe;/ G'r ƒ tXkT[D bJhj[zdk j?. ;s' r[Dh dk fsnkr nkswe so~eh ns/ r[o{ d/ ;[~y bJh j[zdkj?. i' wB[~y d[~ydkJh eowK s'A ;ze'u BjhA eodk nEtk d[~y d/D ftu jhT[; ƒ nkBzd nkT[Adk j? T[j sw' r[Dh efjbKdk j?. oi' r[Dh eow fe;/ƒ d[~y BjhA gj[zukT[Adk nEtk nkgD/ G'r^ftbk; dhnK Io{osK ƒ j'ofInkdk tXkT[D bJh eow eodk j?. ;s' r[Dh eow ;~uk ns/ P[~X j[zdkj? fi; Bkb ;wki ns/ wB p[~Xh fi; Bkb ;w nt;Ek t~b tX ;e/ ns/fJ;dk eow ;hfws j[zdk j?. fJ;/ soQK fXnkB th fszB gqeko dk j[zdkj?. ;s' r[Dh fXnkB ftu jo/e wB[~y, iht^izs{, g/V^g"fdnK ftu thGrtkB dk fXnkB eoB dh e'fPP eodk j?. oi' r[Dh d/ fXnkB ftuT[;dk ;wki, ykBdkB ns/ gotko jh ofjzdk j?. sw' r[Dh dk fXnkBw?A ns/ f;oc w?A ftu jh nNfenk ofjzdk j?. T[j nkgD/ nkg ƒ ed/th nftBkPh BjhA ;wMdk ns/ ;oho ƒ jw/Pk d/ bJh fizdk ofjD tkbkwzBdk j?. eosk th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh eosk Bk eoBs/ th nkgDh tkj^tkj jh b~Gdk j?. fe;/ d{;o/ d[nkok ehs/ eow ƒth nkgDk jh efjzdk j?. oi' r[Dh eosk ;wki ns/ gotko ƒ ;[yho~yD bJh nkgD/ nkg ƒ eosk j'D dk p'X eokT[Adk ofjzdk j?. ;s'r[Dh eosk ;G e[M eod/ j'J/ fe;/ th eow ƒ BjhA efjzdk fe fJj

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 132: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

110 nksw d/P dh T[vkD

eow w/o/ d[nkok ehsk j'fJnk j? idfe nkgDk j~e ;wM e/ eo fojkj[zdk j?. ;s' r[Dh eosk jo/e eow eod/ j'J/ th ;zs'y ftu fNeD dknfGnk; eodk j? ns/ oi' r[Dh eosk t~y^t~y gqeko d/ eowK ftuftn;s ofjD dk fJ~S[e ofjzdk j?. sw' r[Dh eosk nkb;hg[D/ ftuofjzdk j?. ;/te th fszB gqeko d/ j[zd/ jB. sw' r[Dh ;/te ƒ i' ezwfd~sk iKdk j? T[j eodk BjhA p~; E'VQk fijk eo e/ fe;/ j'o ƒ T[; ezwftu bk d/t/rk. oi' r[Dh ;/te ƒ fizBk p'fbnk ikt/rk T[Bh jh ;/tkeo/rk. ;s' r[Dh ;/te ƒ fizBk p'fbnk ikt/ T[; ;/tk ƒ eoB s'A pkndnkgDh soc'A j'o ;/tk th b~Gdk oj/rk.

jzeko th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh jzeko, oi' r[Dh jzekons/ ;s' r[Dh jzeko. i' wB[~y g{ik^gkm, ;/tk dkB Bk eod/ j'J/ thnkgDk Bkw T[; ftu i'VB dh e'fPP eod/ ofjzd/ jB T[BQK ftu sw'r[Dh jzeko j[zdk j?. oi' r[Dh jzeko tkbk g{ik^gkm, dkB, ;/tk eoe/T[; ftu wkB wfj;{; eo/rk. ;s' r[Dh ftu g{ik^gkm, ig^dkB,eoB s'A pknd th jzeko b/; wkso BjhA j't/rk. skg th fszB gqekodk wzfBnK iKdk j?. sw' r[Dh skg tkbk ftnesh b'eK ƒ BhtK fdykT[Dns/ d[yh eoB ftu b~rk ofjzdk j?. oi' r[Dh skg tkbk n?Ptoi ns/G'r^ftbk; ƒ tXkT[D ns/ ;zGkbD ftu sgdk ofjzdk j?. ;s' r[Dh dkskg nkgD/ fBor[D, fBoftP/P, fBokeko, gkopqjw fgsk ƒ ikBD,gfjukBD ns/ fwbD bJh j[zdk j?.

fJ;/ soQK Gkt th fszB gqeko d/ j[zd/ jB. sw' r[Dh ftu okyP;h;[Gkn b[~N^y;[~N go/PkB eoB tkbk j[zdk j?. oki;h fJ; Gkt ftuofjzdk j? fe w?A fsnkrh, sg~f;nk ftu pj[s n~Sh g{ik eoB tkbk,g[~sotkB, XzBtkB, ns/ fJ; iks dk jK. ;ksfte Gkt n~S/ eow eoBtkbk, g{ik^gkm ns/ g[zB dkB eod/ ofjD tkbk j[zdk j?. fdqPNh thfszB gqeko dh j[zdh j?. bVkJh^MrV/ d/yD tkbk ftnesh sw' r[Dhj[zdk j?. oi' r[Dh fdqPNh b'eK ƒ fttjko eod/ j'J/ d/yD dk fJS~[e j[zdkj?. ;s' r[Dh fdqPNh ;zs, Grs, ntsko ns/ r[o{nK d/ ;o{g ƒ d/yDns/ T[BQK dhnK g[;seK ƒ d/yD dk fJS[~e j[zdk j?.

fJ;/ soQK ;[DBk th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh dt?P,fBzdk^u[rbh nkfd ;[DB dk fJS~[e j[zdk j?. oi' r[Dh d[fBnkth r~bK ƒ

Page 133: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

111

;[DB dk fJS~[e j[zdk j?. ;s' r[Dh GrtkB, r[o{, wjkswk ns/ ;zsK d/pko/ ftu ;[DB ns/ gkm nkfd ;[DB dk fJS~[e j[zdk j?. fJ;/ soQK p'bDkth ;[DB tork jh j[zdk j?.

gqDkw iK nkdo th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh gqDkw iKnkdo Bebh wB Bkb eodk j? ns/ w"ek fwbD s/ T[;dk th ngwkBeoB s'A r[o/I BjhA eodk. oi' r[Dh gqDkw nkdo jw/Pk ;tkoE Bkbjh eodk j?. ;s' r[Dh d/ gqDkw iK nkdo ftu e'Jh w'j iK vo BjhAj[zdk. T[; d/ gqDkw ns/ nkdo ftu gq/w^fgnko ns/ nkgD~s j[zdh j?.

fJ;/ soQK ;[Gkn th fszB gqeko d/ j[zd/ jB. skwf;e ;[Gkn tkb/nkgDh fijVh r~b s/ nV iKd/ jB T[;/ s/ jh nV/ ofjzd/ jB, ukj/ T[;Bkb T[;dk ngDk iK fe;/ dk th Bk; j' ikJ/ T[; ƒ e'Jh wsbp BjhAj[zdk. oki;h ;[Gkn tkb/ nkgDh rbs r~b ƒ b[ekn b?Dr/ ns/ uzrhr~b ƒ gqrN eo d/Dr/. fe;/ j'o dh uzrh r~b j't/rh sK T[; s/ r~b j'Djh BjhA d/Dr/. ;ksfte ;[Gkn tkbk T[;/ r~b ƒ wj~st d/t/rk fijVhr~b ;jh j't/rh, ns/ T[;/ r~b ƒ n~r/ o~y/rk fijVh ;kfonK d/ fjs ftuj't/rh, fco Gkt/A T[j T[;dk d[PwD jh feT[A Bk ej/.

gq;z;k th fszB gqeko dh j[zdh j?. sw' r[Dh gq;z;e e/tb s/ e/tbnkgDh jh gq;z;k eo/rk, ns/ oki;h gq;z;e e/tb nkgDh jh gq;z;k;[DBh ukj/rk. go ;ksfte gq;z;e nkgDh gq;z;k ;[DBh BjhA ukj/rkpbfe T[j d{;o/ dh jh gq;z;k eo/rk ns/ T[;dk T[sPkj tXkJ/rk.

fJ;/ soQK fuzsB th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh nkgD/ fuzsBftu G{s ekb ftu xNhnK xNBktK ƒ :kd eoe/ d[yh ns/ go/PkB j[zdkofjzdk j?. oi' r[Dh fuzsB ftu wB[~y Gft~y dhnK r~bK, :'iBktK ns/bkG^jkBh ftu ibdk ofjzdk j?. ;s' r[Dh fuzsB tkbk toswkB ftug{ik^gkm ns/ P[G eow eod/ j'J/ nkgD/ nkg ƒ ;ws'b o~yD dhe'fPP eodk j?.

fBoDk th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh fBoD/ tkbk nkgD/fBoD/ ftu nfv~r ofjzdk j?, ukj/ T[j fJe iBw, d' iBw sK eh, d;iBw th fBeb ikD sK th T[j nkgD/ fBoD/ ƒ pdbD BjhA fdzdk. T[;dk n?;k fBoD/ j[zdk j? fit/A g~Eo s/ fy~uh rJh beho fit/A fe ;[b/wkB(gq/s). oi' r[Dh dk fBoD/ j[zdk j? fe T[j fBoD/ j' ikD s/ th T[; ftu

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 134: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

112 nksw d/P dh T[vkD

j/o^c/o eo b?Adk j?. ;fEsh ƒ d/y e/ fJBQK dk fBoDk n?;k j[zdk j? fit/Aekgh T[Zs/ g?Bf;b Bkb fy~uh j'Jh beho. ;s' r[Dh dk fBoDk n?;kj[zdk j? fe fBoDk j'D s/ ukj/ T[; ftu e[M th wzfBnk Bk ikt/ sK thT[j e'Jh j~m BjhA eodk. T[j nkgDk eow g{ok wB bk e/ jh eodkj?, e[S j'D iK Bk j'D Bkb wB ftu e'Jh coe BjhA g?Adk. T[; dkfBoD/ n?;k j[zdk j? fit/A gkDh ftu fy~uh beho.

r~bK th fszB gqeko dhnK j[zdhnK jB. dt?P tXkT[D tkbhnK r~bKsw' r[Dh j[zdhnk jB. d[BhnK ftu fttjko tXkT[D tkbhnK r~bK oi'r[Dh j[zdhnK jB. ;wfdqPNh ns/ nksw^;fEs eoB tkbhnK r~bK;s' r[Dh j[zdhnK jB.

fJ;/ soQK ;zs'y th fszB gqeko dk j[zdk j?. sw' r[Dh dk ;zs'ynkgDk ykDk^ghDk, gfjBDk ns/ ;oho ƒ y[P eoB ftu j[zdk j?. oi'r[Dh dk ;zs'y phth^p~funK, wksk^fgsk ns/ ;wki dh ;/tk eoB ftuj[zdk j?. nksfwe ;zs'y nkgDh rfjoh ;wkXh ftu p?mDk fi~E/ d/P^ekb,t;s{ G[~bh oj/ ns/ GrtkB ftu PoXk gq/w ftu Us^g's oj/ n?;k ;zs'y;s' r[Dh ;zs'y efjbkT[Adk j?.

d[~y^;[~y fJj fd;D tkb/ fszBK ;ohoK d/ Bebh ;[Gkn jB. fJBQKfszBK r[DK u'A’ fBeb e/ T[; nkBzd ftu ;fEs j'Dk j? fi~E/ nkswk ns/gowkswk dk fJ~e' fijk jh nkBzd j?. P[~X fgnko j?. nkswk ns/gowkswk ƒ S~v e/ pkeh ;G nP[~X, d[~y^o{g, fSzB^Gzro, n;~s ns/iVQ o{g j?. ukj/ T[j gotko iK ;wki e[S th j't/. fJ; eoe/ nkgD/P[~X fjod/ d/ e'P ƒ ;zGkbDk ns/ tXkT[Dk ukjhdk j?. g[zB^Pkbhd/yDk, ;[DBk, ykDk, ghDk, ;"Dk, ;'uDk, ;wMDk, b?Dk, d/Dk, ns/fttjko eoBk ukjhdk j? fi; Bkb fu~s T[odrkwh pDdk ubk ikJ/(T[Zu/ wzvbK dh :ksok eo ;e/). wzvbK dk wsbp ;oho s'A pkjofBebD s'A BjhA j? feT[Afe r[opkDh ftu fbfynk j? fel

ghgk.ek:T[ d/tk ekfJnT[ d/tb ekfJnT[ izrw iksh]ekfJnT[ X{g dhg BJhp/dk ekfJnT[ g{iT[ gksh]1]ekfJnk pj[ yzv y'is/ Bt fBfX gkJh]

Page 135: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

113

Bk eS[ nkfJp' Bk eS[ ikfJp' okw eh d[jkJh]1]ojkT[]i' pqjwzv/ ;'Jh fgzv/ i' y'i? ;' gkt?]ghgk gqDt? gow ss[ j? ;fsr[o[ j'fJ bykt?]2]3]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 695)

noEks, ;G e[M ;oho d/ nzdo jh j?. g{ik^gkm eh eo oj/ j'<nkgD/ GktK dk P[~XheoB ns/ ;ko/ GktK ƒ fJe~mk eoB dh e'fPP ns/fJe ;{so o{gh gq/w ftu go'n e/ GrtkB dk fXnkB eoBk j?. ;kvkg{ik^gkm eod/ tes i/eo fXnkB gowkswk ƒ S~v e/ fe;/ j'o irQkb~r fojk j? sK fJj wzB bT[ fe ;kvk gq/w T[; BPto uhI ƒ gqkgs eofojk j? feT[Afe T[; s'A pknd x'o rzd/ iBwK d/ gkso pDBk g?Adk j?.fJ; eoe/ g{ik^gkm Bkb n;hA eh eo oj/ jK< fJ; bJh fe;/ ethdk c[owkB j?l

pj[s gk;kok ws eo' E'V/ eh eo' nk;.pj[s gk;kok fiB ehnk t' Gh rJ/ fBokP.

p?yoh, wXwk, gok ns/ g;zsh dk frnkBfJe fdB c/o nkg ih t~v/ wjkoki ih e'b p?m/ ;h fe nukBe

T[BQK t~b'A nkg ih s/ nzfwqs toyk j'Jh. t~v/ wjkoki nkg ih ƒ;wMkT[D b~r/ fe, “GkJh p?yoh pkDh d[nkok gkm eoB dk fJzBk cbj? fe fizBk wz{j s'A d; tkoh p'fbnk ikJ/ ns/ p?yoh pkDh Bkb fJetkoh p'fbnk ikJ/. T[; s'A pknd wXwk ftu gkm eoB dk fJzBk cbj? fe wz{j s'A ;" tko p'fbnk ikt/ ns/ wXwk ftu fJe tkoh p'fbnkikt/. gok pkDh ftu gkm eoB dk fJzBk cb j? fe wz{j s'A jIko tkop'fbnk ikJ/ ns/ gok pkDh ftu fJe tkoh p'fbnk ikJ/. g;zsh pkDhftu gkm eoB dk fJzBk cb j? fe wz{j Bkb b~y tkoh p'fbnk ikJ/ ns/g;zsh Bkb fJe tkoh p'fbnk ikJ/ sK pokpo dk cb fwbdk j? ns/fposh g{oh soQK o[eh j'Jh j't/. fJ; eoe/ i' ;jh fposh Bkb fBozsoGrsh eod/ ofjzd/ jB T[j gow/Po ftu ibdh fwb iKd/ jB. fit/AwB[~y fszB r[DK (sw', oi', ;s') ƒ S~v e/ gowkswk d/ ;fs, fu~s,nkBzd o{gh Gkt pqjw d/ nzdo nG/d j'D d/ :'r j' iKdk j? T[j wB~[y

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 136: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

114 nksw d/P dh T[vkD

;E{b ;oho dh T[sgsh ftu pD/ j'J/ fszBK ekoDK ƒ gko eo iKdk j?.fJ; ekoD T[j iBw^woB, itkBh^p[Ykgk nkfd fe;w ftu Bebhd[~yK^;[~yK s'A w[es j' iKdk j?. fe;/ th gqeko dk e'Jh th ;oho ukj/T[j ;{yw, ;E{b iK ekoB ;oho j't/ T[; ƒ gqkgs eoBk ;kvh wIp{ohj? fJ~Sk BjhA, feT[Afe fJ~E'A d/ ;[~y^d[~y ;kv/ nksw nkBzd d/ ;kjwD/T[;/ soQK jh fc~e/ jB fit/A gsk;/ dk fw~mkgD ns/ gkDh dk ;kdkgD.fJBQK fszBK r[DK s'A goQ/ j'D Bkb jh gowkBzd gkopqjw ftu nG/d j'iKdk j?. fJj T[; nt~;Ek ƒ gj[zu iKdk j? fi; ƒ r[opkDh ftu fejkj?L

ihtB w[es[ r[ow[fy e' j'Jh.gow gdkoE[ gkt? ;'Jh.sq? r[D w/N/ fBowb[ j'Jh];ji/ ;kfu fwb? gqG[ ;'Jh]3]w'j e[Nzp f;T[ gqhfs B j'fJ]ik fjod? tf;nk ;u[ ;'fJ]r[ow[fy wB[ p/fXnk n;fEo[ j'fJ.j[ew[ gSkD? p{M? ;u[ ;'fJ]4]s{z eosk w? nto[ B e'fJ]s[M[ ;/th s[M s/ gfs j'fJ]feogk eofj rktk gqG[ ;'fJ]Bkw osB[ ;G ir wfj b'fJ]5]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 232)

fJ;/ ekoB rhsk ftu Pqh feqPB B/ fejk j?, j/ noi[B` fizB/ G/djB fszBK r[DK tkb/ ;z;ko ƒ ekb o{gh efjD tkb/ jB. GrtkB fszBKr[DK s'A goQ/ j? noEks T[j n;zr j?, nftnes j?, nfu~s j?, d[~y^;[~y,joy^;'r, wkB^ngwkB s'A ofjs j?. wB[~y B/ nftBkPh t;s{ ftu;fEs j' e/ ns/ nksw gokfJD j' e/ ;oho d/ gkbD^g'PD s'A ofjsj'Dk j?. nro ifrnk;{ nkgDhnK ewhnK d/y e/ T[; s/ gSsktk eoe/;[XkoB dh e'fPP eo/ sK ibdh nkgDk ezw eo b?Adk j?. fJ; nt;Ekd/ wkfbe fe;/ wjkswk B/ fbfynk j?l

Page 137: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

115

nkJ/ e' joy BjhA rJ/ e' ;'r BjhAe?;/ fBodtzd G:' ;wMB/ eh pks j?.d/j[ B/j[ B/o/ BjhA, bywh e' j/o/ BjhAwB ej{z c/o/ BjhA, gkjB ;w rks j?b'rB eh ohs BjhA, ekj{ ;' gqhs BjhAjko BjhA, ihs BjhAtoD j? Bk iks j?, n?;' ip frnkB j'sspfj e[S fXnkB j's, pqjw e/ ;wkB j'spqjw w/ ;wks j?”.

wjkswk iVGoE dh ejkDhn~r'A ;zs wjkoki ih B/ fJe ejkDh ;[DkJh fe fJ; nt;Ek d/

fJe wjkswk ;B fiBQK dk Bkw ;h iVGoE. T[BQK d/ doPBK tk;s/uzr/ uzr/ b'e fJ~Sk Xko e/ p?md/ fe ;zs ih d/ fes/ doPB j' ikD. pj[s;ko/ b'e T[BQK dk T[gd/P ;[D e/ nkgDk ihtB ;cb eod/ ;B. efjzd/jB fe fe;/ d/P dk fJe okik ;h T[; d/ e'Jh ;zskB BjhA ;h fJ; eoe/T[j pVk d[yh ofjzdk ;h. T[j ne;o nkgD/ tIho ƒ efjzdk fe fJ;;w~f;nk dk e'Jh T[gkn d~;'. T[; tIho B/ oki/ ƒ ;bkj fd~sh feokiB nkg ih gqPkd/^gkDh Bkb, nzB^p;soK Bkb ;kX{nK dh ;/tkeo'. ;kX{ y[P j' e/ nPhotkd d/ d/Dr/ sK s/o/ xo g[~so g?dk j' ikt/rk.oki/ B/ T[t/A jh ehsk. oki/ s/ okDh B/ pVh brB Bkb ;/tk eoBh P[o{eo fd~sh. fJe wjkswk B/ to fd~sk fe ‘s/o/ xo d' bVe/ j'Dr/’.fJe ƒ rqfj;sh pDk d/thA ns/ fJe ƒ ;zs dh ;/tk ftu G/i d/thA, Gkt,;zs pDk d/thA ns/ sµ{ th nkgDh fgSbh T[wo/ nkgD/ p~u/ ƒ oki Gkr;zGkb e/ gqG{ dk Bkw ig e/ nkgDk ihtB ;cbk eohA. ;wK gk e/ T[;/soQK T[; d/ xo ftu d' g[~soK B/ iBw fbnk. T[; Bkb T[; dh PoXkj'o tX rJh ns/ PoXk Bkb ;fs;zrs eoB b~r fgnk. ;fs;zrseoB s/ oki/ ƒ frnkB gqkgs j' frnk. wB PKs j' frnk. T[; s'A thfInkdk ;[~y dh ns/ ihtB w[esh d/ nkBzd dh oki/ dh fJ~Sk pD rJh.T[; B/ rqzEK ftu ihtB w[es d/ b~SD gVQ/. fJj' fij/ fynkbK tkb/wjKg[oP dh sbkP eoB b~r fgnk. sbkP eod/^eod/ T[; ƒ gsk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 138: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

116 nksw d/P dh T[vkD

u~fbnk fe iVGoE Bkw d/ fJe wjkswk fJ; nt;Ek d/ wkbe jB.T[BQK dh yk; fBPkBh j? fe fe;/ th r~b ftu jm BjhA eod/ n"o jo;w/A fBozso f;woB eod/ ofjzd/ jB. ihtB w[esh d/ gzi cb jB.T[j T[BQK ƒ gqkgs jB. fit/A frnkB o~fynk, ezw eod/ j'J/ pzdrh ƒBjhA G[~bd/. d{ik cb, T[j fsqPBk ns/ tkPBk s'A ofjs B/. fJj gowsg~f;nk j?. fi; ƒ fe;/ t;s{ dh tkPBk BjhA T[; ƒ gow fto~esefjzd/ jB. shik fJ;dk cb ft;wkd Gkt j?. fe;/ d/ Bkb tkd^fttkdBjhA eod/. i' fi; soQK efj d/t/ T[;/ soQK ;wM b?Ad/ jB Gkt fe;/gqeko dk jm BjhA eod/. ihtB w[es Bzz{ d[~y dk nGkt j[zdk j?, Gktfe;/ gqeko dk d[~y T[BQK ƒ Gk;dk BjhA. gzitK cb j?, ;[~y dk Gkt. jo;w/A y[Ph pDh oj/. nkBzd ftu w;sh pDh oj/. fJj gzi/ cb iVGoEd/ ftu oki/ B/ ;[D/ sK T[; ƒ T[; ;kX{ d/ doPBK dh fJ~Sk j'Jh. goT[j okik T[; ;kX{ dh ;ukJh ƒ goyDk th ukj[zdk ;h. T[; s'A gfjbKth T[[j eJh ;kX{nK ƒ fJ;/ soQK goy u[~fenk ;h go e'Jh th T[; dhe;"Nh s/ yok BjhA ;h T[Zsfonk. ;kX{nK dh goy eoB tk;s/ T[;d/pkr ftu fJe fBzw dk do~ys ;h, T[; ƒ Bw'bhnK b~rhnK j'JhnK;B. oki/ e'b id'A e'Jh BtK ;zs nkT[Adk sK T[j efjzdk wjkoki fJ;nzp ƒ S'NhnK^S'NhnK nzphnK b~rhnK j'JhnK B/, id'A fJj cb g~eDkj? sK ;tk^;tk ;/o dk nzp j' ikt/rk. nkg fJj nzp yk e/ jh ikDk,ibdh Bk ikDk. fJsB/ ƒ wjkswk B/ efjDk fe fJj nzp E'VQk B/, fJjsK fBzw j?, sK okik ;wM iKdk fe fJj iVGoE wjkswk BjhA j?. oki/B/ fJe s'sk o~fynk j'fJnk ;h fijVk oki/ dk ns/ nkJ/ rJ/ wfjwkBKdk pj[s fw~m/ fw~m/ p'b p'be/ ;fseko efonk eodk ;h. T[j pj[s jh;'Mh tkbk s'sk ;h. T[j nkT[D tkb/ ;zsK ƒ p/Bsh eodk fe pJh w?ABkw dh wj~ssk ;[Dh j? fe Bkw iBw^woB d/ pzXBK ftu'A e~Y fdzdk j?.w/ok sK b'j/ dk fgziok j?. fJj w/o/ tk;s/ pzXB j?. fJ; pzXB ƒ feT[ABjhA e~Ndk< w?A fdB^oks Bkw igdk jK. e'Jh i[rsh d~;' fe w/okpzXB N[~N ikt/. eJh wjkswktK B/ nB/eK i[rshnK d~;hnK go pzXBBk N[~fNnk. fJe fdB x[zwd/^x[zwd/ iVGoE th oki^Gkr d/ nzdonkJ/. dotkI/ d/ ;kjwD/ iKd/ jh s's/ B/ pj[s ;fseko efonk. fJsB/ƒ fJj gqPB th eo fd~sk fe wjkoki ih i/ e'Jh i[rsh j't/ sK d~;' fi;

Page 139: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

117

Bkb fJj b'j/ dk fgziok N[~N ikt/. iVGoE B/ fJPkok efonkwB^fJzdohnK ƒ o'e e/ w[od/ dh soQK g? ik, e[M NkfJw ftu fgzioknkg/ N[~N ikt/rk. s's/ dk fjodk P[~X ;h T[j wjkswk dk fJPkok ;wMe/ wB^fJzdo/ gqkDK ƒ o'e e/ g? frnk. id'A okik nkfJnk, s's/ B/gfjbK dh soQK fw~m/ puB p'b e/ ;fseko Bk efonk. oki/ B/ g[~fSnk,s'sk fe~E/ j?, p'bdk BjhA< B"eo B/ d/fynk s'sk ;[~sk fgnk j?. oki/B/ s's/ dk fgziok nkgD/ e'b wzrtk fbnk ns/ s's/ ƒ pkjo e~fYnk, T[;T[Zgo j~E th c/fonk, y[~bh jtk ftu th o~fynk. T[;ƒ szdo[;s eoBd/ T[gkn ehs/ rJ/. ;kfonK ƒ fejk s[;hA nkg'^nkgD/ ezw eo'. ids's/ B/ d/fynk fe e'Jh nkdwh e'b BjhA sK T[; B/ M~N T[vkoh wko fd~shns/ NkjDh s/ ik e/ p?m frnk. iVGoE wjkswk dk XzBtkd eoBb~frnk fe fiBQK B/ fJPko/ Bkb jh w/oh w[esh eo fd~sh. okik j?okBj' frnk ns/ ftuko eoB b~frnk fe fJj wjkswk e"D B/ fiBQK B/ s's/dh w[esh eo fd~sh. okik th nk e/ wjkswk d/ uoBK ftu fv~rfgnk. nkBzd e[Pb g~[S e/ efjD b~rk wjkoki` nzp d/ p{N/ ƒ ;/o^;/od/ cb j[zd/ B/ ns/ pV/ fw~m/ j[zd/ B/. s[;hA cb yk e/ ikDk, ibdh BkikDk. iVGoE B/ fe;/ fe;w dk jm Bk fdykfJnk. oki/ B/ fJ; gqekoeJh fe;w dhnK gqhfynktK bJhnK. go iVGoE ƒ T[dk; jh BjhAd/fynk. oki/ B/ gq/w Bkb ;/tk eoBh P[o{ ehsh s/ efjD b~frnk,wjkoki nkg dk Bkw eh j?< wjkswk p'b/, fJ; ;oho dk BkwiVGoE j?. fJ; wjkswk d/ doPB eoB dh oki/ dh ekch ;w/A dhfJ~Sk ;h. fco oki/ B/ p/Bsh ehsh, wjkoki` e'Jh i[rsh d~;' w?A xoftu jh ofj e/ ;[~y^d[~y nkT[D d/ Bkb joy^;'r Bk eoK. ihtB w[eshdk nkBzd btK, sK iVGoE B/ fejk sµ{ fszB r[D nshs j' ik. fszB r[Djh nkdwh ƒ ;[yh^d[yh eod/ jB. s/ok fszBK r[DK Bkb e'Jh ;zpzX BjhAj?. s/ok ;o{g fBor[D j?. ;zpzX ftyP/g dk frnkB eod/^eod/ j'DkP[o{ j' ikJ/rk ns/ eoskgB ysw j' ikJ/rk ns/ eos/ dk Gkt jh fszBKr[DK ftu x[zwkT[Adk ofjzdk j?. eos/gD ƒ gfjukD e/ S~vd/ ub/ rJ/sK nkgDk j'DkgB gqrN j' ikJ/rk i' fe ;dhth ;~u j?. fJj n"yk BjhAj? go nihp Io{o j? i' fe nfsnzs ;fjisk d/ Gkt Bkb jh gqrN j';edk j?. i' fi; ;w/A fizBk P[~X j[zdk j? T[BK jh P~[X ns/ P[G doPB

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 140: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

118 nksw d/P dh T[vkD

eo ;e/rk, T[Bh jh T[Zuh nt;Ek ƒ gSkD ;e/rk. fit/A fe T[dkjoDd/ s"o s/ gfjbK id'A n;hA ;wkXh ftu p?md/ jK sK e/tb n~yK pzd eoBBkb pkjo d/ fdqP sK BjhA fd;d/ go nzdo dk jBQ/ok Io{o fd;dk j?.gfjbK sK fJ; jBQ/o/ ns/ w/o/ ftu e'Jh coe BIo BjhA nkT[Adk fcoj"bh^j"bh coe d/yd/^d/yd/ jBQ/o/ ftu ns/ nkgD/ ftu d{oh pDBb~rdh j?. fJ;/ soQK jo/e ;oho ftu p?m e/ pkjo ns/ nkgD/ ftu d{ohpBkT[Dk ns/ nkgD/ nkg ƒ gSkDd/ ub/ ikDk j?. j[D j"bh^j"bh ;kc;wM ftu nk iKdk j? fe jBQ/ok nb~r j? ns/ w?A d/yD tkbk nb~r jK.id fJ; s'A nb~r j[zd/ jB sK jtk tkbk ;oho wfj;{; j[zdk j? fi; ftuj~E^g?o, wz{j dh s;tho pDh j[zdh j?. fJ;/ ;oho ftu p?m e/ id n;hAn~yK pzd eod/ jK ns/ nzdo dh soc iKd/ jK sK sh;o/ d/P ftu iKd/jK fi; ƒ ekoD irs th efjzd/ jB. j[D n;hA T[ZE/ gj[zu iKd/ jK fi~E/id'A n;hA n~yK y'bQhJ/ sK fJ; ekoD irs ftu ;kfonK d/ ;oho fJ~e'fij/ j[zd/ jB. fJ; ft~u fe;/ fe;w dk ozro{g, nkeko, j~E–g?o, w{zjBjhA j[zd/ ns/ ;ko/ fJe tor/ j[zd/ jB. fJ~E/ f;oc Gkt s'A gsk brdkj? fe e"D eh j?< S'Nk–w'Nk, t~vk–S'Nk e[~M th BjhA j[zdk. go j"bh^j"bhfJ; d/P dk tk;h j' e/ gSkD Io{o ;edk j? fe w?A e"D jK, fJj d/Pfej' i/jk j? fi;ƒ ekoD irs efjzd/ jB. ns/ fe;/ ;oho ftu e"Dj?. id fJ~E/ th ;zek j't/rh ns/ nfsnzs ;fji Gkt pfDnk j'fJnkj't/rk sK nzdo gq/oe GrtkB ƒ fwbD bJh fJj pkjo dhnK n~yK pzdeoKr/. noEks T[ZE/ fJj fd;D tkbhnK n~yK sK BjhA j'DrhnK goGkt o{gh n~yK ;G d/y ikD ojhnK j'DrhnK. fJ; ekoD irs s'Anzsow[yh j'e/ nkgD/ gq/oe GrtkB ƒ fwbD bJh fbnktKr/ sK T[ZE/fJj ekoD ;oho th BjhA j't/rk. noEks fJ; ekoD ;oho tkbk pj[sGkoh Gkt BjhA j't/rk feT[Afe fJj Gkoh Gkt T[; ekoD ;oho d/ fszBr[DK s'A fwPos ;h go j[D fJ; s'A nb~r j' frnk ns/ id'A fJ~E/ gj[zue/ n;hA T[; u/szB s~s gowkswk ƒ gSkD iktKr/ sK T[d'A ;kvk w?A o{ghGkt c[~b s'A th eq'VK r[DK jbek Gkt ns/ ;fjisk dk gqGkt nfs ;{yPwj'J/rk. j[D fJ; ƒ ikBD Bkb ;kƒ fJj wfj;{; j't/rk fe i?;k GrtkBj? t?;k jh w?A jK. id'A n;hA fJ;/ nt;Ek ftu p?m e/ pkjo t~b d/yKr/sK T[ZE/ th n?;k jh GrtkB fd;/rk. nzdo ns/ pkjo d'BK ftu e'Jh

Page 141: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

119

coe BjhA j't/rk. T[ZE/ ik e/ gsk u~b/rk fe fszBK r[DK ftu ;oho ns/fszBK irsK ftu ofjzd/ j'J/ th GrtkB d/ ftu jh j?. T[jh GrtkB ;kv/nzdo th j?. fit/A fJe wK dh r'd ftu fJe pj[s S'Nk fijk p~uk y/bdkj? fszBK r[DK ns/ fszBK ;ohoK ƒ XkoB eoe/ th T[j gowkswk s'A nb~rBjhA j[zdk go id'A s~e T[j fszBK r[DK s'A r[D nshs BjhA j[zdk T[d'A s~enkgDh wK o{gh GrtkB dh r'd ƒ ns/ GrtkB ƒ gSkD BjhA ;edk.ekoD ;oho ftu d/yDk n?;k jh j[zdk j? i?;k fe ;E{b ;oho ftu n~yKpzd eoe/ jBQ/o/ ns/ nkgD/ nkg dh d{oh ƒ ikDdk j?. ekoD ;ohoftu ;fjisk, ;fEosk ns/ ;{ywsk ;E{b ;oho s'A b~yK r[DK fInkdkj[zdh j?. fJ; bJh T[ZE/ eoB dh pikfJ, j'D dk nfj;k; fInkdk j[zdkj?. fJ~E/ nk e/ gsk u~bdk j? fe gowkswk dk ;{yw ;[Gkn T[; dhu/sBk ftu j? ns/ ;E{b o{gh gqrN ;[Gkn fJj gzi jB, fgqEth iVQ;[Gkn j?, gkDh dqt ;[Gkn j?, nrBh PwB ;[Gkn j?, jtk t/r ;[Gknj?, nkekP gohg{oB ;[Gkn j?. fe;/ d/ ;[Gkn fe;/ wB[~y s'A nb~r BjhAj' ;ed/. fe;/ wB[~y dk ;[Gkn T[; ftu jh ofjzdk j?. T[;/ soQK fJjn~r, gkDh, fw~Nh, jtk, nkekP gowkswk dk ;[Gkn j?. fJj gowkswkftu jh ofjzd/ jB. fJ;/ soQK gowkswk fJBQK ;[GktK d/ ftu th j? ns/T[BQK s'A nb~r th j?. fJBQK gziK ;[GktK ƒ BPN BjhA ehsk ik ;edk.fJ;/ ƒ gowkswk dk ;fs ;o{g efjzd/ jB. jo/e ftu gowkswk dhu/sBk j'D d/ ekoD fJj u/sB ;o{g jh j?. fi; gqeko T[j iht–nkswk fJ; ekoD ;oho ƒ S~v e/ nkgD/ gowkswk ƒ ns/ nkgD/;o{g ƒ gSkD b?Adh j? T[j d'BK ;o{gK ;fs ns/ fu~s ftu fwb iKdhj?. nkBzd d/ bJh fJ; s'A th b~yK r[DK fInkdk ;fEosk, ;fjisk,;wogD ns/ gq/w dk Gkt id pDdk ikJ/rk sK T[j gowkswk dk nkBzd;o{g iht–nkswk ƒ th fwb ikJ/rk. b/feB nkgD/ nkg eoB Bkbns/ :'rhnK, f;~XK tor/ fpBK fe;/ ;o{g ƒ geV/ T[gk;Bk eoB Bkbe[S ;wM ftu BjhA nkT[Adk fe n;hA fe~E/ jK ns/ n~r/ fezBk ikDk j?<feT[Afe nkgDk ehsk j'fJnk eow eos/ Gkt ƒ tXkT[Adk jh ubkikJ/rk. idfe fe;/ wjkswk d/ ej/ nB[;ko u~bD Bkb T[;dk eoskgBBPN j[zdk ubk ikJ/rk ns/ j'Dk gqrN j[zdk ubk ikJ/rk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 142: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

120 nksw d/P dh T[vkD

;o{g sK ;o{g jh j? ukj/ T[j jBQ/ok iK gqekP wkso jh feT[A Bkj't/. ;z;ko ftu e'Jh th uhI dk e'Jh Bkw j? sK fJ; dk wsbp T[;dke'Jh ;o{g j?. fJ; bJh jh T[;dk Bkw j?. e'Jh th Ppd nkgD/ nkgftu fJe ;o{g j?. b/feB wjkswktK ns/ r[o{nK, r[o{ rqzE ;kfjp ihdk ;o{g id ;kyPks j' iKdk j? sK sm;s Pesh Gkt T[; wjkswk dh;kyPks Pesh, fizBh Pesh dk wkbe T[j j? (fi; dk wsbp j? T[;wjkswk dk s/i nzP) T[Bh jh nkgDh g{oh Pesh, ;'u, ;wM d/ BkbT[j s[jkv/ Bkb u~bdk j? ns/ edw–edw s/ feogk eodk j'fJnkGrsh dk wkor S'Nk ns/ nk;kB pDkT[Adk ubk iKdk j?. fit/A pdkwo'rB dk pkdkw d/ do~ys, g~s/, NkjDhnK, c~[bK d/ Bkb e'Jh ;zpzX BjhAj[zdk. pbfe pdkw o'rB e~YD bJh pkdkw d/ T[Zgob/ fSbe/ ƒ s'V e/ns/ nzdobh froh ƒ e{zv/ ftu gk e/ ;'N/ Bkb orV e/ T[; dk o'rB e~Ye/ j'o ;koh uhI ƒ c'eN eoe/ ;[~N fd~sk iKdk j?. n?t/A jh fszB r[DjB. fszB'A ;oho d/ nk;ok jB go n;b ftu T[j c'eN o{g jB.iht–nkswk d/ Bkb jh ;ko (s~s) j[zdk j?. sµ{ fJBQK ftu ofjzdk j'fJnkth n;zr j?A. fit/A c'eN B/ pdkw o'rB ƒ nkgD/ ftu be'fJnk j'fJnk;h doPB BjhA ;h eoB fdzdk. fit/A fijVk c'eN j? pkdkw o'rB dkpzXB j? T[; B/ pkdkw o'rB ƒ be'fJnk j'fJnk j?. T[t/A jh c'eN o{gnk;o/ fszB'A r[DK B/ s?ƒ be'fJnk j'fJnk j?. ftuko d[nkok fJ; ;Gƒ fsnkr e/ w[es j' ik. ftuko fJj j? fe gfjb/ sK ;oho d/ ;zpzXhi' wksk fgsk, g~[so fJ;soh nkfd j? fJBQK ftu s/oh wwsk j' ojh j?,Gkt w'j j' fojk j?. fJBQK ƒ nk;o/ ;wM e/ fsnkr d/. fJj s/o/ ;zpzXhBjhA fJj s/o/ ;oho d/ ;zpzXh jB. fJBQK ƒ fsnkr e/ c/o ;oho ƒnk;ok ;wM e/ fJ;dh wwsk S~v d/. n;E{b ;oho dk ;ko gqkD j?go wB dk nk;ok BjhA. iV ;wM e/ fJ; dh th wwsk fsnkr d/.wB gqkDK dk ;ko j? p[~Xh dk ;ko BjhA. uzub n"o ftP/ o{g ;wM e/ fJ;ƒ fsnkr d/. p[~Xh wB dk ;ko j? wkfJnk dk ;ko p[~Xh BjhA, ikDhnkBzd dk ;ko p[~Xh BjhA n"o ;y'gs nt;Ek ftu p[~Xh ofjzdh thBjhA. :k s/ p[~Xh th nk;ok ;wM e/ T[;d/ ft~u'A wwsk S~v d/. sq? r[Dnkswe i' wkfJnk j? T[j th p[~Xh dk ;ko j? nkswk dk ;ko BjhA. ;kosK nkswk jh j? i' fBor[D j?. sµ{ ftuko o{gh vzv/^e{zv/ Bkb nkswk

Page 143: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

121

o{gh pdkw o'rB e~Y e/ sq? r[D ;o{g wkfJnk ƒ c'eN ikD nk;ok ;wMe/ f;~N d/. i/ sµ{ wkfJnk o{gh fszB r[DK ƒ S~v d/t/Ark sK sµ{ sq? r[Dnshs, s[ohnk t;s{ ƒ ngDk e/ nkgDk n;bh ;o{g fB;u? eo e/ihtB w[es j' ikt/Ark”.

nkg ih d~;d/ jB fe t~v/ wjkoki ih dk fJT[A ;kok T[gd/P ;[De/ w?A th ;[~y^d[~y d/ ftu ;wfposh o~yD b~r fgnk”. t~v/ wjkoki ihdh f;fynk dk gqGkt nkg ih s/ fdB'^fdB tXh jh ik fojk ;h. pkpk;[ypho B/ d~f;nk fe fJe tko dh r~b j? rowhnK d/ fdB ;B id'A ;zswjkoki ih XpbkD ;kfjp ;EkB s/ ofjzd/ ;B. i/m dk wjhBk ;h fewjKg[oP pkpk oDihs f;zx nzfwqs t/b/ T[Zm e/ ;wkXh ;fEs j'D s'Apknd pkjo tb'A nk oj/ ;B. fi; irQk j[D r[od[nkok ;kfjp j? T[;t/b/ fJj irQk y[~bQh gJh j[zdh ;h. nkg ih T[ZE/ jh y[~bQh irQk ftu u"AeVkwko e/ f;woB eoB p?m rJ/. T[;/ soQK p?fmnK ƒ g{ok fdB phsfrnk. fJ~E'A s~e fe eVedh X~[g s/ d[gfjo dh rowh ftu th T[ZE/ jhp?m/ oj/. fit/A fejk iKdk j?l

wkM wjbk 5];G/ ;[y GJ/ gqG s[m/]r[o g{o/ e/ uoD wfB t[m/.;ji ;wkfX brh fbt nzsfo ;' o;[ ;'Jh ikD? ihT[]1]nrw nr'uo[ ;kfjp[ w/ok]xN xN nzsfo tos? B/ok];dk nfbgs[ ihnk ek dksk e' ftobk nkg[ gSkD? ihT[]2]gqG fwbD? eh J/j Bh;kDh]wfB fJe' ;uk j[ew[ gSkDh];jfi ;zs'fy ;dk fsqgsk;/ nBd[ y;w e? GkD? ihT[]3]jEh fdsh gqfG d/tDjko?]iBw woD o'r ;fG fBtko/]BkBw dk; ehJ/ gqfG ng[B/ jfo ehosfB ozr wkD/ ihT[]4]35]42]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 106)

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 144: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

122 nksw d/P dh T[vkD

fit/A GkJh r'Ad/ dh ;wkXh b~rh ;h T[;/ soQK nkg ih dh th ;wkXhb~r rJh. ;t/o/ ;~s ti/ d/ p?m/ Pkwh uko ti/ T[Zm/. go nkg ih d/u/jo/ s/ Bk sK e'Jh EektN d/ fuzBQ ;B ns/ Bk jh fe;/ soQK ;{oi dhrowh B/ nkg ih ƒ e'Jh B[e;kB g[ukfJnk ikgdk ;h, uko ti/ nk e/;kƒ bzro ftu efjD b~r/, n~i sK nkgDh eEk th ofj rJh. feT[Afenkg ih jo o'I Pkw ƒ uko ti/ :'r ftfPPN dh eEk efonk eod/;B. j'o th eJh f;zx nkg ih d/ Bkb j[zd/ ;B. ;qhwkB pkpk Bo?Df;zx, pkpk joGiB f;zx, pkpk joB/e f;zx, pkpk G[fgzdo f;zx ns/j'o th eJh f;zx eEk ftu p?m iKd/ ;B. XpbkD dh ;zrs th E'VQhpj[s nk iKdh ;h. T[ZE/ p?m e/ nkg ih :'r ftfPPN dh eEk efonkeod/ ;B. XpbkD s'A e'Jh d' e[ whb dh ft~E s/ ofjzd/ phph ;[fw~soe"o ih B/ d~f;nk fe, fto~es ih eEk s'A pknd ;kƒ bVehnK ƒd;^d; fwzN nb~r s'A ;wK d/ e/ Ppd ;[os pko/ ;wMkfJnk eod/;B. nkg ih pj[s ;ys fwikI ;B ns/ eEk d/ ;w/A fe;/ ƒ e[;eDBjhA ;B fdzd/. nkg ih dh fJ; w;s nt;Ek dk fJ~e' fJe ekoD ;hfe t~v/ wjkoki ih d/ nB[;koh j' e/ u~bd/ ns/ GiB ftu fBozsofJekrosk pDkJh o~yd/ ;B.

id'A nkg ih XpbkD fty/ jI{o gks;kj pkpk JhPo f;zx ih dh;/tk ftu ;B sK T[ZE/ fJe nihp fJscke j'fJnk. T[; ;w/A d"okBfJe f;zx i' fe BkG/ dk ofjD tkbk ;h T[; B/ XpbkD nk e/ nzfwqsSeD bJh p/Bsh ehsh. T[;B/ d~f;nk fe w?A sys Pqh jI{o ;kfjp ikfojk jK, w?ƒ j[ew j'fJnk j? fe XpbkD ;kfjp s'A nzfwqs Se e/ ikDkj?”. fto~es ih B/ fejk, GkJh` i/ sµ{ jI{o ;kfjp ik jh fojk j?A sKT[ZE/ d;thA tkb/ fdB nzfwqs SekT[Ad/ B/, sµ{ T[ZE/ nzfwqs Se bthA. goT[; B/ fco nzfwqs SeD bJh p/Bsh ehsh fe dk; ƒ j[ew j'fJnk j?fe XpbkD ;kfjp r[o{ xo s'A nzfwqs Se e/ ikDk j?. fto~es ih B/nkgDh o;Bk s'A fJj puB d~;/ fe n;hA gzi f;zxK B/ ob e/ T[; ƒnzfwqs gkB eokfJnk. T[; s'A pknd ;wK fwbD s/ id'A n;hA doPBeoB bJh jI{o ;kfjp rJ/ sK T[ZE/ ;zrsK B/ d~f;nk fe fijVk f;zxXpbkD s'A nzfwqs Se e/ nkfJnk ;h T[j jI{o ;kfjp nk e/ id'A sys;kfjp s/ eVkj gqPkd dh d/r eotk e/ pkpk fBXkB f;zx ih d/

Page 145: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

123

r[od[nko/ ftu d/r eotkT[D T[gozs T[j fJPBkB eoe/ nkgD/ e/; ezxkeo fojk ;h sK T[ZE/ jh B"thA tkb/ fdB T[; d/ ;[nk; g{o/ j' rJ/.

phph G[fgzdo e"oT[; t/b/ T[ZE// ofjzdh fJe j'o phph G[fgzdo e"o B/ d~f;nk fe

fto~es ih GiB s/ ;/tk pj[s fInkdk eod/ ;B. goPkd/ th nkg ihy[d toskT[Ad/ ;B ns/ eEk^ehosB th eod/ ;B. fJzB/ gq/w ns/ wrBj'e/ ehosB eod/ ;B fe ezXK th p'bD b~r iKdhnK ;B. nkg ihehosB eod/ j'J/ efj th fdzd/ ;B fe GkJh ezXK d/ Bkb Bk b~r'.ehosB eoBk ed/ BjhA ;B S~vd/. pkpk Bo?D f;zx ih T[; t/b/ s'A jhfto~es ih ƒ wjkswk ih efjzd/ ;B feT[Afe fJBQK dk sg^s/i jh pj[sfInkdk ;h. fJBQK ƒ d/y e/ ;zrs th fJBQK n~r/ M[e iKdh ;h. nkgih eEk pj[s efonk eod/ ;B. bzro ftu th eEk jh eoh iKd/ ;B.XpbkD fty/ fto~es ih B/ nkgDk fInkdk ;wK ;/tk, eEk^ehosBns/ nyzv gkm eoe/ jh fpskfJnk. GiB ns/ sg eod/ eod/ nkgih pj[s jh ewI'o j' rJ/ ;B go ;/tk ed/ BjhA ;B S~vd/. bzro ftuj'o phphnK th ;B fit/A gqhsw e"o, ;[fw~so e"o, s/i e"o, ioB?b e"o,gowihs e"o ns/ r[od/t e"o, phph G[fgzdo e"o d/ wksk ih ns/ G?Dih. ;ko/ jh ob e/ bzro ftu ;/tk efonk eod/ ;B. fto~es ih ;hqwkB ih ;B, i' fe bzro dh fizw/Atkoh ;zGkbd/ ;B. fto~es ihphphnK ƒ pj[s gq/w eod/ ;B ns/ pj[s fInkdk ;fseko fdzd/ ;B.T[j ;G ƒ G?D efj e/ p[bkT[Ad/ ;B, go ;ys th pj[s ;B, fe;/ bVehƒ ckbs{ j~;D BjhA ;B fdzd/. bzro pDkT[Ad/ pDkT[Ad/ Bkb^Bkb r[owfsdhnK r~bK th ;wMkJh iKd/. i/ jB/o/ ;t/o/ fe;/ bVeh B/ fes/ ikDkj[zdk sK nkg pVh fizw/tkoh Bkb S~v e/ nkfJnk eod/ iK fe;/ ƒ BkbG/i fdzd/ ;B. go bVehnK ƒ fJe~b/ BjhA ;B ikD fdzd/. phph ih B/d~f;nk fe t~v/ wjkoki ih dh jI{oh ftu n;hA ;ko/ ;e/ G?DK GoktKtKr ofjzd/ ;h. t~v/ wjkoki ih fJe fgsk tKr ;kvk ;kfonK dkfynkb o~yd/, fgnko eod/ ;B. phph ih B/ d~f;nk fe id'A w/o/ftnkj dh r~b u~bh sK w?A ftnkj eotkT[D s'A wBQk eo fd~sk ;h gofto~es ih B/ fJBQK ƒ ;wMk e/ ftnkj eotkT[D bJh wBkfJnk. phph

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 146: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

124 nksw d/P dh T[vkD

ih B/ fejk uzrk c/o w/o/ nkBzd ekoi s[;hA eokfJT[”, sK fto~es ihB/ fejk, “G?D s/o/ nkBzd ekoi s/ BjhA nktKr/ sK fe; d/ nktKr/”.fto~es ih B/ phph ih ƒ fJj f;~fynk th fd~sh fe phph sµ{ seVhojhA, okVk ;kfjp tkb/ ;zsK s'A bJh j'Jh f;~fynk s'A w{zj Bk w'VhA ns/r[o{ rqzE ;kfjp s'A fJbktk fes/ j'o w~Ek Bk N/ehA.

T[j ;wK pj[s jh tXhnk ;h. T[j' fijk ;wK j[D ed/ th BjhAnkT[Dk. n;hA t~v/ wjkoki ih s'A vod/ th pj[s ;h go T[BQK gqsh gq/wth pj[s fInkdk ;h. phph ih B/ fJe tkfenk ;[DkfJnk fe fJe tkohfJBQK B/ t~v/ wjkoki ih e'b p/Bsh eo fd~sh fe wjkoki ih w/oh p/Bshj? fe w?A d[pkok iBw b? e/ fJ~E/ jh nkg ih d/ uoBK ftu nktK. fJj;[D e/ fto~es ih B/ pknd ftu phph ih ƒ ;wMkfJnk fe GkJh fgSb/uzr/ GkrK Bkb wjKg[oPK dk fwjo Gfonk nk;ok fwfbnk j?, i' bkjkb?Dk j? fJ;/ iBw ftu jh b? b?, i/ nrb/ iBw ftu s?ƒ ;[os Bk nkJhsK eh eo/Arh< fco e[M ;wK pknd n?;h y/v tosh fe t~v/ wjkokiih B/ fto~es ih ƒ gziroKJhnK G/i fd~sk. phph ih ;w/s ;koh ;zrsB/ fJ; uhI dk pj[s jh d[~y wzfBnk ns/ p/Bsh ehsh fe wjkoki ihnkg ih B/ fto~es ih ƒ feT[A G/i fd~sk< nkg ih feogk eo' s/ T[BQKƒ tkg; p[bk bT[, sK t~v/ wjkoki ih B/ fejk fe GkJh T[ZE// fi; dkGbk eoBk j? T[j th Io{oh j?, T[j e"D eo/rk<

;[b/wkB dk gq;zr;zs wjkoki ih okVk ;kfjp tkb/ nkg fiE/ ;kfonK fJbkfenK

ftu iKd/ ;B T[ZE/ :{HghH ftu jkgV d/ fJbke/ ftu th dhtkB bkT[DbJh rJ/. jkgV fi; irQk s/ G'ok ;kfjp j? T[; irQk d/ nk;^gk; jhnkg ih dk gq'rqkw ;h. fdB dk ;wK o~fynk ;h. nkg ih e[o;h s/ p?me/ n~m ti/ s'A b? e/ B" ti/ s~e doPB fdzd/ ;B. fJe tko S~ph e[ ;kbdk fJe B"itkB fi; dk Bkw w'jB f;zx ;h T[j wjkoki ih d/ ;kjwD/nk frnk ns/ f;o xz[wkT[D b~r fgnk. T[; d/ tkb w"bthnK dh soQKe~N/ j'J/ ;B. T[; B/ w?b/ e[u?b/ cN/ g[okD/ e~gV/ gkJ/ j'J/ ;B. T[; ftuT[goh jtk nkJh s/ T[j f;o x[zwk^x[zwk e/ y/vD b~r fgnk. f;ox[wkT[Adk j'fJnk T[j T[od{ ftu p'bD b~r fgnk ns/ efjD b~rk

Page 147: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

125

wjkoki ih w/ok Gbk eo'. wjkoki ih B/ fejk, GkJh fJ~dK Gbk BjhAj[zdk. gfjbK sµ{ ;koh r~b d~; fe sµ{ e"D j?A fe~E'A nkfJnk j?A”< T[;B/ p/Bsh ehsh fe w/oh r~b nb~r j' e/ ;[D bt'. pkpk ih B/ fejk n~i;kvk e[o;h dk ;wK ;wkgs j' frnk, e~bQ ƒ r~b eoKr/”. d{;o/ fdBe[M yk; gq/whnK d/ ;kjwD/ T[; ƒ G'ok ;kfjp ftu p[bkfJnk. T[; s'Ag~[fSnk eh r~b j?< T[j fco nkgDh GkPk ftu BjhA pbfe T[od{ ftup'bD b~r fgnk ns/ f;o x[wkT[D b~r fgnk. f;o x[wkT[Ad/ x[wkT[Ad/j'J/ p'fbnk wjkoki ih` w?A ;[b/wkB Bkw dk fJe ekIh jK. j[D w?A gq/si{Bh ftu d[~y G'r fojk jK. n~i s'A jIko ;kb gfjbK fJokB s'Awfjw{d rIBh d/ gfjb/ j~b/ ;w/A T[;d/ Bkb w?A fjzd';skB nkfJnk ;h.T[j fJ; d/P dk XzB d"bs b~[N e/ tkg; w[V frnk. go w?A ;jkoBg[od/ gk; fgzv w[rb y/V/ ftu mfjo frnk. w/ohnK fszB p/rwK s/ fJebVeh ;h. fJj bVek fijd/ ftu j[D w?A gqt/P jK, fJj fJe fjzd{gNtkoh ;h. fJj w/oh bVeh ƒ b[GkfJwkB eo e/ Gik e/ b? frnk ;h.w?A b~Gdk fojk go fJj Bk fwfbnk. w?A G{s ftfdnk dk ikD{z ;K. w?Aeh eodk ;h fe n?t/A fe;/ d/ wro G{s bk d/D/ c/o g?;/ b? e/ e~YD/. fJ;soQK w?A b'eK dk B[e;kB eodk fojk. w?A BwkIK th gVQdk ;h s/ o'I/ tho~ydk ;h. b'ehA w?ƒ uzrk ;wMd/ ;h go w?A ;h fBr[ok ns/ p/ghok.;~so ;kb dh T[wo ftu w/oh w"s j' rJh. T[; fgzv ftu w/oh epopDh j'Jh j?. fi; ƒ p/;wM b'e ni/ s~e g{id/ jB. w"s s'A pkndiwd{sK B/ w?ƒ Xowoki d/ n~r/ wkod/ e[Nd/ j'J/ g/P ehsk. w?A d/fynkXowoki d/ fujo/ s/ pj[s s/I ;h. T[; dk nk;D pVh d{o s~e b~rkj'fJnk ;h. w?A d/y e/ ezpD b~r fgnk. T[;B/ w/o/ r[BkjK t~b s~fenkns/ Bkb/ w?ƒ fJe fBr[ok j'D eoe/ ns/ G{sK gq/sK s'A ezw b?FD ns/ T[BQKd/ ;zpzX o~yD d/ ekoD fJe jIko ;kb gq/s i{Bh ftu ofjD dh ;Ikd/ fd~sh. w?A XkjK wko^wko e/ o'D b~r fgnk ns/ noI ehsh fe w/okGbk fe; soQK j't/rk< sK Xowoki B/ fejk, id'A s/oh ;Ik dk ;wKysw j't/rk T[d'A s?ƒ fe;/ g{oB wjKg[oP dh ;zrs d[nkok gq/s i{Bh s'AS[Nekok fwb/rk. fi; ;w/A fJj puB t~v/ wjkoki ih ;[b/wkB Bkb eooj/ ;B T[; t/b/ puB f;zx okrh e'b p?m/ ;B. XpbkD d/ e[M j'o gq/whns/ nb"joK tkb/ ;qh wkB pkpk ;[yd/t f;zx ih ns/ bSwD f;zx Powk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 148: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

126 nksw d/P dh T[vkD

th e'b jh p?m/ ;B. T[; s'A pknd ;zs wjkoki ih tkg; XpbkD nkrJ/. T[jh bVek fi; ftu fJj gq/s ;[b/wkB gqt/P j'fJnk ;h T[j c/ot~v/ wjkoki ih d/ jI{o nk e/ efjD b~rk wjkoki ih` w/ok Gbk eo'.n~r'A wjkoki ih efjzd/ “s?ƒ e'ek^e'bk tkfbnK d/ xo G/i dJhJ/ “<T[j efjzdk ih w?A c/o wkfJnk d/ u~eo ftu c; iktKrk. w/oh f;~Xhw[esh eo fdT[. wjkoki ih efjD b~r/, “GkJh f;~Xh w[esh fJ; soQKBjhA fwbdh j[zdh, gfjbK wB[~yk iBw b?Dk g?Adk j? c/o r[o{ dh feogkBkb GiB eoe/ w[esh dk okj fwbdk j?. fJj fJzBh ;"yh uhI BjhA”.T[; t/b/ GkJh r[od/t f;zx ih okfJrVQ tkb/ e'b p?m/ ;B i' wjkoki ihd/ ;?eNoh th ;B. T[BQK dh fJe frnkoK ;kb dh bVeh ;h go bVekBjhA ;h. T[BQK dh fJ~Sk ;h fe T[BQK dk bVek j't/. wjkoki ih GkJhr[od/t f;zx t~b d/y e/ efjD b~r/, “feT[A GkJh s/o/ xo G/i dJhJ/ fJ;ƒ”< T[j efjzd/ wjkoki ih i' nkg ih dh y[Ph. sK GkJh r[od/t f;zxd/ xo T[; gq/s ;[b/wkB dh o{j dk T[Xko eoe/ T[; ƒ g[~so d/ o{g ftuG/i fd~sk.

id'A fJj r~bK j' ojhnK ;B sK fto~es ih fJj ;kok tkfenknkgD/ ewo/ ftu p?m/ fyVeh ft~u'A dh d/y oj/ ;B. fJe fdB w"ekfwbfdnK fto~es ih T[; bVe/ ƒ nkgD/ ewo/ ftu b? nkJ/ ns/ fejk,;[b/wkB fijVh r~b n;hA g[~SKr/ T[j ;jh^;jh d~;hA. c/o ;[b/wkB B/NkbDk ukfjnk. T[; B/ nkfynk, fijVhnK tXhnk^tXhnk uhIK ykDtk;s/ gJhnK jB gfjbK T[j w?ƒ y[nkT[. wsbp fe T[; B/ T[; t/b/Nkb fd~sk. fco fe;/ fdB nkg ih B/ ;wK b? e/ g[~fSnk fe s?ƒ t~v/wjkoki ih s/ fezBh PoXk j?, fi; eoe/ s?ƒ wjkoki ih B/ f;~Xk jh(ihtB) iBw d[nkT[D dk puB ehsk j?. ;[b/wkB B/ d~f;nk fe w?AnkgDk T[Xko eotkT[D tk;s/ eJh irQk frnk. eJh w?ƒ ;/tk ftu bkfdzd/. eJh w/o/ bJh nodk; eo fdzd/ fe fJ; dk Gbk j' ikt/.j"bh^j"bh w?A fJe j'o wjKg[oPK e'b gj[zfunk. fJBQK e'b noI ehshfe w?ƒ BIks ukjhdh j?. wjKg[oPK B/ puB ehsk GkJh ;/tk u~bdh j?,;/tk eo. T[BQK fejk, fpibh dh bkJhB fBebdh j?, Bkb b~r e/ fpibhd/ yzp/ rvk. fJj ;/tk u~bdh ojh. T[j wjKg[oP w/o/ Bfws f;zxK s'A;[ywBh ;kfjp d/ gkm th eotkT[Ad/ oj/. fi; fdB bkJhB ukb{ j' rJh

Page 149: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

127

sK T[; fdB wjKg[oPK B/ gzi f;zxK ƒ fsnko eoe/ d/r fsnkoeotkJh s/ nodk; ehsh. nodk; ;h fe j/ wjkoki` fJ; ƒ fBiksd/D tkbk fwb ikt/. fJ; d/ Bkb jh wjKg[oPK B/ fejk, “;[b/wkBk`n;hA s/oh fJzBh jh w~dd eo ;ed/ jK.” fJj puB eodk j'fJnk T[jp'fbnk feT[Afe w/o/ b/y t~v/ wjkoki ih Bkb i[V/ j'J/ ;B feT[AfeXowoki B/ fejk ;h id'A sµ{ T[; wjKg[oP d/ ;kjwD/ ikt/Ark fi; okjhAs?ƒ w[esh fwbDh j? sK s/o/ ihtB dk ;kok fpqsKs s/o/ ;kjwD/ nkikt/rk. fJj ;~u ;kfps j'fJnk, id w?A t~v/ wjkoki ih d/ ;kjwD/nkfJnk sK w/o/ ihtB dk ;kok fposKs w/o/ ;kjwD/ nk frnk. sds'A jh w/oh PoXk fNe rJh fe fJ~E'A jh w/ok T[Xko j'J/rk. c/o nkgih (fto~es ih) B/ g~[fSnk, ;[b/wkB` id'A r[o{ BkBe d/t ih wjkokinkJ/ ;B irs d/ T[Xko tk;s/ sK T[d'A sµ{ fe~E/ ;h< sµ{ nkgDk T[XkofeT[A BjhA eotkfJnk< ;[b/wkB efjD b~frnk, r[o{ BkBe d/t ihu"j~so ikw/A nkT[Dr/ ;zs pDe/. ni/ gzikj^;~m j~b/ j'o pkeh jB.T[; B/ fJj th d~f;nk fe id'A r[o{ BkBe d/t ih w~e/ rJ/ ;B sK T[d'An;hA T[ZE/ fg~gbK d/ E~b/ Pfjo s'A pkjo p?m/ ;h. w~e/ ftu id'A o"bk g?frnk pJh, BkBe sgk nk frnk, BkBe sgk nk frnk. id'A fJjnktI ;kv/ ezBK ftu gJh sK ;kƒ fJsBk d[~y j'fJnk fit/A jIko wDKn~r ;kv/ f;oK s/ g? rJh j't/. n;hA T[ZE'A G~i fBeb/. Gkt/A n;hA jw/Pk;Vd/ pbd/ ofjzd/ jK, feT[Afe gq/s i{Bh sK d' s~sK tkbh jh j[zdh j?, n~rns/ jtk. j~vhnK, e'b/ ns/ rzdrh ykD ƒ fwbdh j?. ;tk wD dh G~[yj[zdh j? s/ ;{Jh d/ B~e/ fizBk w{zj j[zdk j?. gq/s ;dhth GNedk fcodkofjzdk j?. Bkb/ w/o/ b/y fJBQK ;zs wjkoki ih okV/ tkfbnK Bkb X[o'Ajh i[V/ j'J/ ;B. fJBQK okjhA jh w?ƒ fBiks fwbDh j?. j[D w/o/ s/ r[o{BkBe dh feogk j' rJh. r[opkDh eEk th uzrh b~rdh j?. T[ZXo fJBQKdh feogk Bkb wK d/ g/N ftu th w/ok ;oho fsnko j'Jh iKdk j?. fJ;i{B s'A ;dk tk;s/ S[Nekok b? btKrk. wkB; i{B ftu nk e/ ;/tk eoe/nkgDk ihtB ;cbk eo btKrk. fJj ;zs wjkoki ih d/ puBK Bkbgzi nr~;s T[ZBh ;" nmkjm w[skpe fJ~eh ;ktD okJ/rVQ r[od/t f;zxd/ xo iBw btKrk. T[ZXo ;zs wjkoki ih d/ i'V w/b/ s/ ;zrsKfJe~mhnK j'Jhnk j'JhnK ;B. ;zs wjkoki ih ƒ fXnkB nkfJnk fe

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 150: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

128 nksw d/P dh T[vkD

okJ/rVQ d/ xo tkbh B/ p~u/ ƒ iBw d/Dk j?. ;[b/wkB ƒ p[bkfJnk s/fejk, “s/ok ;wK j' frnk, ik e/ iBw b?, nkgD/ ;oho ftu gqt/Peo”. ;[b/wkB efjD b~frnk, wjkoki ih nkg ih dk iBw fdjkVk;zrsK wBK ojhnK B/, w?A G'r g?D s/ iktKrk. wjkoki efjzd/, “T[J/`w?A izwdk wodk jK”< ;[b/wkB j~E i'V e/ yVQ frnk. efjD b~frnk,wjkoki ih` nkg sK izwd/ wod/ BjhA go ;kvk sK T[Xko j[zdk j?.fJT[A efje/ pkjo nk frnk. pkjo ;zrsK yVhnK ;h. e'Jh T[jƒ e[Mg~[S/, e'Jh e[M g~[S/. ;[b/wkB B/ nkfynk, w?A iBw b?Dk j? ik e/, w/ok(r) n~yo fBeb{rk. w/ok Bkw r[opyPhP f;zx o~fyT[. T[; B/ okJ/rVQGkJh r[od/t f;zx d/ xo iBw fbnk ns/ fco T[BQK B/ g{oBwkPh tkb/fdB nkyzv gkm eokfJnk. T[E/ fJj j[ewBkwk nkfJnkl

;{jh wjbk 5]r[o[ gow/;o[ eoD?jko[];rb f;q;fN eT[ d/ nkXko[]1]r[o e/ uoD ewb wB fXnkfJ]d{y[ dod[ fJ;[ sB s/ ikfJ]1]ojkT[]Gtifb v{ps ;fsr[o[ ekY?]iBw iBw ek N{Nk rkY?]2]r[o eh ;/tk eoj[ fdB[ okfs];{y ;ji wfB nkt? ;Kfs]3];fsr[o eh o/D[ tvGkrh gkt?]BkBe r[o eT[ ;d pfb ikt?]4]16]22]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 741)

XpbkB ;kfjp ft~u ;zs wjkoki oDihs f;zxfto~es ih dk d{i/ ehosBhJ/ f;zxK Bkb Neokn

XpbkB ;kfjp ft~u ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih d/ Bkb–Bkb d{i/ ehosB eoB tkb/ ;/te th fojk eod/ ;h. sK fJ~e tko dhr~b j? d{i/ ehosB eoB tkb/ ;/te ;zs wjkoki ih Bkb p'b/ fe‘fto~esk s/oh ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ T[Zs/ PoXk sK pj[s j? go

Page 151: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

129

fizBh sµ{ PoXk fdykT[Adk j?, T[;d/ pdb/ ft~u i/eo s?ƒ T[;dk cb Bkfwb/ sK fco eh j'J/rk. sK ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ puB ehskfe s[jkv/ b'eK dh fJj ;'u j' ;edh j? go w/oh ;'u fJj' fijh BjhAj? n~r/ ehosB eoB tkb/ ;/te p'b/ fe id edh sµ{ ehosB eodk j?A,sK th fJj p'b fdzdk j? fe ;zs wjkoki JhPo f;zx ih nkg gow/Pto;to{g jB fJBQh PoXk sµ{ fdyk fojk j?, n~r/ s?ƒ T[;d/ w[ekpb/ t;s{Bk fwbh sK fco.

n~r/ ;zs wjkoki ih B/ fco puB ehsk fe w?ƒ sK ;G e[~M fwbu[~ek j? ns/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe fJ~e ;/m i' fe PkdhP[dk;h, T[;dh d' gsBhnK ;h, T[BQK d'BK ft~u'A fJ~e gsBh d/ sK p~u/ B/ iBwb? fbnk go d{ih gsBh ƒ p~u/ dh gqkgsh BjhA j'Jh.

sK id'A gfjbh gsBh nkgD/ p~u/ ƒ BjkfJnk eo/ iK T[;ƒ d[~XfgbkfJnk eo/ iK T[;ƒ b'ohnK ;[DkfJnk eo/, sK d{ih gsBh fi;d/p~uk BjhA ;h, p'bdh fe jokw ƒ Bjk ojh j?, jokw ƒ d[~X fgbk ojhj?, jokw ƒ b'ohnK ;[Dk ojh j?. sK gfjbh gsBh p'bdh fe G?D s[;hAfJ; soQK r[~;k Bk eo', s[;hA nkgD/ g/N dh iKu eotkU. j' ;edk j?fe g/N ft~u e'Jh go/PkBh j't/. w?ƒ i' p~uk fwfbnk j?, T[j T[;h ;/ms'A fwfbnk j?, fJj p~uk fe;h j'o dk BjhA j?, sK ;zs wjkoki ih B/id fJ; soKQ dk puB ehsk fe ;/te' s[jkv/ nzdo wB dh w?b uVQh j'Jhj?, fJ; bJh s[jkvh ;wM ft~u BjhA nkT[Adk, s[jkv/ iA' wjKg[oy jB,T[j sK nkg jh gow/Pto ;to{g jB ns/ T[BQK torK e'Jh th BjhA j?.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 152: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

130 nksw d/P dh T[vkD

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dkXpbkD S~v e/ ikDk

fJe fdB dh r~b j?, oks d/ frnkoK ti/ dk ;wK ;h wk;No ihB/ fto~es ih d/ ewo/ dk dotkIk yVekfJnk. wk;No ih B/ nk e/fejk, fto~es ih` pVh feogk j? nkg s/ wjkoki ih dh, wjkoki ihB/ n?;/ r{VQ/ puB ;kƒ edh th BjhA ;[DkJ/. w?A sK n~i gfjbh tko ;[D/jB. nkg ih B/ j~E i'V e/ nkfynk, T[ZXo'A sK pj[s feogk j? wk;Noih` go nkg feogk o~fyT[. p; T[; s'A pknd c/o e[M ;w/A dh ukbn?;h j'Jh fe XpbkD v/o/ ftu nkg ih ƒ eJh e;t~NhnK b~rhnK.t~v/ wjkoki ih dh feogk fJe gk;/ ;h ns/ eJhnK dh Jhoyk d{i/gk;/. nkg ih gqsh Jhoyk fJzBh tX rJh fe fJe fdB nkg ih ƒXpbkB S~v e/ jh ikDk g? frnk. T[; t/b/ nkg ih nkgD/ wB ftu jh;zs wjkoki ih s'A nkfrnk b? e/ XpbkD ;EkB s'A s[o gJ/ go s[oBs'A gfjbK nkg ih B/ XpbkD fty/ nkgD/ ewo/ ftu i' t~v/ wjkoki ihdk ;o{g b~frnk j'fJnk ;h T[; n~r/ yVQ/ j' e/ nkgD/ wB ftu jhnodk; ehsh fe, wjkoki ih` w/o/ s/ fJe feogk j'o efoT[ fenkgD/ nyhoh ;w/A dh ;/tk w?ƒ Io{o d/Dk ih. T[ZE'A pkgb/ sg ;EkBs/ nk rJ/. d'^uko fdBK pknd pkpk Bo?D f;zx ih th ;zd"V t~b dhj' e/ pkgb/ fgzv nk rJ/ feT[Afe P[o{ s'A jh fJBQK d'BK ftu pj[s fgnko;h d't/A fJe~m/ jh ofjzd/ ns/ XpbkD ;kfjp e~bo d/ fN~fpnK ftufJe~m/ p?m e/ GiB f;woB th efonk eod/ ;B.

pkpk ih Bo?D f;zx ih ;zrs s'A g[~S e/ GkJh bkb f;zx d/ xo gj[zurJ/. GkJh iro{g f;zx ns/ phph gowihs e"o GkJh bkb f;zx ƒ y/s’u'A xo p[bk e/ fbnkJ/. T[BQK GkJh bkb f;zx ƒ d~f;nk fe okVk ;kfjps'A fJe pI[or nkJ/ jB. pkpk Bo?D f;zx ih ƒ ib gkDh ns/ gqPkdk

Page 153: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

131

SekfJnk frnk. pkpk ih B/ g[~fSnk, “GkJh wjkswk ih (fto~esih) fe~E/ jB”< feT[Afe ;qh wkB pkpk Bo?D f;zx ih nkg ih ƒwjkswk efj e/ p[bkT[Ad/ ;B. GkJh bkb f;zx ih nkg nk e/ pkpk Bo?Df;zx ih ƒ fto~es ih gk; fi~E/ T[BQK d/ ofjD bJh irQk pDkJh ;h T[ZE/S~v e/ rJ/. pkpk Bo?D f;zx ih ns/ fto~es ih nkg; ftu pj[s gq/wBkb rb/ fwb/, fwb e/ d'jK dhnK n~yK Bw j'JhnK. fwb e/ t~v/wjkoki ih dhnK r~bK ehshnK. fto~es ih B/ ;zrs ƒ fejk, GkJhpkpk ih tk;s/ fJe S~goh j'o pDk fdT[. ;zrs B/ pkpk Bo?D f;zx ihbJh th S~goh fsnko ehsh ns/ T[BQK bJh th GiB eoB tk;s/ d{ikG'ok fsnko ehsk. T[; t/b/ fJj G'ok th e~uk jh ;h.

T[; ;EkB s/ pj[s ;koh ;zrs ;/tk eoB iKdh. fgzv gziroKJhnKd/ th pj[s ;ko/ gq/wh ;/tk eoB nkT[Ad/. T[BQK ;kfonK B/ nkgDh^nkgDh;/tk tzv bJh ns/ tko'^tkoh nkgDh ;/tk PoXk Bkb eod/ oj/. GkJhr~ik f;zx, GkJh puB f;zx nkfd wjKg[oPK d/ gqPkd/ dh ;/tk eod/;B. fgzv d/ eJh xoK ft~u'A fit/A, GkJh nwo f;zx, GkJh ekek f;zx,GkJh dbhg f;zx, GkJh bkb f;zx, GkJh eoB?b f;zx d/ gfotkoK t~b'Abzro gkDh dh ;/tk j[zdh ;h. T[ZXo id'A t~v/ wjkoki ih fd~bh dhtkBbk e/ XpbkD tkg; nkJ/ sK id t~v/ wjkoki ih B/ g[~fSnk fe,“fto~es j[D fe~E/ j? sK f;zxK B/ d~f;nk fe e/tb efSjok s/ goBk b?e/ fJ~E'A ub/ rJ/ jB. j'o e'Jh uhI fJ~E'A Bkb b? e/ BjhA rJ/. id'A fejI{o t~v/ wjkoki ih B/ nkg nkgD/ p;so fto~es ih ƒ fd~s/ j'J/ ;Bns/ uoBK d/ i'V/ th pj[s ;'jD/^;'jD/ fd~s/ j'J/ ;B. go n;EkB s'Ae'Jh th uhI Bkb b? e/ BjhA rJ/. dotkIk th y[~bQk jh S~v e/ ub/ rJ/.fJj r~bK id'A t~v/ wjkoki ih B/ ;[DhnK sK e[M BkokI th j'J/, gofto~es ih dk fsnkr d/y e/ T[BQK ƒ y[Ph th j'Jh. feT[Afe f;~y dhnzdobh nt;Ek pko/ T[; d/ r[o{ ƒ jh gsk j[zdk j?. f;~y ƒ BjhA, r[o{ƒ f;~y dh jT[w?A w?b bkj[D tk;s/ nB/eK jh :sB eoB/ g?Ad/ jB. fi;soQK ;{yPw ns/ ;E{b ;oho pko/ nkw nkdwh BjhA ikDd/. fJ; pko/e/tb wjKg[oP jh ikDd/ jB. fi; soQK pzio IwhB ƒ nkpkd eoBk;"yk BjhA j[zdk. fi; ftu nB/eK jh ;~g mz{j/ nkfd eJh ikBtoK s'Afe;kB ƒ pukn th eoBk g?Adk j?. fi; soKQ izrb ƒ nkpkd eoB bJh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 154: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

132 nksw d/P dh T[vkD

eJh fe;w d/ n"IkoK dh Io{os j[zdh j?. id T[ZE/ ;ckJh j' iKdh j?sK T[ZE/ e'Jh th fe;/ woih dh c;b g?dk ehsh iKdh j?. T[; c;bdh ewkJh d/ Bkb T[jh fe;kB ;[yh ofjD brdk j?. fJ;/ soQK ftekoKo{gh w?b wB ƒ b~rh j'Jh j?, fi; eoe/ gqG{ fwbkg BjhA j' gkT[Adk.iBw^iBwKsoK s'A fJB;kB pj[s :sB eodk j?.

go nkg ih t~v/ wjkoki ih d/ fi~E/ th dhtkB b~rd/ j[zd/ nkg ihT[ZE/ Io{o ikfJnk eod/ ;B. fJe tkoh ;zs wjkoki ih d/ dhtkBy[od ns/ uhwk fgzv d/ ftueko d?VK s/ b~r/ j'J/ ;B. T[; irQk ;~sdhtkBK dh pyfPP ;zrs ƒ j'Jh ;h. nkg ih (fto~es ih) B/ ;~sKdhtkBK ftu jkIohnK GohnK. fi; fdB ;~stK dhtkB ;fink sK ;zswjkoki ih B/ b?bk wiƒ dh ejkDh ;[DkJh. fto~es ih th ;kjwD/ p?m/dhtkB ;[D oj/ ;B. ;zs wjkoki ih B/ tkik o'e e/ nkfynk, “d~[XghD/ e~u/ wiƒ Bk j'D sK”, ;zs wjkoki ih B/ puB ;[DkJ/ fe, fe;/B/ ik e/ b?bk ƒ nkfynk b?bk` s/ok wiƒ sK e[~pk j'fJnk fgnk j? sµ{fJ~E/ w"iK eodh j?A. b?bk B/ d[~X tkb/ ƒ efj fd~sk fe w/o/ wiƒ ƒ d[~Xd/ fdnk eo. M{m/ wiƒnK ƒ fJ; pko/ gsk b~r frnk. T[j m{m/ b? e/o'I T[ZE/ d~[X ghD bJh ikD b~r gJ/. d[~X tkb/ B/ g~[fSnk, s[;hA e"Dj'< M{m/ wiƒ efjD b~r/ n;hA wiƒ jK. wiƒnK dh bkJhB b~rikfJnk eo/. o'I jh d[~X ghD nk ikfJnk eoB. id'A wjhBk g{okj'fJnk sK d[~X tkb/ B/ fj;kp b?bk d/ n~r/ o~fynk fe, b?bk` s/o/ wiƒfJzB/ dk d[~X gh rJ/. b?bk efjD b~rh, w/ok wiƒ fJzBk d[~X gh jh BjhA;edk. i/ goy eoBh j? sK nkj b? GKvk s/ nkj b? S[oh. fijVknkfJnk eo/rk T[;ƒ nkyhA b?bk phwko j?, T[;ƒ y{B dh b'V j?, d[~XghD s'A gfjbK nkgD/ fdb dk y{B e~Ye/ fdT[. id'A d[~X tkb/ B/ d[~X ghD/wiƒnK ƒ nkfynk fe b?bk phwko j?, T[; ƒ y{B dh b'V j?. vkeNo,jehw e'b p?m/ B/ ns/ T[; ƒ y{B uVQkT[D bJh y{B dh wzr eo oj/ B/.fJ; eoe/ gfjbK y{B fdT[ fco d~[X fwb/rk sK T[j ;ko/ fJT[A efje/fe, n;hA j[D/ vkeNo e'b iKd/ jK, b?bk ƒ dtkJh fdtKd/ jK, nkgD/m{m/ d[~X tkb/ e'b jh S~v e/ G~i rJ/, T[BQK d/ m{m/ d'^d' nkB/ ƒ fte/.c/o d[~X tkbk b?bk e'b nkfJnk s/ efjD b~rk, b?bk` T[j sK ;ko/ jhG~i rJ/. b?bk efjD b~rh, j[D sµ{ n;bh wiƒ dh goy eo b? T[j sK

Page 155: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

133

fJ~E/ fes/ MkVK ftu p?mk j't/rk. d[~X tkbk n;bh wiƒ e'b frnk s/efjD b~rk, wiƒ` s/oh b?bk phwko j?, T[; ƒ y{B ukjhdk j?. wiƒB/ M~N jh S[oh bJh s/ nkgD/ fdb s/ wkoh. y{B sK eh fBebDk ;h,T[; S[oh ƒ fijVk y{B b~frnk ;h T[; t~b fJPkok eoe/ T[j efjDb~frnk, b? nkj jh X' e/ fgnk d/ T[j mhe j' ikt/rh. fJj ;kyh t~v/wjkoki ih B/ nkyoh dhtkB ftu ;[DkJh ;h. nkg ih ƒ th gsk b~rfrnk fe j[D w/ok th nkgq/PB j'D dk ;wK nk frnk j?. e;t~Nh b~rDdk ;wK nk frnk. i?;k fe r[o{ okwdk; ih nk;k okr ftu c[owkT[Ad/jB L

> ;fsr[o gq;kfd]nk;k wjbk 4 Szs xo[ 4]

jfo nzfwqs fGzB/ b'fJDk wB[ gq/fw oszBk okw oki/]wB[ okfw e;tNh bkfJnk ezuB[ ;'ftzBk]r[ow[fy ozfr ub{fbnk w/ok wB[ sB' fGzBk]iB[ BkBe[ w[;fe Me'fbnk ;G[ iBw[ XB[ XzBk]1]jfo gq/w pkDh wB[ wkfonk nDhnkb/ nDhnk okw oki/]fi;[ bkrh gho fgozw eh ;' ikD? iohnk]ihtB w[efs ;' nkyhn? wfo iht? wohnk]iB BkBe ;fsr[o[ w/fb jfo ir[ d[so[ sohnk]2]jw w{oy w[rX ;oDkrsh fwb[ r'ftzd ozrk okw oki/]r[fo g{o? jfo gkfJnk jfo Grfs fJe wzrk]w/ok wB[ sB[ ;pfd ftrkf;nk ifg nBs sozrk]fwfb ;zs iBk jfo gkfJnk BkBe ;s;zrk]3]dhB dfJnkb ;[fD p/Bsh jfo gqG jfo okfJnk okw oki/]jT[ wkrT[ ;ofD jfo Bkw eh jfo jfo w[fy gkfJnk]Grfs tSb[ jfo fpod[ j? jfo bki oykfJnk]iB BkBe[ ;oDkrsh jfo Bkfw sokfJnk]4.8]15

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 448, 449)

fit/A ;[fBnko nkgD/ rfjfDnK ƒ pkoK tzBhA dk Gkt, g{ok uwedkopBkT[D tk;s/ ;[jkr/ dh e;t~Nh bkT[Adk j?. T[;/ soQK r[o{ nkgD/ f;~y

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 156: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

134 nksw d/P dh T[vkD

ƒ pkoK tzBh dk pBkT[D tk;s/ e;t~Nh bkT[Adk j?. fi; soQK r[opkDhd[nkok c[owkB ehsk frnk j?l

;b'e[]epho e;T[Nh okw eh M{mk fNe? B e'fJ]okw e;T[Nh ;' ;j? i' woihtk j'fJ]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 948 ns/ 1366)

fi; soQK ekbi ftu p~u/ gVQd/ jB. nrbh iwks b?D s'A gfjbKfJwfsjkB d/D/ g?Ad/ jB, T[;/ soQK jo uhI ftu ;cb j'D tk;s/ e[MBk e[M eo e/ fdykT[Dk g?Adk j?. fJBQK dhtkBK s'A e[M ;w/A pknd ;zswjkoki ih d/ dhtkB efbnkB dh Bfjo s/ ;B. fJBQK dhtkBK s'AgfjbK nkg ih (fto~es ih) d/ nzdo fpoj'A fJT[A GVeh fe ;zswjkoki ih d/ dhtkB ;kjwD/ p?m e/ ;[DB/ jB. wB d/ ftu fpjpbsktXdh ojh, Bkb jh nkg ih s/ ;zs wjkoki ih dh BkokIrh dk thrfjok n;o fgnk j'fJnk ;h. fJ; eoe/ e[M th uzrk BjhA ;hb~rdk. fi; soQK wSbh gkDh s'A fpBK sVcdh j?, gghjk ;tksh pz{dƒ so;dk j?, fwqr Bkd d/ Bkb p/fXnk iKdk j?, Gzto/ dh gqhsh c[b Bkbns/ fJ;/ soQK Bkw igD tkb/ Bkwh g[oPK dh gqhsh Bkw Bkb j[zdh j?;kX ;zrs Bkb j[zdh j?. T[j fJ; sVc ƒ fwNkT[D tk;s/ fJeKs ftup?m/ ofjzd/ jB. T[;/ soQK ft:'r dhnK fJj fBPkBhnK nkg ih d/ fujo/s/ th nk rJhnK. fi; soQK gzuw gksPkj wjkoki r[o{ okwdk;wjkoki ih d/ ft:'r d/ ftu bkj"o p?m/ sVc oj/ ;B. r[o{ ih B/ T[;sVc ƒ r[opkDh ftu fJT[A doi ehsk j?l

wkM wjbk 5 uT[gd/ xo[ 1]w/ok wB[ b'u? r[o do;B skJh]fpbg eo/ ukfsqe eh fBnkJh]fsqyk B T[so? ;Kfs B nkt? fpB[ do;B ;zs fgnko/ ihT[]1]jT[ x'bh ihT[ x'fb x[wkJh r[o do;B ;zs fgnko/ihT[]1]ojkT[]s/ok w[y[ ;[jktk ihT[ ;ji X[fB pkDh]fuo j'nk d/y/ ;kfozrgkDh]

Page 157: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

135

XzB[ ;[ d/;[ ijk s{z tf;nkw/o/ ;iD whs w[oko/ ihT[]jU[ x'bh jT[ x'fb x[wkJh r[o ;iDwhs w[oko/ ihT[..2..ojkT[..fJe xVh Bk fwbs/ sk efbi[r[ j'sk]j[fD efd fwbhn? fgqn s[X[ Grtzsk]w'fj o?fD B ftjkt? Bhd B nkt? fpB[ d/y/ r[o dopko/ ihT[]3]jT[ x'bh ihT[ x'fb x[wkJh fs;[ ;u/ r[o dopko/ihT[]1]ojkT[]Gkr[ j'nk r[fo ;zs[ fwbkfJnk]gqG[ nfpBk;h xo wfj gkfJnk];/t eoh gb[ u;k Bk ftS[Vk iB BkBe dk; s[wko/ ihT[]4]jT[ x'bh ihT[ x'fb x[wkJh iB BkBe dk; s[wko/ ihT[]ojkT[]1]8]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 96, 97)

fJ;h soQK jh u"E/ gksPkj B/ r[o{ ;kfjp d/ ;keko o{g s'A nkgD/nzdo sVc g?dk ehsh. go fJj th Grsh dk g?Avk j? i/ ;keko o{gGrsh fe;/ irQk s/ e'Jh nVuB gkT[Adh j? sK T[j ifrnk;{ d/ nkgD/eowK eoe/ j'fJnk eodh j?. fJj th r[o{ ƒ jh gsk j[zdk j? fe fJ;dk o;sk fet/A ;kc j't/. wb, ftyP/g s/ ntoB fJj fszB fpwkohnKjB fijBK ƒ ;woE r[o{ jh ikDdk j?. fizBk fuo nzsjeoB ftu P[~XhBjhA j[zdh T[ZBh d/o s~e r[o{ dk ;o{g fJ;d/ fjod/ ftu BjhA nkfJnkeodk. fi;dh pkps r[o{ gzit/A gksPkj ih dk puB j?l

wbko wjbk L 5r[o e/ uoB fjod? t;kJ/]efo feogk gqfG nkfg fwbkJ/]ngB/ ;/te eT[ bJ/ gqG[ bkfJ]sk eh ehwfs ejh B ikfJ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1270)

id'A wB P[~X j' frnk. gkm fJe o; u~b/ sK f;~y d{;ok fXnkBr[o{ dk eo/. sh;ok GktBk pDk e/ o~y/ fe fi;d/ n~r/ w?A gkm^g{ik

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 158: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

136 nksw d/P dh T[vkD

eodk jK T[j ;koh f;qPNh dk eosk^Xosk j?. gow/Po ;o{g dh fJjGktBk jo tes pDh oj/. fJ; nfGnk; d/ Bkb f;~y dh u/sBk T[;fjod/ ftu nzdo nk iKdh j?. i/ Bk nkt/ sK T[; dh e'Jh nkgDhfpwkoh j[zdh j? fi; ƒ r[o{ jh ikDdk j?. fizBk fuo wB d/ ftu ;{yws'A ;{yw ngD~s j? T[sBk NkfJw ;keko s'A fBokeko tb fposh BjhAgj[zu/rh. fi; soQK ;E{b ;oho ;{yw ;oho s'A fpBK BjhA u~bdk, T[;/soQK ;{yw ;oho ekoB ;oho s'A fpBK BjhA u~bdk. T[;/ soQK ekoB;oho nkswk s'A fpBK BjhA u~bdk ns/ nkswk gowkswk s'A fpBK BjhAu~bdh. fJ;/ soQK i' ifrnk;{ fBokeko gowkswk d/ ;keko o{g ftudoPB eoB/ ukj[zdk j? T[; ƒ ;or[D T[gk;Bk eoe/ fBor[D fBokekoftu ikDk g?Adk j?. fit/A ;E{b ;oho gziK s~sK dh pDktN j? Gkt/A T[jgowkswk dh jh nzP (eoe/ u~bdk) j?. fijVh gowkswk dh Peshj? T[; ƒ e'Jh ftobk jh T[Zdwh ifrnk;{ ikDdk j?, BjhA sK ;G fJ;fi;w ƒ jh fgnko eoh iKd/ jB. fi;w s'A sK ezw b?Dk j?. r[o{ xod/ ftu, r[o{ BkBe d/ xo ftu d;/ gksPkjhnK ;keko o{g wzB/ iKd/jB. fJ;h soQK ;keko o{g dk fXnkB Xoe/ fBokeko ftu gj[zfunkiKdk j?.

nkg ih dk fXnkB jw/Pk ;zs wjkoki ih d/ ;o{g ftu fojkeodk ;h. nkg ih B/ wB ftu fdqVQsk eo bJh fe Gkt/A w?ƒ ;/tkdkoB/V/ Bk b~rD d/D go fco th w?A t~v/ ;zs wjkoki ih ƒ vzv"s eoBh jheoBh j?. wjkoki ih d/ dhtkB th ;kjwD/ p?m e/ ;[DB/ jB. id'AdhtkB P[o{ j'J/, gziroKJhnK, pkgbk, wkDeh, ;zd"V ns/ y[od dhnK;zrsK j[zw^j[zwk e/ gj[zuhnK. nkg ih (fto~es) d/ Bkb pkgb/ ns/gziroKJhnK dh ;zrs th ;h. dhtkB s'A gfjbK nkg ih ni/ pkjo jhyVQ/ ;B. nkg ih B/ t~v/ wjkoki ih ƒ vzv"s eoBh ukjh. (t~v/wjkoki d{o ;B fJ; eoe/) d{o'A jh nkg B/ o;s/ ftu bzwk g? e/ vzv"seo fd~sh. fJe f;~y B/ nk e/ f;o ftu m/vk wkfonk, go nkg B/ fcoth P[eokBk jh ehsk fe P[eo j? w?A nkgD/ r[o{ n~r/ ;h; M[ekfJnk j?.w/ok r[o{ ;wo~E j?, ;op PeshwkB j?, w/oh nk;k g{oh j' rJh nkg ihd/ doPB eoe/. ;zs wjkoki ih nk e/ dhtkB ftu ;i rJ/. fto~esih th ;kjwD/ dhtkB ftu ik p?m/. fJsB/ ƒ fe;/ f;zx B/ nk e/ fejk

Page 159: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

137

fe, sµ{ dhtkB ft~u'A pkjo ub/ ik fJj t~v/ wjkoki ih dk j[ew j?.nkg ih B/ fejk, e'Jh r~b BjhA nkg ih ƒ sK wjkoki ih dk j[ewj?, nkg ih T[jh eo' i' nkg ih ƒ j[ew j?. i/ s[;hA j[ew g{ok BjhAwzB'r/ sK s[;hA d'Ph pD'r/. jkb/ fJsBh r~b j' jh ojh ;h fe fes'A fJeG/vK peohnK ukoB tkbk nkiVh e'b nk frnk. T[; B/ T[; f;zx ƒfejk, i' fto~es ih d/ e'b fJ~em/ j'e/ nkJ/ ;h T[BQK ƒ fejk fe fJjT[jh j? i' T[Zs/ p?mk ehosB eo fojk j?. fto~es ih dh soc fJPkokeod/ j'J/ p'fbnk. ;' fit/A wjkoki ih B/ j[ew fd~sk T[;/ soQK T[BQKf;zxK B/ fto~es ih Bkb ehsk. fi; soQK GkJh irs/ Bkb j'fJnk ;h.

GkJh irsk r[o{ r'fpzd f;zx ih dk f;~y ;h. id'A ;zrs dk ekcbkw[bskB s'A nkBzdg[o ;kfjp ƒ nkfJnk sK ;zrs efjD b~rh, GkJhirsk ih ;kv/ Bkb u~b'. GkJh irsk u[~g eo frnk. ;zrs B/ nkfynk,GkJh irs/ u[~g feT[A eo rJ/< T[; B/ fejk, w/ok gqD j? w?A nkgD/ r[o{dh Broh ftu B~ud/ jh ikDk j?. ;zrsK Bkb i[V e/ nkBzdg[o ;kfjpiKdk j'fJnk T[j B~uD b~r fgnk. fi; ;w/A r[o{ ebrhXo d/ dotkI/;kjwD/ nk frnk sK d{o'A fXnkB wko e/ d/fynk fe dPw/P fgsk ihfiBQK dk f;~X ;o{g ;tkfonk j'fJnk. fiBQK dk u"Vk w;se T[go B{od/ uweko/ s/ B?DK ftu'A nzfwqs v[~b foj?. fujo/ s/ w[;eqkjN j?. T[Arbs/ pki ;ikfJnk j'fJn?. fg~S/ shoK tkbk G~Ek, w'Y/ T[Zs/ ewkBbNedh j?. fszB c[~N dh Gr"sh ewoe~;/ ftu gJh j'Jh j?, u"Vh Skshftu dodK dk Gfonk j'fJnk fdb j?. id'A r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ GkJhirs/ ƒ doPB fd~s/ sK GkJh irsk r[o{ ;kfjp dk n?;k ;o{g d/y e/rd^rd j' frnk. wB dh nktkI fit/A efjzdh j't/l

w'jfB w'fj bhnk wB[ w'ok pv? Gkr fbt bkrh];ku[ phukfo febfty d[y ekN/ wB[ fBowb[ nBokrh]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1233)

;ji/^;ji/ ;zrsK n~r/ j' e/ r[o{ ih ƒ w~Ek N/edhnK jB. GkJhirs/ dh tkoh th nkJh. fJfsjk; ftu nkT[Adk j? fe w~Ek N/e e/ GkJhirsk pVh c[osh Bkb, pVh j[fPnkoh Bkb yVQk j' e/ jI{o gksPkj d/sys T[Zs/ ik ufVQnk. fJe S'Nh fijh Ng{;h wko e/, r[o{ ih dh r'd

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 160: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

138 nksw d/P dh T[vkD

ftu pfj frnk. nkgDhnK d't/A pkjtK r[o{ ;kfjp d/ rb/ ftu gk e/r[o{ ih d/ rb Bkb b~r frnk. c/o nkgDh GkPk d/ ftu efjD b~rk,“T[j w?Av/ wkjh”` fi;dk noE j?, T[j w/o/ fgnkfonk. fJj p/se~b[ch dh r[csr{ j?. fi; t/b/ w[bskBhJ/ mfmnko f;~y B/ fe;/nbp/bh d[Bhnk ftu ik nkfynk, T[j w?Av/ wkjh s/ rohp fBtkI dhnKpkjtK ;tk^;tk ri bzphnK j' rJhnK. r[o{ r'fpzd f;zx ih x[~N e/nkgD/ eb/i/ Bkb bk e/ efjD b~r/, “nk w?Av/ wkjh”. GkJh irsk r[o{ih ƒ efjzdk w?Av/ wkjh s/ r[o{ ih GkJh irs/ ƒ efjzd/ w?Avk wkjh. fJ~E/gowkD j? fe, i/ f;~y r[o{ dk pD ikt/ sK r[o{ f;~y Bkb fezBk fgnkoeodk j?. fi; t/b/ f;~y B/ nkfynk T[j w?Av/ wkjh sK ;fsr[o{ B/ w/oks/ok fwNk e/ rbt~eVh ftu b? e/ nkfynk, “nkT[ w?Av/ wkjh”. f;~yr[o{ ih ƒ nky/ w/ok fgnkok s/ r[o{ ih f;~y ƒ nkyD w/ok fgnkok.fi; t/b/ wjhBk e[ nkBzdg[o ftu GkJh irsk fojk sK Jhoyktkdhf;zxK B/ wsk gekfJnk fe fi; fdB dk fJj nkfJnk j? fJ; B/ ;kvkr[o{ ;kv/ s'A y'j fbnk j?. feT[Afe d' fe;w d/ f;~y j[zd/ jB, o;e s/jwok. jwok j? d{i/ dh gqG[sk ƒ d/y e/ ;V ikDk. o;e j? T[; tor/pDB dh e'fPP eoBh. r[owfs ftu o;e oh; f;ykJh rJh j?.

Jhoyktkdh f;~yK B/ nkfynk fJe fdB w"ek gk e/ w?Av/ wkjh ƒ t~Y;[~N'. fJj fi; fdB dk nkfJnk j?, fJ; B/ ;kE'A ;kvk r[o{ jh y'jfbnk. ;kfjp r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ fejk, GkJh irfsnk fijVk iEknkfJnk ;h sµ{ T[jd/ Bkb jh ubk ik. GkJh irs/ B/ r[o{ ih d/ uoBcV bJ/ s/ efjD b~rk, wjkoki ih w?A w[bskB s'A tkndk eoe/ s[fonk;h fe j[D nkBzdg[o ;kfjp s'A tkg; BjhA w[VBk.

fJe fdB nzfzwqs t/b/ ;[ywBh ;kfjp gVQdk^gVQdk nk fojk ;h.dopko ;kfjp tb doPB eoB s/ ehosB ;[DB d/ bJh. o;s/ ftuvKrK tkb/ yVQ/ ;B. id B/V/ gj[zfunk sK y~fpT[A ;fiT[A vKrK g?DhnKP[o{ j' rJhnK. GkJh irsk Bhw^p/j'P j' e/ fv~r fgnk. fv~r/ j'J/ dhid'A vKrK wkoB tkfbnK s/ BIo gJh sK eh d/ydk j? fe vKrK wkoBtkfbnK B/ d;skoK ;ikJhnK j'JhnK B/, u'b/ gkJ/ j'J/ B/ s/ T[BQK dh;{os r[o{ ih torh j?. nkgD/ wB ftu ;'ud?, fJBQK d/ j~E'A vKrKyKfdnK i/ gqkD fBeb th rJ/ sK w/o/ t~v/ Gkr jB. nkgD/ tb'A d;skoK

Page 161: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

139

tkb/ f;zx wko^w[ek e/ ub/ rJ/. id'A j'P nkJh GkJh irsk r[o{ dopkoftu gj[zfunk. r[o{ ih B/ g[~fSnk, GkJh irfsnk n~i b/N nkfJnkj?A< n;hA sK gzi f;zx G/iD b~r/ ;h. ;kƒ s/o/ fpBK e[M th uzrk BjhAb~rdk ;h. GkJh irs/ B/ r[o{ ih d/ B/soK ftu B/so gk e/ nkfynkl

J/sh wko gJh eobkD/ s?A eh dod[ B nkfJnk](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 360)

r[o{ ih w?Aƒ sK vKrK pj[s gJhnK B/, nkg ih ƒ so; BjhAnkfJnk< r[o{ ih B/ nkfynk, s/o/ Bkb ob e/ ;ko/ d~[y M~b/ B/ n;hA,s/o/ nzr^;zr ;K GkJh. fJ; xNBk s'A pknd irsk b'e gqb'e ftuwPj{o j' frnk.

fJ;/ soQK fto~es ih Bkb tkgoh fJ; xNBk dk tkoh^tkoh ;Gƒ gsk b~r frnk. pkpk Bo?D f;zx ih, pkgb/ dh ;zrs, gziroKJhnKdh ;zrs ns/ wkJh w;skBh ƒ th gsk b~frnk. T[BQK ;kfonK B/ wBftu pj[s T[dk;h wfj;{; ehsh. go ;G B/ fto~es ih dh fBokdohBjhA wzBh, ;G B/ nkgDh fBokdoh wzBh. dhtkB s'A pknd ;koh ;zrs;'Yh d/ sbkn s/ nk rJh. pkpk Bo?D f;zx ih pj[s T[dk; j'J/. nkgih (fto~es) pkjo nwo f;zx d/ y{j s/ ub/ rJ/. gziroKJhnK dh;zrs efjD b~rh fe ;kƒ eh j[ew j? feT[Afe fJBQK dh fBokdoh ;kvhfBokdoh j?. GkJh joB/e f;zx gqXkB, ioB?b f;zx ufjb, bkb f;zx,gqhsw f;zx, ns/ BS~so f;zx j'ohA ;ko/ fJe~m/ j' e/ efjD b~r/, pkpkih` n;hA e~bQ ƒ T[BQK ƒ cVKr/ fi;B/ nkg ih ƒ dhtkB ftu ikD s'Ao'fenk, pknd ftu ;zs wjkoki ih s'A w[nkch wzr btKr/. fJsB/ ƒofjok; d/ gkm dk tes j' frnk fto~es ih u~[g^ukg nkgD/ G'o/ t~bƒ nk rJ/. ;G ;zrs p?mh d/ydh ;h. T[BQK dhnK e[M r~bK th ezBK ftug? rJhnK. nkg ih pkpk Bo?D f;zx ih e'b nk e/ p?m rJ/, ;koh ;zrsu[~g eo rJh. fJsB/ ƒ nkg ih p'b/, pkpk ih` fe; soQK p?m/ j' ;ko/<pkpk ih B/ fejk, n;hA sK nkgdk nrbk edw ;'u oj/ jK, fijVks[jkv/ Bkb n~i j'fJnk fJ; pko/ eh eohJ/< nkg ih p'b/, “pkpk ihfijV/ xo d/ ftu fJ;soh B/ nkgD/ gsh d/ xo ftu t~;Dk j't/ T[jnkgDhnK dokDhnK imkDhnK Bkb bVe/ nkgd/ g/e/ xo ik e/ p?mikt/ iK nkgD/ gsh ƒ S~v e/ ubh ikt/, sK T[j fJ;soh T[; xo dh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 162: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

140 nksw d/P dh T[vkD

wkbe ed'A pD/rh< w?A nkgD/ gsh d/ bV b~rh jK, w/ok gsh ukj/ w?ƒwko/ ukj/ e[~N/, go w?A ojKrh sK T[;/ dh”.

okr[ ;{jh wjbk 5 n;Ngdhnk xo[ 10 ekch> ;fsr[o gq;kfd]i/ G[bh i/ u[eh ;KJh Gh sfjzih ekYhnk]fiB-k B/j[ d{ikD/ brk M{fo woj[ ;/ tkYhnk]1]jT[ Bk S'vT[ ezs gk;ok];dk ozrhbk bkb[ fgnkok J/j[ wfjzik nk;ok]1]ojkT[];iD[ s{j? ;?D[ s{ w? s[M T[gfo pj[ wkDhnk]ik s{ nzdfo sk ;[y/ s{z fBwkDh wkDhnk]i/ s{ s[mk feogk fBXkB Bk d{ik t/ykfb]J/jk gkJh w{ dksVh fBs fjod? oyk ;wkfb]3]gkt i[bkJh gzX sT[ B?Dh do;[ fdykfb];qtDh ;[Dh ejkDhnk i/ r[o[ Eht? feogkfb]4]fesh by eo'fV fgohJ/ o'w B g[ifB s/fonk]s{ ;kjh j{ ;kj[ jT[ efj B ;ek r[D s/fonk]5];jhnk sT{ n;zy wzRj[ jfG tXkDhnk]fje G'oh Bdfo fBjkfb d/fj do;[ ozr[ wkDhnk]6]i? fvm/ wB[ Xhohn? febfty tzRfB d{o/];' feT[ ft;o? wkT[ w? i' ofjnk Gog{o/]7]j'fJ fBwkDh Yfj gJh fwfbnk ;jfi ;[GkfJ]g{ofp fbfynk gkfJnk BkBe ;zs ;jkfJ]8]1]4]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 761)

fijVh ;zrs r[~;/ ftu pj[s xpokJh p?mh ;h (T[j E'VQh fijh PKsj'Jh). pkpk ih efjD b~r/, “s[jkv/ Xhoi dh sK j~d N[~Nh gJh j?”.nkg ih dh gqhsh f;oc t~v/ ;zs wjkoki ih d/ Bkb jh ;h. c/o nkgih (fto~es) B/ puB ehsk, “pkpk ih ns/ ;zrs ih` fXnkB Bkb ;[D',fJj ;kvk r[o{ ns/ f;~y tkbk foPsk j?. d/fyT[ fes/ w/o/ r[o{ d/ f;~yƒ r[o{ d/ wkD d/ fybkc Bk e[M p'b fdT[. w?A fJ; d/ ftu d'Ph j'iktKrk. fijVh w/o/ wB d/ ftu nk; j? T[j w/ok r[o{ eq'VK pqfjwzvK pko/

Page 163: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

141

ikDdk j?. nbgr iht d/ eq'VK iBwK ƒ ikDdk j?. sd/ jh r[opkDhftu fbfynk j?l

;b'e wL 5]gfjbk woD[ ep{fb ihtD eh Sfv nk;]j'j[ ;GBk eh o/D[ek sT[ nkT[ jwko? gkf;]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1102)

fijV/ ifrnk;{ iB j[zd/ jB gqG{ fgnkfonK n~r/ b/jbVhnK e~Yd/d/y/ iKd/ jB. ;zs wjkoki ih nkgD/ ;/te dh nzdobh nt;Ek d/ pko/ftu nkg jh nB[Gt eod/ jB. ;po ;zs'y ns/ fJ; ftu e'Jh ewhj't/rh. fit/A gfjbK p~db nkT[Adk j? ns/ pknd ftu pkfoP j[zdh j?.fJ;/ soQK gfjbK eow eoBk g?Adk j? cb pknd ftu fwbdk j?. i?;kfe GkJh r[odk; ih dk c[owkB j? L

tko–3, gT[Vh–18w[ohd

w[odk j'fJ w[ohd[ B rbh j'tDk];kpo[ f;dfe ;jhd[ Gow GT[ y'tDk]r'bk w[b yohd[ eko/ i'tDk.Bk fs;[ G[y B Bhd B ykDk ;'tDk.ghjfD j'fJ idhd gkDh Y'tDk.gy/ dh skrhd gr wfb X'tDk.;/te j'fJ ;zihd[ B j;D o'tDk.do dot/; o;hd[ fgow o; G'tDk.uzd w[wkoy Jhd g[r yb'tDk]18]

w[ohd T[; ƒ efjzd/ jB i' w[odk j' ikt/. r[o{ o{gh r'o ftu ;wkikt/, nkgk tko d/t/. i' fJ; soQK GiB eofdnK, wB dh P[~Xh n"ofJekrosk eoe/ PeshnK g?dk j' iKdhnK jB T[BQK ƒ iIp eoBk g?Adkj?, S[gk e/ o~yDk g?Adk j?. fi; ƒ ;po P[eo efjzd/ jB. fJe dck dhr~b j? o'w d/P dk fJe pkdPkj ;h. T[;ƒ pzdrh eoB dk P"eb~frnk. fe;/ ceho B/ T[;ƒ owI wkoh fe fisBh d/o s~e sµ{ ;pos/ P[eo XkoB BjhA eodk T[sBh d/o s~e s/oh pzdrh ep{b BjhA g?Adh.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 164: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

142 nksw d/P dh T[vkD

go T[; pkdPkj ƒ ;po P[eo d/ wsbp pko/ frnkB BjhA ;h. eJhftdtkBK ƒ g[~fSnk go s;~bh Bk j'Jh. fe;/ B/ fejk n? pkdPkj` i/sµ{ s;~bhpyP i[nkp ukj[zdk j?A sK fd~bh i/bQ ftu pzd ;owd Bkw eoe/fJe ceho j?, T[; s'A i[nkp fwb/rk. ;owd ceho fd~bh d/ fJe pj[st~v/ xokD/ dk bVek ;h. T[;d/ wksk fgsk dh w"s s'A pknd T[j fJe~bkofj frnk. t~v/ GkrK eoe/ T[; ƒ nkfoc ns/ ceho b'eK dh ;zrsfwb rJh. T[;B/ g{ok skD bk e/ o~p dk GiB f;woB ehsk n"o Bkbdh Bkb cehoK dh ;zrs th eodk fojk. nyho T[;dh th fposh uVQrJh, w;s nt;Ek T[;ƒ gqkgs j' rJh. nyho fJe fdB fd~bh d/u"Ae ftu yVQk j?, ;oho s/ e'Jh egVk BjhA, fdrzpo o{g pDkfJnkj'fJnk j?, fposh uVQh j'Jh j? ns/ M{w fojk j?, fposh nksfwenkBzd ftu j?, ;oho dk e'Jh gsk BjhA. T[; t/b/ n"ozrI/p dh je{ws;h. n"ozrI/p dk Gok dkok fPe'j ;h. T[j nkfoc ceho ;KJhA whnKwho dk w[ohd ;h. fi;ƒ n"ozrI/p B/ wotk fd~sk. fe;/ B/ nk e/;owd ceho ƒ d~f;nk fe, n"ozrI/p B/ dkok fPe'j ƒ wotk fd~sk j?.ceho efjD b~rk, o~p B/ dkok fPe'j ƒ ;~uh gksPkjh d/ fd~sh j?,n"ozrI/p sK Gzrh j?. fJ; r~b dk id'A n"ozrI/p ƒ gsk b~rk fe ;owdceho B/ fJj puB ehs/ jB sK pj[s ftfufbs j'fJnk. ;[gB/ ftuT[;ƒ fdqPNKs th j'fJnk. T[; B/ ;[gB/ ftu d/fynk fe dkok fPe'jd/ f;o s/ Sso M{b fojk j?. go n"ozrI/p B/ nkgD/ nkg ƒ Gzrh d/o{g ftu d/fynk. f;o s/ rzdrh dh N'eoh j?, T[Zs'A whAj g? fojk j?,T[j ;kok rzd gkDh okjhA f;o s'A w{zj s/ g? fojk j?. id'A nkgDh n?;hdPk d/yh sK pj[s d[yh j'fJnk, d[yh j' e/ T[; B/ j[ew fd~sk fe ;owdceho ƒ e?d eo fdT[. T[;d/ j~EK ftu j~EeVhnK, g?oK ftu p/VhnKgk fdT[. fJe SNKe Bwe dk, fJe gkDh dk fgnkbk T[; ƒ n~mgfjoK fgS'A fwb/.

fJ~Xo o'w d/ pkdPkj B/ ;po s/ P[eo d/ noE g[~SD tk;s/ nkgD/tehb ƒ n"ozrI/p e'b G/fink. T[;B/ fJ; dk noE ;owd s'A g[~SDbJh T[;ƒ fwbD dh fJikIs d/ fd~sh. T[; tehb B/ nk e/ ;owd ƒ;koh r~b d~;h. T[;B/ d~f;nk fe ;po s/ P[eo d/ noE g[~SD tk;s/w?ƒ o'w d/ pkdPkj B/ G/fink j?, feogk eoe/ d~;'. ;owd ceho

Page 165: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

143

efjD b~frnk, e~bQ ƒ frnkoK ti/ YkJh rI e'ok e~gVk ns/ fJewPe gkDh dh b? e/ jkIo j' ikthA. fJ;/ soQK ehsk frnk. d{;o/ fdBfrnkoK ti/ T[j tehb YkJh rI e~gVk ns/ fJ~e wPe gkDh dh b? e/gj[zu frnk. ;owd ceho efjD b~frnk, “w/o/ ;oho s/ gkDh gkd/”. T[;B/ wPe Bkb fJPBkB eo fbnk. YkJh rI e'ok e~gVk T[;B/nkgD/ b~e s/ pzBQ fbnk. fJsB/ ƒ e'V/ wkoB tkbk nk frnk. T[; B/;" e'Vk ;owd ƒ wkfonk feT[Afe i' T[;ƒ o'I ;owd ƒ wkoB tk;s/pkdPkj s'A j[ew j'fJnk ;h, ;' T[j T[;B/ ;owd ƒ wkfonk. fJ;/d"okB T[; tehb ƒ n;wkB d/ ftu p/nzs PeshnK ;owd d/ n~r/ j~Ei'V e/ yVQhnK BIo nkJhnK. T[j PeshnK efj ojhnK ;B fe;owd ;KJh`A j[ew eo' fd~bh s/ bkj"o dh skVh tik dJhJ/. fJ; dkwsbp ;h, fe fJBQK PfjoK ƒ nkg; ftu Neok e/ spkj eo dJhJ/,s?ƒ ;Ik d/D tkb/ dh pkdPkjh ƒ roe eo dJhJ/. ;owd ceho bJhfJsB/ ƒ fJe fgnkbk gkDh dk s/ fJe SNKe Bwe nk frnk. BweSe e/, gkDh dk fgnkbk gh e/ ;owd B/ fejk, P[eo j?. j[D tehbB/ g[~fSnk, ;owd ceho` feogk eoe/ w?ƒ T[; ;[nkb dk i[nkp d/ji' w?A s?ƒ ebQ g~[fSnk ;h. ;owd ceho efjD b~rk, “w?A s?ƒ gqs~yi[nkp d/ u~[fenk jK, s?ƒ ;wM BjhA nkfJnk< pJh w?A fJsBh skeso~ydk jK fe fd~bh s/ bkj"o d'jK ƒ j~EK dhnK jE/bhnK s/ oy e/ skVhtik ;edk jK, fJ;dh pkdPkjh roe eo ;edk jK. go ozue wksow/o/ fus ftu skes ftykT[D dk fynkb BjhA nkT[Adk, fJ; ƒ ;poefjzd/ jB, e'b j[zdh Pesh ƒ S[gk e/ o~yDk. pkeh fJe SNKe b{D o'Idk, fJe fgnkbk gkDh, b{D c~e e/ gkDh gh bJhdk j?, fJ;/ ƒ P[eoeohdk j?. i' e[M fwb frnk T[; s/ gq;zB ofjDk”.

t~v/ wjkoki d[nkok ;[DkJh rJh fJ; ;kyh ƒ :kd eoe/ fJjhd[jokfJnk fe PkfJd w/o/ ;po s/ P[eo ftu e'Jh ewh ofj rJh i' w?ƒn?;hnK e;t~NhnK ;fjD eoBhnK g? ojhnK jB fe, wjkoki ih s'Ad{o pkgb/ ofjDk g? fojk j?. ;kfonK d/ w~[y ftu'A fJjh fBefbnk XzBj' s[;hA XzB j? s[jkvh ;fjBPhbsk. nkg ih c/o p'b/, “fJj BjhA gskfe fit/A s/bh skV/ Bkb oz{ fgzidk j?< fizBk fuo czpk^czpk pD e/ oz{BjhA T[Zvdh T[sBk fuo T[j jNdk BjhA. n?;/ soQK jh r[o{ ƒ ;kok e[M

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 166: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

144 nksw d/P dh T[vkD

nogD eoBk g?Adk j?”. nkg ih B/ fJ; pkps ;zs N?jb dk; ns/ ;zs;[oiB dk; d/ puB ;[DkJ/l

;zs Nfjb dk;LfiT[A fiT[A YKv pbB ghnk d/ fsT[A fsT[A ;hsb EhtK.fiT[A fiT[A ;hsb fsT[A fsT[A Ykv{ Bk e[S ykB B ghtK]ghnk w/ok br/ uzr/ok sK o; wkjh bhtK.N?jb dk; ip ghnk gkfJnk B ep woK B ihtK]

:ko ftS'Vk uzrk BkjhA g~[S/ b'e ps/o/.fiBK :ko dod wB wKjhA gsoh fby/ fus/o/]ghtB yktB BjhA e[S Gkt/A do :koK d/ v/o/.N?jb dk; fw~mk o; :koh n'o ;rb py/o/]

;zs ;[oiB dk;L:koh :koh ;G e' nky/ ftobk s'V fBGkj/.bkT[D ;"yh s/ ukT[D Gkoh ikD i' niwkJ/];kfps f;de fiBK dk ;d jh ;' :koh cb gkJ/.;[oiB dk; :/ Gkoh fgnkbk gh e/ e'Jh gukt/]

efjD b~r/, “fJ; ;oho dh fwnkd sK E'VQh jh j[zdh j? go fijVht;s{ w?A b?Dh j? T[j nfpBk;h t;s{ j?. T[j ;fs, fus, nkBzd j?. T[;d/ ftu Bk iBw j? Bk woB j?. fij' fijh ehwsh t;s b?Dh j't/ sK T[j'fijh ehws th ndk eoBh g?Adh j?, nkgD/ nkg ƒ nogD eoBk g?Adkj?. fit/A, oki/ iBe dh fJ~Sk pDh ;h fe fJe gk;/ dh x'V/ dh oekpftu g?o gk e/ x'V/ s/ p?md/^p?md/ w?ƒ frnkB j' ikt/. nPNkteoT[;dk r[o{ ;h. T[;B/ g~[fSnk, s{z fJ; d/ pdb/ r[o{ ƒ eh fd~sk j?. okikiBe u[~g eo frnk. nPNkteo p'fbnk, Pk;soK w[skpe r[o{ ƒ sB,wB, XB fd~sk iKdk j?. c/o r[o{ ƒ ;G e[M nogD eoB s'A pknd s/okfJj fynkb fet/A pfDnk fe w? nkgD/ wB Bkb e'Jh thuko eoKfeT[Afe sµ{ nkgDk wB sK w?ƒ nogD eo u[~ek j?A< fJ;/ soQK nkg ihB/ fejk, “id'A w?A nkgDk sB, wB, XB r[o{ ƒ d/ fd~sk j? sK i/ e'JhfBokdoh eodk j? sK T[BQK dh jh fBokdoh j?, i/ e'Jh nkdo eodk j?sK T[BQK dk jh nkdo j?”.

Page 167: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

145

i/ ;[y[ d/fj s s[Mfj nokXh d[fy Gh s[M? fXnkJh]2]i/ G[y d/fj s fJs jh okik d[y ftfu ;{y wBkJh]3]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 757)

d{;o/ fdB wkJh w;skBh ih th efbnkD wkDeh s'A No?eNo s/p?m e/ nkg ih gk; nkJ/. nkg ih pj[s jh Xhoi d/ ftu p?m/ ;B.wkJh w;skBh ƒ fJjh Xhoi tkb/ puB nky/ fe,”w/ok sK ;G e[M ;zswjkoki ih ƒ nofgnk j'fJnk j?”. id'A fJ; ;koh xNBk dk okVk;kfjp gsk b~frnk. ;zs pkpk joB/e f;zx ih bzro tkfbnK B/ d~f;nkfe, “id'A ;zs wjkoki ih B/ d{;o/ fdB f;zxK ƒ g[~fSnk, GkJh`ft~oes ih dh g~r sK BjhA bkj fdsh< d/fyT[ fes/, T[j g~r w/ohj?”.

okJ/e'N tkb/ dhtkBe[M ;w/A s'A pknd id'A okJ/e'N ftu t~v/ wjkoki ih d/ dhtkB

b~rD dk t/bk nkfJnk sK fto~es ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih B/gziroKJhnK ns/ pkgb/ dh ;zrs Bkb okJ/ eo e/ t~v/ wjkoki ih ƒd[~X SekT[D dk gq'rqkw pDkfJnk. gq'rqkw pDk e/ ;koh ;zrs B/ d~[XfJe~mk ehsk. d'B' wjKg[oP (fto~es ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih)pbftzdo f;zx d/ No?eNo s/ p?m e/ okJ/e'N gj[zu/. ;koh ;zrs ƒ Bkbb? e/ ;koh ;Ve dh ;ckJh ehsh ns/ ;Ve d/ Bkb N?AN th brtkfJnk.;kok fJzsikw eoe/ id'A ;zs wjkoki ih dh r~vh d/ nkT[D dk NkJhwj'fJnk sK d'B' wjKg[oPK B/ ;G s'A n~r/ j' e/ ;zrs ƒ fejk fe GkJh;kfonK B/ PoXk Bkb Bw;eko eoBh j?. GkJh bkb f;zx B/ d[~X roweoe/ ftu fw~mk th fInkdk gk fd~sk. j'o c[~bK dh fsnkoh ehsh rJh,c[~bK d/ jko th pDkJ/ rJ/. d{o^d{o se e~gfVnK Bkb ftSkJh ehshrJh. i' th ;zrsK dhtkBK s/ ik ojhnK ;B T[j th t~v/ wjKg[oPK d/;[nkrs dhnK fsnkohnK d/y e/ T[ZE/ jh o[e rJhnK.

fJsB/ ƒ ;zs wjkoki ih dh r~vh nk ojh ;h. T[; dh ocskopj[s s/I ;h. d'B' wjKg[oP r~vh d/ o;s/ ftu ;Ve s/ jh bzw/A g? rJ/.r~vh yVQfdnK ;ko jh ;koh dh ;koh ;zrs B/ Bw;ekoK ehshnK.fJsB/ ƒ r~vh fpbe[b BIdhe nk rJh. po/e wko/ sK ;zs wjkoki ih

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 168: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

146 nksw d/P dh T[vkD

p'b/, “e"D j?”< vokfJto GkJh jI{ok f;zx p'b/, wjkoki ih` fto~esj?. fJsB/ ƒ ;zs wjkoki ih B/ r~vh dh skeh y'bQ fd~sh. GkJh P/of;zx b'jNp~dh tkb/ pkjo fBebD b~r/ sK skeh ftu T[BQK dh okJhcbc; rJh. fJj d'B' iD/ T[sBh d/o IwhB s/ b/N/ oj/. ;zs wjkoki ihr~vh s'A T[Zso e/ P/o f;zx ƒ efjD b~r/, “fJBQK ƒ pkjK cV e/T[mkT[”. nkg ih Bkb jh e[o;h s/ ;i rJ/ sK T[; ;w/A d'B' wjKg[oPKB/ t~v/ wjkoki ih d/ uoBK ftu Bw;ekoK ehshnK ns/ ;zs wjkokiih d/ rb ftu c[~bK d/ jko gkJ/. go nkg ih (fto~es) dh GktBkfJjh ;h fe fit/Al

i' e{eo do do fco? d[o d[o eo? ;G e'fJ.i' J/e do ek j' oj? d[o d[o eo? B e'fJ]

fto~es ih B/ id'A Bw;eko ehsh sK wjkoki ih B/ y[Ph ftujzr{ok wkfonk, “eh efjD?.” fto~es ih ƒ ukn uVQ frnk. fe;/eth B/ fbfynk j?L

o'I efjs/ E/ fe sBjk fwb/Ar/ :ko ;/.ip dhJ/ fdB t[j y[dk B/ j';' jtk; T[V rJ/.n"o jw br/ ofj rJ/ s;tho eh ikfBp dhtko ;/.

pkeh ;zrsK B/ c[~bK dh toyk ehsh. pkpk ih B/ nkg ih (t~v/wjkoki ih) ƒ d[~X SekT[D bJh n~r/ ehsk s/ Bkb jh j~E i'V e/ p/Bsheo fd~sh fe wjkoki ih` nkg feogk eo', nkgD/ uoBK Bkb i'VbT[, nkgD/ do d/ r'b/ pDk bT[, ns/ Bkb jh nkgD/ wB nzdo ;'uDb~r/ L

s/o/ do e' S'V eo jw p/Btk ikJ/A ejK.:k psk d/ e'Jh ngB/ i?;k xo jw/A.p?m/ j?A s/o/ do g/ s' e[S eo e/ T[m/Ar/.:k fwbkg jh fwb/rk :k wo e/ T[m/Ar/.

;zs wjkoki ih j~; e/ efjD b~r/, “sµ{ fejVk ;kv/ s'A d{o ;h, Bkjh sµ{ fe;/ j'o e'b frnk j?A. id sµ{ ;kvk j?A ;kv/ e'b jh ;h”. fco;zrs ƒ g~[fSnk, “feE'A dh ;zrs j?”< fto~es ih p'b/, “gziroKJhnK,

Page 169: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

147

pkgbk ns/ nk;^gk; dh j?”. wjkoki ih efjD b~r/, “dhtkB dk;wK j' frnk j?, ;ko/ dhtkB ftu nk ikT[”. id'A ;zs wjkoki ihe[o;h s'A T[Zm e/ r~vh ftu p?mD b~r/ sK d'B' wjkswktK ( fto~es ihns/ pkpk Bo?D f;zx ih ) d/ B/soK u'A t?okr d/ jzM{ tfj oj/ ;h. ;zswjkoki ih B/ d'BK d/ f;o s/ j~E Xfonk ns/ fgnko fd~sk. t?okr d/ekoB nkg ih (fto~es) dh nktkI o[e rJh ns/ nkgD/ wB nzdoefjD b~r/ L

s/o/ do s/ fijVk nkfJnk ykbh ed/ Bk w[fVnk.BdhnK Bkb/ ;[~e^;[~e iKd/ ;kro ed/ Bk E[fVnk.s/o/ do T[Zs/ dfJnk w?ƒ gkg eoK w?A o~i o~i e/.gkg eo/Ad/ y[PhnK w?ƒ s/ s?ƒ godk e~i^e~i e/.

fco t~v/ wjkoki ih efjD b~r/, “e'Jh fynkb Bk eo', ;ko/dhtkB ftu nk ikT[”. ;zrs ftu y[PhnK c?b rJhnK, ;zrs dh y[Phdh e'Jh j~d Bk ojh.

vzv"s eoe/ wKr/tkb ikDkfi; soQK Grs epho ih B/ wkbD dh nt;Ek ƒ d/y e/ d{;o/ Nhu/

ƒ ;wMkfJnk. fJ;/ soQK jh nkg ih dh fijVh gfjbh gq/w brB ;hT[; d/ fB:w ftu ewh Bk j'D eoe/ nkg ih ƒ fJe s'A v/Y ti/ d/ ftufJe fdqPNKs j'fJnk. nkg ih e'b pzs f;zx ;[~sk fgnk ;h. fB:wnB[;ko T[ZmD dk th NkJhw ;h. pj[s T[Zuh rVr~i gJh, “g[oykT[Zm ;w/A ƒ ;zGkb, puB ehsk :kd eo”. fJj nktkI nkJh sK nkgih M~N T[Zm e/ p?m rJ/. pzs f;zx ƒ efjD b~r/, s?ƒ e[M ;[fDnk j?<T[j ni/ ikfrnk BjhA ;h. id'A nkg ih p'b/ sK T[j th T[Zm e/ p?mfrnk ns/ efjD b~rk, w?ƒ feT[A irkfJnk< w/o/ sk Gkr jh wkV/ B/.nkg ih B/ fejk fe eh j'fJnk s?ƒ th< T[j efjD b~rk, okV/ tkb/ ;zsdoPB fdzd/ ;h. T[j gsk BjhA fe~E/ iKd/ ;h, T[BQK d/ pB?D gkJh j'Jh;h s/ efSjok gkfJnk j'fJnk ;h. go rowh^rowh j'J/ gJ/ ;B s/w?ƒ nkBzd nk fojk ;h doPB eoe/. go s[;hA w?ƒ irk e/ ezw yokpeo fd~sk. nkg ih efjD b~r/,”s?ƒ e'Jh gfjbK yVek BjhA ;[fDnk”.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 170: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

148 nksw d/P dh T[vkD

nkg ih wB ftu ;'uD b~r/ ns/ Bkb/ fJPBkB eoB bJh s[o gJ/.fJPBkB eoe/ nkJ/ s/ fejk,”pzs f;jK fJj ;kok e[M wjkoki B/ w?ƒfejk j?, feT[Afe w?A fgzv s'A okVk ;kfjp vzv"s eoe/ ikD dk gqD ehsk;h. go ni wjkoki ih d/ dhtkB wKr/tkb b~r oj/ jB. wjkoki ihB/ w?ƒ fdqPNKs fdsk j? fe sµ{ vzv"s fJ~E/ jh eo b?”. efjzd/, “pzsf;zx d/r pDkJhJ/ j[D ;wK j?”. nkg ih T[; t/b/ dopko ftu gj[zu/,d/r ;ikJh ns/ r[o{ rqzE ;kfjp ih s'A nkfrnk b? e/ nkg ih B/ ;[t~ys/jh vzv"s P[o{ eo fd~sh. n~m/ nzr Xosh ƒ bk e/, T[ZE/ beho fy~u e/T[ZE'A jh c/o g? e/ vzv"s eoBh P[o{ eo fd~sh. ;kok Bro e'fmnK s/ yVQkj' e/ d/y/ fe fr~bK d/ bVe/ ƒ eh j' frnk. ;ko/ Bro ftu r~b c?b rJh,b'e soK^soK dhnK r~bK eoB. e'Jh ej/ fe, t~vh r~b BjhA fJjd/ wBs/ i' r~b nkT[Adh j? T[jh g{oh eo e/ jNdk j?, Bkb/ T[; B/ sK n?v/ n?v/ezw eotkJ/ jB. e'Jh ej/ fJ; soQK fet/A j' ikt/rh, ;VeK s/ g?Dk ;"ykj?< eJhnK B/ nk e/ fejk, sµ{ B/V/ ik e/ vzv"s eo bJhA. go nkg ihB/ Bkb Ppd dk ikg P[o{ ehsk j'fJnk ;h. fJ; eoe/ nkg ih B/ fe;/dh e'Jh r~b BjhA ;[Dh. nkg ih dk sK fJjh fBPkBk ;h fel

ip Bkuh sp x{xN[ e?;k wN[eh c'fV fBokoh]BkBe nkg? nkg[ gSkD? r[ow[fy ss[ phukoh]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1112)

b'eK dhnK skjfBnK tkbhnK r~bK dh wNeh sK nkg ih B/ gfjbKjh d{o ;[~N fd~sh ;h. nkg ih ikg eod/ iKd/ ns/ vzv"s eoh iKd/.;ko/ e~gV/ fw~Nh Bkb gfjbK jh Go rJ/. fijV/ gotkB/ j[zd/ jB T[BQKB/ sK o"PBh s'A p; e[opkB jh j'Dk j[zdk j?. nkg ih B/ sK gotkfBnKdh soQK fJ~e' jh B/w XkoB ehsk j'fJnk ;h fe p; nkgD/ fgnko/ e'bvzv"s eod/ j'J/ ikDk j?, e'Jh e[M woIh p'b/, nkg ih j'o e[M ;'u jhBjhA ;B oj/. i' fInkdk ;'uD tkb/ j[zd/ jB T[BQK pko/ r[opkDh ftuc[owkB j?L

epho vrwr fenk eofj ejk v[bktfj ihT[];op ;{y e' BkfJe' okw Bkw o;[ ghT[]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1364)

Page 171: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

149

fijVk ed/ T[gk;Bk eodk j? T[; ƒ g{ok Go';k th eoBk g?Adk j?.fi; ƒ g{ok Go';k BjhA j[zdk T[BQK ƒ g{ok cb th BjhA fwbdk. fijVkfJB;kB fgzv ftu izfwnk ns/ T[BQK fgzvK ftu jh t~v/^t~v/ ezw ehs/,go ni id'A gowkoE d/ o;s/ s/ u~b/ sK T[BQK dhnK w'j wwsk tkbhnKr~bK fJ; soQK wB'A T[sko fd~shnK fit/A ewo/ ftu p?mk pzdk fBeb ikt/T[j T[;s'A th nkIkd j' iKdk j?. fJ; soQK jh nkg ih B/ b'eK t~b e'JhfXnkB BjhA fd~sk. nkg ih vzv"s pzdBk eod/ ik oj/ jB. Bro d/ e[Me'wb fjod/ d/ gq/wh d[~X b? e/ gj[zu/ fe b? d~[X gh b?. go nkg ih B/fe;/ tb fXnkB Bk fd~sk. eJh gq/wh nkg ih d/ Bkb s[od/ rJ/ ns/Bkb gkDh b? e/ rJ/. ed/ fgnk; b~rD s/ gkDh gh b?Ad/. fJsB/ ƒdhtkB dk ;wK j' frnk. e'b dh nk;/ gk;/ d/ fgzvK dh ;zrs wKr/tkbƒ dhtkB tk;s/ bzx ojh ;h. fXnkB Bkb d/yd/ fe e"D ik fojk j?.eJh d/y e/ fJj' jh efjzd/, fe fJ;ƒ sK GkJh gq/w dh fuDr b~r rJh,fJj sK gq/w d/ ftu jh vzv"sK eodk iKdk j?. e[M b'e yVQ/ j' e/ d/yDb~r rJ/ fe fi~E/ ikDk j? g?Avk pj[s bzpk j?. fJj ;'u e/ eJh efjzd/,XzB jB okV/ tkb/ ;zs fijBK d/ ;/teK d/ fjod/ fJ~v/ t~v/ jB. eJhp'bd/, fizBh fJj PoXk o~yh p?mk j? T[Bk e[M fJ; ƒ fwb ikt/rk< ;Gd/yD tkb/ nkg'^nkgD/ fynkbK dhnK s~eVhnK Bkb s'bD b~r gJ/.fi~E/ b'e fe;/ fJB;kB tk;s/ uzrk efjzd/ jB T[ZE/ wkVk th efjzd/ jB.eJh r[o{ ƒ th fwjD/ wko fdzd/ jB. fJ; soQK fJe wkJh p'bh efjzdhGkJh w?ƒ PoXk pj[s j? go w?A sK jh wzBKrh i/ T[j s/o/ iKfdnK ƒXkoBk bkT[D L

gqG ;G feS[ s/ok ih w? feS[ Bkjh]

j[D d[gfjo dk ;wK j' u~[fenk ;h id nkg ih B/ r[o{ wjkoki n~r/nodk; ehsh. ;t/o s'A b? e/ nkg ih d[gfjo se gziroKJhnK s'A b?e/ wBkb d/ n~X se gj[zu rJ/. fJ;/ soQK jh nkgDhnK^nkgDhnKr~bK eodh ;zrs tkg; w[V rJh. go nkg ih B/ wBkb d/ gob/ gk;/fijVk y{j ;h T[ZE/ s~e jh ;co sfj ehsk. ;t/o/ fco ;[t~ys/ jh P[o{j' rJ/. wjkoki ih d/ dhtkB d[gfjo d/ ;B, T[BQK B/ YkJh ti/ dhtkBP[o{ eoBk ;h. dhtkB P[o{ eoB s'A gfjbK jh wjkoki ih efjD b~r/,

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 172: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

150 nksw d/P dh T[vkD

“GkJh nkj wkJhe n~r/ eo d/, w/ok d'B' gk;/ I'o br foj?”. fJjowI fe;/ ƒ T[; t/b/ ;wM BjhA nkJh fe wjkoki ih dk I'o d' gk;/fet/A b~r foj?. id'A wjkoki ih B/ gfjbh XkoBk gVQh sK nkg ih thvzv"s eod/ j'J/ gzvkb d/ ;kjwD/ gj[zu rJ/. ;ko/ T[; soc d/yD b~rgJ/ sK wjkoki ih B/ fejk, “GkJh nkT[Ad? e'Jh ozr o~fsnk”. T[;;w/A ;zs wjkoki ih B/ XkoBk gVQh L

gqG ;G feS[ s/ok ih w? feS[ Bkjh]

fJ; s'A pknd nkg ih d/ ;[Gkn ftu nihp spdhbh nk rJh.x~N ykDk, x~N ;'Dk, x~N p'bDk torh fJe rfjo rzGho nfGnk;htkbhnK ;kohnK fBPkBhnK nk rJhnK. nkg ih ƒ nkgD/ ;oho dkT[Zek jh w'j Bk fojk. r[o{ d/ d~;/ okj s/ u~bd/ j'J/ Bkw^pkDh d/ fgnkoftu M{zwd/ ofjzd/ ;B. r[o{ ƒ jo tes jkIo^BkIo ;wM e/ T[BQK d/;o{g ƒ ;dk nkgD/ fjod/ ftu fNek e/ o~yd/. ;o{g ftu fiT[A^fiT[A;{yw ;~sk tXdh rJh fsT[A^fsT[A wB ftu ;fjisk nkT[Adh rJh.fJe gk;/ r[o{ dk fgnko ns/ T[; dk gqGkt, d{i/ gk;/ ;z;ko dk fgnkons/ T[; d/ gqGkt ftu nkg ih Gbh^GKs coe eoB b~r gJ/. fJegk;/ o{jkBh nkBzd ns/ d{i/ gk;/ ;z;koh ;[~y ftu coe ;wM nkT[D b~rfgnk. nkg ih feT[Afe gVQ/ fby/ ;B ns/ ;wki dh ;/tk ftu th fj~;kb?Ad/ oj/ ;B. fJ; eoe/ ;oeko/ dopko/ uzrh ikD^gSkD ;h. nkgih fyvkoh ;B, c"ih ;B, ;wki ;/th ;B, eth ;B, t~y^t~y soQK dkihtB Yzr d/fynk j'fJnk ;h, fJ; eoe/ t~y^t~y soQK d/ b'eK Bkb ikDgSkD ;h. fJe gk;/ uhc wfB;No ;odko goskg f;zx e?o'A, vhH ;hHc{bek, n?wH;hH r[ofd~s f;zx, frnkBh eosko f;zx, ezto wfjzdogkbf;zx vhH ;hH nkfd ;kfonk Bkb ikD gSkD ;h. T[BQK Bkb pj[sfgnko th ;h, fJ; dk ;[~y th ;h. d{i/ gk;/ cehoh ;h, r[o{ gqsh;wogD ;h, r[o{ d[nkok d~f;nk j'fJnk Bkw^pkDh dk okj ;h. goj[D d[BhnK d/ ;[~yK d/ ;kjwD/ i' nkg ih ƒ r[o{ ;o{g ftu'A nkBzd nkfojk ;h, T[; dh e'Jh s[bBk jh BjhA ;h. nkg ih ƒ j[D ;kok ;z;koh;[~y p/eko s/ e{V/ d/ Y/o s'A t~X e[M th BjhA ;h b~r fojk. n;b ftur[o{ ;o{g ft~u nkBzd fdB' fdB tXdk iKdk j? ns/ ;z;ko dk ;[~y e/tb

Page 173: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

151

ftP o{g jh wfj;{; j[zdk j?. ;z;koh ;[~y p{zd j[zdh j? s/ GiB dk ;[~yfonk o{g j[zdk j?. go r[o{ ;o{g ftu ;fEosk dk nkBzd ;w[zdo torkj[zdk j?. fJ; nkBzd ftu nkg ih fJzB/ wrB j'J/ fe ;oho dh th;[~X^p[~X Bk ojh. ;oho d/ tkb th MVQ rJ/.

id'A fwfEnk ;wK g{ok j' frnk sK nkg ih GkJh pzs f;zx ƒ Bkbb? e/ okVk ;kfjp eow;o dh Xosh s/ gj[zu rJ/. n~r'A t~v/ wjkokiih e[o;h s/ p?m/ ;B. nkg ih B/ Bw;eko ehsh ns/ t?okr ftu nke/ p/Bsh ehsh. B/so ib Bkb Go rJ/, rbk o[e frnk s/ nkg ih B/j~E i'V e/ B/so pzd eo bJ/. efjD b~r/, “wjkoki ih` ;ko/ iht^izs{,fizBh th pB;gsh j?, fijV/ T[jBK ƒ gkDh gkT[Ad/ jB, T[j doys pDe/ T[jBK ƒ SK fdzd/ jB T[BQK ƒ fw~m/ cb fdzd/ jB, go nkg ih B/ ;kv/s/,iBwK^iBwK s'A GNefdnK s/ feogk ehsh j?, ;kƒ nkg ih dhPoB fwbh j?. ‘n;hA nkg ih ƒ eh G/AN eo ;ed/ jK< wjkoki ih`fi; soQK fiwhAdko y/s ftu iKdk j?, y/s ftu ;oQ'A dh c;b phih j[zdhj?, ;o'A dh rzdb nkgD/ wkfbe tb d/ye/ j~;dh j?. wkbe T[; ;oQ'A dhrzdb ƒ s'V e/ xo b? iKdk j?, T[;ƒ pohe^pohe eo e/ gshb/ ftugk e/ ;kr pDkT[Adk j?. gshb/ ftu fo~Mdh j'Jh th fyV^fyV eoe/j~;dh j? pJh w/ok wkbe w?ƒ nkgDh o;Bk bkfJe ;wMdk j?.wjkoki ih` Bkb/ b{D fwouK ƒ ;fjzdh j?. go nkgD/ wkbe s/ e[opkBj' iKdh j? go n;hA sK fJzBk th BjhA eo ;ed/. ;kv/ Bkb'A sK rzdbjh uzrh j?. n;hA nkg ih ƒ eh G/AN ehsk< n;hA sK e[M th G/AN BjhAeo ;ed/”. wjkoki ih fJj ;koh r~b ;[De/ w[;eokJ/ ns/ puBehsk, “fezBk ;wK j'fJnk T[gd/P bJ/ ƒ< GkJh ebk; s/oh S'Nh j?go Bshi/ s{z d;th d/ e~Y fojk j?A, T[gd/P bJ/ ƒ E'VQk ;wK j'fJnkj?”. wjkoki ih j~; e/ efjD b~r/, “GkJh fgSbh Grsh eoe/ ;zi'rj'J/ jB”. wjkoki ih B/ feogk d/ xo ftu nk e/ fco nrbhnKi[rshnK d~;hnK. nkg ih d/ wB ƒ pVk T[sPkj fwfbnk fe, “j[DfijVh fwjBs eoKr/ wjkoki ih w?ƒ Bkb dh Bkb o;sk d~;h ikDr/”.

nkg ih doPB eoe/ ns/ e[M j'o puB ;[D e/ gfjbK tkb/ ;EkBs/ tkg; gos nkJ/. nkg ih B/ nk e/ cfsj f;zx fw;soh ƒp[bkfJnk ns/ efjD b~r/, “GkJh s/o/ xo ftu fijVh wjkoki ih dh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 174: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

152 nksw d/P dh T[vkD

c'N' j? T[j fbnk e/ d/ d/”. GkJh cfsj f;zx efjD b~r/, “gfjbK nkgih bJh S~goh pDk bJhJ/”. S~goh g{oh j'D s/ GkJh cfsj f;zx B/nkg ih ƒ ;o{g fbnk e/ d/ fd~sk. fJ; s'A pknd nkg ih fco s'AgfjbK dh soQK f;woB ftu i[~N rJ/. nkg ih fizBk ;wK GiB eo;ed/ eod/, T[;s'A pknd r[o{ rqzE ;kfjp gVQd/. oks ƒ id'A mzY brdhiK BhAd szr eodh sK nkg ih E/j s/ uVQ e/ T[Zuh^T[Zuh Ppd bkT[Db~r iKd/, fco e[M ;w/A pknd mzY th b~rD'A jN iKdh s/ BhAd th NbiKdh sK nkg ih fco GiB ftu b~r iKd/. ed/^edkJhA fijV/ GkJhw[ezd f;zx wKr/tkb tkb/ ;h, T[BQK ƒ efj d/Dk fe sµ{ sµ{ph b? e/ nkJhA”,sµ{ph Bkb d'BK B/ ;koh^;koh oks ehosB ftu w;s j' ikDk. fJe fdBGkJh w[ezd f;zx efjD b~r/ fe nkgK ;koh^;koh oks ehosB eoh iKd/jK s/ c/o s[;hA pknd ftu GiB eoB b~r iKd/ j', T[j th sK GiB jhj[zdk j?. nkg ih efjD b~r/, “w[ezd f;jK` r[zr/ dhnK owIK r[zr/ dhwK jh ikD/, fJj r~b ;wK gk e/ ;wM nkfJnk eodh j?. fijVkehosB j? T[jd/ Bkb wB dh fJekrosk tXkT[Dh j?. fijVk wBfJ~Xo^T[ZXo G~idk j? T[; ƒ mfjokT[Dk j? T[;ƒ fNekT[D tk;s/ehosB Grsh th eoBh g?Adh j?. id'A fJekrosk fJe~mh j' ikt/ T[;/Bkb ehsh Grsh d/ IohJ/ wB~[y dh fposh dk fNekDk T[Zuk pDdk j?.fgSb/ Grs ;G fJzM jh eod/ nkJ/ jB. Bkwd/t ih B/ fJzM Grshehsh, Grs ;?B ih B/ fJ;/ soQK Grsh ehsh, j'o th nB/eK GrsK B/fJ;/ soQK gow/Po dh Grsh ehsh. fJ; ehosB Grsh s'A ezw b? e/nkgK B/ n~r/ tXDk j?. fijVk gow/Po j?, fit/A fynkbks nkgD/ B/T[dQ/ jh fynkbks B/. id'A Grsh eod/ eod/ gq/w tXdk j? sK fJekrosktXdh j?. T[; ;w/A gow/Po d/ fijV/ th r[D jB T[j T[; Grs d/eko^ftjko ftu gqrN j' iKd/ jB. i/ fJj ezw BjhA j' fojk sK ;wM'fe gq/w g?dk BjhA j'fJnk”. nkg ih B/ fJe gqwkD j'o fd~sk fe,“fit/A xo d/ ftu e'Jh B"eo o~y bJhJ/, id'A T[j wkbe dh r?o jkIohftu wkbe ƒ jkIo ;wMe/ ezw eodk j? sK wkbe ƒ d~;D dh b'V BjhAg?Adh. wkbe ;wM iKdk j? fe fJj nkgDk xo ;wM e/ ezw eodk j?.wkbe n?;/ B"eo ƒ gq/w Bkb sBykj s'A fpBK j'o th eJh e[M d/ fdzdkj?. fJj sK d[fBnkth ;zpzX d/ n;{b dh r~b j?, sK gow/Po dk th e'Jh

Page 175: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

153

n;{b j't/rk. id'A n;hA T[; dk Bkw igKr/ sK T[j gow/Po feT[A BjhA;kv/ s/ feogk eo/rk”. fit/A epho ih c[owkB eod/ jB L

epho e/;' e/;' e{ehn? B ;'Jhn? n;ko]okfs fdt; e/ e{eB/ epj{ e/ ;[B? g[eko]223]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1376)

fJ; soQK nkg ih B/ okVk ;kfjp ik e/ wjkoki ih s'A nkfrnkb? e/ S~goh pDk bJh. T[; s'A pknd S/ wjhB/ dk w"B o~y fbnk. nkgih d/ w"B ftu fB:w ;h fe fpBK wsbp s'A fe;/ ƒ fJPkok BjhAeoBk. fe;/ Bkb n~y BjhA fwbkT[Dh ns/ Bk jh fe;/ ƒ fby e/ d/Dk.fJe fdB ;zs g{oB f;zx ih rKJhnK tkb/ nkg ih e'b nkJ/. T[BQK B/d{o'A cfsj p[bkJh, nkg ih B/ th j~E i'V e/ f;o M[ekfJnk sK ;zs ih;wM rJ/ fe fJBQK B/ u[~g Xkoh j'Jh j?. T[j e[M ;wK p?m/, fJPBkB^gkDhehsk. fijV/ b'e nk;^gk; y/sK ftu ;h fiBQK d/ y/s Bkb b~rd/ ;Bfit/A GkJh uoBihs f;zx Xkbhtkb, GkJh eoB?b f;zx ;ogzu T[jfBrQk oyd/ ;B fe e'Jh fpBK wsbp s'A ;zsK d/ B/V/ Bk ikJ/. T[j d{o'Ajh o'e fdzd/ ;B, go T[j ;zs g{oB f;zx ih pko/ ikDd/ ;B fe fJjS'N/ wfjbK s'A jB. fJ; eoe/ fJBQK ƒ gqPkdk^gkDh SekfJnk. ekch;w/A s'A pknd d' fszB iD/ fJe~m/ j' e/ nkJ/ fe ;zsK ƒ fwbd/ jK. fJBQKftu ;zs g{oB f;zx, ;zs s/ik f;zx vkeNo fijV/ w;skB/ ;kX{ ;B.T[j fJBQK fdBK ftu ;zs i;tho f;zx ekb/ wkb/ tkfbnK e'b fInkdkmfjod/ ;B. shik frnkBh Bo?D f;zx ih nkJ/. fJBQK d/ wB ftu thfJj fJeKs irQk d/y e/ thuko nkfJnk fe fJ; irQk GiB eod/ jK,feT[Afe wB dh nt;Ek j[zdh j?, i?;k d/yDk s?;k jh fJj ;'uD b~riKdk j?. r[opkDh dk c[owkB j?l

G?oT[ pkDh oftdk; ihT[ eh xo[ 2> ;fsr[o gq;kfd]fpB[ d/y/ T[gi? Bjh nk;k]i' dh;? ;' j'fJ fpBk;k]poB ;fjs i' ikg? Bkw[]

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 176: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

154 nksw d/P dh T[vkD

;' i'rh e/tb fBjekw[]1]gou? okw[ ot? iT[ e'Jh]gko;[ go;? d[fpXk B j'Jh]1]ojkT[];' w[fB wB eh d[fpXk ykfJ]fpB[ d[nko/ sq? b'e ;wkfJ]wB ek ;[GkT[ ;G[ e'Jh eo?]eosk j'fJ ;[ nBG? oj?]2]cb ekoB c{bh pBokfJ]cb[ bkrk sp c{b[ fpbkfJ]frnkB? ekoB eow nfGnk;[]frnkB[ GfJnk sj eowj Bk;[]3]fxqs ekoB dfX wE? ;fJnkB]ihts w[es ;dk fBopkB]efj oftdk; gow p?okr]fod? okw[ eh B igf; nGkr]4]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1167)

fJj irQk ;uw~[u jh efjzdh ;h fe j/ ifrnk;{ wB fJ~E/ p?m e/GiB eo, i/ GiB eoB dk n~Xk fynkb th j? sK. ;oezv/ ftu fijVhPK^PK dh nktkI nkT[Adh ;h T[j GiB dhnK X[BK dk ezw eodh ;h.go tkfjr[o{ dh e[dos jh n?;h j? fe fJj' fijh irQk d/ ftu Ifjohb/ikBto fInkdk ofjzd/ jB. fJ~E/ fijV/ b~iK tor/ ;~g ;h T[j thnkgDh w;sh ftu x[zwd/ ofjzd/ ;B. d{;ok nkdwh fJj ;G d/y e/xpok iKdk ;h. go T[j ;~g fe;/ ƒ e[M th efjzd/ BjhA ;B. ;' fJ;/soQK fJj fszB/ ;kX{ fJe~m/ mfjo/ ns/ GiB^f;woB dk nkBzd wkfDnk.e[M fdB ofj e/ fJj ;kX{ ub/ rJ/. fijVk nkg ih B/ w"B o~fynk ;hT[; dh ;wkgsh dk ;wK nkfJnk. nkg ih B/ fJj ;'u e/ GkJh w[ezdf;zx ƒ fejk, “;t/o/ ;kJheb b? e/ nkthA, nkgK ;t/o/ okVk ;kfjp ƒikDk j?”. nkg ih GkJh w[ezd f;zx ƒ Bkb b? e/ T[; fdB okVk ;kfjpgj[zu/. jI{o dh e[o;h d/ ;w/A nkg ih B/ Bw;eko ehsh ns/ wjkokiih n~r/ noI ehsh fe, “rohp fBtkI fi~E/ fijVh irQk ofjB/ jK T[ZE/;oezvk fInkdk j'D eoe/ ;~g nkw jh x[zwd/ ofjzd/ jB, ed/^ed/

Page 177: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

155

S~goh ftu th nk iKd/ jB, go efjzd/ e[M BjhA, fijVh uNkJh j? ed/T[jd/ E~b/ ns/ ed/ T[;d/ T[Zgo cB o~y e/ p?m iKd/ jB. id'A ;kjwD/nkT[Ad/ jB sK d/y e/ ed/^ed/ G? nkT[Adk j?”. wjkoki ih p'b/, “s?A;kfonK ftu pqjw jh d/yDk j?, s{µ T[; ƒ ;~g feT[A d/ydk j?A< s?A T[;ƒ ;~g dh BIo Bkb BjhA d/yDk. fizB/ th iht B/ T[j ;ko/ T[;/ d/ o{gXkoB ehs/ j'J/ jB”.

pqjw[ dh;? pqjw[ ;[Dhn? J/e[ J/e[ tykDhn?]nksw g;kok eoDjkok gqG fpBk Bjh ikDhn?]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 846)

fco wjkoki ih w[;eoKd/ j'J/ efjD b~r/, “s?ƒ gsk j? fijV/gfjo/ fdzd/ jB, ;~g ƒ T[j fd;d/ jB go s?ƒ T[j fd;d/ BjhA”. ;zswjkoki ih B/ fejk fe, “GkJh fJj Pjhd f;zx gfjok fdzd/ jB”.pknd ftu nkg ih B/ th eJh tkoh puB eoBk fe id'A pkgb/ ofjzd/sK GiB d/ ;w/A i/ E'VQk^pj[sk b/N j' ikDk sK f;zx Pjhd u[NehnKwkoB b~r iKd/, fe T[Zm' ;wK j' frnk j?. fJe fdB nkg ih efjzd/ few?A nukBe jh r[ck d/ ;kjwD/ p?mk ;h fe fJe pj[s jh Gkoh s/Ifjohbk ;~g cB u"Vh eo e/ x[zw fojk ;h”, nkg ih T[; ƒ efjDb~r/, sµ{ n?B/ eq'X Bkb ;kƒ vokT[[Adk j?A, s?ƒ vokT[D tkbk nk frnk sKc/o eh eo/Ark< s?ƒ G~iD ƒ irQk BjhA bGDh. nkg ih B/ ni/ fJjr~b ejh jh ;h fe fJsB/ ƒ fe~eo s/ w'o nk p?mk s/ w'o ƒ d/yd/ ;kojh ;~g G~i frnk. d{;o/ fdB T[;/ ;w/A c/o nk frnk. nkg ih ƒ jI{od/ puB :kd nk rJ/ fe fJj gow/Po nkg jh j? i' eJh o{g XkoBeodk j?, fes/ okik, fes/ fGykoh. r[o{ ;kfjp B/ fejk j?l

J/e? o{g nB{g ;o{gk] oze G:' okt ejh G{gk]nzvi i/oi ;/si ehBh] T[sG[i ykfB pj[fo ofu dhBh]384]ej{z c{fb okik j?___ p?mk] ej{z f;wfN G:' ;zeo fJe?mk];roh f;q;fN fdykfJ nuzGt] nkfd i[rkfd ;o{g ;[:zGt]394]

(d;w rqzE, nzr 1467)

nkg ih fJ; soQK puB eo jh oj/ ;h fe e[M PKs j' e/ T[j ;~gfco p?m frnk. eh d/yd/ jB fe, id'A nkg ih nkgD/ B/so pzd eoe/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 178: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

156 nksw d/P dh T[vkD

;wkXh ftu bhB j'J/ sK T[j fco c[zeko/ wkoB b~r fgnk. fJsB/ ƒGkJh dbhg f;zx yop{i/ b? e/ nkJ/. n~r/ eh d/fynk fe, fJe pj[s jhGkoh ;~g p?mk j?. T[; ƒ d/y e/ T[BQK ƒ MoBkjN fSV rJh s/ T[;d/yop{i/ th fy~bo rJ/. nkg ih j~; gJ/ ns/ efjD b~r/, “eh j' frnkdbhg f;jK”< dbhg f;zx p'b/, pkpk ih S/sh T[m yVQ' pj[s Gkoh ;~gj?. nkg ih T[BQK ƒ j~; e/ efjD b~r/, “fijdh feogk Bkb p?mk jK,T[jdh ;koh f;qPNh jh ezw eodh j?. fJ; ;~g dh soQK fJ~E/ nB/eK jh;~g T[jd/ j[ew ftu fcod/ jB”.

c[jko/ tkbk gq;zrnkg fco T[;/ soQK jh nk e/ nkgDh pzdrh ftu i~[N/ oj/, n~mhA

gfjohA gqPkdk SeDk ns/ GiB d/ nkBzd ftu w;s ofjDk. fJ;nt;Ek pko/ r[opkDh ftu c[owkB j?l

r[ow[fy nzsfo ;ji[ j? wB[ ufVnk d;t? nkekf;]fsE? T{Ax B G[y j? jfo nzfwqs Bkw[ ;[y tk;[]BkBe d[y[ ;[y[ ftnkgs Bjh fiE? nksw okw gqrk;[]16]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1414)

nkg ih dh BhAd th pj[s x~N j' rJh ns/ ;ohoe nkokw thpj[s x~N eod/ ;B. id'A ed/ t?okr ftu j[zd/ sK T[;/ fdB g?db jhokVk ;kfjp ub/ iKd/. fJe fdB dh r~b j?, nkg ih g?db u~b e/ Pkwd/ ;w/A XpbkD ;zs wjkoki ih d/ ;EkB s/ gj[zu rJ/. d{;o/ fdBwjkoki ih B/ e[o;h d/ ;w/A doPB fd~s/. nkg ih B/ noI ehshwjkoki ed/^ed/ wB g{o/ Ppd ftu BjhA i[Vdk. jI{o gksPkj ƒnkg B/ nkgD/ wB dh ;koh jkbs d~;h. wjkoki ih efjD b~r/, “sµ{eodk eh j[zB?, fezBk NkJhw GiB eodk j?A”< ;kok e[M nkg ih B/wjkoki ih ƒ d~f;nk fe wjkoki ih` ;kY/ pkoK ti/ T[Zm e/ f;woBftu i[V iKd/ jK. fdB uVQ/ se T/[;/ soQK jh B"A d; ti/ se p?m/ ofjzd/jK. T[ZE/ e'Jh Bk e'Jh gqPkdk o~y iKdk j?. E'VQk pj[s Se e/ fco E'VQkfijk fefonk eow eoe/ T[; s'A pknd fco Pkw se p?md/ jK. fi~E/;[GQk p?md/ jK T[Zs/ do~ys dk nk;ok fJ; soQK b? e/ p?md/ jK fe id'Ad[gfjo/ SK nk ikt/ sK T[ZmDk Bk gt/. id'A ;{oi n;s j' iKdk j? fco

Page 179: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

157

T[m e/ fefonk eow E'VQk^pj[sk eo e/, ofjok; d/ gkm d/ Bkb jhnkgDh S~goh ftu p?m iKdk jK. frnkoK ti/ s~e GiB eoe/ fco e[M;wK nkokw eo bJhdk j?. wjkoki ih ;kok e[M ;[D e/ efjzd/,“fJe~bk ofj e/ fijVk f;zx nkg nzfwqs t/bk ;zGkbdk j?, fJj eb:[rftu P/o dh Y{jh bkT[Dh j? (P/o ƒ YkT[Dk j?)”. fJT[A puB eoe/efjD b~r/,“id'A wB ƒ EektN j' iKdh j? sK pkDh gVQB b~r ikfJnkeo. id'A wB g{ok fJekro Bk j't/, fInkdk fynkbks pDB sK f;woBs'A jN e/ pkDh ftu wB ƒ bk b?Dk. fi; soQK nVp x'V/ ƒ u~eo ftugk e/ mhe eod/ jB fJ;/ soQK jh wB o{gh x'V/ ƒ fpp/e p[~Xh d[nkokr[opkDh ftu pko^pko i'V e/ fJ; ƒ c[ofBnK s'A ofjs eoBk j?. id'AfJe d' u~eo e~Y bt/ sK fco c[oB/ xNB/ P[o{ j' ikDr/. pknd ftuf;woB ftu i[VD Bkb ;fji/ jh fJekrosk pDBh P[o{ j' ikt/rh. wBdk ;[Gkn j? fizBk fuo fJ;ƒ ;wMkT[D dk :sB Bk ehsk ikJ/, T[sBkfuo fJj yokp jh eodk j?. wB fJe ;~g dh fBnKJhA j?, fi; soQKe'Jh ej/ fe w?A ;~g ƒ fJe c{e Bkb wko fdnK sK T[j wodk BjhA, T[;ƒ wkoB bJh vzvk jh Io{oh j[zdk j?”. r[opkDh c[owkB j? L

x{xo pkfX piktfj skbk]nzsfo egN[ fcofj p/skbk]towh wkoh ;kg[ B w{nk]gqG[ ;G feS[ ikB? fifB s{ ehnk]3]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1348)

fJ; soQK t~v/ wjkoki ih B/ nkg ih ƒ eJh puB d~;/. fJ; s'Apknd nkg ih fco pkgb/ nk rJ/. T[;/ soQK jh fwjBs fco P[o{ eofd~sh. fJe fdB dh r~b j?, rowhnK d/ fdB jB, T[; fdB pVh ;ysrowh g? ojh j?. nkg ih ;[GQk jh T[Zu/ fN~p/ s/ ik e/ ;wkXh ;fEs j'e/ p?m rJ/. GiB ftu nkg ih dh p?me pj[s bzpk ;wK j[zdh.u"dK^u"dK xzN/ GiB ftu p?m/ ofjzd/ ;B. ;zs pkpk s/ik f;zx vkeNoih i' fe dwdwh Ne;kb d/ jB, T[j th d~;d/ jB fe, “id'A n;hApkgb/ fto~es ih ƒ fwbD nkT[Dk sK fwb e/ fJBQK B/ efjDk, GkJhE'VQk fijk ;wK bk bJhJ/, sK ;kv/ fynkb u’ nkT[Dk fe j[D sK gskBjhA ed'A T[m~Dr/ feT[Afe fJj sK ;[GQk p?md/ s/ Pkw ƒ T[Zmd/ ;B.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 180: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

158 nksw d/P dh T[vkD

;wkXh ftu nkg ih nv'b ;fEs j'J/ ofjzd/, n?A brdk fit/AfXnksk, fXnkB, X/n fJe j' rJ/ j'D, fit/A nkg ih dh fposh ;E{bwzvbK ƒ S~v e/ ;{yw wzvbK ftu gj[zu rJh j't/”. fJe fdB dh r~bj?, fJ;/ soQK jh nkg ih fi~E/ p?m/ ;h T[ZE/ sgdh o/s T[Zs'A dh, G~mhnKtKr{z s~sh sgdh b'n u~b ojh ;h. n?;h b'n okj iKd/ okjhnK ƒ thwip{o eo ojh ;h fe T[j fe;/ do~ys dh SK dk nk;ok b? e/ p?mikD. b'e fJj' fij/ wj"b ftu rKJhnK, w~MK ƒ th b? e/ N'G/ ftu ikp?md/ ns/ gzSh th gkDh B/V/ ik p?md/. go fJj' fijh sgdh i/m jkVQdh o[~s ftu nkg ih jI{o gksPkj d/ fXnkB ftu wrB j'J/ p?m/ ;B.nkg ih ƒ fJe v/Y ti/ wfj;{; j'fJnk fe w/o/ s/ e'Jh gkDh dk c[jkokb? e/ fSVe foj?. T[j fijVh mzY pkjo'A wfj;{; j[zdh ;h b~r fojk ;hfe n~i f;~y B/ nkgD/ r[o{ ƒ nkgD/ gq/w pzXB ftu pzB fbnk ;h. fJeti/ s'A b? e/ fszB uko ti/ d/ eohp fJ;/ soQK jh fojk. nkg ih Pkwƒ S/ ti/ d/ eohp T[Zm/. nkgDh fefonk eow eoe/ ;'Xd/ j'J/ wzi/ s/g? rJ/ fe n~i fJj e'Jh w/o/ fgnko/ dk jh u'i j'fJnk j?. nkg ihB/ d' fdB mfjo e/ fco wjkoki ih t~b ƒ ukb/ gk fd~s/. XpbkD ;zswjkoki ih e'b gj[zu/, doPB dhdko/ ehs/. T[; s'A pknd nkg ih pkp{ih e'b p?m rJ/. pkp{ ih n;b ftu XpbkD n;EkB s/ fJe pj[s jhnfjw Py;hns ;B, T[BQK dk Bkw obk f;zx ;h. fJ; n;EkB ƒfJBQK dh pj[s t~vh d/D j?. ;koh ;zrs fJBQK ƒ pkp{ ih eoe/ jhp[bkT[Adh j?. t~v/ wjkoki ih th fJBQK ƒ pkp{ ih jh p[bkT[Ad/ ;B. pkp{ih B/ nkg ih dk jkb^ukb g[~fSnk. nkg ih B/ th r~bK^r~bK ftu pkp{ih s'A g~[fSnk fe n~i s'A uko fdB fg~S/ wjkoki ih fes/ rJ/ ;B fefJ~E/ jh ;B< pkp{ ih p'b/, T[; fdB sK wjkoki ih r[;bykB/ ft~u'A jhBjhA fBeb/, p; c[jkok S~v e/ jh p?m/ oj/. nkg ih T[;/ t/b/ jh ;wMrJ/ fe fJj ;kok e"se w/o/ fgnko/ dk jh ;h.

nkg ih d' fdB T[ZE/ jh ;/tk ftu i[~N/ oj/. wjkoki ih dh e[o;h;w/A nkg ih B/ p/Bsh ehsh, “wjkoki ih w/o/ s/ S/ wjhB/ w"B dhfeogk eo fdT[, nkg ih S/ wjhB/ w"B ofjD dh nkfrnk pyP'”.wjkoki ih B/ puB ehsk, “s?ƒ gs? fezB/ fe;w dk w"B j[zdk j?”< nkgih u[g eo rJ/. jI{o gksPkj p'b/, “b'eK tkr{z ezw BjhA eoB/. b'eK

Page 181: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

159

dk eh ezw j?, w"B oy b?Dk fco ekrI g?B b? e/ ekrI ekb/ eoh iKd/B/. fJj' fijk nkgK B/ w"B BjhA eoBk. r[o{ wjkoki ih dh pkDhw[skfpe nkgK B/ ihtB pshs eoBk j?. r[o{ fJfsjk; ftu fit/A gqwkDth nkT[Ad/ jB. T[; w[skfpe jh eoBk ukjhdk j?”. nkg ih B/ fconoI ehsh, “wjkoki fe; soQK eoK”< wjkoki ih B/ gfjbk w"Bd~f;nkl(1) “gfjbk w"B j? fijpk dk. wB Gkt/A nkgD/ nzdo'A ;zebg Bk Sv/

go nkgDh fijpk ƒ t~; ftu o~yDk. fJ; Bkb wB~[y d[fBnkthr~bK fit/A fBzfdnk, u[rbh nkfd s'A pudk j?, Jhoyk, pyhbh BjhAeodk, e"V/ p'b BjhA p'bdk. fijVk fJB;kB fJ; soQK w"B eodkj? T[j d{finK d/ Bk eoB Bkb'A ekch uzrk j?. go fJj ezw th Bkeo/ fe i[pkB ƒ skbk bk fbnk go ed/ fJPko/ eodk j? T[ArbKBkb, ed/ ekrIK Bkb”. r[o{ ih dk c[owkB j? L

wL 1fbfy fbfy gfVnk]s/sk efVnk]pj[ shoE Gftnk]s/s' bftnk]pj[ G/y ehnk d/jh d[y[ dhnk];j[ t/ ihnk ngDk ehnk]nzB[ B ykfJnk ;kd[ rtkfJnk]pj[ d[y[ gkfJnk d{ik GkfJnk]p;sq B gfjo?]nfjfBf; ejo?]w'fB ftr{sk]feT[ ikr? r[o fpB[ ;{sk]gr T[g/skDk]ngDk ehnk ewkDk]nb[ wb[ ykJh f;fo SkJh gkJh]w{ofy nzX? gfs rtkJh]ftD[ Bkt? feS[ EkfJ B gkJh.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 182: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

160 nksw d/P dh T[vkD

oj? p/pkDh wVh w;kDh]nzX[ B ikD? fcfo gS[skDh];fsr[o[ G/N/ ;' ;[y[ gkJ/]jfo ek Bkw[ wzfB t;kJ/.BkBe Bdfo eo/ ;' gkJ/]nk; nzd/;/ s/ fBje/tb[ jT[w? ;pfd ibkJ/]2]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 467, 468)

wko{ wjbk 5]p/d[ g[eko? w[y s/ gzvs ekwkwB ek wkmk]w'Bh j'fJ p?mk fJeKsh fjod? ebgB rkmk]j'fJ T[dk;h frqj[ sfi ufbU S[Ne? Bkjh Bkmk]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1002, 1003)

(2) “d{;ok w"B j? fJzdqhnK dk ;ziw eoBk. nkgD/ fJzfdqnK ƒftP/^ftekoK tb ikD s'A o'eDk. nZyK ƒ ckbs{ fJ~Xo^T[ZXoMkeD dh fJikIs Bk d/Dh. ezBK ƒ rzd/ rhs, u[rbh fBzfdnknkfd ;[DB s'A o'eDk. B~e ƒ d[orzXh, ;[rzXh s'A T[gokw o~yDk.o;Bk ƒ o;K s'A o'e e/ o~yDk, fJ; Bkb e"Vk p'b BjhA p'bDk,feT[Afe fJzfdqnK okjhA jh wB dh fposh pkjo nk e/ gdkoEK o{ghftfPnK ƒ G'rD dh fJ~Sk eodh j? ns/ T[BQK Bkb nkgD/ nkg ƒi'V b?Adh j?. wB ƒ fJzfdqnK Bkb'A s'V e/ gow/Po Bkb i'V'. fJjw"B gfjb/ w"B Bkb'A jIkoK r[Dk t~X ehwsh j?”.

(3) sh;o/ w"B pkps d~f;nk fe, “shik w"B j?, r[o{ w{os d/ fXnkBftu r[o^Ppd dk fuzsB eoBk. fit/A r[o{ c[owkB j?l

r'Av wjbk 5]r[o eh w{ofs wB wfj fXnkB[]r[o e? ;pfd wzsq wB[ wkB]r[o e/ uoB fod? b? XkoT[]r[o[ gkopqjw[ ;dk Bw;ekoT[]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 864)

Page 183: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

161

fJ; soQK wB ƒ fyzvD s'A o'e e/ r[o{ ;o{g ftu bk fdT[. feT[Afei/ wB r[o{ ;o{g ftu b~frnk j't/rk sK T[; ftu d[BhnK dhnK r~bK BjhAnkT[DrhnK. fijV/ wB d/ ftu c[oB/ T[Zmd/ B/ T[j BjhA T[ZmDr/.fgSb/ ehs/ j'J/ ezwK ns/ n~r'A eoB tkb/ ezwK d/ fynkb B[e;kB d/jj[zd/ jB, T[BQK Bkb wB fyzvdk j?. j'o sK eh ;[gB/ ftu th fJj bVhN[~NDh BjhA ukjhdh j?. Bk wkVh ;'u j't/, Bk wkVk ;[gBk j't/”. fJ~E/fJj' fBPuk eokT[Dk j? fel

wB sµ{ i'fs ;o{g[ j? nkgDk w{b[ gSkD[]wB jfo ih s/o? Bkfb j? r[owsh ozr[ wkD[]w{b[ gSkDfj sK ;j[ ikDfj woD ihtD eh ;'Mh j'Jh]r[o go;kdh J/e' ikDfj sK d{ik GkT[ B j'Jh.wfB ;Kfs nkJh tih tXkJh sk j'nk gotkD[]fJT[ ej? BkBe wB s{z i'fs ;o{g[ j? ngDk w{b[ gSkD[]5]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 441)

(4) “u"Ek w"B j? frnkB dk. id'A f;~y r[o{ d/ ej/ w[skfpe ;jh sohe/Bkb nfGnk; eo b?Adk j? sK fJ; ƒ u"Eh nt;Ek gqkgs j[zdh j?.r[o^c[owkB j?l

;b'e[]frnkB nziB[ r[fo dhnk nfrnkB nzX/o fpBk;[.jfo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wfB gork;[]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 293)

;kfonK ftu gow/Po ƒ ftnkge ikD/. ;ko/ ;z;ko ƒ nkgDk o{gnB[Gt eoe/ jo/e gqkDh wkso dk Gbk wzr/. sd/ jh fejk j? fe, pqjwfrnkBh ƒ ed/ nfGwkB j[zdk jh BjhA, ed/ T[j wkD ftu nkT[Adk jhBjhA, T[;B/ fi~Xo th d/yDk j? T[Xo T[;dk nkgk jh BIo nkT[Adk j?.njzeko sK jh nkt/rk i/ t~yok fd;/. fJ; soQK wB PKs ns/ fJekroofjzdk j? d{finK d/ Bkb GbkJh eoB pko/ jh ;'udk j?. fJj ;G s'A;q/PN w"B j?. go gfjb/ w"B ƒ XkoB eoe/ jh fJ; u"E/ w"B se gj[zuDkj?. fit/A^fit/A eo'r/ fst/A^fst/A wB dhnK fy~bohnK fposhnK ƒ ekp{eoB ftu ;[Xko j[zdk ikJ/rk”.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 184: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

162 nksw d/P dh T[vkD

nkg ih B/ noI ehsh, wjkoki ih` fJj sK nkg ih dh feogkBkb j'Dk, i' e[M j'Dk j?. wjkoki ih efjD b~r/, “e'Jh BjhA id P"ej? fco ;kok e[M jh j?”. fco wjkoki ih B/ puB ehsk fe i/gfjbtkB pD/ sK uzrk jh pD/. i/ e'Jh ezw f;yDk j't/ T[j th uzrh soQKjh f;~y/. n?;/ b'eK dh jh d[BhnK ftu ehws g?Adh j?. fJ;/ soQK i/ ;kXpDBk j? sK GkJh` uzrk jh pD/. fJ; d/ Bkb fJj Bk j't/ E'VQk ezw fJjeo fbnk, E'VQk ezw T[j eo fbnk s/ gk; fe;/ ft~u'A th Bk j't/”. nkgB/ wjkoki ih d/ uoB cV bJ/ efjD b~r/, “wjkoki ih` fijV/fynkb fjod/ ftu g?dk j'J/ B/ fJBQK ƒ Gkr nkg ih dh feogk Bkb jhb~rDk j?”.

nkg ih wjkoki ih dh nkfrnk b? e/ fco pkgb/ nk rJ/. pkgb/;koh ;zrs ƒ d~f;nk. fi; soQK GkJh bkb f;zx, GkJh w[ezd f;zx,GkJh ekek f;zx, GkJh nwo f;zx, GkJh r~ik f;zx nkfd ;ko/f;nkD/^f;nkD/ pzfdnK ƒ nkgDh ;koh fefonk dk Yzr d~; e/ nkgih B/ w"B nkozG eo fbnk. nkg ih nZmhA gfjohA fJPBkB eoe/gqPkdk gkDh Sed/ ;B. fco oks ƒ id'A e'Jh fBrQk Bk gt/ sK fJeKsftu E'VQk pj[s pkjo x[zw b?Ad/ ;B. fJjd/ ftu jh nkg ih ƒ pj[sewI'oh j' rJh. go fijVk r[o{ Ppd dk nkBzd ;h T[j tXdk frnk.fit/A r[o{ c[owkB j?L

fMfw fMfw to;? nzfwqs Xkok]wB[ ght? ;[fB ;pd[ phukok]nBd fpB'd eo/ fdB oksh ;dk ;dk jfo e/bk ihT[]2]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 102)

fJ;/ ftu jh nkg ih ƒ XoB dk B[e; g? frnk. y[Peh ns/rowh ;oho ftu tX rJh. Bkw dk nkBzd tXdk frnk go ;oho dkfynkb jh Bk fojk. pkpk Bo?D f;zx ƒ t~v/ wjkoki ih B/ fJef;woBk, fJe nkgDk ;o{g ns/ fJe o[wkb, fJj fszB/ uhIK d/ e/pkgb/ fJj puB eoe/ G/fink fe GkJh` fto~es ƒ efj fdT[ fe fJzBkjm Bk eo/ ;kok e[M ;w/A Bkb pDBk j?. pkeh gqPkdk gkDh jbek G'iBd' NkJhw Sfenk eo/”. fco pkpk Bo?D f;zx ih okVk ;kfjp s'A pkgb/nkJ/ ns/ nkg ih B/ d/fynk fe fto~es ih dk ;oho ;kok feo;h fijk

Page 185: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

163

BIo nk fojk j?. pkpk ih ƒ d/ye/ nkg ih d/ nzdo y/Vk fijk nkfrnk. id'A pkpk ih nkJ/ sK nkg ih B/ T[BQK bJh ukdo ftSkJh,fBwosk Bkb ;h; M[ekfJnk ns/ fejk gfjbK e'Jh ib gkDh eod/jK. w?A th SeDk j? ns/ s[;hA th Se'. fJsB/ ƒ pkgb/ dh ;zrs gqPkdkb? e/ nkJh. d'BK B/ gqPkdk Sfenk ns/ nzdo ik p?m/. pkpk Bo?D f;zxih B/ M'b/ ft~u'A e~Y e/ jI{o gskPkj dh fdsh j'Jh dks nkg ih d/ n~r/o~yh Bkb/ ;kok gq;zr ;[DkfJnk fe wjkoki ih dk efjDk j? fe fJ; gq/wƒ jm ftu Bk b? e/ ikT[. fJ; ƒ ;fji ftu b? e/ ikT[.

wkJh w;skBh dk pkgb/ nkT[Dkid'A t~v/ wjkoki ih d/ dhtkB pqjwg[o b~r/ sK nk;/^gk;/ dhnK

;kohnK ;zrsK jI{o d/ gktB puBK dk nkBzd wkBD bJh gj[zuhnK.fJ; fJbke/ dh ;zrs fJe~mh j' e/ T[BQK d/ puB ;[Ddh ;h. okVk ;kfjpd/ ftu i' fpjzrw ns/ phphnK ofjzd/ ;h T[BQK ;GBK ƒ fy~u j[zdh ;hfe fi~E/ th wjkoki ih d/ dhtkB b~rD T[ZE/ gj[zu e/ jI{o d/ puBK ƒ;otB ehsk ikt/. fJ~E/ fto~es ih th gj[zu/. feT[Afe GhV pj[s j'iKdh ;h fJ; eoe/ nkg ih dhtkB ;[D e/ u[~g^ukg fBeb nkJ/.dhtkB dh ;wkgsh s'A pknd wkJh w;skBh dh fJ~Sk j'Jh fe fto~esih ƒ fwb e/ ikDk j?. fJbke/ dh e[M ;zrs ƒ wkJh B/ fJ; pko/d~f;nk. T[j ;zrs th efjD b~rh n;hA th s[jkv/ Bkb fto~es ih ƒfwbD ubKr/. T[j ;koh ;zrs ns/ wkJh w;skBh fwb e/ pkgb/ nkrJ/ s/ nk e/ fto~es ih dk gsk ehsk. id'A GkJh nwo f;zx d/gfotko ƒ gsk b~rk fe okVk ;kfjp s'A ;zrs nkg ih ƒ fwbD bJhnkJh j? sK T[BQK B/ nkJh ;zrs dk pVk ;fseko ehsk ns/ c/o ;ko/ iD/;'Yh d/ sbkn t~b u~b gJ/ fi~E/ fto~es ih T[; t/b/ sg eo oj/ ;B.T[; ;w/A ;'Yh d/ sbkn s/ ;oezvk pj[s fInkdk j[zdk ;h. T[ZE/ nkgih tk;s/ S'Nh fijh S~goh pDkJh j'Jh ;h, Bkb jh fJe pkpk Bo?Df;zx ih tk;s/ S~goh pDkJh j'Jh ;h. d'B' ;oho T[E/ pzdrh efonkeod/ ;B. T[BQK dh j'o e'Jh cI{b gqfesh BjhA ;h. fJsBh fJeKsirQk ;h fe d{;o/ nkdwh ƒ T[ZE/ nk e/ G?n nkT[Adk ;h. go nkg d'B'iD/ pV/ nkBzd ftu fojk eod/ ;B. wkJh w;skBh ;w/s ;zrs fJ;

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 186: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

164 nksw d/P dh T[vkD

;EkB s/ nkg ih ƒ fwbD nkJh. d'B' r[oGkJh ;B. nkg; ftu fwbe/ fJe d{i/ dk nkdo ;fseko ehsk. T[ZE/ j'o e'Jh wzik nkfd sKp?mD bJh j? BjhA ;h fJ; eoe/ j/mK ;c ftSk e/ ;ko/ T[ZE/ jh p?m rJ/.;[~y^;Kd g~[Sh s/ nkg; ftu puB fpbk; eoB b~r/. nkg ih B/ th t~v/wjKg[oPK d/ ;ko/ n;EkBK dh ;[~y^;Kd g[~Sh. fto~es ih efjD b~r/,phph ih` ;kv/ XzB Gkr jB i' nkg ih B/ nkg nk e/ ;kƒ doPB fd~s/jB. wkJh w;skBh efjD b~rh fe w?ƒ fJ; soQK ;h fe ;kvk sghnk;kX d/y e/ nktK. w?A XpbkD th d~f;nk ;h fe w?A ik e/ nkT[Dk j?.eJhnK d/ wB ftu ;zs oDihs f;zx ih pko/ Pzek ;h fe fto~es ihj[D fe; soQK t~v/ wjkoki ih s'A d{o ofj oj/ jB. feT[Afe t~v/ wjkokiih nkg ih ƒ pj[s fgnko eod/ ;B. fJ; eoe/ eJhnK d/ wB ftuJhoyk th ;h. wkJh B/ T[BQK dhnK r~bK th d~;hnK fe fet/A T[j efjzd/jB fe oDihs f;zx j[D jo tes t~v/ wjkoki ih d/ doPB BjhA eo;e/rk. j'o th n?;hnK r~bK j'JhnK. r[oGkJh i[ ;B ns/ fJe~m/ t~v/wjkoki ih dh Sso SkfJnk ftu oj/ th ;B. okVk ;kfjp ftuofjzfdnK fw~mhnK e"VhnK :kdK nkg; ftu ;KMhnK ehshnK. id'AwkJh B/ fJ; soQK fejk sK nkg ih B/ th n~r'A fejk fe fi; soQKGrtkB feqPB e'b nB/eK r'ghnK ofjzdhnK ;B. fJe fdB ;kohnKr'ghnK p?mhnK nkg; ftu r~bK pksK eoB b~rhnK. fJe p'bh oks ƒGrtkB w/o/ wfjbK ftu ;B. d{ih efjzdh feT[A r~gK wkodh j?A, GrtkBsK okshA w/o/ wfjbK ftu ;B. sh;oh p'bh s[;hA d't/A M{m p'bdhnK j',GrtkB sK w/o/ wfjbK ftu ;h. fJ; soQK fJe d{;oh ƒ w/jD/ wkoBb~r gJhnK. n~r'A o[ewDh T[BQK ƒ ;wMkT[D bJh p'bh, nkgK ƒ ;kohd[BhnK g{idh j?, fe; d/ eoe/< GrtkB feqPB d/ eoe/. nkgK nkg;ftu bVdhnK uzrhnK b~rdhnK jK< sK T[j efjD b~rhnK, n;hAnkg; ftu bVdhnK BjhA, n;hA sK nkg; ftu r~bK eodhnK jK, fesµ{ M{m p'bdh j?A, sµ{ M{m p'bdh j?A. o[ewDh efjD b~rh, fJj' sK s[jkvhp/;wMh j?. s[;hA GrtkB ƒ pzdk jh ;wMdhnK j'. id'A nkgK fJBQK ƒgow/Po ikDKr/ sK c/o ;wMKr/ fe gow/Po ;koh irQk gohg{oB j?.

fJ;/ soQK fit/A oftdk; ih ƒ okDh Mkbk B/ goPkdk SekfJnk;h. T[; B/ ;ko/ pqkjwDK ƒ goPkdk SekT[D tk;s/ gzrs ftu fpmk

Page 187: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

165

fd~sk ns/ oftdk; ih dk nk;B T[Zuh irQk brtk fd~sk. pqkjwDK B/fJsokI ehsk fe fJj sK P{do j?. T[BQK B/ okDh ƒ fejk fe n;hA P{doBkb G'iB BjhA eoKr/. ;kvk Xow fGqPN j' ikt/rk. fJ; pko/ Grs ihgfjbK jh ;wM rJ/ ;h. T[BQK ƒ nb~r irQk s/ fpmk fd~sk frnk. id'ApqkjwD nodk; eoe/ G'iB SeD b~r/ sK fijVk gfjbh p[oeh gkT[Db~frnk T[j th o[e frnk. eh d/ydk j? fe, Grs ih w/o/ Bkb G'iB Seoj/ jB. fJ; soQK tko'^tkoh ;kfonK s'A g[~fSnk frnk, ;ko/ efjDfe, w/o/ Bkb th yKdk j?, w/o/ Bkb th yKdk j?. GrtkB ih B/ fJzB/ o{gpDk bJ/. fJt/A^fit/A wkJh w;skBh ƒ fejk fe wjkoki ih sK w/o/ e'bofjzd/ B/ fJ~E/ ;oezv/ ftu jh. wkJh ns/ j'o ;zrs nkg ih dk nBzsgq/w ns/ Xhoi d/y e/ j?okB ofj rJ/.

phph jopz; e"o dk nkT[Dkphph jopz; e"o fijBK ƒ j[D ;ko/ G?D jopz; e"o eoe/ ikDd/

jB, id'A T[j gfjbh tko fto~es ih d/ doPB eoB rJ/ sK T[; tesT[BQK d/ wksk phph fBjkb e"o th T[BQK d/ Bkb ;B. T[BQK ƒ wjkswk d/doPB eoe/ nihp fijh PKsh fwbh. n;b ftu gfjbK s'A jh phphjopz; e"o dk wB GiB gkm ftu pj[s b~rdk ;h. okVk ;kfjp tkb/;zs wjKg[oPK d/ dhtkB ;[DB dk gq/w ;h. nkg B/ okVk ;kfjp jh t~v/;zs wjkoki ih s'A T[gd/P fbnk ;h. ;zs wjkoki ih B/ nkg ƒ fi~E/w{b wzso dk T[gd/P fd~sk T[ZE/ fJe gkm ;[ywBh ;kfjp dk eoB dkth j[ew ehsk. nkg ih ;zs wjkoki ih d/ T[gd/P ns/ ;[ywBh ;kfjpdk fBsB/w pVh brB d/ Bkb eod/ ;B.

;zs wjkoki ih okVk ;kfjp tkfbnK d/ dhtkB fi~E/ fes/ thB/V/^s/V/ b~rd/ ;B T[ZE/ jh g?db s[o e/ ik e/ dhtkB dhnK jkIohnKGod/ j[zd/ ;B. T[; t/b/ sbkn n;EkB s/ th nkg nkgDh wksk d/ Bkbik e/ ;/tk nkfd eod/ ofjzd/ ;B. sbkn n;EkB e~uk ;h, gfjbKwkJhnK b'e fJe~mhnK j' e/ pVk b/gB efonk eodhnK ;B. r'j/ fw~Nhnkfd Bkb b/gB eoe/ irQk ƒ pj[s ;[zdo ;ik fd~sk iKdk ;h. T[;;EkB s/ fJ; soQK dh ;/tk th nkg ih eod/ ofjzd/ ;B. fto~eswjkoki ih T[; tes fe;/ Bkb e'Jh puB BjhA ;B efonk eod/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 188: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

166 nksw d/P dh T[vkD

pkpk Bo?D f;zx ih jh ;zrs Bkb puB^fpbk; eod/ ns/ ;/tk nkfdeotkT[Ad/ ;B. phph jopz; e"o B/ fto~es ih e'b ;zs wjkoki ih s'AT[gd/P b?D pko/ d~f;nk sK fto~es ih B/ puB ehsk fe jo fJefJB;kB fe;/ eko d/ ;zpzX ftu ih fojk j?. fi; soQK s{z iBw fbnkj? fJ; ;oho dh s?ƒ Io{os j' rJh j? s/ ;oho B/ fi~E/ iBw fbnk s?ƒwksk fgsk fd~;D b~r gJ/. G?D^GkJh, IwhB ikfJdkd, tfvnkJhT[;ss nkfd i' fJj dksK jB fJj ;kok e[M ;oho dh eko eoe/ j?.efjD b~r/, i/ phph sµ{ fJsBk P"e o~ydh j?A sK T[; eko d/ ftu ofje/T[;d/ eos~t dh gkbDk eo. i' th nkgK gdkoE rfqjD eod/ jKfJ;dk Bkw tkPBk j?. T[; tkPBk d/ ftu nfGnk; eod/ j'J/ nkgD/;o{g ƒ G[~b iKd/ jK. fit/A BP~Jh b'e BPk tos e/ p/j'Ph cVd/ jB T[;/soQK fiBQK dh tkPBk g~eh j[zdh j? T[j nkgD/ n;bh fynkb ftu p/j'Pj[zd/ jB. fi; soQK d/ fynkbks g~e/ j[zd/ jB T[;/ soQK dk fJ; ƒ irsfdykJh fdzdk j?. fJj fijVhnK tkPBktK B/ fJjh n~r/ iBw dk ekoDpDdhnK jB. toswkB ;w/A ftu th i?;h tkPBk j[zdh j? T[;/ soQK d/wB[~y d/ ;zebg pD iKd/ jB. fit/A ;zebg eodk j? t?;/ jh fefonk j'iKdh j?. uzrk eow eodk j? sK uzrk cb fwbdk j?. rbs ezw eodkj? sK rbs cb fwbdk j?. “ T[; fdB s'A phph jopz; e"o B/ wjKg[oPKdh ;/tk ;zGkb ftu fj~;k b?Dk P[o{ eo fd~sk. wjKg[oPK d/ puB phphih d/ nzso^wB ftu xo eo rJ/. T[;/ t/b/ p/Bsh ehsh pkpk ih w/ohiBwK^iBwKsoK dh N~[Nh rzY fdT[. T[; fdB s'A b? e/ phph ih fJ;/;EkB ftu jh ;/tk f;woB eod/ oj/ ns/ n~i s~e fJ;/ ;EkB Bkb jhi[V/ j'J/ jB.

tfjzrh tkb/ pkp/ dk gq;zr;zs wjkoki fto~es ih dh nkgD/ r[o{ fgsk, t~v/ wjkoki ih

gqsh fJzBh PoXk ;h fe fJ; soQK dhnK T[dkjoDK e/tb nkg d/ ihtBft~u'A jh fwbdhnK jB. jo tes T[BQK pko/ jh ;'ud/ ofjzd/, T[BQK d/ ej/j'J/ puB nkg ih d/ fdb' fdwkr ftu rz{id/ ofjzd/. T[BQK d/ ej/ s/ ;"ch ;dh fJspko eoe/ T[; nB[;ko n~yK pzd eoe/ u~bd/. fJBQK B/T[BQK d/ j[ew s/ ed/ fezs{^gqzs{ BjhA ;h ehsk. fi~E/ fes/ T[BQK d/ dhtkB

Page 189: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

167

j[zd/ nkg ih jo t/b/ T[ZE/ gj[zu iKd/. fto~es ih fJj r~b nkg;[DkfJnk eod/ ;B fe fJe tko ;zs wjkoki ih d/ dhtkB uzvhrVQb~rD/ ;B. t~v/ wjkoki ih B/ T[BQK ƒ gzdoK dhtkB fd~s/ ;h. fto~esih b[fXnkD/ s'A u~b gJ/. Gkt/A nkg ih gk; uzvhrVQ gj[zuD dkfeokfJnk ;h go nkg ih g?db jh u~b e/ rJ/. okj ftu iKd/ ;w/Ankg ih B/ uwe"o ;kfjp oks e~N bJh. uwe"o ;kfjp d/ fgSb/ gk;/fJe g'E dk g[b j?. fJj g[b r[od[nkok MkV ;kfjp d/ e'b j?. g'E d/g[b s/ fJe pI[or pkpk fojk eodk ;h fi; ƒ ;ko/ pkpk tfjzrh efjzd/;B. T[j okVk ;kfjp ns/ fd~bh t~v/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkBK t/b/i'fVnK dh ;/tk eodk ;h. T[; g[b s/ T[;B/ nkgD/ fszB y'y/ gkJ/ j'J/;B. fJe y'y/ ftu r[o{ rqzE ;kfjp dk gqekP ;h. d{i/ y'y/ ftu T[jbzro ubkT[Adk ;h ns/ shi/ y'y/ ftu T[j nkg ofjzdk ;h. id'A ;zrsKnkBzdg[o ;kfjp ƒ ikfJnk eodhnK sK T[j g[b s/ bzro bkfJnkeodk ;h. fto~es ih th uzvhrVQ ƒ iKd/ iKd/ T[ZE/ nzp d/ doys j/mKp?m rJ/. T[; pkp/ B/ nkg ih d/ e'b nk e/ fejk, “GkJh s?A gqPkdkSeDk j?. nkg ih B/ n~r'A g[~fSnk, s[jkv/ e'b j?rk”< T[;B/ fto~esih ƒ fJe fw~;/ gqPkd/ d/ T[Zs/ r[V o~y e/ d/ fd~sk. fco e[M d/o pkndT[j nkg ih d/ e'b nk e/ efjD b~frnk, “GkJh ukj SeDh j?”< nkgih B/ fejk fe w?ƒ ukj dh b'V BjhA j?. fco T[j pkpk efjD b~rk fesµ{ oks w/o/ e'b jh e~N b?. nkg ih B/ fejk fe, w?A fe;/ e'b ofjzdkBjhA j[zdk. T[j pkpk efjD b~rk sµ{ fe~E/ ikDk j?< nkg ih B/ d~f;nk,“w?A okVk ;kfjp tkb/ wjKg[oPK d/ doPBK ƒ iKdk jK. T[BQK d/ uzvhrVQdhtkB b~rd/ jB”. T[j efjD b~rk, “sµ{ T[; m~r e'b iKd?A”< nkg ihB/ fejk, “pkpk sµ{ r[o{ wjkoki ih dk gqekP ehsk j'fJn?.” sµ{ nkgDhI[pkB ƒ P~[X o~yD? fe w?bk o~yD?< pkpk efjzdk, “T[; bJh p'b e/ P~[Xj[zdh j? “. nkg ih B/ fco fejk, “;zsK d/ fybkc p'b e/ s/oh I[pkBP[~X j[zdh j?”< pkpk efjzdk, “jK P~[X j[zdh j?”. efjD b~rk, “fe;/dhnK r[sBhnK t~Y d/DhnK, ;[ow/ gk b?D/ n~yK ftu, BkJhb'B dhnKi[okpK gk b?DhnK, fJzBhnK P[ehBhnK bkT[DhnK s/ T[Zs'A fezBk s/iw;se j? T[;dk fezBk j[;B j? T[; s/. T[; s/ w'fjs j'Dk fe;/ d/ t~;dh r~b j?. fco fJzBh fy~u feT[A BjhA gT{rh. i/ e'Jh bVeh w{jo/ nk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 190: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

168 nksw d/P dh T[vkD

rJh sK T[jdh r[~s w[zB d/Dh. fJj T[;d/ t~; dh r~b j?”< “nkg ihB/ fejk pkpk gow/Po dh fBzfdnk BjhA eohdh”. pkpk efjzdk,”s{zgow/Po wzBdk j?A T[;ƒ”< n~Sk. e[M d/o u[~g ofje/ T[j j~;D b~rfgnk. efjzdk w?A sK s?ƒ gofsnKT[Adk ;h pJh s/ok fezBk e[ ftPtk;j? nkgD/ r[o{ s/. T[j efjzdk w?A sK b?Dk d/Dk e[M BjhA p~; p'Adbk d/Dkb'eK ƒ. nkg ih B/ fejk pkpk` i/ fes/ e'Jh rkje nkt/rk n~r/ T[;s'A be' e/ o~yd/ B/ e[M fes/. pkpk efjzdk “w?A sK s/ok wB d/ydk ;h pJhsµ{ p'oh dk u'bk gkJh fcod?A, s/ok fgnko n;+h th j? T[BQK d/ Bkb feBjhA< w?A sK nkgDh I[pkB Bkb T[BQK d/ G'fonK dh Nfjb ;/tk eoBtkfbnK d/ g?oK d/ sbt/ th u~ND d/ ekfpb BjhA jK. w?A sK ;zs wjkokiih d/ ;/teK ƒ gofsnkT[Adk jK. w?A sK nkg T[BQK d/ e{eoK dk e{eojK. fJj' fij/ wjKg[oPK dk fwb ikDk jh pj[s t~vh r~b j? “. nkgih efjD b~r/, “pkpk ih s[;hA sK T[BQK dk ;kok fPzrko th frD fd~skj?”. efjzdk, frDK BK< nkgD/ gsh dk ;kok fPzrko frDhdk j[zd?. T[jw/ok gsh j?, ;kv/ ykBdkB dk gsh j?”. T[; ;w/A T[j pkpk j~E i'V e/fto~es ih ƒ efjD b~rk fe s[;hA n~i dh oks w/o/ e'b oj'. go T[;;w/A ft~oes ih wjkoki fJj efj e/ T[ZE'A u~b gJ/ fe j[D sK wjkokiih d/ dhtkB ;[DB/ jB fco ed/ ;jh. fco e[M fuo pknd T[; d/ e'bd'^uko fdB oj/ ;B. T[; Bkb ehsk tkndk g{ok ehsk. go id'A thfwb/ t~v/ wjkoki ih dhnK jh r~bK eod/ oj/. nkg ih dh T[BQK gqshfJzBh PoXk ;h fe T[BQK d/ fybkc fe;/ dh I[pkB s'A ;[DBk sK pj[s d{odh r~b j? fe;/ d/ e[M p'bD s'A gfjbK jh nkg ih wjkoki ih dh T[Zu;yPhns dhnK fw;kbK fdzd/ ofjzd/ ;B.

o/o{ ;kfjp ikDk;odko T[ikro f;zx B/ d~f;nk fe id nkg ih pkgb/ ofjzd/ ;h

sK fJe fdB nkg ih ƒ fynkb nkfJnk fe t~v/ ji{o okVk ;kfjptkfbnK B/ o/o{ ;kfjp ofj e/ ;/tk ehsh j?. T[; irQk ns/ i' T[; ;w/AT[ZE/ ftokiwkB ;h pkpk B~Ek f;zx ih T[BQK d/ doPB eo nkJhJ/. idnkg ih o/o{ ;kfjp gj[zu/ sK nkg ih B/ d/fynk fe pkpk ih j~E ft~udksh bJh ns/ o/jVh s/ g~m/ b?D ik oj/ jB. nkg ih B/ BwPeko

Page 191: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

169

ehsh ns/ Bkb jh p/Bsh ehsh, pkpk ih nkg ih dksh ns/ o/jVh ;kƒd/ fdU. n;hA g~m/ b?e/ nkT[d/ jK. pkpk ih B/ wjkoki ih d/ ezX/ s/j~E o~ye/ fejk, “s[;hA sK ;zs j' s[;hA p?m'. s[jkƒ sK n;hA fw~m/ goKm/SekT[Ad/ jK.” pkpk ih fto~es ih dh pki{ cVe/ bzro ft~u b? rJ/ ns/bKroh f;zx ƒ fejk, “GkJh` fJBQK ƒ P~eo, fxT[ ns/ fw~m/ goKm/SekU.”

E'VQh d/o pknd pkpk ih g~m/ b?e/ nk rJ/. nke/ pkpk ih ukogkJhs/ p?m/ ns/ puB eoB br/ fe GkJh pkbe/ (;zs JhPo f;zx ihwjkoki) Bfjo dh g~NVh gko eoe/ nkJ/ ns/ n;hA T[jBK s'A g[~fSnkfe ;kvk fJ; iBw ft~u jh ;o ikJ/rk iK j'o iBw b?Dk gt/rk. T[jefjD/ b~r/ fe n;hA nkgih ƒ nkg jh ;[gB/ ft~u d~;Kr/. feT[Afe pkpkB~Ek f;zx ih ;zs wjkoki JhPo f;zx ih s'A t~v/ ;B fJ; bJh nkgT[jBK ƒ ‘pkbe/’ efje/ g[ekod/ ;B. ;zs wjkoki f;zx ih S'N/ j'Deoe/ ukj[zd/ ;B fe T[j ;kv/ e'b BK nkT[D, n;hA T[jBK e'b ikJhJ/.sK fco wjkoki JhPo f;zx ih B/, id'A pkpk B~Ek f;zx ih GiB ft~up?m/ j'J/ ;B, dZf;nk, “s[;hA fJZ; puB s'A y[zM (tzfus ofj) rJ/. fJ;ekoD nkg ih fJe iBw ;zsK d/ o{g ft~u nkU[r/ ns/ t~v/ wjkswkj't'r/.” fto~es ih B/ g[~fSnk, “wjkoki ih! T[j fejVk puB ;h.”sK T[j efjD b~r/, “GkJh! wjkswk x'V/ s/ ik oj/ ;h. efjD b~r/, B~Ekf;zx` fJj y/s phi fdU. n~r/ n;hA efj fd~sk, fe fJj y/s d' tkoj'o tkj[Dk (jb ubkT[Dk) j?. fJ~e tko fco wjkswk x'V/ s/ ik oj/;h. T[BQK B/ fejk, “B~Ek f;zx! fJj y/s d' tko tkj (jb ubk) bU.go n;hA efj fd~sk fe fJj y/s fsnko j?.” p; fJBQK d' puBK d/ekoD ;kƒ d[pkok nkT[Dk j'J/rk. pkpk B~Ek f;zx dk fgzv Skgk ;h.nkg ih B/ pkpk nkfJnk f;zx ih s'A nzfwqs Sfenk ;h. fco o/o{;kfjp nke/ ;zs nso f;zx ih d/ e'b jb ubkT[D dh ;/tk ;zGkbbJh. pkpk ih B/ puB ehsk ;h, “GkJh` sd jh geVBk i/eo S~v'r/BjhA ns/ ;koh c;b phiDh j?. fInkdk bzro bJh.” go n;hA g~m/nkfd th phid/ oj/. pkpk B~Ek f;zx B/ nkgDh ;koh IwhB ns/ xot/ue/ o/o{ ;kfjp ;/tk ft~u brk fd~sk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 192: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

170 nksw d/P dh T[vkD

;zs wjkoki oDihs f;zxfto~es ih gziroKJhnK ftu

fJe tkoh GkJh bSwD f;zx e'b jh yVQ/ ;B fe fto~es ih t~v/wjkoki ih ƒ w~Ek N/eD nkJ/. T[; t/b/ GiB pzdrh eo^eo e/fto~es ih fJzB/ ewI'o j' rJ/ ;B fe fJBQK dhnK j~vhnK th fJe~mhnKBjhA ;B j' ojhnK. fJj d/y e/ t~v/ wjkoki ih efjD b~r/, “fto~esk,j[D s/ok ezw sK g{ok j' frnk”. nkg ih efjzd/ sµ{ sK GkJh pVk jmhfBefbnk, s/ok ezw sK ;kY/ fszB ;kb gfjbK jh ysw j' frnk”. e'bjh GkJh bSwD f;zx ih yVQ/ ;B, T[BQK ƒ fejk, “GkJh` j[D s[;hAgziroKJhnK fto~es e'b ikfJnk eo'” sK GkJh bSwD f;zx B/ fejk,;fs puB wjkoki ih` “j[D w?A ftoes ih e'b jh ikfJnk eoKrk”.T[; s'A pknd GkJh bSwD f;zx fto~es ih e'b gziroKJhnK ikD b~rgJ/. t~v/ wjkoki ih ;zs JhPo f;zx ih okV/ tkfbnK dh uVQkJh s'Apknd GkJh bSwD f;zx ih fto~es ih gk; ne;o nkfJnk eod/;B. ;kb ftu seohpB d' tkoh sK T[j Io{o gziroKJhnK ikfJnkeod/ ;B ns/ GiB pzdrh pko/ T[BQK Bkb puB efonk eod/.

T[ZE'A tkg; nk e/ nkg ih B/ fgzv ftu r[owfs gquko eoBk P[o{eo fd~sk. i/ e'Jh gq/wh nkyzv gkm eokT[Adk sK G'r d/ ;w/A nkgdhtkB ;ikT[Ad/. r[od[nkok ;kfjp ftu e'Jh ;wkrw j[zdk sK th nkgih dhtkB ;ikfJnk eod/ ;B. gziroKJhnK s'A wk;No pbtho f;zxB/ nkg s'A nkgD/ xo ftu nkyzv gkm eotkfJnk ns/ ;kohnK ;zrsKƒ p[bkfJnk. fJj th wB ftu fejk fe nkgK th ;'Yh d/ sbkn tkb/;zsK ƒ p[bkT[Dk j?. nkg ih B/ id'A gfjbk dhtkB ehsk sK T[; t/b/;/tk s/ ;fs;zr ƒ w~[y d~;fdnK feos eoB dk T[gd/P fdsk. ;zs

Page 193: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

171

wjKg[oPK nB[;ko w[es nt;Ek dk fIeo ehsk. dhtkB ftu T[BQKdf;nk fe gfjbh w[es nt;Ek j? wB~[yh wB dh fposh dk w[esj'Dk. fJj j? fit/A fJe tkoh gqPkdk SeD s'A fg~S'A Gkt/A T[j fezBk th;[nkdbk feT[A Bk j't/, w[es wB dh o[uh T[; ftu BjhA j[zdh. d{;okj? ;goP fposh s'A T[g~o T[Zm e/ fJj fposh gog~e o~yDh fe ;ohodk ;[~y, fJzdohnK dk ;[~y ;dhth ;[~y d/ ;kjwD/ Gow j?. fJ; eoe/fwqs{ fposh o~yDh, fJ;dk Gkt ;z;ko s'A t?okr tkbh wB' ;fEsh s'A j?.;kjwD/ fe;/ gqkDh dh fwqse d/j ƒ d/ye/ ihtB d/ ;ko/ BeP/ n~r/ nkiKd/ jB. nkgDh uks[osk, XB, i'pB d/ gqGkt dk nzs j[zdk d/y e/g[oP pVk jh t?okrwJh j[zdk j?. |ohd ih dk eEB ;[DkfJnkl

cohdk okfs eE{oh tzvhn? ;[fsnk fwb? B GkT[]fizB-K B?D Bhdqktb/ fszB-k fwbD[ e[nkT[]80]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1382)

gzqs{ w'j^wkfJnk dk ikb fesBk gqpb j? wB[~y ƒ T[;dh ;[nkd dhfposh ft~u'A M~N E~b/ fy~u b?Adk j?. fco wB[~y n;fEo gdkoEK dh Gkbftu do^do GNeDk P[o{ eo fdzdk j?. fi; soQK iwhB tkb/ fJe d{i/dhnK t~NK t~Y e/ iK iwhB ftu ezw eoB tkfbnK ƒ IwhB x~N d~;e/ d[ekBdko nkgDh d{Dh u"Dh Bkb bk b?Ad/ jB. go wB[~y fJj BjhA;'udk w/oh T[wo ;[nk;^;[nk; xN ojh j?. pugB s'A i[nkBh, s/i[nkBh s'A p[Y/gk nk fojk j?. fit/A fdB fg~S'A oks j[zdh j?. pjko fg~S'AgsMV j[zdh j?. T[;/ soQK fJ; ihtB dk nzs th j' iKdk j?. go Gowftu cf;nk wB~[y fJj BjhA ;'udk fe w?A fJ; uko fdB d/ o?D p;/o/ƒ fe;/ uzr/ gk;/ you eo btK. feT[A fe fJ; ;w/A B/ sK n~r/ fg~S/ g{okj' jh ikDk j?. ;{oi B/ nkgDh ukb pzd BjhA eoBh. go ;[nk;K dhs/I ocsko B/ nkgDh rsh pzd eo d/Dh j?. gowkoE tb fposh ƒi'VB d/ :sBK dh nk;[oh :sBK d/ I'odko jwfbnK n~r/ e'Jh g/P BjhAiKdh. nyho fJB;kB ƒ w?dkB ft~u'A G~iDk jh g?Adk j?. fJBQK wjKpbhnKs/ fi~s gqkgs eoBk p/j~d n"yk j?. fJ; bJh pkDh d/ pV/ fs~y/ pkDKdh b'V j?. r[opkDh fJe febQk j?, fit/A t~v/ t~v/ febQ/ ;{ofwnK ƒ izrftu gBkj d/ e/ pukT[Ad/ jB, T[;/ soQK ;fsr[o{ dh pkDh i' ;kX^;zrsft~u'A gqkgs j[zdh j? T[j wB[~y ƒ rbs gk;/ ikD tkbhnK fposhnK s'A

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 194: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

172 nksw d/P dh T[vkD

pukT[Adh j?. i' wB[~y ;kX^;zrs ƒ, g{o/ r[o{ ƒ nkgDh ihtB o{gh g{zih;"Ag d/t/ T[;/ ƒ jh nksfwe nkBzd nk ;edk j?.

nkg ih B/ d'^fszB xzN/ pkDh d/ puB ;[DkJ/. ;kohnK ;zrsKfBjkb j' rJhnK. wk;No pbtho f;zx, T[BQK d/ Gok ofizdo f;zx,r[oBkw f;zx, wfjzdo f;zx sK gfjbK jh nkg ih d/ gq/wh ;B. nkgih d/ fJj puB ;[D e/ fJBQK dk wB sK rd^rd j'fJnk jh Bkb fJBQKd/ gfotkoK B/ th nkg ih s'A nzfwqs gkB ehsk ns/ ;zrs ftu nkT[Db~r gJ/. eko ;/tk tkb/ pkpk jopz; f;zx, joGiB f;zx B/ th nkgihd/ puB ;[D/ ns/ T[j th pj[s gqGkfts j'J/.

T[; s'A pknd nkg ih d/ fgzv ftu GkJh r[ofdnkb f;zx ;zX{ B/nkgD/ xo nkyzv gkm eotkT[D dh ;bkj ehsh fe nkgK th wjKg[oPKs'A nkgD/ xo nkyzv gkm eotk bJhJ/ s/ Bkb/ ehosB eotk bJhJ/.T[j nkg Gkt/A pkpk joBkw dk; ih d/ ;/te ;B i' fe pqjw frnkBhwjKg[oP ;B, fiBQK d/ nPhotkd Bkb eJh xoK ftu ozr Gkr b~r/ j'J/jB. fJ; gfotko B/ d'BK wjKg[oPK ƒ Pkw d/ dhtkB bJh p/Bshehsh. T[BQK B/ pbd/t f;zx ƒ G/fink fe fJBQK wjKg[oPK ƒ Nq?eNo s/b? nkT[. nkg ih pbd/t f;zx Bkb T[BQK d/ xo nk rJ/, go nkT[AfdnK;ko fejk, “GkJh pbd/t f;zx ƒ Nq?eNo Bk cVkfJnk eo'. fJ; ƒgVQkJh d/ ftu bk e/ o~y'. y/sh ftu e'Jh j'o nkdwh bk bT[. “ T[jhpbd/t f;zx j[D fJe T[Zu doi/ d/ nkJhH nkoH n?;H nc;o jB.fJT[A puB eod/ j'J/ nkg ih dhtkB ftu gj[zu/. dhtkB ftu gj[zu e/nkg ih B/ ;zrs ƒ r[o{ ;kfjp dh pkDh nB[;ko ;[DB dk T[gd/Pfd~sk. nkg ih B/ fejk, “GkJh r[o^f;~y'` r[o{ xo ftu gfjbK ;qtBGrsh j?. ;{oi ws gqekP eoB tkb/ ;fsr[o{ BkBe d/t ih d/ fijBkifrnk;{nK d/ fjod/ gktB jB ns/ T[j r[o{ dh f;~fynk ƒ ;[Dd/ jBT[BQK d/ nzdo jh frnkB nkT[Adk j? feT[Afe r[o{ dh f;~fynk ;[DB BkbT[; s/ nwb eoB Bkb wB P[~X j[zdk j?. T[; s'A pknd fisBh wB dhP~[Xsk j? T[sBk jh wB fJekro j?. fisBh wB ftu fJekrosk j?T[sBk jh ihtB ftu nkBzd pDdk j?. fJj ftukoK nkg ih ehosBftu eo e/ ;'Yh d/ sbkn s/ ub/ rJ/.

Page 195: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

173

pkgb/ Bro ftu ehosBeJh dck fgzv d/ r[od[nkok ;kfjp ftu dhtkB j'J/ s/ GkJh nwo

f;zx, GkJh ekek f;zx s/ GkJh Bzi f;zx d/ xo th dhtkB j'J/. pkgb/d/ b'eK ftu nkg ih dk pj[s gq/w g? frnk. Bro d/ f;nkD/^f;nkD/nkdwh fi; soQK GkJh nwo f;zx, gqhsw f;zx, dbhg f;zx, ekekf;zx, uoBihs f;zx, bkb f;zx, eoB?b f;zx nkfd ;ko/ xo d'BKwjkswktK ƒ nkgD/ xoK ftu p[bk e/ uoB g[nkfJnk eod/ ;B. fJetkoh pkpk Bo?D f;zx ih B/ ;zrs ƒ fejk, “GkJh gq/whT[` s[;hA ;/tkeod/ j' sK s[jkv/ Bkb ;kvk gq/w j?”. pkpk Bo?D f;zx ih fto~es ihƒ jw/Pk wjkswk efj e/ p[bKd/ ;B. pkpk ih B/ puB ehsk, i/ fes/wjkswk s[jkƒ fMVe th fdzd/ jB sK fizBh d/o s[;hA T[BQK s'A w[nkchBjhA wzr b?Ad/ s[jkƒ th sK u?B BjhA nkT[Adh. fit/A e~gV/ s/ ;kpDbkT[Ad/ jK fco T[; ƒ wb fdzd/ jK sK T[j ;kc j' iKdk j? T[;/ soQKwjkswk dh fMVe Bkb gq/wh dk fjodk P[~X j[zdk j?. i' gqG{ fwbkg d/o;s/ s/ u~bD tkbk j? T[; ƒ ;kX{ dh fMVe dk bkG j[zdk j?. pkpk ihefjD b~r/, “s[;hA ;ko/ j[D fi~E/ ;/tk eod/ j' T[ZE/ r[o{ d/ bV b~r e/Bkw th ifgnk eo'. fJ; fgzv ftu eJh n?;/ nkdwh jB fijV/ PokpdhnK GZmhnK bkT[Ad/ jB. Pokp e~YD d/ Bkb fPeko th y/vd/ jB.fijVh fJj sbkn tkbh irQk j? fJ; irQk s/ pj[s Pesh j?. fJ~E/f;woB GiB j'fJnk j?. fJ; irQk s/ fPeko eoBk wjK gkg j?. fJ~E/E'VQk ;wK gfjbK fJ; fgzv d/ fJe gfotko B/ fJe yor'P wkfonk ;h.T[BQK d/ xo d/ ftu fJsBh sebhc tXh fe T[j fJ~E/ ;kv/ e'b nkJ/ s/efjD b~r/ fe, p~u/ wzfinK s/ gJ/ B/ T[BQK ƒ gsk BjhA eh j' frnk j?.T[BQK s'A g[~fSnk fe eh efonk s[;hA n?;k< T[jBK d~f;nk fe n;hAfJ; irQk s'A yor'P wko e/ b? rJ/ ;h. T[;/ NkfJw s'A ;kv/ ftjV/ ftux'fVnK d/ g"V yVeD dh nktkI nkJh s/ p~~u/ fpwko j' rJ/. pkpk ihB/ fejk, GkJh` n~r/ s'A fJ~E/ nk e/ n?;h rbsh Bk efoT[, fJ; irQks/ sK s[jkvk ;h; M[ekT[Dk jh pDdk j? “.

fJ~E/ fto~es ih iK sK Ppd ;[os dh i[rs i' t~v/ wjkoki ih s'Af;~yh ;h T[; dk gquko eod/ iK jw/PK Grsh ftu jh bhB ofjzd/.pkgb/ dh ;zrs B/ d~f;nk fe fJe fdB wjkswk X[~g/ p?m/ GiB eod/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 196: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

174 nksw d/P dh T[vkD

;h. f;yo d[gfjo dk ;wK ;h. fJe yor'P fPekoh e~[fsnK dkGikfJnk j'fJnk fJ; irQk s/ g{fbnK ftu nk tfVnk. id'A yor'PB/ d/fynk fe j'o puD dh e'Jh EK BjhA sK T[j pkpk ih dh p[~eb ftup?m frnk. e[~s/ T[ZE/ nk e/ PKs j' rJ/ ns/ fg~S/ j' e/ p?m rJ/. pkpkBo?D f;zx ih d/y e/ rJ/ pJh eh uhI j?< feT[Afe nkg ih id'A ;wkXh;fE~s j[zd/ sK ;t/o/ p?m e/ Pkw ƒ T[Zmd/ ;B. fJ; fj;kp Bkb p?md/fe d[gfjo tkbh SK T[Zgo dh bzx ikt/. nkg ih d/ r[oGkJh d~;d/ jBfe nkw s"o s/ i/ fto~es ih efjD fe E'VQk fijk ;wK bk bJhJ/ sK;[GQk p?m e/ Pkw ƒ jh T[Zmd/. nkg ih dh ;wkXh n?;h ;h. okVk;kfjp ns/ XpbkD d/ eJh f;zxK B/ th d~f;nk fe w'o dk yzG b? e/ fJBQKd/ B~e n~r/ eod/, pJh ;kj th nkT[Adk j? fe BjhA go sK th fto~esih fpbe[b fj~bd/ BjhA ;B. fJT[A ;wkXh ;fE~s j' e/ Grsh eod/ ;B.id'A g{oh fJekrosk ns/ n~s dh ;fjisk j[zdh j? T[d'A n?;h ;fEshj[zdh j?. wB[~y ;oho d/P ns/ ekb ƒ G~[fbnk j'fJnk j[zdk j?. ;wkXh;fE~s j' e/ p?m/ ;kXe d/ Gkt/A T[go'A dh e'Jh uhI bzx ikt/ Gkt/A j/mKs'A T[; ƒ gsk BjhA ubdk. ;zrs d;dh j? eJh tkoh fijVh ;c s/nkg ih p?m/ j[zd/ ;B T[;d/ E~b/ ;~g th nk tVd/ ;B. go nkg ih T[;/soQK jh p?m/ ofjzd/ ;B. T[; fdB th yor'P ns/ e[~s/ fpbe[b PKsh ftup?m/ oj/. fijVh fJBQK dh sw' r[Dh fposh BIo nkT[Adh d/yh sK pkpkih B/ fejk, “d/y wbehs f;jK` nkj f;woB Pesh B/ ikBtoK ƒ thPKsh fbnk fd~sh”. efjD b~r/, “GkJh fJ; irQk e'Jh n?;k ezw Bkeo' fi; Bkb s[jkvk wkVk eow pD/. fJ~E/ ;/tk eoB s/ s[jkvh thuVQdh ebk oj/rh”.

w"V wzvh ftu dhtkBfJ~E/ ;zrsK dk o[MkB fdB' fdB tXdk frnk. fi~E/ th r[opkDh d/

gq/wh nkg ih ƒ dhtkB eoB bJh p[bkT[Ad/ ;B nkg ih T[ZE/ jh ub/iKd/ ;B. gziroKJhnK ;EkB s/ i' GkJh ;[yd/t f;zx pkgb/ tkb/ ofjzd/jB, fJBQK d/ BkBe/ w"V wzvh ofjzd/ ;B. T[BQK dh fJ~Sk ;h pkpk ih ;kv/xo uoB gk e/ ikD, sK nkg ih B/ T[BQK ƒ dhtkB d/ fd~s/. T[ZE/ rJ/sK gfjb/ dhtkB ftu nk;^gk; d/ b'e g[~SD b~r/ fe fJ~E/ s[;hA eh

Page 197: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

175

eo'r/. dhtkBK dk b'eK ƒ x~N gsk ;h. T[j b'e ;'uD fe fJ~E/ ib;kbrkT[Dr/. T[j b'e r[o{ wjkoki dh wfonkdk fpbe[b BjhA ikDd/;B. id'A dhtkB ;fink, fgzv d/ b'e nkT[D go r[o{ wjkoki ƒ w~~Eke'Jh Bk N/e/. i' uko dhtkoh pDh j'Jh ;h T[; ezX d/ T[Zgo uVQ e/ p?miKd/ ;B. nkg ih B/ ;kfonK ƒ ;wMkfJnk th fe GkJh fJj e'Jhib;k BjhA j?, fJj sK joh dk i; j?. T[BQK ƒ d~f;nk fe gfjbKnkgD/ f;o Ye' go T[BQK e'b f;o YeD bJh e'Jh e~gVk th BjhA ;h.T[j f;~X/ ;kd/ b'e ;B T[BQK B/ nkgDhnK pB?DK jh f;o s/ b? bJhnK.fco nkg ih B/ T[BQK ƒ fejk fe j[D s[;hA r[o{ rqzE ;kfjp ih wjkokiƒ w~Ek N/e', fco ;kv/ ;kjwD/ nk e/ p?m'. i/ s[;hA ezXK s/ p?m'r/ sK r[o{wjkoki dh p/ndph j[zdh j?, i/ ;kjwD/ nk e/ p?m'r/ sK ndp j[zdk j?.fco s[;hA fXnkB d/ Bkb r[opkDh ;[D' ns/ Ppd d/ ftu p'b'. fJ; d/Bkb s[jkvk ihtB ;cbk j'J/rk. nkg ih B/ foPh b[N/o/ dh ;kyh T[BQKƒ ;[DkJh, fi;dk T[BQK d/ wB s/ pj[s rfjok n;o fgnk. pknd ftuT[BQK B/ p/Bsh ehsh, pkpk ih ;kƒ fJe d' dhtkB j'o d/ fdT[.

nkg ih d/ iE/ d/ f;zx ;B fw~m{ Y'beh tkbk, joh f;zx pkgbk,;toB f;zx, pbfizdo f;zx, pbd/t f;zx ns/ G'bk f;zx. fJj ;ko/f;zx wjKg[oPK d/ Bkb ik e/ dhtkB ;ikT[Ad/ ;B. T[d'A nkg ih e'bnkgDh e'Jh ;tkoh BjhA ;h. fJ; eoe/ Nq?eNo Nqkbh s/ iK p~; s/ jhikDk g?Adk ;h. fJ; soQK wjKg[oPK B/ B/V/^s/V/ d/ fJbkfenK ftu ike/ r[owfs dk gouko ehsk.

w[zpJh ikDkfco ;zB T[Bh ;" s/j~so ftu nkg d'B' t~v/ jI{o wjkoki ih s'A

nkfrnk b? e/ ;zrsK d/ p[bkJ/ w[skfpe r[owfs gouko bJh w[zpJhrJ/. feT[Afe gziroKJhnK s'A GkJh wfjzdo f;zx jB T[BQK dh G?Dw[zpJh ofjzdh ;h, T[BQK B/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih` ;kvh G?D T[ZE/ofjzdh j?, nkg d'B' wjKg[oP u~b' s/ T[ZE/ ike/ ;zrsK ƒ doPB fdT[.T[BQK dk gq/w d/y e/ nkg ih B/ pkpk Bo?D f;zx ih Bkb ;bkj eoe/ T[BQKƒ jK eo fd~sh. b[fXnkD/ s'A o/b okjhA nkg d'B' wjKg[oP w[zpJhgj[zu/. n~r'A ;zrs fJe~mh j' e/ nkg ih ƒ b?D bJh ;N/PB s/ nkJh.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 198: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

176 nksw d/P dh T[vkD

fJ~E/ d/ b'eK B/ nkg ih s'A nkyzv gkm eotkfJnk ns/ Bkb dhtkB th;id/ oj/. fJ~E'A dh ;zrs nkg d'B' wjKg[oPK ƒ ;w[zdo d/ feBko/ ;?oeoB ƒ th b? e/ rJ/. nkg ih B/ d~f;nk fe id'A nkg ih nEbhN ;BT[d'A th nkg ih w[zpJh rJ/ ;B. d{;o/ fdB ;zrs nkg ih ƒ fJe pj[s;[zdo ns/ owDhe gkoe ftu b? e/ rJh. gkoe ftu fcod/ j'J/ d'B'wjKg[oP pj[s jh y[P j'J/. T[ZE'A dk fJe wkbh ;h, nkg ih ƒ d/y e/nk frnk ns/ nk e/ fJBQK d'BK wjKg[oPK ƒ ;h; M[ek e/ w~Ek N/fenkns/ d'BK d/ rbK ftu c[~bK d/ jko gk fd~s/. ;/tkdkoK B/ wkbh ƒ gzio[gJ/ fd~s/. wjKg[oPK B/ wkbh ƒ g[~fSnk, “GkJh sµ{ fJ~E/ jh ezw eodkj?A”< T[;B/ i[nkp fd~sk, ih w?A fJ~E/ wkbh dk ezw eodk jK. nkyDb~r/ s/ok Bkw eh j?< T[j efjzdk ih w/ok Bkw wBh okw j?. gkoe ftujh d'B' wjKg[oP fJe do~ys E~b/ u"AeVk wko e/ p?m rJ/. wBh okw pV/gq/w Bkb e'b nk e/ p?m frnk. nk e/ efjD b~rk, “wjkoki ih` nkgejK ;/ nkJ/ j'”. ;zrs u'A e'Jh p'fbnk fe gzikp s'A nkJ/ jB.wBhokw efjD b~rk, “J/e dck okVk ;fjp tkb/ wjKg[oP Gh nkJ/ E/.w?AB/ T[B e/ rb/ w/A ph c{b'A ek jko vkbk Ek. T[Bj'A B/ Gh w[M/ e[S g?;/dh:/ E/. t[j ph d/yD/ w/A pj[s ;[zdo b~rs/ E/. nkdwh e/ wB e' w'j b/s/E/”. wkbh d/ Bkb e[M puB jI{o gksPkj d/ eod/ oj/. wBh okw B/jE i'Ve/ noI ehsh, “wjkoki` w/o/ xo bVehnK jh j?A, bVek e'JhBjhA j?, nkg w/o/ T{go feogk eo'”. pkpk ih j~; e/ efjD b~r/,“GkJh feogk sK ;kv/ w[oPd eo rJ/ jB”. wBh okw efjzdk, “t' s'mhe j? go w[M/ bVe/ eh fJSk fInkdk j?”. pkpk Bo?D f;zx ih B/puB ehsk, “GkJh` w{b^wzso dk gkm efonk eo jo o'I ;t/o/ T[Zme/, s?ƒ g~[so dh dks fwb ikt/rh. tkfjr[o{ dh feogk Bkb ;G e[Mfwb ikt/rk”. nkg ih fJj puB eo e/ T[ZE'A ub/ rJ/. wBh okw B/wjKg[oPK d/ puB wzB e/ T[;/ soQK jh ehsk. fJe ;kb pknd gzi wJhT[Bh ;" gu~so ƒ wBhokw d/ xo g~[so iBfwnk. e[M ;w/A pkndpkgb/ ;EkB s/ wjKg[oPK e'b wBh okw ns/ T[;dh xotkbh e[P~fbnkd/th w~Ek fNekT[D ns/ nPhotkd b?D bJh nkJ/.

Page 199: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

177

;zs JhPo f;zx ih dk ;oho S~vDk;zs wjkoki JhPo f;zx ih nkgD/ nyhob/ fdBK ftu fi~E/ th

dhtkB bkfJnk eod/ ;B sK T[ZE/ fJjh puB efonk eod/ fe GkJhfijVh ;zrs b/N nkJh j?, nkgK T[BQK bJh gzi^d; fwzN j'o bk fdzd/jK. fJj puB nkg ih ;[s/^f;~X jh efonk eod/ ;B. i' ifrnk;{nzsqht f;woB tkb/ ;B T[j fJ; owI ƒ ;[D e/ ;'uhA g? iKd/, feT[AfewjKg[oP r[~Mh owI wkfonk eod/ jB go okI BjhA d~;d/ j[zd/. okVk;kfjp th dhtkB ;fink, fJ~E/ th ;zrsK dk fJe~m pj[s ;h. ;zswjkoki ih B/ T[; fdB th eJh t?okrwJh puB ehs/.

id'A t~v/ wjkoki ih dh e[o;h b~rh, ;zrsK dk nEkj fJe~m ;h.jo e'Jh fJe d{i/ s'A w{jo/ j' e/ Bw;eko eoBh ukj[zdk ;h. ;zrsK ƒnzdo'A nihp jh fy~u g? ojh ;h, T[; fdB rowh th pj[s ;h. nkgih B/ S'N/ ;zs wjkoki ih s'A g[~fSnk, n;hA pkjo ikDk j?, fJzrb?Av dh;zrs pkjo p[bk ojh j?. ;zs wjkoki fePB f;zx ih B/ fejk, “s[;hAn?sehA ofjD fdzd/”. n~r'A t~v/ wjkoki ih efjD b~r/, “fJ; tko iknkT[D fdT[ nrbh tko BjhA iktKr/”. fJsBk ;[D e/ S'N/ wjkoki ihu~[g eo rJ/ ns/ rbk Go frnk. nkg; ftu d'B'A wjKg[oP pV/ fgnkoBkb fwb/. ;zs wjkoki nso f;zx ih B/ ;zs fePB f;zx ih ƒ i' puBehs/ ;h, “c"ihnk` s?A nyho s~e fJjBK dh ;zGkb eoBh j?”. fJ;/eoe/ T[BQK dh B"eoh th S[vtkJh fe sµ{ jw/PK fJBQK d/ Bkb ofjDk j?.id'A nkg ih d'B' wjKg[oP i~ch gk e/ fwb/ sK T[j puB :kd nk frnk;zs fePB f;zx ih ƒ pJh ;zs nso f;zx ih B/ i' fejk ;h, T[BQK B/nkgDh feogk d/ Bkb w?E'A fJj fvT{Nh g{oh eotk bJh. d'B' wjKg[oPfJe d{i/ d/ Bkb fwb e/ u[~g j'J/ yVQ/ oj/. ;zrsK d/ydhnK ojhnK. ;zswjkoki fePB f;zx ih d/ fdwkr ftu ;ko/ puB nk rJ/. nkg iht?okr ftu nk rJ/, ;oho ;[zB j' frnk. d'B' wjKg[oP fJe d{i/ t~bs~eD Io{o s/ fJj ;'uD pJh fJzB/ NkJhw d/ fJe~m/ ofj e/ ;zs wjkokiih d/ j[ew Bkb ;/tk fBGkJh j?. j[D ftSVD b~r/ jK. wB ƒ rfjohnKftukoK B/ x/ok gk fbnk. ;'uD b~r/, i/ wz{j y'bd/ jK sK ;zrs j'oT[dk; j' ikt/rh. fJj' fijhnK ftukoK eod/ ;zs wjkoki ih r~vh ftup?m/ s/ fd~bh ƒ otkBk j' rJ/. fd~bh th ;zrsK dk fJe~m pj[s j'fJnk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 200: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

178 nksw d/P dh T[vkD

T[ZE/ fJe dhtkB eoe/ frnkoK wJh T[zBh ;" gzMQs~o ƒ nkg ih dhotkBrh ;h. nkg ih J/no g'oN s/ gj[zu/. :{H ghH ns/ gzikp d/t~y^t~y PfjoK s'A p/nzs ;zrsK nkJhnK ;B. ;kfonK d/ nzdo nkgih d/ doPBK dh fy~u pDh j'Jh ;h. T[BQK d/ t?okr ftu th t~yok jhnkBzd pfDnk j'fJnk ;h. ;ko/ fJe d{i/ s'A n~r/ j' e/ yVQ oj/ ;B.jtkJh n~v/ tkb/ th d/y e/ j?okB j' oj/ ;B. fJj ;kok fposKs ;kƒGkJh bSwD f;zx Powk ns/ GkJh wfjzdo f;zx w~N{ B/ eJh tko;[DkfJnk j? fijV/ nZieZb ftu jh n?; gh foNkfJo j'J/ jB.

GkJh wfjzdo f;zx w~N{ dh xo tkbh phph r[oihs e"o th ;zrsftu yVQh ;h. fi~E/ d{ih ;koh ;zrs t?okr ftu yVQh ;h T[ZE/ phphr[oihs e"o th ekch t?okr ftu nk rJh fe T[j Bw;eko eofdnKT[Zuh^T[Zuh fjuekohnK b?D b~r gJh. T[; dk wB p/t~; j' frnk ;h.;zs wjkoki ih B/ g[~fSnk, “GkJh eh r~b j?”< Bkb jh phph d/ f;os/ j~E o~y fd~sk. phph B/ p/Bsh ehsh wjkoki ih feogk eo', xo ftue'Jh p~uk BjhA j?. ;zs wjkoki ih B/ phph d/ f;o s'A j~E ekch d/o BjhAu[~fenk ns/ puB ehsk, “GkJh r[o{ tkb/ pD ikT[ s[jkvk ;kok e[M mhej' ikt/rk”. fJ; puB s'A pknd fJBQK d/ xo ftu fszB bVfenK B/iBw fbnk. n~i th fJj gfotko g{oB r[of;~yh ftu ihtB pshseod/ jB. fJBQK s'A fJbktk j'o th eJh ;zrsK B/ nkg' nkgDhnK wzrK;zs wjkoki ih n~r/ o~yhnK. fJ; ftu J/nog'oN d/ eowukohnK B/th p/BshnK ehshnK. ;zrsK d/ d[~yK d/ dodh pDd/ j'J/ ns/ ;kfonKƒ Xhoi fdzd/ j'J/ nkg ih ijkI ftu p?m/ ns/ fJzrb?Av bJh otkBk j'rJ/. fJzrb?Av ftu ik e/ id'A nkg ih B/ S~ph nr~;s T[Bh ;" gzM~Qsoftu ;oho S~fvnk sK fJ~Xo gzikp ftu o/vhT[ ns/ nypkoK okjhA ;GirQk ypoK gj[zu rJhnK. ;ko/ d/PK^ftd/PK ftu ypoK gj[zu rJhnK.

id'A pkgb/ ftu wjKg[oPK ƒ nk e/ ;zrs B/ d~f;nk sK ;[DB ;kojh fJBQK d/ j~E g?o M{m/ g? rJ/. nkg (fto~es ih) p/j'P j' rJ/. ibdhBkb vkeNo ;kfjp ƒ p[bkfJnk frnk. T[BQK B/ nk e/ ibdh BkbdtkJh fd~sh fco e[M ;w/A pknd nkg ih ƒ j'P nkfJnk. go t?okrftu nkg ih dh jkbs d/yh BjhA ik ojh ;h. fJzM b~rdk ;h fe eb/ik

Page 201: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

179

T[ZSb^T[ZSb e/ pkjo ƒ nk fojk j't/. nkg fJe' r~b jh ;'u oj/;BL

wL 2]fi;[ fgnko/ f;T[ B/j[ fs;[ nkr? wfo ubhn?]fXqr[ ihtD[ ;z;kfo sk e? gkS? ihtDk]2]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 83)

fJsB/ ƒ gziroKJhnK s/ pkgb/ dhnK ;zrsK fJe~mhnK j' e/sbkn s/ gj[zu rJhnK. ik e/ ;zrsK B/ wjKg[oPK ƒ g[~fSnk fe,wjkoki ih` ;kv/ bJh eh j[ew j?< fit/A nkg ih dh fJSk j't/ T[;/w[skfpe ;/tk eohJ/. nkg ih B/ puB ehsk, “w?A wB jh ftu t~v/wjkoki ih d/ uoBK ftu nodk; ehsh j'Jh j? fe wjkoki ih nzs;w/A w?ƒ ;/tk Io{o pyP fdT[”. T[; NkJhw d'B' wjkswktK B/ ;zrsƒ fejk, GkJh okPB gkDh fJe~mk eo'. id'A ;zs wjkoki ih dk fppkBokVk ;kfjp s'A u~b e/ ;sb[i dfonk s/ gj[zu/rk sK T[E/ irQk d/y e/nkgK bzro fsnko eohJ/. nkg ih B/ fejk go gfjbK nkgK irQk d/ye/ nkJhJ/. nkg ih ;bkj eoe/ e[mkb/ tkb/ e"o f;zx ns/ w;skB f;zxBkb w'No ;kJheb s/ p?m e/ fpG"o ;kfjp ;sb[i dfonk s/ gj[zu/.fi~E/ d;t/A gksPkj wjkoki ih dk u"gJh ;kfjp r[od[nkok PP'fGs j?,T[ZE/ ik e/ ;h; M[ekfJnk. wB jh ftu nodk; ehsh s/ uko^u[c/o/fBrQk x[wk e/ d/fynk fe bzro pDkT[D tk;s/ fe~E/ fNekDk mhe oj/rk.T[ZE/ i' gqpzXe ;B T[BQK Bkb r~b ehsh fe ;kƒ bzro brkT[D tk;s/irQk ukjhdh j?. fJ; soQK irQk Bh:s eoe/ tkg; w[V nkJ/. ;zrsKdk fJe~m T[;/ soQK jh sbkn s/ pfDnk fojk. T[; ;w/A dk ;ogzu GkJhi'frzdo f;zx Xkbhtkb gzi ;" o[gJ/ w~Ek N/eD b~frnk sK nkg ih B/fejk, “GkJh` wkfJnk dk w?A eh eoBk j?< s[;hA ;ko/ ob e/ T[Zdweo'”. GkJh ;[oihs f;zx j?Zv wk;No, joB/e f;zx goXkB, ioB?bf;zx i?bdko nkfd f;zx T[; t/b/ nkg ih d/ gk; ;B. id'A ;kohnK;zrsK ƒ gsk b~frnk fe t~v/ wjkoki ih d/ ;oho dk ib gqtkj fpG"o;kfjp eoBr/ ns/ T[E/ bzro dk gqpzX pkpk Bo?D f;zx ih ns/ fto~esih eoBr/ sK ;kohnK ;zrsK fJe i[~N j' e/ rJhnK. ;ko/ Bro fBtk;h

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 202: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

180 nksw d/P dh T[vkD

fJ; ƒ nkgDh fizw/tkoh ;wM oj/ ;h. fJBQK d'B' wjKg[oPK dheoBh^ewkJh dk b'eK s/ fJzBk gqGkt ;h fe GkJh w;skB f;zx dh u~ehs/ okPB dk Y/o iwQK j' frnk. NqkbhnK ns/ No~eK ftu ;wkB Go e/fpG"o ;kfjp ƒ ukb/ gkJ/. NqkbhnK tkb/ gq/wh GkJh ird/t f;zx, w[ezdf;zx y?Qok, GkJh Gkr f;zx ;zX{ B/ nkg NqkbhnK b? e/ ns/ ;zrsK ƒ Bkbb? e/ fpG"o ;kfjp t~b ƒ ukb/ gkJ/. w;skB f;zx s/ fw;soh e"o f;zxfJe w'No ;kJheb s/ pkpk Bo?D f;zx ns/ fJe s/ fto~es ih ƒ fpmke/ fpG"o ;kfjp gj[zu/. fi; irQk s/ bzro dh fsnkoh tk;s/ gqpzX ehsk;h T[; irQk nkg' nkgD/ szp{ brk e/ fJe gk;/ phphnK d/ mfjoB tk;s/gqpzX ehsk ns/ d{i/ gk;/ fijV/ B"itkB ;B T[BQK ƒ u[oK g[~ND tk;s/bk fd~sk. fJsB/ ƒ gkDh ;gbkJh eoB tkb/ wfjew/ d/ nc;oK B/ T[ZE/gkDh dh ;gbkJh dk fJzsikw eo fd~sk ns/ N{NhnK tr?ok brtkfd~shnK. fijVh th uhI dh b'V g?Adh ;h T[jh uhI T[ZE/ fwb iKdh;h. fJj e'Jh ;zs wjkoki ih dk jh y/b ;h. phphnK b" (n~r)fsnko eoe/ gqPkd/ gekT[D dh fsnkoh ftu b~r rJhnK. dkb ;pIhtkb/ d/rfunK E~b/ th n~r wuk e/ dkbK pBkT[DhnK P[o{ eo fd~shnK.

nkg ih B/ Bkb e[M gq/wh bJ/ fe u~b' nkgK dfonk t~b d/ye/nkT[Ad/ jK. fiX~o dh ;zs wjkoki ih dk fppkB nkt/rk, T[j o;sk;kc j? fe BK. id'A nkg ih B/ d/fynk fe o;sk yokp j? sK S/sh Bkbc?;bk ehsk fe i/ o;sk mhe Bk ehsk frnk sK fppkB ƒ d{o'A jh o'eDkgt/rk. nkg ih B/ nk e/ ;zrs ƒ d~f;nk fe i/ o;sk mhe eo bJhJ/sK fppkB fpbe[b dfonk d/ BIdhe ufbnk ikt/rk. T[;/ NkJhw ;ko/B"itkBK B/ j"A;bk ehsk fe ;kv/ e'b Nq?eNo tr?ok sK j?r/ jh B/ j[D/ jhmhe eo fdzd/ jK. e[M ejhnK b? e/ mhe eo fdzd/ jK. nkg ih j[eweo' fe~Xo'A b~rhJ/. nkg ih B/ ;kok gjkVh d/ Bkb^Bkb fijVk o;sk;h T[j ;kc eoke/ ns/ fJe gk;/ g~Eo ;[~N^;~[N e/ T[Zuk eotk fd~sk.fizBh th ;zrs ;h ;koh dh ;koh ;zrs nkgDh yk; fizw/tkoh ;wMdhj'Jh ;/tk eo ojh ;h. Pkw dk tes j' frnk ;h, nkg ih gjkVh s/p?m/ ;sb[i Bkb wB jh ftu r~b eo oj/ ;B fe s?A j[D ;kv/ ekBQ dh;/tk eoBh j?”. ;kƒ sK j[D doPB e~+Q ƒ jh j'Dr/ T[;d/, T[;s'Apknd sK s?A jh nkgDh p~[eb ftu ;wk b?Dk j?.

Page 203: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

181

fco nkg ih ;/ib B/soK Bkb ;zrs t~b ƒ u~b gJ/. ;zrs ƒpuB ehsk GkJh fJe Nq?eNo wro Nqkbh bk e/ yk;/ ;ko/ iD/ T[; ftup?m ikT[, okj d/ ftu r/V/ fdT[ fco okj d~p ikt/ sK fe e~bQ ƒ ;zswjkoki ih dh r~vh Bk dp/. ;koh s;~bh eoe/ nkg ih id'A ;zrs e'btkg; nkJ/ sK d/fynk pkpk Bo?D f;zx p?m/ ;/tk eo oj/ ;B. T[BQK nkgih ƒ fejk wjkswk ih ;kohnK phphnK ;/tk eodhnK E~e rJhnKjB. nkg B/ phphnK ƒ p/Bsh ehsh GkJh e[M d/o nkokw eo bT[,fco nkg' nkgD/ ro[g pDk bT[, ni/ ezw pj[s ofjzdk j?. fco T[;/jh soQK phphnK B/ nb~r^nb~r iE/ pDk bJ//. fJsB/ ƒ okVk ;kfjps'A ;zs wjkoki ih dk id'A fppkB b? e/ s[o/ sK pj[s bzp/ ekcb/ d/ o{gftu w'No r~vhnK nk ojhnK ;B. id'A fpG"o ;kfjp ekcbk gj[zfunksK ;ko/ gjkVK s/ fJe dw nkdwh jh nkdwh fd;D b~r gJ/, ;zrsjh ;zrs fd;D b~r gJh. fJXo d'B' wjKg[oP ;'uD b~r/ bzro fet/AtosktKr/, ;zrs pj[s fInkdk j?. T[; ;w/A s~e s/sh e[fJzNb nkNkg~e u[~ek ;h. ;kohnK ;zrsK ƒ gq/w eoe/ t?okr jh pj[s ;h. ;zrsKt~v/ wjkoki ih d/ gq/w ftu eJh fdBK s'A T[BQK d/ ;oho Bkb G[~yhnK jhs[ohnK j'JhnK ;B. ;zs wjkoki ih d/ ;oho ƒ ib gqtkj eoB s'Apknd nBkT{AA;w?AN j'Jh fe GkJh ;koh ;zrs gqPkdk Se e/ ikfJT[.fJ; d/ Bkb jh gqPkdk toskT[Dk P[o{ j' frnk. ;zrsK dk fJzBk fJe~m;h fe gqPkd/ dk bzro E'V/Q ;w/A ftu jh tos frnk. ;zrs gqPkdkcV^cV e/ n~r/ s[oh rJh. fiBQK gq/whnK ƒ fJj gsk b~frnk fe fJjfto~es ih dk T[gokbk j? sK ;'uD b~r/ fe ;zs wjkoki ih d/ gq/whnKftu pj[s t~v/ t~v/ nkdwh ;h, go fe;/ j'o d/ wB ftu fJj r~b nkJhjh BjhA. feT[Afe T[BQK ƒ nkgD/ fgnko/ d/ t?okr ftu ;kok e[M G[~b jhfrnk ;h. fJXo p'oh dk u'bk gk e/ fJe e~uh S~goh ftu ofjD tkbkceho (fto~es ih) fJ~vk t~vk T[gokbk eo frnk. go feT[Afe fJjsK ;fsr[o{ dh feogk d/ ;de/ jh j'fJnk ;h. r[owkDh dk c[owkB j?l

gT[Vh];k ;/tk ehsh ;cb j? fis[ ;fsr[o ek wB[ wzB/]ik ;fsr[o ek wB[ wzfBnk sk gkg e;zwb GzB/]

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 204: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

182 nksw d/P dh T[vkD

T[gd/;[ fi fdsk ;fsr[o{ ;' ;[fDnk f;yh ezB/]fiB ;fsr[o ek GkDk wzfBnk fsB uVh utrfD tzB/]fJj ukb fBokbh r[ow[yh r[o dhfynk ;[fD wB[ fGzB/]25]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 314)

fJ; s'A pknd nkg ih pj[s t?okr ftu ofjD b~r gJ/. pkgb/dh ;zrs ft~u'A d' f;zx brksko nkg ih dh ;/tk ftu ofjzd/ ;B. ;zswjkoki ih d/ ;oho s'A pknd nkyzv gkm dk G'r gkfJnk frnk. fJ;ftu ;zs wjkoki fePB f;zx ih dh d;sko pzdh j'Jh. pj[s ;zrsfJe~mh j'Jh. gzikp Go ftu'A ns/ gzikp s'A pkjo'A nkJhnK ;zrsK dkGkoh fJe~m ;h. brGr ;ko/ wfB;No, ;kX{, ftdtkB nkfd nkJ/ j'J/;B. T[ZE/ pkgbk, gziroKJhnK, fw~m/tkb dhnK ;zrsK th rJhnK;B. G'r s'A pknd ;ko/ nkg' nkgD/ xoK ƒ tkg; w[V/. nkg ih thsbkn s/ nk rJ/. d{;o/ fdB fco ;zrsK fJe~mhnK j'JhnK. ;kfonKB/ p/Bsh ehsh wjkoki ih nkgK th nkyzv gkm eotk bJhJ/. nkg ihB/ M~N jh nkfrnk d/ fd~sh. ;zrs B/ d{;o/ fdB jh nkyzv gkm nkozGeo fbnk s/ Bkb jh fdB d/ dhtkB o~y/. fto~es ih d/ wB ftu ;zswjkoki ih dh :kd dh fy~u jh fJsBh ;h fe i/ e'Jh wjkoki ih d/puB ;[DkT[Adk sK T[BQK d/ fjod/ ƒ PKsh fwbdh, BjhA sK gghj/ soQKsVc g?dk j'Jh iKdh. nkyzv gkm d/ d"okB fszB/ fdB bzro th nN[~Ntofsnk. fJ; ftu ;ko/ fJbke/ d/ gq/whnK B/ nDE~e ;/tk eoe/ t~v/wjkoki ih dh y[Ph gqkgs ehsh. fit/A GkJh joB/e f;zx gqXkB, GkJhi'frzdo f;zx ;ogzu nkfd j'o pj[s ;ko/ nkg ih d/ ;kEh ;B i'pugB ftu fto~es ih d/ Bkb y/vd/ oj/. itkBh t/b/ th fgzv d/ ;e{b,r[od[nkok ;kfjp d/ ezwK ftu fJe~m/ fj~;k b?Ad/ oj/. go fJj ;ko/;kEh fto~es ih ƒ n~i th ;kX{ o{g wzBe/ ;fseko eod/ jB. fJjhekoB ;h fe fto~es ih id'A t~v/ wjkoki ih d/ t?okr ftu pj[s T[dk;;B sK ;ko/ ;kEhnK B/ fdB oks fJe eoe/ T[BQK dk ;kE fd~sk.

gziroKJhnK dk n;EkB pDBknkg ih B/ eJh tko d~f;nk eoBk fe id'A ed/ n;hA fJ~Xo dh

bzfxnk eod/ sK nk;/^gk;/ d/y e/ fejk eoBk fe fJj fN~p/ sK GiB

Page 205: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

183

eoB tkb/ B/. gziroKJhnK d/ pI[or th d~;d/ jB fe fJ; irQk s/fJe y{jh j[zdh ;h. T[j y{jh j[D th ekfJw j?. id'A fJ~E/ r/N tVd/ jKsK ;kjwD/ jh nkT[Adh j?. fJ~E/ nkb/ d[nkb/ b'e gP{ uokT[D bJhnkT[Ad/ sK fJ;/ y{jh s'A jh gkDh fbnk eod/ ;B. fijV/ e[mkb/ d/ o;s/iKd/ T[j th fJ;/ y{jh s'A jh gkDh fbnk eod/ ;B. fJ; y{jh Bkb fJep/oh dk doys ;h, fJe po'Nk ;h, fJe izv ;h, c{; tr?ok ns/ j'oS'N/ w'N/ doys yVQ/ ;B. fijVh fJj p/oh j? fJ; Bkb fgzv d/ d' fszBpzd/ ckjk b? e/ wo/ j'J/ ;B. T[BQK dhnK o{jK nfGnrs GNe ojhnK;B. fJj nkb/^d[nkb/ fiwhdkoK ƒ th szr eodhnK ;B. fi; soQKr[ouoB f;zx tV?u B/ d~f;nk fe fJe dck w/ok t~vk bVek y/s ftuNq?eNo Bkb IwhB tkj[zdk ;h. id'A n;hA xo'A o'Nh b? e/ nkJ/ sKd/fynk fe Nq?eNo ;NkoN yVQk ;h s/ bVek w{zrcbh d/ y/s ftu p/j'Pfgnk ;h. T[; ƒ u[~e e/ Nq?eNo s/ gk e/ vkeNo e'b b? e/ rJ/ T[; dkfJbki eokfJnk sK T[; ƒ j'P nkJh. fJ; soQK id'A ed/ pbdubkT[Ad/ j[zd/ sK eJh tkoh pbd vo e/ n~r/ BjhA ;B s[od/ j[zd/.fg~S/^fg~S/ jNh iKd/ j[zd/ ;B. n?;hnK xNBktK fJ; irQk ekchtkgodhnK ;B. b'eK d/ wBK ftu ekch vo p?mk j'fJnk ;h. i/ e'JhB"itkB fJ~Xo ƒ iKdk sK b'e vo iKd/ fe fes/ ckjk jh Bk b? bt/. fJ;irQk s/ b'e pj[s G? ykD b~r gJ/ ;B. efjzd/ jB fe id'A fJ; Xoshd/ Gkr y[~bQ/ sK eh j'fJnk, fe e'Jh wjkswk y{jh s/ gkDh ghDnkfJnk. w~MK tkfbnK B/ T[; ƒ gkDh fgnk fd~sk. ib Se e/ T[jwjkswk T[BQK ƒ efjD b~r/, fJ; irQk s/ tki/ dhnK X[BK dh nktkInkT[Adh j?. fJ; Xosh s/ n~i s'A ukbh ;kb d/ nzdo^nzdo e'Jh g{oBwjkswk nkT[Dr/, fiBQK B/ fJ; ƒ nkpkd eoBk j?. fJ~E/ ;[GQk PkwehosB j'fJnk eo/rk, bzro u~fbnk eoBr/. fJj i' Gft~y^pkDh T[;wjkswk B/ ehsh sK T[BQK w~MK tkfbnK B/ fgzv ftu ik e/ fJ; pko/d~f;nk.

fJ;/ soQK d/ puB fJe w[;bwkB ceho B/ th ehs/ ;B. efjzd/ jBfe T[j ceho fgzv gziroKJhnK nkfJnk eodk ;h. fInkdkso T[jfJ; irQk s/ nk e/ mfjodk fi~E/ j[D p~;K dk n~vk pfDnk j?. b'e T[;ceho dh ;/tk efonk eod/ ;B. GkJh fBoziB f;zx ;ogzu ƒ T[;

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 206: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

184 nksw d/P dh T[vkD

ceho B/ d~f;nk fe fJ~Xo'A tki/ dhnK X[BK nk ojhnK jB. efjDb~r/, fJ;dk wsbp gsk eh j?< fJ; irQk d' tes ehosB j'fJnkeo/rk, bzro u~fbnk eo/rk. fJ;/ soQK d/ Gft~ys puB fJ; ;EkBpko/ tes^tes f;o j[zd/ oj/ jB.

fJ;/ Xosh d/ Bkb n?;k ;zpzX j'D eoe/ ;z:'r n?;k j'fJnk fefto~es ih dk wB pkgb/ tkb/ irQk s'A T[gokw j' frnk. T[j T[; irQks'A pkjo ikDk ukj[zd/ ;B. go feT[Afe pkgb/ dh ;zrs B/ ;zs wjkoki(fto~es ih) dh pj[s ;/tk ehsh ;h. fJ; eoe/ nkg ih B/ ;zrs ƒfejk, “s[;hA ;kv/ Bkb pj[s ;kE fBGkfJnk j?, i' s[jkvh fJ~Sk j't/ wzrbt'. n;hA T[j uhI d/D ƒ fsnko jK. n;hA n?E/ j[D BjhA fNeDk.go s[;hA ;/tk ehsh j?, fJ; eoe/ wzr' eh wzrd/ j'< ;kvk j[D fes/ j'oikD dk thuko j?. “ ;zrs ft~u'A j~E i'V e/ r~ik f;zx B/ p/Bsh ehshfe wjkoki ih n;hA nkgD/ y/s ftu s[jkv/ tk;s/ fJe fe~bk irQk S~vfdzd/ jK. nkg ih dh fojkfJP pDk fdzd/ jK. fJ;/ soQK jh ;zX{ g~shtkfbnK B/ fejk fe n;hA irQk S~vd/ jK, ;kv/ e'b oj'. nkg ih B/fejk, “GkJh irQk dh sK n?E/ th e'Jh ewh BjhA go w/ok wB BjhAeodk fJ~E/ ofjD ƒ. “ fco GkJh fBoziB f;zx ;ogzu B/ j~E i'V e/noI ehsh, pkpk ih s[;hA puB th d/ fd~sk fe wzr' i' wzrDk j?. fJ;eoe/ n;hA j[D ;ko/ fJbke/ d/ b'e fJe~m/ j'J/ jK. n;hA uko^gzi irQkS~v oj/ jK. ;kv/ fgzv ftu nkg ih g~ek n;EkB o~y'. fgzv dh i{jftu oj'. ;koh gzukfJs dh r~b ;[De/ nkg B/ puB ehsk, “ub' GkJhw[ezd f;zx d/y e/ nkT[” feT[Afe GkJh w[ezd f;zx nkg ih d/ ;G s'AfInkdk fBeNtosh ;/tkdko ;h. T[j irQk d/y e/ nkJ/. fJe rohpf;~y GkJh Xow f;zx B/ p/Bsh ehsh pkpk ih w?A fJe fe~bk S~vdk jK.s[;hA w/o/ y/s ftu nk ikT[. nkg ih efjD b~r/, e'Jh BjhA GkJh` nkgih T[BQK dh r~b e~N e/ efjD b~r/, “gfjbK s[;hA gqPkdk Se bT[, fcor~b eod/ jK.” id'A gqPkdk SeD tk;s/ ;zrs T[Zmh sK GkJh r[ouoBf;zx tV?u B/ noI ehsh pkpk ih s[;hA T[BQK dk g~y eo'r/ sK ;kv/ t~bsK gq/s jh p'bDr/. fJT[A efj e/ T[; d/ B/soK ftu gkDh nk frnk ns/fco fejk wjkoki ih Xow f;zx sK rohp nkdwh j?. fJsB/ ƒ ;zrsd/ b'e gqPkdk Se e/ d[pkok nk rJ/. nkg; ftu r~bK eoB b~r/.

Page 207: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

185

wjKg[oPK B/ pV/ gq/w Bkb ;kfonK ƒ fJj puB nky/, “GkJh` gq/whT[s[jkƒ ;kfonK ƒ gq/w j?, i' th eod/ j' gq/w eoe/ jh eod/ j'. go w/okc?;bk j? fe GkJh Xow f;zx d/ y/s ftu jh ojKr/”. fJ; T[gozs ;kohgzukfJs, GkJh fBoziB f;zx ;ogzu, GkJh ;[ikB f;zx, GkJh w~b f;zxgzu, GkJh r[ofdnkb f;zx gzu, GkJh ihsfJzdo f;zx, GkJh joB/ef;zx, GkJh okwk f;zx, GkJh r[ouoB f;zx tV?u, GkJh ioB?b f;zx,GkJh r[od/t f;zx, GkJh r[oBkw f;zx ufjb ;w{zj fJbke/ d/ gstzs/;~iDK B/ d{;o/ fdB d'B' wjKg[oPK ƒ Nq?eNo s/ fpmk e/ Bkb fbnKdk.GkJh fw~m{ gzfvs ƒ Bkb b? e/ nkg ih B/ f;~X/ jh y/s ftu nk e/ nkgD/nk;D bk bJ/. d{i/ fdB fJe gq/wh GkJh r[ofdnkb f;zx pkpk Bo?Df;zx ih e'b p?m/ ;h. pkpk ih T[BQK ƒ efjD b~r/, “fJj sbkn tkbhirQk tX/ c[~b/rh pj[s, go w?A sK fJj ;G d/yDk BjhA”. nkg ih d/fJj puB g{o/ j'J/, j[D fJ; irQk s/ ;kb ftu d' tkoh n~yK d/ e?AgbtkJ/ iKd/ jB. ekch t~vk dopko ;kfjp ns/ bzro jkb th pfDnkj'fJnk j?.

pkpk oDihs f;zx ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih fJ; n;EkBgziroKJhnK fty/ nes{po d/ wjhB/ ftu ;zB T[Bh ;" S/j~so ftudhtkbh s'A d; fdB pknd Pkw ƒ gzi ti/ nkJ/ ;B. e[M fdB gfjbK,e[M ;zrs ƒ Bkb b? e/ nkg ih fJ; ;EkB s/ nkJ/. fw~m{ gzfvs B/ nkgih (fto~es ih) dk rVtk u[~fenk j'fJnk ;h. n~r/ nkg ih ns/fg~S/ fg~S/ ;zrs d/ Bkb nk e/ f;~X/ jh y/sK ftu dh fJ; fN~p/ s/ nk e/p?m rJ/ ns/ t~v/ wjkoki ih (;zs JhPo f;zx) okV/ tkfbnK ƒ :kdeoe/ fJj Ppd bkfJnk l

“s?ƒ i' b~rD r~bK uzrhnK ;'Jh wBI{o wkbek]”

fco nkg ih dh fojkfJP gfjbK szp{ ftu ns/ pknd ftu d'e~uhnK e[Nhnk pDkJhnK rJhnK. fJe ewok r[o{ rqzE ;kfjp ihwjkoki tk;s/ ns/ fJe ewok d'B' wjKg[oPK tk;s/ pDkfJnk frnk.bzro bJh fJe bzpk poKvk pDkfJnk frnk. nkg ih d'B' ;zs u"thxzN/ u"AeVk wko e/ pzdrh ftu w;s ofjzd/ ;B. pkpk Bo?D f;zx ihBkb^Bkb j'o ezw eko t~b th fXnkB fdzd/ ;B. go nkg ih jo tes

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 208: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

186 nksw d/P dh T[vkD

pzdrh d/ nkBzd ftu M{wd/ ofjzd/ ;B. i' r[o wfo:kdk dh ukbh nkgih B/ XpbkD fty/ ns/ okVk ;kfjp fty/ f;~yh ;h T[jh ukbh nkg ihB/ fJ~E/ th ubkJh. sVe/ d'^YkJh ti/ xzNh b~rdh ;h. gzdoK^thjKfwzNK ftu ;ko/ fJPBkB eoe/ pkjo fJe ;EkB s/ fJe~m/ j' iKd/ ;B.nkg ih gfjbK jh T[ZE/ p?m/ j[zd/. ;zrs B/ nkg ih d/ nk; gk; nk e/p?m ikDk. ;kfonK B/ p?m e/ f;woB eoBk. fJ; T[gozs r[o{ rqzE;kfjp wjkoki ih dk gqekP j' iKdk. rqzEh f;zx gkm nkozG eodk sKT[; t/b/ i/ fe;/ B/ ukj^gkDh SeDk j[zdk sK Se b?Adk. fBsB/w j[zd/ ;kodopko ;kfjp ftu gj[zu ikDk. Bkb jh nk;k dh tko dk ehosB P[o{j' iKdk ;h. ehosB s'A pknd nkg' nkgD/ ezw eoe/ B" ti/ s'A frnkoKti/ s~e nkgDh e[Nhnk d/ nkb/^d[nkb/ f;woB eoB bJh fpmkT[Ad/;B. d[gfjo dk gqPkdk Se e/ e[M d/o nkokw eoe/ c/o fszB ti/ ukjbJh xzNh b~rdh. ukj Se e/ ;kfonK B/ c/o fJe~m/ j' ikDk. fJe xzNkr[o{ wjkoki ih d/ ewo/ n~r/ p?m e/ r[o{ rqzE ;kfjp dh eEk eoBh. T[;s'A pknd c/o Pkw dk fBsB/w. dopko ftu ehosB eoe/ c/o T[;/ soQKjh oks ƒ d' xzN/ f;woB eotkT[Ad/ ;B. fJ; soQK nkgD/ o[NhB ftuofj e/ ;zrs ƒ Bkw f;woB d/ ftu i'Vd/. i/ e'Jh nkb; eodk iKpr?o NkJhw s'A ;"Adk sK T[; T[Zs/ gkDh gkfJnk iKdk ;h. Bkb^Bkbnkg ih fJj th f;fynk d/Jh iKd/ fe GkJh i/ xo^pko S~fvnk j? sKnkgD/ nkg ƒ n?P^gq;sh ftu BjhA gkT[Dk. pbfe nkg e[M pDe/fdykT[. nkg ih fJ; soQK skVBk tkb/ puB eod/ fe eJh T[Zdwh b'euzrh fwjBs eoB b~r gJ/. fijV/ nkb; eoB tkb/ ;B, d/y^d/y e/T[BQK dk wB th T[Zdw eoB ƒ eoB b~r fgnk.

t~v/ wjkoki ih dh gfjbh po;hid'A nkg ih Bt/A ;EkB s/ rJ/ sK fJsB/ ƒ eh j'fJnk fe ;zs

wjkoki ih okVk ;kfjp tkfbnK dh po;h dk ;wK nk frnk. Gkt/Aid'A s'A wjkoki ih B/ ;oho S~fvnk ;h nkg ih jw/PK T[dk; jh ofjzd/;B. id'A ;ktD dk wjhBk bzx frnk ns/ Gkd'A dk wjhBk uVQ frnk,nkg ih B/ Pkw d/ NkJhw e[mkb/ tkb/ e"o f;zx fw;soh ƒ p[bkfJnk.pkpk Bo?D f;zx ih Bkb th ;bkj ehsh fe fijVk nkgK ;zs wjkoki

Page 209: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

187

ih dh :kd ftu fdB wBkT[Dk j? T[; pko/ gfjbK okVk ;fjp ;zswjkoki ih fePB f;zx ih s'A nkfrnk b? nkJhJ/. nkg ih d{;o/ fdBe"o f;zx Bkb T[; d/ w'No ;kJheb s/ ;tko j' e/ okVk ;kfjp ƒ u~bgJ/. ;t~ys/ jh T[ZE/ gj[zu rJ/. ;zs wjkoki ih dopko ;kfjp ftunk;k dh tko ftu jkIohnK Go oj/ ;B. nkg ih B/ ib^gkDhSfenk. fJsB/ ƒ ;zs wjkoki ih th nkgD/ ewo/ ftu nk rJ/. nkgih B/ th ;zs wjkoki ih d/ ewo/ n~r/ ik e/ ;zs gqskg f;zx ƒ p/Bshehsh ;zsK ƒ fwbD tk;s/. ;zs gqskg f;zx B/ wjkoki ih s'A nkfrnkb? e/ d~; fd~sk. id'A nkg ih wjkoki ih d/ ewo/ ftu tV/ sK ehwfj;{{; j[zdk j? fe T[ZE/ e'Jh nrzwh gqekP j? ns/ fjod/ ftu t~v/wjkoki ih d/ doPB th j' oj/ jB. nkg ih B/ Bw;eko ehsh ns/gqPkd G/AN eoe/ p?m rJ/. ;zs wjkoki ih ƒ nkg ih B/ p/Bsh ehshfe wjkoki ih puB eoBk j?. ;zs wjkoki ih efjzd/, “eo' GkJh”.nkg ih B/ yVQ/ j' e/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih jI{o gksPkj dh po;hdh sohe, i'V^w/b/ dh sohe ;kƒ fdT[. ;zs wjkoki ih efjD b~r/,“PkpkP GkJh po;h sK bkfJe g[~so jh wBkT[Ad/ j[zd/ jB”.

;zs fePB f;zx ih efjD b~r/ u"th, g~uh, S~ph ƒ okVk ;fjp j?.S~ph, ;skJh, nmkJh dk gq'rokw gziroKJhnK o~y'. ;zs wjkoki ihB/ fJj th fejk fe n;hA th nktKr/. fto~es ih B/ noI ehshwjkoki ;kƒ t~v/ ;zs wjkoki ih dh po;h dh fJj sohe ofjzdhd[BhnK s~e wBkT[D d/ bJh feogk eo'. ;zs wjkoki B/ fejk,“s?A ;kv/d'BK e'b'A y[PhnK b? bJhnK. n;hA s/o/ s'A e[M be' e/ BjhA o~fynk. s/oki[zwk ;kvk i[zwk j?, sµ{ sK ;kok e[M ;kv/ s'A bJh p?mk j?A, s?A nkgD/ sBdh gotkj BjhA o~yh, puB dh th gkbDk ehsh j?”. c/o fto~es ihB/ pVh fBwosk Bkb p/Bsh ehsh, “wjkoki ih S~ph sohe ƒ fJ~E/fJe~m fInkdk oj/rk. nkg ih fJe d' fdBK dk coe gk bT[”.wjkoki ih efjzd/, “sµ{ fceo BK eo, w?A nkg/ nk iktKrk”. efjzd/,“fbnk ofi;No u~e e/, s?ƒ g~eh sohe dJhJ/, g~eh po;h dh”.fto~es ih y[Ph d/ Bkb sohe b? e/ tkg; n;EkB s/ nk rJ/ ns/ po;hdhnK fsnkohnK eoBhnK P[o{ eo fd~shnK. ;zs wjkoki ih fePBf;zx ih nmkJh nr;s T[Bh ;" S/j~so ƒ fJ; ;EkB s/ gfjbh tkohnkJ/ ;h. T[; s'A pknd T[Bh ;" fpnk;h s~e jo po;h s/ nkT[Ad/ oj/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 210: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

188 nksw d/P dh T[vkD

id'A ;zs fePB f;zx wjkoki ih B/ gziroKJhnK n;EkB s/nkT[Dk ;h sK fto~es ih ƒ fJsBk ukn ;h fe d{o^d{o s~e ;VeK;kc eotkJhnK. Bt/A^Bt/A fp;so/ p?Zv s/ ftSkJ/ rJ/. nB/e gqeko d/G'iB fsnko eoe/ ;zrs ƒ efjD b~r/ fe ;Ve s'A b? e/ r[od[nkok;kfjp s~e nrop~shnK ns/ c[~b b? e/ d;^d; edwK s/ yVQ/ j' ikT[.feT[Afe nkg ih d/ wB ftu ;zsK pkps n?;/ fynkb j[zd/ ;B. fi; soQKr[opkDh ftu c[owkB j?l

;'ofm wjbk 5]fwose eT[ gkfJT[ sfB ;k;k fpS[os nkfB fwbkfJnk]g;{ go/s w[rX GJ/ ;q's/ jfo Bkwk w[fy rkfJnk]g{o/ r[o eh d/y[ tvkJh]sk eh ehwfs ejD[ B ikJh] ojkT[]d{y ;'r ek YkfjU v/ok nBd wzrb fp;okwk]wB pKSs cb fwb/ nfuzsk g{oB j'J/ ekwk]2]Jhjk ;[y nkr? w[y T{ib fwfN rJ/ nktD ikD/]fBoGT[ GJ/ fjod? Bkw[ tf;nk ng[B/ ;fsr[o e? wfB GkD/]3]T[ms p?ms jfo r[D rkt? d{y[ dod[ Gqw[ Gkrk]ej[ BkBe sk e/ g{o eozwk ik ek r[o uoBh wB[bkrk]4]10]21]

r[o{ dh pkps, r[o{ dh :kd ƒ r[o{ T[gekoK ƒ JhPtoh p[~Xh tkbknfXekoh g[oP jh wB ftu o~ydk j?. fi; soQK r[o^c[owkB j?l

r[o[ gow/;o[ J/e' ikD[]i' fs;[ Gkt? ;' gotkD[]1]1 ojkT[]r[o uoDh ik ek wB[ bkr?]d{y dod[ Gqw[ sk ek Gkr?]r[o eh ;/tk gkJ/ wkB[]r[o T{gfo ;dk e[opkB[]2]

(r[o{ rqzE ;kfjp, BzH 864)

Page 211: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

189

r[o{ ƒ gow/Po o{g ikD e/ T[; dk fXnkB eoBk, gow/Po d/ r[DKƒ rkfJB eoBk jh gow f;~y dh fBPkBh j[zdh j?. i/ T[j nkgD/ r[o{ƒ nkgD/ Pfjo ftu, nkgD/ xo ftu nkT[Adk ;[D/ sK r[o{ d/ ;BwkBbJh gq/w ;fjs ;wroh fJe~so eo/. r[o c[owkB j?L

Bro g[oh p?e[zm fpfX]

Gktl p?e[zm dh soQK nkgDk Bro, nkgDk xo ;ikt/. gq/w s/PoXk Bkb G'iB fsnko eo/. nkgD/ dotkI/ s/ c[~bK Bkb ;iktN eo/.nkgD/ r[o{ d/ ;fseko ftu nkgDk sB, wB, XB nogD eo d/t/.feT[Afe fJj r[o{ jh j? i' gqG{ Bkb fwbkg eokT[Adk j?. r[o c[owkB j?l

;{jh wjbk 5bkbB[ okftnk etB rsh oh.;yh psktj[ w[Mfj wsh oh]1];{jp ;{jp ;{jth]ngB/ gqhsw e? ozfr osh]ojkT[]gkt wb'tT[ ;zfr B?B Gshohijk gmktj[ iKT[ ssh ohig sg ;ziw d/T[ ish oh]fJe fBwy fwbktj[ w'fj gqkBgsh oh]3]wkD[ skD[ njzp[fX jsh oh];k BkBe ;'jkrtsh oh]4]4]10]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 739)

;G e[M eo e/ th fBwosk fdykt/. i' r[o{nK B/ Bkw^dkB Bkbi'fVnk T[; d/ pokpo nkgDk gkm g{ik Bk frD/. feT[Afe fisBh d/Dr[o{ fdzdk j? T[sBh ;wroh f;~y tkg; BjhA eo ;edk. go T[j e/tbr[o{ gqsh, T[; dhnK fd~shnK dksK gqsh PoXk GktBk pDk e/ o~y/. Bkwd/ dksk dk jo tes XzBtkd eodk oj/. fJ;/ soQK dh ;/tk ftu nkgih i[V/ j'J/ ;B fe fJzB/ ƒ ;zs wjkoki ih dh r~vh nk rJh. fijV/gq/wh ;Ve s/ nrop~shnK ns/ c[~b b? e/ yVQ/ ;h, T[BQK ;kfonK B/ ;zswjkoki ih T[Zgo c[~bK dh toyk ehsh ns/ r~vh d/ fg~S/^fg~S/ s[o e/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 212: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

190 nksw d/P dh T[vkD

nkJ/. r~vh nk e/ e~u/ G'o/ d/ ;kjwD/ o[eh. T[ZE/ nkg ih dk nk;Db~frnk j'fJnk ;h. nkg ih e[o;h s/ ;i rJ/. ;zrsK Bw;ekoK eohrJhnK. d'B' wjKg[oPK fto~es ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih B/ th nkgih d/ rb ftu c[~bK d/ jko gkJ/ ns/ Bw;ekoK ehshnK. ;zs wjkokiih e[o;h s/ ;i/ oj/ s/ y/sK t~b fJPkok eo e/ puB ehs/, “T[ZE/ s~enkgDh IwhB j?”< fto~es ih efjD b~r/, “wjkoki ih i/ nkg ihB/ efj fd~sk T[ZE/ she j? sK T[ZE/ she jh j' rJh”. nkg ih d'B'wjKg[oPK B/ ;zs wjkoki ih d/ rb ftu f;o'g/ gkJ/ ns/ g[Pke/ G/ANehs/. ;zs wjkoki efjD b~r/, “s?ƒ eh fejk ;h t~v/ ;zsK B/ fe fJjghbh fw~Nh dk fynkb Bk eohA. P/o fe;/ d/ x[oB/ ftu BjhA tVdkj[zdk. s?ƒ fejk ;h fe s?ƒ s/o/ nkgD/ pDkJ/ jh fwbDr/”. fJ; soQKd/ puB eoe/ d'BK wjKg[oPK ƒ EkgV/ fd~s/. d'B' wjKg[oPK ns/ ;wz{j;zrs ƒ y[PhnK pyP e/ ;zs fePB f;zx ih okVk ;kfjp tkg; ub/rJ/.

jI{o ;kfjp ikDkfJ; (pkgb/) irQk id'A nkg ih ofjzd/ ;B sK eJh Bkw dh ewkJh

eoB tkb/ ;kX{nK, fpjzrwK ƒ nkg ih pko/ gsk bfrnk sK T[j thfJ; irQk nkg ih d/ doPB eoB nkT[Ad/. fJ;/ eoe/ fJj irQk n~ieb fJzBh owDhe pDh j'Jh j?. fJj T[j irQk j? fi~E/ xb{eko/ d/ f;zxPjhd j'J/. fJ; ;EkB s/ GiB pzdrh dh Pesh j?. j[D fJ; ;EkBs/ brksko bzro u~bdk j?. fJ~E/ r[o{ dopko ns/ ;o'to th pfDnkj'fJnk j?. fJ; ;EkB s/ pj[s b'e ;[~yK th ;~[yd/ jB ns/ T[j ;~[yK toth nkT[dhnK jB. pkgb/ tkb/ ekek f;zx dk gfotko fwbe/ e?Ag dh;/tk eod/ jB. jo ;kb n~yK d/ n~m ;" d/ eohp T[go/PB ehs/ iKd/jB. fJj ;koh feogk Bkw dh j?. nkg ih d/ sg d/ ;w/A ;ys xkbDkdk ;ko/ fJbke/ ftu d{o d{o se gsk b~r frnk ;h fe okV/ ;kfjp tkb/;zsK s'A T[gd/P b? e/ Bkw dh y[wkoh ftu e'Jh gq/wh nkgD/ fgzv ftup?me/ pzdrh eodk j?. nkgD/ jh fgzv ftu ;kX{ pDBk pVk w[Pfebj[zdk j? go g~ek fJokdk j'D eoe/ nkg ih pko/ nkb/^d[nkb/ d/ fgzvKftu th gsk ;h fe fijVh uhI w{zj'A efj d/D eoe/ jh S~vd/ jB. nkg

Page 213: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

191

ih gk; eJh ;kX{, fpjzrw th nkT[Ad/ fit/A pkpk g{oB f;zx ih S'N/wfjbK s'A, pkpk s/ik f;zx ih ns/ ;zs wfjzdo f;zx ih Xw'N tkb/, ;zs;[yd/t f;zx ih i' fe T[; t/b/ wkDeh fojk eod/ ;B. j'o th pkjo'Ai' gq/wh nkg ih dh pzdrh pko/ ;[Dd/ nkg ih d/ doPBK bJh fJ~E/nkfJnk eod/ ;B.

fJe tkoh dh r~b j? ;zs g{oB f;zx ih Bkb d' wjkswk j'o nkJ/.;zs g{oB f;zx ih efjD b~r/, jI{o ;kfjp :ksok s/ ikDk j?, eh s[;hAth ;kv/ Bkb ub'r/< sK nkg ih e[M fuo u~[g ofjD s'A pknd efjDb~r/ ;zs ih shoE sK ;G s'A T[Zsw eo jh oj/ jK fi;dk ;G s'A T[Zswcb j?. fJBQK shoEK d/ ftu fInkdk ;zebgK tkbk fJB;kB d[yh j[zdkj?. w?A sK fJ;/ soQK jh shoE eo fojk jK. nekb g[oy dh woIhj't/rh sK T[;/ ftu jh fJPBkB j' ikt/rk. efjD b~r/, “nkswk dkshoE ;G s'A t~vk shoE j?” Bkb jh r[opkDh dh s[e dk fJPkok ehskl

wjbk L 1;u[ sK go[ ikDhn? ik nksw shofE eo/ fBtk;[];fsr[o{ B' g[fS e? pfj oj? eo/ fBtk;[]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 468)

;zs g{oB f;zx ih fco efjD b~r/, s[;hA BjhA ikDk e'Jh r~b BjhAgo ;kvk wB eodk j? ebrhnK tkb/ dh Xosh s/ ikD tk;s/, s[;hA ;kv/Bkb u~b'r/ sK ;kƒ pj[s uzrk b~r/rk”. fJj ;[De/ nkg ih efjD b~r/,ebrhnK tkb/ dh uoB S[j gqkgs Xosh s/ ikD d/ w;b/ ftu n;hAs[jkE'A pkjo BjhA go fJ; pko/ nkfrnk ;kƒ okVk ;kfjp s'A b?Dhgt/rh, fco jh w?A n~r/ edw g[~N ;edk jK. BjhA g?;/ sK fsnkoeohJ/. “eh g?;/ fe;/ s'A wzrKr/<” sK ;zs g{oB f;zx ih i' T[j th n~r'Afto~es ;kX{ ;h, T[j efjD b~r/, “BjhA, wzrKr/ BjhA, ;r'A nkgDh B/eewkJh eo e/ g?;? pDk b?Ad/ jK.” ;zs ih efjzd/ eh ewkJh eo'r/”<sK T[j efjD b~r/, “nkj egkj r[~vD tkbh gJh j?. fJj fe;/fdjkVhJ/ s'A th sK r[vtkT[Dr/, fJj nkgK jh r[v fdzd/ jK. id'A nkgD/fNeN i'r/ g?;/ pD rJ/, nkgK jN iktKr/”. fijVh Bkb egkj ;h T[jgq/whnK s'A pr?o g[~S/ jh r[~vDh P[o{ eo fd~sh. T[BQK B/ nk e/ d/fynk fe;kvh egkj ;zs gJ/ r[~vd/ jB, nk e/ wjKg[oPK n~r/ j~E i'V e/ p/Bsh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 214: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

192 nksw d/P dh T[vkD

eoB b~r/ fe wjkoki` fJj eh eoB b~r/ j'< fJzM ;kv/ s/ gkg uVQdkj?. ;zs g{oB f;zx ih p'b/ GkJh, “pkg{ d/ doPB eoB bJh ikDk j?,;kv/ feokJ/ d/ bJh id'A g?;/ g{o/ j' rJ/ n;hA fJj ezw eoBk S~vfdnKr/. gq/wh efjD b~r/ wjkoki ;kv/ s'A t?;/ jh feokfJnk b? bt', go;zs Bk wzB/, efjD b~r/, n;hA sK nkgDh feos ewkJh eo e/ jhbtKr/, ;kƒ T[;/ dk jh ckfJdk j?.” ;zsK B/ ekch irQk r[~v fd~sh. Pkwƒ GkJh nwo f;zx nkgD/ Gok ekek f;zx ƒ Bkb b? e/ nkfJnk ns/efjD b~rk, wjkoki nk bT[ G/Nk ns/ doPB eoB bJh ikT[, j'o b?D/jB sK j'o b? bt'. fJ; soQK g[okD/ ;w/A ftu fJj' fij/ ewkJhnK tkb/wjKg[oPK d/ fjod/ j[zd/ ;B sK fe fe;/ dh uhI b? e/ Bk ykXh ikt/. T[jtX s'A t~X B/e ewkJh tkbh uhI tos e/ okIh ;B. fJj BjhA ;h feT[BQK e'b g?;/ d/ ;kXBK dh ewh ;h, ;G e[M j'D d/ pkti{d fsnkrskdh wIp{sh pDh ofjzdh ;h. okVk ;kfjp s'A ;zs wjkoki ih dhnkfrnk b? e/ fto~es ih th T[BQK d/ Bkb ub/ rJ/.

GkJh eosko f;zx B/ d~f;nk fe T[BQK fdBK ftu fJj th :{H ghHs'A nkgD/ j'o ;kEhnK ;w/s jI{o ;kfjp rJ/ j'J/ ;B. fJBQK B/ d/fynkfe jI{o ;kfjp r[od[nkok ;kfjp ftu fi~E/ bzro j? T[; ftu fi;;EkB s/ pkpk fBXkB f;zx ih dh ubkJh gozgok nB[;ko f;woB ehskiKdk j? T[ZE/ fto~es ih dk dhtkB b~frnk j'fJnk ;h. T[; t/b/ GkJheosko f;zx fto~es ih pko/ BjhA ;B ikDd/. p; fJzBk jh d/fynk feokVk ;kfjp dh ;zgqdkfJ d/ e'Jh ;zs dhtkB eo oj/ jB.

:{HghH ikDkt~v/ ;zs ‘wjkoki JhPo f;zx ih’ d/ jkgV fty/ dhtkB ;B. T[ZE//

pj[s tXhnk ;[zdo ;EkB pfDnk j'fJnk j?.n~i th fJ; ;EkB dh ;/tkphph ;zs'P e"o eotk oj/ jB. fJ; phph B/ t~v/ wjkoki ih d/ j[ewƒ wzBd/ j'J/ nkgDk ihtB fJ; gk;/ bkfJnk j'fJnk j? ns/ j'o ;zrsKƒ gq/o e/ T[jBK s'A th ;/tk eotk oj/ jB. id' T[ZE// ;zs wjkoki JhPof;zx ih (okVk ;kfjp tkb/) d/ dhtkB b~r oj/ ;h sK nkg (;zs oDihsf;zx dh fto~es) th T[ZE/ dhtkBK ft~u gj[zu/. uko gzi fdB t~v/

Page 215: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

193

wjkoki ih d/ dhtkB ;[De/, T[BK d/ puBK Bkb wB ƒ PKs ehsk ns/tkg; gzikp w[V nkJ/. d[pkok fco :{HghH ikD bJh ;zrs ƒ d~f;nk.

T[;d/ pknd fto~es ih ns/ pkpk Bo?D f;zx ih B/ okVk ;kfjpike/ d't/A wjkg[oyK (;zs JhPo f;zx ih ns/ ;zs fePB f;zx ih) s'A:{HghH ikD bJh nkfrnk wzrh sK wjKg[oyK B/ :{HghH ikD bJhnkfrnk d/ fd~sh. fJ;d/ pknd fco okV/ ;kfjp ike/ ;zs fePB f;zxwjkoki ih s'A fco nkfrnk wzrh sK ;zs fePB f;zx ih efjD br/ fes/oh fe;ws T[; ;zrs d/ Bkb j? s[jkƒ ikDk j'J/rk. fi~E/–fi~E/ ;zrsd/ Bkb ;z:'r j't/ T[ZE/–T[ZE/ ikDk jh j'J/rk. fi~E/ ikUr/ ;kjwD/ tkbk;/tk eo/rk. r[opkDh ƒ ;[De/ ngDk ihtB T[Zuk T[mkJ/rk.

epho ;/tk eT[ d[fJ Gb/ J/e[ ;zs[ fJe[ okw[]okw[ i[ dksk w[efs e' ;zs[ igkt? Bkw[]164]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1373)

;b'e[]nrw nrkfX gkopqjw[ ;'fJ]i' i' ej? ;[ w[esk j'fJ];[fB whsk BkBe[ fpBtzsk];kX iBk eh nuoi eEk]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 271)

e[M wjhfBnK pknd id'A ;zs wjkoki ih gfjbh tko :{HghH rJ/sK T[j GkJh wBihs f;zx wmko{ i' j[D b[fXnkD/ ofjzd/ jB, T[BQK d/ xomfjo/. T[; t/b/ ;zg{oBk Bro ftu fJBQK dh toePkg ;h. fJBQK B/toePkg ftu jh ;zs wjkoki ih d/ dhtkB brtkJ/ ;B. T[; tes ;zsoDihs f;zx ns/ ;zs Bo?D f;zx ih d'B' wjKg[oP fJe~m/ jh :{HghH rJ/;B ns/ Bkb e[M f;zx ;kih ;ki tikT[D tkb/ th ;B. fJj r~b s/Jhnes{po ;zB T[ZBh ;" giQzso dh j?. GkJh wBihs f;zx dh toePkgftu jh nkg ih d/ T[; t/b/ fszB dhtkB b~r/ ;B. ;zrs T[; t/b/ BthA;h T[BQK ƒ dhtkB ftu ;zrs eoB dk jkb/ e'Jh pj[sk gsk BjhA ;h.gfjb/ fdB id nkg ih B/ gfjbk Ppd jh gfVQnk fel

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 216: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

194 nksw d/P dh T[vkD

ij wks fgsk ;[s whs B GkJh]wB T{jk Bkw[ s/o? ;zfr ;jkJh]ij wjk GfJnkB d{s iw db?]sj e/tb Bkw[ ;zfr s/o? ub?]ij w[;eb j't? nfs Gkoh]jfo e' Bkw[ fyB wkfj T[Xkoh]nfBe g[BjuoB eos Bjh so?]jfo e' Bkw[ e'fN gkg gojo?]r[ow[fy Bkw[ igj[ wB w/o/]BkBe gktj[ ;{y xB/o/]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 264)

ns/ fJ; Ppd ƒ j'o ;"yk eoB bJh XkoBk gVQh fel

s/oh Bkw B/ ;jkfJsk eoBh j? fi~E/ Bk e'Jh wks fgsk.

id'A nkg ih B/ fJj XkoBk gVQh sK ;koh ;zrs ƒ fJe jb{Dk fijknkfJnk. pj[s ;koh ;zrs nzdo'A^nzdoh fJj jh ;'uD b~r gJh feT[j irQk fejVh j? fi~E/ wK^pkg ;jkfJsk BjhA eo ;ed/ n"o e/tbgowkswk dk Bkw jh ;jkfJsk eo ;edk j?. id'A pj[s ;koh ;zrs d/wB ftu fJjh c[oBk nk fojk ;h sK nkg ih B/ puB ehsk, “GkJh`fJ; s'A n~r/ th e'Jh ihtB j?. iht fJj T[wo G'r e/ wodk j? goihtnkswk BjhA wodh. fijVh iht–nkswk j?, Bkw sK fJjd/ Bkbjh ezw eodk j?”. fJ; ftuko B/ eJhnK d/ fdwkr ftu xo eofbnk. d{i/ fdB ;fs;zr eoB s'A gfjbK id'A nkg ih e[o;h s/ p?m/ ;BsK oks tkbh ftuko dk Gkt w[~y o~y e/ eJhnK B/ p/Bsh ehsh,”wjkokiih` T[j BK d~;' i' jo EK ;jkfJsk eodk j?”< nkg ih B/ fejk, GkJh`T[j sK gowkswk dk Bkw jh j? fi; ƒ ig e/ jo ftnesh nkgDkihtB ;[Xko ;edk j?.

fJ; d"o/ ftu nkg ih seohpB S~ph fdB pkbg[o ftu oj/ ;B.GkJh wBihs f;zx d/ xo irQk E'VQh ;h fJ; eoe/ nkg ih dh fojkfJPtk;s/ fd~es nkT[Adh ;h. fJe oks sK wjKg[oPK B/ fJBQK d/ xo e~Nhgo d{;o/ fdB fejk, “GkJh wBihs f;zx` ;kv/ ofjD bJh j'o irQk

Page 217: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

195

d/y' ;kƒ fJ~E/ ofjDk n"yk j[zdk j?”. GkJh wBihs f;zx B/ fejk fewjkoki ih w?A fJzsIkw eodk jK. T[j w'No ;kJheb b? e/ fgzvpkbg[o GkJh ;~[uk f;zx d/ xo rJ/. GkJh ;[~uk f;zx fNtkDk fg~S'A gzikps'A fIbQk gfNnkbk fgzv fd~s{g[o d/ ofjD tkb/ ;B. T[BQK ik e/ GkJh;[Zuk f;zx ƒ ;koh r~b d~;h fe gzikp s'A wjKg[oP nkJ/ jB T[BQK dhfojkfJP dk gqpzX eoBk j? sK GkJh ;[~uk f;zx B/ fejk fe i/ fJ; irQks/ wjKg[oP nk e/ ofjD sK Io{o T[BQK ƒ b? nkT[. GkJh wBihs f;zx,GkJh eosko f;zx ns/ ;zs wjkoki ih, pkpk Bo?D f;zx ;w/s GkJh;[~uk f;zx d/ xo nk rJ/. go T[BQK fdBQK ftu GkJh ;~[uk f;zx d/ xowk;^w~Sh pj[s fInkdk tofsnk iKdk ;h. T[BQK B/ xo d/ ftu nkukoth ikBtoK d/ whN dk gkfJnk j'fJnk ;h. fJj ;G wjKg[oPK B/ d/ye/ GkJh ;[~uk f;zx ƒ fejk, “GkJh` s[;hA fJBQK uhIK dk gfjbK fsnkreo' sK jh n;hA s[jkv/ xo ftu ojKr/”. GkJh ;[~uk f;zx B/ wjKg[oPKdk j[ew wzB e/ xo d/ ftu fizBk th wk; nkfd fgnk ;h ;kok jhBdh d/ ftu ;[~N fd~sk ns/ i' Pokp d/ Y'b Go/ gJ/ ;B T[j th y/sK ftuv[bQtk fds/.

GkJh ;[~uk f;zx dh xo tkbh wkJh fgzv Xw'N s'A ;h i' fe okVk;kfjp d/ BIdhe j?. fJ~E/ pkbg[o ftu j'o th fgzv Xw'N dhnKphphnK fJe~mhnK ofjzdhnK ;B. fJj wkJhnK pV/ gq/w Bkb ;zswjKg[oPK ƒ nk e/ fwbhnK ns/ d~f;nk fe n;hA ;zs JhPo f;zx ihwjkoki ih d/ dhtkB ;[Dd/ oj/ jK ns/ okVk ;kfjp tkb/ wjKg[oPK d/eJh tko doPB ehs/ jB. GkJh ;[~uk f;zx d/ xo'A wkJh fJe fdBefjD b~rh, “wjkoki ih` fJe tko n;hA ;zs wjkoki okVk ;kfjptkfbnK d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh ;h fe w/o/ xo tkbk wk;^fw~Nh dkfInkdk ;/tB eodk j? T[; s/ feogk eo' sK ;zs wjkoki ih B/ puBehsk fe fJ; dk jkb/ ;wK BjhA nkfJnk, id'A ;wK nk frnk sK fJjnkg/ jh mhe j' ikJ/rk. n;hA nkg/ jh fJ; d/ T[Zs/ feogk eoKr/. j[Ds[;hA T[BQK d/ jh puBK ƒ g{ok eoB tk;s/ gj[zu/ j', s[;hA ;kƒ T[BQK dkjh ;o{g b~rd/ j'”. T[; d/ Bkb j'o th pj[s ;kohnK wkJhnK B/ Xw'Nfgzv dhnK j'D eoe/ fJBQK B/ wjKg[oPK gqsh pj[s jh ngD~s fdykJh.gfjbK sK GkJh ;[~uk f;zx wjKg[oPK s'A Medk fojk go pknd ftu

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 218: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

196 nksw d/P dh T[vkD

j"bh^j"bh ;/tk bJh T[BQK d/ B/V/ b~rDk P[o{ j' frnk. fJBQK d/ xo ftujh wjKg[oPK dh fojkfJP j'D eoe/ ;zrs th wjKg[oPK d/ doPBK ƒfJBQK d/ xo jh nkT[Adh. fJBQK dk ;kok gfotko pj[s gq/w BkbwjKg[oPK ns/ j'o nkJh ;zrs dh ;/tk eodk fojk. gfjbh tko nkJ/wjKg[oP fJBQK d/ xo S~ph fdB oj/ ;B. fJ; s'A pknd wjKg[oPgzikp tkg; nkgD/ ;EkB cfsjrVQ gziroKJhnK nk rJ/.

fJe fdB :{HghH pkbg[o ftu jh wjKg[oP pkjo y/sK ftu x[zwDrJ/ fi~E/ j[D r[od[nkok ;kfjp pfDnk j'fJnk j?, fJj irQk T[; t/b/p/nkpkd jh gJh ;h. fi; irQk d/ ftu ;oezvk MkVhnK s/ j'o eJhfe;w dhnK ezv/ tkbhnK p{NhnK yVQhnK ;B sK fJ; irQk d/ pko/ d'jKwjKg[oPK ftuko ehsh fe nkgK fJ; irQk d/ ftu ofjD tk;s/ S~gohnKgk bJhJ/ sK fInkdk mhe oj/rk. fJ; fgzv dh pkeh ;zrs ƒ id fJjgsk b~frnk fe wjKg[oPK ƒ fJj ;EkB ofjD tk;s/ pj[s g;zd nkfojk j? sK T[BQK ;kfonK B/ tkoh^tkoh fejk fe wjkoki ih ;kvh IwhBftu oj'. go wjkoki ih efjD b~r/, “GkJh` fJj irQk fJeKs ftuj? Bkb/ fJj sK pzio j? fJ~E/ ;kv/ ofjD Bkb fe;/ dh y/sh dk B[e;kBth BjhA j't/rk”. fJj irQk GkJh r[od/t f;zx dh ;h. GkJh r[od/tf;zx B/ fejk, “wjkoki ih` fJe fe~bk IwhB fJj nkg ih ƒfd~sh”. wjKg[oPK B/ ;zrs d/ ftu fJj r~b ubkJh sK fJ; irQk ƒnkpkd ehsk frnk. fJ~E/ fJe ewok Pqh wkB pkpk Bo?D f;zx ih tk;s/pDkfJnk frnk ns/ wjKg[oPK tk;s/ e~uk G'ok pDkfJnk frnk. fJ;s'A fJbktk fJe S~go iE/ d/ f;zxK dh fojkfJP tk;s/ pDkfJnk frnk.fJe gk;/ bzro tk;s/ NhBK dk t~vk ewok pDtk fd~sk frnk. ftuekodopko ;kfjp tk;s/ fJe t~vk S~go gkfJnk frnk fi; dhnK ezXKfJ~NK dhnK ;B ns/ T[Zgo c{; dk S~go gk fd~sk. id'A fJj irQkfsnko j' rJh sK fJ; irQk s/ wjKg[oPK t~b'A eJh dhtkB brkJ/ rJ/.;zrsK d{o'A^d{o'A nk e/ wjKg[oPK d/ uoB ;goP eodhnK ns/ T[BQK d/puB ;[D e/ pj[s y[P j[zdhnK. fJ; ;EkB d/ nkb/^d[nkb/ d/ nB/eKfgzvK ftu ofjD tkb/ gq/wh fit/A, ;zg{oBk Bro, PzxJh, y[od, ephorzi, BkBe ckow, goskg Bro, fwouhnk, feqPBk Bro, okDh Bro,G{g Bro, jz; Bro, db Bro, wkB Bro, fJfsnkfd fgzvK s'A fi~E/

Page 219: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

197

fInkdkso gzikph f;~y ofjzd/ jB T[j ;ko/ wjKg[oPK e'b nk e/nkswe nkBzd gqkgs eod/ ;B. fJ; ;EkB s/ ;zs wjkoki ih t~b'A;zrs ƒ nzfwqs th SekfJnk frnk. GkJh eosko f;zx pkbg[otkfbnK B/ d~f;nk fe id'A wjkoki B/ gfjbh tkoh nzfwqs SekfJnk ;hsK T[; t/b/ gMzQso gqkDhnK B/ nzfwqs Sfenk, i' wkJh^GkJh BkwT[gd/P dh wzr eod/ ;B T[BQK ƒ Bkw igD dk T[gd/P ns/ ftXh th;wMk fdzd/ ;B.

id'A d{;oh tko w[Ve/ gzikp s'A nkJ/ sK jo o'I wjKg[oPK d/dhtkB ;fink eod/ ;B. GkJh ;~[uk f;zx d/ xo'A jh wjKg[oPK dk Pkwdk gqPkdk ikfJnk eodk ;h. i/ fe;/ j'o B/ fJj ;/tk eoBh j[zdh sKT[j gfjbK GkJh ;[~uk f;zx d/ gfotko ƒ d~; fdnk eod/ ;B. fJj;/tk fJ; gfotko t~b'A eJh ;kb brksko fBGkJh rJh. :{H ghH Bkbwjkoki ih dk fJj ;zpzX T[BQK d/ ihtB Bkb fBfGnk. wjkoki ihed/^ed/ :{H ghH ub/ iKd/ ;B go fInkdkso T[j nkgD/ fBih ;EkBgziroKJhnK jh ofjzd/ ;B. pkbg[o ;EkB s/ nkg ih ;zrsK ƒ Bkwdk nfGnk; eokfJnk eod/ ;B. j"bh^j"bh ;zrs ƒ Bkw d/ nfGnk;dh ;'Mh j'Dh P[o{ j' rJh.

fJe tkoh dh r~b j? id'A wjkoki ih :{H gh rJ/ sK fJe fdB id'AT[BQK dk dhtkB jkb/ P[o{ jh j'D tkbk ;h fe fJe pfu~so f;zx Bkw dkf;zx nkfJnk. i' fejk eodk ;h fe T[j okVk ;kfjp s'A nkfJnk j?.nk e/ wjKg[oPK ƒ efjD b~rk, pkpk ih` pVh ouBk brkJh j?, sK ;zswjkoki ih T[; ƒ g[~SD br/ fe s[;hA eb/oK tkb/ wjKg[oPK d/ ;/te j'sK T[j efjD b~rk, fe w?A sK okVk ;kfjp ofjzdk ;h. ;zs wjkoki;wM rJ/ fe fJj e"D j?, feT[Afe T[j ;zs fePB f;zx ih ƒ p[ok Gbkefj e/ okVk ;kfjp s'A G~fink ;h. T[j efjD b~r/, fe sµ{ sK ;kv/wjKg[oPK s/ tko eo e/ nkfJnk j?A< ik n;hA s/o/ tor/ d/ doPB thBjhA eoBk ukj[zd/, sµ{ ;kv/ w~E/ Bk b~rhA. id'A fJj r~b wjKg[oPK B/ ejhsK T[j T[; t/b/ sK T[ZE'A ufbnk frnk go pknd ftu ik e/ T[; B/nkgDh fJe gkoNh pDk bJh s/ ;zs wjkoki ih ƒ XwehnK d/D b~rfgnk. fejk fe, n;hA fJj eoKr/, T[j eoKr/, s[jkv/ r'bh wkoKr/.wjkoki ih B/ fJj puB ehsk, “sµ{ sK r[o{ ghoK dk fXoekfonk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 220: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

198 nksw d/P dh T[vkD

j'fJnk j?A. ikj sµ{ gfjbK pkpk fePB f;zx ih s'A wkch wzr e/ nk”.T[; B/ fejk, “w?A wkch BjhA wzrDh. “ wjKg[oPK B/ fco fejk, “ikjsµ{ ;kv/ w~E/ BK brhA”.

fJe fdB ;zs wjKoki ih dk dhtkB gbhQnk Pfjo ftu ;h ns/Bkb jh fe;/ dk e'Jh j'o gq'rqkw ;h sK fJ; B/ wjKg[oPK dh p/ndpheoBh ukjh. T[;d/ Bkb dh gkoNh dh Pokp ghsh j'D eoe/ fJj b'ed{;o/ gq'rqkw ftu ik tV/ ns/ r[o{ wjkoki ih d/ o[wkfbnK dh p/ndpheoB b~r gJ/. T[ZE/ d/ gqpzXeK B/ T[BQK dh y{p e[N^wko ehsh. fcoT[ZE'A T[j ;ko/ e[~N yk e/ G~i rJ/. ;zs wjkoki ih B/ d{;o/ dhtkB ftufejk, “n;hA sK e~b ƒ gzikp ikDk ;h go n;hA j[D fJ~e ;kb fJ~E/jh o[eKr/. w?ƒ fJBQK ftu'A fe;/ dk th vo BjhA j?, Bkb/ j;fdnK B/fejk, “e[zYhnK d/ f;zr c; rJ/, j[D fBso{ tV/t/A ykDh”. ;zs wjkokiih B/ fJj puB efj fdsk, GkJh` tV/t/A gsk fejƒ g?Ad/ jB< T[jƒg?Ad/ B/ fijVh nkgD/ wkbe d/ fe~b/ Bkb yVQh j[zdh j?. j'o ƒ sK vzv/jh g?Ad/ B/. j'o sK j'o fJBQK b'eK B/ eJh n"osK ƒ th fsnko ehskj'fJnk ;h, wjKg[oPK ƒ pdBkw ns/ p/ndph eoB tk;s/. go i';zrs d/ wkJh^GkJh ;B T[j ;ko/ jh dhtkBK ftu gfjbK jh gfjokbrtk fdzd/ ;B fe e'Jh fe;/ th fe;w dh rbs joes Bk j't/. fto'XhgkoNh B/ e'fPP sK pj[s ehsh go T[BQK dh e'Jh g/P Bk rJh.

j"bh^j"bh ;wK pdbdk ufbnk frnk s/ pkbg[o fgzv d/ eJh pzd/fijV/ th T[BQK d/ Bkb ob/ j'J/ ;B. fJBQK B/ th ;zsK fybkc ekchnctkjK c?bkJhnK. wjKg[oPK d/ fto[X fJPfsjko th SgtkJ/. fJjth gquko ehsk fe fijV/ ;kX{ pDd/ jB T[j G[~y/ wod/ pDd/ B/. sK fJefdB T[BQK dk w'joh pzdk wjKg[oPK ƒ ;kJheb s/ nkT[Adk fwb frnk.pkpk ih efjD b~r/, “T[J/ r~b ;[D, fijVh e'Jh r~b eoBh j? sµ{ ;kv/Bkb f;~Xh eo, sµ{ b'eK s'A feT[A o"bk gtkT[Adk fcoh ikB?A”. id'A fJjr~b wjKg[oPK B/ ejh sK T[j ;kJheb yVQk eo e/ wjKg[oPK d/ uoBKftu fv~r fgnk ns/ efjD b~frnk, “wjkoki ih` w?Aƒ sK j[D gskb~frnk j? fe s[jkv/ sK gzi w'NoK jB, IwhB pj[s j?”. pkpk ih efjDb~r/, “w'No tr?ok dh sK e'Jh r~b Bjh,A fijVh s?A r~b eoBh j? T[jeo. Pfjo ftu ik e/ sµ{ o"bk gkT[Adk fcod?A Bkb/ pzd/ fJe~m/ eod?A”.

Page 221: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

199

T[; B/ pkpk ih s'A Pofwzdk fijk j' e/ wkch wzrh ns/ pkpk ih B/ fejk,“GkJh ;kvh sK gkDh ftu beho tkbh r~b j[zdh j?, ;kc s/ ;g~PN,e'Jh BjhA j[D sµ{ GiB efonk eo, ;fs;zr ftu nkfJnk eo”.

;zs wjkoki ih dk ;zrs dh t~y–t~y ;w/A gohfynk b?Dki~d ;zs wjkoki ih B/ ;EkB gzirokJhnK s/ dopko ;kfjp

pDkT[Dk P[o{ ehsk, sd ;zs wjkoki ih d/ e'b dh ;zrs i' fe ;/tkefonk eodh ;h, T[BQK ƒ puB ehsk fe s[;hA b'e nkgDh PoXk d/nB[;ko i' th dkB eo ;ed/ j', T[j s[;hA dkB eo' feT[Afe fJj ;Gj[D dopko ;kfjp pDkT[D ft~u ezw nkJ/rk.

j[D i' ;zrs g{oh PoXk o~ydh ;h, T[BQK B/ sK ;kok e[~M fbnke/ ;zswjkoki ih d/ uoBK ft~u o~y fd~sk ns/ i' b'e f;oc T[Zs'A–T[Zs'A PoXko~yd/ ;h, T[j ed/ fco ;zs wjkoki ih dh irQk s/ nkJ/ jh BjhA. idfJj' fij/ d; fdB fBeb rJ/, sK T[;d/ pknd fiBQK PoXktkB b'eK B/g{ok y[~b e/ dkB ehsk ;h, fiBQK B/ nkgD/ g?;/, rfjD/ ;G ;zs wjkokiih d/ uoBk ft~u nogB ehsk ;h, T[j ;ko/ ;zs wjkoki ih B/ ;zrsƒ tkg; eo fd~sk ns/ puB ehsk fe s[jkvk dkB r[o{ BkBe d/ dopkos/ wBi{o j' frnk j?.

i' b'e T[Zs/–T[Zs/ s'A PoXk o~yd/ ;h, T[BQK b'eK ƒ j"b/–j"b/ ;zswjkoki ih B/ ;zrs d[nkok ;zd/P d/ e/ p[bkfJnk, efjD dk noE j?fe ;zs wjkoki ih ;zrs dh gohfynk b? oj/ ;h, fi; ;zrs B/ fpBKfe;/ P~e d/ ;kok e[~M wjkoki ih ƒ ;"Ag fd~sk, T[j sK gohfynk ft~ugk; j' rJ/ ns/ i' b'e dkB d/D d/ BK s/ G~i yV/ j'J/, T[j gohfynkft~u Bkekw j' rJ/.

XpbkB ;kfjp ft~u ofjzd/ j'J/ ;zs wjkoki ih d[nkokpi[orK dh ;/tk eoBkL

id ;zs wjkoki XpbkD ;kfjp irQk s/ ofjzd/ ;h, sd T[ZE/ T[;irQk s/ pj[s ;ko/ pi[or b'e th ofjzd/ ;h, i' ne;o efjzd/ ;h fe ;kƒe'Jh ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ dhtkB (;fs;zr) ft~u BjhA b?e/iKdk ns/ Bk jh T[BQK dh e[o;h brkT[D d/ ;w/A, ;kƒ e'Jh doPBeokT[Adk j?.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 222: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

200 nksw d/P dh T[vkD

sd ;zs wjkoki oDihs f;zx ih T[BQK pi[or b'eK s'A Jhoyk BjhAeod/ ;h pbfe T[BQK ƒ nkgD/ ezX/ s/ T[mke/ ;zs wjkoki JhPo f;zxih d/ dhtkB d/ ;w/A T[ZE/ gj[zuk fdzd/ ns/ e[o;h b~rD d/ ;w/A th T[BQKƒ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ doPB eotk fdzd/ ns/ pknd ft~uT[BQK pI[or b'eK ƒ fco s'A T[BQK dh irQk s/ S~v e/ nkT[Ad/. ;zs wjkokioDihs f;zx ih fJj ;/tk pj[s y[Ph Bkb efonk eod/ ;h ns/ fJjh;/tk ;zs wjkoki oDihs f;zx ih okVk ;kfjp irQk s/ th eod/ ;h.

XpbkB ;kfjp ft~u bzro dh ;/tk eod/ ;w/A dk tkfenkfJ~e tko ;zs wjkoki oDihs f;zx XpbkB ;kfjp ft~u bzro dh

;/tk eo oj/ ;h ns/ gqPkdk ;zrs ft~u tzv oj/ ;h, T[;/ ;w/A T[ZE/ d'ftnesh (f;zx) i' fe bzro ft~u jh ;h nkJ/ ns/ ;zs wjkoki ih ƒfJ~e E~gV wko fd~sk fJ; s/ wjkoki ih fpbe[b PKs oj/ ns/ puBehsk fe s[;hA b'e feT[ r[~;/ j' oj/ j' s[;hA b'eK ƒ fe;h r~b dk Gowj' frnk j? ns/ w/o/ fynkb ft~u fJj' fijh e'Jh r~b BjhA j? ns/ fJ;bJh s[;hA b'e fJzB/ d[~yh feT[A j' oj/ j', s[;hA d't/A fJ; r~b s/ ;'uftuko eo bU ns/ w?ƒ pknd ft~u d~; d/Dk. T[jh d't/A ftnesh fcooks ƒ 11 ti/ ;zs wjkoki ih s'A wkch wzrD nkJ/ fe w?ƒ d{i/ ftneshB/ rbscfjwh ft~u gk fd~sk ;h, efjD dk noE j? fe ;zs wjkoki ihft~u pj[s Xhoi ns/ PKsh ;h T[j nkgD/ ;ohoe o{g s'A pj[s T[Zs/gj[zu u[~e/ ;h ns/ gqG{ ft~u fwb/ j'J/ ;h, T[BQK ƒ wkB–;wwkB dh bkb;kBjhA ;h. T[BQK B/ ;kok e[~M jh gqG{ ƒ nogD ehsk j'fJnk ;h.

;EkB gzirokJhnK ft~u jh fJ~e ;/tkdko dk tkfenk;EkB gzirokJhnK ft~u fJ~e ;/tkdko ;h, fJ~e sK fpwkoh j[zdh

j? i' dtkJhnK Bkb mhe j' iKdh j? ns/ fJ~e eow o'r j[zdk j? i' fef;oc ;/tk eoB Bkb mhe j[zdk j?.

T[; ftnesh dk e'Jh eow o'r ;h i' ;zs wjkoki ih B/ T[;ƒpuB ehsk fe s{z ;/tk efonk eo. j[D T[j ftnesh r[opkDh gVQBk,eEk eoBk ns/ okr ft~u ehosB eoBk fJj ;kok Gbh GKsh ikDdk;h. T[;ƒ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk s{ fuwNk pikT[D dh ;/tk eo

Page 223: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

201

fbnk eo, T[;B/ B/ uko fdB fuwNk pikT[D dh ;/tk ehsh ns/ fcoT[;ƒ Pofwzdrh wfj;{; j'D b~rh fe w?A fJzBK ;G e[~M ikDdk jK w/o/e'b sK fJ; s'A t~vh ft~fdnk j?, w?A eh fuwNk jh tikT[Adk ojKrk ns/T[;B/ fuwNk tikT[Dk S~v fd~sk, fJ; Bkb T[;dh fpwkoh fco t~XDbrh ns/ fJ; s/ T[j efjD brk fe j[D w?ƒ nkgDh fpwkoh dh dtkJhb?Dh ukjhdh j? fJ; s/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe GkJh s{z fe~E'AdtkJh b?Dh j?, n;bh dtkJh sK r[o{ BkBe d/ xo s'A fwbdh j? sµ{ j[DfJe ezw eo, x~N s'A x~N ;tk wjhB/ s{z GKv/ wKiD dh ;/tk eo b? ns/s/oh fpwkoh fco mhe j' ikJ/rh. T[; ftnesh ƒ ;zs wjkoki ih d/fJBQK puBK s/ e'Jh ftPtk; BjhA j'fJnk go T[;B/ fco dtkJh BjhAbJh, fJ;d/ pknd T[;B/ fszB fdB posB wKiD dh ;/tk ehsh gofco T[;ƒ Pofwzdrh wfj;{; j'D b~rh fe w?A fJzBK t~vk okr ft~uehosB eoB tkbk frnkBh jK w?A posB wKiD dh ;/tk feT[A eoK.

fJ; s/ ;zs wjkoki ih B/ fco fJ~e puB ehsk fe ub' i/eo b'eKs'A Pow nkT[Adh j? ns/ s/o/ s'A i/eo fJj th BjhA j[zdk sK s{z fco rK–w~M dk r'po T[mkT[D dh ;/tk eo fbnk eo, T[; Bkb th s/oh fpwkohmhe j' ikJ/rh. sd T[;B/ fJe fdB r'po T[mkT[D dh ;/tk ehsh ns/fco T[;d/ wB ft~u nk frnk fe w?A sK fJzBK t~vk frnksk jK ns/ ;zswjkoki ih w?ƒ r'po T[mkT[D dk fJj S'Nk ezw eotk oj/ jB wsbpT[;B/ nyho se ;zs wjkoki ih d/ puBK dk gkbB Bk ehsk ns/ T[jnzfsw ;w/A se fpwko dk fpwko jh fojk.

pkpk w'jB d/ T[Zs/ e;"Nh brkT[Dk (gohfynk b?Dk)fJe tko dh r~b j? fe pkpk w'jB B/ fejk fe fJ; tko n;hA bzro

dk pj[s uzrk fJzsIkw eoBk j? go fJ; bJh pkpk w'jB B/ ;zs wjkokiih s'A nkfrnk BjhA bJh ns/ bzro fsnko ehsk frnk go i' bzrofsnko ehsk frnk T[j d[gfjo fJ~e ti/ se jh ysw j' frnk. fJ;s/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh rJh fe wjkoki ih bzro ysw j'frnk sK fJ; s/ wjkoki ih B/ puB ehsk fe fco bzro j'o pDk bU,sK efjD dk noE fJj j? fe i' ftnesh ;zs wjkoki ih dk ;/te j[zd/j'J/ nkgDh fJ~Sk Bkb ezw eodk j? ns/ T[BQK s'A nkfrnk BjhA b?Adk,

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 224: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

202 nksw d/P dh T[vkD

sK T[; ftnesh ƒ go/PkBhnK dk ;kjwDk eoBk jh g?Adk ;h ns/nyho ft~u ;zs wjkoki ih s'A wkch :kuBk eoBh jh g?Adh fe wjkokiih w?A fpBK s[jkvh nkfrnk bJ/ nkgDh p[~Xh dk fJ;s/wkb eo e/ fJjezw ehsk ns/ w?ƒ pj[s jh go/PkBhnK dk ;kjwDk eoBk fgnk.

id ;zs wjkoki ih :{HghH ;EkB s/ rJ/ sK T[ZE/ d/ e[~M nwhob'eK ƒ fJj r[wkB ;h fe n;hA sK pj[s t~v/ ;odko jK, fJBQK ftu'AfJe dk BK ;odko ;[~uk f;zx ;h ns/ d{i/ dk BK ;odko BS~so f;zx;h. fJBQK dhnK d' bVehnK ;h, fJe dk BK ;h jogqhs e"o ns/ d{ihdk BK phph uoBihs e"o. fJj b'e :{HghH ;EkB s/ ;/tk efonk eod/;h. sK ;zs wjkoki ih B/ fJBQK dh gohfynk bJh fe fJBQK d/ wB ft~un;bhns ft~u ;/tk Gkt j? th fe BjhA.

fJ;d/ bJh ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe GkJh n~i sK w?Avkbh dk bzro (;zrsk d/ xoK s'A fJ~emk ehsk j'fJnk bzro) gotkBeoBk j? sK ;zs wjkoki ih B/ phph jogqhs e"o ns/ phph uoBihse"o ƒ puB ehsk fe fJ~E/ B/V/ ft~u ;~s xo jB ns/ s[;hA jo xoft~u ikU ns/ i' e[~M th pfDnk j'fJnk j't/, T[;ƒ fJe jh posBft~u fJ~e–fJ~e eoe/ fJ~e irQk jh fJ~emk eo bU. i' th dkb j't/,;pIh j't/, e[~M fw~mk ykD dk j't/, ;kok e[~M fJ~e jh posB ft~u g[nkb?Dk, sK d'tK ƒ vkbh b?D bJh G/i fd~sk.

j[D fJj d't/A e[VhnK pj[s t~v/ nwho ;odkoK dhnK ;h sK idT[j fe;/ ;zrs d/ xo iKdhnK sK xo tkb/ th j?okB j[zd/ fe d/y' fJzBQ/t~v/ ;odkoK dhnK e[VhnK xoK ft~u'A bzro fJe~mk eo ojhnK jB ns/T[BQK d'jK e[VhnK ƒ th E'VQh Pofwzdrh wfj;{; j' ojh ;h fe n;hA fJzBQ/t~v/ xo s'A jK ns/ ;kƒ ;zs wjkoki ih B/ b'eK d/ xo vkbh fbnkT[DbJh G/i fd~sk.

T[BQK d'tK e[VhnK ƒ d/ye/ xo d/ b'e th g[~Sd/ fe s[jkƒ fezBQK B/G/fink, sK d't/A efj fdzdhnK fe wjkoki ih B/ G/fink j? sK fJ; r~bs/ b'e u[g eo iKd/ feT[Afe T[BQK B/ ;zs wjkoki ih s'A vo th brdk;h fe fes/ e'Jh em'o puB Bk eo d/D.

sK efjD dk wsbp j? fe ;zs wjkoki ih ;zrs dh gohfynk b?Ad/;h, fe fd~sk j'fJnk ezw ftnesh y[~b/ fdb s'A iK g{o/ wB s'A eo fojk

Page 225: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

203

j? iK Pofwzdrh ns/ b'e b~ik wfj;{; eod/ j'J/ eo fojk j?. sK fJ;soQK ;zs wjkoki ih ;zrs d/ ftneshnK dh goy eo b?Ad/ ;h.

;zB 1986 ft~u oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) dkE'VQ/ fdBK bJh nkgD/ xo ƒ ikDk

fJj tkfenk dhtkbh d/ nk;gk; ;zB 1986 dk j? id oki{ pkpkih (pkpk pbeko f;zx ih) fJ~e jcs/ bJh nkgD/ xo ub/ rJ/ ;h ns/;/tkdko d/t (e[mkb/ tkbk) dh fvT{Nh ;zs wjkoki oDihs f;zx d/nodbh d/ o{g ft~u brk fd~sh rJh. id se ;/tkdko d/t dh fvT{Nh;h. sd se ;zs wjkoki ih B/ uzrh soQK Bkb gqPkdk th gotkB BjhAehsk ns/ Bk jh ;/tkdko d/t B/ fJPBkB xo dh uzrh soKQ ;ckJhehsh, fi;d/ ekoB fJPBkB xo d/ |o; s/ fc;bB j' rJh ns/ fJ~efdB ;zs wjkoki oDihs f;zx ih dk fJPBkB xo ft~u fc;bB j'Dd/ ekoD g?o fc;b frnk.

id oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) fJ~e jcs/ pknd xos'A tkg; nkJ/, sK ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ puB ehsk fe s[{zj[D nodbh dh fvT[Nh BjhA eoBh pbfe s{z bzro ft~u ike/ ;|kJheoB dh, gqPkdk toskT[D dh ns/ posB wKiD dh fvT{Nh eo. sKoki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) bzro ft~u th T[B/ jh ukn Bkbns/ wB s'A ;/tk eoB b~r/ ns/ bzro jkb dh ns/ posBK dh pj[stXhnk Yzr Bkb ;ckJh eod/ ns/ posBK ƒ g{oh soQK uwek–uwek e/o~y fdzd/.

sK fJe fdB id oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) ƒ ;zswjkoi ih B/ puB ehsk fe oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) j[D s{z nkgDhg[okBh nodbh tkbh fvT{Nh ;zGkb b?. GkJh w?ƒ sK ;~s fdB j' rJ/jB, w?A sK nkgD/ e~gV/ th BjhA pdb/, i/eo w?A fJBQK ƒ pdbD bJhefjzdk jK, sd sK fJj pdbd/ jB, BjhA sK fJj e[~M fXnkB jh BjhAfdzd/. sK fJ; soKQ ;zs wjkoki ih B/ oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zxih) ƒ nodbh dh fvT{Nh ;zGkb fd~sh.

fJ;d/ eJh ;kb pknd id fJe tko ;zs wjkoki oDihs f;zxih pkbg[o s'A ghbhGhs ikD bJh fsnko j' oj/ ;h, sd ;zs wjkoki

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 226: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

204 nksw d/P dh T[vkD

oDihs f;zx ih fto~es B/ puB ehsk fe fJ~E/ fJ~e B'e tkbh i[~shgJh j'Jh ;h, n~i w?A T[j i[~sh jh gfjBDh j?, fJ;bJh T[;ƒ b?e/ nk,sd oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) fJ~e–fJ~e i[~shnK fbnkT[Ad/rJ/, go ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ puB ehsk fe w?ƒ fJjBKft~u'A e'Jh th BjhA ukjhAdk, w?ƒ sK p; T[jh B'e tkbh i[~sh ukjhAdhns/ fJ; soKQ ;zs wjkoki ih ƒ e'Jh th i'Vk (i[~sh) g;zd BjhAnkfJnk ns/ puB ehsk fe T[j i'Vk (i[~sh) s{z fe;/ ƒ fd~sk j? sK oki{pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) p'b/ fe wjkoki ih, n;hA gzikp s'AfJjh ;ko/ i'V/ (i~shnK) b?e/ nkJ/ ;h ns/ j'o sK e'Jh i'Vk ;h jhBjhA. sK fco ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe BjhA, s?A fJj i'Vk(i[~sh) Io{o fe;/ ƒ d/ fd~sk j? w?A j[D dhtkB (;s;zr) ft~u sd jhiktKrk, id s{z T[j i'Vk fbnke/ w?ƒ d/t/rk, BjhA sK w?A, dhtkB ft~uj[D iktKrk jh BjhA.

sd oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) B/ fco sbkP P[o{ ehshgo T[j' i'Vk fwfbnk jh BjhA ns/ oki{ pkpk ih nyho ft~u go/PkBj'e/ tkg; nk rJ/ ns/ p'b/ fe wjkoki ih w?A pj[s b~fGnk j? go fwbBjhA fojk ns/ w?A M{m BjhA p'b fojk ns/ w?A i'Vk fe;/ j'o ƒ BjhA fd~skns/ i/eo w?A M{m p'b fojk jK sK w?A gqD eodk jK fe i/eo ;~s fdBKft~u M{m–;~u d/ w[skfpe T[jh i'Vk fwb ikAdk j?, sK w?A nkgD/ nkgƒ ysw eo btKrk, id ;zs wjkoki ih B/ fJj ;[fDnk, sK T[;/ ;w/Ag{o/ y[P j' rJ/ ns/ fco oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) ƒ rb/Bkb brk fbnk.

23 nr;s 2002 ƒ wjkoki d[nkok ehs/ puBfJj tkfenk 23 nr;s 2002 dk j?, id Pkw d/ fszB ti/ dk ;wK

;h, sd ;zs wjkoki ih B/ pkpk cfsj f;zx ns/ pkpk oki{ (pkpkpbeko f;zx ih) ƒ G'ok ;kfjp (fBtk; ;EkB) ft~u p[bkfJnk ns/puB ehsk fe w?ƒ sK p; s[jkv/ d'tK dh jh fuzsk j? fe ;zs wjkokiJhPo f;zx ih puB efonk eod/ ;h, “fe e'Jh sK T[Zm'”, efjD dknoE j? fe i/eo fJ~e ftnesh th nkgD/ r[o{ d/ nB[;ko u~be/ T[BQK

Page 227: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

205

dh nkfrnk wzBe/, pqjw frnkB dh T[gkXh ƒ gqkgs eo bt/, sK ;kX{dk iBw ;cb j' iKdk j?.

;[yd/t f;zx (wkb wzsoh)fJj tkfenk thj ;kb gfjbK dk j?, sK ;zs wjkoki ih dh ;zrs

ft~u eJh ;/tkdko uzrh Gbh PoXk fdykT[Ad/ sK wjkoki ih e[~M nb~rsohe/ Bkb jh T[BQK ;/tkdkoK dh gohfynk b?Ad/ ;B (iK T[BQK s/ e;t~NhbrkT[Ad/ ;h) fi;dk nkGk; T[; ftnesh d/ fdwkr s/ fpbe[b th BjhAj[zdk ;h.

sK fJ~e fdB dh r~b j? fe gzirokJhnK ;EkB s/ bzro jkb d/ fg~S/fJe r'po r?; dk T[geoD b~frnk j'fJnk j?. r'po r?; T[geoD ft~ufJ~e u"e'o nkeko dh t~vh irQk j[zdh j? fi~E/ r'po fJ~emk j[zdk j? sK fi;ftnesh ƒ rT{nK–w~MK dh d/yGkb bJh o~fynk j[zdk j'fJnk ;h T[jfJ~e tko T[; r'po r?; dh u"e'o nkeko tkbh irQk (fi~E/ r'po Gfonkj'fJnk ;h) ft~u vzvk fjbk fojk ;h ns/ e[~M b~GD dh e'fPP eo fojk;h.

fJ;/ ;w/A ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es Nfjbd/ j'J/ T[ZE/gj[zu rJ/ ns/ puB ehsk fe ekb/, s{z fJj eh eo fojk j?A. sK ekbk(i' fe w~MK dh d/yGkb eodk ;h) p'fbnk wjkoki ih fJ; ft~u y[ogk(fw~Nh y'dD tkbk :zso) fv~r frnk ns/ ns/ w?A T[;ƒ b~GD dh e'fPPeo fojk jK.

fJzB/ ft~u ;zs wjkoki ih ƒ T[ZE/ yVQ/ d/ye/, ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) ns/ e[~M j'o ;/tkdko th T[ZE/ nk rJ/, sK id j'o ;/tkdko thgj[zu rJ/, sK ;zs wjkoki ih B/ ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) s'A puBehsk fe fJ; ftuko/ ekb/ ƒ eh gsk j? fe fet/A, eh b~GDk j? ns/;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) ƒ puB ehsk fe u~b s{z nkgD/ e~gV/ T[skons/ fJ; u"e'o irQk (fi~E/ r'po fJe~mk ;h) ft~u T[Zso ik. sK fJj;[De/ ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) E'VQk vfonk ns/ E'VQk fijk j?okBj'fJnk ns/ wjkoki ih B/ d[pkok puB ehsk fe ibdh Bkb e~gV/T[sko e/ fJ;d/ nzdo ik ns/ s{z fpbe[b mhe j' ikJ/rk.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 228: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

206 nksw d/P dh T[vkD

fJj ;[De/ ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) B/ fJ~edw nkgD/ e~gV/T[sko/ ns/ fJ; u"e'o irQk d/ nzdo T[so frnk.

fit/A jh T[j nzdo frnk, ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe u~bj[D v[peh brk, v[peh brkT[D s/ ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) d/ jo nzrs/ r'po fuge frnk, sK ;zs wjkoki ih B/ fco puB ehsk fe ubj[D nkgD/ j~EK Bkb b~G fe fJ; ft~u e[~M frfonk j? eh. sK fJj' fijkeod/ j'J/ id ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) B/ b~GD dh e'fPP ehsh sKT[;ƒ e[~M th BjhA fwfbnk, sK ;zs wjkoki ih B/ ;[yd/t f;zx(wkbwzsoh) s'A e[~b fszB v[~pehnK brkJhnK.

sK efjD dk noE j? fe ;zs wjkoki ih fJ; soKQ ;w/A–;w/A s/;/tkdkoK dh gohfynK b?Ad/ ofjzd/ ;h, sK fJj ;ko/ puB dk gkbB eoBdh r~b ;h ns/ i/eo ;[yd/t f;zx (wkbwzsoh) p/fJ~ish wzBdk sK T[;ƒ;zs wjkoki ih dh y[Ph gqkgs BjhA j'Dh ;h.

nyho ft~u ;zs wjkoki ih B/ T[;/ ;w/A ;[yd/t f;zx ƒ puB eofd~sk fe u~b j[D s/ok ;kok e[~M mhe j' frnk j?.

sK fJ; soQK ;zs wjkoki ih ;/tkdkoK dh ns/ nkgDh ;zrs dh;w/A–;w/A s/ gohfynk b?Ad/ ofjzd/ ;h.

ghbhGhs ikDknkg ih d/ f;zxK ftu GkJh ;[oihs f;zx fiBQK dk Bkw eJh b'e

irho eoe/ th ikDd/ jB T[j nkg ih d/ iE/ ftu e[M ;wK ofj e/ rJ/jB. fJ~E'A ik e/ T[j eJh irQk eEk tr?ok eod/ oj/. fi~E/ Bkw d/nfGnk; pko/ e'Jh r~b u~bdh iK gowkoE d/ okj dh iK fco fe;/nfdqPN w[;hps dh e'Jh r~b u~bdh sK T[j efj fdzd/ fe fJj r~b w?ABjhA y'bQ ;edk, fJ; pko/ ;jh okj sK wjKg[oP jh d~;Dr/. id'Airho f;zx io[jk e'mh pkpk ;'jD f;zx d/ xo gkm eoB tk;s/ nkJ/sK T[BQK d/ xo ftu th fJj' fijh e'Jh ;w~f;nk ;h. jo ;kb T[BQK d/xo fe;/ Bk fe;/ ihn dh w"s j' ikfJnk eodh ;h. T[j fJ; ;zpzXheJh irQk rJ/ go T[BQK dh w[;hps dk j~b fes/ th Bk j[zdk ns/ d[~y T[;/soQK jh pfDnk ofjzdk. T[BQK ƒ GkJh irho f;zx B/ ;zs wjKg[oPK dhd~; gkJh. GkJh irho f;zx d/ efjD s/ T[j pkbg[o G'ok ;kfjp ;zs

Page 229: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

207

wjkoki ih ƒ fwbD ns/ nyzv gkm bJh p/Bsh eoB bJh nkJ/. nke/ T[BQK B/ wjkoki ih ƒ xo dk ;kok d[~~y d~f;nk. T[BQK dh ;koh r~b;[D e/ nkg ih B/ T[BQK ƒ nyzv gkm dh sohy d/ fd~sh ns/ fejk fe,“GkJh n;hA T[ZE/ dhtkB th bktKr/”. id'A ;wK nkfJnk nyzv gkm;kfjp nkozG eo fd~s/. T[;/ oks dk dhtkB th ;h id'A oks t/b/nk;^gk; d/ b'eK B/ dhtkB dh nktkI ;[Dh sK i'^i' th T[; fJbke/ftu ;zs JhPo f;zx okVk ;kfjp tkfbnK ns/ ;zs eow f;zx wjkokiih d/ PoXkb{ ;B T[j ;ko/ d{;o/ dhtkB ftu nk gj[zu/. p; c/o eh ;h,fit/A T[; fJbke/ d/ b'eK d/ ;[~s/ j'J/ Gkr ikr gJ/ j'D. T[ZE/ nB/eKPoXkb{ dhtkB ftu i[VB/ P[o{ j' rJ/. nkg ih dh fojkfJP pkpk ;'jDf;zx ih d/ xo ;h go fInkdkso ;wK nkg ih T[BQK d/ pkr ftu jhukdo ftSk e/ p?md/ ns/ GiB eod/ ofjzd/. fizBhnK th ;zrsK nkT[AdhnKT[j nkg ih d/ doPB eodhnK. pkr T[BQK d/ xo s'A E'VQk jNtK ;h.nkg ih dk ;[Gkn P[o{ s'A fJeKs g;zd ;h. fJ; eoe/ nkg ihfInkdk s'A fInkdk ;wK T[; pkr ftu ofj e/ jh GiB eoh iKd/. T[;/pkr ftu nkg ih fizB/ fdB oj/ T[BQK ƒ efj e/ T[ZE/ jh fojkfJP eoBbJh szp{ btk bJ/. efjzd/ jB fe eJh b'e szp{ ƒ d{o'A d/y e/ fJj;'funk eod/ fe fJ~E/ nk e/ e'Jh oki/ wjkoki/ mfjo/ j'Dr/. nkg ihs'A gq/fos j' e/ GkJh ;'jD f;zx th GiB f;woB eoB bJh eJh^eJhxzN/ pshs eod/. pkpk ;'jD f;zx f;woB eoB p?md/ sK oks ƒ pkoKti/ s'A b? e/ ;t/o/ d; ti/ s~e brksko GiB s/ p?m/ ofjzd/. fJBQK dhwksk ih B/ id'A th pkr ftu nkg ih gk; nkT[Dk sK p/Bsh eoBh fewjkoki ih nkg ih w/o/ g[~s s/ feogk efoT[. fJ; ƒ s[;hA jh skoBkj?. rowh jz[dh iK ;odh pkpk ;'jD f;zx dk fJjh fB:w fojk. T[jpkoK ti/ s'A d; ti/ s~e f;woB eod/ ns/ pkeh ;w/A ftu nkgD/ xo/b{ezw eod/. pkpk ;'jD f;zx ns/ T[BQK dk gfotko T[AM gfjbK s'A thekch Xkofwe fynkbK tkb/ ;B. fJe ;zs ;B pkpk r[opyP f;zx.pkpk ;'jD f;zx d/ gfotko B/ nkgDh IwhB ft~u'A e[M irQk d/ e/ pkpkr[opyP f;zx bJh fJe e[Nhnk pDtkJh s/ T[BQK dh ;/tk eod/ oj/. e[M;w/A s'A pknd T[BQK wjKg[oPK B/ ;oho fsnkr fd~sk. T[BQK dh po;hs/ ;zs wjkoki ih d/ iE/ s'A jh nyzv gkm eotkfJnk frnk ns/ ;zswjkoki ih d/ dhtkB brtkJ/ rJ/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 230: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

208 nksw d/P dh T[vkD

pkpk Bo?D f;zx dk ;oho fsnkrDk (9 iBtoh, 1981)nkg ih pkb g[o n;EkB s/ nkT[Ad/^iKd/ ofjzd/ ;B. fg~S/

gziroKJhnK ;EkB s/ pkpk Bo?D f;zx ih fiBQK ƒ fpoX pkpk ih efje/ p[bkT[Ad/ ;B T[j e[M fY~b/ j' rJ/. T[BQK ƒ e[mkb/ tkb/ vkeNo ƒfdykfJnk frnk. e[mkb/ tkb/ vkeNo pbtho f;zx B/ fejk fe ;zswjkoki ih ƒ p[bk bT[. feT[Afe fInkdk fpoX j'D eoe/ T[BQK ƒb~rdk ;h fe gsk BjhA ed fJBQK dk ;oho fInkdk fY~bk j' ikt/ iKfJj ;oho th S~v d/D. fco nkg ih ƒ p[bkT[D tk;s/ gziroKJhnKtkbh ;zrs B/ fw~m{ gzfvs ƒ :{H ghH G/fink. fw~m{ gzfvs id'A :{H ghHr[od[nkok ;kfjp ;EkB s/ nkJ/ sK T[j t?okr ftu o'Adk j'fJnk nkfojk ;h. fco nkg ih d/ e'b nk e/ T[; B/ BwPeko sK eo fd~sh goekch ;wK e'b p?m e/ o'Ad/ oj/. nkg ih B/ fejk, gzfvs ih r~b sK d~;'eh r~b j?< sK fw~m{ gzfvs B/ d~f;nk fe wjkoki ih Pqh wkB pkpk Bo?Df;zx ih pj[s fpwko jB ns/ nkg ih ƒ :kd eo oj/ jB. id'A fJjr~b ;[Dh sK T[;/ t/b/ nkg ih B/ gzikp nkT[D dh fsnkoh eo bJh.:{H ghH tkbh pj[s ;koh ;zrs th efjD b~rh, wjkoki ih n;hA thBkb u~bd/ jK, n;hA th pkpk ih d/ doPB eoB/ jB. nkg ih B/ fejk,GkJh n;hA T[BQK ƒ fJ~E/ jh b? e/ nkT[Ad/ jK. r~vh ftu phph jopz; e"odh irQk th o~yDh j?, T[; ƒ th Bkb b? e/ nkT[Dk j?. gziroKJhnK;EkB s/ gj[zu e/ nkg ih f;~X/ pkpk Bo?D f;zx ih d/ ewo/ ft~u rJ/.jkb^ukb g[~fSnk. pkpk ih T[; t/b/ fpbe[b mhe^mke ;B. fJPBkBeoe/ nzB^gkDh SeD s'A pknd nkg ih B/ fejk ub' pkpk ih` okVk;kfjp ;zs wjkoki ih fePB f;zx ih d/ doPB eoe/ nkT[Ad/ jK. ;zswjkoki ih d/ doPB eod/ j'J/ T[BQK ƒ d~f;nk fe wjkoki ih w?A sK:{H ghH frnk j'fJnk ;h fJBQK d/ fY~b/ j'D eoe/ nkfJnk jK sK ;zswjkoki ih efjD b~r/, GkJh j[D fJBQK ƒ th T[ZE/ jh b? ikT[. feT[Afenkg ih sK gfjbK jh ;'u e/ nkJ/ ;h fe pkpk ih ƒ Bkb b? e/ nkT[Dkj?. nkg ih B/ fejk fe wjkoki ih n;hA sK p; nkg ih dh nkfrnkjh b?D nkJ/ ;h nkg ih B/ gfjbK jh feogk eo fd~sh j?. fco nkgih pkpk ih ƒ b? e/ :{H ghH ;EkB s/ gj[zu rJ/.

Page 231: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

33

Page 232: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

34

Page 233: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

35

Page 234: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

36

Page 235: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

37

Page 236: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

38

Page 237: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

39

Page 238: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

40

Page 239: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

209

phph jopz; e"o B/ d~f;nk fe :{H ghH ;EkB s/ ;zs oDihs f;zxih t~b'A Bkw nfGnk; eotkT[D dk ukbh fdB dk gkm u~b fojk ;h.;zrs jo o'I r[o{ xo nkfJnk eodh ;h. GkJh ;~[uk f;zx, GkJheosko f;zx, GkJh Gkr f;zx id'A nkg ih d/ doPB eoB nkJ/ sKpkpk ih B/ g~[fSnk, “GkJh` fezB/ fdB ofj rJ/ ukbhJ/ d/ <” fJBQK B/fejk fe wjkoki ih ni/ gzdoK fdB pkeh jB. d{i/ fdB id'A fco;zrs pkpk ih ƒ w~Ek N/eD nkJh sK c/o g[~fSnk, GkJh “fezB/ fdBpkeh jB.” fco e[M fdB bzx/ sK c/o fejk, “GkJh` fezB/ fdB j'opkeh jB< ;ko/ fJjh ;'ud/ fe pkpk ih j[D pj[s G[~bD b~r gJ/ jB.fJe fdB GkJh XBtzs f;zx ih dh p/Nh phph G'bh nk e/ efjD b~rh,wjkoki ih e'Jh ;/tk pyP' sK T[; ƒ fejk, “GkJh j[D n;hA fJj BjhAeo ;ed/. j[D ikT[ wjKg[oPK dk efjDk wzB'. T[BQK d/ puBK dh gkbDkeo'. i' efjzd/ jB wzfBnk eo', r[o{ Gbh eo/rk”. fJzBk efj e/ u~[g eorJ/. E'VQh d/o pknd phph jopz; e"o ƒ fejkl “GkJh` oks dhtkBftu ;zsK B/ fejk ;h ;koh oks ;"A Bk ikfJT[. oks Go pzdrh efoT[.n~i rqfjD b~rDk j? ;koh ;zrs ;EkB s/ jh fNfeT[”. id'A oks dk;wK j'fJnk sK pkpk Bo?D f;zx ih B/ phph jopz; e"o ƒ fejk fe GkJhnkgK th u~bhJ/. feT[Afe w~bg[o tkb/ ;zsK B/ d;w gksPkj Bkb;zpzXs i'V w/bk wBkfJnk ns/ T[ZE/ d' dhtkB th ;ikT[D/ ;B. ;zsjouzd f;zx Bkb pkpk ih dk pj[s gq/w ;h fJ; eoe/ gfjbK s'A T[BQKdk nkg ih e'b nkT[Dk ikDk ;h. pkpk ih phph jopz; e"o ƒ efjDb~r/ u~b GkJh s[jkƒ fto~es ;kX{nK dk w/b eokT[Ad/ jK. phph jopz;e"o B/ fejk pkpk ih nkgK fJ~E/ jh GiB pzdrh eo btKr/ n;hA BjhAiKd/ sK pkpk ih B/ ;zs jouzd f;zx bJh ;[B/jk G/fink fe T[j T[BQK ƒfwb e/ ikD. ;' ;zs wjkoki oDihs f;zx ;zrs d/ Bkb dhtkB s/ ub/rJ/. pkpk Bo?D f;zx ih B/ phph jopz; e"o ƒ fejk GkJh` wjkswkih (;zs oDihs f;zx) ƒ efjDk fe gqPkdk n;hA d'B' fJe~m/ jh SeKr/.id'A nkg ih dhtkB s'A tkg; nkJ/, gqPkdk SeD b~r/ sK phph jopz;e"o B/ fejk fe wjkoki ih pkpk ih nkg ih d/ Bkb gqPkdk SeD ƒefj oj/ ;B, T[BQK B/ jkb/ s~e gqPkdk BjhA Sfenk. c/o d'jK wjKg[oPKB/ fJe~m/ p?m e/ gqPkdk Sfenk. gqPkdk SeD s'A pknd pkpk ih B/ fszB

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 240: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

210 nksw d/P dh T[vkD

;" o[gJ/ ns/ Noze dhnK ukphnK f;ojkD/ d/ E~fbT[A e~Y e/ fto~es ihd/ j~E s/ o~y fd~shnK ns/ fejk b? fszB ;" o[gJ/ s/ ukphnK ns/ Bkbjh phph jopz; e"o t~b j~E eoe/ efjD b~r/ fJ; e[Vh d/ f;o s/ j~Eo~fyT[. nkg ih pkpk ih dk j~E cVQ e/ efjD b~r/ pkpk ih e'Jhsebhc j?< pkpk ih efjD b~r/ sebhc sK e'Jh BjhA p~; j[D fJ;;oho dh T[wo g{oh j' rJh j?, gfjbK jh ;wK fInkdk eo fd~sk j?.nodk; fJe tkoh jh eoBh ukjhdh j?, tkoh^tkoh BjhA. j[D ;kƒy[Ph^y[Ph ikD fdT[. nkg ih B/ fejk pkpk ih w?Aƒ nkg ih dk pVk;[~y ;h. fJzBk efj e/ nkg ih pkpk ih s'A nkfrnk b? e/ G'ok ;kfjpftu ub/ rJ/. T[Xo oks d/ ;kY/ frnkoK t~i rJ/. phph jopz; e"o,phph frnkB e"o ns/ j'o phphnK tkoh^tkoh pkpk ih dk fXnkB o~yojhnK ;B. pkpk ih efjD b~r/ GkJh` w?ƒ v/Y ti/ dtkJh d/ fdT[.phph jopz; e"o efjD b~rh pkpk ih dtkJh sK fdB t/b/ jh fdzd/ jKoks ƒ dtkJh E'VQ/ jh fdzd/ jK. efjD b~r/ BjhA GkJh n~i sK oks ƒv/Y ti/ jh dtkJh btKr/. id'A v/Y t~fink sK nkg ih T[Zm e/ p?mrJ/. mzY s'A nkgD/ T[Zs/ e~gVk b? fbnk. id'A fJe t~i e/ gzskbh fwzNj'J/ sK efjD b~r/ GkJh gkDh b? e/ nkT[, gkDh ghDk j?. T[; NkJhwid'A phph jopz; e"o gkDh b?D bJh s[oB b~rh sK T[; ƒ fejk, GkJhs/o/ Bkb phpk ih tkbh j' ikT{, gkDh b?D bJh frnkB e"o ƒ G/i d/.;' gkDh b?D bJh wkJh frnkB e"o ƒ G/i fd~sk. e[M fwzNK pknd pkpkih B/ t~v/ wjkoki ih okVk ;kfjp tkfbnK dk fXnkB Xo e/ ;oho f;~Xkeo fbnk. fco fejkl XzB^XzB Pqh r[o{ BkBe d/t ih, T[; s'A pkndfszB tkoh ;zs wjkoki JhPo f;zx ih ns/ T[; s'A pknd fszB tkoh XzBtkfjr[o{, XzB tkfjr[o{, XzB tkfjr[o{ efj e/ ;[nk; o'e fd~s/ ns/ ;ohoS~v fd~sk. feT[Afe nkg ih d'BK dk pj[s bzp/ ;w/A dk ;kE ;h fJ;eoe/ nkg ih pj[s jh T[dk; j'J/. r[of;~yh ftXh nB[;ko pkpk ih dk;z;eko eoe/ T[BQK Bfw~s r[o{ rqzE ;kfjp dk gkm eotkfJnk ns/ T[BQKd/ n;s ehosg[o gkT[D bJh nkg ih gzikp nkJ/. nkg ih pkpk ihd/ n;s b? e/ pkpk fePB f;zx ih gk; okVk ;kfjp gj[zu/. ;zs fePBih ƒ fJe g[Pke ns/ i'Vk G/N ehsk. wjkoki ih ƒ w~Ek N/eD s'Apknd nodk; ehsh wjkoki ih nkgD/ ;/te s/ feogk eo fdT[ n~i

Page 241: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

211

ehosg[o ;kfjp n;s gk e/ nkT[D/ jB. fit/A^fit/A pkpk ih B/ ;ohoS~fvnk, ;koh ftfEnk ;[Dh ns/ wjkoki ih efjD b~r/ GkJh fIzdrhdk w'ouk fi~s e/ rJ/ jB. ehosg[o ikD dh nkfrnk fd~sh ns/ Bkbjh T[BQK d/ nkgD/ rb/ ftu i' jko fgnk ;h T[j bkj e/ pkpk Bo?D f;zxih d/ c[~bK s/ o~y fd~sk ns/ fejk, “GkJh` g[~s s'A ;g{s pD e/ rJ/ jB,fJBQK B/ nkgDh fIzdrh dk wB'oE g{ok eo fbnk j? ;/te eh T[VefBGjh gqhs”. ;zs oDihs f;zx ih B/ pj[s ;koh ;zrs d/ Bkb ik e/pkpk Bo?D f;zx ih d/ n;s ehosg[o ;kfjp ib gqtkj eo fd~s/.

;zs fePB f;zx ih dk ;oho S~vDk (1 iBtoh, 1990);zB 1989 dh r~b j?, ‘;zs wjkoki oDihs f;zx ih’ okVk ;kfjp,

;zs fePB f;zx ih wjkoki, d/ doPBK bJh rJ/. ;zs pkpk fePB f;zxih wjkoki dh e[o;h b~rh j'Jh ;h. e[o;h dk ;wK g{ok j' u[~ek ;h.nodbh f;zx d/ efjD s/ ;zs pkpk fePB f;zx ih nzdo Bjh ik oj/;h, sK nodbh f;zx B/ ;'funk fe w?A godk jh pzd eo fdzdk jK. id'Anodbh godk eoB jh b~frnk ;h sK ‘fto~es ih’ wjkoki dh r~vhfvT[Yh d/ nzdo nkJh. pkpk fePB f;zx ih wjkoki B/ nodbh f;zxƒ fejk, ykb;k ih, fJ~e fwzN o[e'. T[j gq/wh f;zx ‘fto~es ih’ ƒefjD b~frnk fe w?ƒ BjhA gsk ;h fe nkg nk oj/ j'` fJ;/ eoe/ jh;zs wjkoki ih T[Zm BjhA oj/ ;h. ;zs wjkoki fto~es ih B/, ;zspkpk fePB f;zx ih ƒ BwPeko ehsh. n~r/ wjkoki ih B/ j[zrkok Goe/fejk, fe sµ{ nk frnk` fJ;s'A pknd nodbh f;zx pkpk ih ƒ nzdob? rJ/ fJ; s'A pknd fto~es ih ykDk ykD ub/ rJ/ sK pkpk fePB f;zxih B/ nktkI wkoh ns/ fco GkJh gqskg f;zx ih B/ nktki brkJh ns/fejk,‘fto~es ih, nkg nk ikT[*, “wjkoki ih p[bk oj/ jB. ;zs ihtkg; nk e/ wjkoki ih gk; p?m rJ/ s/ GkJh gqskg f;zx pkpk fePBf;zx ih d/ ;oho dh wkfbP eoB b~r rJ/. T[;d/ pknd fco id'*fto~es ih T[Zm e/ u~bD b~r/ sK pkpk ih B/ fto~es ih ƒ fco nktkifd~sh s/ fto~es ih T[ZE/ jh f;o M[ek e/ p?m rJ/. pkpk fePB f;zx ihB/ fco ;zs wjkoki fto~es ih t~b fJPkok ehsk sK nodbh f;zxefjD b~frnk, “fto~es ih, pkpk ih nkg ƒ p[bk oj/ jB”. id'A

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 242: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

212 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki oDihs f;zx ih B/V/ nkJ/ sK pkpk ih B/ T[jBk d/ f;o s/ j~Eo~y fd~sk. fJ;d/ pknd ;zs wjkoki fePB f;zx ih B/ fco fJPkokehsk sK e'Jh d{;ok f;zx Bidhe j'D b~frnk sK pkpk ih efjD b~r/sµ{ BjhA, T[j. fJj fJPkok pkpk pbeko f;zx ih t~b ;h. fJjBK ƒB/V/ p[bk e/ pkpk fePB f;zx ih B/ fJjBK d/ f;o s/ th j~E o~fynk.fJ;d/ pknd fto~es ih d/ Bkb nkJ/ eJh d{;o/ f;zxK ƒ th nPhotkdfd~sk.

fJ; s'A pknd gsk BjhA feT[A ;zs wjkoki oDihs f;zx ihT[dk; BIo nkJ/. nkg ih :{HghH ft~u ;zrs ƒ dhtkBK dk ;wK d/ u[~e/;B go T[jBK dk fdb ikD ƒ BjhA eodk ;h. wB jh wB fJjBK ƒpkpk fePB f;zx ih d/ ;~uyzv ikD dk gsk ;h fJ; eoe/ fJjNkb^wN'b eo oj/ ;h. nkg ih B/ ;zrs ƒ fJj d~f;nk fe w/oh ;zsfePB f;zx wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh j'Jh ;h fe wjkoki ih i/ w?AgfjbK ufbnk frnk sK mhe j?, BjhA sK nkgih w/o/ f;o s/ j~E o~ye/ ikDk. nkg T[jh puB n~i wjkoki ih B/ g{o/ ehs/ jB. go ;zrsd/ pj[s finkdk efjD s/ fJj :{HghH ub/ rJ/ s/ d;zpo 1989 dkwjhBk ;h pj[s X[zd g? ojh ;h ;zs wjkoki ih tko^tko efj oj/ ;hfe w/ok ikD ƒ fdb Bjh eodk. go ;zrs d/ fgnko n~r/ wjkoki ƒwip{oB ;zs nkPow pkbg[o ikDk fgnk feT[fe ;zs wjkoki ih ed/th nkgDh ;zrs ƒ fBokP BjhA eod/ ;h. T[ZE/ ;zrs B/ d;t/ r[o{, Pqhr[o{ r'fpzd f;zx ih dk ntsko g[op wBkT[D bJh nyzv gkm ;kfjpnkozG eotk fd~s/ ;B, d{;o/ fdB (1 iBtoh 1990) ƒ uko ti/ fJ~ePoXkb{ GkJh r[oftzdo f;zx N'Bh o'Adk j'fJnk r[od[nkok ;kfjp d/ r/Nnzdo dkyb j'fJnk. T[; ;w/ ;zs wjkoki ih nkgD/ G'ok ;kfjp ft~u;h. T[j G'o/ ft~u jh T[jBK e'b ubk frnk.T[j T[ZE/ th o' fojk ;h.pVh w[Pfeb Bkb jh T[j d~; ;fenk fe pkpk fePB f;zx ih okVk;kfjp tkb/ uVQkJh eo rJ/. T[;/ ;w/A ;zs wjkoki ih B/ GkJh r[ouoBf;zx ƒ fejk fe T[j r~vh pkjo e~YD s/ T[;/ ;w/A ;zs wjkoki ih gzikpƒ u~b gJ/. iBtoh d/ wjhB/ rfjoh Xz[d j'D ekoB o;sk th fdykJhBjhA d/ fojk ;h. ;zs wjkoki ih B/ ;zs fePB f;zx wjkoki ih d/;z;eko s/ th io{oh gj[zuDk ;h. go fJ; Yzr Bkb ;w/A f;o gj[zuD

Page 243: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

213

d/ e'Jh th nk;ko BIo Bjh nk oj/ ;B. E'VQh d{o u~b e/ ;zg{oB Bro,rzBk fw~b d/ e'b r~vh o'e e/ wjkoki ih B/ nekb g[oy n~r/ p/Bshehsh ns/ fco gzikp t~b u~b gJ/. o;s/ ft~u pj[s Xz[d ;h ;Ve thfdykJh BjhA d/ ojh ;h. tkfjr[o{ dh feogk Bkb fet/A Bk fet/A fd~bhgj[zu rJ/. fJ~E/ nk e/ gsk jh BjhA u~bdk ;h fe r~vh fe~Xo ik ojhj?. fco ekch bzpk ;|o sfj eoB s'A pknd fJ~e g[fb; u?Ze g';NnkJh fe T[jBk s'A gzikp dk o;sk g[~S jh oj/ ;h, fJsB/ ft~u p~dbKft~u pj[s s/I fpibh uweh ns/ fJ~e eko Bk ikD/ fe~E'A nk e/ r~vhd/ n~r/ nk e/ yVQh j' rJh. eko tkb/ B/ fJ~e f;gkjh ƒ r~vh ft~u fpmkfbnk Bkb f;zxK ƒ fJPkok eoe/ r~vh fg~S/ r~vh bkT[D ƒ fejk. T[jeko Xz[d ƒ uhodh j'Jh pj[s s/I ik ojh ;h e[M jh fwzNK ft~u T[;B/;zs wjkoki ih dh r~vh ƒ BthA fd~bh p~; n~v/ e'b gj[zuk fd~sk ns/nkg tkg; w[V nkJ/. fJzBh X[zd ft~u fJ; r~vh ƒ fJzBQK p/vo j' e/ e"Dubk fojk ;h. T[j feT[A pknd ft~u nkfJnk ;h. fJ; bJh n;hA;ko/ j?okB ;h. b/feB fJ; pko/ wjkoki y[d jh ikDd/ ;h. fJ~E'A n;hAf;~X/ gzikp d/ o;s/ u~b gJ/.

nzpkb/ gj[zu e/ wjkoki ih B/ r~vh ‘yoV* t~b w'VB ƒ fejk.e[okbh gj[zu/ sK g[fb; B/ n~r/ ;Ve pzd ehsh j'Jh ;h go id'AvokJhto B/ d~f;nk fe fJj ;zs wjkoki ih dh r~vh j? sK T[jBK B/o;sk y'bQ fd~sk` n~r/ pkpk fePB f;zx wjkoki ih d/ doPBK bJhnDfrDs r~vhnK dk ekcbk ik fojk ;h, fi; r~vh ft~u wjkoki ihdh d/j (;oho) ;h T[j r~vh ekch n~r/ ;h. eh j'fJnk, ;zs wjkokifto~es ih B/ e[~M ;w/A bJh nkgDhnK n~yK pzd eo bJhnK, fJzB/ ft~u;zs wjkoki ih dh r~vh, ;zs fePB f;zx wjkoki ih dh *d/j* tkbhr~vh e'b gj[zu rJh. ;zs wjkoki ih B/ vokJhto ƒ yk; s"o s/ fejkfe GkJh r~vh ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih dh r~vh s'A fg~S/ jh o~yDkfeT[Afe T[j ;kE'A t~v/ jB.

n~r/ ike/ gzirokJhnK dh ;zrs th fwb rJh. ;zrs ft~u'A GkJhwBihs f;zx s'A ;zsK B/ fJ; w"e/ ehs/ rJ/ gqpzX pko/ g[~fSnk. T[; ;w/AGkJh wBihs f;zx B/ d~f;nk fe gzirokJhnK dh ;zrs t~b'A bzroubkfJnk ik fojk j?. pkpk fePB f;zx ih Bkb wjkoki ih dk r{VQk

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 244: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

214 nksw d/P dh T[vkD

gq/w ;h. fJ; bJh T[BQK d/ ftSVD dk d[~y ukj/ T[j nzdo jh nzdowfj;{; eo oj/ ;h go ;zs wjkoki gzirokJhnK dh ;zrs ƒ efjDb~r/ fe d/y' GkJh, wjkg[oP id'A ;oho S~vd/ jB, sK T[; ;w/A y[PhwBkT[Dh ukjhAdh j? feT[Afe T[; ;w/A T[j nkgD/ xo tkg; iKd/ jB.nkgD/ ;~u/ fgsk, gow/Pto dh fgnko Goh r'd dk nkBzd b?D bJh.

wBhbk ikDkGkJh nwo f;zx pkgb/ tkb/ i' fe wBhbk ftu ofjzd/ jB. T[jBK

d/ d' bVe/ ns/ fJ~e bVeh j?. T[jBK d/ Gok ekek f;zx d/ uko bVe/ns/ fJ~e bVeh j?. ekek f;zx d/ d' bVe/ wBhbk ft~u ofjzd/ jB.fJjBK dk nwo f;zx d/ bVe/ Bkb MrVk j' frnk. r~b woB wokT[Dse gj[zu rJh. fJBQK B/ fu~mh fby e/ ;zs wjkoki ih ƒ G/ih. GkJh;[oihs f;zx gzv'oh tkb/ i' fe fJBQK dh G{nk dk g[~s ;h T[BQK B/ thp/Bsh ehsh fe wjkoki ih` nkg ih ƒ wBhbk ik e/ fJBQK dk MrVkfwNkT[Dk gt/rk, ;kvh r~b sK fJBQK B/ wzBDh BjhA, nkg ih dh r~b wzBb?Dr/. T[j sK gfjbK jh gzdoK thj b~y o[gJ/ bkJh p?m/ jB j'o gskBjhA fezBk e[ b~r/rk”. GkJh ekek f;zx d/ bVe/ GkJh e[bdhg f;zx B/th p/Bsh ehsh fe, “wjkoki ih nkg ih wBhbk Io{o ikT[. T[j;kvh r~b BjhA wzBDr/, go nkg ih d/ j[ew ƒ T[j BjhA NkbDr/”.;zs wjkoki ih B/ GkJh ;[oihs f;zx ns/ GkJh e[bdhg f;zx ƒ fejkfe GkJh s[;h th w/o/ Bkb u~b'. nkg ih B/ fszB f;zxK ;w/s wBhbk ƒikD dh fsnkoh eo bJh. T[Bh ;" gukBt/A wJh wjhB/ ftu nkg ihf;zxkg[o J/no bkJhB okjhA wBhbk gj[zu/ . wBhbk dh ;koh ;zrs nkgih ƒ b?D tk;s/ J/no g'oN s/ ;[nkrs tk;s/ gj[zuh j'Jh ;h. pe'bvdh th ekch ;zrs fJe~mh j'Jh ;h. fJj d't/A fXoK th nkg ih ƒ b?Dtk;s/ gj[zuhnK j'JhnK ;B. go nkg; ftu fJBQK dk e'Jh w/b^fwbkgBjhA ;h. J/no g'oN s'A ;zs wjkoki ih GkJh nwo f;zx d/ xo fi~E/T[BQK dk p/Nk ofjzdk ;h, T[ZE/ gj[zu/. T[ZE/ gj[zu e/ nkg ih B/ ;koh ;zrsƒ fJe~mk ehsk. GkJh nwo f;zx d/ xo Pqh nyzv gkm ;kfjp nkozGehsk. G'r s/ ;koh ;zrs fJe~mh j'Jh. jfoi; ehsk ns/ T[gozs pV/gq/w Bkb ;koh ;zpzXs ;zrs ƒ ;wMkfJnk. feT[Afe wjkoki ih ;G

Page 245: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

215

Bkb fJ~e' fijk gq/w eod/ ;B sK ;kfonK B/ nkg ih d/ j[ew n~r/ f;oM[ekfJnk s/ T[BQK ftu ;[bkj ;ckJh j' rJh.

go T[ZE/ ikD dk T[; ;zrs ƒ fInkdk ckfJdk fJj j'fJnk fefijV/ Bkw o;hJ/ ;B ns/ ukj[zd/ ;B fe e'Jh T[BQK ƒ T[BQK dh GkPk ftu;"yh soQK jfo r[D ns/ jfo i; ;[Dkt/ ns/ Bkw igD dh i[rs dkfrnkB d/t/ T[BQK ƒ fJ; ;G dh ;fji/ jh gqkgsh j' rJh. pj[s ;koh;zrs ƒ wjkoki ih d/ fJ; d"o/ dk bkG j'fJnk. fJ; soQK d'jK fXoKdk MrVk gq/w Bkb fBgNk e/ ns/ T[ZE'A dh ;zrs ƒ jfo i; ;[Dk e/,Bkw^pkDh dh gq/oBk d/ e/ nkg ih tkg; gziroKJhnK nk rJ/.

fd~bh ikDkT[FzBh ;" nmk;h ftu GkJh T[ikro f;zx ih B/ p/Bsh ehsh wjkoki

ih ;kv/ w[j~b/ gqskg Bro fd~bh ftu th uoB gkT[. ;zsK B/ pVh y[PhBkb fejk, “GkJh` s[;hA fjzws eo', n;hA sK fJ;/ ezw s/ jh jK.”fco GkJh T[ikro f;zx, GkJh ;[doPB f;zx, GkJh GiB f;zx, GkJhnihs f;zx, GkJh ni?p f;zx nkfd B/ ob e/ dhtkBK dk ;wK wzfrnks/ ;kok gqpzX ehsk. T[ZE/ ;zs wjkoki ih B/ gfjbK ;~s dhtkB bkJ/.S/ nes{po s'A pkoK nes{po s~e fJj dhtkB gqskg Bro d/ ;?ANqbgkoe ftu b~rd/ oj/. j"bh^j"bh pj[s ;koh ;zrs fJe~mh j'D b~rgJh. fJ; d"okB wjkoki ih GkJh T[ikro f;zx d/ xo mfjo/ ;B.GkJh T[ikro f;zx s/ GkJh nwo f;zx okVk ;kfjp tkb/ ;zs JhPof;zx d/ gq/wh ;B. okVk ;kfjp r[o{ xo ftu dotkI/ ns/ fyVehnK dh;/tk GkJh nwo f;zx B/ ehsh ;h. fJ; s/ y[P j' e/ ;zs JhPo f;zxih B/ f;o'gk d/ e/ T[BQK ƒ okVk ;kjfp s'A ftdk ehsk ;h. fJ~E/ nkgih B/ pkJh nes{po s'A b? e/ shj nes{po s~e pkoK dhtkB bkJ/ ;B.T[; s'A pknd nkg ih B/ T[Bh ;" T[BkBt/A ƒ ;'bK dhtkB ns/ T[Bh ;"fJekBt/A ƒ fJ~eh dhtkB ;ikJ/ ;B. fJ;/ soQK T[Bh ;" pkBt/A ftu thfJeh dhtkB ;ikJ/. GkJh ;[doPB f;zx dh GktBk ƒ d/ye/ fd~bh dhj'o pj[s ;koh ;zrs fto~es ih Bkb i[V rJh. pj[s ;koh ;zrs t~b'Afejk ikD b~r fgnk fe wjkoki ih` ;kƒ th dhtkBK dh ;/tk dk w"ekfdT[. ;zs wjkoki ih ed/ th jfoi; bJh fe;/ th ;zrs ƒ fBokP

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 246: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

216 nksw d/P dh T[vkD

BjhA ;B eod/. fi~E/ fes/ th ;zrs fJ; we;d bJh p[bkT[Adh fpBKfe;/ fezs{ gqzs{ d/ gj[zu iKd/. nkg ih fejk eod/ fe fJjh sK fJe okjj? fi; B/ iht ƒ u"ok;h d/ pzXB s'A pkjo e~YDk j? s/ w[esh d/Dh j?,i/ tkfjr[o{ B/ w/oh fvT{Nh bkJh j? sK w?A fJj fvT{Nh eo e/ nkgD/ nkgƒ ;[Gkrk ;wMdk jK. nkg ih B/ d~f;nk ;h fe fij' fijk phi n;hAphid/ jK T'j' fijk cb fwbdk j?. phi/ j'J/ eowK dk cb sK ;kƒ;kfonK ƒ e~NDk jh g?Adk j?. n;hA nkgD/ ehs/ j'J/ eowK ƒ G'rD bJhwip{o jK feT[Afe fJ; iBw d/ eowK T[Zs/ g{opb/ iBwK d/ eowK dkGko th j[zdk j? i' u[~eDk g?Adk j?. fJ; s'A e'Jh th pu BjhA ;edk. gojfoi; n?;k jfEnko j? fi; Bkb iBwK^iBwK d/ eowK d/ pzXB ƒe~fNnk ik ;edk j?. go fJ; bJh wB[~y d/ ikw/ dh Io{os j[zdh j?.nkg ih B/ d~f;nk fe wB[~yh u'b/ s'A j/mbhnK i{BK sK j'o th t~X eowKd/ pzXB ftu rq;hnK j'JhnK jB feT[Afe T[BQK ftu eow eoB dhnkIkdh BjhA ns/ Bk jh T[BQK ƒ r[o{ dh gqkgsh j[zdh j?. f;oc wB[~ykiBw ftu jh n;hA nkgD/ eowK ƒ ;fs;zr Bkb ;'X ;ed/ jK.

id s~e iht nkgD/ nkg ƒ eosk ;wMdk j? s/ fJj ;wMdk j?fe w?A e[M eo fojk jK sd s~e T[j eowK d/ pzXB ftu iefVnk ofjzdkj?. id fJj Gkt Bk oj/ sK iht eowK dh e?d s'A nkIkd j' iKdk j?.fJ; bJh gfjbK nkgDh ;'u r[o{ ƒ nogD eoBh g?Adh j?, gow/Poƒ nogD eoBh g?Adh j?. fJj Grsh wkor dh gfjbh g"Vh j?. fd~bhdhnK ;zrsK Bkb wjkoki ih dk pj[s ;B/j j' frnk. T[; s'A gfjbKid'A t~v/ wjkoki ih ;zs JhPo f;zx d/ dhtkB fd~bh fty/ b~rd/ ;B sKT[d'A i' ;zrs wjkoki ih Bkb i[Vh j'Jh ;h T[j j[D fto~es ih Bkbth i[V rJh. GkJh gqhsw f;zx wmko{ t~v/ wjkoki ih d/ fd~bh fty/dhtkBK t/b/ ;N/i ;?eNoh dk ezw efonk eod/ ;B. j[D fto~es ihd/ dhtkBK ftu th T[j ;N/i ;?eNoh dh ;/tk ;zGkbD b~r gJ/. ftPƒrkovB ftu GkJh wmko{ ih eJh ;kb i'fVnK dh ;/tk th ;zGkbd/ oj/.;zs wjkoki ih B/ fd~bh dhnK ;zrsK ƒ Bkw^GiB d/ y[~b/ r~c/ th pyP/.fd~bh dh pj[s ;koh ;zrs j[D th gziroKJhnK r[o{ xo Bkb T[;/ soQKi[Vh j'Jh j? ns/ T[; ;zrs ft~u'A n?;/^n?;/ GiBhe j'J/ jB fe efjD;[DB s'A pkjo j?.id'A s[;hA XpbkB ftu jI{o gksPkj pkpk JhPo

Page 247: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

217

f;zx ih dh ;/tk ftu ;h s/ T[E/ fJe nihp fJscke j'fJnk. T[;;w/A d/ d"okB fJe f;zx i' fe Bkb d/ Pfjo dk ofjD tkbk ;h. T[; B/XpbkB nk e/ nzfwqs SeD d/ bJh p/Bsh ehsh T[; B/ df;nk fe, “w?Asys ;qh jI{o ;kfjp ik fojk jK. w?ƒ j[ew j'fJnk j? fe XpbkB;kfjp s'A nzfwqs SZe e/ nkDk j?.” ftoeZs ih B/ fejk, “GkJh i/ s{zjI{o ;kfjp ik fojk j? sK T[E/ d;thA tkb/ fdB nzfwqs SekT[Ad/ jB,s/ s{z T[E/ nzfwqs SZe b?Adk go T[; B/ fco nzfwqs SeD d/ bJh p/Bshehsh, “dk; ƒ j[ew j'fJnk j? fe XpbkB ;kfjp r[o{ xo s'A nzfwqsSe e/ ikDk j?.” ftoZes ih B/ nkgDh o;Bk s'A fJj Ppd dZ;/ fe,“n;hA gzi f;zxK B/ fwb e/ T[jƒ nzfwqs gkB eotkfJnk j?. T[; s'AfgS'A ;wK fwbD s/ id' n;hA doPB eoB d/ bJh jI{o ;kfjp rJ/ sKT[E/ ;zrsK B/ df;nk fe fijV/ f;zx XpbkB s'A nzfwqs Se e/ nkJ/ ;BT[j jI{o ;kfjp nk e/ id'A sys ;kfjp s/ d/r eotk e/ pkpk fBXkBf;zx d/ r[od[nko/ ftu d/r eotkT[D s'A pknd fJPBkB eoe/ nkgD/e/;K ftu ezxk eo oj/ ;h sK T[E/ jh B"thA tkb/ fdB T[jBK d/ ;tk; g{o/j' rJ/.”

nwohek ikDkGkJh G[fgzdo f;zx ih fr~b (wBkb tkb/) pohB r[od[nko/ d/ gqXkB

;B. fJBQK B/ ;zs wjkoki ih ƒ ;g"A;o eoe/ gfjbh tko nwohekp[bkfJnk ;h. id'A nkg ih fJBQK e'b rJ/ sK T[ZE'A dhnK p/nzs ;zrsKBkb i[V rJhnK. nkg ih dk gq/w ekch ;zrsK Bkb g? frnk. nkg ihB/ fJ; irQk g~uh fdB gq'rqkw ehsk. T[; s'A pknd gzi fdBK bJhfBT{:koe th rJ/. fJ~E/ GkJh dftzdo f;zx B/ nkg ih ƒ p[bkfJnk;h. nkg ih dh fojkfJP GkJh ;[fozdogkb f;zx d/ xo o~yh ;h i'ibzXo s'A ;B. fJ~E/ fouwzv fjb gq'rqkw eoe/ nkg ih tkg; fjT{;NBfJe d' j'o gq'rqkw eoe/ fco fJzvhnk nkJ/ ;B. pknd ftu nkg ihdk i; ;[D e/ eJh gq/whnK d/ wB ftu T[sPkj j'fJnk. fJe dck GkJhG[fgzdo f;zx fr~b e'b GkJh uoBihs f;zx ;zX{ rJ/. wjKg[oPK d/ puBu~b/ sK GkJh uoBihs f;zx ;zX{ B/ G[fgzdo f;zx fr~b ƒ nkfynk,“w?ƒ th wjKg[oPK d/ doPB eokT[. w/oh T[BK Bkb c'B s/ r~b th

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 248: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

218 nksw d/P dh T[vkD

eokT[”. GkJh G[fgzdo f;zx B/ fejk fe fJj sK wjKg[oPK dh w"i j[zdhj?. GkJh uoBihs f;zx ;zX{ B/ nkfynk, “w?A sK wjKg[oPK ƒ p/BsheoBh j? fe n~r/ s'A id'A th wjKg[oP nkT[D sK ;kv/ xo fojkfJPo~yD, i' th ;/tk j't/rh w?A fBGktKrk”. fco nkg ih id'A nrbh tkonwohek rJ/ sK T[ZE/ GkJh uoBihs f;zx d/ xo jh fojkfJP o~yh.;koh ;zrs g{oh PoXk Bkb nkg ih d/ dhtkB ;[DB bJh gj[zudh.wjKg[oPK d/ dhtkB dk w[y ;zpzX fJbkjh Bkw dk gq;ko ns/ gqukoeoBk jh j[zdk ;h. eJh g/qwhnK B/ nkgD/ xoK ftu th uoB g[nkJ/ ns/gqPkdk th SekfJnk. GkJh uoBihs f;zx B/ p/Bsh ehsh, “wjkokiih` Pkdh ƒ eJh ;kb j' rJ/ feogk eo' e'Jh p~uk BjhA j?”. fJBQK B/;koh ;zrs d/ ;kjwD/ jh p/Bsh ehsh ;h sK wjKg[oPK B/ th ;koh ;zrsd/ ;kjwD/ jh fejk fe GkJh o~p dk Bkw ifgnk eo'. id'A ukbh fdBBkw ig'Ar/ sK r[o{ BkBe ;kfjp ih nkg/ jh Gbh eoBr/. ukbh fdBBkw ig e/ nodk; eok fdT[. T[; s'A pknd th Bkw S~vDk BjhA. id'Anrb/ ;kb ;zs wjkoki ih nwohek rJ/ sK T[BQK d/ xo p~u/ B/ iBwfbnk, g~[so g?dk j'fJnk. fJj e"se d/y e/ ;zrs j'o th gqGkftsj'Jh. fJj ;ko/ puB GkJh uoBihs f;zx ;zX{ B/ nkg fbykJ/ jB.

;zs wjkoki ih e'Jh T[jb/ p?m e/ puB BjhA ;B eod/. ;koh;zrs d/ ftu jh puB efonk eod/ ;B. fJe tkoh GkJh uoBihsf;zx ;zX{ B/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh, “wjkoki ih w?ƒ fJBewN?e; tkb/ pj[s fInkdk szr eod/ jB, w/o/ s/ feogk eo'”. sK ;zswjkoki ih B/ puB ehsk sµ{ th tkfjr[o{ d/ Bkw d/ gkm ukbh fdB seVkj' e/ eo b?, ;kok e[M mhe j' ikt/rk. T[BQK B/ n?;k jh ehsk. wjKg[oPKdh feogk Bkb ;kok e[M mhe j' frnk. ;ko/ jh ekrI^g~so T[; d/fto[~X u~b ojhnK ckJhbK ft~u'A rkfJp jh j' rJ/. GkJh uoBihs f;zx;zX{ B/ pkpk pbeko f;zx ih ƒ fJj ;kok e[M d~f;nk fe gfjbK w/o/e'b e'Jh g?;k BjhA ;h pudk j[D T[; fdB s'A pknd id'A s'A wjKg[oPKB/ ukbh; fdB dk gkm eotkfJnk j? sK w/o/ g?;/ th puD b~r gJ/ ns/ezwK^ekoK ftu th poes g?Dh P[o{ j' rJh.

fJe dck GkJh G[fgzdo f;zx id'A fJzvhnk nkJ/ sK ;zs wjkokiih ƒ p/Bsh eo e/ nkgD/ xo fgzv wBkb b? nkJ/. wjKg[oPK d/ iE/

Page 249: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

219

e'b'A Pqh nyzv gkm nkozG eotkJ/ ns/ G'r s/ wjKg[oPK s'A ehosBeotkJ/ ;B. wjKg[oPK d/ nzfwqs wJh o{jkBh puB ;[D e/ GkJh G[fgzdof;zx fr~b ekch gqGkfts j'J/ ;B. fJ; s'A pknd wjKg[oPK ƒ c/op/Bsh ehsh fe wjkoki ih nkg ih c/o nwohek ftu ;kv/ e'b uoBgkT[D nkT[Dk ih.

T[; s'A pknd id'A nkg ih d[pkok nwohek rJ/ sK okj ftuijki ftu jh nkg ih dh G/AN fJe ;odko Bkb j'Jh ns/ T[j nkgih Bkb r~bK eoB b~r fgnk. bzpk ;co j'D eoe/ fJe d{i/ Bkb r~bKne;o P[o{ j' jh iKdhnK jB. nkg ih B/ feT[Afe ;kX{nK tkbk fbpk;XkoB ehsk j'fJnk ;h fJ; eoe/ Bkb p?mk T[j f;zx Iok fInkdk jho[uh fdyk fojk ;h. efjD b~rk, ;zs ih w/ok Bkw dhdko f;zx p?A; j?,nwohek ftu w/ok n~Sk yk;k eko'pko j?. eJh jIko J/eV dh y/shj?. s[;hA w/o/ gk; j' e/ ikfJT[. i' ;/tk j't/rh w?A eo fdnKrk.wjkoki ih efjD b~r/, “GkJh` w?A T[rokjh eoB tkbk pkpk BjhA. i/s?ƒ Io{os j'Jh Bkw GiB pko/ ;[DB dh fJ~Sk j'Jh sK fi~E/ w?Amfjfonk jK T[ZE/ nk ikthA. gfjbK sK T[j pfj; eoB b~rk fe, gzikps'A fizB/ th ;zs wjkswk nkT[Ad/ jB T[BQK u'A’ fInkdkso sK g?;kT[rokj[D jh nkT[Ad/ jB. fe;/ e'b s~s frnkB dh ;wroh sK j[zdhBjhA, T[AM jh rz[wokj eoh iKd/ jB. fto~es ih ;koh r~b ;[Dd/ oj/.go id'A GkJh dhdko f;zx p?A; wjkoki ih ƒ d[pkok fwb/ sK wjkokiih B/ d/fynk fe fJ; ftnesh dk fu~s ;kc j? ns/ gqG{ fwbD dh sVcth T[; d/ nzdo j?. ;' fJj d/y e/ wjkoki ih B/ T[BQK ƒ T[gd/P d/ fd~skns/ nkgD/ ;kjwD/ fpmk e/ T[BQK ƒ f;woB eoB dh i[rsh th d~;fdsh. fBwB fbfys Ppd dk; B/ wjkoki ih d/ wz{j'A nkg ;[D/ jB fe,“GkJh dhdko f;zx B/ T[; t/b/ T[ZE/ ;kv/ ;kjwD/ p?fmnK^p?fmnK jhnfXnkswesk d/ fszB gVkn s?n eo bJ/”. GkJh dhdko f;zx ;w/sgfotko fizBh d/o nkg ih T[ZE/ oj/ nkg ih ƒ fwbD nkT[Ad/ ns/ nkgih ƒ nkgD/ ckow^jkT{; s/ th b? e/ rJ/. GkJh ;kfjp dh w?e;heBgsBh th r[o{ xo dh pj[s PoXkb{ ns/ ;/tk eoB tkbh j?. wjkokiih B/ j~;d/ j'J/ d~f;nk fe, “dhdko f;zx fJzBk ;kdk pzdk j? T[; ƒd/y e/ T[; d/ oJh; j'D dk gsk BjhA b~rdk ns/ T[; dh gsBh n?;h

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 250: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

220 nksw d/P dh T[vkD

j? fe r[o{ xo ftu ;kok^;kok fdB GKv/ wKih iKdh j?, e'Jh g?;/ dk iKBkw dk jzeko T[BQK ƒ BjhA”.

;zs wjkoki ih dk fpwko j'DkT[FzBh ;" ;skBt/A ftu ;zs wjkoki d/ Sksh ftu dod j'D b~r

fgnk. ;zrs d/ gq/wh vkH fBowb f;zx (i' fe ;zg{oBk Bro, gbhnkftu gq?efN; eod/ jB) s'A eJh fdB dtkJh fdtkT[Ad/ oj/. go dodfpbe[b BjhA xfNnk ;r'A tXdk jh frnk. fJe fdB GkJh skok f;zxB/ nk e/ p/Bsh ehsh fe gbhnk vkH eg{o jB i' fdb dhnK fpwkohnKd/ pj[s f;nkD/ vkeNo jB. feT[A Bk nkgK T[BQK e'b'A ik e/ dtkJhbJhJ/. ;zs wjkoki ih B/ jK eo fd~sh. nkg ih ikD bJh r~vh ftup?m rJ/ Bkb GkJh joihs f;zx gziroKJhnK tkb/ i' ;zs wjkoki d/;G s'A gfjb/ ;/tkdko rVt~Jh ;B T[j ns/ GkJh skok f;zx, GkJheosko f;zx fJj d'B' th Bkb r~vh ftu p?m e/ gbhJ/ vkeNo e'b ub/rJ/. id'A vkeNo ;kfjp B/ d/fynk fe ;zs wjkoki ih ƒ fdb dk d"okfgnk j? i' fe ekch rzGho jkbs dk ;h sK vkeNo ;kfjp B/ xpok e/fejk fe fJBQK ƒ fdb dk d"ok fgnk j'fJnk j? ns/ s[;hA fJBQK dhfpwkoh ƒ ;fji ;[Gk jh ;wM oj/ j'A. s[jkƒ gsk BjhA fe fJjBK dhfJj pj[s ysoBke jkbs j?. fJBQK ƒ fJ; tes e[M th j' ;edk j?.i' th ;zrs T[BQK d/ Bkb rJh j'Jh ;h vkeNo ;kfjp B/ T[BQK ƒ fejkfe w?A dtkJh sK d/ fdzdk jK go fe;/ fe;w dh e'Jh fizw/tkoh BjhA b?;edk. feT[Afe fJBQK dh jkbs fJ; tes ekch rzGho j? ns/ s[;hAfJBQK ƒ ekch d/o Bkb fJ~E/ b? e/ nkJ/ j'. i/ n~i Pkw uko ti/ s~e fJjpu rJ/ sK jh nrbk fJbki P[o{ j' ;edk j?, toBk w?A j[D e[M BjhAeo ;edk. vkeNo ;kfjp B/ Bkb rJh ;zrs ƒ efj th fd~sk fe i/Pkwh uko ti/ s~e wjkoki ih dk ;oho fojk sK w?ƒ p[bk fbT[, BjhAsK w?ƒ Bk p[bkfJT[. fJj efj e/ vkeNo ;kfjp sK ub/ rJ/ go ;koh;zrs vo rJh fe j[D wjkoki ih ƒ tkg; pkbg[o G'o/ s/ fJ; soQK b?e/ fet/A ikJhJ/. T[ZE/ jh B/V/ GkJh ;'jD f;zx dk xo ;h i' ;zs wjkokiih d/ ;fs;zrh ;B. wjkoki ih ƒ e[M ;wK nkokw eotkT[D tk;s/GkJh ;'jD f;zx d/ xo fbikfJnk frnk. go T[BQK dh xo tkbh

Page 251: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

221

wjkoki ih dh jkbs ns/ vkeNo ;kfjp dhnK r~bK ;[D e/ pj[sfInkdk xpok rJh. T[j wB jh wB nodk;K eoh ikt/ fe wjkokiih ƒ ;kv/ xo ftu e[M BjhA j'Dk ukjhdk. T[ZXo pkeh ;zrs i' BkbrJh ;h fit/A GkJh ;~[uk f;zx, GkJh eosko f;zx, GkJh r[opuB f;zxB/ r[od[nkok ;fjp ftu wjkoki ih dh szdo[;sh tk;s/ ikg eoBk P[o{eo fd~sk. e[M ;w/A pknd id'A ;koh ;zrs nkg ih ƒ fwbD tk;s/nkg ih d/ ewo/ ftu nkJh sK nkg ih B/ j~; e/ fejk fe fJj r~bnkgD/ fdwkr ft~u'A e~Y fdT[ fe w?ƒ e[M j' ikt/rk. s[;hA vkeNo dhnKr~bK ftu Bk nkT[, w/ok vkeNo sK e'Jh j'o jh j?. fco th nkg ihdh Sksh ftu brksko dod j[zdk fojk. id'A dod E'VQk xfNnk sKnkg ih ƒ E'VQh d/o bJh BhAd nk rJh. T[; BhAd ftu jh id'A fszBe[ ti/ dk ;wK ;h sK nkg ih ƒ fJe ;[gBk nkfJnk. nkg ih T[;/tes GkJh joihs f;zx ƒ efjD b~r/, “GkJh w/o/ vkeNo nk rJ/”.T[j efjzd/, wjkoki ih` fe; soK, wjkoki ih efjzd/, “d/y w/okdod mhe j' frnk”. go T[j efjzd/, fJE/ sK e'Jh vkeNo BjhAnkfJnk. nkg ih B/ fejk fe ;zs wjkoki ih okVk ;kfjp tkfbnKB/ doPB fd~s/ s/ fejk, “ehosB eo”. c/o efjD b~r/, “BjhA w?AehosB eodk jK sµ{ nkokw eo”. fJsB/ ƒ fJBQK dh BhAd y[~b rJh.fJj ;[gBk nkg ih B/ GkJh ;[~uk f;zx ns/ joihs f;zx ƒ d~f;nk fe,“GkJh` w/o/ n;bh vkeNo ;kfjp (;zs JhPo f;zx ih okV/ tkb/) nkrJ/”. ;t/o t/b/ id'A vkeNo ;kfjp u?Ze eoB bJh nkJ/ sK T[; t/b/nkg ih g~r pzB e/ fsnko p?m/ ;B. vkeNo ;kfjp d/y e/ xpok rJ/fe, s[;hA sK e'Jh joes BjhA ;h eoBh go s[;hA sK fsnko j'J/ p?m/j'. vkeNo ;kfjp B/ u~?e eoB bJh wPhB brkJh s/ d/fynk fe nkgih dh jkbs ftu d~; ch;dh coe fgnk j?. vkeNo ;kfjp pj[s y[Pj'J/. go nkg ih p'b/ vkeNo ;kfjp w/ok vkeNo sK e'Jh j'o jh j?,p; nkg ih ƒ sK fJj fJbki eoB dh ;/tk fwbh j?. “;zs wjkokiih nkJ/ ;h T[BQK B/ jh w/ok dod pzd ehsk j?. s[jkƒ sK p; tfvnkJhfwbDh j?”. vkeNo ;kfjp B/ j'o wPhBK brk e/ uzrh soQK u?Ze eoBkP[o{ eo fd~sk sK vkeNo ;kfjp eh d/yd/ jB fe wPhBK d/ ftutkfjr[o{^tkfjr[o{ d/ f;woB dh nktkI nk ojh ;h. fi~E/ th wPhBK

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 252: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

222 nksw d/P dh T[vkD

bkT[Ad/ T[ZE'A jh fJj nktkI nkT[Adh. vkeNo ;kfjp B/ fejk fe s[jkv/nzdo i' joes j[zdh j? T[;ƒ o'e'. ;zs wjkoki ih efjD b~r/, “fJjnktkI s/ohnK wPhBK ƒ e'Jh o[ektN BjhA gkt/rh. fJj sK gfjbKubkT[Dk jh n"yk j[zdk j? id'A fJj u~b g?Adk j? sK fJj o[edk BjhAA.fi; soQK gkDh d/ ;'w/ u~bd/ jB T[j fe;/ d/ o'fenK BjhA o[ed/ fJ;/soQK fJj th BjhA o[edk. (BT[ fBfX nzfqws gqG ek Bkfw] d/jh w? fJ;ek fp;okw])” vkeNo ;kfjp B/ fco fejk fe wjkoki ih fJ;joes ƒ o'e' s[jkv/ nzdo PpdK dh nktkI nkT[Adh j?. fJ; pko/vkeNo fBowb f;zx B/ vkeNo eg{o ƒ ;wMkfJnk th fe fJj nkwrqzEh BjhA jB fJj sK wjKg[oP B/. fijVk th wjKg[oPK B/ puB eoskT[;/ soQK jh oj/rk, s[;hA nkgDh vkeNoh eoh u~b', nkgDh vkeNohftu e'Jh coe Bk gkT[. fco vkeNo eg{o j'o th PoXk d/ ftu nkrJ/.

fi~E/ ;zs wjkoki ih dh fojkfJP ;h T[j GkJh r[opuB f;zx d/e[Vw dk xo ;h. fit/A^fit/A ;zrsK ƒ wjkoki ih d/ fY~b/ j'D dk gskb~rDk P[o{ j'fJnk p/nzs ;zrsK wjkoki ih dh ypo b?D bJh nkT[Db~rhnK. bzro tosD b~rk, cbK d/ N'efonK d/ N'eo/ nkT[D/ P[o{ j'rJ/. i' e'Jh okjh th e'b'A dh bzxdk T[jƒ th bzro SekJ/ fpBK BjhAbzxD fd~sk iKdk ;h. GkJh ;'jD f;zx dk pVk B/e ;[Gkn ;h T[BQK B/th ;zsK dh ns/ ;zrs dh pj[s ;/tk ehsh. fizB/ fdB ;zs wjkoki ihfJBQK d/ xo oj/ fJj T[;/ soQK ;/tk eod/ oj/. fco e[M fdBK pkndvkeNo ;kfjp ƒ wjKg[oP efjD b~r/ fe fJ~E/ B/V/ ;Ve j?, r~vhnKtr?ok bzxdhnK jB sK r~vhnK d/ jkoB t~iD eoe/ ;kƒ p/nokwh j[zdhj?. i/ s[;hA ;kƒ T[ZE/ u?Ze eo fbnk eo' s/ S[~Nh d/ fdT[ sK n;hAr[od[nko/ ub/ ikJhJ/”. gfjbK sK vkeNo ;kfjp efjD b~r/, w?ƒfJzBh d{o nkT[Dk n"yk j' ikt/rk. ;zs wjkoki ih efjD b~r/, s[jkƒr~vh ftu nk e/ b? ikfJnk eoBr/ sK vkeNo ;kfjp wzB rJ/ fe mhej? w?A T[ZE/ jh nk ikfJnk eoKrk. fJe jcs/ fg~S'A vkeNo ;kfjp ƒ;zs wjkoki ih s/ fJzBh PoXk j' rJh fe T[j nkg ih ƒ u?Ze^ngeoB dh ch; BjhA ;h b?Ad/. fJe fdB vkeNo ;kfjp G'ok ;kfjp d/nzdo doPB eoB bJh rJ/. T[ZE/ t~v/ wjkoki ih ;zs JhPo f;zx ih

Page 253: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

223

okVk ;kfjp tkfbnK dk ;o{g bZfrnk j'fJnk ;h. vkeNo ;kfjp T[;;o{g t~b d/y e/ efjD b~r/ fe fJj ;tkwh ih e"D jB< fi; fdB ;zswjkoki ih fpwkoh dh jkbs ftu gfjb/ fdB w/oh efbfBe ftu nkJ/;B sK fJBQK B/ jh w?ƒ ;[gB/ ftu doPB fd~s/ ns/ fejk ;h fe, “GkJhfJBQK d/ fJbki ftu e'Jh ewh BjhA ofjDh ukjhdh”.

T[; s'A pknd vkeNo ;kfjp B/ ;zs wjkoki ih ƒ byBT{ u?Ze^ngeotkT[D bJh G/i fd~sk. feT[Afe ;zs wjkoki ih d/ g/N ftu w~eh d/dkD/ fizBh r~m pDh j'Jh ;h i' fe y{B izfwnk j'fJnk ;h. fes/ T[jfe;/ BkV ftu Bk c; ikt/ fJ; bJh byBT{ tkb/ vkeNoK B/ dtkJhfd~sh sK fe T[j r~m fyzv ikt/. dtkJh d/D s'A pknd nkg ih d/ ;ohoT[Zs/ pj~so xzN/ bJh fJe wPhB fc~N ehsh rJh. vkeNoK B/ fejk fefJ; d"okB s[;hA t~X s'A t~X x[zwDk j?, nkokw fpbe[b BjhA eoBk. fJjfJ; bJh fe T[j y{B dh r~m fgxb ikJ/. x[zwD tk;s/ wjkoki ihbyBT{ dhnK G{bG[b~JhnK ftu ub/ rJ/. nkg ih d/ Bkb ;zrs th ;h.vkeNo fBowb f;zx, GkJh ;[~uk f;zx, GkJh joihs f;zx ns/ pkpkpbeko f;zx ih th nkg ih d/ Bkb ;B. byBT{ dhnK T[j G{bG[b~JhnKn?;hnK jB fe e'Jh pzdk id'A nzdo ufbnk ikt/ sK T[ZE'A d/ pzd/ s'A fpBKT[j pkjo BjhA fBeb ;edk. fizBk th woIh fBPkBhnK brk e/ T[BQKd/ ft~u'A dh x[zw/ go pkjo BjhA fBeb ;edk, pbfe ft~u/ jh x[zwh iKdkj?. ;zs wjkoki ih B/ nkgDh ;zrs ƒ fJBQK G{bG[b~JhnK ft~u x[zwd/j'J/ ;wMkfJnk, “fJ;/ soQK jh fJj ;z;ko G{bG[b~JhnK j?. fijVk the'Jh gow/Po s'A G[~b e/ fJBQK G{bG[b~JhnK ftu c; iKdk j? T[j fpBKfe;/ r[o{ s'A pkjo BjhA nk ;edk”.

T[; s'A pknd nkg ih u?Ze^ng eotk e/ nkgD/ ;EkB s/ tkg;w[V nkJ/. fi; soQK vkeNo B/ fejk ;h fe w?A s[jkƒ fszB wjhfBnKd/ ftu jh tkik cVk fdnKrk. feT[Afe nkg ih ƒ jfo i; eoB bJhehosB eoBk pj[s jh fInkdk g;zd ;h. nkg ih ehosB ehs/ fpBKofj jh BjhA gkT[Ad/ ;B. nkg ih ƒ fpBK ehosB ehs/ nkgD/ nkguzrk BjhA b~rdk ;h. fJ; eoe/ nkg ih B/ vkeNo ;kfjp ƒ fejk fes[;hA sK fejk ;h fe s[jkƒ fszB wjhfBnK d/ ftu^ftu j~E u’ tkikcVk fdnKr/ go jkb/ s~e ;oho sK ekfJw BjhA j'fJnk. YkJh wjhB/

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 254: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

224 nksw d/P dh T[vkD

j' u~[e/ ;B ns/ ;oho jkb/ fpbe[b BjhA ;h fj~bdk. vkeNo ;kfjpB/ fejk fe, e'Jh r~b BjhA s[;hA fJe wjhBk j'o nkokw eo' T[; s'Apknd fpbe[b mhe j' ikt'r/. id'A jh fszB wjhB/ g{o/ j'J/ sK nkg ihB/ fejk fe n~i dopko ;kfjp ftu ehosB eoKr/. e[M th j't/, fizBkth ;wK b~r/ ukj/ gzi fwzN b~rD iK d; fwzN p; T[FzBk ;wK brk e/ehosB eoKr/. ;zrs B/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih` ni/ nkg ih dhjkbs mhe BjhA j?, ni/ ;oho ewI'o j?, nkg ih nkokw eo'. nkgih efjD b~r/ fe GkJh fijVh w/oh fvT{Nh b~rh j'Jh j? T[j w?A ibdhP[o{ eoK. w?ƒ i' ;wK fwfbnk j? T[j fJ;/ eoe/ fwfbnk j?”. nkg ihB/ T[; fdB Pkw ƒ ehosB ehsk. fJj ;[De/ fe ;zs wjkoki ih n~iehosB eoBr/, ekch ;zrs gj[zuh. nkg ih B/ gzdoK^thj fwzNehosB ehsk. T[; fdB s'A nkg ih ehosB dk ;wK j"bh^j"bh tXkT[Ad/oj/. fJe jcs/ pknd nkg ih dk ;oho gfjbK tKr jh j' frnk.

fJ; fJbki d"okB jh id'A vkeNo ;kfjp pkbg[o ftZu pD/ wjkokiih d/ ;EkB s/ rJ/ sK T[ZE/ d/fynk fe r[od[nkok ;kfjp fi~E/ ;qh r[o{rqzE ;kfjp ih dk gqekP ;h T[j irkj e~uh ;h. nkgB/ ;zrs ƒ fejkfe nkgK nkg sK ;G g~e/ xoK ft~u ofjzd/ jK, go ;qh r[o{ rqzE ;kfjpwjkoki ih d/ ;EkB e~u/ jB i' nkgD/ ;G bJh Pow tkbh r~b j?.sK ;koh ;zrs B/ M~N jh vkeNo ;kfjp dh jK ft~u jK fwbkJh ns/fejk fe n;hA wjkoki ih dh ;bkj b? e/ T[jBK d/ j[ewK nB[;ko ezwP[o{ eo d/tKr/.

vkeNo ;kfjp wjkoki fto~es ih s' Apj[s gqGkfts ;B. nkgefjzd/ jB fe n~i s~e nfijk ;kX BjhA d/fynk. T[BQK B/ d~f;nk fewjkoki ih B/ w?ƒ fJe xVh fd~sh ;h. id'A th w?A xVh ƒ gfjDe/nodk; eodk jK sK w/ok ezw g{ok j' iKdk j?.

dkoihfbzr ikDkGkJh wfjzdo f;zx B/ fJe fdB d~f;nk fe ;kv/ foPs/dko fePB

rzi Bro fpjko ftu ofjzd/ jB T[BQK dk NqK;g'oN dk ezw j?. T[j fJ;n;EkB s/ nkT[Ad/ iKd/ ofjzd/ jB. fJe fdB T[BQK B/ p/Bsh ehsh fewjkoki ih ;kv/ s/ th feogk eo', ;kv/ rqfj fePB rzi nk e/ th uoB

Page 255: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

225

gkT[. nkg ih B/ p/Bsh wzB bJh ns/ e[M ;w/A pknd nkg ih B/ fePBrzi ikD dk wB pDkfJnk. fJj ;zB d' jIko dh r~b j?, T[BQK fdBKftu e[dosh nkg ih dk ;oho fY~bk j' fojk ;h. nkg ih ƒ jkoNdh sebhc j' rJh ;h. fJ; eoe/ fJBQK B/ T[ZE/ ikD dk gq'rqkw e?A;beo fd~sk. nkg ih ƒ fd~bh n?;ekoN j;gskb ftu b? rJ/ ns/ T[ZE/Gosh eotk fd~sk frnk, ns/ nkg ih dk fJbki j' frnk. go fJzBhsebhc j'D d/ pkti{d g~uh^S~ph wkou d' jIko fJe ftu nkg ih B/fco fePB rzi ikD dk wB pDk fbnk. ;~ukJh sK nkg ih jh ikDd/;B fe nkg ih B/ fe; fy~u eoe/ T[ZE/ ikDk ;h fejVh ;zrs dk GbkeoBk ;h.

nkg ih jtkJh ijkI okjhA pkrv'ro/ jtkJh n~v/ s~e gj[zu/, pkeh;kok iEk Nq/B okjhA frnk. GkJh r[ofdnkb f;zx ih nkg ih ƒ n~r'Ab?D bJh r~vh b? e/ gj[zu/ j'J/ ;B. nkg ih dk Gog{o ;[nkrs ehskfrnk. ;zsK d/ uoB xo ftu g?D eoe/ T[BQK dk gfotko pj[s jh y[Pns/ T[sPkfjs ;h. xo ftu nyzv gkm oytkfJnk frnk. nkg ihns/ iE/ dh fJzBh ;/tk ehsh rJh fe i' efjD^eEB s'A pkjo j?. d'dhtkB nkg ih B/ T[ZE/ brkJ/. T[ZE/ f;zXh f;~y th pj[s ;h. eJhgfotkoK B/ nkg ih ƒ p/Bsh eoe/ xo p[bkfJnk ns/ ukj, gqPkd/ dh;/tk th ehsh.

fePB rzi ftu jh fJe n?wH phH phH n?;H ekbi pfDnk j'fJnkj? fi; ftu T[ZE'A d/ gzikph f;~y p~funK dhnK g~uh gqshPs ;hNKokythnK jB. go fJ;/ eoe/ T[; gqKs dh ;oeko ekbi ƒ wkBskBjhA ;h d/ ojh. id'A ;zs wjkoki ih B/ T[ZE/ ehosB ehsk jfo i;ehsk sK T[; ekbi d/ ;ko/ gzikph p~u/ fJe~m/ j' e/ ;zs wjkoki ih gk;nkJ/ s/ nk e/ fejk wjkoki ih ;kvh th fJe p/Bsh wzB'. ;kv/ ekbiƒ g~uh gqshPs ;hNK okythnK j'D eoe/ gqtkBrh BjhA fwb ojh.;kvk n?wH phH phH n?;H dk nkyoh ;kb j?. i/ ekbi ƒ wkBsk Bkfwbh sK ;kvh fvroh ƒ fe;/ B/ BjhA wzBDk s/ ;kƒ fes/ B"eoh BjhAfwbDh, ;kvk ;kok e?ohno yokp j' ikt/rk. ;zs wjkoki ih B/ T[BQKƒ fejk, “e'Jh Bk GkJh` gowkswk Gbh eo/rk”, Bkb/ T[BQK ƒ ukbh fdBr[o{ Ppd dk ikg eoB bJh efj fd~sk. T[ZE/ d' nyzv gkm th ehs/.

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 256: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

226 nksw d/P dh T[vkD

T[BQK ;ko/ p~funK B/ t~X uVQ e/ ;/tk ehsh. fJXo'A gzikp s'A e'JhwfB;No ;kfjp rJ/ sK T[BQK ƒ ekbi dh wkBsk pko/ p/Bsh ehsh rJhsK T[; ekbi ƒ wkBsk fwb rJh. fco nkg ih fePB rzi s'Af;bhr[Vh ub/ rJ/. f;bhr[Vh d/ r[od[nkok ;kfjp fty/ nkg ih B/ oksdk dhtkB ;ikfJnk. GkJh eosko f;zx pkbg[o tkb/ th fJBQK d/ Bkb;B. T[BQK B/ d~f;nk fe id'A nkg ih B/ oks dk dhtkB ;ikfJnk sKpj[s ;koh wkfJnk fJe~mh j' rJh. ;zs wjkoki ih B/ ;koh wkfJnku[~e e/ r[o{ xo dh r'be ftu gk fd~sh, gqpzXe efjD b~r/, “wjkokiih` fJj eh eod/ j'< fJj wkfJnk sK nkg ih bJh ;h”. nkg ihefjD b~r/, “GkJh` n;hA fJ~E/ wkfJnk fJe~mh eoB BjhA nkJ/. fJ;;zrs Bkb ;kvk Ppd dk ;zpzX j?. fJ;/ eoe/ fJzBh d{o'A u~b e/ nkJ/jK. T[AM th T[ZE/ th r[o{ xo ftu jh fJj wkfJnk iKdh j? s/ fJ~E/ thr[o{ xo j?. id d{i/ fdB T[; ;zrs s'A ftdkJh dk ;wK nkfJnk sK X~e/Bkb T[BQK B/ ;zs wjkoki ih ƒ g~uh jIko o[gJ/ ns/ f;o'gk G/N ehsk.d{;o/ fdB nkg ih ƒ ijkI okjhA f;bhr[Vh s'A dkoihfbzr b? rJ/.T[ZE'A nkg ih Nq/B okjhA d;w gksPkj dh iBw G{wh gNBk ;kfjp fty/doPB eoB gj[zu/. ;kok iEk nkg ih d/ Bkb ;h. w"i{dk w[y ;/tkdkopkpk pbeko f;zx ns/ GkJh w'jB f;zx th nkg ih d/ Bkb jh ;B.fJ~E/ sys d/ iE/dko GkJh fJepkb f;zx B/ nkg ih dk pj[s ;fsekoehsk ns/ ;o'gk G/N ehsk. fJ~E'A ijkI okjhA nkg ih tkg; fd~bh nkrJ/.

wks b'e ftu ;zs wjkoki ih dk nkyoh ;wKdhtkB s'A pknd ;koh ;zrs ƒ ftdk ehsk. T[;s'A pknd fd~bh

dh ;zrs ƒ dhtkBK dk ;wK fd~sk j'fJnk ;h. fd~bh nkg ih d/brksko eJh^eJh dhtkB b~frnk eod/ ;B go fJ; tko nkg ih B/e'Jh e'Jh jh dhtkB ehs/, fit/A nkgD/ gq/whnK dk gq/w jh g{ok eoB rJ/j'D. go T[BQK dhtkBK ftu nkg ih B/ ;zrs ƒ nkgD/ nkyoh tkonkT[D d/ fJPko/ th eo fd~s/. T[; s'A pknd b[fXnkD/ dhtkB ;B, T[ZE//th nkg ih B/ fJ;/ soQK d/ jh fJPko/ ehs/. dhtkBK ftu okVk ;kfjps'A th ;zrs nkJh j'Jh ;h. vkeNo r[owhs f;zx th fJ~E/ gfjbh tko

Page 257: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

227

GkJh fPzrkok f;zx Bkb nkJ/ ;B. fJj j'fwT[g?Eh d/ vkeNo jB.wjkoki ih dh yK;h d/y e/ fJBQK B/ fejk fe wjkoki ih i/ nkg ihdh feogk j't/rh sK nkg ih ƒ i' dtkJh w?A fdnKrk T[j ezw eo/rh.id'A vkeNo ;kfjp B/ fJj fejk sK fto~es ih j~; gJ/ ns/ efjDb~r/, “fPzrkok f;jK fJj vkeNo fe~E'A fbnKdk j? i' efjzd? i/ feogkj'Jh sK s[;hA w/oh dtkJh Bkb mhe j' ikt'r/”< GkJh fPzrkok f;zx B/d~f;nk fe wjkoki ih` fJBQK dk gfotko o/o{ ;kfjp tkb/ ;zsK s'A jhr[o{ xo dh ;/tk eodk nk fojk j?. nkg ih B/ eJh j'o puB thvkeNo ;fjp Bkb eoB s'A pknd fejk fe, gziroKJhnK dh ;zrs ƒth jcs/ ftu fJe fdB dtkJh d/ nkfJnk eo'. fJ; s'A pkndfto~es ih d/ dhtkB :{HghH fty/ ;B. :{Hgh ftu ghbhGhs fIbQ/ ftu;Ve s/ jh fJe irQk j? ;eohnk. T[ZE// th nkg ih d/ fJ~eh dhtkBb~r/. dhtkBK ftu T[ZE// th ;zrsK dk pj[s fInkdk fJe~m j[zdk ;h.nkg ih dh fJe ftP/Psk ;h fe id'A th fi; ;EkB s/ ofjzd/ T[ZE// ;zrsƒ f;woB dh ftXh ;wMk e/ T[BQK ƒ f;woB eotkfJnk eod/ ;B.fJ~E/ ;eohJ/ th oks ƒ GkJh f;woB bJh p?md/ ns/ fdB t/b/ phphnKp?mdhnK ;B. ;' fJ; soQK brksko u"th xzN/ f;woB u~bdk ofjzdk;h. eJh tkoh nkg ih B/ nkg ik e/ ;zrs ƒ d/yD ikDk fe T[BQK dkGiB fet/A u~b fojk j?. fi; ƒ fit/A Io{os j[zdh T[;/ soQK T[; ƒi[rsh th d~; fdzd/. n~i th T[; ;EkB s/ GiB u~bdk j?. fi; f;zxdh fJj irQk ;h T[; ƒ (GkJh r[odhg f;zx fgqz;hgb) fejk, GkJh`“fJ~E/ t~v/ wjkoki ih dh po;h t/b/ Gzvkok efonk eo' s[jkƒ fe;/fe;w dh s'N BjhA oj/rh”. ;' n~i th T[; ;EkB s/ T[;/ soQK jh j'fojk j?. T[ZE// id'A nmkjotK dhtkB ;h sK wjkoki ih B/ fJPkok eofd~sk fe, GkJh` “fijVh ;zrs b/N nkT[Adh j? T[j ;w/A f;o nkfJnkeo', jfoi; dk bkjk b? bt', fJj ;wK d[pkok BjhA fwbDk”. id'A fJjpuB p'b/ sK T[; t/b/ ;zrs d/ wB ftu ftuko nkJ/ fe wjkoki ih n?;/puB feT[A eod/ jB, fit/A ;oho S~vDk j't/. T[; s'A pknd GkJhr[odhg f;zx wjkoki ih e'b ik e/ o'D b~r gJ/ fe, wjkoki ih` nkgih ;oho S~vD t~b fJPkok feT[A eo oj/ j'< wjkoki ih efjD b~r/,GkJh` “gowkswk B/ i' ;ohoe ;zpzX i'fVnk j? T[j T[;d/ j[ew ftu jh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 258: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

228 nksw d/P dh T[vkD

j[zdk j?, go GkJh ;oho dk eh gsk ed'A eh j' ikt/. fJ; eoe/ w?A bkjkb?D bJh ;kfonK ƒ efjzdk jK fe seV/ j' e/ ;/tk s/ f;woB eo'”. fi;fdB nyhobk dhtkB ;h T[; fdB nkg ih B/ dhtkB ftu ;koh ;zrsƒ ;zp'XB eoe/ fejk GkJh, fizB/ th fJ; fJbke/ d/ ;kX{ GiBhe jBT[BQK ;kfonK ƒ ezpb iK p;so d/ e/ T[BQK dk ;fseko ehsk ikt/. fcoT[; s'A pknd BkBe ws/ d/ e'b jodk; g[o gzi dhtkB ;B T[ZE// ;zrsKƒ Bkw f;woB ns/ ;/tk dk T[gd/P fd~sk. go nkg ih B/ wfj;{;ehsk fe T[ZE// ekch ;zrs g{ik–gkm eoB tkbh ;h go fe;/ wjKg[oyd/ d[nkok :[eshnK d~;e/ f;woB eokT[D s/ wzib/ jehes ft~udkybk b?D bJh y'i ojh ;h. u"E/ dhtkB s'A pknd nkg ih e'b fJepI[or nkJ/ s/ p/Bsh eoB b~r/ fe wjkoki ih, w?ƒ Bkw dh dkspyP'. fJj ;[D e/ nkg ih j~; gJ/ s/ efjD b~r/, “GkJh` n;hA sK;'funk ;h fe ;kvk ;"dk fe;/ B/ yohdDk jh BjhA. sµ{ nk frnk, ub'uzrk j'fJnk ;kvk nkT[Dk ;cb j' frnk”. T[; pI[or ƒ pV/ y[P j'e/ nkg ih B/ f;woB dhnK i[rshnK d~;hnK s/ fejk, “fJe b? frnk,fJ~E/ th phi phfink frnk”. fJ~E'A dhtkB eoe/ nkg ih d[XhJ/dhtkB eoB bJh rJ/. fJ~E/ GkJh okigkb f;zx s/ phph ;[ytzs e"oB/ p/Bsh ehsh pJh wjkoki ih n;hA fJe J/eV IwhB d/Dh ukj[zd/ jK,nkg ih T[; irQk nkgDk ;EkB pDkT[. feT[Afe T[j ;EkB w/B o'v s/j'D eoe/ ;zrs ƒ nkT[Dk ikDk ;"yk oj/rk, fJ; eoe/ nkg ih ;kvhp/Bsh gotkB eo'. wjkoki ih B/ fejk uzrk GkJh ;EkB fdykT[. id'A;EkB d/fynk sK wjkoki ih ƒ T[j ;EkB pj[s jh g;zd nkfJnk,efjD b~r/ GkJh, Bfjo d/ ftukb/ ;EkB tXhnk j[zdk j?. T[; ;EkB s/n~i XzBk Grs d/ Bkw s/ fJe r[o{d[nkok pfDnk j'fJnk j?.

T[; s'A pknd nkg ih d[XhJ/ dhtkBK s/ rJ/. T[ZE// nkg ih B/ GkJheow f;zx ƒ fejk fe GkJh fi; irQk s/ s[jkvk pkr j? T[; irQk s/ n;hAdhtkB bktKr/ feT[Afe pkr dh fJj IwhB ;fs;zr ukj[zdh j?. T[;;EkB s/ nkg ih B/ fszB dhtkB bkJ/. T[; s'A pknd ekPhg[o GkJh;'jD f;zx d/ xo dhtkB eoe/ nkg ih w[okdkpkd s'A Nq/B cVQ e/ gzikpnk rJ/. T[; s'A pknd y[od fty/ nkg ih d/ dhtkB ;B. T[; s'A pkndijKrho, ej/o{, oki' wkiok, T[Zg'eh ns/ fco r~i{ wkio/ ns/ u[jkD/ d/

Page 259: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

229

e'b m;e/ fty/ d' dhtkB ehs/. m;e/ s'A wjKf;zx tkb/ id'A dhtkB ;BsK nkg ih B/ fJe gq/wh ƒ fejk fe ik e/ w'jD f;zx ƒ b? e/ nkT[.T[; s'A pknd id'A pkpk cfsj f;zx ns/ pkpk w'jB f;zx nkg ih d/;Bw[y nkJ/ sK nkg ih T[; t/b/ pj[s T[dk; ;B ns/ efjD b~r/, pkpkjI{ok f;zx i' XpbkD fty/ ;/tk eotk oj/ ;B T[j uVQkJh eo rJ/ jB.ub' uzrk j'fJnk nkgK gfjbK jh T[BQK ƒ fwb nkJ/. fJ; s'A pkndnkg ih v;e/ s'A wjKf;zx tkb/ ub/ rJ/. T[ZE// ike/ nkg ih B/ fJedhtkB ehsk. Pkw ƒ nkg ih ;/teK ;w/s GkyVk s/ x[zwD th rJ/.w'jB f;zx e[M iE/ tkfbnK Bkb T[ZE// gfjbK jh gj[zfunk j'fJnk ;h.nkg ih B/ iE/ tkfbnK ƒ fejk GkJh w'jB f;zx ƒ fJ~E/ Bk b? e/ nkfJT[ns/ Bkb jh w'jB f;zx ƒ fejk sµ{ gkDh s'A d{o jh fojk eo. fJ; s'Apknd fi; irQk dhtkB ;B T[ZE// nk e/ nkg ih B/ iE/ d/ f;zxK ƒ fejkfe, GkJh` j[D fJe~b/ fJe~b/ p?m e/ ofjok; ;kfjp dk gkm eo'. d{;o/fdB dhtkB ;fink s/ nkg ih B/ pj[s T[dk; j' e/ XkoBk bkJhL

v[~pd/ g~EoK ƒ skoB tkfbnk ;kv/ T[Zs/ fwjo eohA.

nkg ih B/ seohpB e'Jh v/Y xzNk ehosB ehsk. T[; s'A pkndnkg ih tkg; nkT[D b~r/ sK eko ftu p?m e/ w'jB f;zx ƒ e'b p[bkfbnk ns/ efjD b~r/ GkJh, e~bQ ƒ XpbkD ;kfjp doPB eoe/gziroKJhnK gj[zu ikfJT[ s/ GkJh sµ{ fXnkB o~yhA fe Bfjo t~b fe;/ƒ BjhA ikD d/Dk. fJj s/oh fvT{Nh j?. fJzBk efj e/ nkg ih T[ZE/'A u~bgJ/. go n?;h ftXh tosh fe pkeh f;zxK d/ I'o d/D s/ fe n;hA p;B/V/ jh x[zw e/ nk iktKr/, w'jB f;zx th Bkb Bfjo t~b u~b fgnk s/T[BQK d/ I'o d/D s/ Bfjo ftu tfVnk jh ;h fe v[~p frnk. ;G B/ e'fPPth ehsh T[; ƒ pukT[D dh go e[M Bk eo ;e/. fJ~Xo nkg ihgziroKJhnK gj[zu/ jh ;B fe c'B nk frnk fe w'jB f;zx GkyVk Bfjoftu v[~p frnk j?. ;zrs B/ id'A nkg ih Bkb r~b ehsh sK nkg ihefjD b~r/, GkJh` w?A ofjok; dk gkm d' fszB tkoh ft~u'A G[~b frnk ;hfeT[Afe fJ; ekb dk w/o/ fdwkr s/ fJzBk n;o fgnk j'fJnk ;h.

w'jB f;zx d/ ;z;eko s'A pknd nkg ih B/ ;zrs ƒ Xok; d/D bJhdhtkB ;ikfJnk ns/ puB ehs/, GkJh` fJj i' w"s j? fJj sK t~fvnK

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 260: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

230 nksw d/P dh T[vkD

t~fvnK s/ nkJh j?. fco nkg ih B/ wksk ihs' ih dk gq;zr ;[DkfJnk.d~;D b~r/ fe wksk ih B/ r[o{ dPw/P ih ƒ d~f;nk fe, wjkoki ih w?ƒn~i ;wkXh ftu p?mh ƒ e[M fdqPNKs j'fJnk j? fe S'N/ ;kfjpIkd/ BhjKftu fuD/ ik oj/ jB ns/ t~v/ ;kfjpIkd/ uwe"o dh rVQh ftu Pjhdehs/ ik oj/ jB. eh fJj ;~u j?< sK wjkoki ih B/ fejk jK, fJjhnekb g[oy dk GkDk j?. T[; dk GkDk j' e/ jh ofjzdk j?, T[; ƒ e'JhNkb BjhA ;edk. fJj ;[D e/ wksk ih efjD b~r/, w?ƒ sK fJj d/yDkpj[s n"yk j?. fJ; eoe/ wksk ih B/ dPw/P fgsk ih s'A nkfrnk b?e/ fJj ;G tkgoB s'A gfjbK jh ;oho S~v fd~sk. nkg ih B/ ;zrsƒ d~f;nk fe GkJh, w?A nmkoK cotoh s'A jh w'jB f;zx ƒ efjzdk nkfojk ;h fe sµ{ fJe irQk ofj e/ ukbh fdB ikg eo. fJ; Bkb s/oki' ukb^ubD j?, i' wB ftu GNeDk j? T[j ;G mhe j' ikt/rh. gofJ; ƒ fJj b~frnk fe PkfJd fJ; dh fe;/ B/ fPekfJs eo fd~sh j?fJ; eoe/ wjkoki ih w?ƒ ;hBhno s'A i{Bhno pBkT[Dk ukj[zd/ jB.i/ fJ; soQK dh g[~mh ;'uDh fdwkr ftu nk ikt/ sK T[; ;w/A puBK s/Go';k BjhA ofjzdk. go w'jB B/ fJe BjhA wzABh sK fdB' fdB T[;dkGow tXdk frnk ns/ nyho j'Dh tos jh rJh.

fJ; s'A pknd nkg ih dk fynkb ;h fe w?A e'Jh iE/dko BjhApDktKrk go T[AM ;/tk eotkJh iktKrk. wJh i{B ftu pkjobhnK;zrsK d/ c'B nkT[D/ P[o{ j' rJ/ fe ed'A nwohek, eB/vk, fJzrb?v,wBhbk nkT[r/. nkg ih B/ p; fJjh i[nkp d/Dk fe e'Jh BjhA GkJh`“pDkT[B/ nK gq'rqkw”. go ;zrs ƒ fJj efjDk fe, GkJh` j[D w/o/gk; fizBk ;wK j? w?A j'o fes/ BjhA ikDk p; jfoi; jh eoBk j?. s[;hAth ;ko/ t~X s'A t~X f;woB eo'. id'A i[bkJh dk gfjbk jcsk nkfJnksK nkg ih B/ fejk fe w?A :{H ghH ikDk ukj[zdk jK T[ZE// vkeNo eg{os'A fJbki eotkT[Dk j?. ;zrs B/ fwb e/ p/Bsh ehsh ns/ fejk ihnkg fJ~E/ gzikp ftu jh fJbki eotk bT[, fJ~E/ th pj[s uzr/ uzr/vkeNo jB. nkg ih j~; e/ efjD b~r/ GkJh, fJ; r~b dk c?;bk sKoki{ jh d/t/rk. nkg ih B/ pkpk pbeko f;zx ih ƒ nktkI wkoh, id'AT[j e'b nkJ/ sK nkg ih efjD b~r/, GkJh fJj efjzd/ B/ fJ~E/ jh u?Zeng eotk bJhJ/, nkgK fet/A eohJ/. pkpk pbeko f;zx ih B/ d~f;nk

Page 261: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

231

fe dk; B/ j~E i'V e/ p/Bsh ehsh , “wjkoki ih w?ƒ e[M BjhA gskfe nkg ih dtkJh b?D tk;s/ ik oj/ j' iK fe;/ j'o ezw. w?ƒ sK nkgih dk j'o jh fynkb b~r fojk j? i' nkg ih ;G ƒ d~; BjhA oj/ j'.go w?ƒ fJzM b~r fojk j? fe nkg ih fe;/ rohp gq/wh fi; gk; feokJ/i'r/ g?;/ BjhA go fjodk fgnko Bkb Gfonk fgnk j? T[; ƒ fwbD ikDbJh dtkJh dk pjkBk pDk oj/ j'”. nkg ih fJj ;[D e/ j~; gJ/ s/;zrs ƒ efjD b~r/, GkJh` “j[D J/; dh r~b dk i[nkp fdT[”. c/oy[Ph ftu nk e/ pj[s puB ehs/ go fJe~mh j'Jh ;zrs d/ wB ftu Pzek;h fe fit/A pkpk Bo?D f;zx ih B/ :{H ghH ik e/ ;oho S~v fd~sk ;h T[;/soQK fJj th T[ZE// ik e/ ;oho Bk S~v d/D. nkg ih fco :{H ghH ub/rJ/ go gzi fdBK ftu jh tkg; nk rJ/. T[; d"okB nkg ih fi~E/ thiKd/ pj[s E'V/ ;w/A ftu jh pj[s fInkdk fJe~m j' iKdk. nkg ih ƒfi~E/ th ;zrs fwb iKdh T[ZE// jh r~vh o'e e/ gqPkd d/ fdzd/. fJ~E'A s~efe vokfJto ƒ th efj o~fynk ;h fe i/ e'Jh gqPkd s'A ofj ikt/ sKT[; ƒ w/o/ gk; b? nkfJnk eo. i/ okj ftu th e'Jh fwb ikJ/ sK fJegk;/ eoe/ r~vh o'e fbnk eo. fJ; soQK eod/ j'J/ nkg ih gziroKJhnKtkg; nk rJ/. T[; s'A pknd nr~;s dh po;h dk ;wK nk frnk.;zrs ƒ soK^soK Bkb r[owfs wfo:kdk ;wMkT[Ad/ oj/. ;koh ;zrsƒ pko^pko fJjh efjzd/, “GkJh` w/ok fijVk j[D ;wK ofjzdk j? w?A sKf;woB jh eoBk s/ eotkT[Dk j?”. j[D fi~E/ nkg ih dk nzrhmk;kfjp pfDnk j'fJnk j? T[; irQk s/ wzik Ykj e/ r[bw'jo j/mK p?m/ofjzd/. fi; fdB T[B~sh sohe ƒ :{H ghH tkbh ;zrs B/ tkg; w[VBk;h sK phph e[bdhg e"o, GkJh eosko f;zx, GkJh r[owhs f;zxyKv/g[o tkb/ tkg; ikD bJh nkfrnk b?D nkJ/ sK fto~es ih efjDb~r/, “j'o sK ;kok BePk pD frnk, fi~E/ w?A p?mK fJj irQk ykbh j?,fJ~E/ eh pDkJhJ/< fJBQK B/ j~E i'V e/ fejk wjkoki ih n;hA eh d~;;ed/ jK. nkg ih efjD b~r/ oki{ ƒ g[~SKr/ fJ~E/ eh pDkJhJ/, j'o sK;kok pD frnk p; fJjh irQk ykbh gJh j?. fJ; s'A pknd gqPkd b?e/ ;zrsK ubhnK rJhnK. T[; s'A pknd nkg ih ;kok fdB ed/ p?miKd/ ed/ g? e/ T[; nekb g[oy d/ ;t? ;o{g ftu nkBzd wkDd/ ofjzd/.oks ƒ eJh tko nzp dh YkjDh cVQ e/ ;koh oks fJe irQk yVQ/ jh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 262: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

232 nksw d/P dh T[vkD

ofjzd/. nkg ih d/ B/so fe;/ nb"fee fgnko ftu fG~i/ ofjzd/. id'Ankg ih B/ fJe sohe ƒ XpbkD pkpk JhPo f;zx ih dh po;h s/ ikDk;h sK fsnko j' e/ nkg ih gfjbK pkpk Bo?D f;zx ih d/ ewo/ fturJ/. T[ZE// phph jopz; e"o ns/ e[M :{H ghH s'A nkJhnK phphnKp?mhnK ;B, dk; th e'b jh ;h. gbzr T[Zs/ gJh pkpk ih dh c'N' ƒnkg ih B/ w~Ek N/fenk. wB ftu'A t?okr dk ;'wk c[~N fgnk s/ ;zrspj[s jh T[dk; j' rJh. ;G gk;/ u[~g Sk rJh. dk; d/ wB ftunkfJnk fe nkg ih ƒ nkgD/ r[o GkJh pkpk Bo?D f;zx dh :kd nkojh j? fJ; eoe/ wB Go nkfJnk j? go fpuBk G/d e'Jh BjhA ikD;fenk. T[; s'A pknd nkg ih nkfj;sk^nkfj;sk s[o e/ r~vh ftup?m rJ/. T[ZE// gj[zu e/ nkg ih j'o ;kX{ wjkswktK ƒ fwb/, ehosBth ehsk. nkg ih B/ gfjbh XkoBk gVQhL

fwzBh fwzBh o'tK gqhswkw?A sK fwzBh fwzBh o'tK.

fJ; s'A pknd t~v/ wjkoki ih d/ pj[s ;ko/ e"seK pko/ puB ehs/i' fJBQK d/ XpbkD ofjzfdnK j'fJnK tkgo/ ;B. T[; s'A pknd nkgih gziroKJhnK tkg; nk rJ/. fJ~E/ nk e/ nkg ih B/ frnkoK dhtkBehs/. T[; ;w/A M'Bk t~fYnk frnk ;h s/ eDe dh fpikJh j'D tkbh;h. nkg ih ;zrs ƒ ekjbh eoB bJh efj oj/ ;B. ;G ƒ fJjhefjzd/, “GkJh` ibdh eo' n~r/ ezw fInkdk j?. :{H ghH dh ;zrs pko/efjD b~r/ fe T[BQK ƒ fu~mh fby' iK c'B eo' fe fJ~E/ i'V w/bk j? fJ;eoe/ fJe No~e uhBh dk gziroKJhnK G/i'. ;zrs ;'uhA g? rJh fepo;h sK j[D :{H ghH wBkJh ikDh j?, wjkoki ih ns/ ;zrs B/ sK fJ~E/nkT[Dk j?, gziroKJhnK fejVk i'V w/bk j'fJnk, T[ZE// feT[A p[bk oj/jB< fJ~Xo gziroKJhnK dh ;zrs ƒ fejk fe s[;hA efjzd/ ;h feBtzpo ftu s[;hA :{H ghH ub/ iKd/ j', j[D fJ; tko n;hA fJ~E/ jhojKr/. fJ~Xo pkbg[o tkfbnK ft~u'A ;kfonK xoK u'A fJe fJe w?ApogziroKJhnK fJe~m/ j' e/ nkJ/ fe eh r~b fJ; tko wjkoki ih feT[ABjhA nkJ/< nkg ih ;toB f;zx ƒ efjD b~r/, “t?okrhnk s[;hAefjzd/ j[zd/ ;h fe n;hA s[jkƒ ;odh dk ;wK BjhA fd~sk go fJ; tko

Page 263: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

233

pj[s tXhnk ;wK j? seV/ j' e/ f;woB eoBk j?”. pkpk cfsj f;zxƒ fejk fe GkJh, “ukbh; fdB dk Bkw f;woB dk gkm nkozG eoBkj?. ;kfonK dhnK fvT{NhnK bk fdT[”. pkpk cfsj f;zx B/ p/Bshehsh wjkoki ih nodk; fet/A eoBh j? sK nkg ih B/ fejk,”GkJhy[~b/ ;w/A o~fyT[, fizBk ;wK f;woB j'fJnk eoh ikfJT[”. fJ; soQKy[~bQ/ Bkw f;woB dh nodk; eotk e/ nkg ih B/ gkm nkozG eotkfd~sk.

nr;s ;zB d' jIko d' ft~u t~v/ wjkoki ih dh po;h t/b/ nkgih okVk ;kfjp rJ/. T[ZE/ nkgD/ r[oGkJh pkpk joB/e f;zx ih d/ ewo/ftu jh ukj gkDh Sfenk. pkpk joB/e f;zx d/ e'b fjwkub tkb/wjKg[oP Pqh noiB w[Bh ih th po;h eoe/ nkJ/ j'J/ ;B, i' nkg ihƒ pkpk joB/e f;zx d/ ewo/ ftu jh fwb/. fJj wjKg[oP gfjbK T[ZBh;" gMzQso ftu id'A t~v/ wjkoki ih B/ ;oho S~fvnk sK fpG"o ;kfjps'A tkg; nkT[AfdnK nkg ih ƒ okVk ;kfjp fwb/ ;B. T[jh wjKg[oPPqh noiB w[Bh ih d' d;zpo d' jIko d' ƒ nkg ih ƒ gziroKJhnK;EkB s/ fwbD bJh nkJ/. okJ/e'N dh ekch ;zrs wjKg[oPK d/ Bkb;h. ib gkDh SeD ns/ ekch ;wK gowkoE dhnK r~bK eoB T[gozsnoiB w[Bh ih B/ ftdkJh bJh. nkg ih dh P[o{ s'A nkds ;h e'Jhth fBih r~b pkpk pbeko f;zx Bkb eo fbnk eod/ ;B. id'A T[j ub/rJ/ sK nkg ih B/ pkpk pbeko f;zx ih ƒ fejk, oki{` gsk fJjwjKg[oP eh efj oj/ ;h fe ;kfonK Bkb'A w'j s'V d/. n~r'A pkpkpbeko f;zx ih B/ ;[Gkte jh efj fd~sk fe wjkoki ih` fJj sK w?ƒgfjbK jh gsk ;h. d[pkok fco nkg ih B/ puB ehsk, “BjhA^BjhAw?A T[j r~b BjhA eo fojk. w?ƒ sK wjKg[oP efj e/ rJ/ jB fe sµ{;kfonK Bkb'A w'j s'V d/.

;zB d' jIko d' d/ ftu oks d/ dhtkB ;~id/ ;B. :{H ghH s'A thpj[s ;zrs nkJh j'Jh ;h. fJe, d', fszB ns/ uko d;zpo dh oks d/dhtkB ;i/ ;B. T[BQK dhtkBK ftu nkg ih B/ puB ehs/, “GkJh ;kvk;kok wB'oE g{ok j' frnk j?. t~v/ wjkoki ih ;zs pkpk JhPo f;zx ihokVk ;kfjp tkfbnK B/ ;kƒ tkik cVkfJnk ;h ns/ puB ehsk ;h fes/oh nktkI N~bh tKr yVe{rh s/ ehosB Bk S~vhA. i' ;zs wjkoki ih

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 264: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

234 nksw d/P dh T[vkD

B/ w?ƒ pyfPP ehsh ;h T[j ;kok w?A ;zrs ftu fob/n eo fd~sk j?,w?A nkgD/ e'b e[M th be' e/ BjhA o~fynk”. T[; t/b/ th nkg ih dhsphns yokp jh ;h go ehosB eoBk BjhA ;B S~vd/. id'A nkg ihdhtkB ftu p'bd/ sK nkg ih dh nktkI nb~r s'A fBebdh ;h ns/ ;kjnb~r s'A ;[DkJh fdzdk ;h. uko sohe ƒ b[fXnkD/ tkb/ N'Bh j'ohA nkJ/j'J/ ;B, T[BQK B/ nkg ih ƒ fejk fe ub' wjkoki ih` nkg ih ƒb[fXnkD/ s'A dtkJh fdtk fdzd/ jK. nkg ih efjD b~r/, “GkJh` n;hAfe;/ th vkeNo e'b BjhA ikDk s/ Bk fe;/ ƒ n;hA BpI fdykT[Dh j?”.

d{;o/ fdB gzi d;zpo id'A ehosB dk ;wK P[o{ j' u[~fenk ;h sKGkJh cfsj f;zx ƒ p[bkfJnk ns/ fejk, “cfsj f;jK fijVk nyzvgkm s[;hA ebQ ƒ nkozG eoBk j? T[j c/o eo fbT[. pkpk cfsj f;zxu[~g eoe/ e[M ;'uD br gJ/. c/o efjzd/, “GkJh w?A sK ;'udk ;h fes[jkvk fJ~Xo ikg th u~bdk j? s[;hA fes/ n"y/ Bk j't'”. pkpk cfsjf;zx B/ fejk fe, wjkoki ih ;zrs sK eoB ƒ fsnko j?. nkg ih B/fejk sK fco dhtkB s'A fgS'A nBkT{A; eo fdT[. cfsj f;zx B/ fcop/Bsh ehsh wjkoki ih nkg ih dhtkB ftu nkT[r/< nkg ih B/fejk, “w?A sK n~i dhtkB ftu BjhA nkT[Adk n~i s[;hA eEk jh eob?Dh”. id'A pkpk csfj f;zx BwPeko eoe/ pkjo nkJ/ sK fJBQK d/wB ftu fJe r~b nkJh fe w?A sK pVh t~vh rbsh eo bJh j?. w?A sKwjkoki ih d/ ;oho dh szdo[;sh pko/ nodk; eoB bJh p/Bsh eoBh;h. fJj ;'ud/^;'ud/ T[j phph jopz; e"o e'b rJ/. phph ih efjDb~r/ id'A GkJh ;toB f;zx ns/ GkJh pbfizdo f;zx nkT[Dr/ sK T[BQKƒ Bkb b? e/ p/Bsh efoT[ fe, wjkoki ih` nkg ih d/ ;oho dhszdo[;sh pko/ nyzv gkm eoBk j?.

GkJh ;toB f;zx, pbfizdo f;zx, ;[yd/t f;zx ns/ phph jopz;e"o fJe~m/ j' e/ wjKg[oPK e'b rJ/. id'A ;kfonK B/ fJe~m/ BwPekoehsh sK d/y e/ pj[s y[P j'J/ s/ efjD b~r/ GkJh fJj pj[s uzrk ehskfijV/ ;ko/ fJe~m/ jh nkJ/ j'. phph ih B/ fejk, wjkoki ih nkg ihdh szdo[;sh pko/ ebQ ƒ nkyzv gkm nkozG eoBk j? nkfrnk pyP'.nkg ih B/ puB ehsk, “BjhA GkJh n~m sohe dk B"t/A gksPkj dkPjhdh g[op j? fJj nkyzv gkm s[;hA B"t/A gksPkj ih bJh gqekP eo',

Page 265: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

235

fJ;/ ftu jh ;kok e[M j?”. fJ; s'A fJbktk j'o th pj[s ;ko/ puBehs/. fJBQK ;kfonK B/ fco p/Bsh ehsh fe wjkoki ih i/ BpI BjhAfdykT[Dh sK Bk ;jh go nkg ih dtkJh sK b? bT[. nkg ih B/ fcofejk, “GkJh` s[;hA fJ; ;oho pko/ Bk ;'u', s[;hA B"t/A gksPkj dknyzv gkm eo'. w/o/ f;o s/ r[o{ g[oPK dk j~E j?. GkJh` fijVh w~MnkgD/ wkbe d/ fe~b/ Bkb yVQh j[zdh j? T[; ƒ sK tV/t/A jh g?Ad/ jB, s/fijVk gP{ goQ/ frnk j[zdk j? T[; ƒ e[M BjhA g?Adk. w?ƒ th fe;/ r~bdk vo BjhA, Bk jh fe;/ fe;w dk G?n j?”. T[; fdB seohpB fJexzNk gqpuB eod/ oj/.

d{;o/ fdB S/ d;zpo dh r~b j? fe nkg ih G'ok ;kfjp d/ dopko;kfjp tkb/ gk;/ nkokw eoB bJh ;P'fGs ;B. nkg ih B/ pkpkpbeko f;zx ƒ wkbP eoB bJh fejk, “E'VQh fijh wkbP eo fdT[ c/ofJPBkB eoKr/”. nkg ih d/ e'b GkJh ;[yd/t f;zx, pkpk pbekof;zx, GkJh gowihs f;zx, GkJh wfjzdo f;zx Yzvkoh ebK tkb/ ns/GkJh jo/ okw (joh f;zx) p?m/ ;B i' fe Bw;eko eoB bJh nkJ/ ;B.fco nkg ih B/ pkpk pbeko f;zx i' fe G'ok ;kfjp d/ nzdo fe;/ ezwbJh ub/ rJ/ ;B, T[BQK ƒ nktkI wkoh, “GkJh oki{ ib b? nkT[”.nkg ih B/ pkjo jh ib wzrtk fbnk ns/ T[ZE/ jh fJPBkB eo fbnk.fco p;so pdb e/ d{;o/ p;so gfjB e/ gbzx s/ b/N rJ/. nkg ihB/ fszB ti/ d/ eohp b[fXnkD/ vkeNo s'A u?e ng eotkT[D ikDk ;h.s[oB s'A gfjbK nkg ih B/ pkpk fdnkb ih, pkpk ;[yd/t f;zx, phphjopz; e"o ns/ j'o ;kfonK ƒ nkgD/ e'b p[bk fbnk. pkpk ;[yd/tf;zx ƒ fejk s/oh ;koh fizw/Adkoh j?. pkpk fdnkb ih ƒ fejk i'nkgD/ GiB dh ukbh j? T[; ƒ ukb{ oyDk j?, S~vDh BjhA. ;t/o/ nzfwqst/b/ d' YkJh ti/ T[m e/ fJPBkB eoBk, GiB eoBk, fBsB/w eoBk j?,i' nkgK fN~fpnK ftu p?m e/ eod/ j[zd/ ;h. fJzB/ ƒ pkpk o~ph th nkrJ/. ;G B/ wjkoki ih ƒ BwPeko ehsh ns/ T[BQK d/ puBK ƒ ;fspuB fejk. phph jopz; e"o efjD b~r/, wjkoki ih` n~i nkg ihn?;/ puB feT[A eod/ j'< sK nkg ih efjD b~r/, GkJh w?A sK efjzdkjK fe ;kƒ dtkJh fbnkT[D tk;s/ eJh tkoh NkJhw fInkdk br iKdkj?. i;tzs f;zx w'wBkpkd tkb/ th nkg ih d/ e'b ;B. fco nkg ih

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 266: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

236 nksw d/P dh T[vkD

B/ ;kfonK ƒ fejk fe, GkJh nkgDh fgSbh ;koh ukbh u~bdh o~yDhj?. dopko ;kfjp tb fJPkok eoe/ fejk fe, GkJh fJj g~Eo ;kv/wzdo BjhA jB ns/ Bk jh s[jkv/ wzdo j'D/ ukjhd/ jB. fJj ukj/ ofjikD, fJj ukj/ Yfj ikD, fJBQK dk w'j BjhA eoBk”. phph G?D jopz;e"o B/ fejk fe wjkoki ih nkg ih fJj' fij/ puB feT[A eo oj/ j'.fco nkg ih B/ fejk fe GkJh ezw sK ;ko/ ;wMkT[D/ g?Ad/ jB. fconkg ih B/ GkJh pbfizdo f;zx ƒ xo'A c'B eoe/ p[bk fbnk.

r~~vh d/ ft~u p?m e/ b[fXnkD/ ƒ ub/ rJ/. GkJh pbfizdo f;zx d/d~;D w[skpe r[od[nkok ;kfjp d/ r/N s'A pkjo fgzv d/ GkJh pzs f;zxs'A b? e/ ;koh ;zrs :{H gh tkbh, gzikp tkbh ns/ pkjob/ d/PK tkbh;zrs ƒ fJT[A :kd ehsk fit/A fe nkg ih ;koh ;zrs ft~u nkg w"i{dj'D. fit/A wK pkg nkgD/ bkvb/ ;ko/ p~funK ƒ p[bkT[Ad/ j'D. ;zrs dkfgnko nkg w[jko/ nkg ih d/ w[ykofpzd ft~u'A v[bQ v[bQ g?Adk ;h. ;zrsd/ pj[s ;ko/ fgnko tkb/ puBK ƒ :kd ehsk ns/ t~v/ wjkoki ih dhpj[s ;koh T[;sfs ehsh. id'A e[mkbk bzx/ sK nkg ih dk wB GonkfJnk, efjD b~r/, “nkgK ƒ w'jD f;zx tkbk Bk g{ok j'D tkbk xkNkfgnk j?”. fJT[A ;G ƒ :kd eod/ eod/ nkg ih b[fXnkD/ gj[zu rJ/.GkJh wBihs f;zx i' fe G?D jopz; e"o d/ Gok jB, T[BQK d/ xo gj[zurJ/. id'A oks d/ n~m e[ t~i/ sK wjkoki ih B/ w~[y ;/tkdko pkpkpbeko f;zx ih ƒ fejk, fe sµ{ ik e/ r[od[nko/ d~; e/ nk e/ w?Amhe^mke jK. pkpk pbeko f;zx ih gT[VhnK T[Zso e/ r~vh tr?ok dkfJzsIkw eoB b~r gJ/, go e'Jh fJzsIkw Bk pDB eoe/ fJj tkg;w[V nkJ/ ns/ nkg ih d/ gk; nk rJ/. nkg ih d/y e/ efjD b~r/,”sµ{frnk BjhA jkb/< “ pkpk pbeko f;zx B/ d~f;nk fe, wjkoki ih r~vhdk ;kXB BjhA pfDnk. nkg ih efjD b~r/,”fJj r~vh sµ{ jh ubkT[Dhj?. j[D r~vh d/ s/b^s{b pko/ Bk ;'funk eo, s/b^s{b sK nkg/ jh g?iKd/ j[zd/ jB. fi~Xo ƒ ikDk j[zd? j~e e/ b? ikfJnk eo. s?ƒ e'Jho'e^N'e BjhA. u~b j[D sK ;wK bzx frnk, n~r/ s'A x"b Bk eohA.”

T[; s'A pknd fd~bh tkb/ GkJh gtB T[gkfXnkJ/ dk c'B nk frnkfijV/ fe gziroKJhnK ;EkB s/ nkJ/ j'J/ ;B. ;kY/ B" ti/ GkJh pbd/tf;zx dk c'B nkfJnk. nkg ih B/ c'B s/ r~bpks ehsh ns/ pbd/t

Page 267: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

237

f;zx ƒ fejk fe sµ{ vkeNo ;kfjp dk XzBtkd eo d/JhA. nkg ih B/pkpk pbeko f;zx ƒ d~f;nk, “nkg ih d/ p?Zv d/ T[Zgo t~v/ wjkokiih dk i' ;o{g bkb ecBh tkbk b~frnk j'fJnk j?, id'A ;zs ih wjkoki;wkXh^;fEs j[zd/ ;B, sK T[jh ;o{g w/o/ nzdo th pfDnk j'fJnk j?.;/te ƒ nkgD/ fgnko/ dh :kd fjod/ ftu o~yDh ukjhdh j?.” nkgih fJ~e N~e T[; ;o{g t~b d/yh rJ/. efjzd/ fit/A uzd ue'o dh gqhsj?, fJ;/ soQK jh ;/te ƒ nkgD/ ;tkwh dk ;o{g nkgD/ nzdo pDk e/,fNek e/ o~yDk ukjhdk j?. r[o eh w{os wB wfj fXnkB] fgnko/ d/;o{g ƒ geV e/, wB ftu t;k e/ oyDk ukjhdk j?. nkg ih B/ puBehsk fe, “n~i nkgK ;koh oks ;"Dk BjhA p?m e/ GiB jh eoBk j?”.id'A v/Y t~fink sK nkg ih B/ NkJhw g~[fSnk s/ fejk fe bkJhN irdhofjD fdT[. thj e[ fwzN pknd efjD b~r/, “w?A feqnk eoBh j?”.nodbh f;zx (pkpk pbeko f;zx ih) B/ fejk fe wjkoki ih` bkJhNirdh j?, pkE o{w ftu eo bT[ go T[j efjzd/ BjhA fJ~E/ jh eoBh j?.pkpk ih e~g b? nkJ/ go feqnk ehsh BjhA. efjD br/ N'Bh j[oK ƒpbkT[, c/o efjDr/ d~f;nk BjhA. pkpk ih B/ N'Bh j'oK ƒ nktkI wkofd~sh. T[BQK B/ nkT[D ftu gzi^;s fwzN brk fd~s/. nkg ih B/ bzpk;kj fbnk, t~v/ ;zs wjkoki ih d/ ;o{g t~b n~yK w'V bJhnK. fJzB/ƒ N'Bh ns/ GkJh pbfizdo f;zx th nk rJ/. fJBQK B/ nk e/ g~[fSnkfe, wjkoki ih e'Jh sebhc j?< nkg ih B/ BKj ftu f;o fjbk fdskns/ T[;/ t/b/ jh t~v/ ;zs wjkoki ih d/ ;o{g t~b d/yfdnK^d/yfdnKgzi G"fse ;oho dk gohfsnkr eo fd~sk.

;{oi feofD fwb/ ib ek ib[ j{nk okw]i'sh i'fs obh ;zg{oB[ Ehnk okw]

(r[o{ rqzE ;kfjp, 846)

T[;/ ;w/A i' ;zs wjkoki ih Bkb Bkw^GiB eoe/ i[Vh j'Jh ;zrs;h ;G ƒ c'B okjhA ;{fus eo fd~sk frnk. gzikp, :{H ghH, nwohek,eB/vk, wBhbk, fJzrb?Av nkfd ;G irQk s/ ;zrs ƒ d~; fd~sk frnk.GkJh w[ezd f;zx s/ T[BQK d/ xo'A phph ;[oihs e"o T[; t/b/ nwoheknkgDh p/Nh v"bh e'b ;B. v"bh ƒ id'A fJj d[ydkJh ypo d~;D bJh

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 268: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

238 nksw d/P dh T[vkD

c'B ehsk ns/ T[; B/ c'B nkgD/ v?vh GkJh w[ezd f;zx ƒ fd~sk sK c'BcVd/ ;ko jh GkJh w[ezd f;zx efjD b~r/, ;kƒ sK gsk ;h fe fJjGkDk tos frnk j?. pkpk ih ;kv/ e'b j' e/ rJ/ B/. J/;/ soQK jh fgzvgziroKJhnK c'B ehsk sK nkg ih d/ t~v/ GkJh e?gNB okfizdo f;zxd/ p/N/ GkJh pbftzdo f;zx B/ c'B u[~fenk sK c'B ;[DB ;ko jh ;ohodh skes ysw j' rJh. T[BQK B/ nkgD/ pkg{ ih ƒ nktkI wkoh sK n~r'AT[BQK B/ fejk fe, fijVk e[M j'Dk ;h w?ƒ gsk br frnk. w?ƒ th p/u?BhgfjbK dh ;h fe, fijVk b[fXnkD/ rJ/ B/ j[D w[V e/ BjhA nkT[Ad/. fco:{H ghH c'B ehsk GkJh eosko f;zx ƒ. T[BQK B/ d~f;nk, T[j gfjbKjh nkgD/ ftjV/ ftu s[o/ fcod/ ;B. T[BQK d/ c'B dh xzNh t~ih, fJj;'rwJh ypo ;[Dh sK T[BQK ƒ gsk Bk b~r/ fe j[D w?A eh eoK. T[BQK B/d~f;nk fe fgSb/ d' fdBK s'A w?ƒ pj[s fInkdk p/u?Bh j' ojh ;h. fJ;soQK wfj;{; j[zdk ;h fe fit/A w/oh nkgDh ikB fBeb ojh j't/. fJ;/soQK uzvhrVQ GkJh r[odhg f;zx ƒ c'B ehsk sK T[j th gfjbK jh T[Zm/j'J/ ;h. T[BQK B/ d~f;nk fe, T[BQK dh gzi ;kb dh p/Nh r[obhB e"ofJedw T[m e/ p?m rJh s/ efjD b~rh, pkpk ih w/o/ e'b'A dh bzx e/ rJ/jB. fJsB/ ƒ c'B nk frnk.

GkJh r[ofdnkb f;zx c"ih B/ d~f;nk fe wjkoki ih id nkyohtko :{HghH s'A u~bD b~r/ sK T[BQK B/ dk; ƒ d~f;nk, “s{z gzirokJhnKnk ikDk. s{z ;kv/ Bkb ubDk j?.” T[; ;w/A w?A r~b ƒ rzGhosk s'A BjhAfbnk ns/ e[~M fdB pknd wjkoki ih uVQkJh eo rJ/. T[;d/ pkndw?ƒ pj[s gSsktk j'fJnk. T[; fdB s'A w?A fpwko j'e/ fp;so s/ jhjK. j[D w?ƒ ;wM nkT[Adk j? fe i/eo w?A T[BQK Bkb jh gob'e ubk iKdksK w?ƒ fJj d[~y Bk G'rDk g?Adk i' j[D G'r fojk jK.

t~y^t~y EktK s'A ;koh ;zrs fJe~mh j' e/ r~vhnK b? e/ b[fXnkD/gj[zu rJh. ;zs pkpk ;kX{ f;zx ih SkjV tkb/ ns/ ;zs pkpk wfjzdof;zx ih gfNnkb/ tkb/ th b[fXnkD/ tkb/ GkJh wBihs f;zx wmko{,fiBQK d/ xo ;zs wjkoki ih B/ ;oho fsnkfrnk ;h, T[ZE/ gj[zu rJ/.T[ZXo ;zrs ftu e[M gqpzXe pe;k fsnko eotk oj/ ;h feT[Afe T[BQKdk ftuko ;h fe ;zrs pj[s fInkdk j'D eoe/ PhP/ tkb/ pe;/ ft~u'A;zs wjkoki ih d/ ;oho d/ doPB eoB/ ;"y/ ofjDr/. pe;k pDd/ ƒ

Page 269: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

239

Pkw g? rJh s/ ;zrs pj[s jh fInkdk fJe~mh j' rJh. jB/o/ gJ/ nkgih d/ ;oho ƒ pe;/ ftu o~y e/ gziroKJhnK ;EkB s/ fbnKdk frnk.fJ~E/ th nk;^gk; d/ BroK dh ;zrs th pj[s fInkdk frDsh ftuwjkoki ih d/ ;oho d/ nzfsw doPBK ƒ fJe~mh j'Jh^j'Jh ;h. T[;fdB brksko ;zrs T[BQK d/ ;oho d/ doPB eodh ojh. d{;o/ fdBGkJh ;toB f;zx B/ nkg ih dk ;oho fjbk e/ d/fynk pJh e[MnkefVnk wfj;{; j't/. T[; B/ fejk fe, pJh ;oho nkgK ebQ s~eo~yDk j?, ;ys pj[s j' frnk j?, fJPBkB fet/A eoktKr/< fJe gq/whB/ fejk, GkJh fJj wjKg[oPK dk ;oho j? T[BQK B/ nkg/ mhe eo b?Dkj?. d{;o/ fdB id'A BtkQT[D b~r/ sK ;oho fJzBk Bow ;h fe fi; gk;/woIh w'fVnk ik ;edk ;h. e'Jh dtkJh BjhA ;h bkJh rJh go T[;/soQK jh w[bkfJw fgnk ;h. fJPBkB eok e/, p;so g[nk e/, y[~bQ/gzvkb ftu dhtkB ;ikfJnk frnk ns/ T[BQK d/ ;oho tkbk pe;k r[o{rqzE ;kfjp wjkoki ih d/ n~r/ o~fynk frnk. fizB/ th wjKg[oP iK j'o;zgqdktK d/ ;kX{ nkJ/ T[BQK B/ nk e/ fJj' jh puB p'b/, “GkJh` fJjwjKg[oP efjDh s/ eoBh d/ g{o/ ;B”. j'o E'VQk^E'VQk ;wK ;kfonK ƒd/ e/ pknd ftu pkpk jofizdo f;zx ih XpbkD tkfbnK ƒ ;wK fd~skfrnk. T[BQK B/ ;wkgsh dh nodk; ehsh. T[; T[gozs j[ewBkw/ s'Apknd seohpB fszB ti/ nkg ih dk ;oho ;z;eko eoB tk;s/fsnkoh ehsh. ;koh ;zrs B/ d[Pkb/ gk e/ Gkt^fGzBh ftdkJh fd~sh.Bro tk;hnK t~b'A T[BQK ƒ okJhcbK d/ ckfJo eo e/ th ;bkwh fd~shrJh. pkpk jofizdo f;zx ih, pkpk joB/e f;zx ih ns/ j'o p/nzs ;kX{nkg ih d/ ;oho ƒ T[; ;EkB s/ b? e/ rJ/ fi~E/ ;z;eko ehsk ikDk ;h.pj[s ;koh pkjob/ PfjoK dh ;zrs uzdB nkfd b? e/ nkJh. e[M;wroh pkpk joB/e f;zx ih th b? e/ nkJ/. ;' ;kok e[M nkg ih d/;oho s/ oy e/ nrBh G/AN eo fd~sk frnk. d{;o/ fdB s/ik f;zx i'dwdwh Ne;kb d/ wjKg[oP jB T[BQK B/ ;z;eko tkbh irQk s'A ;koh okyfJe~mh ehsh s/ nkgD/ w~E/ s/ bkJh. j'o ;zrs ns/ ;kX{ fJe~m/ j' e/wjkoki ih d/ c[~bK dh o;w eoe/ ehosg[o ;kfjp ns/ fpG"o ikD dhfsnkoh ehsh. id'A c~[b u[r e/ dopko ;kfjp nkJ/, nodk; p/Bsheo e/, fpG"o ;kfjp gfjbK ik e/ bzro dk fJzsIkw ehsk. fJ~E'A u~b

;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ihL nfXnkswe ihtB dk nkozG

Page 270: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

240 nksw d/P dh T[vkD

e/ gfjbK okVk ;kfjp rJ/ c/o fpG"o ;kfjp, T[; s'A pknd ehosg[o;kfjp ns/ c/o nkBzdg[o ;kfjp rJ/. T[; s'A pknd nkg ih dkd[Pfjok wBkT[Dk ;h i' d; sohe ƒ j'fJnk T[; ftu okVk ;kfjp s'Apkpk joB/e f;zx ih, XpbkD s'A pkpk jofizdo f;zx ih ns/ j'o nB/eK;kX{ gj[zu/. T[BQK ftu ;oekoh B[wkfJzd/, nekbh ns/ eKro;h bhvoth gj[zu/. ;G B/ nkg' nkgDh soQK Bkb PoXKibhnK fd~shnK. pj[fsnKB/ fejk fe wjKg[oP t?okr ns/ fsnkr dk ihtB pshs eo e/ rJ/jB. d'^YkJh ti/ ;wkgsh T[gozs d;sko pzdh j'Jh fi; ftu ;zspkpk jofizdo f;zx ih XpbkD tkb/, pkpk fBXkB f;zx ih, pkpk ;kX{f;zx ih SkjV tkb/, okVk ;kfjp tkb/ pkpk pbfizdo f;zx ih d/ iE/d/ f;zx ns/ pkpk GrtkB f;zx ih B/ d;skopzdh ehsh. d;sko ;zspkpk oDihs f;zx ih d/ ;G s'A fBeNtosh f;zx pkpk pbeko f;zx ihƒ pzBQh rJh. T[; s'A pknd T[jh T[BQK d/ ;EkB s/ fpokiwkB jB.fisBhth ;zrs d{o'A^B/fVT[A nkJh ;h T[j ;koh p/j~d T[dk; ;h, ;ko/ pj[st?okr eo oj/ ;B. go fit/A ;zs wjkoki ih fejk eod/ ;B, “GkJhw?A ;oho BjhA jK, w?A sK Ppd ftu ;wkfJnk j'fJnk jK fJ; eoe/ w?APpd jh jK. w/o/ ;oho Bkb BjhA, w/o/ Ppd o{g ƒ ;wM e/ T[; Bkbi[V'.” T[BQK d/ fJBQK puBK ƒ :kd eoe/ ;koh ;zrs nkg'^nkgD/ xoKƒ ubh rJh.

Page 271: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

241

Gkr shik

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 272: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

242 nksw d/P dh T[vkD

Page 273: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

243;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ ftuko

ivr`kq jI nMU v`fy mhwrwj jI qoN nwm jpx qy jpwaux dI jo jwg l`gIauh aunHW ny byh`d suihrd qrIky nwl A`gy phuMcdI kIqI [ jdoN q`k auh iesmwq lok ivc pMj BUqk srIr ivc rhy auh isrP qy isrP nwm dw pRcwrhI krdy rhy [ AwpxI g`l nMU smJwaux leI audwhrx vjoN Awp jI CotIAW-CotIAW kQwvW dw shwrw vI ilAw krdy sn [ kdy-kdy pOrwixk kQwvWnMU vI AwpxI g`l smJwaux leI mwiDAm bxw lYNdy [ v`fy mhwrwj jI qoNgRihx kIqI pRMprw nMU A`gy qordy hoey kQw Aqy kIrqn rwhIN aunHW nyAiDAwqmk pRyrnw jn-swDwrx q`k phuMcdI kIqI [ ivr`kq jI dy kuJ kudIvwnW dw izkr inmniliKq iesy dw pRmwx hY ik auh ismrn leI ikvyNpRyrdy sn [ iek dIvwn dy SurU ivc Awp jI ny ikhw, "prm siqkwrXogswD sMgq jI ! swrI sMgq Awpxy iKAwl nMU rok ky gur-Sbd dI ivcwrsuxn dI koiSS kro [ ikauNik ijqnI dyr q`k koeI pdwrQ Kwx vwly dy mMUhdy A`gy nhIN hovygw jW Kwx vwly dw mMUh grwhI dy swhmxy nhIN hovygw auMnIdyr q`k aus dI zubwn aus pdwrQ dy guxW qoN vWJI rih jwvygI[ jd pdwrQzubwn qy DirAw jwvygw qW hI aus dy guxW dw jwiezw ilAw jw skygw[ iesyqrW hI iKAwl hY[ ijvyN srIr vwsqy pdwrQW dw Anumwn zubwn lwauNdIhY, iesy qrW swfy srIr dy AMdr ijhVw sUKm srIr hY aus dI zubwn mndI ibrqI hY [ jdoN swfy iKAwl dw imlwp gurbwxI dy ivcwr nwl huMdw hYqW aus nMU swfI mn ibrqI Awpxy Anumwn nwl smJdI hY, qW jw ky suxnvwly SrDwlU dy mn ivc SrDw bxdI hY [ Pyr hI aus nMU mihsUs huMdw hYik ies smJ ivc ikMnw su`K hY [ jy iCn mwqr vI koeI pdwrQ zubwn qyl`g jwvy qW pqw c`l jWdw hY ik cIz dw suAwd kI hY [ iesy qrW jy iCnmwqr mn-ibrqI Sbd nwl juV jwvy qW AMdwzw ho jWdw hY ik ies ivc

Page 274: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

244 nksw d/P dh T[vkD

kI AwnMd hY [ jy ieh smJ Aw jwvy qW C`fx nMU jIA nhIN krdw [ so iesqrW auprwly nwl mn nMU bwhrly ivcwrW qoN moV ky, sMgq ivc bYT ky,gurbwxI dI ivcwr dw AwnMd bxdw hY [ swry qrHW dy m`ddgwrW qoN v`fwm`ddgwr prmySr dw nwm hY [ jdoN mnu`K swD-sMgq dI Srn ivc Aw jWdwhY Aqy prmySr qy Brosw kr lYNdw hY ausy vyly prmySr vwly pwisauN m`ddhoxI SurU ho jWdI hY [ gurbwxI Purmwn hY;

ij wks fgsk ;[s whs B GkJhwB T{jk Bkw[ s/o? ;zfr ;jkJh]ij wjk GfJnkB d{s iw db?..sj e/tb Bkw[ ;zfr s/o? ub?..ij w[;eb j't/ nfs Gkoh..jfo e' Bkw[ fyB wkfj T[Xkoh..nfBe g[BjuoB eos Bjh so?..jfo e' Bkw[ e'fN gkg gojo?..r[ow[fy Bkw[ igj[ wB w/o/..BkBe gktj[ ;{y xB/o/..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 264)

mhwrwj jI ies dI Dwrnw pVHdy hn;

T[ZE/ Bkw B/ ;jkfJsk s/oh eoBh.fiE/ Bk e'Jh wks^fgsk.

swrI-swrI aumr ienswn Awpxy m`ddgwrW nMU KVHy krdw rihMdw hY[koeI DMn nMU joV ky smJdw hY ik AOKy vyly ieh myrI shwieqw krygw [ koeIAwpxy irSqydwrW nMU KuS r`Kky socdw hY ik myry AOKy vyly myrI m`dd krngy[pr AMq smyN ivc shweI hox vwly nw mW-bwp, nw koeI pdwrQ Aqy nw hIhkUmqW m`dd krdIAW hn [ ijhVw ijsdy AMdr krm huMdw hY auhI sB qoNnyVy huMdw hY [ krm dI Pyt koeI nhIN J`l skdw [ jo Awpxw ipClw krmkmwieAw hoieAw huMdw hY, auuh qkdIr dy ivc jd Pl dyx dy vwsqy AwjWdw hY aus krm dI SkqI izAwdw hY [ dunIAW dIAW swrIAW m`ddW qoN

Page 275: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

245;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

aus dI SkqI hI bhuq izAwdw v`fI hY [ ienswn sPr krdw cilAw jWdwhY, rsqy ivc lutyry vI AwauNdy hn, keI QW puils vI KVHI huMdI hY jo sBdI rwKI krdI hY [ ikqy muswiPr nMU grmI srdI vI AwauNdI hY [ iesy qrWhI jdoN srIr sPr krdw hY qW jIv nMU sPr krdy nMU keI qrW dy du`KW-su`KW iv`coN dI lMGxw pYNdw hY [ BwvyN koeI su`qw ipAw hovy qW vI auh izMdgIdw sPr kr irhw huMdw hY [ su`qy pey ienswn dy kI l`Cx hn ik, ijs vkqies ny jnm lY ilAw, aus vkq qoN hI ieh ies srIr dy ivc sPr krirhw hY [ ijhVw rsqw lMG igAw aus ivc Awpxy ipCly jnmW dy cMgy-mMdy krm ijnHW nMU pRwrbD kihMdy hn auh Bog igAw [ pRwrbD dy bxn nwlienswn nMU srIr imldw hY [ pRwrbD qy AwDwrq hY ies dw jIvn [ jIvnivc Awaux vwly du`K-su`K vI pRwrbD au`qy hI AwDwrq hn[ ijho ijhwqkdIr dy ivc krm Aw igAw auh krm Awpxw Pl idMdwhY [ ijs qrW iek Pu`lJVI huMdI hY, jdoN aus dy iek pwsy A`g lw idMdy hWqW aus dIAW qIlIAW coN cMigAwVy inklx l`g jWdy hn [ auh kwhdy hncMigAwVy ? ikqy nIlI rOSnI idMdy hn, ikqy lwl qy ikqy sPyd roSnI idMdyhn [ qIlI qW ie`ko hI hY Aqy Agn vI ie`ko hI hY pr cMigAwVy rMg-ibrMgyikauN hn[ iesy qrW hI swfI pRwrbD hY [ jo ies nwl swfy krm juVy hoeyhuMdy hn auh ikqy Coty su`K ikqy v`fy s`uK huMdy hn Aqy ausy qrW ikqy Coty Zmikqy v`fy Zm huMdy hn [ ikqy Awdr, ikqy inr-Awdr [ ieh sB iksy dyv`s dI g`l nhIN huMdI [ ieh sB kuJ swfI pRwrbD ivc iek`Ty hoey krmWdI vjHw krky huMdw hY [ jdoN ienswn dI mOq huMdI hY qW auh pRwrbD krmmu`k jWdy hn[ ies sB kuJ nMU Bugqx qoN jy muAwPI iml skdI hY jW bcwAho skdw hY qW auh hY prmySr dy nwm dw jwp krky [ hor koeI vI iesmsly ivc m`ddgwr nhIN hY [ jo prmySr dw nwm hY auh swfy qoN dUr nhINhuMdw Aqy nW hI auh ikqy C`f ky jWdw hY [ ijvyN ikhw igAw hY;

nk;k wjbk 5efo feogk jfo gorNh nkfJnk]fwfb ;fsr[o XB[ g{ok gkfJnk]n?;k jfo XB[ ;zuhn? GkJh]

Page 276: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

246 nksw d/P dh T[vkD

Gkfj B ikb? ifb Bjh v{p? ;zr[ S'fv efo esj[ BikJh..1..ojkT[..s'fN B nkt? fBy[fN B ikfJ..ykfJ yofu wB[ ofjnk nxkfJ..2..;' ;u[ ;kj[ fi;[ xfo jfo XB[ ;zukDk..fJ;[ XB s/ ;G[ ir[ to;kDk..3..fsfB jfo XB[ gkfJnk fi;[ g[op fby/ ek bjDk..iB BkBe nzfs tko Bkw[ rjDk..4..18..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 375)

pr hor im`qr qW musIbq vyly h`Q imlw ky kih idMdy ny mYN AwieAwGr QweIN jw AwvW [ kI pqw ip`CoN kI hmlw ho jwvy [ koeI kihMdw mYN dUsrynMU sunyhw dy AwvW [ pr ijhVw prmySr dy nwm dw Pl hY ieh sunyhy dyxnhIN jWdw Aqy nw hI C`f ky jWdw hY [ prmySr dw nwm qW hr vylym`ddgwr rihMdw hY [ ijsdy ihrdy ivc iek dPw aus dI Xwd Aw geI auhbwrW-mwsI bUtw bx igAw [ ies dw Bwv hY auh Amr bUtw bx igAw,ijsny hmySw Pl hI dyxw hY [ prmySr hmySw aus dy nwl rihMdw hY [ ausdy AMg-sMg shweI rihMdw hY [ jdoN vI aus dI m`dd dI zrUrq pYNdI hY auhnwl KVHw shweI huMdw hY [ ijvyN gurbwxI Purmwn hY;

XBk;oh wjbk 5 xo[ 8 d[gd/> ;fsr[o gq;kfd]

f;woT[ f;wfo f;wfo ;[y gktT[ ;kf; ;kf; ;wkb/..fJj b'fe gob'fe ;zfr ;jkJh is es w'fj oytkb/..1..r[o ek puB[ p;? ihn Bkb/..ifb Bjh v{p? s;eo[ Bjh b/t? Gkfj B ;ke? ikb/..1..ojkT[..fBoXB eT[ XB[ nzX[b/ eT[ fNe wks d{X[ i?;/ pkb/..;kro wfj p'fjE[ gkfJU jfo BkBe eoh feqgk feogkb/..2..1..32..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 679)

Page 277: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

247

siqgurU nwnk dyv jI jgq jlMdy dI swr lYNdy hoey iksy ngr ivc phuMcy,au~QoN dy lokW nMU pqw l`igAw ik gurU nwnk dyv jI swfy ngr dy nzdIkphuMcy hn qW swrI sMgq ny iek`Ty ho ky Arz kIqI mhwrwj jI ! swfy ngrqy ikrpw kro, ngr ivc crn pwau Aqy swnMU is`KI dI dwq bKSo[ gurU jIaunHW dI bynqI mnzUr krky aunHW nwl ngr ivc cly gey [ gurU jI ny au~QyaunHW qoN iek v`fw swrw mkwn KwlI krvw ilAw [ sMgqW ny au~Qy lMgr dwpRbMD kIqw [ BweI mrdwnw jI vI nwl sn [ BweI mrdwnw jI rbwbvjwauNdy Aqy gurU jI kIrqn krky prmySr dy nwm dw aupdyS bKSdysn [ swrI sMgq rl ky gurU swihb dy crnW ivc bYT ky gurU Sbd suxdI[aus ngr dy ivc gurU jI ny DrmSwlw bxvw ky siqsMg AwrMB krw id`qw[kuJ smW Awp jI au~Qy rhy, guris`KW nMU aupdyS idRVH krwieAw Aqy Pyr au~QoNA`gy ckly pw id`qy [ kihMdy hn ijs qrW iksy cmVy dy ivc surwK krdyeIey, cmVy ivc sUAw lMGwaux nwl surwy ho jWdw hY [ auh nw vDdw hYnw Gtdw hY [ dUsrw iek nmdw huMdw hY, ijs nMU rbV kihMdy hn jW ijsnMU gYNfy dw cmVw vI kih idMdy hn [ jy auhdy ivc sUeI dy nwl surwy krIeyqW surwy qW ho jwvygw pr jdoN hI sUeI aus iv`coN bwhr k`FWgy qW auh surwyiPr bMd ho jwvygw [ qIsrw ijvyN do bMUdW qyl dIAW iksy qlwA ivc su`tdyeIey jW iksy srovr iv`c su`t deIey qW auh swry srovr ivc iekdm GuljWdw hY [ ieauN pRqIq huMdw hY ijvyN swry ivc hI qyl foilHAw huMdw hY [ iesqrW is`KW dI m`q huMdI hY [ iek qW gurU dy aupdyS nMU jd q`k suxdw hY aunIdyr Xwd r`Kdw hY [ pr jd prHW ho igAw qW auh imtdw-imtdw Bu`l jWdwhY ik kI d`isAw sI, kI smJwieAw sI [ ijs qrW nmdy ivc surwy krkysUeI bwhr k`F leIey qW surwy iPr imt jWdw hY [ dUsrw surwy cmVy vwlwhuMdw hY [ ieho ijhI m`q huMdI hY ik ijMnI ku g`l smJw id`qI auqnw hIqrIkw Xwd rihMdw hY [ aus dI ieqnI bu`D nhIN huMdI ik iesdI pVcolkrky A`gy vD jwvy [ ijMnI ku is`iKAw gurU v`loN imldI hY auqnI hI pRp`kr`Kdw hY [ ieqnI SkqI jW rOSnI aus dI bu`D dI nhIN hY ik aus dI rOSnInwl A`gy vD jwvy [ ijs qrW do bMUdW qyl dIAW iksy srovr ivc su`t deIeyqW auh swry pwsy p`sr jWdI hY, iesy qrW dI is`K dI bu`DI huMdI hY [ ies

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 278: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

248 nksw d/P dh T[vkD

qrW iek is`K dI iqMn qrHW dI bu`D ho skdI hY, iek nmdw bu`D, iek cmVwbu`D Aqy iek qylUAw bu`D[ qylUAw bu`D vwlw bhuq CyqI qr`kI krdw hY [qylUAw bu`D vwly dI bu`D qW KVHdI nhIN huMdI [ auh qW pVcol krI jWdw huMdwhY [ ausnMU SkqI gurU Sbd qoN imldI hY [ auh nwl-dI-nwl gur Sbd dwjwp krI jWdw hY Aqy nwl-dI-nwl auh ivcwr nMU A`gy clweI jWdw hY [

Sbd dy ivc iqMn SkqIAW huMdIAW hn ijhVIAW swfI m`ddkrdIAW hn [ iek SkqI qW pihlW ivSvws idvwauNdI hY [ ieh SurU-SurU ivc pRwpq huMdI hY ijs dy nwl mn nMU kuJ itkwA AwauNdw hY [ iehnwm nMU AiBAws krn dI SkqI nwl AwauNdw huMdw hY [ mn qy JrItW v`jIAWdw, lokW dIAW g`lW bwqW suxIAW dw Asr Kqm hox l`gdw hY [ icMqwqurmn nMU SWqI Aw jWdI hY [ dUsrI SkqI Pl dI hY [ ijvyN iksy cIz nMU vyicAwqy pYsy v`ty jWdy hn [ jd gurU Sbd dw jwp kIqw ausdI brkq huMdI hY ausnUM brkq dI ieh inSwnI hovygI ik hor-hor jwp krn nMU mn krygw[ ijvyNqkVw bMdw hor iGau KWdw hY Aqy hor bMidAW nMU FwhuMdw hY Aqy ieh krkyaus nMU ieh sB bwr-bwr kr ky mzw AwauNdw hY [ iesy qrW dI gur SbddI SkqI huMdI hY [ qIsrI SkqI auh hY ijhVI swDk dy AMdr rOSnI pYdwkrdI hY [ ij`QoN dI mn ibrqI ny Sbd nMU pkV ky jwxw hY [ ijvyN AwpxIAWA`KW dy swhmxy lweIt huMdI hY qW rsqw idKdw jWdw hY Aqy AsIN dOVy jWdyhW [ ies qrW bu`D dy mUhry Sbd dI rOSnI huMdI hY ijsnMU igAwn kihMdyhn [ aus rOSnI dy nwl iPr ieh Awpxy Awp hI sPr krI jWdw hY Aqynwl Awpxy Awp hI pVcol krI jWdw hY [ ieh iqMn guxW nMU Dwrn krnvwlw jigAwsU qylUAw bu`D vwlw huMdw hY [ aus nMU QoVw ijhw hI d`sx nwlsmJ pY jWdI hY [

iek is`K iek ngr dy ivc qylUAw bu`D vwlw sI [ auh idhwVIkrdw Aqy guris`KW dI syvw krdw sI [ idhwVI dy nwl Awpxy b`cy pwldwsI [ auh prmySr dy nwm qoN ibnW izAwdw g`l nhIN sI krdw [ ausy ngrdy ivc koeI syT Aw igAw [ grmI dw mOsm sI, ijmINdwrW dy dwxy Awey hoeysI, hwVHI dI Psl AweI hoeI sI [ auh ijmINdwrW nwl ihswb krdwhoieAw Awpxy ngr qoN vIh-p`cI mIl qy Aw igAw [ ausnMU ilAw ky fwkIey

Page 279: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

249

ny aus dy GridAW dI ic`TI PVw id`qI [ idn iCp cu`ikAw sI, ausny ic`TIpVHI [ ic`TI ivc GridAW dw sunyhw iliKAw hoieAw sI ik, ic`TI pVHnswr hI Gr nMU Aw Awau, quhwfI bhuq zrUrq hY [ syT nMU bhuq iPkr hogeI[ soicAw ik rwq pY geI hY iks nMU lY ky qurW [ auh ipMf dI pMcwieqkol igAw Aqy jw ky Awpxw du`K d`isAw Aqy ikhw ik, myrI zrUrq pUrIkro [ syT ny ikhw myry nwl koeI mzdUr Byj idau mYN aus nMU pYsy dy dyvWgw[auh myrw ibsqrw, myrw smwn Aqy mYnMU vI Gr C`f Awvygw [ ielwky dw syTsI [ aus nMU dunIAW jwxdI sI ik auh pYisAW dI augrwhI krdw iPrdwhY [ ies krky iksy ny vI hW nw kIqI, ik beI rwq nMU ies dy nwl jwky ikhVw ku`t Kwvygw [ kI pqw iesnMU rsqy ivc kOx Gyr lvy ? sB nyjvwb dy id`qw [ AKIr swry lok aus is`K kol phuMcy ijhVw gurU nwnk dwis`K sI [ aus nMU ikhw BweI gurmuKw ! ies syT nMU icMqw cMbV geI hY ,iehdy Gr dy ivc koeI gVbV hY [ ieh Gr jwxw cwhuMdw hY pr ies dynwl koeI qurdw nhIN [ jy qMU cilAw jwvyN qW ieh syT qYnMU dugxy pYsy dydyvygw [ qYnMU jwx dI vI, rwq dI vI, qy k`lH nMU muV ky AwvyNgw qy kMm koeIkrnw nhIN auh vI qYnMU ieh swry pYsy dy dyvygw [ ies dy nwl jwh Aqy iesdw boJw C`f Aw [ auh guris`K kihx l`igAw ! myry gurU nwnk dI ieho ijhIis`iKAw nhIN hY ik kMm QoVHw krIey qy pYsy izAwdw leIey [ swfy leI Awpxyh`k qoN ibnW iksy dI cIz nMU mnzUr krnw swfy gurU dI inrwdrI hY [ iekidhwVI ip`Cy Aqy du`gxy pYisAW ip`Cy mYN Awpxy gurU dI jwmnI gvw lvW ?ies qrW nhIN ho skdw [ mYN ijhVw kMm krWgw isrP aus vkq dy hI pYsYlvWgw [ mYN isrP rwq dy hI pYsy lvWgw [ bwkI myrI iek Srq hY ik iehmyry nwl ie`QoN qur ky Gr q`k koeI g`l-bwq nw kry [ auh kyvl jW qW mYQoNiksy sMqW BgqW jW prmwqmw dIAW khwxIAW suxy jW suxwey jW cu`p rhy,ieh myrI Srq hY [ auh syT kihx l`igAw, ik mYN qW kuJ jwxdw hI nhIN,mYN qW kdy siqsMg nhIN kIqw [ jd mYN suixAw hI nhIN qW sunwvWgw ikvyN?pr mYN qyry nwl bcn krdw hW ik qMU suxweI c`lI mYN suxI jwvWgw [ rsqyivc guris`K ny pu`iCAw ik, syT jI ! kI kdy vI qusIN siqsMg nhIN kIqw?kdy vI qusIN iksy mhWpurSW kol nhIN phuMcy ? qusIN qW ingury qury iPrdy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 280: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

250 nksw d/P dh T[vkD

ho ? auh syT kihx l`igAw, myry kol qW tweIm hI nhIN hY [ myrw qWkwrobwr hI bhuq v`fw hY [ ielwky dw mYN syT hW [ bhuq muSikl nwl mYNihswb-ikqwb inbyVdw hW [ ies leI myry kol tweIm hI nhIN hY [guris`K kihx l`igAw, ieho ijhy bMidAW nMU qW gurU jI ny bwxI ivc ieauNPurmwn kIqw hY;

;b'e[..nktB nkJ/ f;q;fN wfj fpB[ p{M/ g;[ Y'o]BkBe r[ow[fy ;' p[M? ik e? Gkr wE'o..1..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 251)

aus nMU kI pqw hY ijhVw Awpxy Prz nMU jwxdw hI nhIN hY [ ies qrW qWfMgr vI Bojn Kw ky b`cy pwlI jWdy ny [ jy qMU kyvl rotIAW Kw ky b`icAWdy mMUh ivc dyx l`g ipAw pr pRB{ dw Bjn nhIN kIqw Pyr qW qMU vI fMgrhI hoieAw [ ies qrW prmySr dy nwm dy bcn krdy hoey auh dono syT dyGr phuMc gey [ syT ny bVy Awdr dy nwl ik beI guris`K ny myrI bVI m`ddkIqI hY, auh guris`K nMU Awpxy ngr qoN ivdw krn l`gw [ jdoN C`fx jwirhw hY qW guris`K ny iPr ikhw syT jI prmySr dy nwm v`l iDAwn idau[auh iPr kihx l`igAw, myrw qW kMm hI bhuq v`fw hY [ prmySr dy nwmv`l iDAwn dyx leI myry pws tweIm G`t hY [ guris`K ny ikhw, ijMmyNdwrIqW ienswn dI AwpxI hY [ Awpxw kwrj svwrn vwsqy hI iesny mnu`Kwjnm DwirAw hY [ aus AMqrXwmI vwihgurU ny ies jIv qy ikrpw krkymn`uK dyhI id`qI hY [ mwns dyhI qoN ibnW ieh cOrwsI dw c`kr mu`kdw nhINhY [ jy koeI mwns dyhI prmwrQ dI pVHweI pVHn l`g jwvy qW hI mukqIimldI hY, AYvyN hI nhIN ik koeI vI qrIkw Awpxy v`loN vriqAw qy mukqIdw drvwzw Ku`lH igAw [ auh syT c`kr ivc pY jWdw hY [

guris`K ny aus nMU smJwieAw ik jd qMU AwdmI bx igAw, jdmwldwr syT bx igAw qW qyrw qy jwnvrW vwlI jUnI ivc koeI Prk hInhIN rih igAw [ jd mwns dyhI vwlI SkqI hI nhIN vrqI [ mwns dyhIvwly h`k-hkUk nhIN vrqy jo mwns dyhI dw kMm Aqy auh kMm hY pRBU nUMimlD dw ijvyN gurU swihb ny ikhw hY;

Page 281: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

251

nk;k wjbk õ..GJh gokgfs wkB[y d/j[ohnk.r'fpzd fwbD eh fJj s/oh pohnk]ntfo eki s/o? fes? B ekw..fwb[ ;kX;zrfs Gi[ e/tb Bkw..1..;ozikfw bkr[ Gtib soB e?..iBw[ fpqEk iks ozfr wkfJnk e?..1..ojkT[..ig[ sg[ ;ziw[ Xow[ B ewkfJnk..;/tk ;kX B ikfBnk jfo okfJnk..ej[ BkBe jw Bhu eozwk..;ofD go/ eh okyj[ ;owk..2..4..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 12)

jd qMU smJdw nhIN hY, kuJ socdw nhIN hYN, iPr qMU aunHW vrgw hI hYN [ ijhoijhy jwnvr iPrdy hn auho ijhw qMU iPrdw hYN [ iPr guris`K kihxl`igAw, ijhVw qMU ieh DMn iek`Tw krdw hYN Aqy sB nMU kihMdw hYN ik dyKomyrI kmweI [ jd krm hI qyrw dUsrw hY qW kmweI qyrI ikvyN lyKy l`gjwvygI [ guris`K kihMdw ieh kmweI dw nqIjw, ies dw Pl isrP qyryiek`ly dy hI qklUey ivc fMfy pYxgy [ iksy ny qyry nwl nhIN hoxw [ ieh ijhVyqyry DI pu`q, qyrI Gr vwlI qyrI hux vifAweI krdy hn aunHW ny qyry bdlyszw nhIN BugqxI [ jd ausnMU ieauN qwVnw kIqI qW syT ny ikhw d`so huxmyry leI kI hukm hY[ guris`K ny ikhw qyrI izMdgI dyy idn kyvl cwr rihMdyhn [ ijhVIAW AwpW prmySr dy nwm dIAW g`lW krdy Awey hW ij`Qy qyryT`gIAW, DoiKAW vwly krm ilKy pey hn au~Qy qyrw ieh krm vI iliKAwigAw hY [ ieh krm vI qyrI qkdIr dy ivc drj ho igAw hY [ ies krkyijhVy kMnW nwl suxdy hW,A`KW nwl dyKdy hW, zubwn nwl boldy hW, h`QWpYrW nwl krdy hW, ieh swfy swry krm ikRAwvwn hn [ jd ies nMU BugqlYNdy hW qW ieh hI pRwrbD krm bx jWdy hn, ieh ilKy jWdy hn [ ijvyNijs dI hwzrI l`g jWdI hY aus nMU qnKwh zrUr iml jWdI hY [ iehikRAwvwn krm hwzrI huMdy hn [ ienswn mn krky ikRAwvwn krm krI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 282: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

252 nksw d/P dh T[vkD

jWdw hY [ iksy dw burw Blw socdw hY, A`KW dy nwl dyKdw hY [ krmW dIaus AMdr dI rmz nMU ieh Awp hI jwxdw hY [ ijhVy AsIN hr vkq iehkrm krdy hW ienHW nMU ikRAwvwn krm kihMdy hn [ ieh swfI hwzrIl`gdI hY [ ienHW dw Pl vI Bugqxw pYNdw hY [ guris`K ny ikhw ik, iehikRAwvwn krm qyrI qkdIr ivc ilKy gey hn [ cwr idn qoN bwAd qyrIjwn inkl jwvygI [ jmdUq qyry vrgI pRwobD vwly lokW nMU ku`t-ku`t kyaunHW dI jwn k`Fdy hn [ qyry vrgy lokW nwl aunHW ny koeI sulHw nhIN krnIikauNik qyrI pwpIAW vwlI gqI hY [ pwpIAW vwlI gqI vwilAW leI gurUjI ieauN Purmwn krdy hn;

slok syK PrId dy<siqgur p®swid

fis[ fdjkV? XB toh ;kj/ bJ/ fbykfJ]wbe[ fi ezBh ;[Dhdk w[j[ d/ykb/ nkfJ]fizd[ fBwkDh eYhn? jvk e{ eVekJ/];kj/ fby/ B ubBh fizd{ e{z ;wMkfJ]fizd[ tj[Nh woD[ to[ b? ik;h goDkfJ]nkgD jEh i'fbe? e? rfb br? XkfJ]tkbj[ fBeh g[o;bks ezBh B ;[Dh nkfJ]cohdk feVh gtzdhJh yVk B nkg[ w[jkfJ]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1377)

ies mOq rUpI lwVy ny sB nMU ivAwh ky lY jwxw hY, pr qyry nwl qWies qrW dw vrqwau hovygw [ mhwrwj jI Dwrnw lwauNdy hn;

k`F lYxgy inmwxI ijMd qyrI h`fIAW nMU BMn BMn ky [

ies qrW ijho ijhI iksy dI pVHweI huMdI hY, auho ijhw aus nMU irzltimldw hY [ pwpW dI kmweI dw Pl du`K huMdw hY [ auh syT bhuq fr igAwAqy guris`K nUM kihx l`igAw, BweI jy qUM ieh sB jwxdw hY qW bcx dwrwh vI d`s dy [ guris`K ny syT nMU ikhw, ik A`j dy Awpxy cwr pihr l`ggey hn [ jdoN qMU mr ky Drm rwj dy swhmxy jwvyNgw qW pihlW qYnMU jm

Page 283: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

253

ku`t ky iljwxgy [ iPr Drmrwj qYnMU pu`Cygw beI d`s ijMdgI ivc qYN ieqnwkuJ kIqw hY ? Awh qyry cMgy krm hn Aqy Awh qyry bury krm hn [ PyrqYnMU pu`iCAw jwvygw ik qMU puMn krmW dw Pl pihlW lYxw hY ik bwAdivc ? Drmrwj qYnMU bhuq lwlc dyvygw ik qMU bury krmW dw Pl pihlWBugq lY, pr qMU mMnI nw [ ie`dW szw qyry isr qoN tlxI nhIN, ikauNik qMUbhuq mwVy krm kIqy hoey ny [ qyrI szw qW hI tlygI jy qMU khyNgw beI mYnMUmyry puMn krm ijhVw ik cwr GVIAW AwpW ny prmySr dy nwm dw siqsMgkIqw hY aus dw Pl pihlW dy dy [ iPr qyrw Awpy hI ieMqzwm hojwvygw [ ies qoN bwAd guris`K Awpxy Gr vwly rsqy pY jWdw hY Aqy syTAwpxy Gr nMU clw jWdw hY [ syT inMmoJUxw ho ky kMm C`f bYTdw hY [ syT QoVw-QoVw dwn vI krn l`g ipAw [ ieqny nMU cwr idnW bwAd Aw ky syT nMU jmWny Gyr ilAw [ ausy qrW ku`tdy hoey lY gey Aqy Drmrwj A`gy jw ky pyS krid`qw [ Drmrwj ny AwpxI vhI dyKI, dyK ky kihx l`igAw, syT bwkI qWqyry swry kMm nrkW nMU iljwx vwly ny, bs iek qYN cwr GVIAW guris`KipAwry dI sMgq kIqI hY [ qMU kMnW nwl hir js suixAw Aqy qyrI bu`DI qyaus dw Asr hoieAw hY [ ieh qyrw SuB krm bx igAw hY [ d`s qMU iesSuB krm dw Pl pihlW lYxw hY ik pwp krm dw Pl pihlW lYxw hY ?aus nMU guris`K ny p`kw kIqw hoieAw sI [ aus nMU guris`K dy bcn qy ivSvwsAw igAw ik mYnMU jm ku`txgy [ syT ny ikhw ik mYnMU cwr GVHIAW dI sMgqdw Pl hI pihlW dy idau [ syT kihMdw mYnMU s`c-KMf Byj idau ij`Qy siqsMghuMdw hY [ pihlW mYnMU ieh Pl dy idau [ iPr Drmrwj ny Awpxy dUqW nMUikhw ik jwau ies syT nMU h`QkVIAW lw ky pihlW s`cKMf C`f Awau [ iesnMU bwhroN hI C`f idau [ qusIN AMdr nw jwieau [ ikaNik jmdUqW nUM siqsMgdy AMdr jwx dw hukm nhIN huMdw[ gurbwxI Purmwn hY;

slokujh swDU goibd Bjnu kIrqnu nwnk nIq ]xw hau xw qMU xh Cutih inkit n jweIAhu dUq ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 256)

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 284: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

254 nksw d/P dh T[vkD

Drmrwj ny jmdUqW nMU hdwieq kr id`qI beI qusIN au~Qy ies nMU PVn nhINjwxw [ jy qusIN cly gey qW nwly qusIN PsoNgy nwly myrw kuJ nhIN bcxw [ b`squsIN ies nMU tweIm d`s ky AMdr vwV idau [ auh syT cilAw igAw [ ijauN-ijauN aus nMU ku`itAw sI Aqy aus dy ijhVy jKm ho gey sn auh ijauN-ijauNs`c-KMf dy nyVy igAw au`QoN dy vwqwvrx dy nwl aus dy jKm duKxoN h`t gey[syT AMdr cilAw jWdw hY auh auQy kI dyKdw hY ik, auh guris`K srIr C`fky pihlW hI au`Qy phuMicAw hoieAw sI [ qdy hI aus ny syT nMU ieh jugqId`sI sI [ joqI srUp nMU nmskwr krky auh syT bYT igAw pr iDAwn audHwgyt v`l hI sI [ auh jmdUq bwhr KVHy sn [ auh mu`kIAW idKw rhy sn,nyjy idKw rhy sn ik Aw jw hux qyrw tweIm ho igAw [ syT nMU cYn nhINsI Aw rhI [ socdw ik bhuq smW ho igAw hux mYnMU jwxw cwhIdw hY [ auhguris`K aus nUM kihx l`igAw, ik`Dr nMU jw irhw hYN ? au~Qy iPr PsjwvyNgw[ auh ie`Qy Aw nhIN skdy [ qMU Awrwm nwl bYT jw [ ieqny nMU jmcly gey beI hux nhIN AwauNdw [ auh vwps Drm rwj kol Aw gey [Drmrwj dy gyt qy jmW ny h`QkVIAW su`t id`qIAW [ Drmrwj kihxl`igAw beI syT ik`Qy hY ? auh kihMdy jI auh qW auQoN au~iTAw hI nhIN [Drmrwj kihx l`igAw hux aus ny Awauxw hI nhIN [ jdoN auh hI nhIN iPraus dy lyKy (roznwmcy) dw kI Pwiedw hY ? iPr Drmrwj ny aus dy lyKy-p`qr qy lkIr hI mwr id`qI [ ies qrW Drmrwj ny aus dw swrw lyKw-p`qr pwV id`qw [ ies qrW prmySr dy nwm ny aus dI m`dd kIqI [ ij`QysyT ny lokW nMU l`ut-lu`t ky Awpxw Gr BirAw sI au~Qy iksy ny aus dI m`ddnhIN kIqI [ isrP prmySr dy nwm ny hI syT dI shwieqw kIqI [ aus dwswrw lyKw pwiVAw igAw [ syT brI ho igAw [ jnm mrn qoN vI brI hoigAw [ prmySr dI BgqI dy nwl [ hwlWik syT ny Awp nwm nhIN jipAw,kyvl gurmuK ny hI aus dI m`dd kIqI, praupkwr krky ausqy qrs kIqwqW aus nMU cwr GVIAW prmySr dIAW g`lW bwqW krdy ny syT dy lyK bxwid`qy [ aunHW lyKW dw Pl auh syT s`c-KMf cilAw igAw [ qdy hI gurbwxIivc Purmwn hY;

Page 285: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

255

epho b{NBk j? s b{fN b? okw Bkw j? b{fN]fcfo gkS? gS[skj[r/ gqkB ikfjzr/ S{fN..41..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1366)

mhwrwj jI ny ikhw BweI sMgq dy ivc prmySr dy nwm dI lu`t hI huMdI hYikauNik ies qy nw koeI PIs l`gI, nw itkt l`gI, nw hI koeI mu`l l`igAwAqy nw hI koeI tYks hI l`igAw [ bs sMgq ivc Awau cONkVw mwr ky bYTjwau Aqy prmySr dIAW kQw khwxIAW Aqy aus dy nwm dw AwnMd mwxo [

ij wks fgsk ;[s whs B GkJhwB T{jk Bkw[ s/o? ;zfr ;jkJh]ij wjk GfJnkB d{s iw db?..sj e/tb Bkw[ ;zfr s/o? ub?..ij w[;eb j't/ nfs Gkoh..jfo e' Bkw[ fyB wkfj T[Xkoh..nfBe g[BjuoB eos Bjh so?..jfo e' Bkw[ e'fN gkg gojo?..r[ow[fy Bkw[ igj[ wB w/o/..BkBe gktj[ ;{y xB/o/..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 264)

ijqnI vI koeI vsqU hY, ijsdw dwierw dUr q`k hovy [ iek qW koeI kmzorbMdw huMdw hY ijhVw Awpdy Gr q`k hI sIimq huMdw hY jW Awpxy ipMf q`ksIimq huMdw hY jW Awpxy ielwky q`k ausdI c`ldI huMdI hY [ iek koeI rwjwhuMdw hY, ijsdw swry rwj qy kbzw huMdw hY [ ijhVw izAwdw qwkqvr huMdwhY ijhVw rwjy dy nwl iml ky c`ldw hY qW iPr ij`Qy q`k rwjy dw rwj huMdwhY au~QoN q`k rwjw ausdI m`dd kr idMdw hY [ ies qrW auh vwihgurU qmwmrwijAW dw rwjw hY [ KMfW-bRihmMfW q`k aus qoN ibnW koeI nhIN hY [ ijhVwausdI m`dd cwhuMdw hY auh prmySr swry QwvW qy ausdI m`dd krdw hYikauNik ausdI sB jgHw hkUmq hY [ auh swrI jgHw prIpUrn hY [ prmySrdw nwm jpx vwlw sB jgHw qy ausdI m`dd lY lYNdw hY [ koeI iek QW nhIN

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 286: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

256 nksw d/P dh T[vkD

blik sB jgHw ieko qrW nwl prmySr rimAw hoieAw hY [ auh ies qrWnhIN ik aus nMU sunyhw Byjxw peygw jW bMdw Byjxw peygw [ auh qW AwpxyAwp hI m`dd krygw [ aus nMU kihx dI loV nhIN hY [ bs iek audHy nwlbnwaux dI loV hY [ ausdw nwm jpx dI loV hY [ ijhVw ausdw nwm jpdwhY auh hr QW ausdI m`dd krdw hY [

iek vwr dI g`l hY, gurU Arjn dyv jI mhwrwj SRI AMimRqsr ivcjoqI mwn sn [ byAMq guris`K gurU jI dy crnW dw Awsrw lY ky aupdyS lYNdysn [ ikauNik gurU nwl sMbMD prmySr nwl sMbMD huMdw hY [ au-pdyS prmySrdy nwm nMU jpx dI is`iKAw nMU kihMdy hn [ so aupdyS lYx nwl prmySr nwljIv dw irSqw bx jWdw hY [ auh ienswn prmySr dw bx jWdw hY [ auhvwihgurU aus dw rwKw bx jWdw hY [swry aupdyS lYNdy hn [ ijvyN-ijvyN SOkhuMdw hY, SrDw huMdI hY Aqy qIsrw pRym huMdw hY [ ienHW iqMnW AsUlW nwl iekis`K gurU qoN Aqy prmySr qoN izAwdw lwhw K`tdw hY [ gurU jI Purmwn krdyhn ik gurU Aqy prmySr ivc iek rMck mwqr vI Prk nhIN huMdw [

gur goivMdu goivMdu gurU hY nwnk Bydu n BweI ](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 442)

ijqnI dyr q`k ieh gurU AOr auh inrMkwr prmySr ijhVw idsdw nhIN hYausdI zwq-pwq dw koeI Anumwn nhIN lgw skdw beI auh ikhVI zwq coN'hY, ikhVy vrx qoN hY, ikhVy QW qy rihMdw hY, ikho ijhw ausdw srUp hY,ikho ijhy aus dy nYx-nkS hn [ ies sB qoN rihq hY auh [ swry nYx-nkSy ausdy bxwey hoey ny [ ijs qrW pwxI dy bulbuly huMdy ny, pwxI qy J`ghuMdI hY [ ausdI Skl hor huMdI hY [ bulbuilAW dI Skl hor huMdI hY [ AOrqrMg au`Tdy hn, aunHW dIAW SklW hor huMdIAW hn [ pr hY qW pwxI hI [pwxI qoN ibnW auh bx nhIN skdIAW [ pwxI coN' hI auh bxdIAW hn AqypwxI ivc hI auh SWq ho jWdIAW hn [ ijsnMU ivSvws huMdw hY auh pwxIqy ivSvws r`Kdw hY [ auh lihrW qy J`gW qy ivSvws nhIN r`Kdw hY [ pwxIsdIvI hY [ ijhVIAW lihrW ny, J`g hY, bulbuly ny auh iCn mwqr huMdy ny[aus cIz qy ivSvws huMdw hY ijhVI izAwdw huMdI hY [ ijhVI sdIvI huMdIhY [ iesy qrW hI auh inrMkwr vwihgurU sB jgHw prIpUrn hY [ ijqnI vI

Page 287: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

257

auqpqI hY, ijqnw kuJ vI idsdw hY aus sB dy AMdr-bwhr auh ieMj hYijvyN pwxIAW qy J`gW dy ivc, bulbuilAW ivc pwxI hI pwxI huMdw hY [ jdieh g`l ihrdy dy iv`coN tu`t jwvy ik beI gurU srgux hY AOr inrguxvwihgurU inrMkwr hY [ jd ieh srgux dI AMdroN g`T tu`t jwvy, iPr donoiek ho jWdy ny [ ijvyN nzr AweI qy ik ieh pwxI hY, auh bulbuly vI pwxIny qy J`g vI pwxI hY [ jd ivSvws Aw jWdw hY ik nw bulbulw Al`g hYnw pwxI Al`g hY [

ies qrW srgux dI Bwvnw vwly nMU jnm hY [ inrgux dI Bwvnw vwlynMU mukqI hY [ srgux srUp nMU kihMdy hn [ ijhVw gurU dy srUp qy hI ivSvwsr`Kdw hY, ijhVw gurU nMU kyvl srIr krky mMndw hY aus nMU jnm-mrn AweIjWdw hY [ auh BgqI krI jwaU koeI qklIP nhIN hY, pr aus nMU jnm imlIjwxgy [ mukqI audoN huMdI hY jdoN inrwkwr dy ivc mn ibrqI clI jWdI hY[

jdoN gurU nwnk dyv jI Awpxy shury jWdy huMdy sn au`Qy iek ivAkqIijs dw nwm Aijqw rMDwvw sI [ auh Awp jI dw iek syvk sI [ ijMny idnvI gurU jI ny shury rihxw huMdw audHy kol gurU jI bwhr KUh qy rihMdy sn [iek idn gurU jI dI ikrpw dw pwqr bx ky aus ny Arz kIqI, mhwrwjjI ieh jMmx-mrn dw c`kr kdoN mu`kdw hY ? ikrpw krky Purmwn kro AOrqrIkw bKSo jW auh sum`q bKSo ijs nwl ieh jMmx mrx qoN rihq hojweIey [ gurU jI kihx l`gy, "BweI AijiqAw ! ijqnI dyr q`k is`K gurUdy srUp qy ivSvws r`K ky ismrn Bjn krdw hY, gurU dy srgux srUp nMUpUjdw hY, m`Qy tykdy ho, drSnw dI lwlsw l`gI rihMdI hY [ auqnI dyr q`kiesdw jnm-mrn bixAw rhygw [ ikauNik auh srgux hY, Awkwr c' hY[Awkwr vwly nMU Awkwr imldw huMdw hY [ jd is`K dI Bjn krdy-krdy dImn ibrqI inrwkwr ivc clI jwvygI iPr ieh mukq ho jwvygw"[

iek vwr dsm pwqSwh SRI gurU goibMd isMG jI nMU AwnMdpur swihbsMgqW ny Arz kIqI, mhwrwj jI ! is`K vwsqy gurU dw srUp, ies qoN v`fwhor koeI srUp nhIN hY [ ijhVy srUp nwl aus dI jwn bcI rihMdI hY, beImn nMU SWqI AwauNdI hY ? gurU dw drSn krky is`K dw mn KyVy ivc Aw jWdwhY [ aunHW ny ieh bol ky suxwieAw;

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 288: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

258 nksw d/P dh T[vkD

;{jh wjbk L 5do;B[ d/fy ihtk r[o s/ok]g{oB eow[ j'fJ gqG w/ok]1]fJj p/Bzsh ;[fD gqG w/o/]d/fj Bkw[ efo ngD/ u/o/]1]ojkT[]ngDh ;ofD oky[ gqG dks/]r[o gq;kfd feB? ftob? iks/]2];[Bj[ fpBT[ gqG w/o/ whsk]uoD ewb t;fj w/o? uhsk]3]BkBe[ J/e eo? nodkf;]ft;o[ Bkjh g{oB r[Dskf;]4]18.24]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 742)

jd is`KW ny ieh sB ikhw qW gurU jI boly;

;b'e[ wL 3;fsr[o B' ;G[ e' t/ydk i/sk irs[ ;z;ko[]fvm? w[efs B j'tJh fiuo[ ;pfd B eo/ thuko[]jT[w? w?b[ B u[eJh Bkfw B br? fgnko[]fJfe nkg/ pyf; fwbkfJnB[ d[fpXk sfi fteko]BkBe fJfe do;B[ d/fy wfo fwb/ ;fsr[o j/fs fgnkfo]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 594)

Bwv, mukqI gur-Sbd ny dyxI hY [ gurSbd gurU ny dyxw hY [ gurUprmySr ivc hoey qoN ibnHW iesdw Aglw rsqw swP nhIN huMdw [ is`K dyieh drzy iqMn iksm dy hn, iek is`K, iek SrDwlU is`K, iek mrjIvwlwis`K[ ieh iqMny drzy is`K dy hI hn [ pihlw, is`KI Dwrn kr leI, gurUqoN aupdyS lY ilAw AOr inqnym krn l`g gey [ ijqnw vI huMdw krI jWdyhW[ aus nMU is`K kihMdy hn [ Awpxy swry swDn jo gurU jI ny d`s id`qy aunHWAsUlW dy AMdr rih ky Awpxw jIvn bqIq krnw AOr guris`K bxky

Page 289: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

259

gurSbd dI kmweI krnI, inqnym krnw, praupkwr krny, puMn dwnieSnwn krnw, aus nMU is`K kihMdy hn [ AwpdI is`KI dI styj qoN ie`Dr-au`Dr nhIN jwxw[ dUsrw guris`K hY SrDwlU is`K, ijhVw gurU qy pUrn SrDwr`Kdw hY [ auh guris`K SrDwlU is`K mMinAw jWdw hY [ qIsrw guris`K hYmrzI vwlw [ ijsny qn, mn, Dn sB gurU nMU dy id`qw [ gurU dI mrzI ivcrih ky c`ldw hY [ gurU swihb ies bwbq kihMdy hn;

i/ e' f;y[ r[o{ ;/sh ;Bw[y[ j't?]j't? s ;Bw[y[ f;y[ e'Jh ihnj[ oj? r[o Bkb/]r[o e/ uoB fjod? fXnkJ/ nzso nksw? ;wkb/]nkg[ Sfv ;dk oj? goD? r[o fpB[ nto[ B ikD? e'J/]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 919)

ijsdw gurU qoN ibnHW hor iksy QW qy vI iKAwl nw itky [ gurU crnWdy nwl hI ausdw iKAwl bixAw rhy [ ihrdy dy ivc gurU crn, gurU Sbdv`s jwvy [ ijvyN ikhw igAw hY;

Awp Cif sdw rhY prxY gur ibnu Avru n jwxY koey ](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 919)

ieMj mMny beI gurU qoN ibnW hor koeI prmySr hY hI nhIN [ AwpxI swrI m`qC`f ky gurU dy pRym c' ieMj ho jwvy ik ijvyN koeI QoVHy idnW dw b`cw hovy [ausnMU AwpxI koeI ijMmyNvwrI nhIN huMdI, nw hI aus nMU koeI Xwd AwauNdw hYik myrI mW mYnMU c`uk rhI hY jW bwp [ swrI ijMmydwrI aus dI mW dI huMdIhY [ b`cy nMU kuJ vI pqw nhIN huMdw [ iehI AvsQw mrzI vwly guris`K dIhuMdI hY [ mrzI vwly is`K dy ivc Aqy gurU dy ivc ABydqw huMdI hY [ aunHWivc koeI Prk nhIN huMdw [ jd swrw kuJ hI gurU nMU dy id`qw qW aus dwijMmyNvwr vI gurU hI ho jWdw hY [ aus is`K nMU murIdy-iPdweI kihMdy hn [iek huMdY murId, iek swdk murId (SrDwlU) Aqy iek huMdY murIdy-iPdweI[ieh iqMn p®kwr guris`KW dy hn [ pRBU pRwpqI mrzI vwly guris`K dy leIhY [ dUjy is`K Ajy ivckwr ny [ ies qrW gurU jI Purmwn krdy hn;

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 290: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

260 nksw d/P dh T[vkD

okr[ fpbktb[ wjbk 5 d[gd/ xo[ 8> ;fsr[o gq;kfd]

w? Bkjh gqG ;G[ feS[ s/ok]Jhx? fBor[D T{x? ;or[B e/b eos fpfu ;[nkwhw/ok]1]ojkT[Bro wfj nkfg pkjfo c[fB nkgB gqG w/o/ e' ;rb p;/ok]nkg/ jh okiB[ nkg/ jh okfJnk ej ej mke[o[ ej ej u/ok]ek eT[ d[okT[ ek f;T[ pbpzuk ij ij g/yT[ sj sj B/ok..;kX w{ofs r[o[ G/fNU BkBe fwfb ;kro p{zd Bjh nBj/ok..2..1..117..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 827)

AMdr-bwhr, ngrW c', rwjw-reIAq c', srgux c', gurU c', ijhVwswry prIpUrn hY [ auh sB dy AMdr hY [ ijhVy drSn huMdy ny gurU jI dy,ieh bwhr huMdy ny, ieh swrw kuJ hI ausdy srgux hY [ jo is`K Awpxw sBkuJ srgux nUM Byt kr idMdw hY ausnMU kihMdy ny murIdy-iPdweI [ aus nMUgurbwxI ivc iliKAw hY mrjIvVw is`K Bwv, gurU dI mrjI ivc, ausdIrjw ivc rihx vwlw is`K [ mrjIvVy nMU bRhm dI pRwpqI hY [

ieho ijhw gurU Arjn dyv jI dw is`K hoieAw hY mwDo dws [ gurU jIqoN KuSIAW hwisl krky, swrw kuJ Awgxw gurU jI nMU sONp ky, bRhm igAwndI dwq pRwpq krky BweI mwDo dws jI bRhm igAwnI purS hogey [ gurU jI ny dyiKAw ik lok krm kWfw ivc Psy hoey hn pr s`c-h`knUM smJ nhIN rhy qW aunHW ny hukm kIqw, mwDo! jwau skyq mMfI cly jwau,phwVW dy ivc au~Qy jw ky gurU nwnk bwxI dw pRcwr kro [ AwpxI rsnwqoN nwm dw aupdyS dy ky prmySr dw nwm jpwau [ ijhVw quhwfw bcnmMnygw ausdIAW kulW qrngIAW [ gurU jI ny ausnMU aupdyS dy ky skyq mMfIByj id`qw [

gurU jI swnMU aunHW krmW qoN htw ky, aunHW krmW qy pUrn ivSvwsr`Kxw, aunHW dI v`ukq d`sdy ny [ Coty-Coty Drm dy krm, ijvyN KUhIAWlvwauxIAW, pOdy lvwauxy, lokW nMU k`pVw dwn krnw, sVkW bxvwauxIAW,

Page 291: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

261

X`g Awid krny [ ieh swry Drm dy krm ny [ ijhVy ienHW qy ivSvws r`Kdyny gurU jI kihMdy auh drgwh q`k jWidAW dy KwlI ho jWdy ny [ ikauNik rsqydy ivc jgwqIAw bYTw huMdw hY, ijvyN Sihr qoN bwhr cuMgI vwly jgwqIey bYTyhuMdy hn iesy qrW auh jgwqIAw ies dy krmW nMU au~Qy hI lY lYNdw hY ikauNikienHW dI izAwdw v`ukq nhIN hY [ ieh puMn krmW dy nwl drgwh ivc nhINjWdw [ KwlI ho ky jWdw hY [ KwlI nMU qW iPr imlxw hI kI hY [ gurU jIdw kihxw hY, ik krm kro zrUr pr iek qW ienHW dy Pl qoN au`pr au`Tky krm kro, dUjw ieh ivSvws r`Ko ik ieh krm swfy nwl nhIN jWdy [ijhVw krm swfy nwl jWdw hY, auh ikhVw hY ? auh hY sMqW dy bcnkmwauxy [ ijvyN kbIr jI dw Purmwn hY;

kbIr syvw kau duie Bly eyku sMqu ieku rwmu ]rwmu ju dwqw mukiq ko sMqu jpwvY nwmu ]164..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1373)

sMqW dw bcn kI huMdw hY ? auh hY, beI qMU nwm jp lY, Awh krm C`fdy [ ies qy ivSvws kr lY [ jy auh ieh p`ly bMn lvy qW ies nMU drgwhivc koeI kuJ nhIN kihMdw [ iPr jgwqIAw qW kI nyVy l`gygw, blikDrmrwj vI drgwh ivc jWidAW nMU nmskwr krygw [ ijhVw sMqW dI syvwkrygw Drmrwj vI aus dI syvw krygw [ ijvyN cuMgI vwlw srkwrI g`fI nhINGyr skdw ausy qrW ieh srkwrI ihrdw bx jWdw hY [ ijsdy ihrdy ivcgurU dI ikrpw nwl nwm v`s jwvy auh srkwrI ihrdw bx jWdw hY [ gurUjI qdy hI Purmwn krdy hn ik BweI prmySr dw nwm jpo [ ies dy nwlhI Cutkwrw hY [ sB QweIN prmySr dy nwm dI hI v`ukq hY [ gurU jI ny mwDodws nMU sNkyq mMfI Byj id`qw [ auh phwVI ielwkw hY, mwDo dws ny SihrqoN bwhr fyrw lw ilAw [ ikauNik aus ny Sihr qoN dUr iekWq dw AwnMdvI mwnxw hY Aqy gurU jI dw hukm vI mMn ky sMgq dw Blw vI krnw hY [au~Qy guris`K nwl ny [ au~Qy sMgq ny lMgr vwsqy C`prIAW bxvweIAW Aqydono tweIm inqnym, kQw kIrqn krnw SurU kr id`qw [ ijnHW-ijnHW lokWnMU pqw l`igAw auh rwSn pwxI lMgr ivc ilAwaux l`gy, syvw krn l`gy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 292: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

262 nksw d/P dh T[vkD

Aqy mwDo dws qoN aupdyS lYx l`gy [ prmySr dy ipAwirAW dI rsnw qoN nwmdI lVI c`l pvy, mUhry ihrdw SrDw vwlw hovy qW ijvyN zrKyz zmIn dyivc koeI lwiek ijmINdwr bIj pw dyvy qW Psl du`gxI huMdI hY[ iesy qrWSrDwlU ihrdw Aqy aupdyS prmySr dy nwm dw sMg huMdw hY [ ijvyN Kyq ivcikswn suhwgw idMdw hY ik ikqy jwnvr dwxy nw cug jwx, iesy qrW nwmpRwpq krky vI sMqoK Aqy inmrqw dI vwV krnI pYNdI hY [ pRym dy KuripAWnwl AOguxW nMU bwhr k`iFAw jWdw hY [ guxW rUpI Kwd pweI jWdI hY [prmySr dw nwm ies qrW jigAwsU dy ihrdy ivc Pldw-Pu`ldw hY Aqyausdw jIvn bdldw quirAw jWdw hY [ ies mwrg qy byAMq dunIAw ny lwhwK`itAw [ aunHW ivc qyrW cOdW swlW dw iek dukwndwrW dw muMfw vI hY [ ausnMU vI ipCly jnm dy BgqI dy sMskwrW dy kwrx SOk l`igAw [ auh AwpxIdukwn qoN ivhlw ho ky rwq smyN siqsMg ivc phuMcdw sI [ au`Qy hor sMgqWvI jWdIAW sn [ auh vI sMq mwDo dws dI sMgq ivc gurbwxI dw kIrqnAqy aupdyS suxdw [ aus nMU smJ pY geI ik jIvn dw iSMgwr gurU dw aupdyShuMdw hY [ jy auh aupdyS ihrdy ivc v`s jwvy qW mnu`K Awp AwnMd mwxdwhY Aqy jy aus rsqy qy hor A`gy vD jwvy qW AwpxIAW kulW nMU vI qwr lYNdwhY [ sMqW dI sMgq idloN krn vwly nMU kI kuJ imldw hY ies bwry gurUArjn dyv jI Purmwx krdy hn;

;kX e? ;zfr ;G e[b T[Xko?;kX;zfr ;kiB whs e[Nzp fB;sko?];kX{ e? ;zfr ;' XB[ gkt?..fi;[ XB s/ ;G[ e' to;kt?..;kX;zfr Xow okfJ eo/ ;/tk..;kX e? ;zfr ;'Gk ;[od/tk..;kX{ e? ;zfr gkg gbkfJB..;kX;zfr nzfwqs r[B rkfJB..;kX e? ;zfr ;qp EkB rzfw..BkBe ;kX e? ;zfr ;cb iBzw..5..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 271)

Page 293: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

263

ijhVw sMqW dy bcn mMndw hY aus dy s`jxW im`qrW nMU vI lwB imldwhY Aqy aus dy koVmyN kbIly vI qr jWdy hn [ sMqW dw bcn mMnx vwlw AwpsMq bx jWdw hY [ wsbp gko; nZmK XksK B{z S'j e/ ;'Bk pDk ;edk j?gko; Bjhˆ. go i' ;zs, wjkswktK d/ Bkb i[V iKdk j? T[j T[;B{znkgD/ tork jh pDk fdzd/ jB. ig[ih ;kfjp ftZu fbfynk j? fe

fiBh Bkw fXnkfJnk rJ/ w;es xkfbBkBe s/ w[y T[ib/ e/sh S[Nh Bkb.

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 8)

dunIAw nMU nwm dw Kjwnw vMf-vMf ky mwlomwl kr idMdw hY [ horW dIAW vIkulW qwr idMdw hY [ ies qrW gurU jI sMqW dI sMgq dw Pl d`sdy hn [ mwDodws dI sMgq auh lVkw vI krn l`g ipAw [ rwq nMU sOx, KylHx-m`lHx dytweIm nMU hux auh siqsMg ivc ibqwaux l`g ipAw[ Aw ky brqn mWjdw,pRSwdw vrqwauNdw, sMgq dy bYTx leI q`pV ivCwauNdw Aqy aus qoN bwAdsiqsMg krdw qy Pyr Awpxy Gr nMU vwps jWdw [ GridAW nMU pqw l`gigAw ik swfw lVkw qW sMqW kol jwx l`g ipAw hY ikqy dukwn hI nw bMdkr dyvy [ aus dy GridAW ny ies bwry lVky qoN pu`iCAw qW aus ny ikhw,beI dyKo mYN dukwn dy smyN qy dukwn qy hI bYTdw hW, jdoN dukwn bMd krndw vkq huMdw hY, koeI gwhk nhIN AwauNdw qW mYN aus qoN bwAd ivc PzUldIAW g`lW bwqW ijhVIAW glIAW ivc bYT ky krnIAW huMdIAW hn aus smyNmYN siqsMg ivc jWdw hW [ siqsMg dy ivc jw ky mYN sMqW dy bcnW dw lwhwK`tdw hW [ ies qrW krdy-krdy aus nMU SrDwlUAW vwlw ivSvws ho igAw[GridAW ny frwieAw beI jy qyry qy koeI aultI pY geI ikauNik sMqW dwfyrw dUr hY phwVI ielwkw hY jy iksy ny cor-cwr dy bhwny qYnMU Gyrw pwilAw jW ikqy Ps igAw qW AsIN ikqy qyrI m`dd nhIN krnI [ ies qrWaus nMU frwieAw igAw [ pr auh kihMdw, nhIN mYnMU Awpxy gurU qy BroswhY [ ij`Qy q`k qusIN m`dd kr skdy ho kr skdy ho pr m`dd dI qW hr jgHwzrUrq huMdI hY [ mYnMU ivSvws ho igAw hY ik ijhVy QW mYN jWdw hW au`QyprmySr dy prQwie mYnMU sB pqw l`g igAw ik;

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 294: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

264 nksw d/P dh T[vkD

ij wks fgsk ;[s whs B GkJhwB T{jk Bkw s/o? ;zfr ;jkJh]ij wjk GfJnkB d{s iw db?..sj e/tb Bkw[ ;zfr s/o? ub?..ij w[;eb j't? nfs Gkoh..jfo e' Bkw[ fyB wkfj T[Xkoh..nfBe g[BjuoB eos Bjh so?..jfo e' Bkw e'fN gkg gojo?..r[ow[fy Bkw[ igj[ wB w/o/..BkBe gktj[ ;{y xB/o/..1..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 264)

jd aus ny Awpxw PYslw suxw id`qw qW GridAW ny ikhw cMgw Pyr dyKWgyswfy qoN ibnW kOx qyrI shwieqw krdw hY [ BgqW Aqy sMswrIAW dw kdyvI joV nhIN huMdw [ aunHW dw imlwp qW hI nhIN huMdw [ sMswrI lokW dyiKAwlW dI rOSnI aunHW qy pYNdI huMdI hY, Bwv, mqlb dI rOSnI [ iesy qrWijhVI BgqW dy iKAwlW dI rOSnI huMdI hY auh cwr-cuPyry pYNdI hY[ auhivSvws dI QW qy KVHy huMdy hn [ so lVky Aqy aus dy GridAW dI Awpsivc Axbx ho geI [ auh Awps ivc iek dUjy nMU ipAwr nwl bulwauxoN htgey [ pr auh lVkw ies siQqI nMU cMgw mMndw sI ik mYN ienHW dy dwieryqoN prHW ho jwvW [ ienHW dw moh JUTw hY, Awpxy mqlb dw hY [ ieh mYnMUsiqsMg ivc jwxoN rokdy ny [ auh hux izAwdw smW sMqW dI sMgq ivc hIirhw kry [ Gr G`t Awaux l`g ipAw [ aus dy ieho ijhy iKAwl ho geyik Gr AwauNdw pr bs rotI pwxI Ck ky muV jWdw [ donW ivc A`tv`t kMmhox l`g pey [ iek idn AYsw AwieAw ik Sihr dI swrI sMgq siqsMgivc AweI hoeI sI [ aus qoN bwAd skyq mMfI vwly rwjy dy mihlW nMU iksycor ny pwV lw ky rwxI dy swry gihxy curw ley [ siqsMg qoN bwAd sMgqAwpxy-Awpxy GrW nMU Aw geI [ hux kI hoieAw ik puils vwly Sihr dIglI-glI ivc B`jy iPr rhy hn cor nMU PVn leI [ ieqny nMU auh lVkwhOlI-hOlI swirAW qoN lyt siqsMg iv`coN vwps Aw irhw hY [ auh iek`lw

Page 295: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

265

Aw irhw hY ies krky aus nMU dyK ky puils ny PV ilAw ik qMU hI cor hYN[A`DI rwq aujwV bIAwbwn ivcoN Aw irhw hYN [ aus ny ikhw, beI mYN sMqWdI syvw krky Aw irhw hW, mYN mwDo dws dw syvk hW [ mYN aunHW qoN aupdySlY ky gurbwxI pVHdw hW, qy hux syvw krky, sMgq dy jUTy brqn mWj kyAwieAw hW [ iesy krky sMgq pihlW Aw geI Aqy mYN mgroN Aw irhw hW[mYN cor nhIN hW [ pr aunHW ny aus nMU PV ilAw qy hvwlwq ivc bMd krid`qw[ aunHW ny idn cVHy rwjy nMU swrI khwxI d`s id`qI ik ieh qyrW cOdWswlW dw iek`lw lVkw phwVW dy ivc dI Aw irhw sI [ ies nMU corW dwzrUr pqw hovygw [ nhIN qW ies nMU Sihr C`f ky bwhr jwx dI kI zrUrqhY [ rwjy ny aus nMU s`d ky pu`iCAw [ aus ny ikhw mYN qW sMqW dI sMgq krkyAwauNdw hW, aunHW dw syvk hW [ mYnMU qW corI-cwrI dw pqw hI nhIN hY [ mYNdukwndwr hW Aqy myry ipqw dw nwm, (ieh) hY [ rwjy ny Awpxy AihlkwrByjy [ aus dy mW-bwp qoN pu`iCAw auh fr gey beI ieh qW g`l glq hogeI[ jy AsIN hW kih id`qI qW AsIN PVy jwvWgy [ ausy v`kq aunHW ny juAwbdy id`qw ik lVkw qW ieh swfw hI hY pr ieh swfy AwKy c' nhIN c`ldw[AsIN ies dy ijMmyvwr nhIN hW [ corI hoeI hovy cwhy nw hoeI hovy [ rwjy nMUXkIn ho igAw ik ijsdy Gr dy hI sbUq dy dyx qW auh qW zrUr iksy nwlimilAw hoieAw hY [ rwjy ny hukm kr id`qw ik jy nhIN mMndw qW bwhraujwV ivc jw ky sUlI g`fo Aqy ies nMU sUlI qy cwVH ky ies nMU mOq dy idau[ausny corI kIqI hI nhIN sI ies krky auh mMndw ikvyN [ ies krky ausnMU sUlI dI szw suxw id`qI geI [ jd aus nMU sUlI qy cwVHn dw smW hoieAwqW aus nMU lY ky aujwV ivc phuMc gey [ rwjw vI KVHw dyK irhw hY, prjwvI dyK rhI hY, smW huMdw hY szw dyx dw qW lVky nMU pu`iCAw igAw ik iksynMU imlx dI ie`Cw hY ? kuJ Kwxw hY ? qyrI ie`Cw pUrI kr deIey [ auh lVkwkihx l`igAw, myrw ieSnwn krvw idau [ aus dw ieSnwn krvw id`qwigAw [ aus dy h`QkVIAW l`gIAW hoeIAW ny, qy kihMdw myry gurU purSW nMUimlw idau [ mwDo dws nMU s`idAw igAw [ gurU dy is`K mwDo dws bRhmigAwnI nMU s`d ky ilAWdw igAw qy aus lVky nMU imlwieAw igAw [ sMqWny aus lVky nMU ikhw qMU icMqw nw kr [ gurU mhwrwj Awpxy AMg-sMg ny,

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 296: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

266 nksw d/P dh T[vkD

qMU corI QoVy hI kIqI hY, ienHW nMU vihm pY igAw [ szw qW cor nMU imlygI,qYnMU QoVy hI imlygI [ ienHW ny Awpxy tweIm qy sUlI cwVHn dI iqAwrI kIqIhoeI hY [ AwpW gurU crnW ivc Ardws kro [ aunHW ny Ardws kIqI, hy srbSkqImwn gurU nwnk dyv jI ! Awp ikrpw kro, ie`Qy is`KI dw svwl vIhY Aqy gurU jI dy praupkwr kIiqAW hoieAW dw svwl vI hY [ mwDo dwsnMU gurU jI ny praupkwr krn vwsqy hI ByijAw sI [ praupkwr dy sdkyhI aus lVky nMU ieqnI lgn l`gI [ praupkwr krn vwly mhWpurSW dysyvkW qy AYsw boJ nhIN Awauxw cwhIdw [ Awp hI ikrpw krky shwieqwkro. s`cy pwqSwh ! hux lwj r`Ko, nwly Awp jI dw vI nwm hY, nwly is`Kdw vI Blw ho jWdw hY, gurU dI vI vifAweI ho jWdI hY beI hW gurU Awpxyis`K dy AMg-sMg hY [ ikauNik gurU aus dy AMg-sMg sI ies krky ausdwbcwA krn vwsqy gurU ny aus dI shwieqw kIqI [ jdoN aunHW ny dyiKAw iksMq mwDo dws ny aus dI ijMmyNvwrI leI, qW aus nMU C`f id`qw igAw[ ikauNikauh gurU dw ho igAw sI Aqy gurU dI sMgq ivc jwx leI aus ny rwq jWhnyHry dw fr nhIN r`iKAw, Awpxw swrw kuJ gurU dy shwry hI C`f id`qw [v`fy mhwrwj jI rwVy vwly Purmwn krdy ny ik siqsMg iek iklw hY [siqsMgI jdoN inrBY ho ky aus ikly dw vwsI ho jWdw hY qW dunIAw dw koeIvI fr aus nMU CUh nhIN skdw [

03.12.2002 vwlw dIvwnieh siqsMg iqMn dsMbr do hzwr do nMU kIqw igAw sI [ ies ivc

ivr`kq jI ny PurmwieAw ik, swry ausy pRBU dw hI js krdy hn [ aus dwjs Aqy js krn dy qrIky swry ilKy ny ik ikvyN krnw hY [ aus dy jsqoN ibnW ieh sMswr iP`kw hY [ ijqny vI pdwrQ, ijqny vI su`K, ijqnIAWvI purIAW, mwq lok qoN lY ky dyv lok, bRhm lok, iSv lok, bYkuMT, ivSnMUlok qmwm aus vwihgurU dy nwm qoN ibnW iP`ky ny, ienHW dy puMn krm G`t ny[ienswn isrP ie`QoN sux ky hI cilAw jWdw hY [ DoKw au~Qy vI ieh swrypdwrQ dy idMdy ny [ mwq lok qoN lY ky qmwm purIAW iek jMgl hY [ ijvyNdunIAW ivc DrqI qy jMgl huMdy ny, sohxy-sohxy bgIicAW vwly jMgl, ikqy

Page 297: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

267

TMfIAW CwvW vwly dr`Kq ny, ikqy kMfy, JwV, krIr Awid ivrwn ielwkydy ivc jMgl ny [ swfI mn ibrqI ienHW vxW ivc GuMmdI hY [ ies srIrqoN lY ky qmwm ijqnIAW purIAW hn aunHW ivc swfI Awqmw srIr C`f-C`fky Awpxy krmW Anuswr Aglw srIr DwrdI hY [ ieh ie`Cw Dwr ky ik mYNsuKI ho jwvW pr ienHW iP`ky vxW ivc hI GuMmdI rihMdI hY [ pqw nhIN iehdynwl kd DoKw ho jwvy [ gurU jI swnMU isiKAw idMdy ny ik;

fpbktb[ wjbk L 5fpy? pB[ chek fsnkfr oh ;yhJ/ Bkw[ wjk o;[ ghU]fpB[ o; uky/ p[fv rJh ;rbh ;[yh B j'ts ihU]wkB[ wjs[ B ;efs jh ekJh ;kXk dk;h EhU]BkBe ;/ dfo ;'Gktzs/ i' gqfG ng[B? ehU]1]jfouzdT[oh fus Gqw[ ;yhJ/ fwqr fsq;Bk dqw SkfJnk]uzufb ;zfr B ukbsh ;yhJ/ nzfs sfi ikts wkfJnk]of; G'rD nfs o{g o; wks/ fJB ;zfr ;{y[ B gkfJnk]XzfB XzfB jfo ;kX iB ;yhJ/ BkBe fiBh Bkw[ fXnkfJnk]2]ikfJ p;j[ tvGkrDh ;yhJ/ ;zsk ;zfr ;wkJhn? ]sj d{y B G{y B o'r[ fpnkg? uoB ewb fbt bkJhn? ]sj iBw B woD[ B nktD ikDk fBjub[ ;oDh gkJhn? ]g/qw fpS'j[ B w'j[ fpnkg? BkBe jfo J/e[ fXnkJhn? ]3]fdq;fN Xkfo wB[ p/fXnk fgnko/ osV/ ;jfi ;[GkJ/ ];/i ;[jkth ;zr fwfb gqhsw nBd wzrb r[D rkJ/ ];yh ;j/bh okw ozfr oksh wB sB fJS g[ikJ/ ]BkBe nuoi[ nuoi f;T[ fwfbnk ejDk eS{ B ikJ/ ]4]2]5]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 802, 803)

iesdw nqIjw iksy cIz nMU KweIey, pIeIey qW audHy iv`coN imlxw kI hY [ ijvyNisAwxy kihMdy ny ikauN qMU AYvyN mMUh iP`ky rs BirAw, beI iedHy ivc rs nhINhY ikauN byrsy nwl mMUh BirAw hoieAw hY [ ienHW iP`ky rsW ivc hI swrIaumr gvw id`qI [ p`ly kuJ nhIN ipAw [ ies nMU C`f ky auh rs pI lY, iqRpq

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 298: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

268 nksw d/P dh T[vkD

ho jwvyNgw [ prmySr ivc iml jwvyNgw [ ienHW iP`ky vxW dI B`uK qoN pwrho jwvyNgw [ ies Bu`K qoN pwr hox dI inSwnI hY ik bMdw hmySw leI r`j jWdwhY [ gurU jI swnMU ienHW iP`ky rsW ivc mn dI Btkxw bwry d`sdy hn [ BwvyNkoeI pUrI dunIAW dy pdwrQW dw rwjw bx jwvy, BwvyN svrg ivc cilAwjwvy, au`Qy pdwrQ vDyry huMdy hn pr au`Qy vI koeI r`jdw nhIN hY [ ikauNikijhVw iP`kwpn hY auh sB dy AMdr hY [ iek`ly-iek`ly dy AMdr hY [ ijvyNDrqI qy dr`Kq hn qy aunHW dr`KqW dy nwl jwnvr rihMdy hn [ jdienswn ny ieh srIr Dwrn kr ilAw qW BwvyN iksy jwnvr dw srIr hYBwvyN iksy mnu`K dw, BwvyN iksy pSU-pMCI dw hY [ ieQoN q`k ik BwvyN auh iksysvrg dy rwjy dw srIr hY [ ies srIr dy AMdr iek vx hY [ ijhVy pMjv`fy-v`fy dr`Kq hn pMjW dw nwm hY, kwm, kRoD, loB, moh qy AhMkwr [ ienHWdr`KqW dy nwl iek m`kVI jwlw pwauNdI hY [ ijvyN bwhr dr`KqW dy nwlAwpW rwq nMU dyKdy hW [ m`kVIAW jwlw pwauNdIAW ny [ ienHW dr`KqW dy nwlvI pMjW dy AMdr iek m`kVI hY [ aus nMU kihMdy ny AwSw, ijvyN iksy kMm qoNAwnMd AwauNdw hY [ ienHW dr`KqW dy nwl ieh m`kVI iqRSnw dw jwlw pwky jwl bxwauNdI hY [ auh Awpxy mMUh ivcoN rMU k`F-k`F ky qwxy c' pwauNdIhY [ dyKo auh m`kI dy dwxy qoN vI CotI huMdI hY [ audHy AMdroN ieqnI rMU ik`QoNAw geI [ jwly dy Dwgy AwpW dUr-dUr q`k dyKdy huMdy hW auh au`pr q`k idKdyhuMdy hn [ aus m`kVI dy AMdr auh jwlw bnwaux vwlI rMU mu`kdI hI nhIN [ievyN-ijvyN swfI AwSw mu`kdI nhIN [ swfI iqRSnw vDI jWdI hY [ aus iqRSnwivc rihx vwlw rwjw (mn) Ps jWdw hY [ auMj qW mn rwjw sulqwn hY,ieh Awpxy AMdrly bgIcy dw rwjw Awp hY pr ieh pMjW dr`KqW dy nwlijhVI m`kVI jwlw pwauNdI hY aus iqRSnw rUpI jwl ivc auh rwjw Ps jWdwhY [ qIsry gurU jI ieauN Purmwn krdy hn;

jYsI Agin audr mih qYsI bwhir mwieAw ]mwieAw Agin sB ieko jyhI krqY Kylu rcwieAw ]jw iqsu Bwxw qw jMimAw prvwir Blw BwieAw ]ilv CuVkI lgI iqRsnw mwieAw Amru vrqwieAw ]

Page 299: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

269

e/h mwieAw ijqu hr ivsrY mohu aupjY Bwau dUjw lwieAw ]khY nwnku gurprswdI ijnw ilv lwgI iqnI ivcy mwieAw pwieAw]29]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 921)

ieqnI v`fI rukwvt ? mwqw dy pyt ivc svws-svws nwm jpdw sI [mwieAw dw nyVy nwm inSwn vI nhIN sI [ ijs qrW jy ienswn dI ingHwdy swhmxy koeI prdw nw hovy qW ienswn nMU dUr q`k idsdw hY [ ijhVIb`uD nMU koeI Brm, hnyrw nw hovy qW aus nMU dUr q`k idsdw hY [ mwqw dy pytivc ieh svws-svws nwm jpdw hY ies nMU iek sO iek jnm dw igAwnhuMdw hY [ mwqw dy pyt ivc mUDy ltkdy nMU, nwm jpdy nMU ijhVw ipClw ieksO iek jnm Bog ky AwieAw aus swry dw igAwn huMdw hY beI mYN kI bixAwsI [ kI mYN krqUqW cMgIAW jW mMdIAW kIqIAW [ auh swrIAW ienswn nMUh`Q qy r`Ky AOly vWg idKdIAW huMdIAW ny [ auh ikauN idKdIAW ny ikauNikauh svws-svws nwm jpdw hY [ nwm jpx dy nwl swry Brm dUr ho jWdyny qy nwm dy nwl hI igAwn huMdw hY [ nwm jpxw iek krm AiBAws hYAqy igAwn dI pRwpqI qKq hY [ igAwn dI pRwpqI ho jwvy qW auh nwm ivciml jWdw hY [ aus nMU nwm jpx nwl koeI mqlb nhIN rih jWdw [ imswlidMdy hn ik ijvyN iksy dr`Kq jW Psl nMU Pu`l AwauNdy ny, auh ies leIAwauNdy ny ik Pu`l qoN bwAd Pl l`gdw hY [ jd Pl bx jWdw hY qW Pu`l au~fjWdw hY [ Pyr Pu`l dI zrUrq nhIN [ iesy qrW hI prmySr dy nwm nwl m`qSu`D huMdI hY [ iesy krky mwqw dy pyt ivc hI ieMnw kuJ ids pYNdw hY prbwhr Aw ky nw idsy qW auh mwieAw dy pRBwv krky huMdw hY [ ikauNik;

ilv CuVkI lgI iqRsnw mwieAw Amru vrqwieAw ](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 921)

etB[ Boe[ fenk ;[or[ fpukok ;zsB d'T{ okd/..jw ekj{ eh ekfD B eYs/ ngB/ r[o go;kd/..5..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 969)

hux jdoN b`cw dunIAw ivc Aw ky pirvwr dy h`QW ivc KylHx l`g pYNdwhY ausy vkq ies nMU mihsUs hox l`g jWdw hY ik mYN iksy dIAW lorIAW lY

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 300: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

270 nksw d/P dh T[vkD

irhw hW [ lorIAW dyx vwlw aus nMU Awpxy v`l iK`c irhw huMdw hY [ kihMdymYN qyrw Awh l`gdw hW, mYN qYnMU Awh KuvwauNdw hW [ auh prmySr nMU Bu`ldw-Bu`ldw jd ieh moh mwieAw vwly m`kVI jwl ivc Psdw hY qW swrI aumrBtkdy hI inkl jWdI hY [ r`jdw hI nhIN Aqy jdoN mr jWdw hY qW Aglyjnm ivc clw jWdw hY, pr aus jwl coN' bwhr inkl nhINskdw [ aus coN inklx dy leI gurU jI Purmwn krdy ny;

fpbktb[ wjbk 5..fpy? pB[ chek fsnkfr oh ;yhJ/ Bkw[ wjk o;[ ghU..fpB[ o; uky/ p[fv rJh ;rbh ;[yh B j'ts ihU..wkB[ wjs[ B ;efs jh ekJh ;kXk dk;h EhU..BkBe ;/ dfo ;'Gktzs/ i' gqfG ng[B? ehU..1..jfouzdT[oh fus Gqw[ ;yhJ/ fwqr fsq;Bk dqw SkfJnk..uzufb ;zfr B ukbsh ;yhJ/ nzfs sfi ikts wkfJnk..of; G'rD nfs o{g o; wks/ fJB ;zfr ;{y[ B gkfJnk..XzfB XzfB jfo ;kX iB ;yhJ/ BkBe fiBh Bkw[fXnkfJnk..2..ikfJ p;j[ tvGkrDh ;yhJ/ ;zsk ;zfr ;wkJhn?..sj d{y B G{y B o'r[ fpnkg? uoB ewb fbt bkJhn?..sj iBw B woD[ B nktD ikDk fBjub[ ;oDh gkJhn?..g/qw fpS'j[ B w'j[ fpnkg? BkBe jfo J/e[ fXnkJhn?..3..fdq;fN Xkfo wB[ p/fXnk fgnko/ osV/ ;jfi ;[GkJ/..;/i ;[jkth ;zr fwfb gqhsw nBd wzrb r[D rkJ/..;yh ;j/bh okw ozfr oksh wB sB fJS g[ikJ/..BkBe nuoi[ nuoi f;T[ fwfbnk ejDk eS{ B ikJ/..4..2..5..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 802, 803)

ienswn ies qrW Btkdw iPrdw hY ik mYN suKI ho jWvW [ pr suKIikvyN ho jwvygw ? iP`kIAW cIzW iv`coN im`Tw rs ikvyN inkl pvygw [ iesqrW iqRSnw dy jwl dy ivc ieh Ps jWdw hY [ ieMj nhIN ik ies dunIAWivc hI Psdw hY blik svrg ivc vI Psdw hY, ijs svrg nMU dunIAw

Page 301: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

271

s`uKW dw Kjwnw kihMdI hY [ au~Qy vI ieh aus jwl qoN bc nhIN skdw [siqXug dy ivc iek hnOS rwjw hoieAw hY [ ijqny vI svrg dy rwjy

hoey ny auh pihlW mwq-lok ivc qp krdy ny [ cwlI-cwlI idn AsvmyDX`g krdy ny [ jdoN iek sO iek X`g pUry ho jwx qW auh svrg dy rwjwbx jWdy ny [ ieqnI kiTn Gwlxw Gwl ky hnOS svrg dw rwjw bxdw hY[svrg dI rwj g`dI qy bYT jWdw hY [ dUsry svrg dy rwjy dI aumr pUrIho c`lI sI [ auh socdw hY ik ikqy mYnMU ieh kYd nw kr lvy [ auh frdwsvrg dy isMGwsn kol luk igAw [ hnOS rwjk g`dI qy bYTx vwsqy pUrIiqAwrI qy swjo-swmwn dy nwl bVy vwjy-gwijAW dy nwl pu`ijAw sI[ rwjg`dI pRwpq huMdI hY [ jd svrg ivc iljWdy ny BwvyN iksy ny rwjw bxnwhY, iksy ny prI bxnw hY, jW iksy ny dyvqw bxnw hY, BwvyN iksy nMU ikMnr,gMDrb dI pdvI imldI hY [ ieh svrg dIAW styjW ny [ aunHW swirAWcoN' jdoN ieh puMnI bMdw mwq lok coN' jWdw hY, qd svrg dy drvwzy qy svrgdw rwjw hwr leI KVHw huMdw hY [ svrg ivc dwKl huMidAW hI siqkwrkrky audHy gly ivc hwr pw idMdy ny [ aus hwr dy auMny Pu`l huMdy ny ijMny swlaus ny au`Qy rihxw huMdw hY [ pr Awpxy nwloN aunHW dy idn v`fy ny, mhIny v`fyny Aqy swl vI v`fy ny [ iek snwsr cOkVI ivc svrg dy do rwjy rwj krjWdy ny[ snwsrI cOkVI qoN Bwv hzwr-hzwr vwrI swry Xu`g lMGjwx[ hzwr vwrI siqXug lMG jwey, ijsdI aumr sqwrW l`K ATweI hzwrswl dI hY [ iPr aus qoN bwAd hzwr vwrI qRyqw lMG jwvy ijsdI aumr bwrWl`K iCAwnvyN hzwr swl dI hY [ iPr hzwr vwrI duAwpr lMG jwvy ijsdIaumr A`T l`K cONhT hzwr swl dI hY [ ausqoN bwAd kilXu`g lMG jwvyijsdI aumr cwr l`K b`qI hzwr swl dI hY [ swirAW nMU imlw ky ienHWdw iek c`kr qrqwlI l`K vIh hzwr swl bxdw hY [ ieh swry hzwr-hzwr vwrI lMG jwx qW iek snwsr cOkVI bxdI hY [ snwsr cOkVI ivcsvrg dy do rwjy rwj kr jWdy ny [ ikqnIAW v`fIAW aumrW ny [ so iesqrW aus dy gly ivc hwr pw idMdy ny [ jd iek swl au~Qy pUrw ho jWdw hYqW aus hwr ivcoN iek Pu`l su`k jWdw hY[ do swl pUry hox qy do P`ul su`k jWdyny[ jdoN ieh swry Pu`l, swrw hwr su`k jWdw hY qW aus mOky dw rwjw, aus

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 302: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

272 nksw d/P dh T[vkD

mOky dIAW prIAW aus nMU ivdw krn vwsqy ausy gyt qy Aw jWdy ny, ijs rwhINauh dwKl hoieAw huMdw hY[ AMdr dwKl huMdy hoey aus dy gly ivc hwr pwauNdyny pr bwhr k`Fx vyly aus nMU gyt qy ilAw ky aus dI kMgroV ivc Tu`fwmwrdy ny[ ies qrW ieMdr lok, svrg lok ivc jIv QoVy-QoVy qp, X`gkrky jWdw hY[ jd aunHW dw Pl mu`k jWdw hY qW aus nMU bwhr k`F idMdy ny[iesy krky hI prmySr dy ipAwirAW ny nw qW svrg dI ie`Cw r`KI hY Aqynw hI nrk dw fr r`iKAw hY[ isrP prmySr dy nwm dw ipAwr r`iKAwhY[ gurU jI Purmwn krdy hn;

etB[ nrk[ fenk surgu fpukok ;zsB d'T{ okd/..hm kwhU kI ekfD B eYs/ ngB/ r[o go;kd/..5..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 969)

Bgq kbIr jI kihMdy hn ik Awpxy gurU dy bcnW qy byprvwh ho kymYnMU iksy dI muQwjI nhIN, nw nrk vwilAW dI qy nw svrg vwilAW dI[auh kihMdy hn;

rT[Vh g{oph..;[or pk;[ B pkShn? vohn? B Bofe fBtk;[]j'Bk j? ;' j'Jh j? wBfj B ehi? nk;..1..owJhnk r[B rkJhn?..ik s/ gkJhn? gow fBXkB[..1..ojkT[..fenk ig[ fenk sg[ ;ziw' fenk pos[ fenk fJ;BkB[..ip br[ i[rfs B ikBhn? GkT[ Grfs GrtkB..2..;zg? d/fy B joyhn? fpgfs d/fy B o'fJ..fiT[ ;zg? fsT[ fpgfs j? fpX B/ ofunk ;' j'fJ..3..efj epho np ikfBnk ;zsB fod? wMkfo..;/te ;' ;/tk Gb/ fij xN p;? w[okfo..4..1..12..63..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 337)

kihMdy koeI fr nhIN nrk dw, koeI svrg dI ie`Cw nhIN [ svrgdw Asr ik`QoN huMdw hY ? pdwrQ BwvyN svrg dy hox, BwvyN bRhmlok dy hox,

Page 303: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

273

BwvyN pdwrQW vwly bwzwr coN imldy hox, ienHW dw sMbMD ik`QoN q`k hY ? A`KWq`k, kMnW q`k, zubwn q`k, nwsW q`k pr mhwqmw qW ies AvsQw qoN au~cyhoey huMdy ny [ ikauNik prmySr dy nwm dw AwnMd qW AMdroN Awauxw huMdw hY[ikauNik auh prmySr AMdr hY [ ienHW igAwn ieMdRIAW nwl, krm ieMdRIAWnwl kuJ nhIN hoxw [ ieh qW iek C`pVI hY [ mn ibrqI ijMnw icr ie`QyhI svwh nwl mMUh lbyVI jWdI hY auqnI dyr q`k suKI nhIN ho skdI [ iehmn ibrqI aus prmySr dy nwm nwl hI suKI ho skdI hY [ auh ikhVw nwmijhVw qusIN jpdy ho [ ies nwm dy nwl mn ibrqI joV ky dyKo beI ijhVysrIr dy suAwd ny auh ikqnI ku dUr rih jWdy ny [ ijhVI cIz dUr rihgeI aus dw Asr nhIN huMdw [ ijhVI cIz dy nyVy l`g gey aus dw AsrhuMdw hY [ Btkxw Kqm ho jWdI hY [ svrg dw rwjw hnOS rwjw bx ky g`dIqy bYT igAw [ ienHW pdwrQW dy ivc do cIzW ny, iek KuSI hY, iek ZmIhY [ ijqny vI pdwrQ ny BwvyN svrg dy ny, BwvyN ie`Qy dy ny [ pdwrQW dyivc sB kuJ Aw igAw [ dwqW Aw geIAW, Awpxw srIr Aw igAw, srIrdy sMbMDI Aw gey [ vifAweIAW, hkUmqW Aw geIAW [ ienHW nMU pdwrQ ikhwjWdw hY [ jy ieh kol Aw gey qW ienswn hMkwr c' Aw jWdw hY [ ijqnyAw gey aunHW ny Awpxw syk dyxw hY [ Av`S hI ienHW ny qwkq dyxI hY,vifAweI dyxI hY [ ies krky audoN hI ies nMU hMkwr cMbVdw hY [ jd iehkoloN jWdy ny qW ieh TMfy hOky lY ky if`g pYNdw hY [ ies qrW gurU jI Purmwnkrdy ny;

gT[Vh..;{o/ J/fj B nkyhnfj njzekfo wofj d[y[ gktfj..nzX/ nkg[ B gSkDBh d{i? gfu iktfj..nfs eo'X f;T[ b{Md/ nr? fgS? d[y[ gktfj..hr jIau nhMkwru n GktJh vyd kUfk suxwvfj ]njzekfo w[J/ ;/ ftrsh rJ/ wfo iBwfj fcfo nktfj..9..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1089)

auh prmySr swirAW dw pYdw krn vwlw qw hIN mMinAw jWdw hY [ Gr dyivc sB qoN v`fw pYdw krdw huMdw hY, ijs qoN swrw pirvwr pYdw huMdw hY [

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 304: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

274 nksw d/P dh T[vkD

v`ukq vI audHI, Akl vI audHI, vifAweI vI audHI huMdI hY [ iesy qrW ausprmySr qoN qmwm jIv pYdw hoey hn [ auh swirAW nMU pYdw krn vwlw hY[aus dw js kro qW ik ieho ijhy jwl iv`coN bc jweIey [ ieh TIk hYikauNik auh ikqnw Kqrnwk jwl hY [ ikqny X`g krky, ikqnI muSiklnwl qp`isAw krky rwjw bxdw hY [ pr jwl dy ivc pihly idn hI PsigAw [ swrw insPl ho ky g`dI au~qy bYTx swr hI dyKdw hY ik ijhVIAWausdIAW AwpxIAW rwxIAW sI, ijhVIAW ausdy nwl geIAW sI auh kolprIAW bx ky bYTIAW ny [ ijhVI pihly svrg dy rwjy dI rwxI sI auhpdmxI sI aus rwxI nMU bulwaux l`g ipAw beI ik`Qy hY auh, aus nMU l`B kyilAwau, hux mYN svrg dw rwjw bx igAw hW [ hux svrg dy rwj qy c`py-c`py qy myrI hkUmq hY [ koeI QW myrI hkUmq qoN bwhr nhIN hY, nw hI ie`QoNdw koeI dyvqw myrI hkUmq qoN bwhr hY, nw koeI ikMnr, gMDrb myrI hkUmqqoN bwhr hY [ pihlI rwxI ik`Qy hY [ pihlw svrg dw rwjw dOV igAw,ausdI rwxI Awpxy mihlW ivc sI [ kihMdw aus nMU myry kol ilAwau [ auhmyrI ptrwxI bxygI [ auys dy mn ivc ieh hMkwr Aw igAw [ jwl ivcPs igAw [ auh pMjW dr`KqW dy jwl pwey iqRSnw c' Ps igAw [ ikqnIbu`D bxw ky igAw sI [ svrg dy ivc rwjw bixAw pr Bu`K nw au~qrI [gurU jI ieauN Purmwn krdy ny;

BuiKAw BuK n auqrI jy bMnw purIAw Bwr ](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1)

ies qrW gurU jI dw aunHW purIAW, svrgW v`l hI ieSwrw hY [ purIAW dwrwj iml ky vI B`uKw mn Btkdw rihMdw hY Aqy aunHW vxW coN' bwhr nhINinkldw [ prmySr dw nwm jpy qW aus iv`coN bwhr inkly [ hir rs nMUibrqI cMbVy qW iPr ies nMU DIrj AwauNdw hY [ hnOS ny g`dI qy bYT ky sunyhwdy id`qw beI ikauNik myrw kbzw swrI purI qy hY ies krky ijhVI pihlyrwjy dI rwxI hY aus nMU myry kol ilAwau [ rwjy dy Aihlkwr rwxI dy mihlWc' phuMcy qy kihx l`gy, mhwrwxI jI hux svrg dw rwjw ieMdr hnOS hY [auh quhwnMU Awpxy mihlW ivc bulw irhw hY [ auh kihx l`gI, myry qy ausdw

Page 305: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

275

kI h`k hY ? myrw pqI ijauNdw hY [ mYN pqIvRqw iesqRI hW [ myrw ausdy nwlkI sMbMD hY [ auh kihMdI mYN nhIN jwxw [ koeI mqlb nhIN ausdw myry nwl[ieMJ kih ky ausny auh Aihlkwr moV id`qy [ iPr rwjy ny dubwrw bMdy ByjybeI ienHW nwl Aw jw, mYN qYnMU iek mOkw idMdw hW, nhIN qW mYN Awp Awpxwr`Q lY ky ibTw ky lY jwvWgw, koeI qyrw rwKw nhIN hux [ swrI purI qy myrwh`k hY Aqy swry dyviqAW, prIAW, mihlW, bgIicAW qy myrw h`k hY [ jdrwjy ny ieauN kih id`qw qd auh rwxI fr geI [ auh socdI hY ik kIauprwlw kIqw jwvy [ bRhspqI dyviqAW dw gurU hY auh aus kol phuMcdI hYAqy bynqI krdI hY mhwrwj aus rwjy nMU Awpxy rwj dw nSw cVH igAw hY[auh glq ibAwn dyx l`g ipAw hY [ AwpxI ieMdr pdvI nMU dwZ lw irhwhY [ auh D`kw krky mYnMU Awpxy mihlW c' bulwauNdw hY [ ausdw kI mqlbhY D`kw krky Awpxy mihlW c' bulwaux dw [ qusIN swfy swirAW dy gurU ho,aus dy vI gurU ho [ qusIN ausnMU sum`q bKSo Aqy myrI m`dd kro [ ausny ikhwbeI ies nMU szw imlxI cwhIdI hY [ ieho ijhy hMkwrI nMU qW szw imlxIhI cwhIdI hY [ gurU dw Prz hY PYslw krnw [ ies krky aus dy hMkwr dIszw ausnMU zrUr idau [ aus nMU pqw nhIN hY ik mYN svrg dw rwjw hW [ ieMnysvrg dy rwj dw mYN mwlk hW [ swrI aumr siqXu`g dIAW v`fIAW-v`fIAWaumrW ivc lMgr clwauNdy ny, X`g krdy ny, auh ibpqw Bu`l igAw [ auhkihx l`gI mhwrwj qusIN koeI qrIkw d`so [ bRhspqI kihx l`gy cMgw BweIqMU ausnMU Awpxy v`loN sunyhw Byj dy ik, auh s`q irSIAW qoN plMG cukw ky myrymihlW c' Aw jwvy qW mYN aus nMU Awpxw pqI bxw lvWgI [ so aus ny iesyqrW hI rwjy nMU sunyhw Byj id`qw [ aunHW ny jw ky rwjy nMU kih id`qw ik rwxIAwpxy mihlW c' bulw rhI hY quhwnMU [ pr s`q irSIAW qoN plMG cukw kyjwieau [ rwjy nMU hMkwr sI ik irSI myry mUhry kI ny [ aus ny irSI munIiek`Ty kr ley [ kihMdw c`ko myrw plMG [ bySk ieh ibKw vx iP`kw hY priehdI iK`c bhuq hY [ aus rwjy dy mn dy ivc CyqI rwxI kol jwx dI kwhlIpY geI [ ieh irSI hOlI qurdy ny [ plMG hOlI qordy ny beI ies nMU hwlyvI Akl Aw jwvy qW TIk hY [ koeI smW bury krm qoN pihlW vDwieAw jwvy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 306: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

276 nksw d/P dh T[vkD

qW TIk huMdw hY [ aunHW soicAw ieh bhuq v`fw zulm kr irhw hY [ hux rwjydy AMdr vyg c`l irhw sI, ieh cwhy moh dw vyg hovy, kwm dw vyg hovy jWloB dw [ vyg cwhy iksy cIz dw vI hovy auh mwVw hI huMdw hY [ jy ienswnivc ieh cSmy c`l pYx qW hoS mwrI jWdI hY [ rwjy dI hoS mwrI geI [aunHW irSIAW ivc jo aus dy mMjy nMU c`k ky iljw rhy hn iek irSI AMDulwhY Aqy aus dw k`d vI Cotw hY [ ies krky aus dy pYr vI Coty-Coty hox krkyauh Coty-Coty hI kdm p`ut irhw hY [ pr rwjy nMU rwxI dy mihlW c' jwxdI kwhlI hY [ rwjw aus irSI nMU kihx l`igAw qMU ienHW dy nwl kdm ikauNnhIN pu`tdw, qMU CyqI ikauN nhIN qurdw [ mYN rwxI dy mihlW ivc CyqI phuMcxwhY [ rwjy ny irSI dy isr qy D`Pw mwirAw qy ikhw srp c`l [ srp sMsikRqdw Sbd hY ijsdw mqlb hY CyqI c`l [ ieMj krdy-krdy rwjy ny aus irSInMU do iqMn Q`pV vI mwr id`qy [ au~Qy hI irSIAW ny ausdw mMjw zmIn qy su`tid`qw, kihMdy jwh auey inkMimAw qMU s`p hI bx jw [ ausy vkq hI svrgdw rwjw DrqI qy Aw ifigAw Aqy pUrw Xug s`p bx ky iF`f Gsw ky DrqIqy rINGdw irhw [ ieho ijhy AOguxW vwilAW nMU ies qrW dw Pl imldw hYikauNik auh iP`ky vx coN' inkl nw sikAw [ pMjW dr`KqW dw ijhVw jMglhY, m`kVI dw jwlw pwieAw ieh mwq lok ivc vI hY [ jy ienswn svrgdy ivc cilAw jwvy ieh au~Qy vI hY [ ieh qW sB dy AMdr hY [ ieh l`CxWvwlw iP`kypn ivc aumrW gvw ky ie`QoN cilAw jWdw hY [ auh hir-rs qoNvWJw rih jWdw hY [ jd hir-rs pRwpq huMdw hY aus nMU mwns dyhI dIzrUrq huMdI hY [ svrg dy ivc hirrs nhIN huMdw [ auh Bog-BUmI hY [ Bog-BUmI aus jgHw nMU eihMdy ny ij`Qy koeI pYsy v`t ky AwpxI mrzI nwl Gr ivcAYS kry [ ij`Qy koeI kMm nw krnw pvy [ pr jd pYsy mu`k gey Pyr auh muh`lyiqAwg ky bwhr inkl AwauNdw hY [ krm BUmI, mwq lok dy ivc hY [ jyieh KihVw ienHW iP`ky vxW coN' Cufw skdw hY qW mwns dyhI iml jwvy, BwvyNiksy grIb dI iml jwvy BwvyN iksy AmIr dI iml jwvy [ siqsMg hox l`gjwvy Aqy hir rs dw SOk l`g jwvy [ aus dI smJ pY jwvy beI mYN ies iP`kyvx ivcoN bwhr inklxw hY, mYN hirrs dw AwnMd mwnxw hY [ iPr iehADUrw nhIN rihMdw iPr ieh pUrw ho jwvygw [ gurU swihbW dw Purmwn hY;

Page 307: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

277

fpbktb[ wjbk 5..fpy? pB[ chek fsnkfr oh ;yhJ/ Bkw[ wjk o;[ ghU..fpB[ o; uky/ p[fv rJh ;rbh ;[yh B j'ts ihU..wkB[ wjs[ B ;efs jh ekJh ;kXk dk;h EhU..BkBe ;/ dfo ;'Gktzs/ i' gqfG ng[B? ehU..1..jfouzdT[oh fus Gqw[ ;yhJ/ fwqr fsq;Bk dqw SkfJnk..uzufb ;zfr B ukbsh ;yhJ/ nzfs sfi ikts wkfJnk..of; G'rD nfs o{g o; wks/ fJB ;zfr ;{y[ B gkfJnk..XzfB XzfB jfo ;kX iB ;yhJ/ BkBe fiBh Bkw[ fXnkfJnk..2..ikfJ p;j[ tvGkrDh ;yhJ/ ;zsk ;zfr ;wkJhn?..sj d{y B G{y B o'r[ fpnkg? uoB ewb fbt bkJhn?..sj iBw B woD[ B nktD ikDk fBjub[ ;oDh gkJhn?..gq/w fpS'j[ B w'j[ fpnkg? BkBe jfo J/e[ fXnkJhn?..3..fdq;fN Xkfo wB p/fXnk fgnko/ osV/ ;jfi ;[GkJ/..;/i ;[jkth ;zfr fwfb gqhsw nBd wzrb r[D rkJ/..;yh ;j/bh okw ozfr oksh wB sB fJS g[ikJ/..BkBe nuoi[ nuoi f;T[ fwfbnk ejDk eS{ B ikJ/..4..2..5..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 802, 803)

auh ikhVw nwm hY ? ijhVIAW sMgqW nwm nMU jpdIAW ny [ jd iKAwlnMU rok ky Sbd nMU AwpxI mn ibrqI nwl joVogy qW hOlI-hOlI auhdy coN' auhrs isMmx l`g jwvygw [ mn ibrqI nMU itkwA Awaux l`g jwvygw[ iehl`Cx huMdy ny jdoN mnu`K bYT ky nyqr mIc ky Sbd nMU jpdw hY [ hOlI-hOlIausdI mn ibrqI auhdy nwl tkrwau Kwx l`g jWdI hY [ ausdI PKshT[sdI mn ibrqI nMU cVHn l`g jWdI hY [ Sbd o{gh hI rs dI SurUAwq huMdIhY [ so ieh mOkw hY prmySr dw nwm jp lau [ swry rsW dw rwjw, swrysu`KW dw Kjwnw, prmySr dw nwm hY [ dyKo ik`Qy svrg dw rwjw iek idnvI nhIN k`t sikAw [ ausdy mwVy krmW dw Pl ik DrqI qy s`p bxky v`kqk`ty [ mhWpurSW dy bcnW ny ausnMU s`p bxw id`qw [ auh qW kihMdw sI srp-srp, beI CyqI c`lo [ mhWpurS kihMdy jwh duStw qMU s`p hI bx jw [ au~Qy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 308: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

278 nksw d/P dh T[vkD

ausdw mMjw s`ut id`qw [ rwxI dy gurU, dyviqAW dy gurU ny jugqI d`s id`qIsI [ ikauNik iek qW auh pwp krm dI iqAwrI kr irhw sI dUjwmhWpurSW nMU byAdb kr irhw sI [ mhWpurS AwpxI rsnw qoN ieh SbdWdy bwx clw idMdy ny [ mhWpurSW dI zubwn qoN rwjy nMU srwp idvw id`qw ikjwh qMU s`p bx jw [ surg dy rwjy dI pdvI qoN if`g ky iF`f Gsw ky DrqIqy keI Xug bqIq krky ausny KihVw CufwieAw [

mwns dyhI nMU jIx dI jwcmwns dyhI iek auh pdwrQ hY ijs dy bdly prmySr, inrMkwr, gurU

dI pRwpqI ho skdI hY [ ieh bhuq mihMgI vsqU vI hY [ jy mukwblw krIeygurU dI KuSI AOr mwns dyhI dw, iPr ieMJ hY, ijvyN im`tI dy bdly sBbwdSwhIAW pRwpq krn vwlw lwl iml jwvy [ jy ies dI kImq pweIeyqW [ pr jy ies dI kImq gurU pw lvy qW iPr iehdI kImq iqMnW lokW,cOdW BvnW, nvW KMfW, s`qW dIpW, kRoVW bRihmMfW dy pdwrQW qoN mihMgI bxjWdI hY [ iksy pdwrQW dy v`ty, iksy purIAW dy v`ty gurU dI KuSI pRwpq nhINhuMdI [ gurU dI KuSI kyvl mwns dyhI ivc hI pRwpq ho skdI hY [ mwns dyhIdy v`ty hI pRwpq ho skdI hY [ mwns dyhI dy ivc iqMn kImqdwr vsqUAWhn ijnHW dI kImq pY geI hY [ gurU dy is`K nMU KuSI pRwpq huMdI hY [ Dn hYijhVy srIr dy nwl sMbMD hY [ QoVI hY jW bhuqI hY, ieh jwiedwd hY [ qnhY, qn dy AMdr mn hY, ienHW iqMnW dw gurU nMU Bytw kr dyxw, ieh iesdIkImq hY [ ienHW iqMnW qoN myr C`f dyvy qW iPr ieMnI mihMgI vsqU koeI nhINhY [ ijsdy v`ty is`K nMU gurU dI KuSI pRwpq huMdI hY [ iqMnW dy l`Cx Al`g-Al`g ny [ ijvyN izmINdwr dy kol jW iksy vI vycx vwly vpwrI kol iqMnpdwrQ hox qW aunHW iv`coN koeI QoVHy pYsy vtwauNdw hY koeI izAwdw pYsyvtwauNdw hY [ koeI ausqoN vI izAwdw vtwauNdw hY [ ies qrW hI ienHW iqMnWdI kImq ie`ko ijhI nhIN hY [ Dn dI au~Qy koeI v`ukq nhIN hY, ikaNik DnhMkwr pYdw krdw hY [ ijvyN, iksy dy srIr qy PoVw inkilAw hovy ies qrHWPoVw inkilAw hoieAw huMdw hY, mn dy au~pr beI ik ieh Dn myrw hY [ iehPoVw nhIN qW hor kI hY ? ijhdy ihrdy dy ivc Awpxy Dn dw mwx hY, AwpxI

Page 309: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

279

jwiedwd dw mwx hY ausnMU mUrK d`isAw hY [ ijvyN gurU swihb dw PurmwnhY;

fi; e? nzsfo oki nfGwkB[..;' Boegksh j'ts ;[nkB[..i' ikB? w? i'pBtzs[;' j'ts fp;Nk ek izs[..nkg; eT[ eowtzs[ ejkt?..iBfw wo? pj[ i'fB Gqwkt?..Dm BUfm kw jo kr ? gumwn [..so mUrKu AMDw AigAwn [ ]efo feogk fi; e? fjod? rohph p;kt?..BkBe Jhjk w[es[ nkr? ;[y[ gkt?..1..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 278)

hMMkwrI bMdw kdy suKI nhIN ho skdw[ auh srIr dy nwl krm krdwhY beI mYN cMgy krm krdw hW, mYN qp krdw hW, mYN syvw krdw hW, mYN dwnkrdw hW, mYN ieSnwn krdw hW, ieh iehdw ijhVw mwx hY ieh qmwmcOrwsI l`K jUn dy ivc Gumw idMdw hY [ ieh du`K dw iek PoVw nhIN qW horkI hY ? mn swrIAW aupwDIAW dw mUl hY [ itkdw nhIN hY nw itkx idMdwhY [ bycYn r`Kdw hY [ ieho ijhy SrwrqI fwkU jW cor nMU gurU jI ny kI krnwhY ? ienHW iqMnW dI myr C`f dyvy qW ieh iqMny hI SWq ho jWdy ny [ ieh iqMnydu`KdweI vsqUAW ny ijhVIAW d`uK idMdIAW ny, iqMny cIzW, ienHW dI kImqpY ky gurU dI KuSI pRwpq ho jwxI, ies qoN ssqw sOdw hor ikhVw hY ? koeInhIN hY[ gurU jI gurbwxI ivc Purmwn krdy ny;

;fsr[o eh ;/tk rkyVh isru dIjY Awpu gvwie ];pfd fwbfj sk jfo fwb? ;/tk gt? ;G EkfJ..gkof; gof;n? gko;[ j'fJ i'sh i'fs ;wkfJ..fiB eT[ g{ofp fbfynk fsB ;sr[o[ fwfbnk nkfJ..4..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 27)

isr dy ky vI ieh AMdr Purnw nw rih jwvy ik mYN isr id`qw sI, Bu`l

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 310: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

280 nksw d/P dh T[vkD

jwvy ijvyN koeI cIz Dr ky Bu`l jWdw hY [ aus nMU gurU dI KuSI pRwpq huMdIhY [ BweI mMJ ijnHW ny swrw kuJ gurU nMU Byt kr id`qw AKIr gurU jI nyAwpxI CwqI nwl lw ky aus nMU KuSIAW bKS id`qIAW [ ienHW iqMnW dI kImqpY geI [ BweI mMJ gurU dIAW KuSIAW dw pwqr bx igAw [ iks dy bdlyKuSIAW pRwpq hoeIAW BweI mMJ nMU ? BweI mMJ ny kI gurU nMU vyicAw ? ijhVIKuSI iqMnW lokW, cOdW BvnW dI jwiedwd hY gurU dI KuSI auh kwhdy v`ty imlgeI ?

nktj[ ;zs fgnkfoj' neE eh eoj ejkDh..eoj ejkDh neE e/oh fes[ d[nko? gkJhn?..qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMinAY pweIAY ]j[ew[ wzfBj[ r[o{ e/ok rktj[ ;uh pkDh..ej? BkBe[ ;[Dj[ ;zsj[ efEj[ neE ejkDh..9..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 918)

aunHW ny AwpD/ wB ftZu ieh nhIN r`iKAw beI myrw srIr hY, iehnhIN r`iKAw beI myrI pRwprtI hY, ieh nhIN r`iKAw beI myrw koeI mnhY [ mn gurW dy bcnW dy swhmxy Aw jwvy, gurU jI dy bcn aus ivc pRvySkr jwx iPr mn dI SkqI AwpxI nhIN rihMdI [ jy gurU qoN auhlw r`KdwhY qW iPr ieMj hY ijvyN iek boql hY BwvyN auh KwlI hY pr audHw fwt ausdy mMUh qy lwieAw hoieAw hY aus nMU sO swl pwxI dy ivc su`t deIey qW vIaudHy AMdr iek bMUd pwxI dI nhIN jWdI, BrnI qW kI hY [ jy gurU dy A`gyis`K dw mn auhlw r`Kdw hY qW gurU vI auhlw r`K lYNdw hY [ BweI mMJ nymnmu`K ho ky jIvn bqIq kIqw [ BweI mMJ pihlW lwlW-vwly dw syvksI [ ijhVy Fol vjwauNdy ny, vIrvwr nMU cONkIAW lwauNdy ny, lohy dIAW KuMfIAWGMumwauNdy ny, n`cdy ny swrI-swrI rwq [ auhnMU kihMdy ny beI ieh lwlW vwlydI cONkI Brdy ny [ ieho ijhy kMmW dy ivc lok bhuqw jWdy ny [ jo kuJ kolhuMdw hY lY jWdy ny beI au~Qy Bytw krWgy [ n`cx vwly nMU pYsw Dylw Aw jWdwhY, ausnMU hONslw ho jWdw hY [ ijhVw cONkI lwauNdw hY beI myry srIr dISkqI ny myrw Gr pdwrQW nwl Br id`qw, auh hor n`cdw qy horw t`pdw

Page 311: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

281

hY [ ieho ijhy kMm jIvn-jwc qoN kRoVW koh dUr hn [ koeI pqw nhIN ikmwns dyhI dI kI kImq pY skdI hY [ iehdy v`ty kI imldw hY [

ausy ipMf dy ivc gurU jI dw iek is`K rihMdw sI [ BweI mMJ dw iehpRym dyK ky ik ieqnI lgn hY BweI mMJ nMU ijhVw SOk huMdw hY auh qW SOkhI huMdw hY BwvyN auhdy nqIjy dw pqw nhIN beI ieh SOk dI kI kImq hY,pqw nhIN huMdw [ BweI mMJ nMU ies g`l dw SOk sI beI Awpxy lwlW vwlydI cONkI Brdw hW [ dunIAW Aw ky myry kol pUjw krdI hY [ A`TvyN idn myryGr c' pdwrQW dw Fyr lw idMdy hn, BwvyN aus nMU lwlc nhIN sI pr auhSrDw dy nwl Awpxy pIr dI syvw krdw sI [ aus is`K ny soicAw beI iesdw m`uK gurU v`l moiVAw jwvy qW iehdIAW kulW qr jwx [ pRym ieMnw hIcwhIdw hY pr iesdy pRym dI kImq nhIN hY [ ij`Qy pRym dI kImq hI nhINau~QoN imlygw kI ? pRym dI kImq qW prmySr dy dr qy pYNdI hY [ prmySrdw imlwp huMdw hY [ ieh pRym dI kImq hY [ pdwrQ pRym dI kImq nhINhY [ auh is`K iek idn BweI mMJ nMU iek`ly bwhr lY igAw [ bwhr iljwky BweI mMJ nMU gurU Arjn dyv jI dy is`K ny smJwieAw ik, dyK BweI mMJqyry AMdr pRym dy nwl swrw rom-rom BirAw ipAw hY [ qyrw pRym bhuqw hYpr mUhry kImq nhIN hY [ ij`Qy qMU pRym FyrI krI jWdw hY [ qyry ies pRym dIkImq mUhry nhIN hY [ BweI mMJ kihx l`igAw, ikauN nhIN hY mUhry ? dyKqW shI myry Gr dy ivc ikMnIAW m`JW, ikMny GoVy, lIiVAW dy, A`TvyN idnAMbwr l`g jWdy ny [ mYN hI vrqdw hW, mYnMU koeI qot nhIN hY Aqy ies qoNvI v`fI koeI hor kImq kI ? auh is`K kihx l`igAw, kmilAw ! ieh iekkImq nhIN hY[ jy qyry Gr dy ivc lIVw-k`pVw, m`JW GoVy Aw gey, lok dygey, ieh qW v`fy-v`fy syTW kol vI ny [ iPr qYQoN vI izAwdw aunHW dw pRymhuMdw [ ieh pRym dI kImq nhIN hY [ BweI mMJ hOlI-hOlI suxdw igAw [ gurUdw is`K ausnMU rmzW dyx l`g ipAw ik, BweI ! ieh pRym dI kImq qW gurUnwnk dy dr qy hI pYxI hY [ jy gurU dI KuSI ho jwey Pyr pRym dI kImq pYNdIhY [ BweI mMJ ny gurU Arjn dyv jI bwry suixAw zrUr sI [ BweI mMJ jIkihx l`gy mYnMU Awpxy pIr nMU C`fxw pvygw ? auh is`K kihMdw, au~Qy pIrdI loV hI nhIN[ Bwv, ijhVI lVkI mhwrwxI bx geI aus nMU cONkIdwr qoN

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 312: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

282 nksw d/P dh T[vkD

kI mqlb hY ? ieh cONkIdwr dI kImq hY [ qMU gurU nwnk dy lV l`g, qYnMUAwpy pqw l`gygw[ ijhVIAW cIzW nMU qMU ieh mMndw hYN beI ieh myry leIPwiedymMd hn Aqy ieh myry pRym dw Pl hn ienHW nMU qMU pYrW hyT ilqwVyNgw,ik ieh mYnMU burIAW l`gdIAW ny [ jy is`K nMU gurU dw pRym hY qW aus pRym dwnSw hI AYsw hY [ ausdI brkq hI ieMnI hY Aqy ausdw su`K hI AYsw hY [jd is`K ny ieMJ ikhw qW BweI mMJ ny dUsrw pRSn kIqw, ik dyKo myry pIrny myrw Gr Br id`qw [ jy myrw pIr myry qoN nwrwz ho igAw qW ieh swrwau~jV jwvygw [ jy lok mYnMU m`Qy tykxoN ht gey qW ? ies qrW g`lW krdwauh dUsry pwsy socx l`g ipAw beI jy mYN au~jV igAw, jW myrw pIr nwrwzho igAw qW myrw qy myry pirvwr dw kI bxygw [ iPr auh is`K kihxl`igAw, ienHW cIzW dI qW loV hI nhIN [ ieh qW prHy is`txIAWpYxgIAW [ ijhVw kuJ hY auh qW gurU dI KuSI dy ivc hY [ swry pdwrQ gurUdI KuSI dy ivc ny [ BweI mMJ kihx l`igAw jy mYN qur ipAw qy rsqy ivcmYnMU myry pIr ny rok ilAw qW Pyr mYnMU kOx Cufwvygw ? is`K kihMdw gurU sBjgHw prIpUrn hY [ gurU dy huMdy qYnMU koeI du`K nhIN ho skdw [ qMU dlIl bxw,Purnw bxw, qyry AMdroN swrI ies pIr dI pkV inkl jwvygI [ qyry pIrdw qyrw lwiesYNs isrP qyry ihrdy ivc hI hY [ auh ie`Qy hI rih jwvygw[qMU gurU nMU Xwd krky k`LH nMU myry nwl qur pY [ aus dw krm cMgw sI, ipClykrm jwgy hoey sI [ jd lyK jwgy hoey huMdy ny Pyr iksy dw AiV`kw hI nhINrih jWdw [ ausdy ipCly lyK sI BweI mMJ kihx l`igAw, dyKo mYN AwpxypIr dI inSwnI qW kol r`KWgw [ jy myry pIr dI inSwnI myry kol hoeI qWauh mYnMU rsqy ivc nhIN Gyrygw [ iek qW ausny lohy dy mxikAW vwlI KuMfIlY leI Aqy iek ausny iK`lV ijhVw auh cmVy dw kot ijhw pw ky r`Kdyny auh Awpxy moiFAW qy pw ilAw[ hux auh dono c`l pey [ mwlvy dyS dy ivclylw btwlw dw ielwkw BweI mMJ dw jnm sQwn sI, ie`QoN c`l pYNdy ny [luiDAwxw lMG ky rsqy ivc sqluj Aw igAw [ byVI c' bYTx l`gy [ BweImMJ nMU aus guris`K ny ikhw, ik Awh prHW su`t dy qMU [ pr BweI mMJ kihMdw,cMgw su`t qW idAwgW pr mYN A`D q`k ieh kol r`KWgw [ jdoN AwpW dirAwdy A`D q`k cly gey qy au~QoN q`k pIr ny nw roikAw qW mYN au~Qy hI ienHW cIzW

Page 313: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

283

nMU su`t idAWgw [ BweI mMJ dy kol KuMfI hY, iK`lV pweI hoeI hY qy auh donoikSqI c' bYT jWdy ny [ jd A`D c' Aw gey qW guris`K kihx l`igAw, huxqW is`t dy [ BweI mMJ ny auh iek dm vgwh ky prHy mwry [ ieh sB krndI hI dyr sI ik iekdm ausdy AMdr gurU dI SrDw pRvyS kr geI [ ikqnwPrk hY mn dy ivc, mn dy ivc iksy cIz dI ie`Cw rihxI ieh ikqnIrukwvt hY [ BweI mMJ nMU ausy vkq sO PI sdI SrDw Aw geI beI hux gurUjI myry AMg-sMg hn [ ijhVw mn dw auhlw sI auh gurU jI ny prHy krid`qw [ gurU jI v`loN qW koeI auhlw hI nhIN huMdw is`K vwsqy [ auhlw qWis`K v`loN hI huMdw hY [ is`K dw Awpxw hI auhlw kIqw huMdw hY [ auh AwpxyhI hnyry ivc bYTw rihMdw hY [ ausy vkq hI aus dy ihrdy dy ivc ieqnwcwA jwigAw beI kd jw ky gurU jI dy crnW qy if`g pvW [ auh donoAMimRqsr phuMcdy ny [ siqgurU mhwrwj jI sMgqW nMU drSn bKS rhy ny [guris`KW nMU gur-aupdyS kr rhy ny [ gurU jI dw is`K BweI mMJ nMU lY kynmskwr krdw hY [ gurU dy is`K ny BweI mMJ nMU ikhw, dyK swhmxy gurU jIdw drSn kr Aqy SrDw dy nwl kr [ ijqnw qyry AMdr pRym hY swrw pihlyidn hI aunHW dy crnW qy FyrI kr dy [ jd pRym FyrI kr id`qw qW iqMny cIzWhI Byt ho geIAW [ muVky aunHW dw Asr nhIN hovygw, nw qyry srIr dw, nwGr jwiedwd dw, nw qyry mn dw [ qMU ienHW nMU pihly idn hI gurU jI A`gyBytw kr dy [ jy iek vI bwkI rih igAw qW iPr auh bVw AOKw krdwhY [

iek dPw dI g`l hY [ mweI msqwnI KVHI hY qy v`fy sMq mhwrwj jIkursI qy bYTx leI Aw rhy ny [ AsIN donoN KVHy hW [ pihlW k`cIAW sVkWhuMdIAW sn [ sMq mhwrwj jI jd kol dI lMGy qW mweI msqwnI ny ij`QoNmhwrwj jI ny crn cu`ikAw au~QoN iek mu`TI BrI Awpxw kuVqw cu`k kyAwpxI CwqI qy mlI qy iPr mMUh qy mlI [ kihMdI bdlqw rMg myrw, AMdroNvI bdlqw qy bwhroN vI bdlqw [ ikMnI mYN sohxI bx geI, Awpxy pRIqmdI DUV m`Qy nMU lw ky ikqnw mn SWq ho igAw [ iehnMU SrDw kihMdy ny, swDsMgq jI ! mYN AwiKAw, (ivr`kq jI) mweI ! qMU m`Qw nhIN tyikAw [ auhkihMdI m`Qw ? auh qW mYN pihlW hI tyk id`qw sI [ kol r`iKAw hI kuJ

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 314: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

284 nksw d/P dh T[vkD

nhIN[ kihMdI jdoN pihly idn lwhOr ivc mhwrwj jI dy drSn kIqy ny qWpihly idn hI mYN swrw kuJ Arpx kr id`qw sI, beI kI pqw baulI qoNBu`l nw ho jwvy, iPr m`Qw tyikAw jwvy ik nw tyikAw jwvy[ mYN qW kih id`qwsI beI mhwrwj jI ! mYN qW iek`Tw hI tykqw quhwnMU, au~cI dy ky kihqw sI,r`iKAw hI kuJ nhIN [ ies qrW aus is`K ny BweI mMJ nMU swrw kuJ smJwid`qw beI A`j mn dy ivc r`K ky ie`ko vwrI hI swrw kuJ iek vwr hI m`Qwtyk dy, beI mn vI quhwfw, qn vI quhwfw, jo kuJ myrw hY auh sB kuJ hIquhwfw hY [ Awpxw r`KIN nw [ ies Bwvnw dy nwl pihly idn hI m`Qw tykdy qW ik qMU suKI hox vwsqy rsqw swP kr lvyN[ ies AvsQw qoN ibnW gurUdI KuSI AMdr pRvyS nhIN huMdI [ gurU jI Purmwn krdy hn;

kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw ]qyrw quJ kau saupqy ikAw lwgY myrw ]203]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1375)

gurU jI kihMdy pihlW mYN ijqnI dyr q`k jo kuJ Awpxw bxw ky r`iKAwaus Awpxy dI myr rhI mYnMU, jd mYN gurU dy crnW ivc phuMc ky sB kuJ ausnMU dy id`qw, Pyr AwpxI myr c`ukI geI [ iPr mYN kuJ nhIN l`gdw qn, mn,Dn dw [ iek dPw kbIr jI nMU rwmwnMd ny koeI audwhrx dy ky is`iKAwid`qI ijhVI mn ibrqI dI BgqI mwrg dy ivc loV huMdI hY [ auh d`sy qoNibnW pqw nhIN l`gdI beI ikhVI mn ibrqI dI loV hY [ loV huMdI hYinmrqw dI [ iek pwsy hMkwr ibrqI huMdI hY [ iek pwsy inmrqw vwlIibrqI huMdI hY [ gurbwxI ivc hMkwr ibrqI nMU hwQI d`isAw hY Aqy inmrqwvwlI ibrqI nMU kIVI d`isAw hY [ Bgq kbIr jI nMU smJwaux dI KwqrrwmwnMd jI ny KMf dI QwlI Br ky gMgw dy iknwry ryq ivc su`t id`qI qy iKMfwid`qI [ Bgq kbIr jI dyK rhy ny [ koeI ienHW nMU AYN qW hY nhIN ik beIieh Kwx vwlI cIz nMU ryqy c' ikauN su`t id`qw [ Bgq kbIr jI dyK rhyny ik ieh koeI mYnMU is`iKAw dyx dI slwh hY [ svwmI jI ny kbIr nMU ikhw,kbIr ! jwh fyry coN' jw ky hwQI lY ky Aw [ Bgq kbIr jI ny hQvwn nMUikhw BweI! myry svwmI jI ny hwQI mMgvwieAw hY [ auh hwQI lY Awey [kihMdy kbIr hQvwn nMU kho ik ieh ryqy dy ivc KMf iK`lr geI hY ieh

Page 315: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

285

hwQI iek`TI kry [ kbIr jI ny hQvwn nMU ikhw ik, myry svwmI jI qoN ryqyivc KMf iK`lr geI hY, ieh hwQI KMf nMU Kw lvy [ hux hwQI dI suMf qWikqnI QW l`gdI hY, jy iek dwxw KMf dw Aw vI igAw qW swrw ryqy nwlil`bV jwvygw [ KMf qW cugI nhIN jWdI [ kihx l`igAw, mhwrwj! KMf ikvyNcugI jwvygI ? brIk dwxy ny, hwQI dw suMf AsQUl hY [ jy DrqI qy mwrdwhY qW pYr ijMny QW qy l`gdw hY [ koeI-koeI dwxy Awauxgy pr ryqw bhuqwAwvygw [ ies qoN iek`lw dwxw cuigAw nhIN jwxw [ hwQI dI suMf motI hY,ies dw mMUh motw hY [ ijMny QW c' mMUh pwauNdw hY auqny QW nMU gRihx krdwhY [ ausdy ivc kuC vI Aw jwvy [ rwmwnMd jI kihx l`gy, ies nMU ip`Cy htw[iqMn kIVIAW bulw ilAw [ kIVIAW cwr-pMj ilAw ky C`fIAW [ auh k`lw-k`lw dwxw cugI jWdIAW ny [ im`tI rMck mwqr vI aunHW dy mMUh nMU nhINl`gdI[ Bgq kbIr jI ny au`Qy iPr l`Cx d`sy ik ijs ny BgqI krnI hY,ijsny gurU bcnW rUpI im`Ty nMU cugxw hY, ies srIr dy ivcoN, ies pRivrqIdy ivcoN, ienHW rqnW nMU ienHW imTwsW nMU sWBxw hY, aunHW nMU kIVI vwlIibrqI Bwv, inmrqw DwrnI pvygI [ jy hMkwr dy ivc rhygw qW hwQI vWgMUKwlI rih jwvygw [ kbIr kihMdy hn;

jfo j? yKv[ o/s[ wfj fpyoh jkEh u[Bh B ikfJÒefj epho r[fo Gbh p[MkJh ehNh j'fJ e? ykfJÒ238Ò

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1377)

ijvyN im`tI dy ivc KMf ibKrI peI hY ies qrW gurU bcn iehpRivrqI dy ivc ibKry pey ny [ Awly-duAwly pRivrqI dy zor, moh, loB,kwm, kRoD, iqRSnw hY, rwg dvYS hY [ Sbd, sprS, rUp,o;, rzX j?, iehswrw ryqw hI ryqw hY [ ieh AwdqW ny ijhVIAW swfy mn dy AMdr ny [ ienHWl`CxW dy iv`coN gurU bcnW nMU ikvyN cuigAw jwvy [ hwQI ikvyN cug lvygw [kIVIAW ny Ptw-Pt im`Ty dwxy cug ley [ auh rMck mwqr ryqw nhIN KWdIAW[ pr hwQI dy p`ly kuJ nhIN ipAw [ ijhVw mn hMkwrI huMdw hY, auh gurUbcnW nMU pkV nhIN skdw [ ijhVw inmrqw vwlw huMdw hY auh bcn hIbcn sWBygw [ hor cIz aunHW nMU idsdI nhIN huMdI [ kIVI nMU ryqw idsdw hInhIN [ inmrqw vwlI ibrqI nMU gurU bcn smJ AwauNdy ny [ hwQI hMkwrI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 316: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

286 nksw d/P dh T[vkD

nMU smJ nhIN pYNdI[ ieh imswl id`qI hY Bgq kbIr jI ny, ieqnI inmrqwik jd qn, mn, Dn pihly idn hI FyrI kr id`qw qW iPr rih kIigAw ? ivcwly kuC nhIN rih igAw [

jd BweI mMJ ny nmskwr kIqI qW gurU jI ny muskrw ky ikhw, BweImMJ ! bVI dyr lweI qMU Awaux dy ivc [ jd ieauN ikhw qW auh hor pRPu`lqho igAw beI gurU jI mYnMU aufIkdy sI [ mYN ikqny bhwny lwey pr guris`Kny gurU jI dI ikrpw krky hI ieqnw praupkwr krky mYnMU ie`Qy ilAWdw,mYN qW AwauNdw nhIN sI [ ausny c`up-cwp h`Q bMnH ky bynqI kIqI, mhwrwjjI! ieh sB Awp jI dI ikrpw dy nwl hY [ kihMdy BweI mMJ Aw qW qMUigAw[ jy qyry pIr ny qyry fMgr pSU mwr id`qy, qYnMU mlMg bxw id`qw, qyryGr Fwh id`qy ? jd gurU jI ny ieauN svwl kIqy ikauNik ieh Purny ausy dymn ivc hI pihlW Aw rhy sI [ auh kihx l`igAw, mhwrwj jI! mYnMU qWkwsy dI loV nhIN [ mYN Awp jI dy crnW dy ivc inh`Qw ho ky Aw igAw hW[ nw myry mn dI ie`Cw hY, nw mYnMU Gr dI ie`Cw hY, nw mYnMU iksy pdwrQ dIie`Cw hY[ mYN qW sB kuC Awp jI dy crnW c' Byt kr id`qw hY [ mn hI locdwhY sB cIzW nMU [ mn qW Awp jI dy crnW c' FyrI kr id`qw hY, hux ikrpwkrky mYnMU is`KI bKSo [ gurU jI ny aupdyS dy id`qw [ jd ieqnw ihrdw swPhY qW iekdm aupdyS Gr kr igAw [ syvw ivc ju`t igAw [ gurU jI ny ikhwdyKo, sMgq dI syvw Aqy gurU Sbd dI kmweI, inqnym AOr pRym dy nwl syvwkro [ smyN isr Aw gey ho, lwhw K`t lau [ BweI mMJ pUrI lgn dy nwljo vI syvw imldI auhI krdy [ gurU Gr ivc l`kVW ilAwauNdy Aqy syvwkrdy sn [

Awqm q`q iv`c jIvnfBozeko GrtkB ;sfu~s nkBzd ;to{g jz[dk j? ns/ fco id'A

ukjz[dk j? T[j jh nkgD/ ftu'A eo'VK pqjwzv gqrN eo fdzdk j?. eJhgjkV, g/V, g"X/, gP{, gzSh, fJB;kB, okeP, G{s gqfeqsh Bkb fbZgsj'Jh nkswktK gqrN j' iKdhnK jB. fJj ;or[D ;to{g jz[dk j? ns/c/o id'A ukjz[dk j? fwZNh gkDh ftZu, gkDh nZr ftZu, nZr jtk ftZu, jtk

Page 317: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

287

nkekP ftZu, nkekP jzeko ftZu, jzeko wjkB ftZu ns/ wjkB gqfeqshftZu ;wk iKd/ jB. fi;B{z ftokN iK pqjw o{g th nkyd/ jB fJj pqjwo{g gqfeqsh se B{z nkgD/ nkg ftZu ;wk b?Adk j?. fJ; s' gsk ubdkj? fe T[j fJZe jh j? i' ;or[D, fBor[D, ftokN dh gfoGkPk b? e/ p?mkj?. T[jh e/tb ;sfuZs, nkBzd, fBor[D fBozeko j?. go T[;h ftZuofjD tkb/ ekoe ns/ ;s, fus, nkBzd B{z gqkgs j'J/ pqjw frnkBhBjhA ;"Ad/ nkgD/ nBzd ;to{g ftZu ;fEs ofjzd/ jB. fBozeko GrtkBdh GKsh feT[Afe T[BQK B{z ;ihth ihtB fwb u[ek jz[dk j? ns/ fco id'GrtkB nkgD/ ftZu'A gqrN eodk j? sK T;h sohe/ Bkb gqfeqsh ftu'A pbgqrN jz[d/ ub/ iKd/ jB ns/ fJe ebk, d' ebk, fszB ebk, uko, gzi,S/ ebk d/ th ;ko/ iht gqrN j' iKd/ jB T[;h gqeko wkfJnkpX ihtjoes iK ezw eod/ ofjzd/ jB fit/A fe GrtkB ftZu ;wkD s'A gfjbKgqrN j' e/ eod/ ;B. GrtkB dh wkfJnk GrtkB d/ pokpo jh jz[dhj?. fJj rb mhe j? fe T[jh Pesh dk dksk j? ns/ frnkB dk dkskj?. GrtkB frnkB ns/ Pesh dk dksk jz[d/ j'J/ th nkswktK wkfJnkftZu got/P jh BjhA j'fJnk pbfe fJ; s' Us^gq's j' frnk ns/ fJ;/B{z nfrnkBh fe;/ fJe jh irQk s/ Grsh dk nfGnk; eod/ j'J/ ej/ fefJE'A jh w?B{z ;zg{oD frnkB j' ikt/rk s/ fJj rbs j?. go ;kv/nzseoD ftZu nBzs iBwK dk wZb fJeZmk j'D d/ ekoD (wZb dk wsbprbs fBoDk) n;hA ;z[B ;wkd ‘‘o'w o'w fXnkt/ jo Bkb’’ nBjd BkdftZu p?m/ jh efjzd/ jK fe ;kB{z T[j fBozeko fwb ikJ/rk go eJh b'enfGnk; eod/ j'J/ ;uyzv th fezBh tko nk ik u[Ze/ jB T[BQK B{z th pqjwfrnkB gqkgs BjhA jz[dk feT[Afe gVkJh sK ;koh jh gVBh g?Adh j?.fJe ;tkb th ftZu'A S[ZN ikt/ T[jh nZr/ ik e/ pj[s ;kohnK PeshnKgqkgs j'D d/ ekoD pj[s tZv/ d/th d/tfsnK dk o{g XkoB eoe/ fJebzph :ksok T[go fBeb iKd/ jB, tkg; nkT[D ftZu pj[s ;wK briKdk j?. fJt/A jh d[o:'XB ;qh feqPB B{z ;yk wzBdk fojk ns/fJt/A d/ fezB/ ntsko j'o r[o{nK d/ Bkb ofjzd/ j'J/ th ntrs B{z gqkgsj'J/ feT[Afe gVQkJh g{oD Bk j'D d/ ekoD nfrnkBsk d/ nXhB ofj e/

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 318: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

288 nksw d/P dh T[vkD

fJjh ;wMd/ oj/ fe ;kB{z Bkb ofjD s/ jh ;G e[M fwb ikt/rk. b'eXkowe g[;seK B{z pj[s nkdo d/Ad/ jB ns/ T[jBK dh g{ik th eod/jB go i' T[; d/ ftZu fbfynk j[zdk j? fe fet/A ehsk ikt/ ns/ eh ehskikt/. nB[Gth frnkB Bkb Grs, ;zs wjkswktK dh PoB ftZu ofj e/fJj gVQkJh g{oh eod/ jB. fJj pj[s w[Peb bZrD d/ ekoB BjhAeod/. go nfXnkswe nfGnk; dh S'NhnK^S'NhnK iwksK dh ehrb i' nksw frnkBh j' u[e/ j'D s'A pkd th g{oD o{g s' nzseoD P[XB j'D d/ ekoD w'j d/ nXhB j' e/ e'Jh fjoB dk pZuk pD e/ ekwtk;Bkd/ nXhB j' e/ nkgD/ Poho s'A fBeb e/ fe;/ wo/ j'J/ okik d/ ;oho ftZutV T[;dh okDhnK Bkb G'r eodk fojk ns/ :'rh f;ZX bZyK ;kb sZgeod/ oj/ go g{oD s'A nzseoD P[X BjhA j'D d/ ekoD sd se GrtkBiK wjkswk th nkgDh feqgk eoe/ fdZt ;oho ns/ ;Zuk fgnko BjhAd/ gKd/. nkgD/ nkg Grsh eoB Bkb GoZw ftZu nkDk fBPus j?.;z;ko ftZu ;e{b, ekbi, ftPt ftfdnkfbnK ftZu feskpK j'D s/ thgVkJh s/ nfXnkge jh eotKd/ jB. fJ;/ soQK r[opkDh efjzdh j?‘‘;zs ek wkor Xow eh gUVh e'j tvGkrh gkfJnk’’ fpBk wjkswkd/ nZr/ sohe/ e'Jh BjhA d/ ;edk, fi; s' i' fi; irQk nfGnk; eofojk j? T[;h nkBzd ftZu bhB j'Adk ofjzdk j?. fit/A r[o{ BkBe d/t ihd/ e'b fezB/ jh ;kXe ofjzd/ ;h T[BQK ;G dh nt;EktK th nkgD/ nkgD/nzseoD P[X j'D s' nbr^nbr ;h. id'A wkfJnk gkJh s/ e[M o[gJ/g?;/ u[Ze e/ ub/ rJ/, e[M uKdh d/ f;Ze/, e[M ;'B/ d/ f;Ze/ ns/ e[M jho/itkoks u[Ze e/ ub/ rJ/. nzs ftZu s/ GkJh bfjDk (r[o{ nzrd d/t ih)jh r[o{ BkBe d/t ih dh e;"Nh s/ yo/ T[so/. fJ;h gqeko ;kB{z brdkj? fe w?A g{oD o{g Bkb P[X jK ns/ GrtkB B{z jh ukjz[dk jK. go idwB bkbu ftZu nkT[Adk j? sd ;kv/ doi/ dk ;kB{z gsk ubdk j?. ehj? < fi; tik Bkb Gow ftZu gJ/ ofjzdk jK ns/ fJj doik Bk j'Adks/ r[o{ ih fJj Bk efjzd/ ‘‘gzvs ;{o, Ssogs okik, Grs pokpo j'oBk e'Jh’’ feT[Afe Grs B{z SZv e/ pkeh fszBQK B/ pkjo dh gVQkJh gVh

Page 319: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

289

j?. nkgD/ nzdo dh BjhA pbfe fJZE/ Grs d/ T[go ;zs, c/o pqjwfrnkBh,ekoe c/o ntsko e'Jh u"dK ebktK dk, e'Jh ;'bQK ebktK dk wkbe j'Ddk doik do;kT[Adk j? go wjkswktK d/ fpBK fJj o;sk sfj BjhAjz[dk. s[bBk eoB s/ ftdtkB gzvs, w'bth dh GrsK d/ Bkb s[bBk eo/iK nkdwh dh n"os d/ Bkb s[bBk oj/ s/ rbs j? feT[Afe d' ftgohsuhiK dh nkg; ftZu s[bBk BjhA ehsh ik ;edh. T[;/ soQK i/ gsh^gsBhftu'A e"D ;o/Pm j? sK fJj s[bBk th rbs j?. feT[Afe gsh^gsBh dkGkt noE fJjh j? fe d' gkDh fJe rbk; ftZu fwbD s/ fJZe jh gkDhefjbKd/ jB. fJ; bJh T[jBK dh s[bBk th rbs j?. fiBQK dk ;tGktGkt[e ns/ uzub j? T[j fJ;soh ns/ i' fBoDkfJe p[Xh Bkb ubdk j?T[j g[oP ns/ fiE/ fwPfos ;tGkt jz[dk j? iK fJ; ;tGkt dh gqXkBskj? fJj fszB gqXkB gqshnK d/ o{g s'A f;qPNh ub ojh j?. wB p[Xh d/sb s/ i' ;kv/ ;tGkt d/ nB[o{g ftjko fit/A ;kvh gqfeqsh j? T[;h d/fj;kp s'A gefVnk j'fJnk wkor ;kv/ bJh ;o/Pm j?. fi;dh tiQk s'Ai' GktBk gqXkB j? T[BQK bJh gq/w Grsh wkor ns/ i' fBoDkfJe p[ZXhd/ sb s/ ubD tkfbnK tk;s/ frnkB wkor ns/ i' Gktkswe ns/fBoDkfJe p[Xh B{z pokpo b? e/ ubd/ jB T[BQK tk;s/ ;fji wkor s/ubBk nk;kB j?. wdd s/ j'o o;fsnK s'A th bJh ik ;edh j?. j'oftdtkB pD e/ pkjo dh gVQkJh gV e/ s/ e/tb xwzv jh tZXdk j? ns/fit/A fe okVk ;kfjp ftZu fJe ftdtkB eEk ;[Ddk ;h fi; B{z nkgDhftdtsk T[go xwzv nkT[D d/ ekoD ;zs fePB f;zx pkpk ih B/ T[;B{zfejk ;h fe s{z y{j ftZu v[Zp e/ jh wo/Ark. T[jB{z e[M ;kbK pknd n?;hfpwkoh brh fi;dk e'Jh fJbki BjhA j'D ekoD T[j go/PkB j' frnkns/ y{j ftZu SbKr brk e/ wfonk. fJE/ fJj dZ;D dk e/tb fJjwe;d j? fe e'Jh th eEktkue ns/ ftdtkB sZd se jh Grsh wkorT[~go ub ;edk j? id se fe T[j frnkB d/ Bkb nkgD/ nzdo Bwoskns/ ;dGkt, ftBsk XkoB BjhA eodk.id'A T[;dk frnkB Bwosk ns/;dGkt, ftBsk s'A tZX/rk T[j wB p[Xh d/ sb s/ nzBQK j'D br/rk fi;B{z

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 320: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

290 nksw d/P dh T[vkD

nzjekoh th efjzd/ jK ns/ r[opkDh th efjzdh j?. ‘‘jo ihn njzekoBkn Gkt/ t/d e{e ;[Dkt/’’ t/d uhe^uhe e/ efj oj/ jB fe jzekoGrtkB B{z th BjhA GkT[Adk ukj/ T[j G"fse j't/ iK c/o nfXnkswe ns/jo fJe nfGnk;h B{z nkgD/ nzso wB dk io{o gsk jz[dk j? fe T[jfJ; tes fe; nt;Ek ftZu j?. feT[Afe sw'r[Dh pVk jh iV m'; ns/nfVnb fBoDk b?D tkbk jz[dk j?. T[;d/ pkd oi'r[D, sw'r[D s'AfInkdk ;{yw j'D dk ekoD ezw iVsk bJh eodk j? ns/ ;s'r[D oi'r[Ds'A th nfs ;{ywsk bJh jz[dk j?. fJj fszB'A r[D nbr^nbr jz[d/ j'J/th fJBQK ftZu nkBzdwJh e'P i' fe nyhobk gqfeqsh sb j? U;h dk jhnBzd j'Dk j? ns/ fJj nBzd th gqfeqsh d/ dkno/ ftZu ;G s'A tZvk nBzdns/ gohg{oD j'D d/ ekoD ;kB{z Grsh ftZu fe;h th irk nfGnk;eoB T[go i' nkBzd gqkgs jz[dk j?. T[j nkBzdwJh e'P dk jh nBzdjz[dk j?. id se fe n;hA nkswfrnkB dh nt;Ek B{z gqkgs BjhA eob?Ad/ ns/ nfrnkBsk d/ nXhB j' e/ fe;/ fJe r[D B{z fBots eoe/;'ud/ jK fe fJ; s' jh ;kB{z GrtkB gqkgs j' ikt/rk i' fe rbs j?feT[Afe ;kB{z fsBQK r[DK Bkb fBots j'Dk gt/rk. BkGh ns/ BkGh s'A Bhu/fiBQh th nt;EktK jB T[j ;koh sw'r[D Bkb jB. BkGh s'A ezm se;koh nt;EktK oi'r[D tkbhnK jB ns/ ezm s'A T[go tkbh ;kohnt;EktK ;s'r[Dh jB. fszB'A r[DK ftu'A fJe th p{zd fe;h r[D dh i/nzdo ofj rJh s/ T[j nkswfrnkBh BjhA pD ;edk id fe nkswfrnkBh d/ T[go s'A th wkfJnk BjhA iKdh. id'A se fe T[j ;zs fusnkBzd o{gh fBozeko GrtkB B{z gqkgs BjhA j[zdk. id fe nkBzd ekbd/ rbs fBoD: o{gh wb d/ ekoD n;hA nZr/ tZXDk BjhA ukjz[d/. t?;/sK o'Dk s/ jZ;Dk Gkt/A nfXnkswe j't/ iK fttjkoe j't/. fJj d't/A jhwkfJnk o{g jB go fJj jk;k fe;/ th gqeko Bkb fet/A th nkt/ iKfet/A th j't/ fJj nBzdw: e'P dk jh jk;k j? go o'Dk fco th GrshB{z ;jkfJsk jh eo/rk ukj/ fe;/ th soQK dk j't/ feT[Afe nsh o'D BkbwB s'A e[M gbK bJh wkfJnk d{o j' iKdh j?.

Page 321: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

291

mhwrwj jI ny Agly AiDAwqmk rwh bwry d`sidAW ikhw ik, rsqybyS`k v`K v`K hn pr mMizl ie`ko hI hY [ igAwn v`K-v`K ho skdw hY, ausdw iviKAwn v`K-v`K ho skdw hY, pr isDWq ivc koeI Prk nhIN huMdwAqy auh hY ipAwry pRBU pRmwqmw ivc ABydqw [ Awpxy Awpy nMU sihj siQ`qkrky, Awpy nMU imtw ky, aus ivc pUrI qrW sMimilq hox nwl hI mMizl dIpRwpqI ho skdI hY [ ies AvsQw nMU pRwpq krn dy rsqy Al`g- Al`g hoskdy hn pr mMizl iek hI hY [ ieh rsqy hn, krm, aupwsnw, igAwn,ivigAwn [

krmkrm dy AMqrgq auh swry SuB krm Aw jWdy hn jo swfy mn Aqy

ivvhwr nMU S`uDI prdwn krdy hn [ ijnHW nMU krn nwl mn ivc iksyiksm dI durBwvnw nhIN rihMdI [ ies siQqI ivc mnu`K aunHW swry inMdxXog krmW nMU krn qoN sMkoc krdw hY ijs dy qihq iksy dI burweI, cuglIinMdw, iksy dw burw krnw jW aus bwry socxw Awid sB nWh vwck krmSwiml hn[ AwpxI mnoibrqI nMU gurU dy hukm nwl joV ky aus Anuswrkrm krny [ AwpxI mno ibrqI sMswrI bMDnW dy moh qoN htw ky gurU dy pRymivc siQq krnI [ jo pRym sMswrI cIzW jW sMswrI irSiqAW leI huMdw hYauhI pRym gurU leI r`Kxw [ aunHW d`isAw ik dunIAW dy iksy vI pdwrQ jWirSqy ivc moh lw lYxw hI dunIAw dw sB qoN v`fw pwp hY [ aus pwp qoNbc ky c`lxw [ sMswr dy swry pdwrQ jW swry jIv pMj jVH q`qW dy bxy hoeyhuMdy hn [ auh jVH q`q hn A`g, pwxI, hvw, im`tI Aqy AwkwS [ jo mnu`KAwpxy mn nMU sMswr dy iksy iksm dy swDnW ivc GuMmwauNdw hY auh kyvl ausnMU jVH q`qW ivc hI GuMmwauNdw hY [ swry krm ienHW pMj q`qW ivc hI vwprdyhn [ jVH q`qW nwl mn nMU joVn nwl isrP Btkxw hI hwisl huMdI hY [pr CyvW q`q cyqn q`q huMdw hY [ auh hY Awqm q`q [ gurU dI ikrpw nwlaus q`q dI soJI huMdI hY [ ies krky gurU dI isiKAw Anuswr mn nMU bwhrIjVH q`qW qoN htw ky Awqm q`q v`l moV ky krm krn nMU SuB krm kihMdy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 322: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

292 nksw d/P dh T[vkD

hn [ ieh ies qrW hY, ik Awpxy swry krm prmwqmw nMU smripq krky krny [ kuJ Kwxw hY qW pRBU nMU hwzr nwzr mMn ky, aus dw SukrIAw krdyhoey Kwxw [ kuJ pihnxw hY qW aus dyxhwr dw Sukrwnw krdy hoey pihnxwik, hy ipAwry ! Awp jI ny ikMny sohxy k`pVy id`qy hn [ kuJ Bogxw qW ausdyxhwr dw Sukrwnw krdy hoey Bogxw ik, hy pRBU ! ieh swry su`K qyrI ikrpwnwl hI imly hn [ SuB krm auhI huMdy hn jdoN auh jVH pdwrQW qoN h`tky prm Awqm q`q (pRmwqmw) nwl iml ky kIqy jWdy hn [ aus nMU hwzrnwzr mMn ky kIqy jWdy hn [ ies qrW auhI krm SuB krm bx jWdyhn [ krm krn l`gy mn dIAW ibrqIAW nMU AMdr v`l moV ky pRmwqmw nMUsdw Awpxy AMdr Aqy bwhr hwzr nwzr mMnxw, mn nMU aus dy ivc siQqkr ky r`Kxw, cOvI GMty auhI krm krny jo gurU dI is`iKAw dy AnukUlhox [ ies nMU Awqm q`q ivc jIxw kihMdy hn [ iehI sB qoN SuB krmhn [ iehI mhW puMn hY [ mnu`K jnmW-jnmW qoN krm krdw Aw irhwhY [ krmW qoN ibnHW auh kdy vI nhIN irhw [ pr krmW krky hI aus dImwnisk AQvw Awqmk AvsQw bxdI hY Aqy aunHW dy pRBwv krky hI auhjnmW dy c`kr ivc GuMmdw hY [ krmW krky aus dw suBHw bxdw hY [ krmWkrky aus dw srUp bxdw hY [ hr ienswn dw jo vI srUp huMdw hY auh ausdy krmW krky hI bixAw hoieAw huMdw hY, ikauNik krm aus dI Awqmwaupr lpytw mwr lYNdy hn [ fi; Bkb fJBQK fbgN/ j'J/ eowK dk thnkGk; nzP nkswk B{z efjzd/ jB. ies krky krmW Anuswr hI aus dIAwqmw dw jnmW ivc BRmx huMdw hY [ is`tw ieh hoieAw ik krmW krkyhI mn`uK dI Awqmk AvsQw huMdI hY [ jo krm auh Awpxy mn nMU r`b nwljoV ky krdw hY auh SuB krm huMdy hn Aqy jo krm auh Awpxy Awp nMU r`bqoN Al`g mMn ky krdw hY auh ASuB krm huMdy hn [ mn dIAW ibrqIAWnMU bwhr v`loN rok ky AMqrmuKI krn leI aus nMU itkwxw pYNdw hY aus dIiekwgrqw bnwauxI pYNdI hY [ ies krky hmySw Awqm q`q ivc siQqrihx leI s`cy gurU dy srUp ivc iDAwn bhuq zrUrI hY ikauNik aus srUpnMU dyKdy hoey swDk kuJ hor nhIN socdw ies krky aus dw iDAwn vMifAwnhIN jWdw [ ies dw smu`cw Bwv hY ik auh krm krn qoN sMkoc krnw hY

Page 323: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

293

jo pRBU dy rsqy qy shweI hox qoN rukwvt bxdy hn [

aupwsnw (;fji wkor)ies Av`sQw ivc gurU duAwrw id`qy Sbd nMU jIB nwl bol ky pRBU dI

ArwDnw ivc lwauxw [ iKAwl BwvyN ij`Qy mrzI GuMmI jwvy pr Sbd dw p`lwnhIN C`fxw [ Sbd AwpxI qwkq r`Kdy hn [ ijvyN koeI iksy nMU gwlH k`Fy qykhy ik mYN qyrw isr pwV idAWgw qW suxn vwlw iek dm kRoD ivc Aw jWdwhY [ dyiKAw jwvy qW aus ny isr pwiVAw qW nhIN huMdw pr aus dy khy hoey SbdhI Asr krdy hn [ ies krky SbdW nMU vrqdy hoey sMkoc zrUr r`Kxw hY [SuB jW ASuB SbdW dI vrqoN nwl hI swDk dw sPr Aqy mMizl inrDwrqhuMdI hY [ jubwn nwl SuB Sbd dw aucwrx krdy hoey sB qoN pihlW jIB dIsPweI huMdI hY [ ijs qrW jdoN AsIN Gr dI sPweI krdy hW qW sB qoN pihlWv`fIAW cIzW nMU c`uk ky swP krdy hW [ ijvyN Pirj, bY`f, PrnIcr Awid sBqoN pihlW swP krdy hW Aqy jdoN aunHW dI sPweI ho jWdI hY qW iPr aus qoNCotIAW cIzW dI sPweI krdy hW [ aus qoN bwAd hI AlmwrIAW, AtYcIAWAwid dy AMdr peIAW hoeIAW cIzW dI sPweI huMdI hY [ iesy qrHW srIr dwsB qoN v`fw AMg hY jIB [ ies krky jIB dI sPweI sB qoN pihlW kIqI jWdIhY, ikauNik jo AsIN krm krdy hW auh lgwqwr swfI Awqmw duAwly ilptdyrihMdy hn jo swfy srIr dw srUp inrDwrq krdy hn [ ies krky jo swfwsrIr hY auh ipCly keI jnmW dy iek`Ty hoey krmW dw srUp hY [ srIr dwAwpxw koeI Awzwd vjUd nhIN huMdw [ ijs qrHW dy swfy krm huMdy hn ausy qrHWdw swfw srUp bx jWdw hY [ swfI hoNd qW kyvl Awqm q`q dI hY [ krm hIswfy Awly duAwly ilpty hoey hn [ krmW Anuswr hI swfI ibrqI huMdI hY AqyibrqI Anuswr hI swfw jnm huMdw hY [ swfw mOjUdw jnm swfy ipCly keIjnmW dy krmW dw nqIjw hY [ ies krky aupwsnw nwl swfy krmW dI sPweIhuMdI hY, jo bhuq hI zrUrI hY [ ijvyN, zubwn nwl Sbd dw jwp hoxw SurU huMdwhY qW sB qoN pihlW zubwn dI Su`DI hoxI SurU huMdI hY [ bihMidAW a~uTidAWAwpxy Awp Sbd jIB nwl c`lI jwvygw [ iDAwn ij`Qy mrzI iPry pr jIBdy AiBAws nwl Sbd c`lI jwvygw [ jdoN ieh AvsQw bx jwvy qW aus qoN

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 324: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

294 nksw d/P dh T[vkD

AglI Av`sQw kMT nwl jwp krn dI AwauNdI hY [ ies AvsQw ivc SbdnMU gly ivc lY jwxw hY [ zubwn qoN c`up krky gly dy AMdroN Sbd dw jwp krdyrihxw hY [ sMswr dy kMm kwj krdy hoey vI j'ˆm fjbd/ ofjD ns/ nktkIBk nkJ/ ns/ gly ivc Sbd dw jwp krI jwxw hY [ hOlI-hOlI ieh AiBAwsvI p`k jwvygw [ ibnW Xwd r`iKAW vI Awpy hI Sbd kMT ivc v`isAwrhygw [ jdoN ieh AvsQw prp`k ho jwvy qW Sbd dw AiBAws Awsx lw kykrnw[ ohVQ dh jZvh f;ZXh oyDh j? f;o f;ZX/ s'A E'Vk T[go j' ikJ/fit/A fit/A m'vh ;hB/ dh soc nkJ/rh T[t/A nkswk ikros nt;Ek ftuBk ofj e/ ;tgB nt;Ek ftu ubh iKdh j?. gurU dy srUp nUM idl ivcvswauxw hY [ ijs qrHW SwKswq gurU dw srUp jW gurU dI Poto idKweI idMdIhY ausy srUp nMU idl ivc lY ky Awauxw hY [fJj ;to{g gfjb/ s;thofit/ˆ ns/ E'V/ nzX/o/ ftZu j'J/rk fco fJjh s;tho gqekP ftZu nk ikJ/ns/ nkfyo Pky;ks j' ikJ/rh. Awpxy Awp nMU Coty ijhy srUp ivc smJky gurU dy crnW ivc swhmxy bYT ky jwp krnw [ ieh swrw kuJ mn AqyibrqI dI SuDqw leI kIqw jWdw hY [ pUrn mhWpurS dI hwzrI ivc iessQwn qy jdoN AvsQw prp`k ho jwvy qW fJj' fijk wfj;{; j'J/rk fit/ˆgjkV, gZEoK dh fJZe ebk dh u/sBsk iK g{ok nzX/ok nzdo j'J/rk Ppdo[fenk j'J/rk ns/ nt;Ek ikfrqs oj/rh Bjhˆ sK n;hˆ id ;"ˆd/ jK fJjnkswk id fdb ftZu nkT[ˆdh j? sd rfjoh Bhˆd dh nt;Ek j' iKdh j?fi; ftZu ;E{b ns/ ;{yw ;oho dk e[ZM gsk Bjhˆ ubdk go T[gk;Bkeod/ ;w/ˆ fJZE/ nzX/ok ikfrqs nt;Ek ns/ Ppd nkgD/ nkg pzd j'J/rkns/ fJZedw Bkb pzd j' ikJ/. ies qoN bwAd nwBI qy iDAwn itkwxwhY [ gurU dy auhI srUp Aqy auhI gurU duAwrw id`qy hoey Sbd dw jwp krI jwxwhY [ ijvyN mhwrwj jI ny d`isAw ik, "ies AvsQw ivc iDAwn itkwaux nwlivAkqI dy swry rom jIBHw bx jwxgy [ ijvyN Gr dy au~pr tYNkI huMdI hY [ ausydw pwxI swry Gr ivc splweI huMdw hY [ pr jy tYNkI ivc AMimRq pw idau qWswry Gr ivc AMimRq hI splweI hovygw [ nwBI swry srIr dI iek iksm dItYNkI hI hY [ ies krky nwBI qy iDAwn itkw ky Sbd rwhIN pRmwqmw dy nwmdI mihmw krnI jW kih lau ik nwBI qy iDAwn itkw ky pRmwqmw nMU iDAwaux

Page 325: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

295

nwl swry srIr dy rom pRmwqmw nMU iDAwaux l`g jWdy hn [ gurU jI dw PurmwnhY;

r[ow[Zy o'w–o'w jo fXnkt/ s'ˆ b? e/ fJVk, fgzr[bk ns/ ;[ywBkBkVh se dh :ksok bJh r[opkDh ftZu fJ; soQK dZf;nk frnk j?L

r[ow[fy ;ku/ ek GT[ gkt?..r[ow[fy pkDh nxV[ xVkt?..r[ow[fy fBowb jfo r[D rkt?r[ow[fy gftsq gow gd[ gkt?..gurmuiK roim roim hir iDAwvY ]BkBe r[ow[fy ;kfu ;wkt?..27..r[ow[fy gou? p/d phukoh..r[ow[fy gou? sohn? skoh..r[ow[fy gou? ;[ ;pfd frnkBh..r[ow[fy gou? nzso fpfX ikBh..r[ow[fy gkJhn? nby ngko[..BkBe r[ow[fy w[efs d[nko[..28..r[ow[fy neE[ eE? phukfo..r[ow[fy fBpj? ;gotkfo..r[ow[fy ighn? nzsfo fgnkfo..r[ow[fy gkJhn? ;pfd nukfo..;pfd G/fd ikD? ikDkJh..BkBe jT[w? ikfb ;wkJh..29..r[ow[fy Xosh ;ku? ;kih..fs; wfj Ugfs ygs ;[ pkih..r[o e? ;pfd og? ozr[ bkfJ..;kfu osT[ gfs f;T[ xfo ikfJ..;ku ;pd fpB[ gfs Bjh gkt?..BkBe fpB[ Bkt? feT[ ;kfu ;wkt?..30..r[ow[fy n;N f;Xh ;fG p[Xh..

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 326: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

296 nksw d/P dh T[vkD

r[ow[fy Gtib[ sohn? ;u ;[Xh..r[ow[fy ;o ng;o fpfX ikD?..r[ow[fy goftofs Boftofs gSkD?..r[ow[fy sko/ gkfo T[sko/..BkBe r[ow[fy ;pfd fB;sko/..31..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 641)

;[ ;pd ek ejk tk;[ eEhnb/ fis[ sohn? Gtib[ ;z;ko'..sq? ;s nzr[b tkJh ejhn? fs;[ ej[ etB[ nXko'..p'b? y/b? n;fEo[ j't? feT[ efo nby[ bykJ/..;[fD ;[nkwh ;u[ BkBe[ gqDt? ngD/ wB ;wMkJ/..r[ow[fy ;pd/ ;fu fbt bkr? efo Bdoh w/fb fwbkJ/..nkg/ dkBk nkg/ phBk g{o? Gkfr ;wkJ/..58..;[ ;pd eT[ fBozsfo tk;[ nbyz ij d/yk sj ;'Jh..gtB ek tk;k ;[zB fBtk;k neb ebk Xo ;'Jh..Bdfo eo/ ;pd[ xN wfj t;? ftuj[ Gow[ rtkJ/..sB[ wB[ fBowb[ fBowb pkDh Bkw' wzfB t;kJ/..;pfd r[o{ Gt ;kro[ sohn? fJs T[s J/e' ikD?..fujB[ toB[ Bjh SkfJnk wkfJnk BkBe ;pd gSkD?..59..sq? ;s nzr[b tkJh nT[X{ ;z[B ;u[ nkjko'..r[ow[fy p'b? ss[ fpo'b? uhB? nby ngko'..sq? r[D w/N? ;pd[ t;kJ/ sK wfB u{e? njzeko'..nzsfo pkjfo J/e' ikD? sk jfo Bkfw br? fgnko'..;[ywBk fJVk fgzr[bk p{M? ik nkg/ nby[ bykJ/..BkBe fsj[ s/ T{gfo ;kuk ;fsr[o ;pfd ;wkJ/..60..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 944)

aus qoN bwAd nwBI qoN do auNglI hyTW iDAwn itkw ky, gurU dw auhIsrUp mn ivc r`K ky Aqy gurU duAwrw id`qy gey ausy Sbd dw jwp krnwhY [ ies Av`sQw ivc swDk nMU v`D qoN v`D syvw krnI cwhIdI hY [ ikauNikaus dw rom-rom hrI nMU iDAw irhw huMdw hY[ hrI dw nwm ieMnw piv`qr hY

Page 327: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

297

ik aus nMU rom-rom ivc vswey r`Kx leI au~nI vI syvw dI zrUrq huMdI hY[ikauNik syvw nwl qn qy mn dI sPweI huMdI rihMdI hY [ ies krky iesAvsQw ivc bhuq izAwdw syvw dI zrUrq huMdI hY [ ijMnI v`D qoN v`D AqyBwrI qoN BwrI syvw kIqI jwvy auh ies AvsQw qy krnI bxdI hY [ ieQoNq`k ik srIr hMB jwvy qW hI syvw qoN htxw Bjhˆ hY [ ieh Av`sQw ijMnIjldI qYA ho jwvy au~nw hI TIk hY [ ies qoN bwAd aus qoN hyTW rIVH dIh`fI dy iblkuL incly kony qy ausy gurU srUp qy iDAwn itkw ky ausy hI Sbddw jwp krnw hY [ fJZE/ fInkdk Gkoh iVsk o{gh soho pD ikJ/rk ns/fizBQh wksok dh iVsk j'J/rh T[Bh jh wksok dh fInkdk ;fjiskgqkgs j[zdh j? ns/ Ppd Bkb Gko jN ikJ/rk wsbp Ppd p'bd/;w/ˆ osh Go th dw Bjhˆ brkT[Dk gJ/rk. jdoN ie`Qy iDAwn prp`k hoigAw qW ie`QoN sPweI ho jwvygI[ ijvyN v`fw v`fw smwn swP ho jwvy qW iPrCotw-Cotw smwn swP krIdw hY ausy qrHW jdoN v`fy-v`fy AMgW dI sPweI hogeI qW CotIAW nsW dI sPweI huMdI hY [ ies leI ie`QoN sPweI hox qoN bwAdiDAwn nMU donoN A`KW dy ivckwr lY jwxw hY [ ie`Qy byh`d suKmnw nwVIAWhuMdIAW hn [ iek ieVw, iek ipMglw Aqy ivckwrlI nwVI suKmnw nwVIhuMdI hY [ ieVw qy ipMglw mwieAw dIAW nwVIAW hn [ ies krky ienHW ivciDAwn nhIN itkwxw [ ivckwrlI nwVI ijs nMU suKmnw nwVI ikhw jWdwhY aus nMU f`t ky PVI r`Kxw hY [ ausy qy hI iDAwn kyNidRq krI r`Kxw hY [aus sQwn qy gurU dw auhI srUp iDAwn ivc r`K ky, ausy Sbd dw jwp krnwhY [ ies sQwn qy pRkwS Awvygw [ aus pRkwS ivc grmI nhIN blik TMfkhovygI [ iPr aus qoN bwAd m`Qy qoN ij`Qy vwl SurU huMdy hn au~Qy iDAwnitkwxw hY [ mhwrwj jI ny bVI sKq hdwieq kIqI ik m`Qy Aqy m`Qy qoNau~pr dI AvsQw ivc ivcrn leI swDk nMU iksy mhWpurS dI sMgqlgwqwr krnI lwzmI hY [ ikauNik au~Qy bhuq swrIAW SkqIAW Gyrw pwlYNdIAW hn [ rwh rokx dI koiSS krdIAW hn [ gurU au~Qy Awpxy is`K dIsMBwl krdw hY [ aunHW SkqIAW nMU swDk dy nyVy nhIN Awaux idMdw [ iesqoN bwAd nBjd Bkd suxweI d/t/rk[ auh lgwqwr uZbdk ofjzdk j?, bMdnhIN huMdk[ swDk ny aus v`l iDAwn nhIN krnw blik aus nMU nzr AMdwz

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 328: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

298 nksw d/P dh T[vkD

krky aus qoN A`gy c`lxw hY[ ies qoN AglI AvsQw hY, donoN kMnW dy ivckwrqoN SurU krky au~pr v`l jWdy hoey isr dy ivckwr iDAwn kyNidRq krnw [ies nMU iqRkutI ikhw jWdw hY [ ies sQwn qy vI ausy ivDI nwl iDAwnlwauxw hY [ auhI gurU dw srUp Aqy auhI Sbd [ ie`Qy nw qW pRkwS hovygw,nw hI sMgIq suxweI dyvygw [ pr jVHqw mihsUs hovygI [ mn ivc siQrqwAw jwvygI [ srIr dI siQrqw dI qwkq vD jwvygI [ srIr ivc keI-keI GMty iblkul ihljul nhIN huMdI[ fJZE/ Ppd ns/ ;to{g pzd j'ikJ/rk fJZE/ fsqe[Nh bhB j' iKdh j? wsbp fXnksk, fXnkB ns/ X/jfszB'ˆ fJZe j' ikDr/. ns/ ftZu–ftZu ;[zB ;wkXh br/rh fi;B{z r[opkDhftZu fJj' fijk dZf;nk frnk j?L

nzsfo ;[zBz pkjfo ;[zBz fsqGtD ;[zB w;[zBz..uT[E/ ;[zB? i' Bo[ ikD? sk eT[ gkg[ B g[zBz..xfN xfN ;[zB ek ikD? G/T[..nkfd g[oy[ fBoziB d/T[..i/ iB[ Bkw fBoziB oksk..BkBe ;'Jh g[oy[ fpXksk..51..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 943)

d't/ˆ nZyK d/ ftZueko fiZE/ fJVk, fgzrbk, ;[ywBk BkVh j? T[ZE/ d/nfGnk; d/ d;t/ dtko se dh :ksok bJh r[opkDh ftZu fejk j?L

okwebh pkDh p/Dh ihT[ eh > ;fsr[o gq;kfd]

fJVk fgzr[bk nT[o ;[ywBk shfB p;fj fJe mkJh..p/Dh ;zrw[ sj fgokr[ wB[ wiB[ eo/ fsEkJh..1..;zsj[ sjk fBoziB okw[ j?..r[o rfw uhB? fpobk e'fJ..sjK fBoziB[ owJhnk j'fJ..1..ojkT[..d/t ;EkB? fenk Bh;kDh..

Page 329: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

299

so pki/ ;pd nBkjd pkDh..sj uzd[ B ;{oi[ gT[D[ B gkDh..;kyh ikrh r[ow[fy ikDh..2..T[gi? frnkB[ d[owfs Shi?..nzfwqs of; rrBzsfo Ghi?..J/;[ ebk i' ikD? G/T[..G/N? sk;[ gow r[od/T[..3..

d;w d[nkok nrw ngkok gow g[oy eh xkNh..T{gfo jkN[ jkN gfo nkbk nkb/ Ghsfo Eksh..4..ikr[s oj? ;[ epj[ B ;'t?..shfB fsb'e ;wkfX gb't?..phi wzsq b? fjod? oj?..wB{nk T[bfN ;[zB wfj rj?..5..ikrs[ oj? B nbhnk Gky?..gkuT[ fJzdqh pf; efo oky?..r[o eh ;kyh oky? uhfs..wB[ sB[ nog? feq;B gohfs..6..eo gbt ;kyk phuko/..ngBk iBw[ B i{n? jko/..n;[o Bdh ek pzX? w{b[..gfSw c/fo uVkt? ;{o[..nio[ io? ;[ fBMo[ Mo?..izrBkE f;T[ r';fN eo?..7..uT[w[y dhtk i'fs d[nko..gb{ nBs w{b[ fpuekfo..;op ebk b/ nkg/ oj?..wB[ wkDe[ osBk wfj r[j?..8..

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 330: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

300 nksw d/P dh T[vkD

w;sfe gdw[ d[nkb? wDh..wkfj fBoziB[ fsqGtD XDh..gzu ;pd fBowkfJb pki/..Y[be/ uto ;zy xB rki/..dfb wfb d?sj[ r[ow[fy frnkB[p/Dh iku? s/ok Bkw[..9..1..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 974)

d't/ˆ nZyK d/ ftZueko fiZE/ fJzVk, fgzrbk ns/ ;[ywBk BkVh j? T[ZE/d/ nfGnk; Bkb 10t/ dtko se dh :ksok bJh r[opkDh ftZu fejk j?.fJ;B{z efjzd/ jB @d;w dtko nrw ngkok gow g[oy dh xkNh.”

ijs jgHw bodI huMdI hY ausy jgHw qy ieh sQwn hY [ ie`Qy ausy qrHW Sbdqy iDAwn lwauxw hY Aqy gurU dy ausy srUp nwl mn nMU lw ky r`Kxw Aqy gurUnwl auhI pRym bxw ky r`Kxw huMdw hY [ dsvyN duAwr q`k h`T krky phuMcjwxw hY [ aus qoN bwAd h`T nhIN krnw [ pRym nwl Aglw swrw rsqw qYAkrnw hY [ Awpxy mn nMU kyvl ipAwry pRBU dy pRym ivc hI siQq krky, mndIAW ibRqIAW nMU bwhr jwx qoN rok ky, Awpxy AMdr iDAwn nMU kyNidRq krnwhY [ au~Qy iksy iksm dw koeI iKAwl nhIN hoxw cwhIdw [ fJZE/ i' r[o{wjkg[oy r[o{ rqzE ;kfjp ih dk ;to{g ;kyPks j' frnk ;h T[;h d/Bkb nkgD/ nkg B{z ;kyPks p?md/ j'J/ ns/ GiB eod/ j'J/ nkgDk ns/wjkg[oy dk ;to{g S'N/ eod/ ikDk j?. p; fXnkB oj/ fe Ppd ;kcubdk oj/ ns/ ;kc ;[DkJh fdzdk oj/ ns/ fJ; edo S'Nk eo d/Dk j?fe ;{Jh dh B'ˆe d/ pokpo wjKg[oy dk ;to{g ns/ T[;s'ˆ th S'NknkgDk ;kyPks ;to{g j't/ ns/ Ppd pj[s ;kc ns/ r{zi eo ;[DkJhfdzdk j't/. ieh sihj dI AvsQw hY [ iesy ivc hI Awpxy Awp nMU siQqkrky Aglw rsqw qYA krnw hY [ jy izAwdw zor lw ky kwhlI krn dIkoiSS kIqI qW ienswn pwgl vI ho skdw hY [ ieh krqy dw rsqw hY,aus dI ikrpw nwl hI aus dI nyVqw imlxI hY [ aus nwl D`kw nhIN kIqwjw skdw [ kwhlI nhIN kIqI jw skdI [ mhwrwj jI ny d`isAw ik, iessQwn qy swDnw krnI bhuq kiTn huMdI hY [ iksy vI hwlq ivc gurU AQvw

Page 331: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

301

swD-sMgq qoN ibnW Awpxy Awp ies sQwn vwlI swDnw krn qoN sKqmnwhI hY [

Grsk eh ukb fBokbh..ukbk fBokbh Grskj e/oh fpyw wkofr ubDk..bp[ b'G[ njzeko[ sfi fsq;Bk pj[s[ Bkjh p'bDk..yzfBnj[ fsyh tkbj[ fBeh J/s[ wkofr ikDk..r[o[ go;kdh fiBh nkg[ sfink jfo tk;Bk ;wkDh..ej? BkBe[ ukb Grsk i[rj[ i[r[ fBokbh..14..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 918^919)

ikauNik ieh auh AvsQw hY ijs ivc jigAwsU nMU KMinauN iq`KI qy vwloNin`kI rwh qoN guzrnw huMdw hY [ ies krky swDk AwpxI qwkq nwl iessQwn qoN A`gy nhIN c`l skdw [ kyvl smr`Q gurU hI aus nMU ie`QoN A`gy lYky jWdw hY [ Asl ivc ieh sUKm srIr dw sPr huMdw hY [ ieh iek iksmdI mOq vrgI siQqI huMdI hY [ bySk mOq huMdI nhIN pr l`gdw iehI hY ikbs hux AMiqm smW Aw igAw [ Bwv ies AvsQw ivcoN guzrnw ieqnwkiTn ho jWdw hY [ ies sQwn Bwv, dsvyN duAwr qy jigAwsU leI zrUrIhY ik Awpxy Awp qoN Akwl purK nMU A`f smJy [ pr kmweI ausy qrHW krIjwxI hY [ iDAwn Dwrn leI auhI Sbd, auhI gurU dw srUp hoxw cwhIdwhY [ pr nwl dI nwl pRBU pRqI pUrw pRym bxw ky r`Kxw hY [ ies sQwn qyhnHyrw AwauNdw hY[ ieh cyqn q`q dw hnHyrw huMdw hY. nzX/o/ s'A voBk BjhAukjhdk. fit/A nZyK pzd eoB s/ nzX/ok BIo nkT[Adk j? T[t/A jhnzX/ok ;{yw d/P ns/ ekoD d/P dk j?. fi; ftZu fJj' fij/ ;E{b o{gd/ fd;D tkb/ bZyK uzdowk ns/ ;{oi dh o'PBh th T[ZE/ e[ZM BjhA fdyk;edh feT[Afe T[ZE/ sK f;oc nB[Gth gqekP jh ezw eodk j? fi;ƒr[opkDh ftZu fbfynk j?. “i/;' uzdk T[rt/ ;{oi uV/ jIko J/fsukBD jz[fdnK r[o{ fpB x'o nzXko” feT[Afe fJj fszBK ;E{b, ;{ywns/ ekoD d/P fJZe d{i/ ftZu jh ofjzd/ jB ns/ fttjko eod/ j'J/ thfpBK ;obsk ns/ P[ZXsk d/ fJe d/P tkbk d{i/ d/P ftZu BjhA ofj;edk. iZd fe d{i/ d/P ftZu ik e/ ezw eo ;edk j? T[;ƒ nkgD/

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 332: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

302 nksw d/P dh T[vkD

d/P ftZu tkg; nkT[Dk jh g?Adk j?. fszB'A d/P ns/ T[BQK d/ nzdo ofjDtkb/ ;oho tZy tZy ofjzd/ j'J/ th fJe irQk jh ofjzd/ jB. fit/A fJzB;kBd/ ;oho ftZu jh fsBK r[D (sw', oi', ;s') ofjzd/ jB ns/ tZy tZysohfenK Bkb ezw eod/ jB. ;obsk dk noE j? i' fdy fojk j? ns/;Zu wzB b?Dk fit/A n;hA ;[gB/ ftZu o'I fttjko eod/ jK. go g{ik gkmo{gh nfGnk; eod/ eod/ iZd n;hA T[; ;E{b ;oho ƒ SZv e/ nkgD/jh ;{yw ;oho ƒ d/yd/ jK sK xpok iKd/ jK feT[Afe fJ;ƒ ;Zu wzBBjhA gkT[Ad/. T[ZE/ th nkgD/ Gko o{gh jZv^wK; tkbk fgziok bZGD brd/jK. ;{yw d/P ns/ ;oho dk wsbp jh j? fe fpBK Gko tkbh uhIK dkd/P, fJt/A jh fit/A d{o s'A e'Jh uhI d/yd/ jK sK gfjukBD brd/ jK feT[j eh j' ;edk j? go T[jh id B/V/ nk iKdh j? iK n;hA T[; d/P d/B/V/ gjz[u iKd/ jK sK uzrh soK T[;ƒ ikBD br iKd/ jB. fJ;/ ƒ P[ZXskefjzd/ jB fe fit/A ;{yw d/P ftZu gfjb/ gfjb sK uko/ gk;/ nzXekofijk wfj;{; jz[dk j? go id P[ZXsk tXdh j? sK T[jh d/P dk nzXekonB[Gth gqekP ftZu pdb iKdk j?. j[D ;{yw d/P ftZu nkgD/ Gkoh;oho dk nzXeko nB[Gth gqekP ftZu pdb iKdk j?. j[D ;{yw d/PftZu nkgD/ Gkoh ;oho ƒ y'idk oj/ iK fJ; s'A nrbh gVQkJh ftZuekoD d/P ftZu gjz[u e/ nkgDk nkfeqsh tkbk ;oho y'idk oj/ fJj j?nP[ZXsk. fJ; ftZu i' ;kok e[ZM ;u fdykT[Adk j? T[j nk;kBh Bkbfdydk j?. P[ZXsk s'A T[j d/P ns/ ;oho nkw j' iKdk j?. sKfe n;hAT[ZE/ se Bk o[e/ ojhJ/ ns/ nZr/ tX e/ nkgD/ xo se gjz[u ikJhJ/ fJ;bJh1H dPk L i' fe fBozso fJj dZ;dh ubh ikJ/rh i' n;hA eo oj/ jK

T[j ;Zuk j? ns/ eh eo oj/ jK fej' fijk ub fojk j?.2H fBPkBk L sK T[; wkfJnk d/ d/P s'A pkjo fBeb e/ nkgD/

;sfus nBzd o{gh d/P ns/ ;oho sZe gjz[uD bJh fJ; T[g:[esfdPk ftZu ub oj/ jK ns/ nzdkiB feZE/ se gjz[u rJ/ jK. fJ;dPk tZb fdPk ƒ d' tko jo o'I u?e eo b?Dk ukjhdk j?.

1H id ed/ n;hA ;ko/ nZSh ns/ bzph p?me brkJh j't/ sK T[;

Page 333: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

303

nk;D s'A T[m' BjhA ns/ T[;/ irQk b/N e/ 5 fwzN bJh u?eeohJ/.

2H jo o'I ;t/o/ id ;"A e/ T[md/ jK sK T[m' BjhA 15 fwzN b/N/b/N/ nkgD/ T[Zgo ;z;d fpmk e/ u?e eo' sKfe i' th o[ektN nkojh j? T[j ;kc^;kc ;gPN o{g s'A ;kjwD/ nk ;e/ ns/ T[;dkitkp th fJ;/ sZs frnkB ftZu bG ;ehJ/ ns/ iK nkgD/wjkswk Bkb ftuko tNKdok eo'.

fit/A nw[Zb bkb iK pj[s ehwsh jhok iK pj[s ehwsh uhI fszBpj[s w'N/ ns/ Gkoh fvZphnK ftZu pzd j't/ ns/ d{ih soc T[t/A jh uhIfJe Gkoh ns/ w'N/ fvZp/ ftZu pzd j't/ sK fejVk nkIkd tksktoD s'AfezBk BIdhe iK d{o j?. noEks fJZe fvZp/ tkbk iK fszB fvfpnKtkfbnK s'A pj[s fInkdk P[ZX ns/ nkIkd tksktoD d/ B/V/ j?. r[opkDhftZu cowkB j? L “o{g Bk ozr Bk o/y feS sq? r[D s/ gqG fGB fs;/p[MkJh BkBek fi; j't/ ;[gz;B” GrtkB dk e'Jh o{g ozr nkeko BjhAj?. fJ;/ fj;kp s'A ;E{b ;oho ftZu p?m e/ nZyK y'bQe/ I[pkB Bkb gkmeod/ j'J/ T[gk;Bk eod/ jK sK fJj shi/ fvZp/ ftZu j? ns/ i' nZyK pzdeoe/ nkgDk ns/ r[o{ d/ ;to{g dk fXnkB oZyd/ j'J/ nzdo s'A jhr{zi^r{zi e/ Ppd g?Ad/ jB fJj' fij/ d{i/ fvZp/ ftZu j? ns/ i' fpBK fe;/;to{g d/ ns/ fpBK fe;/ ;to{g tkb/ GrtkB dh T[gk;Bk eod/ jB goT[ZE/ y[d ns/ GrtkB dk ;to{g ns/ tksktoD o{gh d/P d/ gqsZy gqwkDjz[d/ ofjzd/ jB sK fJj gfjbk fvZpk ns/ ekoD ;oho ftZu T[gk;BkeoB tkb/ efjbKd/ jB ns/ nkgD/ n;bh ;oho ns/ n;bh d/P d/pj[s B/V/ jz[d/ jB sK T[BQK ƒ xpokT[Dk BjhA ukjhdk fe n;hA nkgDhn;bh:s s'A d{o j' iktKr/ feT[Afe e[ZM ;kb gfjb/ ;kvh i' nZi Peb;{os j? T[j BjhA ;h ns/ fJ; s'A gfjb/ iBw ftZu ;kvh Peb ;{osj'o ;h. nyho gjkV, g/V, gP{, gzSh dh eJh PebK XkoD eod/ j'J/nZi fJ; Peb ;{os s/ gjz[u/ jK. fXnkB oj/ fpbe[b fJ;/ tesgqfeosh nkJ/rh ns/ ;kvh sbkPh bJ/rh fe ;kv/ fszBK r[DK ftu'A feZE/n;hA ezwI'o jK sK T[;ƒ gqfeosh y'bQ e/ ns/ tZvk pDk e/ T[ZE/ ;{yw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 334: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

304 nksw d/P dh T[vkD

;oho s'A j[zd/ j'J/ ;E{b ;oho ftZu b? ik e/ yVQk eo/rh. go fJj ;wKfJwfsjkB dk ;wK j? fJZE/ go n;hA ewI'o BjhA gtKr/ nfvr j'iktKr/. nub, nfsnzs, ;fji, ;ir, fBob/g ns/ fBoG: j'iktKr/.J/Bh fwjBs Gfonk bzwk ;co sfj eoe/ fJzBh T[ZukJh s/gjz[funk jK fe fJBQK fszBK r[DK ftZu'A fe;h s/ mfjo e/ nkgDk ehwshtes p/eko BjhA j'D dtKrk.

wZSh fezBk ;wK gkDh s'A d{o ofj e/ ns/ e'Jh god/;h fezBK ;wKnkgD/ d/P s'A d{o ofj e/ o'Adk, uhydk, fubkT[Adk ns/ sVcdk oj/rk.fJ;dk noE j? ;kƒ y[Ph j'Dh ukjhdh fe n;hA nkgD/ ;Zu/d/P ns/ nkgD/ ;Zu/ ;to{g d/ pj[s B/V/ gjz[u u[Ze/ jK i' fe ed/ th BPNj'D tkbk BjhA j?. ies hnyHyry nMU smr`Q gurU hI pwr krw skdwhY [ ies qoN bwAd pRkwS dw PYlwA huMdw hY [ AMdr vI pRkwS Aqy bwhrvI pRkwS idKweI idMdw hY [ swDk nMU ies pRkwS bwry igAwn huMdw hY ikieh iks SkqI dw pRkwS hY [ ijauN-ijauN AwdmI Sbd Aqy gurU mUrq dyivc iDAwn nMU itkw ky AiBAws krdw hY iqauN-iqauN pihlW bwhr dw AqyiPr AMdr dw pRkwS Kqm ho jWdw hY [ ieh jo iekimkqw dI AvsQw huMdIhY auh AwnMd dI AvsQw huMdI hY [ bwhr dw qy AMdr dw pRkwS donoN AwnMdhI hn go fJj pj[s nzfPe wkso j? ns/ Mbe wkso j? ikauNik ienHWdonW ivc auh s`cw Awp hI hY [ auh Awp hI jVH hY Aqy Awp hI sUKmhY [ jVH, sUKm Aqy cyqn ausy dy hI q`q hn [ jVH ausdI pRikrqI hY Aqycyqn q`q auh Awp hY [ aus dw suBwA AwnMd srUpI hY [ aus dy AwnMd dwKrbvW ih`sw jy iksy qy iCVk id`qw jwvy qW vI aus dI SkqI ieMnI huMdIhY ik aus qoN sihx nhIN huMdI [ ies qoN bwAd jigAwsU dI iek rs AwnMddI AvsQw bxdI hY [ pr ismrn AiBAws ies AvsQw ivc vI krIjwxw hY [ au~Qy ipAwr ivc bYT ky jo Awpxy qoN Al`g vwihgurU Bws irhwhY aus ivc iekimk ho jwxw hY [ ip`Cy ijhVw hnyrw Aqy pRkwS nzrAwieAw auh AMSk rUp dy ivc bRhm dy nzdIk huMdw hY Aqy ieh pRkwSsPyd huMdw hY[ jd ieh ht jWdw hY qW auh ijhVI AwnMd dI AvsQw huMdIhY auh sPyd nhIN huMdw [ byS`k huMdw auh vI pRkwS hI hY [ ie`Qy jw ky AwnMd

Page 335: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

305

meI koS dw pqw c`ldw hY [ aus dy ivc AsIN Awp jWdy hW [ auhI AwnMdmeI koS dy ivc ijs smyN bih ky aupwsnw krdy hW qW hOlI-hOlI ausAwnMdmeI koS nMU vI AsIN C`f idMdy hW iPr jw ky auh jo bRhm rUp hY,pRmwqmw aus prIpUrn dy ivc phuMc jWdy hW [ pihlW jigAwsU pRikrqIivc iekimk huMdw hY qW du`KW ivc hI rihMdw hY pr jdoN cyqn q`q ivciekimk huMdw hY qW aus nMU Asl AwnMd dw Aihsws huMdw hY [ aus qoN bwAdhI aus nMU pqw c`ldw hY ik mYN kOx hW, myrw Asl vjUd kI hY [ jdoN ausnMU Aihsws huMdw hY ik mYN cyqn q`q hW, nw qW mY pRikrqI hW Aqy nw hIpRikrqI dw pRBwv myry qy ho skdw hY [ auh ies AvsQw ivc ies kwblho jWdw hY ik Awpxy Awly-duAwly cMbVI hoeI pRikrqI nMU Awpxy a~uprpRBwivq nhIN hox idMdw [ ijvyN m`kVI dy jwly nMU h`Q nwl swP kr leIdwhY ies qrHW jigAwsU Awpxy Awly duAwly qoN pRikrqI nMU htw ky Awpxw Su`DsrUp Awp hI aujwgr kr lYNdw hY [ aus AvsQw ivc phuMc ky aus nMU pqwc`ldw hY ik Akwl purK ivc qW r`qI Br vI pRikrqI nhIN [ pRikrqI qWaus dw ricAw hoieAw mwqr iek Kyl hY [ pr auh Awp aus Kyl qoN au~prhY [ pRikrqI nMU s`c mMn ky ienswn aus nwl hI lbwlb BirAw rihMdwhY [ iesy krky ausy dy pRBwv krky prmwqmw nMU Bu`ilAw rihMdw hY [ prjdoN auh pRikrqI qoN pwr Su`D srUp cyqn q`q pRmwqmw dI aupwsnw krdwhY qW auh pRikrqI qoN pwr hoeI jWdw hY [ ie`Qy q`k ik AsIN swKSwq bRhmq`k phuMc jWdy hW [ bRhm qoN A`gy siq, icq, AwnMd q`k phuMcx vwsqy ;jiwkor, BgqI Aqy igAwn wkor d/ nkyo ftu sohe/ BzH 1 ns/ 2 dZ;/rJ/ qrIikAW qoN bwAd auh swKSwq Bgvwn q`k phuMcx vwsqy ienHW iqMnWqoN bwAd AglI AvsQw bwry v`fy mhwrwj jI sMq eISr isMG jI ny iesqrHW ikhw hY, "ijn logoN ko pUrb jnm kI BgqI ky sMskwroN ky bl sqsMgAOr sqpurS kw imlwp Xuvw AvsQw myN Xw bcpn myN hI ho jwieAw krqwhY, voh log Xuvw Av`sQw myN BgqI swDn jor lgw kr kIAw krqy hYN [ijn BgqI swDnoN kw Pl bRhm igAwn Xw pRBU pRwpqI hoqw hY [ ijs ko pwkr qmwm du`KoN sy brI AOr mOq ky bwAd iPr jnm nw Dwrnw hoqw hY AOr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 336: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

306 nksw d/P dh T[vkD

hmySw vwsqy sq, icq, AnMd prIpUrn myN hI iesiQq honw hoqw hY [ ijsmyN iblkul du`KoN kw ABwv hY"[frnkB – iht pqjw dh J/esk B{z ikBDk, gfjukBDk ns/ wzBDk.ftfrnkB– T[; ftZu ;fEs j'Dk.

pRikrqI dw iviKAwnpRmwqmw dI bxweI hoeI swrI kwienwq pRikrqI jW mwieAw dw hI

pwswr hY [ swry phwV, pyV-pOdy, jIv-jMqU, mnuK Aqy dyvqw sB pRikrqIdy AMdr ivcr rhy hn [ ieh swrIAW rcnwvW jo kudrq dw srUp huMdIAWhn aunHW ivc cyqn q`q vI mOjUd huMdw hY pr aus dw sqr hryk rcnw ivcv`K v`K huMdw hY [ ijvyN phwV ivc vI cyqn q`q huMdw hY pr aus dw sqrsB qoN G`t huMdw hY [ pRikrqI dw sB qoN v`D jVH pdwrQ phwV hI huMdw hYikauNik aus ivc cyqn q`q dw sqr sB qoN nIvW huMdw hY [ fJj fJZe ebkdk j[zdk j?. dUsrw sqr pyV pOidAW dw huMdw hY [ aunHW ivc cyqn q`q phwVqoN izAwdw huMdw hY [ auh Kurwk gRihx krdy, ihldy-juldy, Pldy-Puldyhn [ fJj d' ebk d/ j[zd/ jB. aus qoN Agly sqr qy jIv-jMqU pSU-pMCIAw jWdy hn [ aunHW ivc cyqn q`q dw sqr qIsry nMbr qy huMdw hY [ auhKurwk KWdy, kuJ h`d q`k ivhwr krdy, b`cy pYdw krdy Aqy su`K-du`K nMUmihsUs krdy hn [ fJj fszB ebk d/ j[zd/ jB. aus qoN v`D cyqn q`q Awmienswn ivc huMdw hY jo cwr Aqy pMj qyj AMS klw dy ivckwr huMdw hY [f;nkD/ ivAkqIAW ivc cyqn q`q dI mwqrw pMj qoN s`q qyj AMS q`k huMdIhY [ aunHW dI socx smJx Aqy krm krn dI SkqI Awm AwdmI qoN izAwdwhuMdI hY [ aus qoN bwAd ijMny vI mhWpurS swDU mhwqmw huMdy hn aunHW ivcieh cyqn q`q dw sqr s`q qoN nO dy drimAwn huMdw hY [ aus qoN bwAd nOqoN igAwrW q`k cyqn q`q AvqwrI purSW ivc mOjUd huMdw hY [ jIv Awswkivc ieh cyqn q`q sB qoN izAwdw Bwv, cONht ebk se huMdw hY [ mhWpurSjo aus prm q`q qoN Q`ly huMdy hn auh inrMqr aus nwl iekimk ho ky ausnwl ipAwr vDweI jWdy hn [ jnm vI leI jWdy ny qy ipAwr vI vDweIjWdy ny [ ijvyN iek b`cw Awpxy ipqw dy Awly duAwly KyfI jWdw hY ausy qrHW

Page 337: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

307

aus AkwlpurK dy jn aus dy Awly duAwly KyfI jWdy ny [ jnm leI jWdyny aus pws Pyr jweI jWdy ny [ pr ieh sB auh AwpxI mOj nwl kr rhyhn [ iksy mwieAw dy bMDn ivc bMnHy hoey auh sMswr ivc bwr-bwr nhINAwauNdy [ sgoN sMswrI jIvW dw Blw krn ihq, aunHW nMU Awpxy ipqw prmySrdI bMdgI nwl joVn leI AwauNdy hn [ aunHW rwhIN hI pRmwqmw dw sMdyS ausdy jIvW q`k phuMcdw hY [ iesy krky swD sMgq gurU rUp hY, Akwl rUp hY[jo Awm ivAkqI vI jdoN swD sMgq nMU Akwl rUp mMn ky syvw krdw hY qWauh syvw Akwl purK dI hI huMdI j?[ ies qoN vI au~pr auh mhWpurS AwauNdyhn ijnHW nMU mukq AvsQw pRwpq huMdI hY [ auh jnm ivc Awey hI nhIN [auh prmwqmw dy nwl-nwl hI hn[ auh pRikrqI ivc pey hInhIN[ pRikrqI nMU aunHW ny kUVw hI smiJAw[ bs pRBU dy nzdIk rih kyAwpxw AwnMd leI jWdy hn Aqy aus sdIvI AwnMd ivc msq hn, ikauNikiehI jIv dw Asl srUp hY[ auh Awp hI pRBU ipqw prmySr dw srUp hYjo Awpxy Awp ivc AwnMd srUp hY[ iesy krky aus prmwqmw nwl nyVqwkrky jW aus nwl iml ky AwnMd pRwpq krdw hY [

du`K dy kwrx: ml ivKSyp qy Awvrnv`fy mhwrwj jI ny ieh sB smJwauNidAW hoieAW ieh vI d`isAw ik,

"iek jIv Su`D cyqn q`q dw hI lGU rUp hY pr aus qoN iv`CV igAw hY [Awpxy Asl q`q ivc auh AwnMd srUp sI ies krky iv`CV ky auh prySwnIivc iGirAw rihMdw hY [ AigAwnqw krky Awpxy Awqmk du`K dy kwrndw Aihsws Awpxy Awp aus nMU nhIN huMdw [ Awpxy Awp hI AigAwn v`sho ky krm krdw hY ijs dy PlsrUp auh du`KW ivc A`gy dI A`gy hor- horiGrI jWdw hY [ ies qrHW jnmW jnmW q`k aus dI siQqI bxI rihMdI hY[pr ikauNik Asl ivc su`K srUp hoxw ausdw Asl suBwA hY ies krky auhhmySw suKI hox dI koiSS ivc rihMdw hY [ pr auh kI hY jo ausnMU sMpUrnqOr qy suKI kr skdw hY aus dw Aihsws ausnMU Awpxy Awp nhIN huMdw [ijvyN, auh kuJ cIzW KWdw hY, kuJ su`K Bogdw hY, qW aus nMU ieh l`gdw hYik aunHW nMU Kw ky jW aunHW nMU Bog ky ausnMU su`K imldw hY [ pr ieh s`c nhIN

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 338: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

308 nksw d/P dh T[vkD

hY"[ mhwrwj jI ny d`isAw ik, "su`K du`K swfy Awpxy mn dI AvsQw qyinrBr huMdw hY [ ijvyN AsIN koeI cIz KWdy hW, qW auh pihlI vwrI KwiDAWbhuq svwd l`gdI hY [ pr auhI cIz bwr-bwr KwiDAW bysvwd l`gx l`gjWdI hY [ iek siQqI ieh vI AwauNdI hY ik auhI cIz mMUh ivc pwauNidAWhI aultI dw Aihsws hox l`gdw hY [ aunHW d`isAw ik cIz auhI huMdI hY Aqyausdw svwd vI auhI huMdw hY pr aus dw rs mwnx dI swfy mn dIiekwgrqw krky hI auh cIz pihlW bhuq svwd l`gdI hY iPr ijauN-ijauN aus ivc swfI iekwgrqw GtdI jWdI hY aus cIz dw svwd GtdwjWdw hY Aqy AKIr ivc auhI cIz bysvwd l`gx l`g jWdI hY[ ieh siQqIAsl ivc iek BulyKy qoN au~qpMn hoeI siQqI huMdI hY , ikauNik jIv ny jdoNpihlI vwrI koeI krm mn dI pUrI iekwgrqw nwl kIqw qW aus nMU su`Kdw Aihsws hoieAw [ auh Asl ivc aus cIz dy svwd dw Aihsws nhINsI blik aus nMU krn vyly hoeI aus dy mn dI iekwgrqw ivcoN auqpMn hoeysu`K dw Aihsws sI [ ieh aus dI AwpxI Awqmw dw hI Aks sI ijs krkyaus nMU l`igAw ik Swied aus nMU auh su`K aus cIz dy Bogx nwl pRwpqhoieAw hY [ pr hoieAw aus dy ault [ auh hY mn dI iekwgrqw [ mn nMUAwpxy Su`D srUp qoN dUr r`Kx leI iqMn kwrn huMdy hn, ml, ivKSyp AqyAwvrn" [

mlaunHW d`isAw ik, "AsIN Awpxy Awp ivc Su`D srUp hW, AwnMd srUp

hW [ ies krky jdoN mn dI pUrI iekwgrqw huMdI hY qW AsIN Awpxy Su`DsrUp dy nyVy huMdy hW [ iekwgrqw krky hI AwnMd dw AnuBv huMdwhY [ mn dI iekwgrqw ivc hI su`K hY [ pr jdoN AsIN pRikrqI ivc iK`lryhoey JUTy su`KW nwl Awpxy Awp nMU joV leIey Aqy A`gy-A`gy aunHW ivc vDdyjweIey qW auh swfy mn (Awqmw) qy AMikq ho jWdy hn [ auhI swfy Bv-sMskwr bx jWdy hn [ jnmW-jnmW q`k auh swfy nwl c`ldy hn [ ijvyNiksy nMU iksy Kws cIz dw svwd ipAw hovy qW aus nMU auh cIz keI jnmWq`k svwd l`gI jWdI hY ikauNik ieh aus dw Bv-sMskwr (suBwA jW

Page 339: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

309

ibrqI) bx cukI huMdI hY [ feT[fe Gkt s' jh ;[Gkn pDd/ jB ns/ ;[GktKBkb jh eowK ftZu gfogZesk nkT[ˆdh j?. fi;B{z ;z;ekoK dk BK fdZskfrnk j? ns/ T[;/ ;z;ekoK B{z id g{oh nkswh:sk Bkb ehsk iKdk j?sK T[;B{z Gkt–;z;eko efjzd/ jB fi;d/ Bshi/ ti' jh nrb/ iBw d/ekoB pDd/ jB. ies qrHW swfy Awpxy Bv-sMskwr hI swfI Awqmw dIsiQqI inrDwrq krdy hn [ mn dy sMskwrW krky hI swfI Awqmw dIsiQqI inrDwrq huMdI hY Aqy ausy siQqI Anuswr swfw jnm huMdw hY [ A`goNaunHW jnmW ivc ausy Anuswr su`K du`K huMdy hn [ kroVW jnmW q`k ies qrHWdI siQqI bxI rihMdI hY, ikauNik mn AwpxIAW ibrqIAW Anuswr su`K dyip`Cy B`jdw hY pr Asl su`K jo aus dy Awpxy AMdr hY, aus dy Awpxy mndI iekwgrqw ivc hY, aus qoN auh bymu`K hoieAw rihMdw hY [ dUjw auh bwhrIsu`KW nMU hI Asl su`K mMn ky aunHW nMU pRwpq krn leI glq PYsly vI krdwhY [ ies qrHW aus dy Awpxy mn qy aunHW krmW dI mYl cVHI jWdI hY jo ausnMU Awpxy Asl srUp qoN Al`g krI jWdI hY [ ijvyN-ijvyN auh ies sMswrdy su`KW ip`Cy dOVdw hY auvyN-auvyN auh aunHW nMU pRwpq krn leI glq krmkrdw hY [ jo vI krm mn`uK Awpxy Asl kyNdr qoN t`ut ky bwhr muKI ho kykrdw hY auh pwp hY[ fe;/ th eow ftZu id T[j nfsnzs ;[y nB[Gteodk j? sK T[;d/ nzseoD ftZu T[j rbs fBoDk nzfes j' iKdk j?fe ;[y fJ; eow ftZu j?. fJj' fij/ nBzs :[rK Bkb nBzs jh rbsfBofDnK B{z wb efjzd/ jB T[jBK B{z d[pkok G'rD bJh brkskoftyP/g dh nt;Ek ftZu p~fMnk ofjzdk j?. Aqy ausy nwl mn qy mYlcVHdI hY [ jnm-dr-jnm ieh mYl hor hor cVHI jWdI hY [ iesy nMU mlikhw jWdw hY [

ivKSyp Aqy AwvrndUjy rUp ivc ipCly kroVW jnmW dy kIqy hoey krmW dy PYsilAW nMU ml

ikhw jWdw hY [ ipCly jnmW ivc AigAwnqw vs kIqy hoey krmW (Bv-sMskwr) rUpI PYsilAW ny hI ivKSyp (vKryvW) pYdw kIqw hY [ iehIivKSyp aus dy mn nMU iekwgr nhIN hox idMdw [ ijs krky aus au`pr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 340: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

310 nksw d/P dh T[vkD

mwieAw dw Awvrn ipAw hoieAw hY [ ijs krky auh pRmwqmw nMU koeI horAqy Awpxy Awp nMU koeI hor mMn lYNdw hY [ auNj r`b qW byh`d nyVy hY [ auhqW h`Q qoN vI nyVy hY [ fi; soQK r[opkDh ftu fejk j? Lefj oftdk;jkE g/ B/o/. ijMnw auh mn`uK dy AMdr hY au~nw hI auh bwhr hY [ ijvyNSrIr dI Awqmw huMdI hY qW SrIr c`ldw hY [ auvyN hI Awqmw dI AwpxIAwqmw huMdI hY Aqy auh hY pRmwqmw [ pr AigAwnI socdY ik Swied auh(pRmwqmw) myry qoN prHy hY [ jy ml ht jwvy qW ivKSyp Awpxy Awp htjwvygw [ feT[Afe ftyP/g fijVk j? T[j wb (rbs fBoD/) d/ ekoB jhg?dk j'fJnk j?. iPr su`K dI ie`Cw hI nhIN rihMdI [ ies krky mnu`K su`KpRwpq krn leI krmW dy bMDn ivc vI nhIN pYNdw [

kihMdy ny iek vwrI iek rwxI ndI iknwry nhwaux geI [ aus nyAwpxw hwr auqwr ky iknwry qy r`iKAw qy ndI ivc nhwaux l`g peI [ koeIpMCI AwieAw aus ny auh hwr auTw ilAw qy au~fx dI koiSS krn l`gw [pr hwr BwrI sI ies krky auh aus dy mUMh iv`coN C`ut ky ndI iknwry l`gydr`Kq qy if`g ipAw Aqy ausy qy ltkx l`g ipAw [ rwxI jdoN nhw ky ndIiv`coN bwhr inklI qW aus ny dyiKAw ik aus dw hwr au`Qy nhIN sI [ ausny rOlw pwieAw pr hwr iksy qoN vI l`iBAw nhIN igAw [ g`l rwjy kolphuMcI [ auh Awp au`Qy AwieAw, aus ny vI nOkrW nMU hwr l`Bx dI hdwieqkIqI [ pr hwr iksy nMU vI nw imilAw [ pwxI ivc fubkI lwaux vwly nMUbulwieAw igAw [ aus ny ndI ivc fubkI lw ky hyTW h`Q mwirAw pr hwrnw imilAw [ swry ndI dy iknwry KVHy ho ky dyK hI rhy sn ik ieqny nMUndI dy pwxI ivc Tihrwau AwieAw qW Pyr iksy isAwxy ny d`isAw, hyrwjn! hwr pwxI ivc nhIN blik dr`Kq au~qy tMigAw ipAw hY [ pwxI ivcqW kyvl aus dw prCwvW hI hY [ iesy qrHW mnu`K ijs su`K nMU pRwpq krnleI bwhr krm krdw hY Aqy auh krm krdw-krdw Awpxy Awpy qoN bhuqdUr inkl jWdw hY, auh su`K qW aus dy Awpxy AMdr hI huMdw hY [ auh glqjgHw qy aus dI qlwS kr irhw huMdw hY, ijs jgHw auh su`K l`B irhw huMdwhY auh su`K nhIN blik aus dI prCweIN huMdI hY jo s`c nhIN huMdI"[ fit/AT[j jko i' o[Zy s/ Nzfrnk j'fJnk ;h. T[j o[e/ j'J/ gkDh ftZu i' fe

Page 341: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

311

gkDh rzdk Bjhˆ ;h T[;dh fwZNh p?mh j'Jh ;h T[; ftZu T[j jko dhgoSkJhA g? ojh ;h fpbe[b fJj' fij/ jh nkdwh id e'Jh eow eodkj? T[ZE/ wB fizBh wksok dk fJekro j'fJnk j[zdk j? T[; ftZu T[Bh jhnkgDh nkswk dh goSkJhA g?ˆdh j? i' fe ;[y ;to{g j? go nfrnkBhT[;B{z T[; eow B{z ;[Zy wzBdk j? idfe T[;d/ fJekro wB j'D d/ ekoBT[;dh nkswk dh goSkJhA dk jh ;[y j[zdk j?.not:- ies s`c nMU BwvyN Awpxy hI AMdroN l`Bxw huMdw hY pr ies dI XogAgvweI leI vI iksy pUrn mhWpurS dI zrUrq huMdI hY [ nhIN qW BwvyNsdIAW q`k koeI Awpxy Awp pRBU dI Koj krdw rhy aus nMU pRwpqI nhIN huMdIblik KuAwrI hI h`Q l`gdI hY [

duK dI nivrqIsQUl, sUKSm Aqy kwrn jgq ivc ijMny vI jIv hn aunHW duAwrw kIqy

jW aunHW duAwrw hox vwly krmW ivc bhuq iBMnqwvW huMdIAW hn, cwhy auhrwKS hn jW dyvI-dyvqw, phwV, pyV-pOdy, pSU-pMCI jW ienswn swry hIcMgy jW mwVy krmW nwl bMny hoey huMdy hn [ koeI iek sYikMf leI vI AkrmnhIN rih skdw ikauNik jIv-Awqmw pRmwqmw dI AMS hox krky siq,icq, AwnMd srUp hY [ pRikrqI nwl imlx krky ies ny Awpxw AslIsrUp guAw ilAw hY ijs nMU dubwrw hwisl krn leI aus dI krm rUpI KojjwrI hY [ ieh Koj iPr cwhy ieMdrIAW dy rwhIN hovy jW mn rwhIN hovy jWbu`DI jW iPr ienW iqMnW nMU imlw ky hovy [ fpBK ekoB d/ e'Jh eow Bjhˆj' ;edk. T[j o'I eow eodh ofjzdh j?. jIvAwqmw aus h`d q`k krmkrdI hY ijs q`k aus nMU Awpxy AslI srUp Bwv, siq, icq, AwnMd dIpRwpqI nhIN ho jWdI [ jIv-Awqmw ny Awpxw Awpw AigAwn dy ADInKoieAw sI pr jd igAwnvwn ho jweygI qW hmySw leI ho jweygI [ ijvyNpihlW jdoN q`k b`cw mW bwp dy shwry jIA irhw huMdw hY qW kuJ pqw nhINhuMdw [ pr ijvyN-ijvyN igAwn huMdw clw jWdw hY auvyN-auvyN b`cw Awpxy inrxyKud lYx l`g jWdw hY [ ibnW mW bwp dI slwh dy auh inrxy aus nMU nukswnnhIN phuMcwauNdy blik su`K hI idMdy hn [ vYsy hI Bgvwn rUpI mW bwp ivc

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 342: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

312 nksw d/P dh T[vkD

rihMdI hoeI jIvAwqmw ausy srIr ivc huMdI hY ijs ivc aus dw mW bwprUpI Bgvwn rihMdw hY [ pr jdoN jIv-Awqmw jnm lYNdI hY qW AwpxyAslI AwnMd rUpI mW bwp qoN h`t ky aus dIAW nklI do mwvW bx jWdIAWhn [ mwieAw (im`tI, A`g, pwxI, hvw AwkwS) Aqy AividAw (qmo, rjo,sqo ) Aqy nklI hI do bwp bx jWdy hn nkGk; nz; Aqy eIPvohnnkGk; nz;[ ie`QoN krmW dI Xwqrw AwrMB huMdI hY [ ikauNik ieh jIv-Awqmw nklI mW bwp nMU kuJ nw smJdy hoey BI Awpxy AslI mW bwp,AwnMd srUp srIr Aqy dyS nMU l`Bx l`gdI hY qW p`Qr phwV qoN jVHqw nMUivKSyp ivc ilAwauNdy-ilAwauNdy pyV -pOdy Aqy iPr pSU-pMCI Aqy iPrienswn bxnI SurU ho jWdI hY [ ijvyN-ijvyN jVHqw nwl ivKSyp vDdw clwjWdw hY auvyN-auvyN vwSnw vDdI hY [ ijs nwl igAwn dI aupj huMdI clIjWdI hY [ AwpxI Awqmw dw pRqIibMb jW CwieAw, eISvr dw pRqIibMb jWCwieAw, ieh vI nklI hY [ ieh s`c hY, ieh s`c nhIN hY, Aqy ieh rwhAwnMd nMU jweygw jW ieh rwh AwnMd nMU nhIN jweygw, ieh ausdy igAwn ivcAMikq huMdw clw jWdw hY [ ijvyN Bgvwn dw nw kdy AMq hoieAw Aqy nw kdyhovygw [ ausy qrW hI ieh jIv-Awqmw ijs dw s`cw mwqw ipqw Bgvwn hYies Awqmw dw vI kdy AMq nhIN hovygw [ ie`QoN q`k ik ies nMU kYv`lXmukqI bRhm igAwn dI vI iml jwey jo ik sdw-sdw leI bRhm ivc lInqwhwisl krn leI huMdI hY aus ivc vI aus jIv-Awqmw dw vjUd A`lg qoNbixAw rhygw [ iesy qrW ies jIv-Awqmw nMU sdw dw jIvn iml cu`kwhY [ ieh Awpxy igAwn dy ql qy Awpxw-Awpxw jIvn bqIq krdyrihxgy [ pr ies dw Awqmk igAwn kdy G`t nhIN hovygw qW dubwrw nSthoxw jW dubwrw qoN mwieAw Aqy AividAw dy kbzy ivc Aw jwxw ieh qWho hI nhIN skdw [ ijvyN ienswn qoN p`Qr bxI gOqm irSI dI pqnIAihilAw Aqy SRI rwm jI dy sprS duAwrw sjIv hox qy auhI purwxwigAwn aus nMU Xwd sI ik p`Qr hox qoN pihlW auh kOx sI [ iesy qrW hIsvrg dy ASvnI kumwr jo ik dyvqw sI auh srwp imlx krky pyV bxyhoey sn Aqy srwp qoN mukq hox qy aunHW nMU Xwd sI ik pyV bxn qoN pihlWauh kI sI ies krky auh Awpxy dyvlok nMU cly gey [ ijvyN hr b`cy nMU jnm

Page 343: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

313

lYx qoN bwAd a, A, e, is~Kxw pYNdw hY cwhy auh ipCly jnm ivc j`j,vkIl, fwktr, ieMjInIAr hI ikauN nw irhw hovy [ pr jo igAwn AwqmwnMU qr`kI dyx vwlw hY auh kdy vI jIv-Awqmw Bu`ldI nhIN[ aus jnm ivcijs jgHw qy ausdI pVHweI rukdI hY ausy jgHw qoN Agly jnm ivc aus qoNA`gy dI pVHweI SurU ho jWdI hY [ ikauNik jIv-Awqmw sdIvI hY qW aus dIpVHweI vI hmySw c`ldI rihMdI hY [ sMswrk pVHweI aus nMU hr vwrI krnIhI pYNdI hY ikauNik srIr nwSvwn hY (;E{b, ;{yw ns/ ekoD ;oho)ijs dI vjHw nwl hr vwr a, A, e, dI pVHweI (AYihk ividAw) SurU qoNlYxI pYNdI hY [

bRhm igAwn dI AvsQw ivc jIvAwqmw dI Awpxy AwnMd rUpI dySAqy SrIr dI Koj dw igAwn pUrw ho jWdw hY ijs dI vjHw nwl ausdw koeIvI krm Awpxy leI nhIN huMdw Aqy auh sdw-sdw leI pRym BgqI ivcsiQq Aqy in`q dws bx ky rihMdw hY Aqy hmySw leI igAwnvwn ho jWdwhY [ ausdy PlsrUp ies dIAW nklI do mwvW (AividAw Aqy mwieAw) Aqydo ipqw pihlw ipqw jIA (Awqmw dw ABws AMS AividAw) qmo, rjo, sqogux[ dUsrw ipqw r`b (r`b dw ABws AMS mwieAw) im`tI, A`g, pwxI, hvw,AkwS, sdw-sdw leI nSt ho jWdy hn[ AYsw AnMq kwl dw AwnMd rUpIjIvn ijs nMU dubwrw pRwpq krn leI krm rUpI Koj jwrI hY iPr auhKoj cwhy ieMdRIAW qoN, mn qoN jW bu`DI qoN hovy jW ienHW iqMnW nMU imlw kyhovy[ jIv-Awqmw nMU jd q`k ausnMU Awpxy AslI srUp siq, icq, AwnMddI pRwpqI nhIN ho jWdI qd q`k auh in`q krm krdI rihMdI hY [ iviBMnpRkwr dy srIrW ivc GuMmdy hoey, iviBMn pRkwr dy krm krdy hoey ies dwmUl krm iek hI rihMdw hY ik ies nMU s`uK iml jwey[ ieh iksy ny iksynMU nw qW isKwieAw hY, nw pVHwieAw hY Aqy nw hI iksy ny d`isAw hY ikqMU Awpxy leI su`K Kojxw hY [

Al`g-Al`g srIrW ivc GuMmdy hoey, v`K v`K iksm dy krm krdy hoeyjIv dw mUl kwrn iehI rihMdw hY ik ies nMU su`K iml jwvy[ ieh g`l nwqW iksy ny iksy nMU isKweI hY nw pVHweI hY Aqy nw hI d`sI hY ik qMU AwpxyleI su`K dI Koj krnI hY[ ijvyN A`g dI lOA nMU ijMnw vI aultw krIey pr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 344: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

314 nksw d/P dh T[vkD

iPr vI aus dI idSw AwkwS v`l hI rihMdI hY ikauNik A`g dw AwDwr, ausdw mW bwp sUrj hY[ iesy qrW pwxI zmIn qy pwaux nwl Flwx v`l hI jWdwhY ikauNik ausdw AwDwr, aus dw mW bwp smuMdr hY[ ijvyN mW bwp qoN pYdwhoieAw b`cw aunHW dI AMS hox krky aunHW v`l AwkriSq huMdw hY, iesy qrWjIv-Awqmw siq, icq, AwnMd srUp prmwqmw dI AMS hox krky suBwivkhI AwnMd v`l jwx dI koiSS krdI rihMdI hY [ jIv-Awqmw dy du`K dIXwqrw audoN q`k Kqm nhIN huMdI jdoN q`k auh Awpxy AslI srUp nMU pRwpqnhIN ho jWdI [ d`uK dI nivrqI do pRkwr dI huMdI hY;(1) AsQweI du`K dI nivrqI(2) sQweI du`K dI nivrqI

(1) AsQweI du`K dI nivrqI nwl du`K dUr krn vwsqy AsIN mwieAwnwl aq-poq hoey AnMq jnmW qoN AnMq iksm dy krm kr rhy hWpr iPr vI du`K dubwrw Aw KVHy huMdy hn [

(2) sQweI du`K dI inivrqI kyvl Aqy kyvl pRmwqmw dI pRwpqI nwl hIhovygI [ ies dw nw qW koeI hor mwrg sI nw hY Aqy nw hI hor koeImwrg hoeygw [

(3) iesy pRkwr iqMn cIzW Awid, AnMq Aqy Swsvq hn [ auh hn bRhm,jIv Aqy mwieAw [ ienHW iqMnW iv`coN iksy ny iksy nMU bxwieAw nhINAqy nw hI koeI iksy nMU nSt kr skdw hY [ blik jIv Aqy mwieAwbRhm dIAW do SkqIAW hn jo ausy ivc rihMdIAW hn [

bRhm:-bRhm iqMn pRkwr dy hn [ ijvyN mhwqmw kihMdy hn ik ieh iesdyiqMn srUp hn, ijvyN srgux, inrgux Aqy ivrwt rUp [ hY qW iehiek hI pr iqMn pRkwr nwl kMm krdy hn [ ijvyN iek j`j inAWpwilkw ivc bYT ky Awpxw PYslw suxwauNdw hY, jo sB nMU mMnxw pYNdwhY [ auhI j`j jdoN Awpxy dosqW im`qrW ivc bYTdw hY qW au~Qy aus dyiksy PYsly dI koeI mwnqw nhIN huMdI [ auhI j`j jdoN Awpxy Gr jWdwhY Aqy Awpxy b`cy nMU godI ivc cu`kdw hY, aus vyly aus dw b`cw ausdI

Page 345: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

315

dwVHI q`k vI iK`c idMdw hY, aus au`qy ipSwb vI kr idMdw hY, pr au~Qyausdw bwhr vwlw suBwA nhIN c`ldw [pRmwqmw iek huMdy hoey srgux vI hY Aqy inrgux vI hY [ pr Aslivc hY iek hI [

srgux:- jo s`cKMf ivc vI hY Aqy auhI hryk jIv dy AMdr vI bYTw hY[ausdy SuB jW ASuB krmW nMU ilKky ausnMU Pl idMdw hY[ pRmwqmw dwieh srUp pUrn jW AMiSk rUp ivc Avqwr bx ky vI AwauNdw hY[

inrgux:- siq, icq, AwnMd srUp hY[ siq, jo hmySw qoN sI, hux vI hY AqyhmySw rhygw[ icq, ieh cyqn srUp hY [ AwnMd, ieh AwnMd srUpsrIr hY[ ieh ies qrW hY ijvyN rsgu`lw do cIzW dy imSrx qoN bxdwhY[ fit/ˆ o; ns/ r[Zbk ies nMU hryk Drm dy mMnx vwly Awpxy-Awpxy m`q Anuswr nwm idMdy hn[ ies AwnMd srUpI pRmwqmw dIAWdo ivSySqwvW hn, siq qy icq[ ies leI ies nMU siq, icq, AwnMdsrUp krky hI jwixAw jWdw hY[

ivrwt:- ieh swirAW nMU s`qw idMdw hY Aqy s`qw dI rwKI krdw hY [

(4) prmwqmw dI pirBwSw hY, ijs qoN sMswr pYdw huMdw hY, ausy ivcrihMdw Aqy pldw hY Aqy AKIr ijs ivc smw jWdw hY [ sMswr Kqmhox qy vI jVH mwieAw Kqm nhIN huMdI Aqy nw hI jIv-Awqmw dwAwpxw srUp nSt huMdw hY [ dyS, kwl Aqy vsqU nwl sMbMiDq jo kuJvI hY auh sB nSt ho jWdw hY [ audwhrx dy qOr qy ijvy srIr,mkwn, dukwn Awid[

(5) pRmwqmw dw h`Q idKweI nhIN idMdw pr iPr vI auh sB kuJ PVskdw hY [ pYr nhIN pr hr jgHw phuMcdw hY [ A`KW nhIN pr swrIisRStI nMU dyKdw hY [ mn, bu`DI nw hox qy vI sB kuJ jwxdw hY [

(6) pRmwqmw nMU pRmwqmw hI jwx skdw hY [ pRmwqmw nMU prmwqmw hI dyKskdw hY [ pRmwqmw nMU pRmwqmw hI sux skdw hY [ pRmwqmw nMU pRmwqmwhI jwx skdw hY [ mqlb ieh ik pRmwqmw dI ikrpw nwl hI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 346: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

316 nksw d/P dh T[vkD

swrIAW ikRAwvW sMBv hn [ kyvl jIv-Awqmw dI injI SkqI jWAwpxy Xog bl nwl pRmwqmw q`k nhIN phuMicAw jw skdw [ jIv cwhyijMnw vI jp-qp, pwT-pUjw krdw rhy pr kyvl gurU dI ikrpwnwl hI auh aus q`k phuMc skdw hY [

jIv:- jIv-Awqmw AigAwnI hY, mwieAw ivc bMnHI hoeI hY, bhuq CotI hYpr s`c, cyqn Aqy AwnMd srUp hY [ ijvyN sUrj Aqy sUrj dI ikrnie`ko sRoq qoN huMdy hoey vI iek nhIN huMdy [ sUrj sUrj hI rihMdw hY Aqyikrn ikrn hI rihMdI hY [ sUrj dI SkqI ikrn hY ies leIikrn dw is`Dw sMbMD aus dIAW ikrnW nwl hY [ iksy ikrn dw iksyhor ikrn nwl koeI sMbMD nhIN [ iesy qrW jIv-Awqmw pRmwqmw dIAMS hY [ ies krky jIv-Awqmw dw pRmwqmw nwl is`Dw sMbMD huMdwhY pr jIv-AwqmwvW dw Awps ivc ies qrW dw koeI is`Dw sMbMDnhIN huMdw[

(7) pRmwqmw Aqy jIv ivc smwnqwvW Aqy ivSySqwvW:- pRmwqmwjIv-Awqmw dy AMdr rihMdw hY [ auhI jIv dw s`cw ihqYSI hY,ArQwq ihq krn vwlw hY [ pRmwqmw ivSwl icq hY [ jIv-AwqmwAqy pRmwqmw iek hI jgHw ihrdy ivc rihMdy hn [ bs Prk isrPieMnw hI hY ik pRmwqmw dw mu`K jIv v`l hY pr jIv dw mu`K mwieAwv`l hY[

(8) mwieAw:- ieh do qrW dI hu MdI hY; Xog mwieAw Aqy jVHmwieAw [

Xog mwieAw:- ieh pRmwqmw dI AMdrUnI SkqI hY [ ies nwl pRmwqmwkuJ kr dyvy, kuJ krdy nMU rok dyvy jW jo cwhy aultw kr dyvy [ iehsB auh Xog mwieAw dI SkqI nwl krdw hY [

jVH mwieAw:- ieh jVH hox qy vI cyqn srUp dw kMm krdI hY [ fJj thfszB soQK dh j[zdh j? iV wkfJnk, ;{yw wkfJnk ns/ u/szBwkfJnk. ieh isrP pRmwqmw dI SkqI nwl hI kMm krdI hY [

Page 347: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

317

ijvyN swfw srIr kMm krdw hY [ jdoN q`k Awqmw swfy srIr ivcrihMdI hY audoN q`k swfw jVH rUpI srIr cyqn ho ky kMm krdw hY [ies qoN bwAd jdoN jIv-Awqmw swfy srIr iv`coN inkl jWdI hY qWswfw srIr iPr jVH rUp ho jWdw hY [ koeI ies nMU jlw idMdy hn,koeI dbw idMdy hn, koeI pwxI ivc vhw idMdy hn jW kuJ ies qy dhINlw ky aultw tMg idMdy hn qW jo pMCI iesnMU Kw skx pr ieh ienHWiqMnW jgqW (sQUl jgq, sUKm jgq, kwrn jgq) qoN bwhr nhINhY [ sQUl jgq, sUKm jgq, kwrn jgq ivc pMj iksm dy klyShn;

AividAw (AigAwn)Aismqw (AMDkwr, hnyrw)rwg (lgwv)dvYS (duSmnI)AiBnvyS (mOq dw fr)

iqMn prkwr dy qwp huMdy hn;AiDAwqimk qwpAwid dYivk qwpAwid BOiqk qwp

iqMn pRkwr dy srIr huMdy hn;sQUl srIrsUKm srIrkwrn srIr

iqMn pRkwr dy krm huMdy hn;sMicq krmprwrbD krmikRAwmwn krm

pMj pRkwr dy koS huMdy hn;AMnmeI koS pRwxmeI koS

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 348: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

318 nksw d/P dh T[vkD

mnomeI koS ivigAwnmeI koS AwnMdmeI koS

iqMn pRkwr dy gux huMdy hn; qmo gux rjo gux sqo gux

gzi sZs j?LfwZNhgkDhnZrjtknkekP

jVH mwieAw dw srUp:- ieh pRmwqmw qoN pRkwiSq hY pr pRmwqmw au~Qy hYij`Qy ieh phuMc nhIN skdI [ pRmwqmw qoN ibnw iesdw koeI vjUdnhIN hY [ ijvyN prCwvW sUrj dy ibnW nhIN rih skdw pr ij`Qy sUrjdw pRkwS huMdw hY ausdI ault idSw v`l CW huMdI hY [ ij`Qy sUrj dwAsl pRkwS huMdw hY au~Qy prCweIN nhIN phuMc skdI [ pRmwqmw jIvAqy mwieAw nMU inXMiqRq krn vwlw hY [

(9) jIvAwqmw dy AwnMd rUpI pRmwqmw dI AMS huMdy hoey vI Awpxy AwnMdnMU pRwpq nw krn dw iek hI kwrn hY Aqy auh hY AigAwnmeIsiQqI [ ijvyN-ijvyN jIv dw igAwn vDdw jWdw hY iqvyN-iqvyN iehsiqsMg duAwrw bury kMmW qoN bcxw SurU ho jWdw hY Aqy SuB kMm krnl`gdw hY [ jdoN ies rsqy qy c`ldy hoey iesdI qr`kI huMdI hY qWsiqsMg dI ikrpw nwl SuB kMm krdy hoey nrk Awid nMU C`f kysvrg dw AiDkwrI ho jWdw hY [ jdoN hor izAwdw siqsMg AqymhWpurSW dw swQ imldw clw jWdw hY qW ieh BgqI krn l`gdwhY [ ijs dy PlsrUp jIv-Awqmw nMU pMj pRkwr dI mukqI imldIhY [ auh hY;

Page 349: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

319

swKX mukqI swrUpX mukqI swlokX mukqI swXug mukqI swXukq mukqIies qoN auprMq hI jIv-Awqmw nMU kyv`lX mukqI dI pRwpqI huMdI hY[kyvlX mukqI ivc jIv-Awqmw pRmwqmw ivc iekimkqw pRwpqkrdI hY [ iekimkqw pRwpq krn qoN bwAd vI sMswr ivc pRymwBgqI krn leI sMq mhWpurS bxky AwauNdI hY [ koeI vI jIv-Awqmw Awpxy AslI srUp nMU nSt nhIN kr skdI [ ijvyN sMswrivc koeI mnu`K Awqm h`iqAw kr ky Awpxy SrIr nMU nSt kr idMdwhY (pr auh AwpxI Awqmw nMU nSt nhIN kr skdw) [ ausy qrWswXukq mukqI vwlw jIv pRmwqmw ivc rihMdy hoey vI AwpxI ivsimRqInhIN krdw [ ieh bRhm igAwnIAW dI gqI huMdI hY, auh ies nMUpRwpq krn qoN bwAd vI sMswr ivc jnm lYNdy rihMdy hn [ jykrsdw vwsqy kYv`lX mukqI ivc Awqmw lIn ho jwvy qW sMq, mhWpurS,gurU Awid bxky sMswr ivc nhIN Aw skdy [

(10) sMswr ivc cwr pRkwr dy ivAkiqqv huMdy hn, aunHW iv`coN do mwieAwdy ADIn Aqy do mwieAw AqIq huMdy hn [

1H mwieAw ADIn jIv: jo jIv mwieAw dy ADIn hn ijvyN, pqMgwA`g ivc su`K mMn ky jW A`g iv`coN su`K dI Bwl krky, Bvrw Pu`l ivcsu`K mMn ky aus ivcoN su`K dI Bwl krdy qVp-qVp ky mrdy hn [ausy qrW ieh jIv sMswr dy ivSy-ivkwrW iv`coN Kp-Kp ky su`K Kojdyhoey mr jWdy hn [2H dUsry pRkwr dy mwieAw ADIn auh mn`uK hn jo siqsMg rUpI mWdI god ivc bYTdy hoey gurU qoN siq bcn rUpI lorIAW suxdy hoeyAwpxI siq srUp Awqmw nMU pRwpq krky siq, icq, AwnMd rUpIpRmwqmw nMU pRwpq krn dI koiSS ivc lgwqwr l`gy rihMdy hn [

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 350: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

320 nksw d/P dh T[vkD

3H mwieAwqIq jIv: ieh jIv pRym BgqI dI au~cqm sImw nMU pRwpqkrky sMq mhWpurS bx gey Aqy ieh siq, icq, AwnMd rUpIprmwqmw ivc hmySw jwigRq rihMdy hn[ auh jIv Awqmw ijsnyAwid kwl qoN kdy vI mwieAw v`l dyiKAw hI nhIN Aqy pRmwqmw dysiq, icq, AwnMd srUp nMU Ci`fAw nhIN, aunHW nMU ies mwieAw ricqsMswr ivc Awaux dI loV hI nhIN peI [

(11) pRmwqmw dI BgqI krn qoN pihlW iqMn g`lW dw igAwn hoxw bhuqzrUrI hY [ ieh hn; sMbMD AiBdyh (mksd) pirXojn [

sMbMD :- swfw pRmwqmw nwl kI irSqw hY ? swfy ivc qy pRmwqmw ivc kI-kI AMqr hY Aqy kI-kI sWJ hY [

AiBdyh:-pRmwqmw nwl ikvyN imilAw jwvygw [ keI Awpxy igAwn dyADIn ho ky cwroN idSwvW dI Xwqrw krI jw rhy hn [ keI mMqrjwp krdy rihMdy hn Aqy keI mMqr jwp dw AwnMd lYNdy hoey horkuJ suxnw Aqy smJxw nhIN cwhuMdy, jo ik glq hY [ fJ; o;s/ftZu nkfyoh g"Vh se ;[DB, ;wMD ns/ g[SD dh Io{osg?ˆdh oj/rh.

pirXojn :-ies dw mqlb hY ik swnMU pRmwqmw qoN mMgxw kI hY ? keIlok pRmwqmw nMU bwxIey dI dukwn smJ ky bYTy hoey hn [ jo cIzaunHW nMU ies sMswr coN nhIN imldI qW auh lok aus cIz nMUpRmwqmw qoN mMgx dI koiSS krdy hn Aqy pRmwqmw dI BgqI dwnwtk krdy rihMdy hn [ wzrDk j? fe Grsh eod/ j'J/ J/Bk

Page 351: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

321

frnkB fdU fe nkgDh y[Ph ftZu y[P ofj e/ Grsh dh soZehfwbdh oj/.

(12) sMswr ivc do iksm dy suK hn; iek scw suK Aqy iek JUTw suK [

s`cw su`K :-jo lgwqwr vDdw rhy [jo hryk pl mOjUd rhy [

aus dw hux vI lwB imly Aqy bwAd ivc vI aus dw lwB imldw rhy[

JUTw su`K :-jo lgwqwr Gtdw rhy [ieh hr pl mOjUd nhIN rihMdw [

ies dw hux vI du`K iml skdw hY pr bwAd ivc qW du`K hI imldwhY [

s`cw su`K:-ij`Qy mhwqmw Aqy cMgy Bgq prmwqmw nwl ic`q lgw lYNdy hnqW ausy vyly aunHW nMU s`uK Aqy SWqI dw Aihsws hox l`gdw hY [ ijMnIaunHW dy mn dI iekwgrqw vDdI jWdI hY ausy qrW aunHW dw su`K vDdwclw jWdw hY [ jdoN vI Bgq aus pRmwqmw nMU aunI hI iekwgrqw nwliek sYikMf leI vI Xwd krdw hY qW ausy vkq aus nMU auh s`cwprmwqm-su`K pRwpq ho jWdw hY [ Bgq nMU aus smyN qW su`K imldw hIhY nwl hI auh AwnMd rUp pRmwqmw dy hor nzdIk hoeI jWdw hY [

JUTw su`K:-jdoN koeI jIv iksy vI krm nMU bhuq ie`Cw r`Kky krdw hY ijvyN,Kwxw, pVHnw, Awpxw guxgwn suxnw, dOlq, AYSvrj vrgw qW ausnMUjo pihlI vwr su`K imldw hY pr ausy Av`sQw ivc auhI krm dubwrwkrn nwl auh su`K nhIN imldw jo pihlI vwr krn nwl imldwhY [ qIsrI vwr aus qoN G`t Aqy cOQI vwr aus qoN G`t s`uK imldwhY [ bwr-bwr auhI krm krn nwl su`K qW nhIN imldw pr du`K dwAihsws zrUr hox l`gdw hY [ ijvyN ik, pihlI vwr rsgu`lw Kwxqy bhuq su`K imldw hY [ dUsrw, qIsrw, cOQw, pMjvW rsgu`lw Kwx

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 352: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

322 nksw d/P dh T[vkD

nwl aus qoN bhuq G`t su`K imldw hY [ CyvW rsgu`lw Kwx nwl ausjIv nMU pihly rsgu`ly qoN Cy guxw izAwdw su`K imlxw cwhIdw sI prhuMdw aus dy ault hY ik bwr-bwr auhI cIz Kwx nwl aus nMU aultIdw Aihsws hox l`gdw hY jo ik du`K dw rUp hY [ iesy qrW ieh su`KvI Gtdy kRm v`l vDdw hY [ jo ik koeI vI krm pihlI vwr krnqy swnMU ijMnI mwqrw dw su`K imilAw ausy nMU jy ikqy vI bYT ky XwdkrWgy qW aunI hI mwqrw dw AwnMd nhIN imlygw [ iksy vI mwieAwricq krm krn qy swfy AMdr pRmwqmw v`loN id`qI geI jo SkqIsMcwilq huMdI hY auh hux leI insPl hI hY [ insPl ArQwq bykwrho jWdI hY ikauNik auh pRmwqmw v`l smripq ho ky kIqy hoey krmnhIN huMdy blik aus dy ault swfy kdm mwieAw v`l vD rhy hn [ies krm Pl nwl swnMU A`gy vI bMDn hI pYNdy jwxgy [ jo ik iehkrm krn qoN bwAd vI du`K rUp AvsQw ivc swfy prwrbD ivciek`Ty huMdy jwxgy [ bRhm, jIv, mwieAw ieh iqMn SkqIAW Awid qyAnMq hn, ies qoN ieh vI is`D huMdw hY ik jIv kol su`K nMU Kojx dykyvl do hI mwrg hn [ auh hn pRmwqmw dw mwrg Aqy mwieAw dwmwrg [ koeI qIsrw mwrg nw qW sI, nw hY Aqy nw hI hovygw[

(13) igAwnI dIAW s`q BUimkwvW hn [ ieh s`q BUimkwvW ieMj hn [(1) AigAwn (2) BrWqI, ArQwq BulyKw (3) Awvrx (4) proKigAwn, ArQwq is`Dw igAwn (5) Ais`Dw igAwn (6) duK nivrqI(7) iqRpqI[ ieh s`qy BUimkwvW Awqmw dI qr`kI dIAW AvsQwvWhn Aqy iek qoN iek v`fIAW hn [ cOQI BUimkw qoN bwAd swDk dImrzI huMdI hY ik auh A`goN jnm lvy jW nw lvy [ pr ies BUimkwivc ausnMU pRmwqmw dI pRwpqI nhIN huMdI ikauNik ausdy iek`qr hoeykrm jo ik kyvl gurU dI ikrpw nwl nSt hoxy huMdy hn auh nStnhIN ho pWdy [ jykr swDk ibnHW pRym BgqI dy, ibnHW sMpUrn smrpxdy, Awpxy igAwn Aqy Xog bl nwl pRmwqmw nMU pRwpq kr lYNdw hYqW pRmwqmw Cotw ho jwvygw Aqy Xog swDnw v`fw ho jweygw jo ik sMBvhI nhIN Aqy Bgvwn dI koeI vI cIz ilimt ivc nhIN hY ies krky

Page 353: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

323

aus dy ijMny vI Bgq, sMq Avqwr ijMnw jwx sky aunHW ny aus nMU aunwhI kQn kr idqw[ ausdw pUrw igAwn A`j q`k iksy nMU vI nhINhoieAw[ aus dw sMpUrn igAwn qW aus nMU hI ho skdw hY jo aus ij`fwhovy jW aus qoN vI v`fw hovy[ pr pRmwqmw dy qW koeI brwbr hI nhINqW koeI v`fw kI hovygw ? ies krky aus dw pUrw igAwn iksy nMU nhINho skdw [

(14) sMswr ivc iqMn pRkwr dy jIvW dy suBwA huMdy hn :- lYxw, lYxw qy isrP lYx dI kwmnw [ ieh svwrQ nMU vDwauNdw hY lYxw dyxw, ieh ivvhwr nMU vDwauNdw hY [ dyxw, dyxw qy isrP dyxw [ ieh pRym nMU vDwauNdw hY [ s`cw pRym hIpRmwqmw dI BgqI ivc shwiek huMdw hY [ies dy keI rUp huMdy hn ijvyN;(1) dws pRym (2) sKI pRym ArQwq, im`qr pRym (3) vwqs`l pRymArQwq mmqw pRym (4) SWq pRym (5) mwDur pRym (6) pRymwnMd Awid[

(15) ies qrW krm vI iqMn pRkwr dy huMdy hn;(1) sMicq krm (2) prwrbD krm (3) ikRAwmwn krmsMicq krm, ijhVw Anwid kwl qoN jIv duAwrw kIqy hoey krmWduAwrw bxy hoey Pl rUpI krm hn [ prwrbD krm, sMicq krmdy PlW dw bhuq Cotw ijhw Bwg (krmW dw smUMh) ijsnMU jIv hux vIBog irhw hY [ ieh prwrbD sMqW mhWpurSW, AvqwrW nMU vI BogxwpYNdw hY [ ijvyN sRI ikRSn jI dy AMiqm smyN ivc pYr ivc qIr l`gxqy srIr nMU C`fxw [ ikRAwmwn krm, hux jo auh prwrbD hY aus ivccMgy mwVy krmW nMU vDw ky Aglw prwrbD iqAwr krnw [

(16) jo AwnMd gW nMU hrI Gwh Kwx nwl imldw hY jW iksy syT nMU Awpxyswhmxy pey Kwxy qoN imldw hY jW ieMdr nMU svrg lok ivc imlxvwly Kwxy qoN imldw hY, ienHW iqMnW dI srIr dI AvsQw Aqy pdvI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 354: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

324 nksw d/P dh T[vkD

v`K v`K huMdy hoey vI ienHW nMU imlx vwlw su`K ie`ko ijhw huMdw hY [ iesivc r`qI Br vI Prk nhIN huMdw [

(17) su`K cwr pRkwr dy huMdy hn; jVH jmW jVH jn sMjog su`K jVH jmW cyqn jn sMjog su`K cyqn jmW cyqn sMjog su`K cyqn jmW cyqn pRym sMjog su`K

jVH jmW jVH jn shwiek su`K jW sMswrI su`K:-ieh qmo Aqy rjo guxdy imSrx nwl bixAw su`K huMdw hY [jVH jmW cyqn jn sMjog su`K jW Awqmw dw su`K:-ikauNik mnjVH hY, Awqmw cyqn hY Aqy ies ivc jo Awqmw hY auh prmwqmw dwAMs huMdw hY [ ies leI ies ivc pRmwqmw dw kuJ Aihsws hY [prieh Asl su`K nhIN [ i' fe ;Zs'r[Dh d[nkok G'frnk iKdk j?.cyqn jmW cyqn, sMXog su`K, bRhm AwnMd, inrgux inrwkwr dwsu`K:- ieh bRhm igAwnIAW dw su`K hY [ ikauNik ies ivc AwqmwhI pRmwqmw nwl sMXog krky BgqI krdI hY [ ieh su`K ibnW gurUdI ikrpw qoN nhIN imldw[ ieh AnMq mwqrw dw su`K huMdw hY AqysdIvI huMdw hY ns/ fJZE/ okw, feqPB, tkfjr[o{ ns/ nZbQk Podth Bjhˆ gj[zu gkT[ˆdk.cyqn jmHW cyqn, pRym sMXog su`K jW pRym AwnMd su`K:- bRhmwnMd pRwpqkrky jdoN pRmwqmw qoN s`cw Aqy dYvI pRym imldw hY qW mn`uK dI cyqnwbdl ky Awpxw jnm swrQk bxw lYNdI hY [ BwvyN auh jIv-AwqmwjMglW ivc jW sMswr ivc rihMdy hoey Awpxy in`q dws dy rUp ivcBgqI krdI rihMdI hY[ ieh BgqI vI jIv-Awqmw Awpxy leI hIkrdI hY [ ikauNik pRmwqmw dI iksy vI cIz dw koeI AMq nhIN hY,cwhy auh SkqI hovy, BgqI hovy jW pRym hovy [ ijMny pRym nwl AsIN cOQIAv`sQw ivc bYTky BgqI krdy hW auh pRmwqmw aus pRym nMU d`ugxwkrky swnMU moV idMdw hY [ ausdI hr cIz AnMq hox krky ausdw pRym

Page 355: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

325

vI AnMq huMdw hY iesy krky ausdy dws mhWpurS aus dy AnMq pRymivc in`q fu`by rihMdy hn [

(18) pRmwqmw ieMnw v`fw hY ik AnMq kroV bRhmw, ivSnMU, mhyS AwpxI-AwpxI DrqI dy mu`K dyvqw, ies qrW dy keI kroV bRihmMf pRmwqmwdy pYr dy iek rom ivc v`sy hoey huMdy hn [ fJzBk tZvk th j?gRwkswk. auh ieqnw sUKm vI hY ik auh jIvwxU jo mweIkroskopnwl vI nhIN dyKy jw skdy fJ; s[e ftu dZf;nk ;h “;opfBtk;h;dk nb/gk s{z jh ;zr ;wkJh.” Aqy jo imMt ivc hI AwpxI pUrIizMdgI (bcpn, jvwnI, buFwpw) Bog ky Agly jnm ivc cly jWdyhn pRmwqmw aunHW dy AMdr vI bYTky aunHW jIvW dy hryk iCn dy krmWdw ihswb r`Kdw Aqy Pl idMdw hY [ ieqnw Cotw vI hY pRmwqmw, Bwv,dunIAW ivc jy koeI sB qoN CotI cIz hY qW auh pRmwqmw hY Aqy jy koeIsB qoN v`fI cIz hY qW auh vI pRmwqmw hI hY [ ausdI hsqI dw koeIAMq nhIN pwieAw jw skdw [

(19) cwr pRkwr dI BgqI : BgqI cwr pRkwr dI huMdI hY [qmo guxI BgqI, ihMsw krnw, dUsry nMU mwr su`txw, pwKMf krnw,Anyk qrW dy mwieAw ricq doSW nMU lkS bxw ky BgqI krnw [rjo guxI BgqI, sMswrI iviSAW qoN lY ky svrg Awid dy BogW nMUpwaux leI BgqI krnw [sqo guxI BgqI, krm bMDn nMU k`tx dy leI, pwpW nMU nSt krn AqyAnMq kwl dy leI AnMq mwqrw dy krmW qoN rihq AwnMd pRwpqkrn dy leI lkS bxw ky BgqI krnw [inrgux BgqI, inrMqr inSkwm BgqI kyvl siq, icq, AwnMdsrUp nMU pRwpq krky s`cI pRIq ivc rihx Aqy in`q dws bxw kyBgqI krnw [

(20) bRhm igAwnI jW mhWpurS nMU prmwqmw Awpxw sMpUrn AwnMd AqyigAwn dy idMdw hY [ pr prmwqmw mhWpurSW nMU isRStI clwaux,

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 356: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

326 nksw d/P dh T[vkD

pwlx krn, r`iKAw krn Aqy jIv dy krmW nMU not krn dwAiDkwr nhIN idMdw[ ieh swry kMm prmwqmw Kud hI krdw hY [

(21) koeI vI ivAkqI Dwrimk gRMQW nMU pVH ky kuJ vI nhIN smJ skdw[ijvyN ik iek dr`Kq qy iek qoqw bYTw bol irhw hY [ iek pihlvwnaus nMU sux ky smJdw hY ik auh fMf bYTk jW hor ksrq Awid bwrykuJ bol irhw hY [ ausnMU pMswrI smJdw hY ik auh suMF, imrc,Adrk Awid bol irhw hY [ Bgq smJdw hY ik auh pRBU dw nwm bolirhw hY ijvyN, hrI-Em, sIqw-rwm Awid [ hryk ivAkqI aus pMCIdI Asl bolI ies leI nhIN smJ skdw ikauNik hryk ivAkqIdy AMqhkrn ivc cwr doS pwey jWdy hn [auh doS hn:- Brm doS, Awpxy Awp nMU Awqmw huMdy hoey vI srIrsmJI jwxw Aqy inrMqr srIr hI smJdy rihxw [prmwd doS, ieh mn bhuq cMcl hox krky QoVHI dyr ivc hI bdljWdw hY [ ie`QoN q`k ik gurU prmwqmw Aqy vyd dy pRqI vI iesdymwAny bdl jWdy hn [ivpRivkqw, ivAkqI iesy doS dy kwrn AwpxIAW kmzorIAW nMUCupwauNdw hY Aqy aunHW nMU hor qrIky nwl pyS krky pwKMf krdw hY [krxwpwto, mwieAw ivc bMnHy hoey jIv dw idmwg sIimq hY Aqy ieskrky ieh jIv-Awqmw AigAwnI hY, igAwnI nhIN [ iesy krkymwieAw ivc bMinHAw mn Aqy bu`DI Anuswr aus idvX dyS dIAW g`lWnMU smJx dI koiSS krdw hY ij`Qy mwieAw pRvyS hI nhIN krskdI [ ivAkqI aus nMU Awpxy Anuswr smJx dI koiSS krdwhY [ jo auh kr nhIN skdw [ ies krky iksy vI Dwrimk gRMQ nMUsmJx leI iksy mhWpurS dI loV huMdI hY [ ijvyN gurbwxI ivciliKAw hY;

;zs ek wkor Xow eh gT[Vh]e'fN iBw e/ febfpy Bk;/ jfo uoDh fus[ bkJ/]2]

iesy leI hI mhWpurSW qoN smJxw ies leI vI sRyST hY ikauNik auh

Page 357: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

327

swfI Awqmk AvsQw nMU TIk-TIk smJ ky aus Anuswr swnMU aupdySkrdy hn[ sRI gurU goibMd isMG jI ny Aijhy mhWpurSW bwry ikhw hY;

Awqm rs ijh jwnhI so hY Kwls dyv ]pRB mih mo mih qws mih rMck nwhn Byv ]

ies leI gurU Aqy prmwqmw pRqI SrDw ivc r`qI Br vI Prk nhINhoxw cwhIdw [ ieh dono iek huMdy hoey vI swnMU do pRqIq huMdy hn [

(22) Aijhy gurU nMU hI gurU bRhmw, ivSnUM Aqy mhyS ikhw igAw hY ikauNik;

gurU bRhmw:- jo swnMU siq, icq, AwnMd srUp prmwqmw dw igAwnkrvwauNdy hn Aqy s`c dw mwrg d`sdy hn [gurU ivSnMU:- ieh swfy igAwn dI r`iKAw krdy hn Aqy swfyigAwn nMU s`c dy mwrg vwsqy aupXogI bxwauNdy cly jWdy hn [gurU mhySvr:- jo igAwn dy nwl Awaux vwly AigAwn nMU itkxnhIN idMdy ijs nwl swfw AMqhkrn Su`D huMdw clw jWdw hY, ikauNikmwieAw ivc gRisAw jIv qW mhWpurSW nMU jW gurU nMU pCwx nhINskdw qW iPr auh prmwqmw q`k ikvyN phuMcygw [

(23) mwieAw prmwqmw dI hI SkqI hY Aqy SkqImwn dI SkqI SkqImwndy brwbr huMdI hY [ ies leI jdoN jIv-Awqmw dI BgqI cMgIAvsQw ivc phuMc jwvygI Aqy aus dw AMqhkrn ArQwq mn pUrnrUp ivc S`uD ho jwvygw qd gurU hI ikrpw krky prmwqmw nwl s`cwpRym Aqy prmwqmw dy AwnMd qoN hI AwnMd Xukq krw dyxgy[ ijvyNiksy drKq dy twhixAW, p`qy, Pu`l Aqy Pl ausy drKq dy dws huMdyhn Aqy ausy dr`Kq qy inrBr krdy hn[ ausy qrW jIv-AwqmwpRmwqmw dI in`q dI dws hY[ ies leI ausdw kMm isrP pRmwqmw dIsyvw krnw hY Aqy pRym qoN ielwvw auh pRmwqmw koloN kuJ nhIN mMgdI[ijvyN, nrisMh Avqwr ivc pRihlwd nMU eISvr ny ikhw ik vr mMgqW pRihlwd ny soicAw ik l`gdw hY myry AMdr koeI ie`Cw bwkI rihgeI ijs krky pRmwqmw ny mYnMU vr mMgx leI ikhw hY [ pRihlwdny ikhw jy vr dyxw cwhuMdy ho qW ieh vr idau ik Awp jI dy s`cy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 358: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

328 nksw d/P dh T[vkD

vr qoN ibnW iksy hor cIz dI koeI kwmnw hI nw rhy [

(24) prmwqmw ieMnw pUrn hY ik jy pUrn iv`coN pUrn k`F deIey qW vI pUrnbcdw hY [ iksy v`fI cIz ivc jykr CotI cIz pweI jwvy qW auhih`ldI rhygI [ pr prmwqmw ieMnw pUrn hY ik aus ivc rqw vIjgHw KwlI nhIN hY ik auh ih`l sky, ikauNik auh prmwqmw hI sBkuJ hY Aqy ausy ivc sB kuJ hY, iesy krky auh siQr Aqy At`lhY [ iesy leI mhWpurS Aqy gurU jn BgqI krn vyly mn nMU iekwgrhox dI hdwieq idMdy rihMdy hn, ikauNik prmwqmw vI pUrn, siQrAqy Ac`l hox kwrn sB jgHw ieko ijhw pRkwSmwn hY [ igAwnIAWdw siq, icq, AwnMd srUp ho ky Aqy BgqW dw srUp lYky mn ijMnwiekwgr huMdw jwvygw Aqy TihrwA AwauNdw jwvygw qW aunw hI aussMpUrn bRhm dw Aihsws huMdw jwvygw, pr Srq ieh hY ik auhiekwgrqw iksy sMswirk ivSy ivkwr dI nw hovy [ies leI iekwgrqw swfy jIvn dw bhuq mh`qvpUrn AMg hY [BgqI mwrg leI iekwgrqw byh`d zrUrI hY [ auh iekwgrqw cwhyprmwqmw dy SbdW ivc hovy [ prmwqmw dy iDAwn ivc hovy jWprmwqmw nwl pRymw-Bwv ivc hovy [ ieh iekwgrqw swnMU vDwauNdycly jwxw cwhIdw hY [ Drm dy sMbMD ivc iekwgrqw iksy iksm dIhovy aus dw vDI jwxw bhuq lwhyvMd huMdw hY [ mn dI iekwgrqw ijvyNvI Aqy ij`QoN vI imly aus nMU PVn Aqy vDwaux dw Xqn krnwcwhIdw hY [ BwvyN auh iekwgrqw Kwxw-KWdy smyN hovy, Kwxw pkwauNdysmyN hovy, jW iksy iksm dw ivvhwr krdy smyN hovy, pr pUrniekwgrqw ivc suK dw Aihsws bixAw rihMdw hY [ pUrn iekwgrqwivc su`K dw Aihsws ies krky vI huMdw hY ik aus vkq mn ivciksy iksm dw sMklp jW ivklp nhIN huMdw [ mn kyvl qy kyvliksy Kws ibMdU qy siQr huMdw hY [ ivSy ivkwr qy Sbd iDAwn jWBwvnw nw hovy Aqy ijvyN vI mn iekwgrqw pkVdw hovy aus nMU

Page 359: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

329

vDwauxw cwhIdw hY [ iesy pRkwr Bgvwn ivc vI iekwgrqw vDIjWdI hY jo ik krm Aqy Bwvnw nwl BgqI khwauNdI hY, ikauNikmn`uKI mn dy iqMn pRkwr huMdy hn ijvyN; jwigRq ArD cyqn AvcyqnjdoN koeI mn`uK koeI ikRAw lgwqwr krdw rihMdw hY qW pihlW auhikRAw ausdy jwigRq mn ivc, iPr ArD cyqn mn ivc Aqy iPrAvcyqn mn ivc hox l`gdI hY [ aus jgHw qy phuMc ky mnuKI mn TIkqrW nwl ikRAw kr irhw huMdw hY [ mn dIAW iqMnW AvsQwvW ivcjdoN ieh mihsUs hovy ik mn jW AMqhkrn bwhr dIAW A`KW qoNibnW jW ieMj kih leIey ik mn bwhrI ivSy-ivkwrW qoN h`t ky iekjgHw itikAw rhy qW ieh BgqI mwrg leI bhuq hI shwieksiQqI huMdI hY [ mn dI iekwgrqw ivc bhuq swrIAW SkqIAWCupIAW hoeIAW huMdIAW hn [ ieiqhws ivc izkr AwauNdw hY ikiksy ny FweI culI pwxI dy Br ky smuMdr KwlI kr id`qw, Xu`g bdlid`qy, svrg-lok Aqy mkq-lok ivc iek nvW svrg lok bxwid`qw [ ieh swrIAW SkqIAW mn dI iekwgrqw ivcoN pYdw hoeIAWSkqIAW hn[

(25) ieh mwieAw rUpI sMswr aunw hI v`fw hY ijMnw ik prmwqmw Awp hY[pr jdoN q`k AsIN pRmwqmw nMU nhIN imldy audoN q`k jIv-Awqmw dwieh c`kr Kqm nhIN huMdw [ hzwr Xu`gW nMU imlw ky bRhmw dw A`Dwidn huMdw hY[ ienHW Xu`gW ivc jIv siqsMg qoN ibnW Aqy Awpxy jIvndy au~c audyS qoN ibnW jnm-jnm du`K qklIPW Bogdy hoey vwr-vwrjIv iek bUMd iv`coN pYdw ho ky iek mu`TI Br rwK q`k dI Xwqrw krdwrihMdw hY [ aus dOrwn jIv hmySw su`K dI Bwl ivc l`igAw rihMdwhY [ aus dy hr krm dy ip`Cy iehI audyS rihMdw hY ik aus nMU ikqoNsu`K iml jwvy jo kdy Kqm nw hovy Aqy nw hI aus nMU koeI swfy qoN Koh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 360: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

330 nksw d/P dh T[vkD

sky [ pr swnMU ieh igAwn nhIN huMdw ik iesnMU pRwpq krn leIAsIN kI krnw hY, kdoN krnw hY, Aqy ikvyN krnw hY ? ies krkyAsIN aus lkS nMU ibnW jwxy nSvr krm krdy rihMdy hW [ ijvyN ikiek vwrI dI g`l hY, iek mnu`K swrI DrqI dw rwjw sI pr auhihrn dy moh ivc ieMnw gRisAw igAw ik Agly jnm ivc ihrnbixAw [ iPr aus qoN bwAd qIsry jnm ivc iek nkwrw bRwhmxbixAw ijsnMU GroN k`F id`qw igAw sI [ aus qoN bwAd auhI ihrnjo aus ny pwilAw sI auh Agly jnm ivc rwjw bixAw Aqy rwjwjo bRwhmx nMU Avwrw AwdmI smJ ky aus qoN AwpxI pwlkI ckvwauNdwsI auh ausdw dws bixAw[ rwjw jnmW ivc ies krky GuMm irhwsI ik siqsMg qoN ibnW ausdy jIvn dw koeI a~uc audyS nhIN bxsikAw sI [ id'A fe fjoB gkfbnk j'fJnk T[; tes fJj;fBnk;h pfDnk j'fJnk ;h. so AsIN bRhmw dy A`Dy idn ivckrm krdy rihMdy hW Aqy jdoN pRlX dI rwq AwauNdI hY qW bRhmw dIA`DI rwq mhWpRlX hI rihMdI hY, ijs kwrn hzwrW Xu`g prmwqmwswry jIvW nMU Awpxy AMdr lukw ky bRhm AnuBv ivc r`Kdw hY [ jdoNbRhmw dI svyr huMdI hY qW inrAwvrn bRhm dy leI jgWdw hY Aqyhryk jIv dy AMdr bYT ky aus dy nwl AwauNdw hY [ aunHW dy ivc bYTwaunHW dy krmW nMU not krdw Aqy aunHW Anuswr Pl idMdw hY[ ijvyNprmwqmw dy AMdr rihx vyly jIv dI AvsQw sI ausy qrW bwhr vIkr idMdw hY [ ijvyN pRlX qoN pihlW sMswr sI hOlI-hOlI auho ijhwhI pRgt kr idMdw hY [ pr jdoN mhWpRlX huMdI hY qW koeI cIz nhINbcdI isrP prmwqmw hI rih jWdw hY [ ies leI sMq, mhWpurS,gurU jn iksy dI shwieqw aus AwnMd dI pRwpqI leI aunI dyr q`knhIN kr skdy ijMnI dyr q`k jIv-Awqmw sMq mhWpurSW dy khyAnuswr Awpxy AMqhkrn nMU pUrI qrW S`uD nhI Nkr lYNdI, Aqy sMqmhWpurSW, gurU jnW dy dyS-kwl, vsqU Aqy pRsiQqI nMU dyKdy hoeyigAwn Aqy iviKAwn ivc Prk pwauNdy hn [ ijs nwl ik jigAwsUnMU sihj nwl hI ieh g`l smJ Aw jwey [ pr aunHW dy isDWq (auh

Page 361: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

331

pRwpq kIqy hoey lkS) q`k phuMcwauxw, aus ivc koeI Prk nhIN huMdwikauNik s`c dw Aihsws sB nMU ie`ko ijhw huMdw hY [ qrIky Al`g-Al`g ho skdy hn [ gurU ikrpw nwl bRhm igAwnI dy au~proNmwieAw dw prdw ht jWdw hY [ pr auh prdw nSt nhIN huMdw Aqyieh mwieAw pRmwqmw dI SkqI hY pr iPr vI prmwqmw aus nMUnSt nhIN kr skdw [ mhWpRlX ivc sMswr hI nSt huMdw hY nw ikjVH mwieAw Aqy jIv-Awqmw [ ies leI pRym BgqI rihq krmnrk jW svrg dy skdy hn Aqy pRym BgqI vwlw igAwn Aqy XogAwqm igAwn q`k pujw skdy hn ijsdI AvsQw bRhmlok q`k huMdIhY [ siq, icq, AwnMd srUp pRmwqmw nMU ibnW pRwpq kIqy auh Bgqlok s`cKMf jW bYkuMT lok q`k hmySw vwsqy phMuc jWdy hn [ pr iehprpUrn AvsQw nhIN hY[ auh qW kyv`lX mukqI dI AvsQw ivcphuMc ky hI huMdI hY [ s`c KMf bYkuMT Dwm dy ivc cwr iksm dI mukqIpRwpq kIqy hoey jIv hI rih skdy hn lyikn pUrn mhWpurS kdy vIau~Qy Aw jw skdy hn [ kyvlX mukqI ivc aunW ny ikqy hor jwxwnhIN huMdw [ auh bRhm ivc hI lIn rihMdy hn [ pRmwqmw dI ie`Cwnwl kuJ AwqmwvW ies sMswr ivc Aw ky pUjw pwT krdIAWrihMdIAW hn [ auh AwqmwvW pihlW qoN hI bRhm igAwnI huMdIAWhn [ Aijhy jIv prmwqmw dI mrzI nwl hI ausdy in`q dy dws dyrUp ivc sMswr ivc AwauNdy hn [ jIv nMU Awpxw AMqhkrn Awp hIS`uD krnw pYNdw hY iPr cwhy auh pRym BgqI nwl hovy cwhy Xog swDnwnwl hovy [ ijvyN ik hirmMidr swihb dI KudweI vyly iek XogI DrqIdy AMdr smwDI siQq ho ky bYTw hoieAw sI [ ausny Awpxy pRwxW nMUdsvyN duAwr qy mn ivc ibnW iksy sMklp dy rok ky r`iKAw hoieAwsI [ bwAd ivc gurU Arjn dyv jI ny ausnMU AwpxI ikrpw idRStIduAwrw bRhm igAwn krwieAw [ inr-sMklp Aqy BgqI nwl mnijMnw iekwgr hovygw aunw hI auh prmwqmw dI pRwpqI dw pwqrbxdw jwvygw [

(26) Akrqwpn (krm nw krnw) qW isrP mhWpurSW Aqy AvqwrW ivc

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 362: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

332 nksw d/P dh T[vkD

hI ho skdw hY [ audwhrx dy qOr qy, iek vwr krvw cOQ dy vrqsmyN Swm dy vyly sRI ikRSn jI dIAW ijMnIAW vI rwxIAW sn aunHW nyikhw ik ies idn iksy bRwhmx nMU Bojn KuAwieAw jwvy qW bhuq SuBPl imldw hY Aqy jy gurU nMU Bojn krwieAw jwvy qW hzwrW bRwhmxWnMU Bojn krvwaux dy brwbr huMdw hY [ ies leI AsIN swrIAW nyAwpxy gurU nMU Bojn Kuvwauxw hY [ ikrpw krky ndI pwr krn dwkoeI swDn bxw idau qW sRI ikRSn jI ny ikhw ik ies smyN qW koeIswDn nhIN bx skdw [ pr qusIN ndI nMU kih dyxw ik jykr A`j q`kmYN iksy iesqrI nMU nw CUihAw hovy jW gMdy Bwv nwl nw vyiKAw hovyqW rsqw dy dyvy nhIN qW nw dyvy [ swrIAW rwxIAW ieh suxky h`speIAW ik sRI ikRSn jI dy swfy nwl rihMdy hoey Aqy sMqwnW dy huMdyhoey ieh g`l ikvyN sMBv ho skdI hY [ pr aunHW ny ndI kol jw kyieh swrw kuJ AwiKAw qW ndI ny aunHW nMU rwh dy id`qw [ aus smyNaunHW dI hYrwnI dI h`d hI nw rhI [ aus qoN bwAd jdoN auh gurUdurvwsw irSI kol phuMcIAW qW aunHW ny AwpxIAW-AwpxIAW QwlIAWirSI A`gy kr id`qIAW [ irSI ny iek Cotw ijhw tukVw c`uk ky KwilAw Aqy kih id`qw ik aunHW ny Bog lw ilAw hY [ ieh sux ky bwkIswrIAW rwxIAW ny vI ikhw ik aunHW dw Bojn vI Ck ilAw jwvy [jdoN irSI durvwsw ny swrIAW rwxIAW dw Bojn Kw ilAw qW rwxIAWny ikhw gurU jI swfy vwps jwx dw koeI swDn nhIN hY[ AwauNdy hoeyqW sRI ikRSn jI ny swDn bxw id`qw sI, hux qusIN koeI swDn bxwidau [ qd gurU durvwsw irSI ny ikhw ik ndI nMU kih dyxw ik jykrmYN pUrI ijMdgI ivc pqlI Gwh qoN ielwvw kuJ nw KwieAw hovy qWrsqw dy dyvy, nhIN qW nw dyvy [ aus smyN swrIAW rwxIAW ieh suxkyhYrwn rih geIAW ik swfy swhmxy qW gurU jI ny swrw Kwxw KwDwhY [ pr jdoN rwxIAW ny ndI kol jw ky ies qrW ikhw qW ndI nyrwh dy id`qw [ ies dw Bwv ieh hY, ik auh su`K nMU Bogdy hoey vI su`KnMU mihsUs nhIN kr rhy sn [ aunHW dI sm AvsQw bxI rihMdI sI[ auh krm krdy hoey vI Akrqw hI sn[ jo su`K ivc su`K nw mihsUs

Page 363: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

333

kry Aqy d`uK ivc du`K nw mihsUs kry Aqy aus dI sm AvsQw siQrqOr qy bxI rhy aus nMU hI Akrqw mMinAw jw skdw hY [ krqw bxnvwly dy hI krq`v huMdy hn [ Akrqw dy koeI krq`v nhIN huMdy [ aunHWmhWpurSW dw koeI vI kMm svY-inrimq ivnod mwqr hI huMdw hY [iPr auh cwhy gurU nwnk dyv jI bx ky pUry sMswr ivc igAwn dwaujwlw kry Aqy jW gurU goibMd isMG jI bx ky Xu`D kry[

(27) AsIN prmwqmw jW gurU nMU ijMnw DoKw idMdy hW aunw swnMU prmwqmw AqygurU qoN DoKw imldw hY [ koeI vI irSqw iksy dUsry dy su`K leI kuJnhIN krdw Aqy nw hI kr skdw hY, ikauNik auh irSqw qW hux hIbixAw hY pr jIv-Awqmw Awid AnMq hY Aqy hryk jIv-Awqmw dwkrm isrP Awpxw su`K Kojx leI hI pRXqnSIl hY [ swry nklIpRymI dw pwKMf rc ky Awpxw su`K iek`Tw krn dI koiSS krdyhn [ s`cw ihq krn vwlw qW kyvl iek mhWpurS hI hY [ ikauNikaus mhWpurS nMU Awp AnMq kwl leI, AnMq mwqrw ivc su`K imligAw huMdw hY [ hryk jIv-Awqmw aus s`uK nMU Koj rhI hY pr auhAwpxy irSiqAW dI AwV ivc Kojx dI koiSS krdI hY jo aunHW ivcnhIN hY [ ikauNik jIvwAqmw dw AslI mksd su`K pRwpq krnwnhIN blik AwnMd pRwpq krnw hY [ mhWpurSW nMU AwnMd dI pRwpqIho cu`kI huMdI hY aus dy krm bMDn k`t cu`ky huMdy hn [ ies krky su`KpRwpqI v`l pRyirq nhIN huMdy [ ies leI mhWpurSW dw koeI vI kMmAwpxy leI nhIN huMdw blik auh dunIAW nMU vI AwnMd pRwpqI dw rwhd`sdy hoey aunHW dw Blw krdy hn[ iesy krky bRhm igAwnIAW dw hrkrm smwj Aqy dunIAW dI BlweI leI hI huMdw hY [ gurbwxI ivcvI iliKAw hY;

pqjw frnkBh J/e T{gfo nk;]pqjw frnkBh ek Bjh fpBk;]pqjw frnkBh e? rohph ;wkjk]pqjw frnkBh goT[geko T[wkjk]pqjw frnkBh e? Bkjh XzXk]

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 364: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

334 nksw d/P dh T[vkD

pqjw frnkBh b/ Xkts[ pzXk]pqjw frnkBh e? j'fJ ;[ Gbk]pqjw frnkBh ;[cb cbk]pqjw frnkBh ;zfr ;rb T[Xko[]BkBe pqjw frnkBh ig? ;rb ;z;ko[]4]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 273)

fit/ ig[ih ;kfjp ftZu nkyo ftZu fbfynk j? fe “uzfrnkfJnK,p[onkfJnK tki/ Xow jd{fo.” uzrk iK p[ok eow T[;d/Xowo{gh ;[Gkn s/ fBoGo eodk j?. fit/ˆ poc dk Xowo{gh;[Gkn j? mzvk ofjDk. “eowh nkg' nkgDh e/ B/V? e/ d{fo.”nkgDh p[ZXh ns/ ;[Gkn Bkb i' eow eodk j? T[;/ d/ fj;kp Bkbgowkswk dh BIdheh ns/ d{oh gqkgs eodk j?. iesy krkygurbwxI ivc Purmwn hY ik;

ijnI nwmu iDAwieAw gey mskiq Gwil ]nwnk qy muK aujly kyqI CutI nwil ]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 8)

ijnHW-ijnHW ny nwm nMU SrDw ivSvws Aqy auc lkS bxw ky iDAwieAwhY auh jnm mrn dy c`krW qoN Awzwd ho gey Aqy kyvl ieMnw hI nhINaunHW ny hornW nMU vI nwm dy shwry ies sMswr qoN pwr hox ivcshwieqw kIqI[ gurbwxI Purmwn hY;

;b'e[]eoD ekoD gqG[ J/e[ j? d{;o Bkjh e'fJ]BkBe fs;[ pfbjkoD? ifb Efb wjhnkfb ;'fJ]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 276)

ies dw mqlb hY prmwqmw dI SkqI qoN ibnW jIv-Awqmw iesqrW murdw hY ijs qrW Awqmw qoN ibnW srIr murdw huMdw hY [ iehIkwrn hY ik jIv-Awqmw prmwqmw dw jIv hY Aqy aus duAwrw kIqwigAw hryk krm prmwqmw dI SkqI duAwrw hI huMdw hY [ ijvyN

Page 365: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

335

ibjlI qW auhI huMdI hY cwhy aus nwl p`Kw clw ky TMfI hvw lvo jWiPr hItr jlw ky Awpxy kmry nMU grm kro [ prmwqmw krm krndI SkqI zrUr idMdw hY;

krmI Awpo AwpxI ky nyVY ky dUir ](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 8)

mqlb ik pRmwqmw dI SkqI duAwrw kIqy hoey krm qW jrUr huMdy hnpr aus SkqI nMU idSw mn`uK dI AwpxI bu`DI ny hI id`qI huMdI hY [ AigAwnIkihMdw hY ik krn krwaux vwlw auh Kud hY [ pr gMdy sMskwr AwdmI dyAwpxy huMdy hn [ ies pRkwr nwl ienswn Awpxy kIqy krmW ivc ijs qrWdI bu`DI lgweygw ausy qrW auh prmwqmw dy nzdIk jW dUr huMdw jweygw [jykr prmwqmw swrw kuJ Awp hI krvwauNdw hY qW aus pRmwqmw nMU kI loVpeI hY ik auh hryk jIv dy AMdr bYT ky ausdy krmW nMU not kry Aqy aunHWkrmW dw Pl dyvy [ pRmwqmw kwrk bxw ky Byjdw hY Aqy Kud vI AwauNdwhY qW ikauN nhIN sB nMU du`KW qoN mukq krky Awpxy AwnMd swgr ivc fubolYNdw [ jdoN q`k jIv gurU dI ikrpw Aqy imhnq nwl Awpxy mn nMU S`uD nhINkr lYNdw qd q`k ikMnw vI v`fw mhWpurS aus jIv nMU iml jwvy pr ausnMU AwnMd pRwpq nhIN ho skdw [ pihlW gurU Dwrn krn qy gurU swfw mwrgdrSn krygw Aqy aupdyS dyvygw [ ausqoN bwAd hr qrW nwl swfI sMBwlkrygw Aqy swfy sMisAW nMU Awpxy igAwn nwl dUr krygw [ pr aus leISrq ieh huMdI hY ik swfw mn, bu`DI Aqy Awcrn gurU dy khy Anuswr hovy[AMq ivc jdoN AMqhkrn Su`D ho jwvygw qd idvX pRym Aqy prm AwnMd gurUhI dyvygw [ AMqhkrn S`uD krn q`k hI swfI imhnq huMdI hY aus qoN bwAdis`K nMU nw qW kuJ kihx dI zrUrq huMdI hY Aqy nw hI aus dy kIiqAW kuJhuMdw hY [ jo krnw huMdw hY auh gurU ny Awpxw kMm Kud hI krnw huMdw hY [

iDAwn swDnwSurU ivc d`isAw igAw sI ik bRhm dIAW AnMq SkqIAW hn Aqy

bRhm dI hr cIz AnMq hY pr bRhm dIAW do SkqIAW pRmuK hn, jIv SkqIAqy mwieAw SkqI [ ip`Cy d`isAw igAw sI ik SkqIAW do qrW dIAW

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 366: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

336 nksw d/P dh T[vkD

huMdIAW hn, jVH mwieAw Aqy Xog mwieAw, Bwv bwhrI Aqy AWqirkSkqI[ jVH mwieAw bwry ip`Cy d`isAw igAw hY [ Xog mwieAw ivc Awqmwdw Asiqq`v vDwieAw jWdw hY [ ijvyN mulqwnI m`l ny jdoN gurU nwnk dyvjI A`gy bhuq bynqI kIqI ik gurU jI AwpxI mwieAw idKwau qW gurU jI nymulqwnI m`l nMU mwieAw ivKweI sI [ iesy qrW Arjun dy bhuq bynqIAWkrn qy sRI ikRSn jI ny Arjun nMU AwpxI mwieAw ivKweI sI [ iesy qrWbgdwd dy pIr dsqgIr ny gurU nwnk dyv jI qoN pu`iCAw sI swfy kurwny pwkivc hzrq swihb ny iqMn AwkwS Aqy iqMn pwqwl d`sy hn Aqy ihMdU Drmivc s`q AwkwS Aqy s`q pwqwl d`sy gey hn, pr qusIN kihMdy ho ik l`KWAwkwS Aqy l`KW pwqwl hn [ ies krky aus ny gurU nwnk nMU ikhw ikquhwfw kihxw kuPr (JUT) hY [ ies qy gurU nwnk dyv jI ny ikhw ik ijMnIijs dI smJ huMdI hY auh aunw hI kihMdw hY [ qd gurU jI ny ikhw ik AsINquhwnMU ivKw skdy hW qusIN swfy nwl c`lo [ dsqgIr kihx l`gw, qusIN myrybyty nMU Awpxy nwl lY jwau [ jykr aus ny l`KW AwkwS qy pwqwl vyK leyqW myrI qs`lI ho jwvygI [ qd gurU jI ny dsqgIr dy byty nMU ikhw ik A`KWbMd kr [ aus dy A`KW bMd krdy hI auh AwkwS nMU cVH gey [ qd gurU jIny aus nMU l`KW AwkwS Aqy l`KW pwqwl idKwey [ pwqwlW qoN vwps AwauNdyhoey kI dyiKAw ik iek jgHw sMgq iek`TI hoeI hoeI sI, au~Qy pRSwd vMifAwjw irhw sI [ qd gurU nwnk dyv jI ny im`tI dy brqn ivc aus nMU kVHwhpRSwd Br ky id`qw Aqy vwps Aw ky bYT gey [ pIr dy byty ny Awpxy ipqwnMU d`isAw ik aus ny gurU jI dy nwl jw ky l`KW AwkwS Aqy l`KW pwqwl vyKley [ Pyr aus ny kVHwh pRSwd dw brqn pIr dy A`gy r`K id`qw [ ieh swrwkMm kuJ hI plW ivc ho igAw [ iesy pRkwr jdoN ikRSn jI Awpxy iDAwnivc bYTy sI qW iksy dy d`sx qy ik bRhmw hY jo auh ikRSn jI dy drSn krnAwey sn [ jdoN drvwzy qy pihrydwr ny p`uiCAw ik, qusIN AwpxI pCwx d`soqW ik, mYN ikRSn jI nMU d`s idMdw hW qW bRhmw jI ny ikhw aunHW nMU kho ik,bRhmw Awey hn [ jdoN auh pihrydwr ikRSn jI nMU d`s ky vwps AwieAw qWaus ny bRhmw nMU pu`iCAw ik, sRI ikRSn jI ny ikhw hY ik, ikhVw bRhmw ?qd bRhmw ny ikhw, cwr mu`KW vwlw iek hI bRhmw hY [ jwau Aqy ikRSn jI

Page 367: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

337

nMU ieauN d`so [ jdoN auh pihrydwr sRI ikRSn jI nMU d`s ky vwps AwieAw qWauh bRhmw nMU sRI ikRSn jI dy kol lY igAw [ aus vyly sRI ikRSn jI ny bRhmwnMU d`isAw ik, qusIN iek`ly hI bRhmw nhIN ho [ bYTo qy A`KW bMd kro, mYN quhwnMUidKwauNdw hW ik ikMny hI bRhmw hn [ jdoN bRhmw ny A`KW bMd kIqIAW qWbRhmw nMU ivKwieAw ik ikMnI iksm dy bRhmw hn [ koeI ds mUMhW vwlwbRhmw, koeI pMjwh mMUhW vwlw bRhmw, koeI sO mMUhW vwlw bRhmw, hzwr mUMhWvwlw bRhmw, l`KW mUMhW vwlw bRhmw [ ies AnMq kRoVW bRihmMfw iv`coN iehsB qoN Coty vwlw bRhmMf hY, ijs ivc qusIN rih rhy ho [ ies leI qusINkyvl cwr mUMhW vwly bRhmw ho [ A`goN hryk bRihmMf dy Awpxy-Awpxy kwiedykwnMUn huMdy hn [ iPr sRI ikRSn ny ikhw ik hux A`KW KolHo [ iPr jd bRhmwsRI ikRSn jI dy pYrIN pY ky iKmw Xwcnw krn l`gy, ik mYNnMU mwP kr idau,mYN AhMkwr v`s ho ky bol irhw sI [

gurU nwnk dyv jI Aqy sRI ikRSn jI ny jo kuJ vI idKwieAw auh sBAwpxI Xog SkqI nwl hI idKwieAw sI [ AXoiDAw dy bwhr jdoN gurUnwnk dyv jI bYTy sI qW au~Qy au~c kotI dy kuJ pMifq aunHW nwl g`l krrhy sn [ gurU nwnk dyv jI nMU ieh pu`iCAw igAw ik, gurU Aqy mhwqmwikho ijhy hoxy cwhIdy hn ijnHW dy khy Anuswr AsIN c`lIey [ qd gurU nwnkdyv jI ny d`isAw ik, mhwqmw Aqy gurU auh hovy jo bRhm-inST Aqy sRoqw-inST dy sB qrW dy SMikAW nMU dUr krn leI shI SbdW dw pRXog kr sky[iesy qrW auh mhwqmw pUrn hovy qy swfI aus qy At`l SrDw hovy [ audwhrxdy qOr qy ij`Qy AsIN vyKxw hovy au~Qy pRkwS vI hovy Aqy swfIAW A`KW vI TIkhox [ krm nMU pUjw bxwau Aqy A`gy ijvyN d`isAw igAw hY ausy qrW BgqIkro [

prmwrQ Aqy svwrQprmwrQ dI bu`DI iml geI qW kuJ nhIN hY svwrQ [ qusIN bu`DImwn

ho qW kI ieh svwrQ hY ? qusIN qMdrusq ho qW kI ieh svwrQ hY ? qusINdOlqvwn ho qW kI ieh svwrQ hY ? jykr prmwrQ dI bu`DI iml geI qdKwxw, pIxw, pihnxw, sOxw, jwgxw Awid sB iksm dy ivvhwr krdy hoey

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 368: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

338 nksw d/P dh T[vkD

vI sB prmwrQ hY [ jnm qoN lY ky mOq q`k sB prmwrQ hY [ prmwqmwkihMdw hY ik hryk krm krky ausdw Pl mYnMU ByNt kr idau, ijs nwl mYNquhwnMU igAwn Xog Aqy krm Xog idAWgw [ ijs nwl quhwfw AMqhkrnAwpxy Awp hI S`uD huMdw jwvygw [ audwhrx dy qOr qy ijvyN Kwxw KwDw ausqoN imlx vwlw bl prmwqmw nMU ByNt kr idau [ dwn id`qw qW aus dw Plprmwqmw nMU ByNt kr idau [ pwT-pUjw kIqw qW aus dw Pl rUpI puMnprmwqmw nMU ByNt kr idau [ b`cy nMU pVHwieAw aus qoN jo vI sMqoS quhwnMUimilAw auh vI prmwqmw nMU ByNt kr idau [ ArQwq koeI vI krm krkyausdw Pl prmwqmw A`gy Aripq kr idau [ jdoN hryk krm krky ausdwPl prmwqmw A`gy ByNt kr idaugy qW krm hI pUjw bx jwxgy [ pqI pqnIleI Aqy pqnI pqI leI nhIN bxy blik ieh dono prmwqmw dI isRStIclwaux Aqy prmwqmw dy audyS dI pUrqI krn leI pqI pqnI bxy hn [bytw bwp leI Aqy bwp byty leI nhIN hY, ieh dono prmwqmw dy audyS dIpUrqI leI bxy hn [ AMn myry leI Aqy mYN AMn leI nhIN bxy blik dovyNAMn Aqy srIr ijsny pYdw kIqy hn ausdw audyS vI kuJ hY, ieh ausdIpUrqI leI bxy hn [ aus leI inSkwm ho ky kMm krnw hI prmwrQ hYjo krm aus prmwrQ leI nhIN auhI bMDnW ivc bMnHdy hn [ ies krkysB qrW dy krm krky aus dy Pl prmwqmw A`gy Aripq kr idau [ auhArpx krn qoN bwAd jo Alypqw, insvwrQqw, iek pUjw dy qOr qy AnuBvhovy auhI quhwfw Awpxw hY bwkI sB prmwqmw dw hY [ ijvyN phwV, pyV-pOdy, pSU-pMCI, ndIAW, smuMdr, swry isRStI leI kMm krdy hoey vI aus nMUArpx nhIN kr skdy [ Awqmw dw igAwn, prmwqmw dI BgqI,dyS dIsyvw, dUsry dy ihq dw suBwA bixAw rihxw cwhIdw hY [ bwxIey dw lwBpYsy ivc, rwj nyqw dw lwB kursI ivc, mUrK AwdmI dw lwB iksy Coty-moty su`K ivc smJxw ieMj hI hY ijvyN Awpxy prCwvyN nMU PVnw [ igAwnIdw Awpxw Al`g iksm dw mwp-dMf huMdw hY , ausnMU Awqm lwB hoxw cwhIdwhY aus dy bdly aus nMU sMswrk lwBW dI prvwh nhIN rihMdI, jW ieMj kihlvo ik iek vwrI sB kuJ C`f ky, swry lwBW dI prvwh C`f ky, ies kMm

Page 369: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

339

ivc l`g jwau qW Awqm igAwn ho jwvygw [ ausdy bwAd kuJ rhy jW kuJvI nw rhy pr qW vI SuMnXqw, cyqnqw, imTws bxI rhygI [ Awqmw nw sONdIhY nw jwgdI hY [ ieh in`q (sdw) cyqn hY [ iek mhwqmw ikhw krdy hn,ik

QoVI-QoVI msqI lY lau [n;hˆ sK fbsh j? nkgDk ;G e[M d/e/qusIN swQoN QoVI ssqI lY lau [

auh kihMdy hn svwrQ Aqy prmwrQ ivc AMqr l`Bdy rho [ jo vI kMmkro aus iv`coN AwpxI mYN nMU fBekb krky kro [ auhI svwrQ prmwrQ bxjWdw hY [ ijvyN ik dr`Kq krdy hn [ dr`Kq dI CW ausdy Awpxy leI nhINhuMdI [ p`qy, P`ul Aqy Pl Awauxgy qW auh prmwqmw dy audyS dI pUrqI leIhI AwauNdy hn [ aunHW ny ij`Qy vrqy jwx leI phuMcxw huMdw hY au~Qy phuMc jWdyhn [ AwKr dr`Kq dI l`kV vI ijs audyS leI bxI hY au~Qy l`gjwvygI [ iesy pRkwr AsIN mmqw, AhMkwr, mYN Awid qoN rihq krm krdyrhIey Aqy ausdw Pl vI prmwqmw A`gy Arpx krdy rhIey qW ijsprmwqmw ny swnMU pYdw kIqw hY aus dI isRStI nMU vI sihXog imldw rhygwAqy nwl hI swfI krm rUpI BgqI vI huMdI rhygI [ ijvyN SkqImwn dw kMmhY kmzorW dw iDAwn r`Kxw, pYsy vwly dw kMm hY grIb dw iDAwnr`Kxw [ ausy qrW Pl, Pu`l, p`qy, l`kVI Awid prmwqmw dy audyS ivcsihXog krdy hn pr auh Arpx nhIN kr skdy[ byS`k swrI kudrqprmwqmw dy audyS dI pUrqI leI kMm qW kr rhI hY pr cyqn nw hox krkyauh Awpxy Awp nMU aus qrW Arpx nhIN kr skdI ijs qrW mnu`K krskdw hY ikauNik mn`uK hI kyvl iek mwqr Aijhw pRwxI hY jo hryk krmdy Pl nMU Arpx kr skdw hY [

gq/wkGrsh wkorGkt/A fJe iBw, bZy iBw iK pqjwk dh nZXh oks fJe ebg d/

pkd id'A w[V f;qPNh j'Ad ftu nkt/rh, T[; ;w/A th i/eo n;hA

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 370: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

340 nksw d/P dh T[vkD

gowkswk tZb u~bDk P[o{ eoKr/ sK ;kƒ ;[y ns/ nBzd T[E'A jh gqkgsj't/rk. Gkt/A nfijk BjhA jz[dk fe Grsh s'A S[ZN fizB/ th eow n;hA eooj/ jK, T[j fe;/ th ekoB eoe/ ;[yK dh gqkgsh bJh jh jB.fit/A o[wkb iK s"bhnK nZy, ezB iK w{zj ;kc eodk j? fe d/yD ftZu sKo[wkb iK s"bhnk jh fJj eow eo fojk jz[dk j?, go jehes ftu T[;d/ fgZS/ ezw eoB tkbk jZE jh fJj ;kok eow eo fojk jz[dk j?.fit/A ;E{b, ;{yw s/ ekoB ;oho fe;/ th soQK e'Jh th ekoi eo oj/jz[d/ jB, d/yD ftu sK T[j ;oho jh ezw eo oj/ jz[d/ jB. go jehesftu jo ezw d/ fgZS/ T[; dh nkswk jh eow eo ojh jz[dh j? ns/fit/A fJj s"bhnk iK o[wkb tork buhbk Bk ofj e/ fdtko ftu gzi/sZs jz[d/ jB, go T[j m'; s/ iV o{g ftZu jz[d/ jB, T[;/ soQK jh fJjfszB' ;oho ;wkXh brKd/^brKd/ m'; s/ iV jz[d/ ikDr/ sd'A jh i'wB^fpqsh d' s'A fJe pDh j'Jh j? fco s'A d' pD ikDr/. wB i' gfjbKs'A jh iV ;h fco d[pkok iV pDB s/ gqfso{g i' ;kvk nkgDk ;o{gj?, T[j nbr s'A wfj;{; j'D bZr/rk. iV ns/ u/sB fJe jB. iV ƒiV pDkB s'A i' nbr s'A fBeb e/ nkJ/rk T[j ;kvk nkgDk nkgku/sB ;to{g jh j?. fJ; ƒ Bk ikDd/ j'J/ th fJBQK fszBK ;ohoK d/ fe;hth ftP/ s/ eow eod/ oj/ iK T[j ekw, eo'X, b'G, w'j, jzeko, nkPk,fsqPBk, fuzsk ;to{g, ;goP, rzX, stuk d/ fe;/ th ftP/ s/ fe;/ thgqeko s'A ezw eo/ T[E/ ;kvk S[fgnk j'fJnk fJe jh ekoB ofjzdk j? fe;kƒ ;[Zy fwb ikt/ i' fe tXdk ikt/. id'A fe fJj M{mk ;[y j? id'A n;hGrsh wkor dh soc uZbKr/ sd'A ;kvh jkbs ;[y fJeZmk eoB d/ bJhfJe ;jh fdPk j't/rh, t?;/ sK fJe fgnko d/ ;jko/ ;koh fIzdrh fBeb;edh j?, b/feB n;hA nkgD/ fgnko ƒ pdb^pdb e/ T[; dh pko^pkow"s eoe/ nkgD/ nkg ƒ go/PkB eo oj/ jK. fe;/ ;jh fdPk se BjhAgjz[u gk oj/ jK fit/A wK pkg dk fgnko fco Gok^G?D dk fgnko,d';sK^foPs/dkoK dk fgnko, gsh^gsBh dk fgnko, p/Nk^p/Nh dkfgnko, g's/^g'sh dk fgnko nzs ftZu nkgD/ ;oho ns/ ;z;ko SZvDdk fgnko, fJj ;ko/ fgnko N[ZNd/ s/ pdbd/ ofjzd/ jB. gfjb/

Page 371: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

341

nZyoh frnkB s/ t?okr s'A gq/wk Grsh wkor s/ ubDk P[o{ j' e/ j'o gZekjz[dk ikt/rk fco T[; s'A i' nB[Gth frnkB s/ t?okr T[sgzB j't/rk.T[jBK d'BK s'A fwb e/ i' fBPekw gqG{ dk gq/w g?dk j't/rk, T[; s'A w'ePs/ pqjw frnkB ƒ gqkgs j't/rk ns/ pugB s' jh ;kv/ nzdo fJj fBPu/j' ikJ/ fe GrtkB ;kv/ nzdo p?m/ jB ns/ jo/e gb dh ;'u dk B'Neod/ jB s/ ;kvk pkg fi; s'A n;hA g?dk j'J/ jK, ;"Ad/^ikrd/,T[md/^p?md/ ;kv/ Bkb jh jB. sK T[; d/ gqsh ;kv/ nzdo fgnko jogb Sbedk oj/rk ns/ jb'o/ wkodk oj/rk sK ;wM' fe Grsh d/fJwfsjkB ftu p?mDk P[o{ j' rJ/ feT[Afe ;'bK ebk tkb/ d/ e'b fizBkgq/w s/ nBzd j? UBK u"dk ebk tkb/ d/ e'b BjhA j?. fizBk 14 ebk tkb/d/ e'b j? T[Bk 9, 10 ebk tkb/ d/ e'b BjhA. fizBK 9, 10 ebk tkb/ d/e'b j? 7 ebk tkb/ wjKg[oP d/ e'b T[Bk gq/w ns/ nBzd BjhA j? ns/ T[;s'A th Bht/A tkb/ e'b i' fe wjKg[oP BjhA pD/ jB T[; d/ e'b sK ni/;Zuk gq/w ns/ nBzd j? jh BjhA.i/ wjKg[oP g{oD j? ns/ ifrnk;{ th;jh j? sK fizB/ th gqshPs (%) dh PoXk Bkb fttkjko eo/rk T[B/gqshPs ifrnk;{ dh Grsh soZeh gkJ/rh jh. fJj fBPfus j?feT[Afe T[j nkw g[oP Bk j'D eoe/ ;G nzdo dh ikDdk j?. ;G s'AT[Zuh Grsh wB s'A jz[dh j?. ukj/ fco T[j fezi dh j't/ wB d/ nzdo fJepj[s tZvk wfjb pDkU. sB qoN au~cI BgqI mn qoNN huMdI hY [ iPr cwhyikho ijhI vI hovy [ mn dy AMdr iek bhuq v`fw mihl bxwau [ aus ivcAnMq bRhm igAwnI kwrk rihMdy hox [ ausy ivc Awpxy kuJ mhwqmwvW AqydsW gurUAW ns/ r[o{ rqzE ;kfjp ih nMU ibTwau [ ausnMU Awpxw s`cw prvwrjwx ky qy Awpxy Awp nMU sB qoN Cotw jwx ky sB dw Awdr siqkwrkro [ aunHW nwl ies qrW g`l kro ik aus mihl dy bwhr jo vI bIq irhwsI auh sB supnw sI [ (BgqI krdy vkq krm, iDAwn, Bwvnw nMU AwpxyAwp nw c`lx idau [ ijs nwl qusIN Awp au~Qy jwigRq AvsQw ivc siQqho, ikauNik ijMnI vI jnm dr jnm swfI qr`kI ho rhI hY auh kyvl jwigRqidmwg ivc rihMdy hoey krmW nwl hI ho rhI hY , ikauNik aunHW krmW qoN

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 372: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

342 nksw d/P dh T[vkD

AsIN kWt CWt AwswnI nwl krdy jw rhy hW [ iesy pRkwr krm, iDAwn,Bwvnw nMU hr roz kuJ nw kuJ bdldy rho [(8) mwieAw:- ieh do qrW dI hu MdI hY; Xog mwieAw Aqy jVH

mwieAw [krm - ijvyN Kwxw KuAwauxw, gihxy puAwauxw Aqy AwrqI auqwrnwAwid [iDAwn - AnMq XugW qoN AnMq DrqIAW qoN huMdy Aw rhy bRhmigAwnIAW Aqy kwrk mhWpurSW dy bwry ft;sko Bkb ;'uDk, Bjnkrdy hoey socxw ijs nwl ik swfI soc ivc vI qr`kI huMdI clIjweygI [Bwvnw - Bwvnw vI hr roz ie`ko ijhI nw rhy blik bdldI rhyAqy Bgq Aqy Bgvwn dy ivc vI v`fI qoN v`fI lIlHw ijs ivc AsImSrDw Aqy pRym nwl kIqI hoeI hovy [ ies dw iDAwn r`Kdy hoey Bwv-ivBor hoxw [ ivc ivc bRhm igAwnI Aqy kwrk Aqy Bgvwn dy ivckYsw s`cw nwqw Aqy pRym hY [Bwvnw dw su`cwpn Aqy au`cweI v`DdI clI jwxI cwhIdI hY[ auh ies

kRm nwl j'J/rh gfjbh GktBk fGnkBe j'J/rh. fi; ftZu fe eJh soKd/ ;ohoe ns/ wkBf;e d[Zy u'N wkod/ ofjDr/. Grsh eod/ j'J/ ns/soZeh geVB s/ GktBk o'ue pDdh ubh ikJ/rh fi; ftZu eJhifrnk;{nK d/ wB'oE th g{o/ jz[d/ oj/. GrtkB oZfynk th eodk oj/ns/ T[;dh Grsh th tXdh ubh ikJ/rh. sh;oh nt;Ek ftZu GktBk:EkoE dh soc tXdh ubh ikJ/rh. fi; ftZu w?A o{gh nkswk ns/ w/ok o{gh GrtkB dh ;wkBsktK, n;wkBsktK ns/ ftP/PsktK gqsZygqwkD j[zdh ubh ikJ/rh. fJ;/ eqw Bkb GktBk soZeh dh soc tXDhukjhdh j?. aus dy bwry ivc socxw [ Bjn ausy qrHW hI inrMqr c`ldw rhyaus ivc koeI Prk nw Awey ijs nwl ik hr roz dI qr`kI inSicqhovy [ krm, iDAwn, Bwvnw ftZu pdbkn eod/ j'J/ lkS ienHW iqMnWibMdUAW qy bixAw rhy [ Su`Dqw, iekwgrqw vDdI rhy Aqy BgqI nwlgihrweI nwl juVy rho [ ijs nwl swfw BgqI qy hor idRVH ivSvws huMdw

Page 373: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

343

clw jwey[ krm hY, Sbd jW Bjn jo vI qusIN krdy hovogy[ iDAwn hY koeIrUp jW Awkwr jW srUp nMU dyKxw[ Bwvnw hY, aus srUp Aqy Awpxy irSqynMU jwnxw Aqy pRym pUrvk idRV krnw [ AnMq kwl qoN huMdy hoey BgqW ivcjo pRym sI aus nMU jwnx dI koiSS krnw [ ijsdy kwrx Bgvwn ny sudwmydIAW l`qW GutIAW, DMny j`t dIAW gaUAW crweIAW[ krm isMG bwbw jI jdoNPOj ivc sn qW auh AwpxI iDAwn swDnw krn jdoN ndI iknwry cly jWdyqW iek AMgryz APsr nMU iSkwieq imlx qy jd auh krm isMG bwbw jInMU dyKx gey qW krm isMG bwbw jI AwpxI post qy KVHy hoey AMgryz APsrnMU slwmI vI dy rhy sn Aqy ndI iknwry bYTy iDAwn siQq vI sn [ArQwq, krm isMG bwbw jI dI jgHw Bgvwn Kud slwmI dy rhy sn [ iesyqrW krm, iDAwn, Bwvnw ieh iek pRkwr dy iqMn r`Q hn [ ieh r`Qc`ldy vkq BgqI krdy-krdy ij`QoN iDAwn Btk jwey iPr iDAwn jdvwps Awey BgqI ivc qW ies ivc QoVHw iqMnW r`QW nMU ip`Cy qoN lau qW ikieh r`Q iek`ly c`l hI nhIN rhy blik nwl-nwl AwpxI sVk vI bxwrhy hn [ ijvyN krm rUpI mwlw smyN jW igxqI qy kr rhy ho qW aus nMUdubwrw ip`Cy qoN pkVo Aqy iDAwn nMU vI QoVw ip`Cy qoN pkVo[ ausy ivc BgqIivc jdoN iDAwn Btk ky vwps Awey qW Bwvnw vI Btk jWdI hY [ jo BwvnwBgvwn dy pRqI c`l rhI sI ausy Bwvnw nMU dubwrw qoN duhrwau Aqy id' ˆnrbh fXnkB j'o GktBk ;kc–;kc mhe–mke Bk geVh ikJ/ sZd sZefgZS/ tkbh fXnkB GktBk i' fe gfogZy j? T[;B{z SZvDk Bjh fi; nwl joieh iqMn sVkW bxdIAW clIAW jw rhIAW hn [ Agly smyN BgqI krdyvkq ikqy vI sVk t`utI hoeI nw imlx dy kwrx bhuq jldI hI au~Qy phuMcjwvWgy [ T[E/ s[jkB{z d[pkok gj[zuD se xZN s' xZN ;wK bZr/. ij`QoN ip`ClIvwr krm, iDAwn, Bwvnw dI Xwqrw C`fI sI) feT[ˆfe nro eow d;gqshPs ehws oZydk j? sK fXnkB dh ehws ukbh gqshPs j? feT[ˆfeT[j eow s' fInkdk ;{yw j? n'o T[t/A jh GktBk gzikj gqshPs ehwsoZydh j? feT[Afe T[j fXnkB s'Aˆ th fInkdk ;{yPw ;[fdqVQ j? i' pqjw–frnkBh wjK–g[oy dk ekoe p?m/ jB n'o fszBK nt;EktK s'ˆ gko j'e/Xow–GktBk d/ ;[nkwh pD u[e/ jB. fiZE/ fe fJjBK fszBK gqfeqsh–

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 374: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

344 nksw d/P dh T[vkD

uofus eow fXnkB GktBk d/ fpBK jh T[; fBozeko dh g{ik eod/jB. fiZE/ fe ;kB{z gj[zuDk j? jkbKfe n;hˆ th fJ; Xow GktBk d/ BkbykDk fybk ;ed/ j[zd/ sK n;hˆ th pqjw frnkBh j[zd/. fJ; bJh n;hˆnkgDh GktBk B{z T[BQK dh GktBk d/ Bkb i'Vd/ ofjDk j?! fJBQK ;kfonKdk ;oho fJzi j' fit/ˆ fe ibh j'Jh oZ;h d/ w[V/ j'J/ pb fpbe[b oZ;htKr{ jh bZrd/ jB! idfe d/yD ftZu e'Jh coe Bjhˆ j[zdk! b/feB T[;jZE wkoB s/ T[j ibh j'Jh oZ;h oky pD e/ T[Zv iKdh j?. J/t/ jh fJBQK;kfonk wjkstK dk nkgDk nkg BPN j' u[Zfenk j[zdk j?. fidQ/ ekoBgqsy o{g ftZu fBokeko GrtkB jh ofj fojk j[zdk j?. feT[ˆfe ;kv/ ftZuuzubsk pj[s j'D d/ ekoB ns/ wkfJnk pX iht j'D d/ ekoB ;kvh wBp[ZXh fJe irQk mfjo Bjhˆ gKdh. id'A nbZr–2 ;o{g dh eow fXnkBGktBk Bkb g{ik eod/ ojKr/ sK nbZr–nbZr ienHW mhwqmw dh nbZr–2 gqeko Bkb g[ik ;/tk eod/ j'J/ th fJZe fJekrqsk pDh oj/rh. fid/ftZu gow u/sB–sZs th oZp dk nB[Gt oj/rk. id th wjKg[oy r[o{ B{zwZEk N/ed/ jK sK nk;–gk; d/ T[BK dk fXnkB Xod/ j'J/ fszB–uko tkorfjoh ;kj b?Dh ukjhdh j? feT[ˆfe eJh tko ;E{b ;oho Grsh ftZu;kE BjhA d/ fojk j[zdk sK ;kB{z (;{yw ;oho) dh ;jkfJsk b?Dh g?Adhj?. i' jtk ;{yw o{g ftZu jtk tkbk ;oho j?. Aqy dsW gurUAW dy, h`QmMUh DoAw ky ienHW dI DUP b`qI kro [ Bkb jh r[o{ rqzE ;kfjp ih B{z th oZy'.cMgy qoN cMgy hwr pihnwau [ ijs nMU jo psMd hovy aus nMU auhI hwr pihnwau,cwhy Pu`lW dy, cwhy hIry jvwhrwq, mwixk Awid dy [ ijsnMU jo Kwxw psMdhovy aunHW nMU auhI Bog lvwau [ ies qoN bwAd jdoN Kwxw Kqm ho jwvy qW sBdy h`Q DuAwau [ aunHW dy jUTy brqn Awid iek QW iek`Ty krky r`Ko [ huxjdoN sB, dsW gurUAW Aqy mhwqmwvW dy iDAwn-siQq hox dw smW hovy qWm`Qw tyk ky aunHW qoN ikrpw mMgo, ik myrw vI iDAwn Bjn ivc cMgw l`gyAqy Awpxw vI Awsx lgw ky bYT jwau [ aus qoN bwAd ijMnw smW vI BjniDAwn kIqw jw sky, kro [ Pyr jdoN sB dw iDAwn Kqm ho jwvygw qWausqoN bwAd swry gurUAW nMU m`Qw tyko Aqy swirAW qoN ASIrvwd lYNdy hoeyivdweI lvo [ ies qoN bwAd hOlI-hOlI AwpxIAW A`KW KolHo [ ieh ikirAw

Page 375: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

345

pMdrW imMtW qoN vDwauNdy hoey iek GMty q`k lY jwau [ ;kvk fBPkBk fJ;nB[Gt s/ j'Dk ukjhdk fe fJj ;kok e[M fezBK ;kyPks ns/ ;Zuk ns/gq/w Gfonk wfj;{; j' fojk j? fit/ˆ fe n;hˆ gowkswk u/sB sZsnkswk j[zd/ j'J/ th fJBQK fszBQK ;ohoK s'ˆ r[iod/ j'J/ nyho ftZu fJ;;E{b ;oho ftZu ofje/ fJ;B{z w?ˆ ikDd/ j'J/ ns/ nkgD/ nkg B{z ;dkbJh ofjD tkbk ;wMe/ ykDk fybkT[ˆd/ jK. egV/ gfjBkT[ˆd/ jK.fJ;dh ;kohnK Io{osK B{z nkgDk ;wM eo eod/ jK idfe n;hˆ ;[gB/ftZu j[zd/ jK sK fJj Gko tkbk jkv–wK; dk ;oho Bjhˆ j[zdk j? wsbp;{yw fJzdqhnK tkbk ;oho j[zdk j? ns/ id n;hˆ rfjoh Bhˆd ftZu gqt/P eod/ jK sK ;{yw fJzfdqnK o{gh ;oho Bjhˆ j[zdk ns/ Bk jh e'Jh ;'uns/ fynkb ofjzdk j?. T[;d/ pknd id n;hˆ gb Go bJh nkgD/gowkswk s' Pesh b?d/ jK fJ; ;w/ fJj ekoD ;oho Bjhˆ j[zdk wsbpfJBQK fszBK ;ohoK B{z n;h jo fdB SZvd/ jK. ns/ Bhˆd g{oh j'D d/pknd iZd fsBK ;ohoK ftZu d[pkok ftnkgs j[zdk. nZyK y'bd/ jK idfJ; irs B{z jh ;kyPks ns/ ;Zuk wzBe/ ;ko/ ezw eod/ jK. go idn;hˆ f;woB fXnkB eohJ/ sK pj[s ;irsk Bkb eohJ/. pr ies g`ldw iDAwn rhy ik jdoN q`k AMdr rho audoN q`k ies supny rUpI sMswr dwiek pl leI vI iDAwn nw Awvy [ ikMnw smW bIq igAw, AsIN ik`Qy bYTyhW, swfy Awly duAwly kI ipAw hY, ienHW cIzW bwry B`ul jwau [ ies pRkwrdI BgqI krdy krdy no pRkwr dI BgqI huMdI jweygI ijs nwl AsINAKIrlI BgqI ivc pRvyS lvWgy jo ik Awqm invydn hY[

ieh ikirAw iek audwhrx hY [ ies ivc quhwnMU jo cMgI, ipAwrIl`gdI hovy, gux lIlHw jW ikirAw kr skdy ho [ pr swrIAW cIzWmirXwdw ivc hoxIAW cwhIdIAW hn [ ikauNik sMswr ivc do qrW dyprvwr hn iek mwieAw dw Aqy iek prmwqmw dw [ ijvyN mwieAw dyprvwr vwly lok iek dUsry nMU moh krdy hoey iek dUjy qoN ibnW nhIN rihskdy, iesy qrW prmwqmw dy prvwr ivc vI hY [ ijvyN sMswr dy prvwrivc mW idl ivc rihMdI hY Aqy kdy nhIN kihMdI ik qyry idl ivc kyvlmYN hI rhWgI [ auh dUsry irSqy ijvyN dwdI, BYxW, bytI Awid nMU vI idl ivc

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 376: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

346 nksw d/P dh T[vkD

r`Kx dw burw nhIN mnwauNdI [ iesy qrW prmwqmw dw prvwr vI huMdw hY[ieh dono prvwr iek dUjy dy ivroDI hn [ ijvyN iek idl ivc rihMdy hoeysMswirk irSiqAW nMU r`Kdy hoey burw nhIN mnwauNdI, pr jykr mW nMU pqwc`l jwvy ik aus dw p`uqr sMswr nMU iqAwg ky swD bxn jw irhw hY qW auhGbrwaux l`g jWdI hY[ ies qrW prmwqmw dy sMswr ivc vI jykr mn ivcmW, bwp, BweI, BYx, bytw Awid ibTwey hox qy prmwqmw dI imMnq kro ikswfy mn ivc Aw ky v`s, qd prmwqmw Awvygw pr Aw ky n`k bMd krkyGuMm ky clw jwvygw ik ies dy mn ivc qW kwm, kRoD, moh, loB, AhMkwr,AwSw iqRSnw, icMqw, rUp, rs, sprS, gMD, rwjmd (nSw), rUpmd,jvwnImd, DMnmd, ividAwmd, rwg, dvYS Awid dI durgMD Aw rhI hYijs krky prmwqmw AMdr ruk nhIN skdw [ ies dy ault jd mn ivckyvl sMq-mhwqmw, Bgq, Avqwr hI hox Aqy bwhroN phwV ij`fw drvwzwlgw ky vI bMd kIqw hovy qW prmwqmw aus nMU vI qoV ky AMdr Aw jWdw hYAqy nwl rihx l`gdw hY [ ikauNik prmwqmw kihMdw hY ik ieh myrwprvwr hY [ mYN ienHW dy ibnW iek pl vI ijauNdw nhIN rih skdw [ iehpMj imMt qoN iek GMty dI ikirAw krky pUry idn mn dy ivc iek grvbixAw rhy ik myry AMdr qW prmwqmw dw ieMnw v`fw prvwr rihMdw hY [idn dy ivc jdoN vI smW imly qW iek imMt jW do imMt dy leI iksy QW bYTky aus prvwr dI Jlk lY skdy ho [xZN s'ˆ xZN 14–15 tko d/yDh j?feT[ˆfe n;hˆ GrtkB f;oc g{iD :'r Bjhˆ pBkT[D/ pbfe fgnko/ thpDke/ oZyD/ j?. g{iD tkbh dh sK fJZe tko g{ik j' rJh sK rZb yswj' rJh go fgnko/ B{z sK jw/Pk n;hˆ nkgD/ nzr–;zr ns/ jw/Pk nkgD/Bkb jh d/yDk ukj[zd/ jK. pr ieh ikirAw krky pUry idn sMswr dw iksyvI qrW dw GumMf pYdw nw hovy, ikauNik sMswrk GumMf hI srvnwS dw kwrnhuMdw hY [

ies qrW krdy-krdy jIv Aprw BgqI qoN prw BgqI ivc pRvySpRwpq kr lYNdw hY ijs nMU krdy-krdy s`qvIN BUimkw iqRpqI q`k phuMc jWdwhY ij`Qy auh bRhm dI aupwsnw SurU kr lYNdw hY [ ij`Qy phuMc ky do mwvWAividAw Aqy mwXw Aqy do ipqw jIv-Awqmw dw AwBws (CwieAw mwqr)

Page 377: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

347

Aqy eISvr (Bgvwn dI CwieAw Aqy AwBws AMS) hmySw-hmySw dy leInSt ho jWdy hn Aqy Awqmw AnMq kwl dy leI igAwnvwn ho jWdI hY [Awqmw Bgvwn qoN Al`g rihMdy hoey vI dubwrw AigAwn dy kbzy ivc nhINAwvygI [ ies qrIky ivc kuJ joVnw hovy qW joV skdy ho [ ijs nwl ikquhwfw Bgvwn dy pRqI sMbMD vD sky [ pr kuJ vI G`t nhIN krnw ikauNikijvyN AYihk bl Aqy Xog bl Aqy Awqmk bl Al`g-Al`g huMdy hn iesyqrW hI ismrn dw bl, SrDw dw bl, pRym dw bl Aqy m`Qw tykx dw blvI Al`g-Al`g huMdy hn [ ieh sB ies ivc bhuq dyK Bwl krky ikRAwvWpweIAW geIAW hn [ ies krky ienHW swrIAW dw bhuq mh`qv hY [

nkXko ns/ ;hwk d' nb~r uhIK j[zdhnK jB. nkXko T[jBK d/ti{d ƒ ekfJw o~ydk j? ns/ ;hwk T[jd/ nkeko ƒ do;kT[Adh j?. jo/euhI dk nkXko ns/ ;hwk Io{o j[zdh j?. fit/A fw~Nh ƒ iVsk dk nkXkons/ T[;dh ;hwk gkDh j[zdh j?. gkDh ƒ sob (dqt) dk nkXko ns/T[;dh ;hwk n~r (pVtktB) j[zdh j?. n~r ƒ sgP dk nkXko ns/T[;dh ;hwk jtk j[zdh j?. jtk ƒ t/r dk nkXko ns/ nkekP T[;dh;hwk j[zdh j?. nkekP ƒ ykbhgD dk nkXko ns/ gqwkswk T[;dh ;hwkj[zdh j?. fJ;/ soQK ;E{b ;oho ns/ ;E{b irs d/ ;{yPw ;oho ns/;{yPw d/;, nkXko ns/ ;hwk j[zd/ jB. fJt/A jh ;{yPw ;oho ns/;{yPw d/; d/ ekoB ;oho ns/ ekoB d/; T[jd/ nkXko ns/ ;hwk j[zd/jB. fJ;/ soQK ekoB ;oho ns/ ekoB d/; d/ th gqs/e nkswk nkXkons/ ;hwk j[zd/ jB. nkswk dk nkXko ns/ ;hwk gqwkswk j[zdk j?. i'fe fBokeko GrtkB j?. GrtkB dk nkXko ns/ ;hwk T[j nkg (GrtkB)jh j[zd/ jB.

fJ; soQK id e'Jh nkgDh ;hwk ƒ gko eodk j? sK T[j nkgD/ s'At~vh j'o ftPkb irQk d/ ft~u gqt/P eodk j? fit/A ‘fw~mk’ fJe fBPfusjZd s~e ykD Bkb e[~M BjhA j[zdk j~d gko eoB Bkb fpwkoh b~r iKdhj?. fJ;/ jZd soQK jh id'A n~yK Bkb P[~X ;to{g wjkswk, GrtkB d/r[o{nK d/ doPB BjhA eod/ ns/ nP[~X ;to{g (rzdhnK) uhIK jh d/yd/ofjd/ jK i' fe wfonkdk s'A pkjo j? sK nrb/ iBw ft~u ewI'o n~yK

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 378: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

348 nksw d/P dh T[vkD

d/ Bkb iK nzBQk jh g?dk j[zdk j?. feT[Afe P[~X ;to{g dk nkXkopqjw^gqwkswk s/ GrtkB j? ns/ nP[~X ;to{g dk nkXko ns/;hwk^wkfJnk ns/ iV j?. fJ; gqeko ;E{b irs s'A P[X eow dh;hwk gko j' ikt/rh sd ;kvh so~eh fXnkB nt;Ek ft~u j[zdhikt/rh. fi; Bkb n;hA ;{yw d/; d/ tk;h pDd/ iktKr/. fit/A^fit/A;kvk fXnkB P[Xsk dh ;hwk ƒ gko eodk ikJ/rk T[t/A jh n;hA ekoBirs ft~u gq/w o{gh GktBk d/ ftu nkgDk ti{d pDkT[Ad/ iktKr/ i' fey[d gqwkswk ;to{g j? ns/ fJj gq/w id j~d s'A pkjo so~eh geV/rksK ekoB irQk ƒ gko eoe/ n;hA nkgD/ nkgD/ nksw ;to{g ƒ ikDB:'r j' iktKr/. ns/ j'o id'A nksw ;to{g d/ ft~u pfj e/ th fgnkodh ;hwk gko eo btKr/ sK T[j GrtkB ;to{g ;fsfus nBzd o{gh d/;ƒ gqkgs eo btKr/. ns/ nBzd o{gh ;oho th fwb ikt/rk. T[jGrtkB dh nkXko^;hwk T[j nkg jh j?. fJ;/ gqeko P[~X ns/ P[G eowjh fXnkB dk nkXko ns/ ;hwk jB. P[G ns/ P[~X fXnkB jh gq/w o{ghGrtkB dk nkXko^;hwk j?, i' fe pqjw j?. ‘nP[Gsk’ ns/ ‘nP[~Xsk’jh wkfJnk dh nkXko ns/ ;hwk j?. fpBk P[G ns/ P[~X eow s'A GrtkBd/ gqsh sK fgnko g?dk j't/rk jh BjhA ns/ Bk jh n~r/ so~eh j't/rh.nkswk ƒ pqjw ns/ wkfJnk d/ fJbktk e'Jh shik fNekDk BjhA j?.idfe iV o{gh wkfJnk nkswk dk nkgDk d/; BjhA j? pbfe gq/w o{ghnBzs o{g GrtkB jh fJ;dk iBw dksk j?. fe;/ th gqeko dk e'Jh theow fXnkB, GktBk, P[Xsk ns/ uzfrnkJh d/ Bkb Gfonk j'fJnkj'J/rk, T[jh gqG{ dk gq/w j?.

fizBk fJe~mk eod/ iktKr/ T[zBk jh GrtkB dh BIdheh gqkgs eobtKr/. P[Gsk (uzfrnkJh) ns/ P[~Xsk dh fBPkBh fJj j? fe ;kvhGrsh d/ ft~u ;{ywsk nBzd ns/ ;fji Gkt tXdk ikJ/rk. Gkt feGrsh ft~u so~eh j[zdh ikJ/rh.

(1) jdoN q`k AsIN Awpxy S`uD Aqy cyqn AwnMd srUp nMU nhIN jwx lYNdyaudoN q`k swfw jnm insPl hI huMdw hY [ swfI mMizl auh hY ij`Qy

Page 379: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

349

mwieAw ricq du`K su`K, lwB hwnI, jnm mrn Awid nhIN phuMcskdy ijs ivc prmwqmw Kud ibrwjmwn hY [

(2) AsIN aupwsnw iks smwn nwl krnI hY ik SrDw, q`qprqw, sMXmAqy iekwgrqw dy Pul hox Aqy ieh Pul ijMny suMdr, Tos, pRBwvSwlIho ky Aripq hoxgy aunw hI aunHW dw Pl hzwrW qoN l`KW guxW v`Dho skdw hY [

(3) siqsMg dy smyN iDAwn nhIN krnw cwhIdw [

(4) siqsMg nMU ies qrW suxo ik ijvyN quhwfw bhuq v`fw ivroDI quhwfIinMdw kr irhw hovy [ ijMnI iekwgrqw aus smyN suxn ivc huMdI hYaus qoN l`KW guxW iekwgrqw siqsMg ivc hoxI cwhIdI hY [

(5) rwg dvYS, bu`DI ivc AwauNdw hY, su`K du`K mn ivc AwauNdw hY,ibmwrI srIr ivc AwauNdI hY [ jo srIr, mn, bu`DI nwl jwixAwjWdw hY, auh srIr mYN nhIN, mYN Amr Awqmw hW [

(6) igAwnI ny koeI prKxw nhIN huMdw Bwv ausdw krm vI pUrIiemwndwrI Aqy (q`qprqw) nwl huMdw hY [ pr aus dy Pl ivcausdw mn koeI hrkq nhIN krdw ikauNik auh AMdr Aqy bwhrdy idRS nMU kyvl supnw smJdw hY [

(7) swDk jdoN sMswr ivc prmwqmw A`gy Ardws krdw hY qW auhswDnw Aqy shj AvsQw ivc rihx dI Xwcnw krdw hY [ prmwqmwswnMU sPlqw dy ky KuS krdy hn Aqy AsPlqw dy ky vI swfw ivkwskrdy hn [ ies leI AsIN du`KW ivc if`gIey nw, su`KW ivc PsIeynw Aqy donW nMU iek smwn mMn ky prmwqmw nMU pRwpq krn dw lkSbxw ky r`KIey [ swry aupdySW dw swr sMswrk BogW qoN mn nMU htwky aus nMU s`cy AwnMd v`l moVnw hY [

(8) s`c smwn qp nhIN, JUT smwn nhIN pwp [ ijnkw ihrdw Su`D hYaunky ihrdy Awp [

(9) AwpxI iksy izAwdw qklIP jW ibmwrI nMU Xwd krn qy kwm

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 380: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

350 nksw d/P dh T[vkD

ivkwr Gt jwvygw [ mhwqmw bu`D ijs SkqI nwl bu`D bxy, rwmijs SkqI nwl rwm bxy, auh SkqI swfy swirAW ivc ivAwpkhY [ aus prmwqmw rUpI SkqI nMU pw ky hI swnMU AMiqm Awrwmimlygw [

(10) suK duK ivc sm-AvsQw bxI rhy ausy nMU Akrqwpn kihMdy hn [

(11) clo-clo sB ko khy ibrlw phuMcy koie [mwieAw kwimnI ky sMg Gwt py goqyy Kwey [qwkq lgwey jo AwpxI qo mwieAw kwimnI ko qij jwey[mwn bfweI AOr eIrSw qj ivrlw hI koeI pwey [

(12) pwxI dIAW bMUdW qoN SurU hoeI Xwqrw mu`TI Br im`tI qy Kqm huMdI hY[sMskwrW (suBwvW) dI Xwqrw ibnW AMiqm audyS hwisl kIqy AnMqq`k cldI hY [

(13) jy smJdy hW ik AsIN kuJ bx jweIey qW Awpxw koeI vjUd bnwauxleI swnMU prmwqmw qoN Al`g hoxw pvygw jo ik sMBv nhIN hYikauNik gurbwxI ivc vI ikhw igAw hY ik;sBu goibMdu hY sBu goibMdu hY [goibMd ibnu nhI koeI ]

(gurU gRMQ swihb pMnw 485)

aus leI swnMU prmwqmw dI syvw ivc rihxw pvygw ikauNik AsIN ausdy in`q dws hW [ swfw r`b qoN Al`g ht ky koeI vjUd nhIN hY ikauNik AsINr`b dI hI AMS hW [ jd AsIN r`b qoN Al`g ho hI nhIN skdy qW aus qoN Al`gvjUd dw koeI mqlb hI nhIN inkldw [ hkIkq ivc ijMnIAW vI jIv-AwqmwvW hn, auh r`b dIAW in`q dws hn [

(14) mhwqmw Aqy gurU cwr qrW nwl ikrpw krdy hn [ auh hn (1)A`KW nwl (2) pRSwd nwl (3) auj (vweIbRySn) nwl (4) sMklpnwl[

(15) ivcwrW ivc dvMD hox smyN Awpxy ivcwrW ivc smwnqw ilAwau,du`KW dy smyN DIrj Dwrn kro, su`KW dy smyN iqAwg Dwrn kro,

Page 381: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

351

pRqIkUlqw dy smyN AnukUlqw dw Bwv Dwrn kro [ pRsiQqIAW dy isrqy pYr r`K ky izMdgI dIAW pOVIAW cVHdy jwau [

(16) mwn-Apmwn, lwB-hwnI, du`K-su`K ivc mn nw ipGly Aqy BgqIsiqsMg ivc kTor nw rhy qW BgqI mwrg ivc qr`kI Awswn hojWdI hY[

(17) pMj pRwxW dw swDnw nwl fUMGw sMbMD hY [ swry SrIr ivc iqMnnwVIAW, ieVw, ipMglw Aqy suKmnw hn [ ienHW iv`coN suKmnw nwVInMU bRhm nwVI vI kihMdy hn [ ies nwVI dy sikRX hox nwl BgqIAwswn Aqy au~qm ho jWdI hY [ ies nMU hor sikRX krn leI XogAiBAws ijvyN Anulom-ivlom jW kpwl BwqI kro Aqy jW iek-iek pYr qy s`jy K`by auClo jW dohW h`QW jW dohW pYrW nwl qyz ksrqkro [ jdoN ikqy swh Pu`lx qy n`k dy dohW pwisAW qoN brwbr swhc`ly qW aus smyN ausdI bRhm nwVI sikRX ho jWdI hY[ ies smyN dIswDnw izAwdw pRBwvSwlI huMdI hY [ rwq nMU bwrW vjy, dupihr nMUbwrW vjy, svyry hnyry qoN pRkwS huMdy smyN jW Swm nMU pRkwS qoN hnyrwhuMdy smyN ArQwq, Swm smyN, ienHW cwrW simAW ivc bRhm-nwVIcwlU huMdI hY [ ies smyN dw kIqw hoieAw Bjn vI vDyry Pl idMdwhY [

(18) iksdI BgqI krnI hY ? iksny BgqI krnI hY ? ikauN krnI hY?ikvyN krnI hY ? pihlW qW iesdw igAwn hoxw zrUrI hY Aqy Pyries BgqI rUpI mW nMU pRySwn krn vwlIAW jo cIzW hn aunHW nMU dUrikvyN kIqw jwvy, ieh igAwn vI zrUr cwhIdw hY [ ies leI kihMdyhn ik mW rUpI BgqI nMU nkXko P[ZXsk dk j'Dk ukjhdk :kBh wBdh P[ZXsk tXD B{z jh Grsh efjzd/ jB. ns/ fJ;B{z sMBwlx leIiesdy ieh do b`cy h`ty-k`ty Aqy jvwn rihxy cwhIdy hn [ ieh dob`cy hn, vYrwg Aqy igAwn[ mhwqmw dw swQ ijMny Awdr AqySrDw nwl krygw aunw hI ausdw lwB vDdw jwvygw [

(19) qIrQ iqMn pRkwr dy huMdy hn :- (1) sQwvr qIrQ, ijs ivc gurU

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 382: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

352 nksw d/P dh T[vkD

jW prmwqmw Aw ky rhy aus nMU sQwvr qIrQ kihMdy ny [ (2) cldy-iPrdy qIrQ, ijs ivc gurU, mhwqmw Aqy mhWpurS huMdy hn [ (3)Awqm qIrQ, ijs dI qIbrqw vDwaux leI ies Awqm qIrQ dyAMSW dw sMXog krdy jWdy hW [ Awqm qIrQ dy AMS hn, iKmw,iqAwg, DIrj, s`c, sMqoK, SWqI, vYrwg, bRhmcwrX Awid [

(20) siqsMg dy ibnHW au~c lkS dw pqw nhIN cldw Aqy aus nMU pRwpqkrn leI mn dI Bwvnw vI nhIN bxdI iesy krky AwiKr ausmwrg qy qr`kI vI nhIN huMdI [ ijs qrW Ajnwm KMf dw rwjw BwrqieMnw v`fw rwjw hox dy bwvjUd vI Agly jnm ivc ihrn AqyqIsry jnm ivc nkwrw bRwhmx bixAw ijs nMU Gr qoN k`F id`qwigAw [

(21) s`c dw Aihsws iek hI huMdw hY rsqy v`K-v`K ho skdy hn [ ijsnMU AsIN Awpxy kol nhIN r`K skdy aus dw moh, mmqw, vwsnw C`fidau [ ijs nMU bhuq Xqn krn qy vI Awpxy nwloN v`K nhIN kIqwjw skdw aus prmwqmw dw Aihsws kr lvo [ bs Pyr AnMq jnmWdI Qkwn imt jwvygI [

(22) jYsy nIXq ho hrwm py vYsy hrI pr hoey [cly jwau bYkuMT myN bWh nw pkVy koey [ijvyN iek vwr bvMfr AwieAw qW aus GuMmdI hoeI hvw ny bhuqswrIAW cIzW Awpxy AMdr lY ky nSt kr id`qIAW [ ij`Qy mhwqmwkuJ lokW dy ivc KVHy sn jdoN lokW ny dyiKAw ik bvMfr aunHW v`lhI Aw irhw hY qW lok Awpxy Awp nMU bcwaux leI au~QoN B`jx l`gypr mhwqmw au~Qy hI KVHy rhy [ jdoN bvMfr clw igAw qW look au~Qyvwps Aw gey Aqy mhwqmw jI nMU pu`Cx l`gy, ik AsIN qW fr geyqW B`j gey sI, pr qusIN ikauN nhIN B`jy ? qd mhwqmw ny ikhw,ik B`ijAw qW mYN vI sI, pr Prk ieMnw hI hY ik qusIN bwhr B`jysI Aqy mYN Awpxy prmwqmw pws AMdr B`j igAw sI [

Page 383: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

353

(23) sMq mhwqmw dI id`qI hoeI cIz dw ijMnw jigAwsU Awdr krdw hYaunw hI ausdw Pl imldw hY [

(24) iqMn pRkwr dw igAwn huMdw hY :- (1) AYhIk ividAw, ieh rotIkmwaux dI ividAw hY [ (2) Xog ividAw, ieh sUKm jgq AqysUKm SkqIAW dI ividAw huMdI hY [ (3) Awqm ividAw, ieh auhividAw hY ijs dy bl nwl Xog ividAw Aqy AYhIk ividAwpnpdI hY [ iek vwr iek gurU kul ivc bhuq swry ividAwrQI AYhIk, XogAqy Awqm ividAw dw AiDAYn krdy sn [ au~Qy Awqm ividAwvwly, Xog ividAw vwly ividAwrQIAW nMU Cotw mMndy sn Aqy aunHWdw mzwk aufwauNdy sn [ qd au`Qy iek Cotw ijhw ividAwrQI isrgMjw krvw ky, bodI r`K ky ndI ivc ieSnwn leI jw irhw sI [auh ividAwrQI Xog ividAw dw AiDAYn krn leI AwieAwsI [ au~Qy iek hor ividAwrQI AwieAw jo Awqm iv`idAw dwAiDAYn krdw sI [ ausny Xog ividAw dw AiDAYn krn vwlyividAwrQI dw mzwk aufwauNdy hoey ausdy isr au~pr AwpxIAWauNglW nwl TolHw mwirAw [ qd au~Qy Acwnk aunHW dy gurU jI vI Awpu`jy [ aunHW ny dyiKAw ik Awqm ividAw dw AiDAYn krn vwlwividAwrQI Xog ividAw dw AiDAYn krn vwly ividAwrQI nMUCoytw jwx ky ausdw mzwk aufw irhw hY [ gurU jI aus Awqm iv`idAwdy ividAwrQI kol Awey Aqy ausnMU kihx l`gy ik, AwpxI AwqmividAw qy GumMf hY ies leI jwh jdoN q`k Xog ividAw dw AiDAYnkrn vwly ividAwrQI nMU bRhm igAwn nhIN hovygw audoN q`k ausnMUvI bRhm igAwn nhIN hovygw Aqy ieh ividAwrQI hI aus dw gurUbxygw Aqy aus nMU bRhm igAwn dyvygw [ qd ieh dovyN ividAwrQIgurU kul ivc pVHdy rhy [ mrn qoN bwAd ieh dono ividAwrQIsvrg ivc cly gey [ svrg Aijhy ividAwrQIAW dw Awrwm GrhuMdw hY [ au~Qy aunHW dy puMn G`t nhIN huMdy [ aus qoN bwAd auh Xog

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 384: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

354 nksw d/P dh T[vkD

ividAwrQI kuhl bRwhmx dI pqnI sujwqw jo ik aupwsk AcwrIAwdI pu`qrI sI aus dy grB ivc AwieAw [ iek idn auh kuhlbRwhmx AwpxI A`T mhIny dI grBvqI pqnI nMU vyd dy slok suxwirhw sI qW AMdroN auh Xog ividAwrQI bwlk Awpxy ipqw dIAWglqIAW d`s irhw sI [ auh d`s irhw sI ik ienHW vydW dw AMiqmaudyS hY auh qW qusIN jwixAw hI nhIN, ijsdw mqlb hY vydWq, ij`QyvydW dw AMq ho jwvy auh prmwqmw dy nwl fJe–fwe j'Dk[ auh qWkIqw nhIN pr vydW nMU rotI kmwaux dw swDn bxwieAw hoieAY[ iehsuxky kuhl bRwhmx nMU bhuq gu`sw AwieAw Aqy auh boly ik, qMU hImyry mMqrW ivc kwx (nuks) k`F irhw hYN, mYN qYnMU srwp idMdw hWik qyry srIr ivc A`T vl (kwx) pYxgy [ pr grB ivcoN hI bwlkny ikhw ik quhwfy srwp dw myry SrIr qy Asr pvygw pr myrIAwqmw qy iesdw koeI Asr nhIN hovygw [ Awqm igAwn dwividAwrQI Agly jnm ivc rwjw jnk bixAw Aqy Xog igAwnvwlw ividAwrQI AStwvkr bixAw ijs ny bwrW swl dI aumrivc hI rwjw jnk nMU bRhm igAwn dw aupdyS id`qw [

frnkB wkorLgq/wkGrsh wkor, ;fji wkor ns/ frnkB wkor ftZu' e'Jh thfJZe wkor geVBk j? i' s[jkBz{ wB–p[ZXh d/ sb s/ nk;kB brdkj't/. fszBK B{z geVB dh Io{os Bjhˆ j? fit/ˆ fe;/ d/P d/ fe;/oki ftZu gj[zuDk j't/ sK T[;d/ fezB/ wkor fBeb nkT[d/ jB T[;/soK fJj fszB/ wkor fJe jh irQK gj[zukT[Dk j? Gkt/ e'Jh tho;sk geV bU. fJzi sK nZi vkeNo, tehb, fJzihBhnonkfd dh gVQkJh nkdwh eodk j? go fJj gVkJh f;oc g?;/ d/fJbktk e[ZM Bjhˆ fdzdh. fJzi sK fJj pqjwfrnkB th fJZe 14ftfdnk ftZu' fJZe ftfdnk jh j? go fJj iBw do iBw ubdhofjzdh j? ns/ fJ;dk ;G s'ˆ tZvk ckfJdk fJj j? fe fi; iBwftZu fJ;B{z fi; ebk; se gk; eo ikUr/ nrb/ iBw ftZu T[;/

Page 385: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

355

ebk; ftZu gVQkJh ubdh j? Bk fe d[pkok s' P[o{ eoBh g?Adh j?.fJj ;kok ;zs JhPo f;zx ih wjkoki fejk eod/ ;h. n?fjeftfdnk gVQB d/ pknd nrb/ iBw ftZu fco d[pkok s'ˆ T, n,J s' jh P[o{ eoBk g?dk j? i/eo wB[Zy iBw fwfbnk Bjhˆ sK 84bZy i{BK ftZu GNeDk g?ˆdk j?.

(25) kwl c`kr dw Asr, AYihk (duinAwvI) ividAw, AYihk sMswr AqyAYihk srIr au~qy pYNdw hY pr Xog jgq Aqy Awqm jgq au~prnhIN pY skdw [ AYihk ividAw mn Aqy bu`DI q`k hI zor mwr skdIhY [ gurU Dwrn krn nwl ivAkqI dy mMqr dI SkqI iqMn guxW vDjWdI hY ikauNik aus ivc gurU ikrpw dy nwl-nwl prmwqmw dIikrpw vI imlx l`g jWdI hY [

(26) KUn dI hryk bMUd ivc jIvwxU huMdy hn Aqy hryk jIvwxU ivcprmwqmw rihMdw hY Aqy ihtkD{ d/ krm not krdw hY Aqy ausdwPl idMdw hY[

(27) inXMqrx rihq pRwx nwl icMqw vDdI hY ijs nwl iDAwn tu`tdwhY [ ies leI pRwxwXwm krnw cwhIdw hY [

(28) iDAwn krdy smyN jy kdy hwsw Awvy, kdy n`cx nMU mn krygw qy sMqWdy drSn hox l`gxgy [ gurU dw jwp SWq vwqwvrx ivc krogy qWhzwrW guxW Pl imlygw Aqy gurU dy Gr jw ky gurU dy swhmxy krogyqW l`KW guxW Pl vD jwvygw [

(29) AMn dw cwr pRkwr dw Su`DIkrx hY;(1) AMn ijs pYsy nwl AwieAw hY auh iemwndwrI jW imhnq dw

hY jW nhIN ?(2) pkwaux vwlI vsqU mws, AWfw hY jW kxk, m`Kx Awid ?(3) Kwxw kOx bxw irhw hY? hlky ivcwrW vwlw jW bhuqy cMgy

ivcwrW vwlw jW Su`D ivcwrW vwlw ?(4) Bojn swP BWifAW ivc bxwieAw jw irhw hY jW jUTy BWifAW

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 386: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

356 nksw d/P dh T[vkD

ivc?

(30) srIr qoN pihlW mYN jIv hW Aqy jIv qoN pihlW mYN bRhm hW [

(31) bnxw Aqy imtxw GVy dw gux hY im`tI dw nhIN [ iesy qrW prmwqmwsB ivc hY aus nMU qW kyvl Awpxy AMdr mihsUs krnw hY nw ikpRwpq krnw [

(32) prmwqmw ivc auh SkqI hY jo iksy jIv qy ikrpw krky aus nMUAwpxy lok qoN mukqI dy skdw hY pr igAwnI nhIN bxw skdw [ijvyN Coty bwlk nMU mW dI god iml jwey ausy qrW bRhm igAwnI dIjo mukqI huMdI hY auh mn`uK rUp ivc (gurU) dy igAwn qoN ibnW nhINho skdI [

(33) A`K Aqy AYnk dono hI zrUrI hn [ jykr A`KW nw hox pr kyvlAYnk hI hovy qW idKweI nhIN dyvygw [ ausy qrW jykr A`KW hox prAYnk nw hovy qW vI idKweI nhIN dyvygw [ jykr dono vI hox qW vIdyKdI qW A`K hI hY AYnk nhIN [ ies pRkwr dyh Aqy jIv dovyN hoxpr dyKx vwlw aunHW dy AMdr bYTw bRhm hI hY [

(34) swKSI dw S`uD srUp bRhm hI hY [

(35) swKSI Aqy bRhm Al`g hY [ eISvr AMS Aqy AwBws AMS v`K hn[eISvr dI ikrpw Aqy gurU dw igAwn hI swnMU bRhm q`k lY ky jWdwhY [ sB dI Awqmw bRhm hY [

w?ˆ s' w/o/ dh :ksokLw?ˆ s'ˆ w/o/ dh :ksok id n;hˆ gjkV ;h sd BIo j'o ;h, g/V–

g"d/ pD/ sK d/yD dh BIo pdb rJh. gP{–gzSh pD/ sK BIo pdbrJh, fJ;/ soK s'ˆ id wB[Zy B/ d/j ftZu gqt/P ehsk sK d/yD dh BIopdb rJh. roG ftZu wB–p[Xh j'o ;h iBw b?ˆd/ jh wB–p[ZXh pdbrJh. pugB dh uzubsk d/yh, njzeko Goh itkBh d/yh, tk;BktK dkGfonk Gzvko, fJj' fijk p[Ykg/ dk o{g th d/fynk. w"s ftZu id ;kokiBw nZyK d/ ;kjwD/ fJj' fijk r[Ifonk sK :kd nk frnk nBzs

Page 387: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

357

w/oh w"sK dk eqw go Bjhˆ pdfbnk i' T[j ;h w/ok w?ˆ fi;B{z e'Jh iBwiK w"s pdb Bk gkJh. Boe ftZu P'e dh wB p[ZXh j'o ;h, ;tor ftZunjzeko ftZu ftS/g dh wB–p[ZXh ns/ pqjwb'e (pqjwk dk b'e) ftZuPKs ;to{g dh wB–p[ZXh j'o ;h. ;Zuyzv ftZu gq/w dh nt;Ek j'o ;h.pqjw frnkB ftZu P[ZX–p[ZX u/sB: ;to{g ftZu ;fEs P[X frnkB o{ghw? dh nt;Ek j'o ;h. fJ; Bkb gfjb/ ;Zs :[Zr ftZu wB–p[ZXh j'o ;h.sq/sk ftZu wB p[ZXh pdb rJh. d[nkgo ftZu wB–p[ZXh j'o ;h. efb:[rftZu wB p[ZXh pdb rJh. go fJBQK ;G s'ˆ i' th Bjhˆ pdfbnk fi;ftZu nP[ZX frnkB, T[d: ns/ n;s j[zd/ oj/, T[j w/ok P[ZX–p[ZX frnkB;to{g nftBkPh sZs Bjhˆ pdfbnk. nBzs ekb s'ˆ gqkfeqse nfrnkBgqftosh ns/ frnkB gqftosh w/o/ ftZu iBw b?ˆdh ojh ns/ wodhojh. w?ˆ ;kyPks j'e/ d/ydk fojk frnkB^;to{g p[ZXh, ;wsk, u/sB:sk ns/ fBoftebgsk d/ nkuoD ftZu owD eodk fojk. sK gskufbnk fe w/oh edh w"s Bjhˆ j'Jh sK w?ˆ ikD frnk ;Zu, fwfEnk ns/M{m dk noE. ;Zu i' edh Bk fwND tkbk ;Zu fit/ˆ fe pqjw. fwfEnki' edh j't/, edh Bk j't/ fit/ˆ fJj ;z;ko ns/ ;oho. M{m i' edh Bk;h Bk edh j'J/rk. fit/ˆ nkdwh ftZu f;o s/ f;zr. o'I gqb: ftZu wBp[ZXh j'o ;h fi; ftZu jo o'I ;E{b ;oho, ;{yw ;oho ns/ ekoD;oho B{z SZve/ nkgD/ gowkswk Bkb T{oik b?e/ tkfg; fszBK ;ohoKftZu w"i{d j' iKd/ jB. fBfwZs gqb: d/ pknd wB p[ZXh pdb rJh fi;ftZu ;?eVK, jIkoK fJe ;ko wod/ jB ns/ nfs:zfse gqb: d/ pkndth wB p[ZXh pdb rJh fiZE/ e[ZM ;{oi fJe ;kb Xosh s/ sgd/ jB,;oho jh Bjhˆ ;ko/ soK dh Xks{ th fgxbdh j? ns/ X{znK j'e/ idpkfoP Xosh s/ g?ˆdh j? sK Xosh th fd;dh Bjhˆ. wjkgqb: ftZu wBp[ZXh pdb rJh fi; ftZu Boe–;tor sK eh pqjwb'e, ftPDz{b'e,Pzeo b'e th ftbhB j' iKd/ jB. go i' Bjhˆ pdfbnk T[j ;h w/ok w?ˆfi;B/ fJzBh gqb:K s'ˆ r[Io eo d/fynk PKs ;to{g j'e/ fBob/gnt;Ek ftZu ofje/ ikfDnk id ikDk fi; ftZu o'i dh b? e/ gqb: s'ˆwjkgqb: dh :ksok nBzsekb s' eodk nkfJnk jK. T[;d/ gfjb/ ns/

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 388: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

358 nksw d/P dh T[vkD

pknd dh jo soK dhnK nt;EktK d/ pdbkn B{z ikDB/ tkbk w?ˆ jK.i' ;wkXh ;fEo P[ZX p[ZX frnkB–;to{g, fBoftebg nt;Ek tkbkpDe/ owD eodk fojk jK. w?ˆ nwo nkswk jK fi;dk ed/ nzs Bjhˆj'fJnk, Bk iBw j'fJnk ns/ Bk jh w"s j'Jh. Bk e'Jh ibk gkfJnk,Bk e'Jh fwNk gkfJnk T[j nksw ;to{g w?ˆ jK. w?ˆ B{z ikDe/ w/o/ dknoE th pdb frnk. fi; Pesh Bkb fJj ;G d/fynk, wfj;{; ehskns/ BPN Bjhˆ j'fJnk. T[jh Pesh w/oh nkgDh j? ns/ T[jh Peshw/oh nkswk dk th nksw ;to{g j'e/ gowkswk w/o/ nzdo w"i{d j?fit/ˆ ib ftZu frZbkgB, gZEo ftZu m';gB, nZr ftZu rowh, s/b ftZufueBkjN ofj oj/ jB T[t/ˆ jh w/ok (gowkswk) w/o/ ftZu fJZe j'e/ofjzdk j?. T[j w/ok j? pkeh fJzdqh wB, p[ZXh fiZE/ se iKdh j? d/ydh j?T[j ;kok wkfJnk j? ns/ fJBQK ;kfonK B{z ikDB tkbh nkswk (w?ˆ)(gowkswk) fJZe Bkb ofjzd/ nkJ/ jK. T[;/ ftZu id wjkgqb: nkT[ˆdhj? sK n;hˆ fuZs nkekP ;to{g ftZu Pesh d/e/ nkgD/ fudk nkekP o{gftZu oZy b?dk jK fit/ wK nkgD/ pZu/ B{z r'd ftZu ;[bk b?dh j? fJj' fijh;fEsh ftZu w?B{z ihfts oZyDF tkbk T[j w/ok gowkswk j?. w?ˆ sKfgnkok jK jh feT[ˆfe T[j w/ok nksw ;to{g j? T[; s' th fgnkok j?w/ok gowkswk fi;B{z nBzs ekb se fBotkj eod/ ofjDk j?.

J/e f;t GJ/ J/e rJ/ J/e c/o GJ/okwuzdq feq;B e/ ntsko Gh nB/e j?ˆ]pqjwk no[ fp;B e/s/ p/d n" g[okBe/s/ f;zfwqfs ;w{jB e? j[fJ j[fJ fpsd/ j?ˆ]w'Bdh wdko e/s/n;[Bh e[wko e/s/ nz;kntsko e/s/ ekb p; GJ/ j?A]gho n" fgeKpoe/s/ rB/ B gos J/s/ G[w jhs/ j'fJ e? c/fo G[fw jh fwbJ/ j?A]7]7]7]

(d;w rqzE, nzr 78)

Page 389: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

359

(36) pihlW AMdr bYTo jwgxw SurU ho jwau [ Awpxy Awp nMU GkrK ftZufszB smJo, jwxo Aqy mihsUs krn dI koiSS krdy rho [ sB kMmkrdy rho Aqy AMdroN jwgdy rho [ ies dyh ivc jo jIv bixAw hYaus dw mu`K dyh qoN inklky sMswr v`l hY [ aus jIv ny Awpxy AwpnMU bwhr qoN moVky AMdr bRhm v`l nMU lYky jwxw hY Aqy au`Qy hI siQqkrnw hY [ ijvyN; 666, pihlw 6 iekweI hY jo ik dyh hY, dUjwdhweI hY jo ik jIv hY, qIsrw 6 jo bRhm hY [ hux iqMnW 6 nMU iekhI 6 bnwauxw hY [ bRhm ivc rih ky hI jIv srUp ho ky Aqy dyhqoN bwhr inkl ky kMm kro [ ieh hI swDnw hY [

(37) pRXog:- swh lYxw Aqy C`fxw, ijvyN ik ienswn c`ldy hoey kdmWnwl s`jy K`by krdw hY [ ausy qrW swh lYxw Aqy C`fxw krdwrhy [ iPr ruk jwau Aqy SWq AvsQw ivc bYT jwau Aqy Awpxy AwpnMU kho ik sB kuJ ruk jwx [ srIr dI hr hrkq ruk jwey [ swhvI sihjqw nwl ruikAw hoieAw hovy [ kyvl AMdr jwg rhy ho [hux swh qyj-qyj c`lx Aqy kuJ smyN bwAd Pyr ruk jwey [ qd qn,mn Aqy swh ruky hoey hox Aqy AMdr jwg rhy ho [ srIr nMU sKqnhIN r`Kxw [ hux hOlI-hOlI swh c`ly pr AMdr dyKdy rho [ idsxwmu`K hY, kI ids irhw hY ies dw koeI mh`qv nhIN hY [ ijvyN, ijsieMdRI qy swDnw krogy aus dy ivSy pRgt ho jWdy hn [ ijvyN nyqrW(A`KW) qy swDnw krogy qW dYvI pRkwS idsx l`gygw [ jy kMnW qyswDnw krogy qW fdt: nwd dw jnm hovygw [ sprS qy swDnwkrogy qW fdt: sprS mihsUs hovygw [ rs qy swDnw krogy qW dYvIrs Aqy AjIb ijhI imTws dw AnuBv hovygw [ n`k qy iDAwnAweygw qW AjIb Aqy A`CI ijhI sugMD mihsUs hovygI [ dyv lokauh jWdy hn jo ie`Qy ieMdRIAW dw sMXog krdy hn Aqy dyv bx jWdyhn [ Pyr cwhy auh Bog BOiqk hovy jW dYivk ieMdRIAW dw [ sB qrWdy BogW dw AwBws ho jwvy Aqy ijs qrW hr ieMdRI dw dYivk rsqwKu`lH skdw hY [ auh swDnw krn qy ausy qrW jo ids irhw hY auh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 390: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

360 nksw d/P dh T[vkD

vsqU nhIN hY, blik ijs SkqI nwl ids irhw hY auh prq`Kprmwqmw hY Aqy iehI idRVH ivSvws Aqy ivSvws krky AsINAMdroN dyKdy rhIey[ idsx vwlI SkqI nMU swKSwq prmwqmw smJky aus SkqI nwl pRym kro [ jo ik bhuq smyN dI swDnw krn qoNbwAd auhI pRym dYvI pRym Aqy s`cw pRym bx jwvygw [ iDAwn ivccMclqw hoeI, siQrqw hoeI pr AsIN dyKdy rhIey swfw kMm isrPdyKxw hY [ AsIN kyvl AMdroN dyK rhy hW [ ieMdRIAW hn, ivSy hnpr aus nwl swnMU koeI rukwvt nhIN [ aus dy pRqI koeI rwg dvYSnhIN [ aus smyN swrw sMswr hI rwg dvYS qoN rihq kr dyvo [ikauNik rwg dvYS hI hr ivSy dw icMqn krvwauNdy hn [ kyvldyKdy rho [ iDAwn nMU rwg dvYS Krwb kr idMdy hn [ iDAwn ivcbYTogy qW l`gygw ik Aijhw ho jwvy, auh ho jwvy [ jo ho irhw hY auhhox idau [ cMclqw AwvygI, iPr siQrqw AwvygI [ iPr cMclqw,iPr siQrqw [ kuJ smyN dw AiBAws krn qoN bwAd pqw c`lygwik cMclqw nklI hY siQrqw AslI hY [ ikauNik cMclqw leI iksyivSy vsqU dw sMXog krnw pYNdw hY pr siQrqw leI iksy ivSy vsqUdw sMXog nhIN krnw pYNdw [ jo swDn nwl pRwpq hovy aus nMU s`c nwmMno, jo sihj hovy aus nMU hI s`c mMno [ ivSy dw iqAwg kro AqyieMdRIAW mn dw iqAwg kro [ jo ids irhw hY aus dw mh`qvnhIN [ dyKx vwlI SkqI jo ik Kud prmwqmw hY jo kRoVW bRhmMfW dwmwlk hY Aqy BgqW nMU ipAwrw mW bwp hY [ bs iesy dy shwryiek`qv pRwpq krn dI koiSS krdy rihxw cwhIdw hY [ jykriDAwn dI vI ie`Cw jwgy qW aus ie`Cw nMU vI C`f idau [hux kuJ plW dy leI mn dy pRqI jwgdy rho [ jykr ieh ho jwvy qWkuJ imMt mn dy pRqI jwgdy rho [ isrP iek iDAwn bixAw rhyik ies ivc koeI ivSw vsqU, ieMdRIAW dw sMXog nw hovy [ kyvljwgdy rho, cyqn bxy rho [ mW, bwp, pqI, pqnI, BweI, BYx, b`cyhn [ sMpUrn sMswr huMdy hoey vI mYN jwg irhw hW [ iksy dI koeIie`Cw nhIN, iPr vI jwg ky Acwh bxn dI koiSS rhy [ mYN Awcwh

Page 391: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

361

hoieAw ik nhIN, kuJ plW leI Acwh bxy rho pUrI izMdgI AsINcwh (cwhq) nwl aulJdy rhy hW [ A`j KuS ho jwau ik hux kuJ plWleI mn au~qy koeI cwhq jW ie`Cw dw Bwr nhIN hY Aqy mYN AwpxyAMdr smwDI ivc lIn hW Aqy jwg irhw hW [ iPr cwhq is`DyqrIky nwl nhIN AwvygI [ koeI GumwAdwr bhwnw lY ky cwh Aw KVHIhovygI[ AijhI siQqI ivc cwhq dy mgr nw pYxw kyvl dyKdyrihxw [ iek qoN do GMty dI koiSS ies pUry pRXog dI hY [ jdoN Acwhho ky AMdr qoN jwgdy hI rhWgy qW jo Awpxy Gr AwpxI Awqmw ivcpRym mihsUs nhIN huMdw sI hux pqw l`gx l`gygw [ ijs nwl qIsryvwlw;E[b ;{yw dk ekoB ;oho 6 dUsry nkswk 6 ivc siQq hoxl`gygw [ dyh dI AnuBUqI cwhy Kqm huMdI jwvygI [ cwhy auh sQUlhovy jW sUKm [ ijvyN iesqRIAW Gr ivc iek`lIAW bYTIAW rihx qWauhnW nMU cMgw nhIN l`gdw Aqy auh gvWFIAW dy imlx clIAWjWdIAW hn [ jdoN q`k ivSy ivkwrW nMU imlx dI ie`Cw hY qd q`kjIv nMU AwpxI SWq Awqmw dw pRym mihsUs nhIN huMdw [ ies leIie`CwvW C`f dyxIAW hn [ Acwh ho jwvo, Acwh hovogy qW iekAwrwm dw AnuBv hovygw [ Acwh, Akrqw rih ky smwDI ivcrhogy Aqy cyqn rhogy qW Awpxw swKSI srUp AnuBv ivc Awauxl`gygw [ jykr swKSI srUp iek vwr AnuBv ivc AwieAw qWdubwrw Awauxw Awswn ho jweygw, ikauNik AnuBv pkV bxwauNdwhY [ ies nwl iqMn 6 ivcoN hux do 6 rih gey hn Aqy do 6 nMU vIpihly vwly 6 jo ik bRhm hY aus ivc siQs krnw hY [ ikauNikdyh jIv ivc Aw c`ukI hY Aqy hux fJ; nMU Awpxy pihly vwly 6 ivcsiQs krnw hY [ ij`QoN ieh bRhm jIv dw srUp lY ky, Pyr dyh dwsrUp lY ky bwhr dy iviSAW dw Bog krdw hY[ Acwh rihx ivcjykr mzw Aw igAw qW bwr-bwr Acwh rihx leI mzbUr hojwvogy [ kMm nMU nhIN C`fogy blik iek Prz smJ ky krogy AqyAMdroN Acwh rihx dy suBwA nMU bwr-bwr PVdy rhogy [ AStwvkrjI kihMdy hn, AMq ivc smwDI vI iek bMDn hY, sdw dI smwDI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 392: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

362 nksw d/P dh T[vkD

l`g jwvy [ sB kuJ huMdy hoey qy krdy hoey qusIN AMdr cyqn srUp bYTyqy jwgdy rho [ Awpxy Awp nMU jIv nw mMn ky is`Dw bRhm ivc siQqhuMdy hoey sB ivvhwr krdy rho [ Awpxy swKSwq bRhm nMU jwnx AqypCwnx qoN bwAd smwDI vI iek AKIr dw 6 bMDn bx jWdI hY [vwsqivkqw ivc rihMdy hoey kMm krdy rho [ klgBk qy nhIN [ArQwq, koeI cwh nw hovy svrg dI, mukqI dI [ qusIN Acwhho [ jykr prmwqmw dI vI ie`Cw nw rhy ikauNik jIv AMS dy leIhI eISvr AMS m`ddgwr hY Aqy eISvrI AMS dw muK lkS vI bRhmq`k pucwauxw hY [ hux hOlI-hOlI A`KW KolHo Aqy ies nMU hor Tos pRXogbxWdy cly jwau ikauNik ies dy au~pr hI Aglw pRXog inrBrkrygw [

(38) sUrj dyKxw hY qW A`K cwhIdI hY, A`K dyKxI hY qW mn cwhIdw hY,mn dyKxw hY qW bu`DI cwhIdI hY, bu`DI dyKxI hY qW mYN cwhIdI hY, mYNdyKxw hY qW koeI nhIN cwhIdw [ ArQwq, sUrj dyKxw hY qW A`K,mn, bu`DI Aqy mYN cwhIdw hY [ AwpxI A`K dyKxI hY qW mn, bu`DI AqymYN cwhIdw hY [ jykr kyvl mn dyKxw hY qW bu`DI Aqy mYN cwhIdy hn[kyvl bu`DI dyKxI hY qW kyvl mYN cwhIdw hY [ kyvl mYN dyKxw hY qWkoeI nhIN cwhIdw [ iesy kRm ivc AsIN Awpxy AMdr dI XwqrwkrnI hY [

(39) Awqmw jykr AMnmX koS qy pRwxmX koS ivc v`D BRmx krdI hYqW aus dy leI bwhrI qIrQ zrUrI hY [ ijs dI Awqmw mnomX koSivc vI GuMmdI hY aunHW leI bwhrI qIrQ Aqy AMdrUnI qIrQ dovyNhI zrUrI hn [ pr ijnHW ny igAwn q`q nwl Awpxy mn dIAWie`CwvW nMU smJwieAw, kwbU kIqw Aqy BgqI mwrg qy clwaux leIAwpxy ADIn kr ilAw hY [ dUsry SbdW ivc ijnHW dI AwqmwivigAwn meI koS Aqy AwnMd meI koS ivc ivcrn l`g geI hYaunHW leI qW kyvl Awqm qIrQ krnw hI sB qoN au~qm hY [ fJBQKB{z uko GkrK ftZu tzv e/ d/y ;ed/ jB. jZvh wk; dk fgziok(nzBw: e'P) fJBoIh, nZr ns/ Pesh (gqkDw: e'P) fJZSk

Page 393: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

363

(wbw: e'P) nKsfoe nB[Gt fJBfNT{PB (ftfrnkBw: e'P)fJBQK ukoK ftZu'ˆ ;kv/ ftZu uko/ j[zd/ j'J/ th e'Jh fJZe gqXkBwksok ftZu j'J/rk. fi;dh wksok ;G s'ˆ fInkdk j'J/rh, ;kvhnkswk T[;/ e'P ftZu owD eo ojh j?. aus Awqm qIrQ nMUshwieqw krn vwly kuJ AMS ieh vI hn, siqsMg, sMqoK, SWqI,iKmw, DIrj, vYrwg, Xog Aqy igAwn [ ieh AKiSk qIrQ Awqmwdy AMqhkrn dI mYl nMU AMdroN k`F ky S`uD krn ivc bhuq jldIshwiek huMdy hn Aqy nwl hI mhW qIrQ, Awqm qIrQ dI Xwqrwiksy mhWpurS dI shwieqw nwl c`l hI rhI huMdI hY [

(40) iek vwr ASvmyD X`g ivc SRI ikRSn swDU mhwqmwvW dw Awdrsiqkwr Aqy crn Do rhy sn Aqy aunHW nMU Awpxy-Awpxy Awsx qyibTw rhy sn [ qd iek iqRkwl drSI sMq ny ikhw ik qusIN kIlYxw hY ik jo qusIN crn Do rhy ho Aqy swDUAW dw Awdr siqkwrkr rhy ho ? qd SRI ikRSn ny au~qr id`qw ik jo mYN kr irhw hWmYN qW Awpxy pRym dy v`s ivc ho ky kr irhw hW [ mYnMU dyKdy kuJ horlok vI krngy [ aunHW dI mn bu`DI dw AigAwn Aqy mYl jo pMjwhswl dI inrkpt qy inSkwm BgqI nwl vI dUr nhIN huMdI, auhquhwfy (sMqW dy) Awdr siqkwr Aqy do GVIAW dy siqsMg qoN hI aunHWdw AMqhkrn Su`D ho jwvygw [

(41) jd ieh srIr nw hox jW hox nwl jIvpxy ivc koeI Prk nhINpYNdw qW ieh jIv jo ik (AwBws) kyvl Awqmw mwqr hY qW auhswKSI ivc, kuT`sq AMS ivc (q`q srUp), Awqmw ivc siQq hoxl`gdw hY [ srIr ivc, supny ivc, grdn ivc iek hIqy nwmknwVI hY ijs ivc sONdy smyN pRvyS krn nwl supny SurU huMdy hn [ ausivc AwBws mwqr jo jIv hY auh sUKm srIr ivc pRvyS kr lYNdwhY jo ik pyV-pOdy swrI izMdgI AijhI AvsQw ivc guzwrdy hn [aus qoN A`gy jdoN jIv AMS mn ivc AwauNdw hY ArQwq, gihrI nINdivc huMdw hY au~Qy koeI supnw nhIN huMdw qW sUKm srIr dw qW koeImqlb nhIN huMdw [ au~Qy kwrx srIr ivc jIv dw AwBws mwqr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 394: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

364 nksw d/P dh T[vkD

rihMdw hY [ iehI AvsQw p`QrW, phwVW dI huMdI hY [ srIr ivcjdoN jIv AMS ies qoN vI A`gy clw jWdw hY qW au~Qy ijvyN kwrnsrIr ivc gihrI nINd huMdI hY [ bs auh gihrI nINd nhIN huMdIpr kwrx srIr au~Qy huMdw hY [ au~Qyy jIv AMS ivcwrSIl huMdw hY [jdoN au~Qy siQq hoieAw rhy Aqy jwigRq, supn Aqy suKopq AvsQwnwl ausdw koeI lYx dyx nw hovy, qW auh jIv AMS vI swKSI ivcsiQq hox l`gdw hY[ ijs qoN pYdw hoieAw hY[ auh jd vI SrIrivc, ieMdRIAW ivc mihsUs huMdw hY, auh AwDwr vI SwKSI hI huMdwhY ijvyN ik iksy rOSnI dw Awpxw Awpw kmrw hY, blb hY, jWibjlI hY [ kI hY ? qW socx qy pqw l`gdw hY ik roSnI dw AwpxwAwpw ibjlI hY, blb qy kmrw nhIN [ iesy qrW dyh jVH jwqI dIhY, mn ieMdRI vI jVH jwqI dI hY, swfI cyqnw ijs ivc AsIN hW Aqyauh swfw hY ijs nwl swfw in`q (sdIvI) sMbMD hY [ auh cyqn hYies leI AsIN dovyN iek hI jwqI dy hW [

(42) u"Ek PhPk (;E{b s/ ;{yw ;oho) shik PhPk (wB fi; ftZu d[Zy;[Zy dk nfj;k; jz[dk j?) d{ik PhPk (p[Xh fi; ftZu okrdt/P jz[dk j?) gfjbk PhPk (nkGk; nzP) sw', oi', ;s' r[DK d/fwb/ j'J/ ;[GktK dk fJZem j?. ijvyN sUrj dw pRkwS pihly SISyiv`coN guzr ky dUsry SISy iv`c, dUsry SISy qoN guzr kr qIsry AqyqIsry SISy coN guzr ky cOQy SISy ivc phuMcdw hY [ SISy cwhy cwr hoxpr aunHW iv`coN guzr jo pRkwS phuMcdw hY auh qW aus sUrj dw pRkwShI hY [ ijvyN supny ivc ieh sQUl SrIr nhIN huMdw jW auh mihsUsnhIN huMdw [

(43) iesy qrW bRhm pRkwS sQUl srIr qoN ht ky ArQwq cOQy SISy qoNht ky pRkwS qIsry SISy ivc Aw jWdw hY [ iesy qrW jdoN AsINgihrI nINd ivc sON rhy huMdy hW ij`Qy koeI supnw nhIN huMdw AqysQUl srIr dw vI pqw nhIN huMdw qW au~Qy swfw bRhm pRkwS qIsrySISy qoN dUsry SISy ivc Aw jWdw hY [ bwkI jo dUjy SISy dy kMm hnAqy pihly SISy dy kMm hn auh ausy qrW c`ldy rihMdy hn [ ArQwq,

Page 395: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

365

pihly qy dUsry SISy qoN iK`c ky pRkwS Awpxy qIsry SISy ivc siQqho jWdw hY [ iesy pRkwr jdoN gihrI nINd dI AvsQw qW auhI rhypr bwhrI AMS jwgdy rihx[ jdoN AsIN smwDI ivc hoeIey qWAwpxy AwBws mwqr jIv AMS ArQwq, sQUl srIr jW sUKm srIrdIAW ieMdRIAW qoN ht ky jdoN bRhm pRkwS mn ivc Aw jWdw hY qWauh cOQy qoN qIsry SISy ivc Aw jWdw hY [ jo ik ie`CwvW dw puMj mwqrhY [ aus qoN bwAd jd mn qoN bRhm pRkwS ip`Cy ht ky bu`DI ivcAwauNdw hY qW qIsry SISy qoN ht ky dUsry SISy ivc ht ky Aw jWdwhY [ ArQwq, ieMdRIAW qy mn huMdy qW zrUr hn pr mihsUs nhINhuMdy [ iesy qrW jdoN swfw bRhm pRkwS bu`DI qoN ht ky Awpxy AwBwsAMS jW jIv AMS ivc phuMcdw hY qW ieh dUsry SISy ivc phuMcdwhY qW ieh dUsry SISy iv`coN pihly SISy iv`c pRvyS krdw hY [ArQwq, ie`Qy mn, bu`DI d[y–;[y (ijs ivc rwg Aqy dvYS huMdyhn), auh vI nhIN phuMcdw [ ies pihly SISy Aqy bRhm ivc iehPrk huMdw hY ik pihlw SISw pirvrqnSIl huMdw hY, AnMq jnmWqoN hryk jnm dy suBwA nMU Awpxy au~pr lY ky bdldw rihMdw hY AqybRhm ivc koeI pirvrqn nhIN huMdw [

(44) hux iesy qrW dUjw pRXog Aqy Pyr qIjw pRXog krWgy pr hryk pRXogiek dUsry nwl myl KWdw hY [ pr pihlw pRXog ijMnw cMgw hY aunwhI dUsry pRXog ivc qr`kI imlygI [ dUsrw pRXog ijMnI q`qprqw,sjgqw Aqy sMXm nwl kIqw jwvygw, qIjy pRXog ivc aunI hI qr`kIimlygI [

pRXog (2)lMbw swh lYxw, Pyr C`fxw, kuJ pl ieh krn qoN bwAd hOlI swhC`fxw ijs ivc koeI Awvwz nw hovy Aqy Pyr C`fxw [ aus qoN bwAdCoty-Coty swh lYxw Aqy C`fxw ijvyN ik kpwl BwqI krdy hW[ huxsuBwivk swh Awaux idau Aqy jwx idau [ swh nMU isrP dyKdyrho [ jd swh Awvy qW ie`zq nwl bulw lau Aqy jd jwvy qW ipAwr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 396: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

366 nksw d/P dh T[vkD

nwl Byj idau [ vIh-qIh vwr krn qoN bwAd 'vwihgurU' jW rwmjW Awpxy ieSt dw nwm lY skdy ho [ swh jWdy vyly 'vwih' bolo AqyAwauNdy vyly 'gurU' bolo [ Sbd swh dy nwl juiVAw hoxw cwhIdw hY [ieMj l`gy ik AMdr swh nhIN Sbd c`l irhw hY jo swnMU ijMdw r`Kirhw hY [ jykr swh dI ieh ikRAw nw c`l sky qW dUsrI ikRAw kro[ies swh dI pRikRAw ivc swh nMU Awpxy Awp nw c`lx idau [ swhlvo Aqy swh C`fo [ swh ivc qwkq lwauxI pvygI [ swh Awaux vylyAwrwm nwl lvo Aqy jWdy vyly Jtky nwl su`to [ iPr swh Awrwmnwl lau Aqy Jtky nwl bwhr su`to [ kuJ pl ieh krky iPr AMdroNsB kuJ ruk jwx idau [ swh, srIr Aqy mn dI koeI hlcl nwhovy, ijvyN ivSrwm kr rhy ho [ hux jd ivSrwm krdy-krdy Q`kgey qW lMbw swh lau Aqy Jtky nwl C`f idau [ p`cI qIh vwr krnqoN bwAd Pyr ruk jwau [ mn, srIr qW ruikAw hovy jW swh ivccwr Cy vwr dw vkPw Aw jwvy, ArQwq, cwr Cy vwr swh nw ilAwjwvy [ ieh bhuq v`fw ivSrwm hY pr AwnMd swh lYx iv`c hY AqyjdoN swh lYNdy hoey Q`k jwvo qW rokx ivc AwnMd Awvy, donw ivcBwv, swh rokx Aqy swh lYx ivc brwbr dw AnMd hoxw cwhIdwhY [ jdoN Jtky nwl swh C`ifAw jwvy qW pKwny dw rsqw AMdr nMUskoV lvo AMqVIAW au~pr nMU Awaux [ ieh krdy-krdy BwvyN QoVwijhw psInw vI Aw jwvy [ pwsw bdl skdy ho, srIr ivc koeIdrd nw hovy ies qrW bYTo ijvyN drd qoN rihq ho sko, ikauNikiDAwn krn leI AsIN iz`d vI krIey qW drd swnMU iK`c lYNdIhY [ ies leI ijs qrW vI bYTo iDAwn ivc shwiek hovy[ vwihgurUjW koeI hor mMqR vI krdy rho Aqy jykr Sbd qoN iDAwn ht jwvyqy swh qy iDAwn Aw jwvy [ Aijhw krdy hoey vI iDAwn cMgw hY [kuJ nw idKy qW vI dyKdy rho ik Ajy kuJ nhIN idKdw DuMdlwpx,kwlwpx, hnyrw hOlI-hOlI iekwgrqw ivc Tihr jwau [ dyKxw hYkuJ socxw nhIN hY [ h`Q jW auNglIAW, jW hQylI A`KW qy r`Ko, tMgWbdlo ijs qrIky nwl vI iDAwn ivc shwieqw hovy [ pr jo AMdroN

Page 397: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

367

pUrI iekwgrqw qy sjgqw nwl jwg rhy hn aunHW nMU kuJ krn dIzrUrq nhIN [ koeI Pyr bdl nhIN krnw pr jwgdy Aqy dyKdyrho [ A`KW bMd krn qy vI hnyrw idKy, pRkwS idKy, koeI ibMdU idKy,nIlw, pIlw, sUrj, cMdrmw, dyvI-dyvqw jW hor cmqkwr idKy,dyKxw hI su`K hY, idRS dw koeI mh`qv nhIN [ iksy nMU kuJ pu`Co nw,koeI ie`Cw nhIN, koeI cwh nhIN, Acwh ho ky dyKdy rho Aqy hoS ivcbxy rho [ koeI hor pRXqn nhIN, ie`CwvW dw iqAwg, sB XojnwvWT`p ho geIAW, dyKdy rihxw, iehI Xojnw hY [ cyqn rihxw, iehIsMklp hY [ dRStwpx sd igAw qW ieh Xojnw vI bMd ho geI [jykr AMdroN jwgdy rihxw Aqy dyKxw shj ho igAw qW dyKx dwsMklp vI ho igAw [ ies nwl AsIN cOQy SISy qoN qIsry SISy ivcphuMc jwvWgy [ hux AsIN qIsry SISy qoN dUsry SISy ivc phuMcx leIiesy pRXog nMU cwlU r`Kxw hY Aqy A`gy vDwauxw hY [ Aijhw krdy-krdy cyqnqw pYdw hox l`gygI Aqy kuJ AMS q`k icq AwkwS ivcGuMmx l`gygw [ keI vwr swh Jtky nwl lYNdy rihxw cwhIdw hY [ies nwl kuMflxI jwgrx Aqy AMdr dI suMnqw pYdw ho skdI hY [srIr ivc BwrIpx Aqy hlkwpx vI ho skdw hY [ bwhr dy qyAMdr dy AnuBv koeI vI hox pr AsIN qW jwg rhy hW [ ismrn hoirhY qW vI TIk, jy nhIN ho irhw iPr vI TIk [ iek rs AMdroNbs dyKdy rho [ ies dyh srIr qoN, pRwx srIr qoN, mn srIr qoNcyqnw qIsry SISy qoN dUsry SISy ivc phuMc jweygI [ koeI sMklp-ivklp nhIN, hr pRkwr dI soc qoN bhuq dUr inkl Awey ho [ koeIicMqw, BY Aqy du`K nhIN [ kuJ mihsUs krn dI koeI kmI nhIN hYik mYN Awpxy Gr ivc vwps Aw igAw hW Aqy sB bwkI kUVwkrkt k`F ky bwhr su`t id`qw hY Aqy Awpxy mn rUpI Gr nMU swPkr ilAw hY [ mn inrml, SWq, iek rs swh nwl Sbd nMU c`ldyhoey dyKdy rho, suxdy rho [ Sbd ivc pRym ies pRkwr hovy ik AnMqkwl dy pRym, AnMq pRkwr nwl jo vI AsIN ip`Cy kIqy hn auh swryies pRym qy inCwvr hox [ mn inrml Aqy SWq ho jwvy [ iesy qyBgq kbIr jI ny ikhw hY ik;

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 398: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

368 nksw d/P dh T[vkD

kbIr mnu inrmlu BieAw jYsw gMgw nIru ]pwCY lwgo hir iPrY khq kbIr kbIr ]55]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1367)sB pRkwr dI hlcl bMd ho geI [ ipAwr rUpI Sbd swh rUpImwlw nwl iml ky iek dYvI rs pYdw huMdw jWdw hY [ A`K, n`k, kMn,cmVI, zubwn au~pr sB AMdroN qy bwhroN ivSrwm ho igAw hY [bwxIey vwlw ihswb C`f idau, lwB hwnI dw ie`Qy koeI mh`qvnhIN [ kyvl dyK rhy ho Aqy jwg rhy ho [ koiSS nwl nhIN blikcyqnqw Aqy sjgqw nwl AMdr dRStwpx ivc ho [ hux AsIN iespRXog nMU cwlU r`Kdy hoey qIsry SISy iv`coN dUsry SISy ivc pRvySkrWgy [ iqMn nMbr pRXog ivc vI iesy pRikRAw nMU hI cwlU r`KWgy[

(45) pYr CUhx nwl ij`Qy hor Pwiedy huMdy hn au~Qy AhMkwr vI Gtdw Aqygldw hY [ jdoN AsIN AwnMd leI Bjn krWgy qW AwnMd iml vIskdw hY jW nhIN vI iml skdw [ pr prmwqmw dy pRym leI BjnkrWgy qW AwnMd Aqy pRym dono imlxgy [

(46) hryk ivAkqI AwpxI mYN (myrw) nMU vDwaux ivc l`igAw hoieAw hY[ies qrW hryk dw AhMkwr vDI jWdw hY [ jykr auhI ivAkqI bRhmnwl juV jwvy qW ausdw mYN (Asiqq`v) ikMnw vD jwvygw [ hrykivAkqI duinAwvI lgwv ivc jI irhw hY [ pqI, pqnI, b`cy,BweI, BYx Awid ivc jIA irhw hY [ pr jykr auhI ivAkqI Awpxyinj dy AhMkwr nMU C`f ky cyqn ivc Awpxw Awp lY jwvy qW auhikMnw ivSwl ho jwvygw [ ijvyN cyqn nMU ieMdRIAW qoN plt ky dyh ivc,dyh iv`coN plt ky mn ivc, mn iv`coN vI AMdr bu`DI ivc, Aqy bu`DIqoN plt ky cyqn Awpxy bRhm ivc phuMcy [ au~Qy idRStw bx ky swrykMm krdw rhy Aqy ieh vI smJ lvy ik idRStw kyvl iek hI hY[Awpxy gux, Drm, krm Awid nMU pCwxo [ Awpxy Awp nMU pCwnxleI ienHW nklI pMj koSW qoN Al`g hoxw pvygw [ koS dw mqlbhY prdw jW F`kx [ ie`Qy q`k ik AnMdmeI koS vI iek Awvrx

Page 399: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

369

hY [ ies Awvrx nMU vI htwauxw peygw, qd jw ky vwsqivkqw dIsmJ AwvygI [

(47) dUsry swKSI dyKx vwly dy ibnW supnw nhIN huMdw pr iKAwlW ivcsupnw zrUr huMdw hY, pr swKSI nhIN huMdw [ ijvyN ik Ajy vI jwigRqAvsQw ivc mYN ieMdRIAW, mn, bu`DI rUpI dyh hW [ ieh qW jwx irhwhW pr iesnMU clwaux vwlw Awpxw Awpw swKSI rUpI idRStwmihsUs nhIN kr pw irhw hW [

(48) prmwqmw dy gux AivkwrI nMU ivkwrI nhIN bxw skdy [ prmwqmwAivnwSI dw nwS nhIN kr skdw [ prmwqmw ijMnw vI nwrwz hojwvy Awpxy Awp qoN jIv nMU dUr nhIN kr skdw ikauNik auh ausy dISkqI nwl pYdw hoieAw, ausy dI SkqI nwl c`l irhw Aqy plirhw hY[ AKIr ausnMU AMiqm Awrwm vI prmwqmw ivc hIimlygw[ prmwqmw pRwpq nhIN krnw kyvl ausnMU mihsUs krnw hYikauNik auh hr jgHw hY [

(49) swKSI Kud hI pRkwSmeI hY [ iDAwn ivc AwBws nMU AwBws,ebgBk nMU klpBk nhIN smJWgy qW iDAwn jW smwDI ADUrI hIrhygI [ ijvyN AwBws (pihlw SISw) Aqy swKSI ivc Prk hY ausyqrW swKSI Aqy bRhm ivc vI Prk hY [ swKSI quhwfw Su`D srUpnhIN, quhwfw Su`D srUp qW bRhm hY [ ArQwq qusIN bRhm swKSI nhINho [

(50) ijvyN ie`Qy AwBws AMS imiQAw hY ausy qrW eISvr AMS vI imiQAwhY [ s`c qW kyvl bRhm hY [ ijs qrW swfI dyh Aqy AwBws AMS KqmnhIN huMdy, ieh bRhm ivc iek`Ty huMdy hn Aqy aus ivc hI iml jWdyhn [ ies leI jg rcx dI qwkq eISvrI AMS ivc hY nw ik bRhmAMS ivc [ pr bRhm q`k phuMcx leI eISvrI AMS, AvqwrW, gurUAW,mhWpurSW dI ArwDnw krnI pYNdI hY Aqy aunHW dI ikrpw dw pwqrbxnw pYNdw hY ijs nwl auh swnMU bRhm q`k pucwauNdy hn [

(51) gurU dw AwBws AMS Aqy jIv dw AwBws AMS dono hI mrdy hn qW

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 400: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

370 nksw d/P dh T[vkD

donW ivc Prk kI hY ? gurU ivc jo AwBws AMS huMdw hY auh mrnqoN bwAd bRhm ivc siQq ho jWdw hY, Aqy jIv dw AwBws AMSjykr bRhm q`k nhIN phuMicAw qW auh kuJ hor jnm bxwauNdw hY [ijs qrW dw jnm huMdw hY ausy qrW dw ausdw AwBws AMS bxdwhY [

(52) AwBws AMS ArQwq pihlw SISw Aqy cyqn [ jdoN ieh sUrj ivcsmw jWdw hY qW iPr kdy-kdy sUrj iv`coN bwhr inkldw hY Aqy dyhdy pRqI jwgdw hY Aqy iPr kdy sUrj ivc jw ky sUrj pRqI jwgdwhY [ kdy dohW qoN v`K ho ky byKbrI ivc vI rihMdw hY [ fJ; ftZu;zs oDihs f;zx dk eJh tko nkGk; nzP ftZu ofje/ dkVQh ns/e/;K s/ fezB/ jh ;w/ˆ se jZE ns/ ezxk th wkod/ ub/ iKd/ ;h.p/ypoh ftZu j'o eJh tko ;{oi o{gh ;Zs, fuZs, nBzd ftZu;fEs ofjzd/ ;h. T[BQK d/ fJj bZSD dZ;/ ik oj/ jB.

;zs wjkoki ih dk nkgD/ nkg ftZu jh w;s ofjDkns/ nkgDh ;wkXh ftZu jh bhB ofjDkL

fJj' fij/ pj[s ;ko/ T[dkjoD jB, id ;zs wjkoki ih nkgD/nkg ftZu jh w;s ofjzd/ ;h ns/ fJj' fijk brdk ;h fe T[BQK dh T[BQKd/ nzdo jh ;wkXh bZrh j'Jh j? ns/ ;zs wjkoki ih B{z fJ; rZb Bkbe'Jh coe Bjhˆ g?ˆdk ;h fe e'Jh T[BQK B{z d/y fojk fe Bjhˆ.

iZd d/fynk iKdk sK ed/–ed/ wjkoki ih e'Jh ezw eoB brd/ sKekch ;w/ se brksko T[jh ezw eod/ ofjzd/ ;B ns/ fJj' fijk wfj;{;j[zdk fe ;zs wjkoki ih dh fit/ˆ nzdo sK pj[s rfjoh ;wkXh brkJhj'Jh j? ns/ T[j T[;/ ftZu w;s jB ns/ i' ezw T[j pkjo nkgD/ ;ohoeo{g ftZu eo oj/ jB T[; Bkb T[BQK B{z coe Bjhˆ g?ˆdk ns/ Bk jh T[;uhI dk nkGk; eod/ fe T[j eh eo oj/ jB.

fJZe tko dh rZb j? fe ;zs wjkoki ih e[bftzdo f;zx fGzdh g[ZsouoBihs f;zx (pkgbk fgzv) i' fe pe'bv f;Nh ftZu ofjzdk j? T[;d/xo mfjo/ j'J/ ;B. sK ;t/o/ d/ ;w/ dh ukj ;zs wjkoki ih B{z gotkB

Page 401: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

371

eokT[D dh fvT{Nh GkJh e[bftzdo f;zx fGzdh dh ;h feT[ˆfe oki{ pkpkih ;t/o/ d/ ;w/ˆ ;zs wjkoki ih B{z fJ;BkB eotke/ ns/ ;zs wjkokiih d/ t;sq gfjBk e/, y[d fJ;BkB eoB ub/ iKd/. fJzBQ/ ;w/ˆ ftZu idse oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) ;zs wjkoki ih d/ j'o t;soKdh ;ckJh eod/ ns/ y[d fJ;BkB eod/, sK sd se e[bftzdo f;zx ;zswjkoki ih dh ukj b? e/ ewo/ ftZu nk iKdk ;h. sK GkJh e[bftzdof;zx dk y[d dk fJj siopk ;h fe T[BQK B/ pkpk ih (pkpk pbeko f;zxih) B{z dZf;nk fe T[BQK B/ d/fynk fe ;zs wjkoki ih d;–d; fwzN senkgDh dkVQh s/ jh jZE c/od/ ofjzd/ ns/ id nkgDh dkVQh B{z pqP Bkb;jh eod/ sK d;–d; fwzN se f;oc T[;B{z jh ;jh eod/ ofjzd/.

ns/ id ed/ nkgD/ f;o ftZu ezxk eoB brd/ sK ekch;w/ˆ se nkgD/ f;o ftZu ezxk jh eod/ ofjzd/ ns/ e[bftzdo f;zx T[BQKd/ ;kjwD/ T[; ;w/ˆ se ukj b?e/ yVQ/ ofjzd/. sK fJZe nkw ftnesh B{z;zs wjkoki ih dk fJj e"se ;wM ftZu Bjhˆ nkT[ˆdk ;h idfen;bhns ftZu T[; ;w/ˆ ;zs wjkoki ih nkgDh ;oho dh joes dkT[j nkGk; jh Bjhˆ eod/ ;h fe pkjo ;oho Bkb eh ezw eo oj/jB.

id ed/ oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) ;zs wjkoki ih d/fe;/ nzr B{z jZE brkT[ˆd/ ns/ T[ZE/ t;soK dh ;ckJh eod/ sK ;zswjkoki ih nkgDk fXnkB jNke/ T[jBK tZb d/yd/ fe fJj eh ukj[zdkj?, Bjhˆ sK ;zs wjkoki ih jw/Pk jh nkgDh fXnkB wrB w[dok ftZujh ofjzd/. Gkt/A pkjo e[ZM j[zdk oj/.

id ;zs wjkoki ih gqPkdk gotkB eod/, sK T[j gqPkdk jhgotkB eod/ ofjzd/ ns/ T[jBK B{z T[; ;w/ˆ y[d jh wjkoki ih B{z o'eDkg?ˆdk j? fe wjkoki ih, nkg ih ekch gqPkdk gotkB eo fbnk fJ;bJh j[D s[;hˆ p; eo' ns/ fInkdk s[;hˆ gqPkdk gotkB Bk eo'.

fJe pko ;zs wjkoki ih B{z c[Zb r'Gh dh ;pih pj[s g;zd nkrJh, sK g{o/ jcs/, ;zs wjkoki ih f;oc c[Zb r'Gh dh jh ;pih,gqPkd/ d/ Bkb gotkB eod/ oj/.

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 402: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

372 nksw d/P dh T[vkD

fJj' fij/ j'o th eJh tkfenk jB fit/ˆ fe ;zs wjkoki ih ided/–edkJhA nkgDh d;sko ;ikT[ˆd/ ns/ T[j i/eo T[BQK B{z g;zd BknkT[ˆdh sK eJh d;skoK pdbd/ ofjzd/ ns/ ekch ;w/ˆ se d;sko jh;ikT[ˆd/ ofjzd/ sK fJ; soK ;zs wjkoki ih d/ eJh e"se fJj' fij/d/yD B{z fwbd/ i' fe fpbe[b jh tZyo/ j'fJnk eod/ ;h fiBQK B{z joftnesh Bjhˆ ;wM ;edk ;h.

fJj' fijk th eJh tko j[zdk id ;t/o/ d/ ;w/ˆ pkpk pbeko f;zxih ;zs wjkoki ih d/ e'b nkT[ˆd/ ns/ T[; ;w/ˆ Gkt/A ;zs wjkoki ihp?m/ j'J/ j'D, iK b/N/ j'J/ j'D sK fJj' fijk wfj;{; j[zdk ;h fe fit/ ;zswjkoki ih fBdok wrB jB go n;bhns ftZu ;zs wjkoki ih T[;;w/ˆ fBdok ftZu Bjhˆ pbfe nkgDh fXnkB wrB nt;Ek ftZu j[zd/;h. T[; ;w/ˆ Bk T[BQK d/ ;oho dk e'Jh nzr fjbdk ns/ Bk jh T[BQK d/;oho ftZu e'Jh joes j[zd/ j'Jh fdZ;dh ns/ ekch–ekch ;w/ˆ se idT[BQK d/ uoBK dh wkfbP eod/ ofjzd/ sK ;zs wjkoki ih nkgD/ uoBkB{z fjbk fdzd/ ns/ p'bd/ fe jK GkJh s?B{z e'Jh ezw j? eh<

sK fJ; soK ;zs wjkoki ih B{z T[BQK dh fXnkB wrB nt;Ek ftZu'j"b/–j"b/ pkjo fbnkT[Dk g?ˆdk ;h, i' fe T[BQK d/ n;bh ;/tkdko fit/ˆ fe pkpk pbeko f;zx ih jh eod/ ;h i' fe u"thˆ xzN/ ;zs wjkoki ihdh ;/tk ftZu jh ofjzd/ ;h.

sK id ed/ ;t/o/ d/ ;w/ˆ ;zrs ;zs wjkoki ih d/ doPBK bJhnkT[ˆdh sK T[j fJZe xzN/ gfjbK s'ˆ jh wjkoki ih B{z T[BQK dh fXnkBwrB nt;Ek ftu'ˆ pkjo fbnkT[D dh e'fPP P[o{ eo fdzd/ fit/ˆ fe i/eo ;zs wjkoki ih B/ ;t/o/ d; ti/ ;zrs B{z doPB d/D/ jB sK pkpkpbeko f;zx ih ;t/o/ B' (9 ti/) s'ˆ jh ;zs wjkoki ih B{z T[BQK dhfXnkB wrB nt;Ek ftu'ˆ pkjo fbnkT[D dh e'fPP eoBk P[o{ eofdzd/ ns/ T[BQK B{z jo 15 fwzN d/ nzsokb d/ pknd ;zs wjkoki ih d/e'b uZeo brkT[Dk g?ˆdk ns/ fJe sohe/ Bkb T[j ;zs wjkoki ih B{zpkjo fBebD bJh wIp{o eo fdzd/ fe j[D nkgB/ ;zrs B{z doPBd/D/ jB. sK efjD dk wsbp j? fe ;zs wjkoki ih jw/Pk jh nkgDh

Page 403: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

373

nBzdw:h fXnkB wrB nt;Ek ftZu jh ofjzd/ ;h fi; s'ˆ pkjo BjhˆnkT[Dk ukj[zd/ ;h ns/ fJ; bJh id th ;zrs ;zs wjkoki ih B{z;fs;zr dk ;w/ g[ZSdh iK e'Jh j'o fJj' fijh rZb i' ;fs;zr d/ gq'rokwBkb i[Vh j[zdh sK ;zs wjkoki ih jw/Pk jh puB eod/ fe nkg oki{(pkpk pbeko f;zx ih) s'ˆ g[ZS bU feT[ˆfe j[D :kd Bjhˆ ofjzdk ns/w?ˆ G[b iKdk jK fJ; bJh j[D ;kok ezw fJ;B/ B/ jh ;zGkfbnk j'fJnkj? ns/ i/eo ed/ ;zs wjkoki ih B/ fe;/ d/ xo ikDk j[zdk ns/ ;zrs;w/ˆ d/ pko/ ftZu g[ZSdh, sK th wjkoki fJjh puB eod/ fe GkJh s[;hˆoki{ s'ˆ jh ;wK fBPus eotk bU, T[jh s[jkB{z dZ; d/Dr/, i';w/ˆ T[j dZ; d/Dr/, n;hˆ T[;/ ;w/ˆ d/ nB[;ko nk iktKr/.

ns/ j'o th fJj' fij/ eJh T[dkjoD jB, fe fit/ˆ id ed/ ;zswjkoki ih rZvh s'ˆ feXo/ ik oj/ jB, sK th wjkoki ih nkgDhnBzdw:h fXnkB wrB nt;Ek ftZu jh ofjzd/ ;h ns/ fit/ˆ fe rZvhd/ ;kjwD/ e[ZM nk frnk ns/ id ;/tkdko ;zs wjkoki ih B{z dZ;d/ fewjkoki ih rZvh d/ ;kjwD/ e[ZM nk frnk ;h, sK th ;zs wjkoki ihfJjh puB eod/ fe GkJh, w?B{z sk gsk Bjhˆ bfrnk.

fJ;/ soK ed/–edkJhA fJj' fijk j[zdk ;h fe fit/ˆ ;zs wjkoki ihi/eo ed/ fe;/ Bkb e[ZM puB eoB br iKd/ sk ekch ;w/ˆ se ;zswjkoki ih puB jh eod/ ofjzd/ fi; ftZu ed/ eJh xzN/ th fJ;/ soKfBeb iKd/, sK T[; ;w/ (pkpk pbeko f;zx ih) B{z y[d jh ;zs wjkokiih B{z efjDk g?ˆdk fe wjkoki j[D pj[s ;wK j' frnk j? ns/ j[D s[;hˆube/ nkokw eo', sK ;zs wjkoki ih puB eod/ fe jK GkJh ;wK sKpj[s j' frnk j?, s[;hˆ ;kB{z gfjbk feT[ˆ Bjhˆ dZf;nk. fJ; bJh ;zswjkoki ih fJjBK (pkpk pbeko f;zx ih) B{z jw/Pk jh nkgD/ BkboZyd/ ;h.

sK efjD dk wsbp fJj j? fe ;zs wjkoki ih jw/Pk jh nkgDhnBzdw:h fXnkB wrB nt;Ek ftZu ofjzd/ ;h ns/ T[BQK B{z pkjo d/ekoi ebkgK Bkb e'Jh yk; wsbp Bjhˆ j[zdk ;h.

pihlW ieMdRI, mn, bu`DI nwl iek`Tw ho ky pihly SISy ivc Aw jWdw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 404: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

374 nksw d/P dh T[vkD

hY [ iPr swKSI Aqy jIv dw Prk smJxw [ pihlw SISw vI aunwhI nklI hY ijMnw ik cOQw SISw (ieMdRI dyh) [ ieh iesy qrW kMmkrdw hY ijs qrW swfI sQUl dyh kMm krdI hY [ jdoN swKSI nMUsmiJAw qW pqw l`igAw ik sB jgHw iek hI swKSI hY Aqy iehvI jwx ilAw ik cwr-cwr vwly AsMK swKSI hn pr sB dw swKSIiek hI hY [

(53) jykr AsIN cOQy, qIsry Aqy dUsry SISy iv`coN ho ky pihly SISy ivcbYTdy hW Aqy au~Qy bYTky hI dUsry, qIsry, cOQy SISy dw kMm krdy hWqW ieh au~Qwn dI siQqI bx jWdI hY, Aqy iesy dy ault jykrpihly qoN dUsry, dUsry qoN qIsry, qIsry qoN ;E{b ;oho ftZu ofje/cOQy Aqy cOQy SISy ivc rih ky AsIN swry kMm krdy hW qW ieh pqndI siQqI hY [ ArQwq jdoN AsIN pihly SISy ivc rih ky swry kMmkrdy rhWgy qW ijs sUrj dw Aks pihly SISy ivc hY auh pRkwSiPr hOlI-hOlI Awpxy AslI sUrjI pRkwS rUp ivc siQq hox l`gjwvygw [ qd pqw l`gygw ik sMswr ivc kyvl iek hI cyqn hYdUsrw koeI nhIN hY [ ijs qrW ik Bgvwn kihMdy hn ik sB pRkwrnwl sB ivc mYN hI hW [ Awpxw-Awpxw pRkwS rUpI mYN-mYN kih kyAnMq jIv bxy bYTy hn [ cwrW nklI mYN iv`coN ho ky AslI mYN nMU pwlau qW Pyr dUsrw nhIN bcdw[ bRhm iek hI hY jo ik s`c hY, bwkIsB As`q hY [ isrP l`gdw hI hY [

(54) cMclqw Kqm ho jwvy qW smJo mn SWq ho igAw Aqy hux ieh inrxwkrn dI AvsQw vI bMd ho jwey ik ieh kI hY ? iks qrW dw hY?ikauN hY ? iksny kIqw hY ? ikauNik mn ivc du`K-su`K nwl ilpqiKAwl hn Aqy bu`DI ivc rwg-dvYS nwl bMnHy hoey iKAwl hn [ieh dono qrW dy svwl bMd ho jwx Aqy AMdroN SWq Aqy ivSrwmvwlI AvsQw ivc bYTy jwgdy, dyKdy rho qW jwxoN ik bu`DI ny vIiKAwl C`f id`qw hY [ hux au~Qy jwg rhy ho auh jIv dw AwBws AMShY [

(55) bu`DI bMd hox qy ij`Qy AsIN jwg rhy hW, AiBAws krn qy au~Qy AsIN

Page 405: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

375

jwgdy rhWgy qW pqw l`gygw ik ieh qW myrI Awqmw dI CwieAw rUphY, AslI qW mYN Awqmw hW [ dRStwpx bixAw rhy, ijvyN phIAw qyzGuMmx qy vI aus dI DurI nhIN GuMmdI [ igAwnI dIAW s`q BUimkwvWivc keI pRkwr dy AjIb cir`qr AwauNdy hn [ ijvyN ik BUimkw ivckoeI Kwxy dI mMg krygw qW koeI Kw lvygw nhIN qW Bu`Kw hI rihjwvygw [ iksy BUimkw ivc auh Coty b`cy ijhw ivvhwr krygw [ prcOQI BUimkw iek qrwjU vrgI huMdI hY jo do dwxy au~Dr vwly ivc pYgey qW au~Dr Bwr ho igAw, jykr ie`Dr vwly ivc do dwxy pY geyqW ie`Dr Bwr ho igAw [ ieh cOQI Aqy pMjvIN AvsQw ivc ie`Drau~Dr GuMmdw rihMdw hY [ AijhI BUimkw vwly dw igAwn nSt nhINhuMdw Aqy auh pihlI, dUsrI, qIsrI BUimkw ivc kdy nhIN AwauNdw[gVbV ho jwx nwl vI A`gy v`l hI vDygw [ mOq dy smyN vI auh pMjvINBUimkw ivc phuMc jwvygw [ bu`Fw hovygw jW kmzor hovygw qW ausdIBUimkw qr`kI v`l vD jwvygI Bwv, bdl jwvygI [ prikrqI ivckwm, kRoD, loB, moh, AhMkwr Awid privrqI Awpxw kMm krdI hY[jdoN kwm C`f idAWgy qW kwm Awid prikrqI qoN Awrwm ho jwvygw[auh bRhm igAwnI j[D vI AwpxI prikrqI Anuswr hI kMmkrngy [ ijvyN sUeI, qlvwr, kYNcI Awid pwrs nMU CUhx nwl sonydIAW qW ho jwxgIAW pr sUeI, sUeI hI rhygI Aqy qlvwr hIrhygI [ ijvyN koeI K`qrI bRhm igAwnI dy swhmxy ikqy lVweI horhI hovygI qW aus dIAW bwhvW vI PVkx l`g jwxgIAW [ loksupny qoN AwdmI dy suBwA dI pCwx krdy hn ikauNik supny aus dysuBwA dy Anuswr Awauxgy [ iKAwl bhuq sMkRimq hox qy vI AwdmIdw suBwA nhIN bdldw [

(56) BgqI, nwm, iDAwn, igAwn, ivigAwn ieh kyvl ies leI hnik AMdr prmwqmw nwl juV ky iek idv pRym rs pYdw ho jwvy [ AMqivc AnMd hoxw jW nw hoxw, sjgqw dw rihxw jW nw rihxw, dRStwdI Bwvnw dw Awauxw jW nw Awauxw, in`q cyqn ivc ic`q vI BwvWdw Awrop q`q hY [ cyqnqw jVHqw nwl Awroipq hY [ AslI qW kyvl

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 406: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

376 nksw d/P dh T[vkD

ic`q srUp hY [ bwkI swry ijMny au~pr d`sy gey hn ieh swry jVH q`qhn [ Aijhw cyqn ijs ivc kuJ jwnxw hI nw pvy auh s`c hY [ joAwpxy Awp ivc prIpUrn Av`sQw ivc hY, jo sdw rhy [ jo kdy hovy,kdy nw hovy jW iksy Xqn duAwrw pRwpq kIqw hovy auh s`c nhINhY [ ivkwr nSt krnw audyS nhIN hY [ ivkwr dI jVH Kqm krnIhuMdI hY [

(57) frnkBL fJZebk frnkB j'D Bkb ihtkswk pqjw okyP; se sKpD ;edh j? ns/ t/dK ftZu fejV/ gzB/ s/ fejVk wzso fbfynkj?. T[;dk NhekeoD sK eo ;edh j? go fiZE/ t/dK dk nzs j[zdkj? ;s, fus, nBzd o{gh GrtkB ftZu ;fEs Bjhˆ j' gkT[ˆdk.t?okr–ns/ fJZebk t?okr j'D Bkb jw/Pk–jw/Pk bJh nkgD/d[Zy dh Bftosh ns/ ;dk–;dk bJh gow ;[y gqkgs eoB bJhpj[s fwjBs Bkb eow eod/ j'J/ 14 tko fJzdob'e dk okik (33eo'V d/th–d/tsktK dk okik) pDB d/ pknd N[ZNhnK NzrK tkbkehVk sK pD ;edk j? go frnkB Bk j'D d/ ekoD T[; nBzd o{ghGrtkB ftZu ;fEs Bjhˆ j' ;edk.

pRXog nMbr (3)ip`Cy d`sy gey dUsry pRXog dw smW G`t krdy-krdy jdoN A`Dy GMty q`kho jwvy qd ieh qIsrw pRXog SurU krnw cwhIdw hY [ Sbd inSikRXho irhw hY, ikqy rukxw nhIN kyvl dyKxw hY [ quhwfw igAwn ivcbwhr dw hor Aqy AMdr dw hor v`K-v`K d`isAw igAw hY, jd ikdovyN iek hI hn [ iksy vI cIz dw boJ nhIN, kyvl cyqn hW [ jykries ivc vI zor pYNdw hY, qW kyvl hW [ kyvl dyKxw hI hY, kuJcwhuxw nhIN [ Awpxy AMdr bYT ky dyKo ik kuJ cwh rhy ho ik jWisrP dyK rhy ho [ sB ie`CwvW Kqm kr idau [ dyKx ivc vI koeIie`Cw nhIN isrP dyK rhy ho [ koeI ie`Cw nhIN [ kuJ pl dy leI mn

Page 407: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

377

ikqy clw igAw Aqy iPr Aw igAw Aqy jwg rhy ho [ Pyr kuJ pldy leI ivcwr au~Ty Aqy SWq ho gey, sB kuJ Tihr igAw [ srIrmUrq bx igAw [ iPr mn ikqy igAw iPr Aw igAw [ AwpxIAWA`KW ivc pUrI imhnq lwau [ Tihrn dy ies kMm ivc ieMny l`gjwau ik bwkI swry kMm kMm hI nw rihx [ Awid qoN AMq jnm Dwrnkrdy hoey jo kMm rih irhw sI auh A`j Aqy hux mYN kr irhw hW [swry krm ieMdRIAW Aqy igAwn ieMdRIAW dy iviSAW dI mmqwiek`TI krky isrP A`KW ivc ipAwr nwl dyKdy rho [ies leI ikhw hY;eyk hI swDy sB sDy,sB sDy sB jwey [ies dw Bwv hY ik, iek dy swDx nwl sB swDy jwxgy [ ikauNikduinAwvI ividAw Aqy Xog ividAw ij`QoN pYdw huMdI hY auh AwqmividAw jW mhW-qIrQ kr rhy hn [ srIr hY, sMswr hY, pr koeIrukwvt nhIN hY [ isrP cyqn bxy rho pihlW dyKx dw Xqn, iPrXqn dw vI iqAwg [ dyKx dw iqAwg nhIN isrP Xqn dw iqAwg,dyKxw sihj ho jwvygw [ pihlW iekwgrqw iPr ausdI vI koeIzrUrq nhIN isrP sjgqw (cyqnqw) [ quhwfI ie`Cw hY qW A`KW bMdr`Ko, quhwfI ie`Cw hY qW A`KW KoloH, AMdroN Ajy vI jwg rhy ho Aqy dyKrhy ho [ pYr bdlxw, bYTx dI kuJ AvsQw ivc jykr kuJ bdlnwhovy qW bdl lau pr AMdroN jwgdy rho Aqy dyKdy rho[ SWq ho bwhrdI AvsQw nwl koeI Prk nw pvy [ AMdroN cyqn bxy rho [ iesAvsQw ivc ivGn, rukwvt, jW koeI Sor hovy qW aus nMU vI SWqdyKxw hY [ SokgRsq ho ky jW (ivKSyp) Awp nMU aus qoN Al`g ho kynhIN dyKxw [ hux koeI Prk nhIN pYNdw bwhr dy idRS hox jW AMdrly,hux ieh dovyN idRS ie`ko ijhy hn [ AMdr dy hox jW bwhr dy idRSpr dohW nMU dyKx vwlw mYN qW kyvl idRStw hI hW [ rwg dvYS nwlnhIN SWq ho ky dyKdy rho [ Byd imt igAw qwkq Aw geI [ bwhr

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 408: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

378 nksw d/P dh T[vkD

dI koeI Gtnw hovy jW AMdr dI koeI Gtnw, bwhr dI dunIAw hovyjW AMdr dI sB idRS hY [ kyvl mYN hI sB dw idRStw hW [ iesy nMUkihMdy hn ik;

> ;fsr[o gq;kfdXBk;oh wjbk L 9ekj/ o/ pB y'iB ikJh];op fBtk;h ;dk nb/gk s'jh ;zfr ;wkJh]1]ojkT[]g[jg wfX fiT[ pk;[ p;s[ j? w[eo wkfj i?;/ SkJh]s?;/ jh jfo p;/ fBozsfo xN jh y'ij[ GkJh]1]pkjfo Ghsfo J/e' ikBj[ fJj[ r[o frnkB[ pskJh]iB BkBe fpB[ nkgk uhB? fwN? B Gqw eh ekJh]2]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 684)

hux bwhr qy AMdr dw Byd imt igAw [ qusIN hI srIr dy AMdr nMUdyK rhy ho Aqy qusIN hI bwhr dy sMpUrn sMswr nMU jwx rhy ho [ mYNdUsrw nhIN hW [ BwvyN bwhr dUsrw Aqy AMdr dUsrw hY [ mYN iek hIhW idRS dUsry dUsry hn [ sMswr sQUl Aqy sUKm hY [ AMdrUnI AqybwhrI hY, BOiqk Aqy Bwvnwqmk hY pr dyKx vwlw mYN idRStw qWiek hI hW [hux qIsry qoN dUsry SISy ivc pRvyS kr cu`ky hW [ hux dUsry SISy qoNpihly SISy ivc pRvyS krWgy [ ieMj hI siQrqw, jVHqw, jwigRqI,sjgqw bxI rhy [ ies qrW krdy-krdy cyqnqw pYdw hox l`gygI,vDx l`gygI Aqy ic`q AwkwS ivc GuMmx l`gygw [ qusIN AYsy ic`qAwkwS ho, AYsy suMn AwkwS ho, AYsy cyqn AwkwS ho, kyvl auho ijhIhI cyqMnqw suMnqw bxI rhy [ qusIN kyvl cyqn ho Aqy Awqm srUpnwl jwg rhy ho [ swKSIpx jwg irhw hY, cyqnpx jwg irhw hYAqy idRStwpx vI jwg irhw hY [ cyqnpxw vI C`fo Aqy AwlsIAWdy mhwrwjw bxo [ koeI Xqn nw kro [ koeI idRStw, idRStI jW koeIklpnw nw hovy, bs jo hY auh ausy qrW dw hI hY[ AMdr dy KwlIpxivc au~qr jwau, suMn ivc au~qr jwau [ bs hux qusIN Awpxy pihly

Page 409: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

379

SISy ivc siQq ho [ jdoN ie`Qy lMmy smyN q`k jwgdy rhogy qW swrwByd imt igAw [ sB jVH hY, Aqy kyvl qusIN hI cyqn ho [ swrw kuJjwnx Xog hY, Aqy kyvl qusIN hI jwnx vwly ho [ jwixAw igAw,dyiKAw igAw, mihsUs kIqw igAw sB idRS hY kyvl qusIN hI idRStwho [ qusIN hI cyqn ho, qusIN Alyp ho, inrlyp ho, inrivkwr ho, SWqho, hux koiSS koeI vI nhIN, iPr vI sB TIk hY [ ikRAw pRikRAw qoNCutkwrw, AMdr pUrnqw dw AnuBv kr rhy ho [ ies qrW kyvldyKdy rho [ idRS dw koeI, ikRAw dw koeI mh`qv nhIN hY [ qusIN kyvlidRStw bxy rho [ qusIN cldy, iPrdy hoey, koeI kMm krdy hoey AMdrqoN jwg rhy ho [ qd AsIN SWq AvsQw, mOn AvsQw, inrivklpAv`sQw, cyqn AvsQw, mukq AvsQw, jwgRq AvsQw ivc fu`bdyjwvWgy [ bs ieh iek qrIkw Aw igAw qW ies qrW dy hzwrWsuAwl h`l hox l`g jwxgy [ hux dyKdy, suxdy, sB krdy hoey vIAMdroN jwgxw is`K rhy hW [ jykr swfw bwhr koeI sMbMD nhIN qWinrivkwr rih ky jwnxw is`K gey, inrivkwr rih ky dyKxw jwxgey, inrivkwr rihky jwgxw jwx gey, inrivkwr rih ky CUhxwjwx gey, inrivkwr rih ky suxnw jwx gey, inrivkwr rih kykrnw jwx gey, inrivkwr rih ky sB hox dw Aqy krn dw AnuBvho igAw, qd mukq ho gey[ ieh AwKrI AvsQw hY jo ik swnMUAwBws AMS q`k pucwauNdI hY [ ies AwBws AMS qoN swKSI Bwv AqyswKSI Bwv qoN bRhm q`k ies qrW dw AiBAws krdy-krdy hoeyphuMcxw hY [jo au~pr d`sIAW geIAW AvsQwvW hn au~Qy q`k phuMcx leI iesyqrW dI swDnw krnI pvygI Aqy ijs qrW vI ho sky G`t smyNivc [ sjgqw, iekwgrqw, cyqnw, suMnqw, AwBwv q`k phuMcxw Aqyhr roz ie`Qy phuMcx ivc kuJ pl jW imMt G`t huMdy jwx qW iek idnAijhw vI Awvy ik bYTdy hI inrivkwr AvsQw q`k Aw jwvy Aqyaus nMU iqMn, swFy iqMn GMty bxw ky r`Ko [ pihlW Gr ivc bYT ky,tI. vI. dyKdy hoey, lokW nwl g`l krdy hoey inrivkwr AvsQw nMU

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 410: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

380 nksw d/P dh T[vkD

AMdroN PVn dI koiSS kro [ iPr Gr ivc hI c`ldy, iPrdy, au~Tdy,bihMdy, Coty, moty kMm krdy hoey ijs nwl ik izAwdw kMm dw nukswnnw hovy qW Gr dy swry kMmW ivc vI inrivkwr AvsQw bxw ky r`KxdI koiSS kro Aqy iek cMgI swDnw hY ik jdoN vI qusIN sON ky au~Txl`go qW au~To nw ieMj hI lyty rho Aqy A`KW bMd hox Aqy cwrW SIiSAWdI Xwqrw kro [ cOQy qoN qIsry SISy ivc (sQUl srIr) qoN mnivc [ qIsry SISy qoN dUsry SISy ivc (bu`DI ivc), dUsry SISy qoNpihly SISy ivc (Awpxy AwBws AMS) Aqy iesy qrW aulty kRm ivchOlI-hOlI pihly SISy qoN dUjy SISy ivc Aqy dUjy qoN qIjy SISy ivc,iPr qIjy qoN cOQy SISy ivc Bwv ies sQUl srIr ivc vwpsAwau [ Awpxy swKSIpx nwl bRhm q`k pu`jx dI koiSS kro [ iehbhuq Awswn hY ikauNik mn nMU swDx leI ijs swh Aqy Sbd dIpRikRAw dI loV pYNdI hY aus qoN bwAd vI bhuq smW l`g jWdw hY [mn nMU SWq krn Aqy swDx leI ie`Qy lyty-lyty ibnW iksy imhnqdy hox l`gdw hY [

(58) jdoN ieMdRIAW dI SkqI kmzor ho jWdI hY [ ijnHW iviSAW nMU AwdmIieMdRIAW dy duAwrw pRwpq krdw sI, hux nw pRwpq krn qy dInqwAqy hIxqw dw AnuBv krdw hY [ Aijhw hovy ies qoN pihlW swnMUAijhw ho jwxw cwhIdw hY ik ienHW dI zrUrq hI nw rhy [ srIrdy duAwrw SrIr dI zrUrq qW rhy pr buFwpy ivc SkqI dy AnuswrsrIr dIAW zrUrqW G`t ho jWdIAW hn [ pr srIr kmzor hovy,vwSnwvW pRbl hox (SkqISwlI) qW iek du`K dw AnuBv huMdw hY [buFwpw iesy dw nwm hY [ srIr Aqy ieMdRIAW kmzor huMdIAW jWdIAWhn Aqy mn SkqISwlI huMdw jWdw hY [ bwhroN jo AnuBv kIqw sIjW ijs nMU vwr-vwr pwaux dI ie`Cw hY, jo sMskwr ipCly jnmW qoNbwhroN kuJ pwaux leI bx gey hn auh buFwpy ivc vI bxy rihMdyhn [ jdoN srIr Aqy ieMdRIAW kmzor ho jWdIAW hn qW mn aus leIllcwauNdw hY [ jdoN auh pdwrQ nhIN imldy qW aus leI supnybuxdw hY jW vwsnwvW dI pUrqI leI dUsrw jnm lYNdw hY [ mn`uK

Page 411: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

381

jykr mOq qoN pihlW vwsnwvW qoN Cutkwrw pw lvy qW dUsrw jnmnhIN lvygw [kuJ plW ivc ip`Cy id`qy iqMnW pRXogW nMU krdy rhWgy[ jykr sPl hogey qW AnuBvW nMU Xwd r`KWgy [ ienHW AnuBvW dy bl qy AsIN Awpxysiq srUp Awqmw v`l rwh bxwauNdy cly jwvWgy Aqy aus AiBAws nMUivvhwr ivc ilAwvWgy ijs nwl hOlI-hOlI vwSnwvW dw AMq huMdwjwvygw [ jdoN vI vwSnwvW nMU vDwauNdy hW, ieMdRIAW duAwrw jo kuJ vIimldw hY auh aus dy mn ivc iek AnuBv dy rUp ivc AMikq ho jWdwhY [ jo ieMdRIAW nhIN hn aunHW dI vwsnw nhIN jnm lvygI [ prieMdRIAW duAwrw Bog lYx qy vI, ieMdRIAW kmzor ho jwx qd vI vwSnwnSt nhIN huMdI [ iesnMU hI SRI ikRSn kihMdy hn;"ivSy ivinvrqMqy inrwhwsX dyhI nwm rs vrjn rso pXSXprm idRTvw invrqMqy" [ieMdRIAW ivSy qoN rok lYx qy jW kmzor hox qy, smr`Q hox qy, ieMdRIAWnMU iviSAW qoN rok lYx qy, jW smr`Q nw hox qy lgwv nhINjwvygw [ rwg qW prm idRStw invrqMqy ArQwq, rwg qW prm rwgnMU pRwpq krky hI jwvygw [ jW qW AsIN auus rs nMU pRwpq ho jweIey,jW inrivkwr Av`sQw ivc rihxw Aw jwvy qW hor zrUrqW nMU hormwiDAm rwhIN Bogx dI loV nhIN rihMdI [ jdoN Bogx dI loV nhINrhygI qW jo pihlW sMskwr pYdw ho gey hn auh vI hOlI-hOlIkmzor huMdy jwxgy [ audwhrx leI koeI cIz KWdy rhIey qW Kwx dIie`Cw hY, aus dy rs lYx dI ie`Cw hY [ hux aumr dy ihswb nwl auhKrwb vI krdw hY [ pr zubwn duAwrw auh Kw rhy hW ies leIausdw AwkrSx vI hY [ ieMdRIAW koeI vI hox ieMdRIAW dy duAwrw koeIvI rs ilAw igAw hY qW swfI bu`DI ivc, igAwn ivc, g`l Aw jWdIhY ik su`K aus ivc hY [ hux dMd nw rhy qW kI hovygw, A`K nw rhIqW kI hovygw, kMn nw rhy qW kI hovygw, kmzor ho gey qW kI hovygw,buFwpw Aw jwvy qW kI hovygw [ AMdroN ies qrW dI ie`Cw mnu`K ivcpSU qoN vI izAwdw bxygI[ pr pSU mn`uK nwloN QoVHw v`K hY, auh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 412: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

382 nksw d/P dh T[vkD

kmzor AvsQw ivc kwmnw nhIN krdw[ ies leI jd ivSy nw hoxjW ieMdRIAW kmzor hox qW aus nMU zrUrq nhIN sqwauNdI [ mn`uK hIiek Aijhw pRwxI hY jo nw auplbD hox vwly ivSy dI kwmnw krdwhY [ ies leI buFwpw du`KdweI huMdw hY [ pr mn`uK ies leIBwgSwlI hY ik kmI dw AnuBv kr sky [ srIr kmzor hY, vwSnwpRbl hY, pdwrQ auplbD nhIN hY qW iek pIVw AnuBv krygw [ies leI aunHW vwSnwvW dI nivrqI dw sMklp vI mn`uK hI krskdw hY, pSU nhIN kr skdw [ jo vwSnwvW dIAW ie`CwvW dI pIVnhIN jwx skdw auh nivrqI dw qrIkw vI nhIN Apxweygw [ pSUivc jd ieMdRIAW Asmr`Q ho jWdIAW hn qW aunHW iviSAW dI ie~CwnhIN rihMdI qW bhuq du`K mihsUs nhIN krdw[ jwnvr nMU aunw du`KnhIN huMdw ijMnw ik mn`uK nMU huMdw hY [ icMqw, izAwdw BY mnu`K nMUizAwdw huMdw hY ikauNik mn`uK AMdr igAwn hY jo kmzor hox qy vIsocdw hY [ AsmrQ hox qy vI koiSS krdw hY [

(59) AwBwv (grIbI) ivc vI jo ieh krdw hY, bu`DI nwl KojW ivcl`igAw rihMdw hY [ ieh hI aus dy pqn dI siQqI Aqy aun`qI dIsiQqI ivc sihXogI huMdw hY [ ies leI bu`DImwn ivAkqI hIpiqq huMdw hY Aqy bu`DImwn ivAkqI hI au~c AvsQw nMU pRwpq huMdwhY [ pSU nw qW izAwdw piqq ho skdw hY Aqy nw hI izAwdw au~nq,ies leI mnu`K nMU izAwdw mhwn ikhw igAw hY [ swDn Dwm ikhwhY [ ikauNik if`gx dy mOky vI iesy ivc hn Aqy au~Tx dy mOky vIiesy ivc hn [ vwSnwvW dy Anuswr hyTW if`gdw jwvygw srIrkmzor ho jwvygw qW dUsrw srIr cwhygw [ ieMdRIAW kmzor hojwxgIAW qW dUsrIAW ieMdRIAW cwhygw [ dubwrw srIr cwhygw [dubwrw pdwrQ cwhygw [ pSU ivc jykr ausdI jvwnI clI geI qWausdI zrUrq clI geI [ mn`uK dI jvwnI clI jwvygI pr kwmnwmzbUq ho jwvygI [ idsxw bMd ho jwvygw qW vyKx dI ie`Cw qyz hojwvygI [ lVweI ivc smr`Q nhIN qW buFwpy ivc izAwdw lVygw [Asmr`Q AwdmI izAwdw lVdw hY [ smr`Q qW jdoN lV ilAw qW

Page 413: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

383

lV ilAw [ ijvyN pSU jdoN lVygw qW lVygw, jdoN bMd krygw qW AMdroNvI bMd krygw [ Asmr`Q AwdmI dI bwhroN lVweI bMd ho jWdI hYpr AMdroN auh lVdw hI rihMdw hY [ bwhr dI lVweI bMd ho jwxqy vI kdy-kdy mn dw kRoD zubwn qy Aw jWdw hY [ supny ivc srIrsu`qw ipAw hY pr b`icAW Aqy keI hor lokW dy pRqI ieh zubwn vIsikRX (c`l) hY[ ijvyN bu`Fw ibmwr, kmzor, pwgl, srIr qoN kmzorhuMdw hY [ ibmwrI vI mn ivc geI Aqy buFwpw vI mn ivc lY igAw[supnw vI mn ivc lY igAw, Pyr srIr iblkul Cu`t igAw, supnyivc mn ny Awpxw srIr bxw ilAw Aqy klpnw nwl swry kMmkrn l`gw [ buFwpw, supnw, ibmwrI sB iek hI cIz hY [ srIrij`Qy Cu`itAw jW kmzor hoieAw qW klpnw mzbUq ho geI [ huxAwdmI klpnw qoN mukq ho jwvy, ieh hY iDAwn [ ieh hY swDnw [SurUAwq ie`QoN hY [ mMn lau ieh sQUl srIr nhIN hY qW kI krogy ?hux qoN hI iqAwrI kro [ sQUl Aqy sUKm srIr rihq iDAwn ivcl`gx v`l cyqnqw nMU pRwpq krn dI koiSS kro [ AMdr dyKdy rho[mn ij`Qy jWdw hY, dyKdy rho Aqy mn dy krn nMU hOlI-hOlI Kqm kro[Acwh ho jwau [ qusIN cyqn ho [ Awpxy isvw kuJ vI nhIN cwihAwjWdw iksy vI dUsrI cIz qy Awpxy ielwvw cwh nhIN [ inrivkwrAvsQw, smwDI AvsQw, Awqmw dI aupsiQqI, icq-cyqn dIsiQqI ijs ivc koeI du`K nhIN, cwh nhIN, iksy dy hox jW nw hoxdI loV (Prk) nhIN [ Awpxy isvw, Awpxy Su`D igAwn srUp dy isvwkuJ nhIN cwihAw jWdw qW qusIN mukq ho [ iDAwn ivc hW, swvDwnhW, kuJ vI pwaux jW kuJ vI bwhr lYx dI koiSS ivc AsIN gulwmho gey [ (pihlw) auh nw rhy qW aus nMU qrsdy rhy [ (dUsrw) qdvI jykr vwSnw Kqm nw hoeI qW nvIAW-nvIAW XojnwvW bxw kysrIr pwaux dI iek lMbI Xwqrw [ qIsrw, qyl Gtx l`igAw qWqyl pw id`qw, ies leI ik ivSy rUpI m`CrW nMU Kwx dI Awdq joqrUpI srIr ivc hY [ iviSAW nMU pRwpq krn dI Awdq, jIv ivchY jo pRkwS m`CrW nMU Kwx dI ie`Cw krygw qy srIr rUpI dIvw buJx

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 414: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

384 nksw d/P dh T[vkD

leI rwzI nhIN hovygw qW qyl rUpI Xojnw pwauNdw rhygw [ qylpwvygw, jlygw Aqy m`Cr Kwvygw [ pihlW ienHW m`CrW qoN Awrwm hojwvy ik ienHW qoN kI lYxw dyxw hY [ Pyr jdoN m`Cr Kwxy nhIN hn qWienHW kwlpink XojnwvW dy bu`DI rUpI qyl dI kI zrUrq hY [ jdoNkwrn nhIN irhw, koeI ie`Cw nhIN rhI, koeI Bu`K nhIN rhI qW hOlI-hOlI qyl rUpI XojnwvW dI zrUrq vI nhIN rhygI qW jo qyl bcjwvygw qW auh Awpxy Awp jl jwvygw [ auh qyl jl irhw hY, hrykpl jl irhw hY, jly ibnW joqI rih hI nhIN skdI [ qyl jl jwxqy, jo qyl pwaux dI ikRAw cwlU rihMdI hY, XojnwvW rUpI qyl pwauxwbMd ho jwvy, ieh qd hovygw jdoN swnMU zrUrq nhIN rhygI [ dIpkbuJ jwvygw [ dIpk dw buJ jwxw hI inrvwn AvsQw nMU pRwpq hojwxw hY [ pihly Kqm hovy myrw, AMq ivc hovy mYN CIx [ kyvlinrivklp AvsQw ivc rmn krnw SurU ho jWdw hY [ies nwl idmwg dI jVHqw nSt huMdI hY [ mMizly SrIAq Su`D krmkrvweygI Aqy Awdq pvweygI ijs nwl sQUl srIr nMU Su`D krweygIAqy BwvW nMU S`uD krWdy hoey ies qoN vI AwzwdI dvweygI [ mMizlyhkIkq aus kwrx srIr ijs ivc kyvl iqMnW guxW dw smMUh mwqrhY au~Qy dw Su`DIkrx krweygI Aqy kwrx srIr dI pkV vI KqmkrvweygI [ Awqmw ijs dyS dI vwsI hY aus dyS dy bwry ivcjwxkwrI dyvygI[ jIv mMizly hkIkq ivc aus dyS dw vwsI bxnwSurU hovygw Aqy AKIr aus dyS dw hI vwsI bx jweygw [ AKIr ienHWiqMnW ipMjirAW rUpI srIrW dI kYd qoN C`ut ky Awqmw rUpI pMCIAwzwd ho jweygw Aqy prmwqmw rUpI AwkwS ivc Ku`lHI hvw ivcGuMmygw [ hux Bgvwn nMU AYsw smJxw hovygw ijvyN mW Aqy bytw Awpsivc iek dUjy nMU cMgI qrW jwxdy Aqy smJdy hn [ pUrI pRikrqIivc ieh iDAwn r`Kxw hY ik AMnmeI koS, iPr pRwxmeI koS, iPrmnomeI koS, ivigAwnmeI koS Aqy AKIr AnMdmeI koS iv`coN ho kyAwqmw guzrygI Aqy iek-iek krky sB nMU jVH vsqU jwxdy-smJdyhoey Awpxy Awp qoN Al`g krdI clI jweygI [ pr ieh rsqw ienHW

Page 415: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

385

iv`coN dI ho ky guzrygw, cwhy auh bhuq BwgSwlI lokW leI iCnmwqr (Jlk Br) hI Awey [ lyikn ieh aunHW nMU hI iCn Br leIAweygw jo ienHW sB nMU qu`C jwxdy hoey Bgvwn dy pRym nMU bhuq v`fwmMndy hn Aqy aus nMU bhuq mh`qv idMdy hn [ieh swrw AiBAws SurU krn qoN pihlW Awpxy gurU Aqy ieSt jWhor vI koeI bRhm igAwnI jW kwrk hovy ik r[o{ rqzE ;kfjp ih(fijBK B{z th wzBd/ j') qW aunHW swirAW nMU iDAwn swDnw nwl iekjgHw r`K ky Awpxy h`Q ivc iek A`CI ijhI joq PVH ky ienHW swirAWdI bhuq pRym nwl AwrqI auqwro [ auh AwrqI AYsI hovy ik ijs nwlquhwfw swrw pRym rs au~Br Awey [ iPr ieh swDnw iqMnW pRXogWduAwrw AwrMB krnI cwhIdI hY [ ivc-ivc ieh cY~k krdy rihxwcwhIdw hY ik hux mYN ikhVy vwly SISy qy AiBAws kr irhw hW [idKx vwly srIr jW nw idKx vwly srIr au~qy ijs ivc ikklpnwvW, rUp rMg, Awkwr Aqy ivSy ijauN dy iqauN bxy rihMdy hnjW qIsry SISy qy AiBAws kr rhy ho ijs ivc ik koeI ivSy jW koeIpRikRiqk dunIAW nwl juVIAW hoeIAW ieMdRIAW cwhy auh AMdr dIAWhox jW bwhr dIAW, cwhy auh sUKm hox jW sQUl auh swfI swDnwivc nw Awaux Aqy nw hI ivGn pYdw krn [ hOlI-hOlI ie`Qy du`K-su`K dw mihsUs hoxw Kqm ho jwey, jW dUsry SISy qy hY ijs ivc iksyiksm dw swfy AMdr rwg jW dvYS nw hovy, jW pihly SISy ivc hYjo ienHW swirAW qoN au~pr au~T ky ijs ivc gihrI nINd dI AvsQwhuMdI hY aus AvsQw ivc AsIN inrMqr dyK rhy hW Aqy jwg rhy hWAqy AsIN pUry AiBAws ivc hW [ iqMn cIzW inrMqr vDwauNdy rhoAqy hr iCn cY~k krdy rho [

(1) jVHqw(2) iekwgrqw(3) sUKmqw

(1) jVHqw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 416: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

386 nksw d/P dh T[vkD

jVHqw dw mqlb hY ijvyN ik dIvwr pUrn rUp ivc jVH q`q hY [ iesivc AMdr qoN lY ky bwhr q`k iek smwn jVHqw hY [ QoVHw ijhw vI jVHqwivc koeI Prk nW hovy, AMdr qoN lY ky bwhr q`k jYsw ik aunHW iqMnW pRXogWivc swh dI pRikRAw krdy hoey jdoN ivc-ivc boilAw igAw hY ik swh vIroko, aus dw vI iehI ArQ hY [ AMnmeI koS, pRwxmeI koS, mnmeI koSpUrn rUp nwl siQr jW jVH ho jwx [ ijs nwl ik swfI Awqm SkqI ienHWiqMnW koSW iv`coN Awrwm nwl bwhr Aw sky [ ikauNik ieh AwnMd meI koSq`k ijMnI vI dyKx Aqy mihsUs krn vwlI cIz hY hkIkq ivc auh jVHrUp hY [ swfI jIv AMS bu`DI hox krky swnMU eISvrI AMS su`K-SWqI, AwnMddy loB duAwrw swnMU pVHweI krwauNdy c`ldy hn [ ijMnI swfI AiBAws ivcjVHqw sihj ho jweygI aunW hI AsIN iekwgrqw nMU AwswnI nwl pkVskWgy [

(2) iekwgrqwcyqnqw, jwgRq AvsQw auh cIz hY ijs nwl swnMU ApRoKS igAwn jW

Aprw ividAw ivc hkIkq jwnx leI shwieqw imldI hY [ iesiekwgrqw dy kwrn hI AsIN AwpxI siQqI vDw skdy hW [ ijvyN sMq eISrisMG jI mhwrwj boldy hn ik, "jigAwsU ijs jgHw bYT ky pwT krdw hYaus jgHw qoN AglI mMizl ausny qih krnI huMdI hY [ ijs pOVI qy AsINsiQq huMdy hW aus qoN AglI pOVI ivc siQq hox leI ieh iekwgrqw bhuqshwiek hY" [

(3) sUKmqwieh auh idvX Swsqr hY ijs nwl AsIN AMnmeI koS, mnomeI koS,

pRwxmeI koS, ivigAwnmeI koS Aqy AwnMdmeI koS nMU pwr krky AwpxyAslI srUp q`k phuMc skdy hW [ AMnmeI koS qoN AwnMdmeI koS q`k iek-iek krky koS Aiq sUKm huMdw jWdw hY, aunI hI ies ivc qwkq vDdIclI jWdI hY [ ijs dI vjHw nwl swfy kol A`gy-A`gy hryk koS nMU pCwnxAqy iqAwgx leI ienHW qoN AqI sUKm pYmwnw hoxw cwhIdw hY [ nhIN qW nwAsIN ienHW nMU pCwx skWgy Aqy nw hI iqAwg kr skWgy [ ieh sUKmqw

Page 417: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

387

dw pYmwnw hY jo swnMU idK irhw hY [ jy aus nMU mh`qv nw deIey qW swfy koldUsrI SkqI kyvl auhI huMdI hY ijs SkqI nwl AsIN swrIAW cIzW dyK rhyhW [ sQUl srIr nw hovy qW AsIN sUKm srIr ivc huMdy hoey vI dyKdy hW AqysUKm srIr swfy kol nw rhy qW AsIN kwrn srIr ivc vI dyK rhy huMdy hWkwrn srIr qoN vI AsIN ht jweIey qW Awqmw ivc jW swKSI Bwv ivcAsIN dyK rhy huMdy hW [ iesy dyKx vwlI SkqI nwl jdoN AsIN Aiq pRym krdyhW qW pqw l`gdw hY ik ieh dyKx vwlI SkqI vI swfI nhIN hY, jo ik KudbRhm srUp hY [ swfI Awqmw dI Awqmw jo ik ies Awqmw nMU clw rhIhY [

AsIN inrMqr do pRkwr dIAW XwqrwvW iek swQ kr rhy hW [ AnMqkwl qoN ijs ivc pihlI Xwqrw srIr dI huMdI hY [ auh srIr cwhy swnMUiksy pRsiQqI jW iksy kwrx v`s imilAw hovy [ keI AmIr hn, keIgrIb hn, iksy nMU pYsy dI kmI hY, iksy dI sMqwn nhIN hY, iksy dI sMqwnhY qW auh TIk nhIN hY, iksy nMU pirvwr dI zrUrq hY qW koeI pirvwr ivcrihMdy hoey duKI hY Awid [ pr iek g`l qYA hY ik ies ienswnI srIrdI Xwqrw ivc pUrn rUp ivc suKI koeI nhIN rih pwauNdw [ jy pUrn qOrqy suKI ho jwey qW jo ausdI dUsrI Xwqrw, Awqmk Xwqrw hY, aus nMU nw hIAwrMB krygw Aqy nw hI aus nMU srIrk du`KW dy kwrn Awqmk Xwqrw ivcc`lx dI SkqI imlygI [ AMq ivc Awqmk Xwqrw Kqm krky Awpxy ivcsiQq hox leI vI ies srIr dy du`K hI kwrn bxdy hn [ iesy pRkwr jdoNvI AsIN pUjw pwT ivc bYTx l`gIey qW bwr-bwr swnMU ies srIr dy du`K,prySwnIAW, moh-mmqw, vwsnwvW sqwauxgIAW [ aus smyN swnMU Awpxy mnnMU smJwauxw hY ik hwly swfI srIrk Xwqrw nhIN c`l rhI [ AsIN huxAwqmk Xwqrw ivc bYTy hoey hW [ ienHW donW XwqrwvW nMU hmySw Al`gr`Kxw hY [ jdik srIrk Xwqrw ivc qW kyvl koeI kwrn bxy hoey hn [aunHW dy du`K hI swnMU AwpxI Awqimk Xwqrw ivc m`dd krngy [ pr ijMnIqr`kI swfI Awqmk Xwqrw dI hovygI aunI hI sUJ-bUJ swfI ies srIrkXwqrw nMU imlygI [ ikauNik swfI Awqmw ijMnI mwqrw ivc Bgvwn dy pRqI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 418: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

388 nksw d/P dh T[vkD

dRivBUq hovygI, ijMnI Bgvwn dy nzdIk AweygI aunI hI prmwqmw dIAnuBUqI aunI mwqrw ivc sMdyS inrdyS vwhk bx jweygI [ pwT SurU krnqoN pihlW AsIN ijMnI dyr pwT krnw hY aus dy swnMU iqMn ih`sy bxw lYxycwhIdy hn [

pihly ih`sy ivc cwhy Bgvwn dw srUp iDAwn vI hovy Aqy aus dyAnMq gux pRym dy, r`iKAw dy, imTws dy ijMny vI kwrx hox lIlwqmk BwvnwrUp ivc ienHW qy vI iDAwn idMdy hoey, pr pRmu`K iDAwn swfw ismrn ivchoxw cwhIdw hY [ ijs nMU gUMj-gMUj ky au~cI Awvwz ivc krnw cwhIdw hY [auh cwhy iPr srIr dy AMdr qoN iksy jgHw qoN kr rhy ho jW zubwn qoN [ iehsmyN dw pihlw ih`sw hoxw cwhIdw hY Aqy smyN dy dUsry ih`sy ivc iDAwnSkqI qy zor dyxw cwhIdw hY [ ies ivc srUp SkqI nMU TIk qrW nwl pkVky r`Kx dI koiSS krnI cwhIdI hY [ gurU dw srUp swP idKdw rhy AqyhOlI-hOlI auh qsvIr nw ho ky swKSwq ijvyN ik srUp idKxw cwhIdw hYvYsw idKy [ ieh pihlW hnyry ivc hovygw Aqy iPr hOlI-hOlI rOSnI vDdIclI jwxI cwhIdI hY [ hux krm Aqy iDAwn smyN dy do ih`sy jd Kqm hojwx qW qIsry ih`sy ivc Bwvnw nMU pRmu`K rUp nwl pkVnw cwhIdw hY [ ausivc ies Bwvnw ivc jo vI gux jW lIlHw hovy auh ieMnI ivSwl, ivAwpkjW AdBu`q hoxI cwhIdI hY ik ijs nwl swnMU pUjw-pwT krdy hoey iehsrIrk Xwqrw aus lIlHw dy swhmxy bhuq CotI, iP`kI Aqy Ashwie l`gy [ijs nwl Awqmk Xwqrw dy leI jo QoVHw ijhw smW imldw aus ivcsrIrk Xwqrw koeI nukswn nw kr sky [ ijvyN iksy dirAw ivc qyz vhwdy kwrx pwxI gMdw ho jWdw hY qW aus ivc sUrj dw Aks pkVnw muSiklhI nhIN nwmumikn huMdw hY [ ausy qrW jy AsIN is`DI Bwvnw nMU pkV ky, pUjwpwT krn dI koiSS krWgy qW auh pkVnI muSikl ho jweygI Aqy bwr-bwr srIrk Xwqrw dI Bwvnw pRbl ho ky bwr-bwr swhmxy AweygI [ikauNik Ajy pwxI ivc im`tI ivKSyp hY ijs dy kwrx sUrj rUpI iDAwnpkiVAw nhIN jweygw [ hlkw-Pulkw pkVy jwx qoN bwAd vI srIrkXwqrw dw ivKSyp rUpI iDAwn bhuq swrw smW Kw jwvygw [ ies leIdirAw dw pwxI pihlW ruikAw hoieAw hoxw cwhIdw hY jo ik krm rUpI

Page 419: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

389

sMXm nwl hovygw [ iPr ijvyN-ijvyN pwxI iv`coN im`tI hyTw bYTdI jwvygIauvyN-auvyN iDAwn rUpI gurU dw srUp pkVn ivc AwswnI ho jweygI [ ijvyN-ijvyN ruky hoey pwxI ivc bYTI im`tI ivc sUrj dy Aks dy pey hoxw AqyidKxw, ieh ie`ko cIz hY [ ijvyN ik AnMq jnmW ivc swnMU rwm, ikRSn,gurU nwnk dyv jI, gOqm bu`D vrgy mhWpurS idKdy rhy hn pr aunHW qoNAsIN koeI lwB nhIN lY sky ikauNik aunHW dI gux lIlHw dy bwry ivc pqwnhIN sI [ aunHW nwl swfw sMbMD kI hY ? Aqy aunHW qoN AsIN kI lwB lY skdyhW ? ausy qrW ruky hoey pwxI Aqy bYTI hoeI im`tI ivc sUrj dy Aks rUpIBgvwn dw srUp iDAwn ivc swP idKweI dy irhw hovygw [ qd AsIN ausdy nwl irSqw joVnw hY [ ausdw Aqy swfw Awps ivc kI sMbMD hY [ ikauNikauh vI in`q hY, AsIN vI inq hW [ auh vI cyqn hY, AsIN vI cyqn hW [auh ivSwl icq hY AsIN Anuicq hW [ AsIN ausy dy hI AMS hW Aqy auhIkyvl swfw hY [ iesy qoN iv`CV ky AsIN AnMq srIrW dI Xwqrw krdy hoeydu`K-qklIPW Bogdy hoey A`j ies srIr ivc Bgvwn dI Aiq ikrpw, dIvjHw nwl ieMnw igAwn imilAw hY ik ibnW Awqmk Xwqrw dy srIrkXwqrw ADUrI hI nhIN ivArQ hI l`gdI hY [ swfI Awqmw nMU jo ijMdw r`Kirhw hY auh AnMq kwl qoN swfy nwl hY Aqy auh iek hI hY [ jo swnMU AnMqkwl qoN AnMq pRkwr dy srIr imly Aqy iv`CVy, Aqy AnMq kwl qoN AnMqpRkwr dy srIrk irSqy bxdy rhy Aqy tu`tdy rhy, pr Bgvwn nwl jo swfwirSqw hY Aqy AnMq kwl q`k hI rhygw ausy qoN AsIN pYdw hoey hW Aqy auhhmySW hI swfy nwl rhygw [ auhI kRoVW bRihmMfW dw mwilk hY, kRoVW bRhmw,ivSnMU, mhyS ausy dI aupwsnw krdy hn [ ijMnw ivSwl auh hY aunw ivSwlausdw ihrdw vI hY [ ieh sB jwx ky smNy dy qIsry ih`sy ivc ismrn,iDAwn dy nwl-nwl ieh Bwvnw joVnI cwhIdI hY ik auNj qW mhWpurS iksyvI rUp ivc iml skdy hn pr AsIN qW aunHw qoN kyvl ikrpw hI mMgxIhY nw ik aunHW nMU iksy pRkwr nwl ivKSyp ivc ilAwauxw hY [ ijvyN ik sMqeISr isMG jI mhwrwj d`sdy hn ik, iek vydWqI bwbw krm isMG jI dykol Aw ky aunHw nMU bwr-bwr pu`Cdw irhw ik jIv, eISvr dw Byd kI hY ?bwbw krm isMG jI ny pihly idn ikhw ik iksy SwsqrW dy igAwqw qoN p`uC

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 420: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

390 nksw d/P dh T[vkD

lau [ dUsry idn auhI vydWqI iPr auhI suAwl pu`Cx Aw igAw [ qd bwbwkrm isMG jI ny iPr kuJ kih ky twl id`qw [ qIsry idn auhI g`l jdiPr pu`CI qW bwbw jI ny ikhw ik qMU qW J`lw hYN [ ieMnw kihx qoN bwAdauh vydWqI pwgl ho igAw Aqy kuJ swl pwgl rih ky auh mr igAw [iesy pRkwr auh A`KrI igAwn dy ip`Cy ipAw irhw jdik aus A`KrI igAwndw iek hI mksd sI ik Awqm-swKSwqkwr ho jwey [ jy auh ieMnI idRVHqwnwl ikrpw mMgdw qW Swied ikrpw ho vI jWdI [ pr AnuBvI igAwn nMUkuJ nw smJ ky auh A`KrI igAwn qy hI AtikAw irhw"[ AsIN BgqkbIr jI, rivdws jI, bwbw PrId jI Aqy hor vI ikMny Bgq pVHy ilKy nwhox qy vI aunHW ny ikMinAW nMU igAwn krwieAw Aqy ikMinAW qy ikrpwkIqI [ ies leI iksy vI mhWpurS dy nwl SbdW qy nhIN Atkxw cwhIdw[kyvl Aqy kyvl ikrpw dw pwqr bxn dI koiSS krnI cwhIdI hY [ikauNik gurbwxI ivc ikhw igAw hY ik;

;kX eh wfjwk p/d B ikBfj]i/sk ;[Bfj s/sk pfynkBfj];kX eh T[gwk fsj[ r[D s/ d{fo];kX eh T[gwk ojh Gog{fo];kX eh ;'Gk ek Bkjh nzs];kX eh ;'Gk ;dk p/nzs];kX eh ;'Gk T{u s/ T{uh];kX eh ;'Gk w{u s/ w{uh];kX eh ;'Gk ;kX pfB nkJh]BkBe ;kX gqG G/d[ B GkJh]8]7]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 272)

jo swDU hn auh vydW qoN au~pr huMdy hn Aqy jy swfw kMm kyvl ikrpwmwqr nwl hI h`l ho irhw hY qW swnMU SbdW qy nhIN Atkxw cwhIdw AqySbdW qy iz`d PV ky Awpxw nukswn nhIN krnw cwhIdw, ikauNik igAwnivc Prk ho skdw hY, iviKAwn ivc Prk ho skdw hY pr isDWq ivckoeI Prk nhIN huMdw, ikauNik s`c dI AnuBUqI swry mhWpurSW nMU iek hI

Page 421: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

391

pRkwr dI huMdI hY [ ikauNik Bgvwn iek hY Aqy auh AwkwS (KwlI jgHw)qoN vI kRoV guxw sUKm huMdy hoey vI srUp aus dw iek hI hY, ArQwq AsINAiBAws krdy hoey pihlW pUrn jVHqw nMU pkVnw hY [ ieMdRIAW, mn, bu`DIAqy AwBws AMS pUrn rUp nwl jVH krnw hY [ mqlb pRiqmw bxw dyxw hYik aus ivc koeI hrkq nw hovy Aqy auh Tihr jwey Aqy ruk jwey [ ausqoN bwAd jo pUrn rUp ivc jVH ho c`ukw hY ausy nMU sUKm rUp ivc bdlxw jWhvw dy Awkwr dw swrw kuJ bnwauxw cwhIdw hY [ jd ieh pUrn rUp ivchvw dy Awkwr dw bx jwey qd AwkwS rUpI sUKmqw ivc bdl idau [ ijsivc iksy iksm dw rUp, rMg, Awkwr nw ho ky kyvl iek suBwA rUpIAwqmw siQq hovy [ jd ieh pUrn rUp nwl ho jwey iPr iesy pUrn AvsQwnMU cyqnqw ivc pirvriqq krn dw AiBAws kro [ ijvyN ik jVHqw ivcvI swnMU idK irhw sI cwhy auh idKx vwlI SkqI Kud Bgvwn hI hY [ iPrauhI swnMU sUKmqw ivc vI idK irhw sI [ cwhy auh idKx vwlI SkqI KudBgvwn hI hY [ iesy qrW hI jdoN AsIN cyqnqw ivc pirvriqq krWgy au~QyvI idKdw rhygw [

go T[ZE/ fJj ;[Gkn o{gh oi', sw' ns/ ;s' r[D dk e[ZM fInkdk,e[ZM xZN wksok dk fwbke/ pfDnk j'fJnk g[zi T[ZE/ Bjhˆ gj[zu gkJ/rk.T[ZE/ ;fEs j'Dk ns/ fJekro ofjD dk jh ;kok nfGnk; j? sK T[ZE/ segj[zu iktKr/ sK nkswk B{z pqjw dh nB[G{sh j'D br/rh ns/ T[j nB[G{shjh pqjw dk ;zd/P tkje th pD ikJ/rh idfe fJ; ;zd/P tkje s/fXnkB Bjhˆ d/Dk p; ;fEosk, fJekrosk, u/sBsk ns/ ;{ywsk T[ZE/se nkgD/ nkg B{z wfj;{; eoBk j'Dk ukjhdk j? fe fgZS/ dZ;/ rJ/ fszBkwkorK ftZu' fJt/ ubDk j? fit/ e'Jh bzph d{oh dk w[;kfco :ksok eodkj? sK T[; :ksok ftZu ubD s'ˆ gfjbK jo irQk s/ nkgDk mfjoknpDkfJnk j[zdk j? fit/ nkokw xo j[zdk j? fe :ksok d/ d"okB T[;B/ feZE/o[e e/ ykDk j? ns/ feZE/ nkokw eoBk j? fpbe[b T[t/ jh id n;h Grshdk nfGnk; eoKr/ sK e[ZM ;w/ˆ pknd ;kvk eow, fXnkB ns/ GktBkGNe ;edh j?. T[;dh fuzsk Bjhˆ eoBh fJj sK ;[Gkfte j? feT[ˆfefJ; irQk wB ;kvk EZe iKdk j? ns/ ;X Bjhˆ gkT[ˆdk sd n;hˆ Grsh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 422: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

392 nksw d/P dh T[vkD

ftZu nzdo s' nrbk edw Bjhˆ oZyDk ns/ i' eow, fXnkB ns/ GktBkBkb Grsh eo oj/ jB T[;/ irQK eod/ ofjDk ns/ T[;/ edw B{z gZekeoBk feT[ˆfe nrb/ edw dk gVkn fJ; edw s'ˆ e[ZM fInkdk skeswzrdk j? i' fe ;kv/ e'b Bjhˆ j? fi;dh tiQk Bkb fJekrosk Gzr j' ojhj? go o'IkBk nfGnk; ftZu fJj' fijh irQk B{z B'N eo' ns/ j"b/–j"b/fJj' fijh irQk dk nkokw xZN eod/ ikU. nkfyo ftZu eow, fXnkBns/ GktBk fJe bhj ftZu ub gt/ fi; Bkb 10–10, 12–12 xzN/ d/nfGnk; dh EK wkso ;kv/ fszB xzN/ ftZu jh g[oB j'D br/rk.

;BwkBswnMU sB dw snmwn krnw cwhIdw hY ikauNik swrI isRStI sjIv

hY ijvyN Bgvwn, irSB dyv dw bytw Brq vI iesy glqI dy kwrx ienswnqoN ihrn bixAw Aqy iPr ienswn bixAw [ ieh qW jwnvrW ivc hoigAw[ svrg lok ivc vI kuJ dyvqy bySrm ho ky kuJ ASlIl krm krrhy sn Aqy dyv lok dI mirAwdw vI BMg kr rhy sn [ jdoN nwrd munIny aunHW dy ies ivvhwr nMU dyiKAw qW qd nwrd munI ny aunHW dyviqAW nMUsrwp dy id`qw ik jwau imRqU lok ivc Aqy ivRKS jUnI Bogo, qW ik quhwnMUkoeI dyKy jW nw dyKy au~Qy quhwnMU koeI Prk nw pvy, ijvyN qusIN ie`Qy kr rhyho [ ieh Aw igAw pyV-pOidAW ivc, p`QrW ivc, gOqm irSI ny AwpxIpqnI AihilAw nMU ausdI lwprvwhI dy kwrn p`Qr bxw id`qw [ ijs nMUiPr qRyqw Xu`g ivc Bgvwn rwm ny Awpxy pYr dy sprS nwl p`QrAihilAw qoN (ienswn) bxw id`qw [ ies leI koeI vI iksy vI siQqI ivchovy sB ivc jIv-Awqmw hY [ cwhy auh p`Qr hovy, pyV-pOdy hox, pSU-pMCIhox jW ienswn [ iksy qy vI ikvyN vI h`sxw jW ausdw mzwk nhIN aufwxwcwhIdw Aqy hryk dw idlo Awdr snmwn krnw cwhIdw hY [

q`q igAwn-bRhm igAwn(1) fJ;s'ˆ gfjbK ;fji wkor, gq/wkGrsh wkor ns/ frnkB wkor

dy qrIikAW iv`coN kuJ d`sy jwx dI koiSS kIqI geI hY [ jo ikbRhmigAwn dI AvsQw Bwv, kYv`lX mukqI q`k phuMcw skdI

Page 423: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

393

hY [ aus qoN A`gy leI isrP kuJ l`Cx mwqr hI ilKy jw rhy hn [ijs nwl ik AXog jigAwsU aus qrIky dI pRYkits qy pRYktIkl nwkry nhIN qW bury pirxwm ho skdy hn [ ies qoN AglI Av`sQw dyleI mhwqmw dy drSn krdy rihxk Aqy bcn-iblws krn qy auhKud hI AglI Av`sQw d`s dyxgy [

(2) jy ku`qw pUrI izMdgI rotI dy leI igAwn pRwpq krdw rihMdw hY ikik`QoN imlygI Aqy ikvyN imlygI, Aqy sUr vI pUrI izMdgI gMd Kwx dyleI igAwn pRwpq krdw rihMdw hY ik Kwx dy leI ik`QoN Aqy ikvyNimlygw qW iesy qrIky nwl ienswn vI ku`lI, ju`lI, gu`lI dy leI pUrIizMdgI igAwn pRwpq krdw iPrdw hY ik ik`QoN Aqy ikvyN cMgI qoNcMgI iml skdI hY [ jy ies qrW hI hY qW jwnvr Aqy ienswn ivckI Prk rih igAw ?

(3) jwnvr dy leI pwp puMn nhIN huMdy, ienswn dy leI huMdy hn [ auhjwnvr rUpI ienswn hI huMdy hn jo ie`Dr-au~Dr dI g`l qW swrIizMdgI hI krdy rihMdy hn pr jdoN Bgvwn dI g`l SurU huMdI hY qWau~T ky cly jWdy hn [ jdik jwnvr qy ienswn ivc iek hI v`fwPrk hY ik ienswn Bgvwn dy bwry jwx skdw hY [ Awpxy AqyBgvwn ivc kI irSqw hY, aus bwry jwnx dI koiSS kr skdw hY[ies qoN ibnW auh ieh vI koiSS kr skdw hY ik mYN sdw leI prm-suKI ikvyN ho skdw hW ? ausdy leI kI krnw cwhIdw hY ? jd ikieh g`l jwnvr nMU iksy vI qrIky nwl d`sI jW smJweI nhIN jwskdI [ kRoVpqI hovy jW iBKwrI, AklmMd hovy jW byvkUP, srIr qoNqMdrusq hovy jW AsvsQ, iksy vI qrW dw kYsw vI ienswn hovy prjykr auh iksy qrW nwl vI B`uKw hY qW duKI hY ijs dI Bu`K imtjweygI auhI prm su`K nMU pRwpq hovygw [

hryk pRkwr dy srIr ivc iek jIv-Awqmw zrUr hY jo ik AwpxyAwnMd srUp qoN vMicq Aqy Bu`KI hY [ jdoN q`k aus nMU AwnMd srUpsrIr jW dyS nhIN iml jWdw qd q`k hryk jIv duKI hI rhygw[

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 424: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

394 nksw d/P dh T[vkD

is`DI-is`DI, mukqI pRwpq krn dy pRXqn krn vwly swry ASWq hnAqy rihxgy [ jo in`q dws bixAw, auh hY sMq [ ausdI Awpxy leIkoeI Xojnw nhIN huMdI Aqy jo ASWq huMdy hn aunHW dI kyvl Awpxy leIhI Xojnw huMdI hY [

(4) jo mn mwrky prmwqmw dw icMqn krdy hn jW mn mwrky prmwqmwnMU pRwpq krnw cwhuMdy hn aunHW nMU prmwqmw imlxw muSikl hY [ aunHWlokW leI bhuq swrIAW prySwnIAW Aqy klyS hn [ jo lok prmwqmwdy bwry ivc jo igAwn hY auh pRwpq krdy hn cwhy auh iksy vI pRMprwrwhIN hovy ijvyN gurU-iSS jW sMq-swDk dy rUp ivc qW ies pRkwrnwl prmwqmw imlxw bhuq Awswn ho jWdw hY Aqy sihjqw ivc hIpRwpq ho jWdw hY [

(5) inmn iliKq kuJ mu`K svwl hn jo jigAsU leI jwnxy zrUrI huMdyhn ik, igAwn kI hY ? kI prmwqmw koeI vsqU hY ? ivigAwn kIhY ? vwsqivk ivc prmySvr koeI hY ? ausdy nwl AsIN ikvyN imlskdy hW ? ausdy nwl ikvyN g`l kr skdy hW ? aus qoN ikvyN inrdySlY skdy hW ?

(6) AsIN prmwqmw dI prw-pRikRqI hW Aqy Aprw-pRikRqI jVH hY ijsdy ivc hI im`tI, pwxI, A`g, hvw, AwkwS hY [ pr purS qW kyvlBgvwn hI hY [

(7) Bwv, smwDI q`k phuMcx dy leI pOVI dr pOVI Xqn krky A`gy cVHnwpYNdw hY [ sB qoN pihlW prmwqmw qy SrDw huMdI hY iPr hOlI-hOlIswDU sMqW dw sMg hoxw SurU huMdw hY [ ijsdy Pl srUp Bjn pwT krnwSurU krdw hY Aqy ies dI AglI pOVI ivc AiDAwqmk ql qy hlkyivcwr vwilAW dw sMg G`t jW Kqm huMdw jWdw hY [ aus qoN bwAdkdy-kdy Awpxy ihrdy ivc prmwqmw nMU dyK ky muskrwauNdw hY [AglI pOVI ivc prmwqmw dy pRqI jwxkwrI dI rucI (auh kOx hY,kYsw hY ?) vDdI clI jWdI hY [ aus qoN AglI pOVI ivc prmwqmwdy nwl s`cw irSqw joVn dI koiSS Aqy kyvl qy kyvl ausy nMU pRwpq

Page 425: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

395

krn dI ie`Cw bxwauNdw hY [ iehI AKIr ivc jw ky Bwv-smwDI ivcbdldI clI jWdI hY, Bwv, BgqI ivc pirvriqq ho jWdI hY [

(8) prmwqmw sB dy ihrdy dy ivc rihMdy hn [ auh bRhm rUp ivc swrIjgHw hY [ kI AsIN sB jgHw hW jW ho skdy hW ? nhIN [ smuMdr ivcl`KW tn nmk hY [ auhI smuMdr iek bUMd ivc vI hY pr iek bMUdivc l`KW tn nmk nhIN ho skdw [ jdik smuMdr dI iek bMUd ivcAqy smuMdr dy AQwh pwxI dy q`q qW ie`ko ijhy hI hn, pr mwqrwivc Prk hY [ ie`dW hI jo iek vwr prmwqmw qoN jnm lY ky jIvAwqmw bx cu`ikAw hY auh sdw dy leI jIv-Awqmw hI rhygw [ iesleI swfy leI prmwqmw dI Srn ivc jwxw Aqy aus ivc rihxwhI tXhnk hY [

(9) Awhwr, nINd, sMBog Aqy duSmn qoN bcwA, ieh ibrqI jwnvrW AqyienswnW ivc ie`ko ijhI hY [ jykr A`f hY qW kyvl mYN dw igAwnpRwpq krnw Aqy aus dy Anuswr suBwvW nMU bdlx dI qp`isAw krnwAqy AMq ivc Awpxy S`uD srUp 'mYN' nMU pRwpq krnw[

(10) qmo, rjo, sqo guxW nwl Bry hoey ijvyN-ijvyN AsIN krm iek`Ty krWgyaunHW q`qW dy Anuswr hI swnMU Agly jnm imlxgy [

(11) swnMU iek srIr C`f ky dUsrw srIr lYxw pYNdw hY Aqy lYNdy hI rihxwpeygw jdoN q`k AsIN mwieAw qoN Awzwd nhIN ho jWdy [ hryk srIrivc jnm Aqy mOq inSicq hY Aqy aus dy ivc du`K, prySwnIAW AqyicMqw l`gI rihMdI hY [

(12) AsIN A`KrI igAwn qoN AnuBvI igAwn q`k phuMcxw hY [ AnuBvIigAwn hI swnMU au~Qy q`k phuMcw skdw hY ikauNik AnuBvI igAwnkyvl Bwvnwqmk nhIN hY blik ivigAwn BrpUr hY [ ijnHW dI A`KsMswrI hY auh swDU mhwqmwvW dy nwl rihMdy hoey vI aunHW nMU Awpxyvrgy ienswn smJx dI B`ul krdy hn [ ijnHW dI pRBU dI ikrpwidRStI nwl AiDAwqmk idRStI bx geI hY auh ik`QoN-ik`QoN Aqy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 426: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

396 nksw d/P dh T[vkD

ikMnI-ikMnI dUr qoN kyvl mhwqmwvW dy drSn mwqr leI hI AwauNdyhn [

(13) mu`K ivSw ieh hY ik AsIN cyqn hW Aqy im`tI, pwxI, A`g, hvw AqyAwkwS dI jVHqw ivc kYd hW [

(14) igAwn boldy hn isDWiqk (QIaurYtIkl) SbdW nMU Aqy ivigAwnboldy hn pRXoigk SbdW nMU [ ij`dW bVy ivigAwnI d`sdy hn ik iehiBMn-iBMn cIzW nwl iml ky bxy hoey hn Aqy iBMn-iBMn vsqUAW nMUikvyN-ikvyN A`f kr-kr ky iksy iek vsqU nMU aus iv`coN k`iFAw jwskdw hY [ ieh sB pRXogSwlw ivc pRXog krdy hn [

(14T) fit/ frnkB wkor ftu u"E/ PhP/ s' sh;o/ PhP/ s/ d{;o/ PhP/s' gfjb/ PhP/ ftu fco gfjb/ s' nkgD/ nkg ftu ;fEs j'Ad/iktKr/ iK J/t/ ej' fe ;ko/ PhP/ fJZe fJZe eoe/ iV jz[d/ ikDr/i' fe fJ; nkswk s'A gfjb/ th fJj iV jh ;h feT[Afe fJj ;GfwZNh, gkDh, nZr, jtk, nekP d/ pD/ j'J/ jB sK J/X/ ftZu fJejh u/szB o{g pu/rk i' BK edh iV j'fJnk ;h BK edh iV j';e/rk. T[j ;h ;kvh nkswk. Bkb jh ;kvk ;tk; fJ; sohe/Bkb ub fojk j'J/rk fit/A pj[s rowhnK d/ fdBK u bZr fojk j?fe jtk fpbe[b BjhA ub ojh J/j' fijk f;oc ;kƒ wfj;{; jz[dkj? id fe T[j jtk g{oh soQK nkgDh joes ftu ub ojh jz[dhj?. fpbe[b fJt/A fit/A jh ;kvk ;tk; pV/ nkokw d/ Bkb j'o bzwkbzwk ub fojk j'J/ j'o uko'A PhP/ nkGk; nzP se iV j' u[Ze/ j'DsK ;kvh nkswk ;kc gqekP jz[dh j'Jh wfj;{; j' ojh j't/rh.eJh fifrnk;{ e/tb gfjb/ iK d{;o/ PhP/ sZe jh iV j'D s'A pkdnkgDh nkswk ƒ bZGD br iKd/ B/ iK wfj;{; eoB dh e'fPPeod/ B/ i' fe rbs j? go uko' PhP/ iV j' ikD j'o ;tk; B d/pokpo ub ojh j'J/ go j'J/ bzph ns/ rfjoh sK nkswk g{ohgqfeqsh s'A nbr j' iKdh j? fi; tik Bkb oZp dh soc ƒ nkgD/nkg jh fyZudh ubh iKdh j?. fit/A fe gkDh YbkD ƒ nyho;wz[do ftu g?B tk;s/ ns/ nZr T[go ƒ T[mdh j? nkgD/ ;{oi

Page 427: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

397

ƒ fwbD tk;s/ ns/ e'Jh gZEo T[go f;ZND s/ tkfg; iwhB dhsoc iKdk j?.T[t/A jh n;hA id se fJj uko' PhfPnK d/ BkbfJe j'J/ jz[d/ jK sd se oZp ;kƒ nkgDh soc BjhA fyZu gKdk.j'o id e'Jh geV BjhA jz[dh sK nkgD/ ftu jh ;Zs fuZs nBzdnkgD/ n;bh ;to{g ƒ geVD dh e'fPP eodk j? fJE/ gjz[u e/nkswk dk nZXk ;co ysw j' ikJ/rk j'o fJE/ ofj e/ fe;/ gqekodh EektN iK xwzv ftu nk e/ nkgD/ nfGnk; ƒ o'e d/JhJ/sK ;kƒ nkgD/ wjKg[oPK dh soc Bio eoBh ukjhdh j? i' fenBzs ekb s'A ;Zs fuZs nBzd gqkgs j'D d/ pkti{d r[o{ o{g iKekoe o{g ftu nk e/ ;kX ;zrs dh ;/tk eod/ j'J/ nkgD/ nBzdo{gh oZp d/ Bkb fgnko tXKd/ ub/ iKd/ jB.

(15) AprwikRiqk ieMdRIAW qoN hI prmwqmw jwixAw jweygw [ ijvyN prmwqmwdIAW ieMdRIAW hn ausy qrW ieMdRIAW swfIAW vI hn [

(16) jVH vsqU kI hY Aqy jIivq vsqU kI hY ? ies dw Byd swnMU pqw hoxwcwhIdw hY [ bRhm s`c hY qW jgq vI s`c hY ikauNik ieh pMjy q`qbRhm iv`coN hI inkly hn BwvyN ieh jVH rUp hn [

(17) mwieAw dy iqMn gux ijvyN swfI Awqmw nMU F`k ky pRkwS dw drSnnhIN hox idMdy, ijvyN ik AwkwS ivc b`dl Aw jwx qy sUrj Cup jWdwhY Aqy nzr nhIN AwauNdw [ pr ie`dW nhIN huMdw ik sUrj luk igAwjW Kqm ho igAw [ ausy qrW hI jIv-Awqmw qoN ieh iqMn gux prdwqW kr idMdy hn pr ienHW iqMnW guxW ivc ieMnI smr`Qw nhIN hY ikieh prmwqmw qy prdw kr dyx jW aus nMU F`k skx [

(18) bRhm igAwn ivc AKiSk igAwn huMdw hY [ prmwqmw igAwn ivcbRhm igAwn qoN izAwdw igAwn huMdw hY Aqy Bgvwn igAwn nwlsMpUrn igAwn ho jWdw hY [

(19) sMpUrn igAwn ivc siq, icq, AwnMd iqMnW dI prIpUrn AvsQwpRwpq ho jWdI hY [ ies leI prmwqmw nMU iqMn pRkwr dw vI ikhw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 428: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

398 nksw d/P dh T[vkD

igAw hY, Bog, Bugqw Aqy prIkwrm [fJ;d/ pko/ r[opkDh ftZudZf;nk frnk j? feL

pqjw dh;? pqjw[ ;[Dhn? J/e[ J/e[ tykDhn?..nksw g;kok eoDjkok gqG fpBk Bjh ikDhn?..nkfg eosk nkfg G[rsk nkfg ekoD[ ehnk.fpBtzfs BkBe ;/Jh ikDfj fiB-h o;[ ghnk..4..2..

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 846)

prmwqmw iek huMdy hoey vI iqMn rUpW ivc rih ky kMm krdw hY, Tos,dRv Aqy gYs [ jo au~pr iqMn nwm d`sy gey hn, bRhm rUpI Tos,prmwqmw rUpI dRv Aqy Bgvwn rUpI gYs [ Bgvwn dy iqMn rUp, Bog,Bugqw Aqy prIkwrm nMU ies qrW vI smiJAw jw skdw hY; Bog- Kwx vwlI vsqU Bugqw- Kwx vwlw prIkwrm- Kwx vwly nMU pRyrnw dyx vwlwies leI kihMdy hn ik sMpUrn jgq ivc prmwqmw qoN ielwvw kuJvI nhIN hY [ pr kyvl bolx dy nwl, jW ieMj kih leIey ik kyvlA`KrI igAwn nwl swnMU auh siq, icq, AwnMd Bwv, sMpUrn igAwndI AvsQw pRwpq nhIN ho skdI [ ibnW ivigAwn dy nw qW AnuBvIigAwn hovygw Aqy nw hI aus ivc siQqI hovygI [ ienHW iqMnW srIrWnMU C`fxw Aqy prmwqmw dy dyS swKSwq phuMcxw, ibnW pRYktIkl dynhIN hovygw [

(20) keI lok bRhm igAwn pRwpq krky hI ht jWdy hn Aqy AwpxyduinAwvI ivvhwr ivc l`g jWdy hn ikauNik aus ivc AwnMd qW lySmwqR hI huMdw hY [ icq rUpI cyqnqw qW aus ivc ieMnI d`bI hoeI huMdIhY ik aus ivc ausdI AwpxI pCwx hI guMm ijhI rihMdI hY [ iehzrUr hY ik mukq AvsQw huMdI hY [ ijvyN ik idl ivc pRYktIklkrdy hoey jo kuJ AMiSk huMdw hY, ausy dw QoVHw ijhw vD ky iqRkutI ivcAqy S`uD AvsQw ivc phuMcdw hY [ pr prIpUrn AvsQw qW kYv`lX

Page 429: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

399

mukqI ivc hI imldI hY [ aus ivc in`qqw sdw dy leI imldI hYAqy auh GtdI vDdI nhIN [ ikqy koeI sMklp-ivklp jW koeI socnhIN rihMdI [ suMn AvsQw rihMdI hY [ ies qrW ikMny hI lok kYv`lXmukqI nMU hI sB kuJ smJ ky C`f idMdy hn ik swnMU sB kuJ pRwpqho igAw [ pr swnMU jo pRwpq huMdw hY, ijs qrW prmwqmw iqMn pRkwrdw hY ausy qrW ieh AvsQw vI iqMn pRkwr dI huMdI hY [bRhm igAwn dI AvsQw, ijs ivc iqRkutI ivc ijs qrW dIAvsQw pRwpq huMdI hY auh bhuq hI gihry Aqy ivSwl rUp ivcpRwpq huMdI hY [ AwpxI pCwx d`b ky rih jWdI hY [ pr ieh AvsQwvI AwnMdmeI koS qoN A`gy lMG ky imldI hY [ jdoN AsIN AwnMdmeIkoS ivc huMdy hW qW iksy nwl bMnHy hoey huMdy hW pr bRhm ivc Kud dwsrIr huMdw hY Aqy pMj koSW qoN pryH ho jWdy hW [dUsrI AvsQw prmwqmw igAwn hY, ijs ivc ik AsIN supny tKrihtB ihT[Ad/ jK go ieMnI cyqnqw swfy ivc huMdI hY Aqy bRhmigAwn qoN ie`Qy prmwqmw igAwn dI cyqnqw bhuq aurvrk AqyswKSwq huMdI hY [ pr iPr vI ies AvsQw qy vI swfw AYsw rMg-rUp, Awkwr ijvyN dw ik swfw kudrqI srIr hY aus qrW dw nhINhuMdw[qIjI AvsQw Bgvwn igAwn ivc sq dI sMpUrn s`qw Aqy prmwqmigAwn dI sMpUrn cyqnqw dy nwl-nwl sMpUrn Bgvwn dw jo AwnMdhuMdw hY auhI AwnMd rUpI swfw srIr sdw-sdw leI bx jWdw hY [ prieh AwnMdmeI koS qoN iblkul Al`g huMdw hY [ ies leI ip`Cy jo vIpRYkits kIqI auh jigAwsU Awpxy Awp vI kr skdy hn [ pr ie`QyqW sMq, mhWpurS jW gurU jn dw sihXog bixAw rihxw cwhIdw hY[ies leI ies nMU izAwdw KolH ky nhIN d`isAw jWdw qW ik koeIAwdmI ies nwl Brm ivc nw ho jwey Aqy jW iPr jo lok pMjvIN,CyvIN jmwq nhIN pVHy huMdy auh vI ies v`fI jmwq ivc bYTx Aqy pVHndI koiSS krdy hn, ijs nwl ies dy bury pirxwm vI huMdy hn [ iesleI sMq, mhWpurS qoN AwigAw lYxI jW aunHW dy hukm dw pwlx krdy

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 430: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

400 nksw d/P dh T[vkD

hoey ieh pRYkits krnI cwhIdI hY nhIN qW ijvyN iek CotI ijhI qwrivc ibjlI dw izAwdw volt dw pRvwh krn nwl qwr jl jWdI hY,ausy qrW iksy dw nukswn vI ho skdw hY [ ijs qrW ik sMq eISrisMG jI mhwrwj boldy sn ik SyrnI dw du`D kyvl sony dy ktory ivchI itkdw hY bwkI brqnW ivc Cyk kr idMdw hY [ isiKAw supwqRnMU hI Xog bxw skdI hY [ kupwqR dw qW nwS hI kr idMdI hY [ ijvyNik gurbwxI ivc Purmwn hY;frnkB yzv wfj frnkB[ gouzv[]fsE? Bkd fpB'd e'v nBzd[];ow y/zv eh pkDh o{g[]fsE? xkVfs xVhn? pj[s[ nB{g[]sk ehnk rbk eEhnk Bk ikfj]i/ e' ej? fgS? gS[skfJ]fsE? xVhn? ;[ofs wfs wfB p[fX]fsE? xVhn? ;[ok f;Xk eh ;[fX]36]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 7)

iesy qrW qIsrI Av`sQw ivc jdoN jigAwsU phuMcygw qW audoN ausdIAvsQw ivc nw qW bRhm rUpI srIr hovygw Aqy nw hI supnw rUpIsMswr l`gygw [ ijs ivc auh kdy B`j skdw hY Aqy kdy qyj nhINB`j skdw [ kdy iksy cIz nMU PV skdw hY Aqy kdy iksy cIz nMU nhINPV skdw [ blik AYsI AvsQw hovygI ijvyN ik AsIN ies sMswrivc jwigRq AvsQw ivc hW Aqy Awpxy Awp nMU Aqy Awpxy Aws-pws kI hY kI nhIN sB nMU TIk qrW dyK rhy hW Aqy jwx rhy hW, prieh kudrqI srIr ies ApRikRiqk sMswr ivc nhIN jw skdw [

(21) bRhm igAwn ivc srIr dI pCwx d`b ky rih jWdI hY Aqy siq,icq, AwnMd ivc phuMc ky jW prmwqmw dw igAwn hox qy ieh icMn-meI jW AwnMd rUpI srIr prq`K Aqy swKSwq ho jWdw hY [

(22) icMn-meI srIr qoN hI icMn-meI prmwqmw nMU dyK skdy hW nhIN qW

Page 431: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

401

ieh guMgy dI imTweI hY jo phuMc igAw aus nMU ies dy bwry ivc d`sxwbhuq muSikl ho jWdw hY Aqy jigAwsU kol ieMnI motI qwr nhIN huMdIijs iv`coN dI ik auh pRvwh vih sky [

(23) iesdy leI Su`DI Aqy iekwgrqw bhuq zrUrI hY, donW qoN ibnW lkSdI pRwpqI nhIN hovygI [ ijMnI-ijMnI iekwgrqw vDdI jwvygI aunw-aunw auh prmwqmw ivc siQq huMdw jwvygw [ pr ausnMU jwx nhINskygw Aqy ijMnI-ijMnI Su`Dqw vDdI jweygI aunI hI ausdI nzrsiq, icq, AwnMd rUpI prmwqmw nMU swKSwq dyKx Aqy jwnx leIswP huMdI jweygI [

(24) ijvyN ik gurbwxI ivc iliKAw hoieAw hY ik, sB kuJ hukm dy AMdrhY Aqy jo kuJ hukm dy AMdr nhIN hY auh hY, ieknw hukmI bKsIs]ijsdw Bwv hY, ASIrvwd jW bd-duAw hukm dy AMdr nhIN huMdy, ijsnwl izMdgI bdlx ivc dyr nhIN l`gdI [ ies krky ASIrvwd Aqybd-duAw dyx ivc bhuq soc-ivcwr hoxw cwhIdw hY ikauNik ausivc quhwfI Awqmk Aqy AiDAwqmk SkqI dw hI kuJ AMS inkldwhY[

(25) bRhm igAwn (e?tZb: w[esh) dI AvsQw ivc aupwsnw eod/ j'J/e'Jh o{g, ozr, nkeko ns/ Sbd nhIN phuMc skdw fi;B{z r[opkDhftZu fbfynk j?

o{g[ B o/y B ozr[ feS[ fsqj[ r[D s/ gqG fGzB..fs;fj p[MkJ/ BkBek fi;[ j't? ;[gq;zB.

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 283)

ip`Cy jo iqMn pRkwr nwl pRYkits hY, A`gy aunHW dy AnuBvW dy ql qymnu`K ies bRhm igAwn dI kYv`lX mukqI q`k phuMcdw hY [ ijs ivcaus dy TIk-TIk qrIky nwl smJ Aw jWdw hY ik bRhm dI,prmwqmw dI, Bgvwn dI aupwsnw iqMn Pu`lW nwl hI kIqI jw skdIhY [ auh hY; swm, sm, boD [ swm - smidRStI sm - icq dI iekwgrqw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 432: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

402 nksw d/P dh T[vkD

boD - q`q igAwn(jo ik bhuq S`uD AvsQw ivc AYsI nzr iml jWdI hY ijs nwl ikaus prm q`q nMU jwx qy pihcwn skdw hY [ ijvyN ik sMq eISr isMGjI mhwrwj d`sdy hn ik jigAwsU ny Awpxy iqMn doSW nMU hI dUrkrnw hY, ml, ivySyp Aqy Awvrn [ ijvyN-ijvyN ml Kqm huMdwjweygw auvyN-auvyN sm idRStI aurvrk huMdI jweygI [ aus qoN bwAdijvyN-ijvyN sm idRStI aurvrk huMdI jweygI Aqy ijvyN-ijvyN swmAqy sm Pu`l iv`coN KuSbU vDdI jweygI auvyN-auvyN auh idRStI rUpI q`qigAwn huMdw clw jweygw [

(26) auj qW AsIN aus jgHw dI g`l krdy hW ij`Qy ieh koeI vI kudrqIcIz nhIN phuMc skdI qW ies qrW kyvl SbdW dw AYsw smIkrxbxw ky d`sx dI koiSS hY ijs nwl Su`Dqw, iekwgrqw, siQrqw nMUcMgw bl imly [ aus leI iek Cotw ijhw qrIkw ie`Qy kyvl AMdwzymwqr d`isAw jw irhw hY ijvyN AwkwS ivc keI qwry bhuq hI CotyhuMdy hn, aunHW dw pRkwS ieMnw G`t huMdw hY ik iDAwn nwl dyKx qyhI pqw l`gdw hY ik AwkwS ivc koeI qwrw cmk irhw hY [ jyiDAwn nw id`qw jwvy qW pqw hI nhIN c`ldw jdik AwkwS dy qlqy Agr aus qwry nMU dyiKAw jwey qW auh cMdRmw qoN vI l`KW guxW v`fwhuMdw hY pr auh swfy qoN bhuq izAwdw dUr hox krky ieMnw Cotw nzrAwauNdw hY [ ausy qrW ieh jo qrIkw d`isAw jw irhw hY auh vI ie`Qyiek Jlk mwqr hY [ jdik ieh Jlk vI aus qrIky qoN kRoVW guxWdUr hY [ ies ivc do iqMn cIzW dw iDAwn r`Kxw hY, Bwr, swkwr,suBwvW dw imSrx Aqy qmo, rjo, sqo guxw dw imSrx, Awkwr,cyqnqw Aqy inrwkwr [ iksy vI pRkwr dw koeI vI srIr hovy cwhyauh Bwr dw hovy jW hvw vwly Awkwr dw, jW guxW vwly smMUh dw,ienHW nMU pRiqmw bxwauNdy cly jwxw hY qdy jw ky ieh srIr Cu`tdy clyjwxgy Aqy bRhm rUpI Bgvwn d/ ivc imldy jwxgy [

sohek

Page 433: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

403

(1) sB qoN pihlW iek jgHw qy bYT ky Bjn krdy hoey A`KW bMd r`Ko Aqybwr-bwr Awpxy ies srIr Aqy srIr dIAW ikRAwvW nMU iDAwn ivcr`Kdy hoey krdy rho [ hux hOlI-hOlI ies pUry SrIr nMU mUrqI jW iekbu`q ijhw bxwauNdy cly jwau [ ies pRikRAw ivc iqMn ih`sy bxw kyr`Ko, myrw srIr Aqy aus dI ikRAw, mYN, mYnMU pRyirq krn vwlw [(ikauNik ienswn nMU C`f ky bwkI cOrwsI l`K jUn hY [ cwhy auh hvwivc plx vwlI hY pwxI ivc plx vwlI hY, pSU-pMCI hn, pyV-pOdyhn [ ienHW swirAW nMU hr roz dw Kwxw prmwqmw d`sdw hY ik ik`QyhY ? iksy nMU jy koeI srIrk ibmwrI ho geI hY qW prmwqmw aus dyAMdr qoN hI pRyrnw krky qy aus nMU d`sdw hY ik ieh Kwau Aqy iehnw Kwau [ ieh qyry leI nukswn dyh hY [ ie`CwvW qW swry jIv-jMqUr`Kdy hn pr aunHW dI pUrqI ik`QoN Aqy ikvyN hovy, ies bwry prmwqmwhI AMdr bYTy pRyrnw idMdy hn [ ieh ikqy kmw nhIN skdy, Kwxwiek`Tw kr ky r`K nhIN skdy [ ienHW nMU roz Awpxy Gr iv`coN inklky Kwxw l`Bxw Aqy Kwxw huMdw hY [ swirAW nMU pRyrnw dyx vwlw Aqypwlx vwlw prmwqmw huMdw hY [ ies leI ies dw iek nwm pRyrkvI hY [)

(2) hux iDAwn swDnw ivc bYTy Awpxy srIr dIAW ikRAwvW nMU smJdy Aqyjwxdy hoey, ieh pihlw ho igAw [ dUsry ivc Awpxy Awp nMU 'mYN' nMUies qoN Al`g jwxdy hoey Aqy qIsry ivc 'mYN' qoN kRoVW guxW s{Km myrwpRyrk jo 'mYN' dy AMdr bYTw hY, ausnMU vI inrMqr dyKdy rihxw Aqy pRymkrnw hY [ ienW iqMnW nMU dyKdy, jwxdy hoey kdy AwpxI mUrqI bxdyhoey srIr nMU mihsUs krdy rho [ aus qoN bwAd mYN nMU Aqy jo Bjnc`ldw rhygw auh kyvl mYN dy AMdr bYTy pRyrk dI aupwsnw leI Bjnc`ldw rhygw [ pr kRm Anuswr QoVw-QoVw smW iqMnW ivc vMf idau[audwhrx dy qOr qy 10 imMt srIr Aqy ausdI ikRAw, l`Cx nMU mihsUskrdy hoey jo ik pRiqmw bixAw hoieAw hY, Bjn krdy rho Aqy dUsry

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 434: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

404 nksw d/P dh T[vkD

ivc 'mYN' nMU dyKdy Aqy jwxdy ho jo ik ies Bwr Aqy Awkwr rUpIpRiqmw srIr qoN Al`g hY [ ies 'mYN' ivc bYT ky Bjn krdy rho[qIsry ivc ienHW donW nMU vI B`ul ky sB kuJ Bulw ky ies dy AMdr josB dw pRyrk bYTw hY ausdw Bjn krdy rho [ iqMnW nMU iqMn imMt ivcvMf idau [ 10 imMt ivc srIr, dUsry 10 imMt ivc 'mYN' Aqy qIsry10 imMt ivc pRyrk [

(3) hOlI-hOlI ies pRiqmw rUpI srIr dw Bwr Kqm krdy jwxw Aqy iesydy gux, l`Cx, Drm vwlw bhuq Cotw ijhw, (iksy vI kIVy dy Awkwrdw) hvw vwlw srIr bnwauxw hY [ hux ies ivc vI Bjn pUjw krdyrihxw hY pr Bjn au~cI-au~cI gUMj kr-kr ky hI hoxw cwhIdw hY[hux ies bhuq izAwdw sUKm hvw vwly Awkwr dy srIr ivc AwpxyAwp nMU r`Ko jW mihsUs kro [ hux ies srIr dw Bwr ht igAw hY[iesy srIr ivc bYT ky ies srIr dy l`Cx, ikRAw Aqy Awpxy AwkwrnMU dyKdy, jwxdy hoey aus jgHw qy Bjn kro [ iPr aus qoN bwAd AMdrbYTy hoey 'mYN' ivc siQq ho jwau [ iPr d; imMt aupwsnw kro [ iPraus 'mYN' ivc bYTy hoey swry jIv-jMqUAW nMU pwlx vwly pRyrk nwlnzdIkI mihsUs krdy hoey aus dI aupwsnw kro [ jdoN ienHW iqMnWnMU d;–d; imMt ho jwey, iPr ukbht/ˆ imMt ivc, iPr auhI pihlyimMt vwlw Bwr qoN rihq (Coty ijhy Awkwr vwly) srIr nMU dyKdy Aqyjwxdy hoey aupwsnw kro [ gzikt/QA imMt ivc iPr 'mYN' qy aupwsnwkro [ ;Zmt/ˆ imMt ivc iPr pRyrk au`pr kro [ ;ZsoQt/ˆ imMt ivc iPrauhI srIr, nZ;ht/ˆ fwzN ivc 'mYN', BZp/t/ˆ imMt qy iPr pRyrk [ ;"tA/ivc iPr srIr, fJZe ;" d;t/ˆ ivc iPr 'mYN', fJZe ;" ph;t/ˆ vIhvyNivc iPr pRyrk [ iesy kRm ivc aupwsnw krdy jwxw hY [ auh cwhyqusIN A`Dw GMtw kr rhy ho jW iek GMtw, cwhy cwr-pMj GMty kr rhyho [

(4) hux ies qoN bwAd jo pihlw Bwr rUpI srIr hitAw sI, hux iehjo Cotw ijhw idKx vwlw hvw dw sUKm srIr ijsdy l`Cx Aqy suBwAnMU dyKdy-jwxdy hoey kr rhy sI, hOlI-hOlI ies Awkwr nMU vI Kqm

Page 435: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

405

krnw hY [ iek Awpxy suBwA dw Awkwr bixAw hoieAw ijs ivcpYr, h`Q, mMUh, isr kuJ vI nhIN hY ijvyN ik qusIN huxy hI pVHdy hoeyiek imMt leI A`KW bMd kro qW quhwnMU hnyrw ijhw idK irhw hY AqyAwpxw suBwA mihsUs ho irhw hY pr ies ivc quhwfw koeI AwkwrnhIN hY [ iesy qrW ies AwkwS rUpI srIr nMU Kqm krky, iessuBwA rUpI Awkwr ivc bYT ky, iek imMt ie`Qy aupwsnw kro dUsryimMt ies qoN ht ky jo 'mYN' hY aus ivc aupwsnw kro jo ik suBwvW dIjVHqw qoN Al`g hovy [ qIsry imMt ivc AYsy AnMq 'mYN' rUpI jIv-AwqmwvW dy AMdr bYTw pRyrk cwhy auh phwV, pSU-pMCI, ienswn dyivc jW koeI vI jIv hox, aunHW sB dy AMdr bYTw pRyrk hI aunHW nMUshwieqw krdw hY [ ies qIsry imMt ivc iesy pRyrk dI aupwsnwkrnI hY [ iPr cOQy imMt ivc ausy suBwvW vwly srIr ivc bYT kyaupwsnw krnI hY [ pMjvyN imMt ivc iPr 'mYN' ivc krnI hY [ CyvyNivc iPr pRyrk, s`qvyN ivc iPr suBwA rUpI Awkwr ivc bYT ky [A`TvyN ivc 'mYN', nOvyN ivc iPr pRyrk [ iesy kRm ivc aupwsnw krdyrihxw hY, auh cwhy ikMny vI smyN leI krdy ho [

(5) hux ies suBwA rUpI srIr ivc 'mYN' swP pCwixAw jWdw hY ikauNikieh suBwA myry hI hn [ aus suBwA rUpI Awkwr qoN 'mYN' swPpCwixAw jWdw hW, jdik ieh suBwA myry Awpxy nhIN hn [ iehkudrqI hn [ ieh qmo, rjo, sqo guxW dw imSrx hY [ hux sB qoNpihlW jo sB qoN izAwdw jVHqw BrpUr gux hY, auh hY qmo gux, hOlI-hOlI iesdy kx mihsUs krdy hW [ AsIN Awpxy suBwA iv`coN qmo guxC`fdy Aqy k`Fdy jw rhy hW [ hux jdik ieh pUrn rUp ivc BwrI-Brkm jVH rUp qmo gux k`F id`qy qW hux d; imMt leI ie`Qy aupwsnwkrnI hY [ ieh koeI pCwx nhIN ik kI inkilAw hY Aqy ikMnwinkilAw hY Aqy ikvyN inkilAw hY ikauNik ieh Sbd pRikrqI AqyAwkwr dy au~pr AwDwrq hn jdik AsIN inrwkwr dy nzdIk jwxdI koiSS kr rhy hW, qW ie`Qy iek imMt aupwsnw krnI hY[thjt/A imMt jo 'mYN' hY aus ivc aupwsnw krnI hY [ qIjt/ˆ imMt swry

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 436: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

406 nksw d/P dh T[vkD

'mYN' nMU clwaux vwlw jo pRyrk hY aus nwl juVn Aqy aus nwl Awpxws`cw irSqw jwxdy hoey ausdI aupwsnw krnI hY [ukbht/ˆ imMt ivcrjo Aqy sqo guxW vwly ivc bYT ky, gzikjt/ˆ ivc 'mYN' ivc, ;Zmt/ imMtivc iPr pRyrk, ;ZsoQt/ˆ ivc iPr ijs iqMn guxW vwly puMj (smMUh)iv`coN k`Fy gey qmo-gux Aqy bcy hoey rjo, sqo gux vwly ivc bYT kyaupwsnw krnI hY [ nZ;ht/ˆ ivc jo ik ienHW iqMnW guxW qoN Al`g hY,gux AqIq hY, aus ivc bYT ky aupwsnw krnI hY [ BZp/t/ˆ ivc iPrjo ies 'mYN' dy AMdr jo ies 'mYN' nMU ijMdw r`Kx vwlw pRyrk hY aus nwliekimkqw pRwpq krnI hY Aqy aus dI aupwsnw krnI hY [

(6) hux iesy qrW rjo Aqy sqo gux nwl imSirq 'mYN' ivcoN rjo gux joik qmo gux qoN hlkw hY, aus nMU vI k`Fxw hY Aqy kyvl sqo gux ivcbYT ky aupwsnw krnI hY [ dUsry imMt ivc 'mYN' ivc bYT ky aupwsnwkrnI hY [ qIsry imMt ivc 'mYN' nMU clwx vwly pRyrk dI aupwsnwkrnI hY[ iPr cOQy imMt ivc sqo gux ivc bYT ky, pMjvyN ivc 'mYN'ivc, CyvyN imMt ivc pRyrk dI, iesy kRm ivc aupwsnw krdy jwxw hY[

(7) hux ieh jo sqo gux hY ausnMU vI k`Fxw hY Aqy hux kyvl 'mYN ivc bYTky d; imMt aupwsnw krnI hY [ ij`Qy koeI gux, Drm, suBwA nhINhY kyvl cyqnqw hY [ ns/ fJ;/ soK ;kyPks j? fit/ˆ fe j[D/gVQkT[ˆd/ j'J/ nkgD/ nkb/–d[nkb/ dh t;s{nK B{z ikDd/ j'J/ ns/tksktoD B{z ;kyPks wfj;{; eo oj/ jK fpbe[b T[t/ˆ jh T[;tksktoD dh u/sBsk B{z ;kSks wfj;{; eoBk j?. aus qoN bwAdthjt/ˆ imMt ivc 'mYN' dy AMdr bYTy ies prm ipqw prmySr, pRyrk dIaupwsnw krnI hY [ qIht/ˆ imMt ivc iPr 'mYN ivc krnI hY jo ikAiqAMq jVH rUp hY [ hux sB kuJ ruikAw hoieAw Aqy TihirAwijhw hoieAw hY [ sB kuJ swiDAw hoieAw hY [ ukbht/ imMt ivc ies'mYN qoN vI AnMq, sUKm, siQr Aqy pUrn cyqn rUp ivc pRkwiSqho [ pMjkjvyN ivc iPr 'mYN', ;Zmt/A ivc iPr pRyrk, ;ZsoQt/ˆ ivc iPr'mYN' [ nZ;ht/ˆ ivc iPr pRyrk [ iPr hOlI-hOlI 'mY' dy cwry pwsy dwdwierw rUpI Awkwr qoVnw hY [ Awpxw Awpw nSt krdy hoey kyvl

Page 437: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

407

aus prm ipqw prmySr jo ik hr jgHw hY Aqy jo hr pl vrqmwnhY, jwigRq hY, jo swirAW dw shwiek hY, swirAw dw jIvn dwqw hY,sB nMU pwlx vwlw hY Aqy sB nMU bhuq ipAwr krn vwlw hY [ kyvlAqy kyvl ausy dI aupwsnw krdy rihxw hY [ auh cwhy ijMnw vI smWkrdy rho [ jdoN ies qoN QoVw rukwvt Awaux l`gy, (ivKSyp Awauxl`gy) qW hOlI-hOlI CyvyN nMbr qy aupwsnw SurU kr idau Aqy kuJ smWie`Qy aupwsnw krn qoN bwAd iPr pMjvyN nMbr qy aupwsnw SurUkro [ iPr cOQy, qIsry, dUsry Aqy pihly nMbr qy kro[ ArQwq, ijsqrIky nwl s`qvyN nMbr q`k AiBAws kIqw ausy qrIky nwl aulty kRmnwl vwps Awauxw hY [ iPr A`KW bMd krky ijs pwsy, ijhVIAvsQw ivc quhwnMU quhwfw srUp s`qvyN nMbr qy mihsUs ho irhw sIausnMU s`c mMnxw Aqy ies idKx vwly srIr nMU ausdw k`pVw mwqrmMnxw [ pUry idn ivc vI koeI kMm nw krdy hoey ikqy Awrwm nwlbYTy hoey ho qW aus s`qvyN nMbr dy AiBAws ivc jo ik quhwfy AwpxysrIr dI AvsQw sI aus nMU mihsUs krnw hY [ ieh iek-A`Dy imMtleI zrUr hovy [ ies iek-A`Dy imMt nMU idn ivc A`T ds vwr zrUrmihsUs kr lYxw [ hux hOlI-hOlI A`KW KolHo [ hux hmySw swhmxy gurUdy srUp nMU m`Qw tykxw Aqy DMnvwd krnw [ iehI kMm SurU krn qoNpihlW gurU dI iksy koeI pRq`K joq Aqy jy nw ho sky qW iDAwn ivchI iek joq jgw ky iek vwr AwrqI auqwr lYxI [

(8) ieh kyvl audwhrx mwqr hY [ jo AslI qrIkw hY auh kyvl XogswDk nMU hI mhwqmw d`sdy hn ikauNik auh Awpxy AnuBvW ivcienHW pMjW koSW qoN ikvyN Al`g hoieAw huMdw hY, Aqy ikvyN Awpxy iqMnWguxW qoN Al`g hoieAw huMdw hY, aus nMU pRq`K AnuBv hoieAw huMdw hY[aus nMU d`sxw jW smJwauxw Awswn huMdw hY [ ijs qrW jvwnI ivcbuFwpy dIAW du`K-qklIPW Aqy prySwnIAW smJ nhIN AwauNdIAW AqyijvyN pyV-pOidAW nMU v`fy-v`fy pyVW qy ltkdy P`lW dw AnuBv nhINhuMdw, pyV-pOidAW nMU, pSU-pMCI ikvyN c`ldy Aqy au~fdy hn ieh smJnhIN AwauNdw, ausy qrW ibnW bRhm q`k phuMcy aus qoN bwAd prmwqmw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 438: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

408 nksw d/P dh T[vkD

Aqy Bgvwn dw igAwn jW swKSwqkwr kYsw huMdw hY, aus dy bwryivc smJ nhIN Aw skdw [

B'NLienHW s`qW AvsQwvW nMU iek-iek idn krdy rho [ jdoN s`qvIN

AvsQw dw idn ho jwey qW A`TvyN idn iPr pihlI AvsQw qoN SurU kro [jdoN iPr s`qvIN AvsQw q`k krky jdoN iPr A`TvW idn Awey qW iPrpihlI AvsQw qoN SurU kro [ ies qrW jdoN q`k hryk ivc pMjwh qoN s`TpRqISq q`k srlqw Aqy sihjqw Aw jwey qW iesy qrW hI krdy rho [ iPrjdoN srlqw, sihjqw A`CI ho jwey qW hryk do-do AvsQwvW nMU iek-iekidn krdy rho [ jdoN bhuq izAwdw srlqw Aqy sihjqw Aw jwey qW iekidn ivc iqMn, dUsry idn ivc cwr AvsQwvW nMU krn dI koiSS kro Aqyjd Aiq-sUKmqw, srlqw, sihjqw, Su`Dqw, iekwgrqw vD jwey qW s`qWnMU iek idn ivc hI krn dI koiSS kro [ prMqU ieh smW G`t qoN G`t swFyiqMn GMty qoN s`q GMty dw hoxw bhuq zrUrI hY [ srlqw, sihjqw zrUrI hY[sMq eISr isMG jI mhwrwj boldy sn ik, "jo vI kMm inqwpRqI krdy rhoaus ivc srlqw Aqy sihjqw Awpxy Awp hI AwauNdI clI jWdI hY, bsauh kMm pUry idl nwl kIqw hoieAw hovy"[ ieh BgqI mwrg SurU qoN lYkyAKIr q`k pRym, inmrqw, sihjqw, Su`Dqw dw ivSw hY, jo ienHW qoN izAwdwdUr hovygw aus dI qr`kI aunI hI Awihsqw hovygI jW rukI rhygI [ swnMUvwps Awpxw mn bhuq izAwdw srl ijvyN ik iksy Coty b`cy dw mn Su`D,sihj, inrkpt, inrvYrqw BrpUr huMdw hY, ausy qrW dw bnwauxw hY [jVHqw swnMU hryk AvsQw ivc p`Qr vrgI bxw ky r`KxI hY [ sMq eISrisMG jI mhwrwj kihMdy sn ik, BweI nukqwcInI krnw Aqy glqIAWk`Fxw qW sB dy v`s dw huMdw hY pr pqw au~Qy l`gdw hY jdoN Awpxy mn nMUrokxw jW swDxw pYNdw hY fiZE/ ;zebg g{oh soK Bkb pzd j' ikJ/[ AslIqwkq qW au~Qy pqw c`ldI hY"[

B'NLnfGnk; eod/ ;w/ˆ jo fdB dk ;wK ;kY/ fszB xzN/ s'ˆ 7 xzN/ dk

Page 439: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

409

xZN s'ˆ xZN j'Dk ukjhdk. fco T[; ;w/ˆ B{z s[;hˆ Gkt/ fJZe nt;Ek iKfJZemh fszB nt;Ek iK fJZe ;ko ;Zs nt;EktK eod/ j'.ieh hyTW ilKy hoey iksy nw iksy ivSyS ivSy nMU pRyrnw idMdy hn [

(1)"bu`q pRsqI krdy-krdy Kudw pRsq bx gey Kudw pRsqI krdy-krdy Kud pRsq bx gey Kud pRsqI krdy-krdy Kud msq bx gey ["

(2) "imtw dy AwpnI hsqI ko gr Kud kuC bnnw cwhyikauNik dwnw Kwk myN iml kr guly gulzwr hoqw hY ["

(3) "jw kI rhI Bwvnw jYsI iqs ko hovq pRwpq vYsI ["

(4) "eyk hI swDy sB sDy sB swDy sB jwey ["

(5) "pRym n Solw hY n Sbnm, pRym AWKoN kI msqI nhIN hY,

pRym Awqmw sy hoqw hY pYdw, AOr pRym kI koeI bsqI nhIN hY ["

fdt: PkPts gq/w

q`q igAwn : vwV:(1) BgqI rUpI mW Aqy ausdy do b`icAW, (igAwn Aqy vYrwg) nMU qMdrusq

r`Kx leI aus dI vwV bnwauxI pYNdI hY [ ies nMU AsIN do rUp nwllvWgy [ iek srIrk Aqy mwnisk rUp ivc swD ky bYTx dI koiSSAqy jdoN bYT jwvWgy qW sQUl, sUKm, Aqy kwrn srIr nMU iek krky

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 440: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

410 nksw d/P dh T[vkD

aupwsnw dI koiSS [

(2) ijnHW vsqUAW dy leI, ijnHW ivAkqIAW dy leI, ijs smwj dy leI,ijnHW mkwnW Aqy dukwnW dy leI ivAkqI ijMdgI Br imhnq krdwhY, mrn qoN bwAd ienHW iv`coN kuJ vI nwl nhIN jWdw [ pr ienHWdI mmqw nwl c`ldI hY Aqy mmqw dy kwrx pRwxI bwr-bwr ausymwhOl, ausy jgHw, aunHW hI cIzW Aqy mnu`KW dy Aws-pws moh dy ADInho ky bwr bwr jnm lYNdw rihMdw hY [ jy ienswn dw jwmw nhINimilAw qW pSU pMCI dy rUp ivc jnm lYNdw hY [ auhI su`K jo aus nMUnhIN iml sikAw aus nMU AigAwnqw dy ADIn ho ky iek`Tw krndI koiSS krdw rihMdw hY[ ie`Qy gurbwxI ivc ikhw igAw hY ik;

eos{fs g;{ eh wkB; ikfs]b'e gukok eo? fdB[ okfs]pkjfo G/y nzsfo wb[ wkfJnk]Sgf; Bkfj eS[ eo? SgkfJnk]pkjfo frnkB fXnkB fJ;BkB]nzsfo fpnkg? b'G[ ;[nkB[]nzsfo nfrfB pkjfo sB[ ;[nkj]rfb gkEo e?;/ so? nEkj]ik e? nzsfo p;? gqG[ nkfg]BkBe s/ iB ;jfi ;wkfs]5]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 267)

pUrI izMdgI AwdmI Coty Coty su`KW nMU iek`Tw krn leI imhnq krdwhY Aqy AMq ivc ausdy h`Q du`K Aqy juAwbdwrI hI bcdIhY [ qIh cwlI swl izMdgI Krc krky motr, g`fI, dukwn, mkwniek`Tw krdw hY [ jy auh swrw kuJ vwps vI kry qW smyN dw iekpRqISq ih`sw vI aus nMU vwps nhIN imldw jo ik auNj vI swrw kuJC`f hI jwxw hY [

(3) dunIAW ivc A`Cy A`Cy nwmI gRwmI lok duSmn bx jwxgy qW izAwdw

Page 441: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

411

qoN izAwdw kI hovygw, ik mOq jldI Aw jwvygI [ ltkdy-Btkdyhoey mrn nwloN qW A`Cw hY ik c`ldy iPrdy mr jwvWgy [ dunIAW ivcnwmI gRwmI lok jy bhuq ihqYSI vI bx jwx qW izAwdw qoN izAwdwbMdy dw srIr QoVw motw ho jwvygw, QoVw Awrwm izAwdw krygw [lyikn ienHW donW hwlwqW ivc jo vI bixAw ies nSvr SrIr dwhI bixAw [ AsIN qW iPr vI kMgwl hI rhy [

(4) hlky ivcwr vwilAW dy nwl bYTxw Aqy Kwxw pIxw TIk nhIN [ iesnwl swfy BgqI dy AMdoln kx nSt huMdy hn [ QoVI ijhI swvDwnIr`KxI zrUrI hY [ smwj qoN k`txw nhIN hY [ ijMnI-ijMnI BgqI vDyaunI-aunI swvDwnI vDdI clI jwxI cwhIdI hY [ ikauNik zmIn qyc`lx vwilAW dy mukwbly ijMnw koeI drKq dI aucweI au~qy ciVHAwhuMdw hY aunI hI aus nMU s`t izAwdw gihrI l`g skdI hY [

(5) sMswr ivc do pRkwr dIAW SkqIAW hn, rwKSsI Aqy dYivk [rwKSsI SkqIAW nMU iek`Tw krnw pqn dw mwrg hY [ dYivkSkqIAW B{z iek`Tw krnw au~Qwn dw mwrg hY jo AMq ivc prmwqmwq`k pucwauNdw hY [ zmIn ivc sB qoN izAwdw nkwrwqmk SkqI huMdIhY [ ijvyN-ijvyN qoN au~pr dI v`loN dUrI vDdI clI jWdI hY auvyN-auvyNskwrwqmk SkqI vDdI clI jWdI hY [ ies leI ijvyN JwVU, pocynUM tybl, bY~f Aqy hor PrnIcr au~qy nhIN mwr skdy ausy qrW hIPrnIcr dI sPweI krn vwly k`pVy nwl pUjw sQl nMU swP nhINkrnw cwhIdw [ aus leI Al`g k`pVw r`Kxw cwhIdw hY [

(6) nIligrI dy pyV Aws pws nhIN au~gy hoxy cwhIdy Agr au~igAwhoieAw hovy qW aus nMU au~QoN k`t ky su`t dyxw cwhIdw hY [ aus pyV dIinSwnI hY ik aus dIAW tihxIAW au~qy koeI vI pMCI nw qW bYTygwAqy nw hI Awpxw AwlHxw bxwiegw [ aus dIAW jVW ivc cUhy,inauly Awid Awpxw Gr vI nhIN bnwauxgy [ ies qrW dy pyV ivcoNAYsIAW zihrIlIAW hvwvW inkldIAW hn ik aus dy nzdIkrihx vwilAW nMU tI. bI. ho jWdI hY [ iesy qrW dI nw kwrwqmk

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 442: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

412 nksw d/P dh T[vkD

SkqI bwhr su`tx vwly AMgryzI bbUl dw pyV, AMgRyzI Gwh, AMgRyzIpwlk Awid hY ijs nwl srIr nMU nukswn hI huMdw hY [

(7) jdoN qusIN svwrQ rihq kMm krdy ho qW prmwqmw AMdr qoN pRyrnwidMdw hY [

(8) nwm Aqy iDAwn sUKm hY Aqy ausdI r`iKAw krn vwlw pRwx SkqIApwn, audwn, smwn Awid [ ienHW nMU vI swnMU sUKm bnwaux nwlrkq nwVIAW ivc jo k`cw rs rukwvt dy rUp ivc ipAw hY ijsduAwrw swfw keI vwr iDAwn nhIN l`gdw Aqy Bjn ivc vI bhuqdm lwauxw pYNdw hY [ pRwx SkqI nMU sUKm krn nwl rukwvt Kqmho jwvygI [

(9) jo idsdw hY auh sB mwieAw hY [ dyKx vwlw hI kyvl AwqmwhY [ h`f, mws, cmVw, KUn, Qu`k, lwl, vwl, t`tI, ipSwb qusIN nhINho[ qusIN prmwqmw dy snwqn (hmySw hmySw qoN) spUq ho [ ieh sBcIzW pMj BUqk srIr ivc bxIAW hoeIAW hn [ ik`Qy qW ienswnc`ldw-iPrdw qIrQ bx skdw hY Aqy ik`Qy auh nklI Aqy Coty-Cotys`uKW nMU iek`Tw krn dy leI AnMq kwl qoN iBKwrI bixAw bYTw hY[ijvyN iksy sMsQw dw v`fw AwdmI Aw ky AwpxI kursI qy bYT jwey qWbwkI swry lok Awpxy Awp hI sucwrU rUp nwl kMm krn l`g jWdyhn [ ausy qrW jdoN AsIN prmwqmw dw ismrn, kIrqn krdy-krdyprmwqmw ivc rukx l`gWgy qW prmwqmw swfy XogKym nMU clwauxgy[Xog dw mqlb jo vI swfy kol su`K swDn hY aus dI r`iKAw prmwqmwkrngy, Kym Awaux vwly nukswn dw Avlokn krky ijs ivc swfwih`q hovy auhI hox dyxgy [ ijvyN sUrj dy cVHn nwl Awpxy Awp hIvwqwvrx ivc AwksIjn vDx l`gdI hY, pMCI klol krn l`gdy hn,iktwxUM mrn l`gdy hn, BUq pRyq dw fr G`t jW Kqm hox l`gdw hY [

(10) hux swDnw ivc bYTx qoN pihlW swnMU kuJ srIrk ksrq kr lYxIcwhIdI hY ijs nwl ik swfI pRwx SkqI sUKm Aqy suKmnw nwVI

Page 443: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

413

ivc Aw jwey [ ijMnw swfw mn iekwgr hovygw auMnI hI P[X aUrjwswfy ihrdy ivc AwvygI [

(11) kuJ ksrq donW h`QW pYrW nwl kro [ iPr aus qoN bwAd iek pYrau~pr Aqy iek pYr hyTW kr ky ku`do [ iPr grdn nMU ip`Cy krky qyzqyz swh lau Aqy C`fo ijs nwl jy idmwg dIAW nwVIAW ivc koeIdRv ruikAw hovy jo ik idmwg nMU hOlI-hOlI c`lx leI mzbUr kridMdw hY qW auh rukwvt vI dUr ho jweygI [ ies nwl bu`DI dw ivkwshovygw [ qmo gux rjo gux ivc bdl jweygw [ ieh ksrq krdy hoeybs h`Q dIAW muTIAW bMd hox Aqy srIr dy nwl l`gIAW hoeIAW hox[grdn A`gy qoN moV ky TofI CwqI nwl lgw ky h`QW dIAW mu`TIAW bMdkrky Aqy bwhvW is`DIAW krky vIh p`cI vwr swh lYxw Aqy C`fxwkro [ ies nwl ivAkqI myGwvI vI bxygw Aqy Xwd SkqI vI qyzhovygI [ pMj Cy vwr kpwlBwqI Aqy Anulom ivlom vI kr lau [ieh zrUrI nhIN ik ieh swrw krnw quhwnMU BgqI mwrg leIshwiek hI hovy [ pUjw pwT qoN pihlW kr lau [ pr iek ivAwXwmjo QoVw zrUrI hY auh kr lau qW TIk rhygw [ dono mu`TIAW bMd krkybwhvW is`DIAW zmIn v`l krky s`jy moFy qy TofI lgw ky dono bwhvWs`jy pwsy v`l moVo Aqy lMbw swh lau [ aus qoN bwAd iesy qrW donobwhvW mu`TI bMd krky K`by pwsy v`l lY jwau Aqy au~Qy jw ky Jtky nwlswh C`fo [ iPr au~QoN gihrI swh lY ky dUsry pwsy bWh moVo Aqygrdn Aqy TofI moFy nwl t`c kro Aqy swh C`f idau [ ies qrWs`jy qoN K`by, K`by qoN s`jy krdy hoey gihrI swh lau Aqy C`fo [ iehG`t qoN G`t p`cI qIh vwr kr lau [ ienHW swry ivAwXwmW qoN swfwmUl kwrx hY ik srIr Aqy idmwg dIAW nwVIAW ivc jo k`cw rshY auh rukwvt pYdw nw kry Aqy pRwx SkqI suKmnw nwVI ivc c`lpvy [ suKmnw nwVI ivc c`lx dI inSwnI ieh hovygI ik swh dononwsW rwhIN brwbr c`lx l`gygw [ AYsw nhIN hovygw ik iek pwsy dI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 444: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

414 nksw d/P dh T[vkD

nwiskw swh lY Aqy C`f rhI hovygI [ ies nwl pRwx SkqI sUKmho jweygI Aqy nwm Aqy iDAwn dI r`iKAw krygI [

(1) hux Awpxy Awsx qy bYT jwau ijs ivc srIr dw koeI vI AMg zmInnwl t`c nw hovy [ hux Bjn SurU kro [ jy hux vI mn iekwgr nwho irhw hovy qW vIh-p`cI vwr n`k nwl lMbw swh lau Aqy pUrw swhcMgy qrIky nwl bwhr k`Fo jd q`k pyt AMdr nw clw jwey [ pr swhk`Fdy vkq mMUh Ku`ilHAw hoieAw hoxw cwhIdw hY [ Bwv, lMbw swh n`kqoN lYxw hY Aqy mMUh qoN C`fxw hY [ ieh swry ikRAwkRm kyvl mn nMUswDx dy leI hn Aqy jy mn swiDAw hoieAw hY qW ies ivc kuJvI krn dI zrUrq nhIN hY [

(2) jy pihly nMbr dy qrIky nwl mn nw swiDAw jw irhw hovy qW dUsrwnMbr hY prmwqmw dI Xwd Aqy ipAwr [ ijvyN ik, iek vwr rwmjI nMU lMkw Xu`D ivc nwgpwS ivc bMnH ilAw sI myGnwQ ny qW nwgWqoN mukqI krvwaux leI hnUMmwn jI ny gruV nMU pRwrQnw kIqI sI ikrwm jI nMU nwgW qoN mukq krvwau [ jd gruV jI Aw rhy sn qW aunHWdy mn ivc ivcwr AwieAw ik kYsy Bgvwn hn jo ik Kud hI nwgWnwl bMnHy hoey hn [ jy mYN nw jwvW qW Bgvwn rwm dw kI hovygw [qd Aw ky aunHW ny Awpxy pMijAW nwl ijnHW ivc ik nwgW nMU mwrnleI qrMgW inkldIAW rihMdIAW hn ijs nwl aunHW dy phuMcdy hIkuJ qW mr gey Aqy kuJ cuMJ nwl aunHW ny mwr id`qy [ lyikn audoNqoN gruV jI dw mn ASWq rihx l`g ipAw [ qd auh SMkr jI dypws gey Aqy kihx l`gy ik, myrw mn bhuq ASWq hY [ jd SMkrjI ny pu`iCAw ik, kdoN qoN qyrw mn ASWq hY qd gruV jI ny di`sAwik mYN Bgvwn jI dw doS dyiKAw sI [ qd SMkr jI ny ikhw ik, mYNqyry leI kuJ nhIN kr skdw [ qMU nwg ksuMfI kol jw Aqy jd gruVnwg ksuMfI kol gey qW nwg ny pRym pUrbk Bgvwn rwm dI kQwsuxweI Aqy gruV ny SrDw nwl suxI [ audoN qoN ausdw mn SWq hoigAw [ ies dw mqlb hY ik Bgvwn dw hr jgHw hoxw ieMnwsuKdweI nhIN ijMnw ausdI Xwd Aqy igAwn su`KdweI hY [ ies leI

Page 445: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

415

Bgvwn Aqy mhWpurSW dy doS dyKx nwl mn ivc ASWqI AwpxyAwp Aw jWdI hY [ ausy qrW Bgvwn Aqy mhWpurSW ivc SrDw r`KxAqy pRym nwl aunHW dI kQw suxn nwl SWqI vI Awpxy Awp Aw jWdIhY Aqy ivGn jW rukwvt vI Awpxy Awp dUr ho jWdI hY [ kihx dwmqlb hY ik, Awsx qy bYTx qoN bwAd swh lYx jW C`fx vwlwqrIkw nw c`ly qW ieh dUsrw qrIkw pRXog ivc ilAwauxw cwhIdwhY [ aunHW dI kQw khwxI pRym pUrbk Xwd krnI cwhIdI hY [

(3) mn dI SkqI nMU pRXog ivc ilAwauxw cwhIdw hY [ ijvyN AmrIkwivc iek AwdmI nMU PWsI dI szw ho geI qW jj dy imqr mnoivigAwnIny iek pR:'g krn leI j`j qoN iejwzq leI [ j`j ny AwpxIijMmydwrI qy iejwzq dy id`qI [ hux mnoivigAwnI AprwDI kol cwrvjy igAw [ aus dI PWsI dw smW cwr vjy dw sI [ cwr vjy jw kyaus ny AprwDI nMU iqMn pRkwr dI PWsI dI szw dy bwry ivc d`isAwAqy cOQw Awpxy do pRkwr dy pwxI dy bwry ivc d`isAw ik ies ivciek pwxI bhuq kOVw hY ijs nMU pI ky A`Dy pOxy GMty ivc qVp-qVpky mrnw hovygw [ dUsrw pwxI Awm pwxI dy suAwd vWg hovygw, auhpINdy hI qMU mr jweyNgw qYnMU qVPnw nhIN pvygw [ aus AprwDI nysoicAw ik kI mYN kOVw pwxI pI ky qVP-qVP ky mrW ? ies qoN cMgwqW swdy suAwd vwlw pwxI pI ky mr jwxw hI TIk hY Aqy qVPxwnhIN pvygw [ iPr pMj vjy aus mnoivigAwnI ny nwtk krdy hoeyboql iv`coN pwxI k`F ky iglws ivc AprwDI nUM id`qw Aqy ikhw ik,ies nMU pINdy hI qMU mr jweyNgw [ AprwDI ny auhI pwxI pIqw AqyqurMq hI mr igAw [ aus dy mrn qoN bwAd mnoivigAwnI ny aunHWswry bYTy hoey j`jW nMU pu`iCAw ik, kI ies pwxI nMU koeI pIxw cwhygw?qW swry j`j fr ky boly ik AsIN hwly mrnw nhIN hY [ qd ausmnoivigAwnI ny h`sdy hoey boql dw F`kx KoilHAw Aqy swrw pwxI pIigAw [ qd ausny d`isAw ik, ieh zihr vwlw pwxI nhIN sI [ iehqW Awm pwxI hY [ qd AmrIkw ivc ieh g`l bhuq PYlI sI Aqyau~QoN dy smwcwr p`qrW ivc vI AweI sI [ kihx dw mqlb hY ik,aus dy mn dI SkqI ny ieh Dwrnw bxw leI sI ik, ies pwxI nMU

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 446: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

416 nksw d/P dh T[vkD

pINdy swr hI mYN mr jwvWgw Aqy mr igAw [ iesy qrW AsIN pUjwkrn qoN pihlW mn dI SkqI nMU phwV vrgw mzbUq bxw leIey iksrIr dI jYsI vI Av`sQw hovy mYN pwT bhuq cMgw hI krWgw [ koeIrukwvt myry rwh nMU rok nhIN skdI [ aus cMgy pwT dy leI kuJpuAwieMt Aqy aus hryk puAwieMt dw kuJ smW jW kuJ ihswbinrDwirq kro [ ikauNik kuJ bMDnW nMU qoVn dy leI dUsry bMDnW dIjrUrq huMdI hY [ jdoN au~Qy phuMc jwau qW Awpxy Awp hI bMDnW qoNmukq ho jwaugy [ ieh qW ho geIAW mn dI iekwgrqw nMU swDxdIAW koiSSW [

swDnw SurU:swDnw koeI vI kro, SurU ivc Aqy AKIr ivc mn Aqy bu`DI nMUrokx Aqy siQr krn dI koiSS zrUr kro [ pihlW swfwivKSyp bhuq izAwdw hovygw [ iblkul ies dy ivc krm,iDAwn Aqy Bwvnw, iekwgrqw dy ieh iqMn ih`sy bxy rihxgy [sMq eISr isMG jI mhwrwj d`sdy hn ik,"sB qo pihlW AvsQwhuMdI hY Bgq suMGy [ ies ivc jd vI koeI KuSI jW pRym BirAwvYrwg dw krm, iDAwn Aqy Bwvnw qoN koeI sMklp au~Tygw qWiblkul ivKSyp Aweygw ijvyN roxw, h`sxw, KuSI mnwauxwAwid [ ijvyN suMGy dUr qoN dyKdw hY ik ikhVI jgHw hY ? ikMny lokhn sqsMg ivc ? ieh CotIAW-CotIAW cIzW dyK ky KuS jW duKIhuMdw rihMdw hY [ dUsrI AvsQw ivc hOlI-hOlI pSU-pMCI vrgIcMclqw rih jweygI Aqy AMdr Bjn c`ldw rhygw [ ies ivcizAwdw KuSI jW du`K imlx qy hI Bgq kuJ bol skygw [ ijvyNhwQI ik`Qy ienswnW vWg lgwqwr bol skdw hY [ hor ikMny hIjwnvr hn jo bhuq hI G`t bol skdy hn pr aunHW dw AMdroNpRyrk nwl juVwv hor vI mzbUq huMdw hY" [pihlI vwlI AvsQw vWg hI Bgq dI dUsrI AvsQw d`sI geIhY[ Bgq KuMgy dI hMudI hY ijs ivc mn nhIN l`gdw qW ivc-ivc

Page 447: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

417

kdy Kwj, kdy KWsI ivc iDAwn lw ky r`Kdy hn [ lyikn joAwqmw nMU vI izMdw r`Kx vwlw hY Aqy Awqmw dy AMdr bYTw hY,Agr auh bwhr ivKSyp ivc nhIN Aweygw qW ibnHW hI kuJ kIqyauh prmwqmw dy nzdIk hY [ ijvyN jVH cIz nMU iksy vI qrIkynwl h`Q ivc PiVAw hoieAw hY qW audoN q`k auh cIz quhwfy h`Qivc hY, Aqy auh ivKSyp rUpI bMDn qoV idau qW jo cIz PVI hoeIhY aus nMU C`f idau qW gruqw AkrSn SkqI nwl DrqI AwpxyAwp hI aus nMU Awpxy v`l iK`c lvygI [ iesy qrW hI prmwqmwvI ibnW ivKSyp vwly jIv-Awqmw nMU Awpxy v`l iK`c lvygw [

qIsrI AvsQw pyV-pOidAW dI Aw jweygI [ qr`kI pkVn qybhuq KuSI jW pRym rUpI vYrwg imlx nwl vI ijvyN pyV-pOdy kuJbol ky qW ivKSyp pYdw kr hI nhIN skdy blik QoVHy ijhyizAwdw krngy qW kuJ p`qy, kuJ twhxIAW ihlw lYxgy [ prAMdr qoN ijvyN prmwqmw Ac`l rUp hY vYsI hI siQrqw BgqW dIhuMdI jweygI [ AMdr qoN iDAwn, Bwvnw vI hOlI-hOlI iek huMdIjweygI [ ijs qrW dI BgqW dI qIsrI AvsQw huMdI hY, ijsivc mn Aqy bu`DI ivc ijMnI vI KuSI Aqy gmI Awey ivKSyp nWhdy brwbr hI huMdw hY [ ikauNik ieh jVH cIz ieMdRIAW, mn, bu`DIAsl ivc jVH huMdIAW clIAW jWdIAW hn [ ijs nwl dUsry pwsyAwrwm imldw cilAw jWdw hY[ Bgq dIAW icMqwvW smwpq hoxl`gdIAW hn [ ijs nwl ik aus nMU nINd Awaux l`gdI hY [ fJ;ƒ T[zx/ efjzd/ B/.

iPr ivKSyp dI AvsQw SUn ho jwvygI, ie`Qy koeI Purnw nhINrhygw[ jdik pwT krdy vkq Purny bMd krn dy sB dy Awpxy-Awpxy qrIky hn [ keI qW Awpxy mn nMU Ardws krky smJwauNdyhn Aqy keI ijvyN Sor mcWdy hoey b`cy nMU c`up krWdy hn, GUr ky,mUMh qy auNglI r`K ky [ ikauNik bwhr dw vwqwvrx qW iekWqmeIhuMdw hY ijs dy kwrn AMdr dw bolxw pwT krdy vkq swPsuxweI pYNdw hY Aqy iDAwn Btkdw hY [ audoN vI swP idKweI pYNdw

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 448: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

418 nksw d/P dh T[vkD

hY ik ieh myrw mn mYnMU kI idKw irhw hY ? ies swrI qp`isAwdy leI iekWqmeI vwqwvrx bhuq zrUrI hY, ijs nwl swlW dwkMm mhIinAW ivc ho sky [ qd hOlI-hOlI vYsy qW koeI Purnwau~Tdw nhIN [ ies AvsQw ivc phuMc ky jy auTdw vI hY qW AglyhI pl iksy vI qrIky nwl jigAwsU Awpxy Awp bMd kr lYNdwhY [ ies nwl prmwqmw dw jo AwnMd Aqy pRym rs iml irhw huMdwaus nMU ies qrW pINdw hY ijvyN ieh ausdw hr roz dw Awm Bojnhovy [ dUsry pwsy ausdI AvsQw phwVW vrgI huMdI hY [ bs iesdw ieMnw hI Prk huMdw hY ik phwVW dI AvsQw pUrn rUp ivcjVH Aqy jigAwsU dI AvsQw pUrn rUp ivc cyqn dI huMdI hY [hux iekwgrqw phwV vrgI Aqy SuDqw ijvyN Coty b`cy dw mn huMdwhY, s`cw Aqy swP [ ies qrW ho jweygw qW Awvrx htx AqylkS pRwpqI ivc dyr nhIN l`gdI [ ie`Dr BgqW dI cOQIAvsQw khwauNdI hY, Bgq cMUgy [ ijvyN ik, bhuq iDAwn nwlpVHn vwlw AwdmI pUrw mn iekwgr krky SbdW nMU pVH hI nhINirhw huMdw blik pI irhw huMdw hY [ ies nMU boldy hn Bgq cMUgy[ies Av`sQw ivc bYT ky Awvrn bhuq jldI htdw clw jWdwhY [ jdoN vI Awsx lw ky aupwsnw krnI hY ijvyN SurU ivc mnbu`DI nMU rokx dI koiSS kIqI qW kuJ smW AYNvyN hI ieQy AMdr hIaupwsnw Kqm krn qoN bwAd kuJ smW dubwrw mn bu`DI pUrn rUpnwl rukI rihxI cwhIdI hY [ ies qoN bwAd ausy jgHw dy Awspws pMj ds imMt dy leI lytxw cwhIdw hY Aqy Awpxy pUryAiBAws dw inrIKx (Avlokn) krnw cwhIdw hY [ jo kiTnweIAWjW qr`kI imlI aunHW nMU irkwrf krky aunHW donW qy socxw cwhIdwhY ik ienHW qy hor qr`kI ikvyN ho skdI sI [ hux m`Qw tyk ky jdoNies Awsx qoN au~To qW kuJ smyN leI iekWq ivc hI Awpxy Coty-moty kMm inptwau ijs nwl ik kIqw hoieAw pwT jW pUjw pcjwey [ T[; s'A pkd jh fe;/ ƒ fwbDk ukjhdk j?.

ip`Cy AsIN sQUl, sUKm, kwrn srIr iqMnW nMU iek krky aupwsnw

Page 449: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

419

krn dI koiSS kIqI hY Aqy cOQI Av`sQw ivc, swm, sm, boDjo ik bRhm igAwnI dy aupwsnw dy qrIky huMdy hn, aus nwl hoxISurU ho jweygI Aqy ie`Qy hOlI-hOlI swm, sm, boD iqMny vI iekhuMdy cly jwxgy, iblkul AYvyN hI ijvyN swfy iqMn srIr iek hIpRqIq huMdy hn[ jd ik swfw srIr iqMn srIrW nwl iml kybixAw hoieAw hY, sQUl, sUKm Aqy kwrn srIr [

hr krm dIAW AwpxIAW nw idsx vwlIAW qrMgW huMdIAWhn [ ijs nwl auh qrMgW swfy mn dy sUKm rUp ivc sMimilqhuMdIAW jWdIAW hn, hux auh qrMgW cMgIAW hox jW burIAW, iehqW vkq hI d`sdw hY ikauNik swfy mn ivc bdlwv AwauNdwhY [ ieh bdlwv swfy BgqI mwrg nMU nukswn idMdw hY jWPwiedw idMdw hY [ ies nwl pqw c`l jWdw hY ik ikhVy krmswfy leI cMgy hn jW bury [ sMq bwbw rxjIq isMG jI mhwrwjdIvwn ivc kihMdy sn ik, "BweI ! iksy vI sUqR dI pirBwSwhuMdI hY kuJ C`fxw Aqy kuJ pkVnw [ ies sohek dy duAwrwBgq Awpxy krmW ivc inrMqr kWt-CWt krdw rihMdw hY ijsnwl auh prmwqmw dI nzdIkI pRwpq krdw clw jWdw hY [ ijvyNBOiqk qOr qy AsIN kihMdy hW ik iC`kW AwauNdIAW hn qW koeIquhwnMU Xwd kr irhw hY [ ihckIAW AwauNdIAW hn qW koeI quhwfybwry ivc g`l kr irhw huMdw hY [ jd ieh duinAwvI qOr qy ieksrIr dUsry srIr qoN ienHW inSwnIAW dy qOr qy Awpxy irSqydwrWAqy sky-sMbMDIAW dy bwry ivc jwx lYNdw hY qW jo Awqmw dI vIAwqmw bx ky prmwqmw ausdy AMdr bYTw hoieAw hY aus qoNsdpRyrnw inrdyS imly, ieh koeI v`fI g`l nhIN [ pr AigAwnIAwdmI leI ieh l`B lYxw ik ikhVw myry mn dw Purnw hY AqyikhVI prmwqmw dI sdpRyrnw hY, ieh Prk jwx skxw bhuqmuSikl hY [ ijvyN ik hlky suBwA, hlky ivcwr vwilAW nwlrihx nwl ivAkqI dw suBwA ikvyN hlkw bxdw jWdw hY iesnMU pkVnw bhuq muSikl huMdw hY [ ijvyN ik iek irSI ny gDy nMU

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 450: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

420 nksw d/P dh T[vkD

AwpxI SkqI dy ky ienswn dI bolI id`qI Aqy pu`iCAw ik qMU ieMnyhry Bry qMbwkU dy Kyq ivc ikauN nhIN jWdw, jdik aus ivc koeIvwV nhIN l`gI hoeI, qy bwhr qMU su`kI hoeI Gwh Kw irhw hYN [ qdauh gDw boilAw ik ipCly jnm ivc mYN ienswn sI Aqy iehqwmisk Bojn nSw ieiqAwid krdw irhw sI [ ijsdI vjHw nwlieh gDy dI qwmisk jUn imlI hY [ jy mYN hux vI qMbwkU Kwxw SurUkr id`qw qW pqw nhIN ikMnI gihrI qwmisk jUn dw srIr lYxwpvygw [ iesy qrHW swnMU qmo krm qoN rjo krm ivc Aqy rjo krmizAwdw krdy hW qW sqo krm ivc prvriqq hoxw cwhIdwhY [ ies nwl swfy BgqI mwrg ivc bhuq shwieqw imldIhY [ jy kuJ AigAwnI qwmisk ivvhwr krdy rhy Aqy qwmsIKwxw KWdy rhy, Aqy dUjy pwsy cMgI BgqI vI krdy rhy qW aunHWleI gurbwxI kihMdI hY "

kbIr cq [rweI Aiq GnI hir jip ihrdY mwih ]sUrI aUpir Kylnw igrY q Twhr nwih ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1370)

ArQwq qmo gux nwl A`gy rwh qW nhIN hY [ jy mn swP nhIN hYqW auh swrIAW SkqIAW jo ik BgqI duAwrw bxIAW Aqy iekTIAWhoeIAW aus nwl rwKSs, BUq pRyq dy jnm bxweygw Aqy auhSkqIAW Krc krygw [ jdoN ausdIAW swrIAW SkqIAW Kqm hojwxgIAW qd jw ky aus nMU koeI kudrqI srIr imlygw [ iesleI kihMdy hn ik mn nMU swP r`Kdy hoey bcpn qoN hI pUjw SurUkr dyxI cwhIdI hY [ jy bcpn ivc nhIN vI ho skI qW jvwnIivc kTor syvw Aqy ismrn krnw cwhIdw hY qW ik bcpn qoNjo gMdy suBwA ibnW pUjw-pwT Aqy siqsMg dy pY gey hn auh vInwl-nwl Doqy jwx [ jy bcpn Aqy jvwnI ivc BgqI nhIN kIqIhY qd buFwpy ivc qW mn vwSnwvW dI potlI bx ky rih igAwhY [ mn qW insvwrQ, siqkrmW nwl ilpq rihxw cwhIdwhY [ ijvyN ik smwj dIAW burweIAW nMU rokxw, dhyj pRQw dw

Page 451: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

421

ivroD krnw, bicAW dy SoSx Aqy nSwKorI ivruD Awvwz auTwauxw,Aqy kmzor lokW dI shwieqw krnI [ ies nwl AMdr bYTwprmwqmw sdpRyrnw idMdw rhygw Aqy Awpxw ipAwr idMdw AqyvDwauNdw rhygw [

Awpxy Gr ivc hPqy ivc iek idn dw iekWq syvn krnwcwhIdw hY [ ies ivc mUMh bMd r`Kxw, Bjn krdy rihxw, Q`kjwau qW mhWpurSW dI jIvnI pVHnw, jW bwbw jI dy dIvwn suxnwAqy aunHW nMU smJx dI koiSS krnw, bhuq G`t, shI Aqy pOSitkAhwr Kwxw ijs nwl nINd nw Awey Aqy kmry qoN bwhr nw jwxwpvy [ ies nwl vI jy mn nw l`gy qW srIirk ksrq krdy rho.feT[ˆfe i' ;E{b o{g ftZu ;oho j? T[jh ;{yw o{g ftZu wB j?go fit/ˆ fe n;hˆ fgZS/ gVQ u[e/ jK fe pqjw iht, wkfJnkfszB/ jh nBkfd nBzs j[zd/ j'J/ th wkfJnk ns/ iht pqjw thnzP j? go wkfJnk (nZr, gkDh, fwZNh, jtk, nkekP) iVo{g j? Gkt/ˆ iht GrtkB dh u/sB Pesh j[zd/ j'J/ fJBQK fszBK;ohoK ftZu fJt/ˆ ezw eodh j? fit/ˆ fe e'Jh nkdwh jo/ ozrdk uPwk gfjB bJ/ sK T[;dh d/yD tkbh Pesh dh i'fdy/rk T[j jo irQk jo/ ozr dh gqXkBsk beI j'J/rk.fJt/ˆ fe;/ th ozr dk id uPwk gjB/rk sK T[;/ ozr dhgqXkBsk fbnk j'fJnk fdy/rk idfe T[j ozr fd;D tkbk ;ZukgqekP Bjhˆ j?. ;Zuk gqekP sK f;oc i' pqjw dk j? T[jh ihtBdk u/sB ;to{g j[zd/ j'J/ fJZe jh Aqy AwpxI BgqI, mn dysuBwA Aqy krmW dI kWt-CWt kro [ iesy qrHW krdy hoey hr cOQymhIny ivc Awpxy mhwqmw dy pws jwau Aqy iqMn cwr idnW leIiekWq syvn kro [ jy ieh vI nw ho sky qW hr Cy mhIny ivcAwpxy mhwqmw dy pws jwau [ pMj Cy idn dw iekWq syvnkro [ kTor syvw ismrn dI koiSS kro [ jy ieh vI bhuqmuSikl l`gdw hovy qW swl ivc koeI ds bwrW idn AYsy k`FxycwhIdy hn ijnHW ivc Awpxy mhwqmw jW gurU Gr jw ky kTor

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 452: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

422 nksw d/P dh T[vkD

syvw, ismrn kro [ id th fynkb GNeD bZr/ sK fJj d/yb?Dk j? fe fejVk fynkb tZvk j? wsbp fe; fynkb dhehws fInkdk j?. T[; wkbe dk fynkb fijVk eo'VKpqjwzvK dk wkbe fijVk ;Zu ;h ns/ ;Zu oj/rk. iK d{i/fynkb dh ehws fInkdk j?. fi; ftZu fwZNh, gkDh, nZr,jtk, nkekP Bkb pD/ j'J/ fJ; ;z;ko dk fynkb j? fijVkiV o{g j? ns/ i' wkbe d/ pr?o fet/ th j'J/ joes Bjhˆ eo;edk wsbp fwqs ;oho fit/ j?. d[fBnkth fynkb fInkdks'ˆ fInkdk fJ; wk; d/ ;oho se jh oj/rk ns/ fJ; ;ohod/ ysw j[zd/ jh Bk jh fJj d[Bhnk ns/ Bk fJj fynkb ofjgkT[Dr/ go fi; wkbe dh Grsh eo oj/ j' T[j Bk ed/pdfbnk ;h ns/ nBzs PeshnK dk Gzvko j[zd/ j'J/ jo gbikr fojk j? ns/ ;kv/ nzdo t; fojk j?. fJ;/ soK d'fynkbK dh ehws dk w[Zb–Gkn brk b?Dk ukjhdk. pihlW qWAwm AwdmI hI nhIN v`fy-v`fy rwjy mhwrwjy aumr hox qy sMinAwsAwSrm cly jWdy sn [ pr aus smyN srIr qMdrusq Aqy inrogIhuMdy sn ijs dI vjHw nwl auh buFwpy ivc vI kTor qp kr ilAwkrdy sn [ pr A`j srIrW dI AYsI AvsQw nhIN hY [ A`DI aumrqoN bwAd hI srIr iF`ly pY jWdy hn Aqy buFwpy ivc qW srIrrogW dw mMidr bx jWdw hY [ hor nhIN qW ij`Qy pdwrQk dunIAWAqy srIr dy leI ieMny swl AsIN kTor qp krdy rihMdy hW AqyieMny du`K qklIPW auTwaudy rihMdy hW [ isrP AwpxI ku`lI, ju`lIAqy gu`lI iks qrIky nwl vDIAw ho skdI hY aus leI swrIizMdgI igAwn pRwpq krdy rihMdy hW, pr suKI koeI vI nhIN hopwauNdw [ kyvl idsx mwqR ivc l`gdw hY ik auh bhuq v`fw syThY qy aunW hI auh suKI vI hovygw [ so jy AsIN pdwrQk sqr qys`uK iek`Tw krn leI ieMnw kTor qp krdy hW qW jy aus dw p`cIPIsdI hI aus jIvn leI smW k`FIey jo swfw AnMq kwl dwjIvn hY [ ikauNik aus dy leI swnMU koeI Al`g qoN smW nhIN

Page 453: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

423

imlygw [ quhwfy krm AYsy hoxy cwhIdy hn ik swhmxy vwly dwswfI soc dy ihswb nwl hwly vI aunw hI ihq ho irhw hovy AqyBiv`K ivc vI ausdw ihq hovy [ ies nwl swfy mn dI sPweIvI huMdI jwvygI [ iPr cwhy auh ikRSn vrgy c`kR hI clwxy pYxjW aupdyS dyxw pvy [BgqI mwrg ivc sUKmqw dw bhuq mh`qv hY [ ijMnw sUKm huMdwhY aunw hI ivAwpk vI izAwdw huMdw hY [ aunw hI pRBwvSwlI vIizAwdw huMdw hY [ srIr qoN nwVIAW, nwVIAW qoN mn, mn qoN bu`DI,bu`DI qoN jIv, jIv qoN Awqmw Aqy Awqmw qoN prmwqmw vI iesykRm qoN pRBwvSwlI Aqy ivAwpk huMdw hY[ ies bwry bhuq KUbikhw igAw hY;

> ;fsr[o gq;kfd]XBk;oh wjbk ù

ekj/ o/ pB y'iB ikJh];op fBtk;h ;dk nb/gk s'jh ;zfr ;wkJh]1]ojkT[]g[jg wfX fiT[ pk;[ p;s[ j? w[eo wkfj i?;/ SkJh]s?;/ jh jfo p;/ fBozsfo xN jh y'ij[ GkJh]pkjfo Ghsfo J/e' ikBj[ fJj[ r[o frnkB[ pskJh]iB BkBe fpB[ nkgk uhB? fwN? B Gqw eh ekJh]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 684)

SuB inSwnIAW:- (a~uQwn dw mwrg ) ies AvsQw ivc sMqoK vDxl`gygw Aqy swDk hryk kMm nMU sihjqw nwl krnk SurU kr dyvygw[ pwppuMn dw ivcwr vDx l`gygw[ auic`q-Anauic`q qy ivcwr Awpxy AMdr hIc`lx l`gygw[ kMm ivc qr`kI vI hox l`g peygI[ jIvn SYlI ivc srlqwAwaux l`gygI [

wB d/ sb s/ P[G ;z;eko (;tGkt) pDd/ ub/ ikDr/. fi; d/okjhA d[BhnK ftZu e/tb fvT{Nh jh ofj ikJ/rh ns/ fgnko oZp ns/r[o{ Bkb tZXdk ubk ikJ/rk.

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 454: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

424 nksw d/P dh T[vkD

ASuB inSwnIAW:- (pqn dw mwrg ) byeImwnI dw Avsr Awauxl`gygw, loB vDx l`gygw [ kwrj Bwr vDx l`gygw, ijs ivc Bjn dw smWG`t krnw jW Kqm krnw pY skdw hY [ aus smyN kMm krnw peygw ijs smyNBjn krdy sI [ kihx qoN Bwv hY, mn dw mYl Aqy ivKSyp vDx l`gygw[ienHW donW ivc SuB inSwnIAW nMU PV ky r`Kxw hY Aqy ASuB inSwnIAW nMUpCwx ky C`fdy cly jwxw hY [

wB d/ sb s/ nP[G ;z;eko (;tGkt) tZXd/ ub/ ikDr/. fi; d/okjhA ;z;ko ftZu nN?uw?AN j'o tZXdh ubh ikJ/rh. oZp ns/ r[o{ d/gqsh g{ik^gkm d/ o{g ftZu e/tb fvT{Nh wkso Grsh ofj ikJ/rh.

audyS-: ies smyN AsIN Awpxy mn nMU smJwauxw hY ik jy hux qYnMUAwrwm imlx l`gw hY qW iks dy kwrn [ Kojx qy pqw c`lygw ik ieh sBBjn dy kwrn hI hoieAw hY [ iPr jy Bjn C`f ky ASuB inSwnIAW dw Bjnkrn l`g ipAw Aqy suKI-duKI dI rt lw leI qW koeI Pwiedw nhIN hovygwikauNik mhWpurS kihMdy hn ik jo vI A`j ienswn bixAw hY auh G`t qoNG`t iek vwr ieMdr lok dw rwjw bx cu`kw hY [ koeI iek pUrI DrqI dwrwjw hovy, jvwn hovy, pUry AYSo Awrwm hox, pUrw j`s hovy, srIr qoN qMdrusqhovy, ausdy pirvwr ivc swry AwigAwkwrI hox, Aqy prjw ausnMU Awpxwipqw krky mMndI hovy [ ieMnw jwho jlwl hox qy vI aus rwjy dw su`K inmnSRyxI dy svrg ivc rihx vwly lokW dy su`K dy brwbr vI nhIN [

iqMn pRkwr dy svrg huMdy hn [ au`c SRyxI, m`Dm SRyxI Aqy inmn SRyxIdy svrg huMdy hn Aqy aus pUrI DrqI dw rwjw Aqy inmn SRyxI svrg ivcrihx vwly lokW dy su`K ivc ieMnw Prk hY ijMnw ik iek t`tI dw gu`lw AqydUsrw bhuq sugMiDq rsgu`lw[ rwjy dw su`K t`tI dy gu`ly dy brwbr Aqy inmnSRyxI dy svrg lok ivc rihx vwly lokW dw su`K rsgu`ly dy brwbr huMdw hY[sMq eISr isMG mhwrwj jI iek kQw ivc d`sdy hn ik cOdW vwr ieMdrlok dw rwjw bx ky ip`Cy dIAW do l`qW t`utIAW hoeIAW vwlw kIVw bixAwhoieAw sI [ iesy qrHW hI sMq eISr isMG jI mhwrwj pSUAW (gWeIAW,m`JW) vwlI jgHw GuMm rhy sn [ iek Gwh aunHW dI ju`qI ivc Atk igAw,

Page 455: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

425

koeI syvk k`Fx l`igAw qW mhwrwj jI ny ikhw, "ies nMU mYN hI k`FWgw"[aunHW ny h`Q ivc lY ky aus iqnky nMU msl id`qw [ jd aunHW nMU p`uiCAw igAwqW aunHW d`isAw ik ieh ieMdr lok dw rwjw hY jo hux Gwh bixAw hoieAwhY [ hux ieh iksy gWeIN dy pyt ivc jw skygw ik nhIN Aqy Pyr ieh du`Dbxygw ik nhIN [ iesy kRm ivc lMby c`kr qoN bwAd ies ny ienswn bxnwsI pr hux ieh is`Dw hI iksy ienswn dy Gr ivc jw ky pYdw hovygw [kihx dw Bwv hY ik, inmn SRyxI dy svrg lok dy su`K qoN iek DrqI dyrwjy dw su`K kRoVW mIl dUr pYNdw hY [ AsIN swry svrgW dy rwjy bx cu`kyhW [ jd ieMnw v`fw su`K imlx qoN bwAd vI nhIN irhw qW kI ieh l`KW kRoVWdw s`uK iml ky sdw leI rih skygw ? iesy qrW mn nMU smJwauxwhY [ ieh jnm supnw mwqr hY [ kyvl jo Bjn krky Awpxy audyS nMU pRwpqkr leIey auhI swfI auplbDI hY [ ijvyN skUlW ivc AiDAwpk d`sdy hnik, ieh nwlwiek lVkw hY ies nMU huiSAwr lVikAW nwl ibTwau AqyaunHW nwl dosqI krvwau qW ieh vI huiSAwr ho jweygw [ ijs pRkwr KIrwiC`lx qoN pihlW iek konw k`t ky jd KIry qy rgVdy hn qW aus iv`coNausdw kOVwpx inkl ky bwhr AwauNdw hY [ iesy qrW AiDAwqmk ql qyhlky ivcwrW vwly, hlkI idRStI r`Kx vwly, hlkw Kwx-pwx dy SOkIn,hlkw ivvhwr krn vwly dw sMg krky swnMU AwpxI jUn hlkI nhINbnwauxI [ ijvyN ik mlweI nMU irVkx nwl m`Kx Aqy aus qoN A`gy iGauinkldw hY, iesy qrW AiDAwqmk ql qy au~c SRyxI dy lokW dw sMgkrky,igAwn dI CW ivc rihMdy hoey Awpxy audyS dI pRwpqI kr lYxIcwhIdI hY [ BgqI Bgvwn qoN dUr nhIN r`K skdI ikauNik ijvyN ikhw igAwhY;

ijvyN mwvW nMU ny pu`qr ipAwry Bgq ipAwry rb nMU ]kilXug ivc bhuq Awswn BgqI mwrg hY Aqy auh hY kIrqn [

ies leI gurU nwnk dyv jI jo vI kQn krdy sn gw ky krdy sn AqyA`gy jw ky auh gurbwxI rUp ivc pRgt hoey [ ausy qrW ismrn dy leI syvwbhuq zrUrI hY Aqy syvw dy leI kIrqn bhuq zrUrI hY [ ijvyN ik kIrqn

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 456: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

426 nksw d/P dh T[vkD

syvw Aqy ismrn dI mW hY [ ijvyN Kwxy nMU cbwauNdy vkq swfy mMUh iv`coN lwrinkldI hY auh Kwxy ivc iml ky aus nMU pcwaux ivc m`dd krdI hY [ ausyqrW syvw, ismrn ivc jo koeI qrutIAW rih geIAW hox auh aunHW qoN iksyqrW dy keI rUp ivc hMkwr mn ivc pYdw hoey hox aunHW swirAW jzekoK B{z;kVB bJh n"o ;/tk f;woB nMU pcwaux leI kIrqn bhuq PwiedymMddvweI hY [ aus dI mwqrw ies pRkwr hY ik ijMnw smW qusIN lwauxw hY,ausdw cwlI pRqISq kIrqn, pYNqI pRqISq syvw Aqy p`cI pRqISq ip`Cy iqMnWiksmW dy ijhVy mwrg d`sy gey hn aunHW qy krnw cwhIdw hY [ ijvyN-ijvyNismrn ivc qr`kI huMdI jweygI mhwqmw ausy qrW pihlW swfI syvw G`tkrdy jwxgy Aqy iPr hOlI-hOlI AiDAwqimk auplbDI dy Anuswr kIrqnnMU vI G`t krvw dyxgy [ pr ieh kIrqn Aqy syvw AMiqm audyS dI pRwpqIq`k c`lygI [ ieh TIk hY ik BgqI dI AwKrI pOVI q`k svwrQ hIshwieqw krdw hY ijsnMU pRwpq krn leI ivAkqI inrMqr BgqI krdwrihMdw hY [ pr svwrQ-svwrQ ivc vI Prk hY [ Gr dIAW cIzW qoN lYky pMjW mukqIAW q`k sB inmn SRyxI dy svwrQ hn[ Bgvwn nMU Bgvwn qoNmMgxw Aqy Bgvwn qoN s`cw pRym mMgxw au~c SRyxI dw svwrQ hY [ BgqI dwkuJ ih`sw insvwrQ jW au~c SRyxI dw svwrQ r`K ky vI kro ijvyN kIrqn,syvw, ismrn qd ausdw AKIrvW kuJ ih`sw Awpxy AMdr bYTy Bgvwn nMUkih ky ik ieh kuJ smW mYN insvwrQ Aqy au~c SRyxI dy svwrQ dy leI krirhw hW [ ies leI ikrpw krnw ijvyN-ijvyN insvwrQ nMU vXktKgy vYsy-vYsy rsqw izAwdw Awswn huMdw jwvygw [ vrnw pqn dy mwrg qoN pqninSicq hI hY [1. jIvn ivc Awqm h`iqAw bhuq v`fw pwp hY jo krn nwl ienswn

AvgqI nMU hI pRwpq huMdw hY [ BUq pRyq, rwKSs dI jUn ivc hI pYdwj[zdk hY [ pr jy auh iPr vI mrnw cwhuMdw hY qW Bgq Druv dI qrWmry[ jvwn lVky lVkIAW ivc Awqm h`iqAw jW ifpRYSn nwlgRsq lok gurU Gr ivc jw ky kTor syvw Aqy swDnw krn ijs nwlaunHW nMU ies soc qoN mukqI imlygI [ lVky lVkIAW nMU ijnHW ivcsmJ bhuq G`t Aqy nkeFoPB dI mwqrw bhuq v`D huMdI hY ijs

Page 457: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

427

krky iksy vI cIz Aqy ivAkqI qy nkeofPs huMdy hoey dyr nhINl`gdI ijs nwl ik pqw nhIN ikMny swl brbwd ho jWdy hn [ ienHWnMU cwhIdw hY ik iehI iK`c Awpxy prm ipqw prmySr nwl lwauxAqy mIrw, DMnw j`t vrgI prIpUrn AvsQw nMU pRwpq krn [ bsieh g`l iDAwn r`KxI cwhIdI hY ik hryk gurU Gr ivc bhuq cMgylok Aqy bury lok donW qrW dy huMdy hn [ swDk nMU AwpxI sur`iKAwdyKdy hoey inmrqw Dwrn kr ky syvw Aqy ismrn ivc ju`ty rihxwcwhIdw hY [ pUrn Su`D qW bRhm igAwnI hI huMdw hY jo ik hr jgHwnhIN imldy [ go ;zs wjkg[oyK s/ th d[oGktBk eoB s/ nkswjZfsnk fiBQK jh gkg brdk j? feT[fe fJZE/ iht y[d B{z BPN eofojk j? ns/ d{i/ o{g ftZu wjkswk d/ gqsh d[oGktBk fbnke/.

2. jIvn ivc hI swfw ivSvws hY, ieh swfI sMsikRqI hY [ jo s`c qoNvWJw hovy auh swnMU mnzUr nhIN [ ieh swfI jIvn SYlI hY [ jdoN q`kAsIN s`c dI r`iKAw krWgy, sMsikRqI swfI r`iKAw krygI [ s`c ivcswfw ivSvws hY iesy qoN hI AsIN Awpxy audyS q`k phuMcxw hY [

3. ivSvws nMU s`c dw AwDwr hoxw cwhIdw hY [ s`c q`k phuMcx dy mwrgAl`g ho skdy hn, sMpRdwie mwrg Al`g ho skdy hn [ lkS Al`gnhIN huMdy [ swDX Aqy swDk dy ivc swDnw hY [ iek hI gurU dySrDwlUAW dI swDnw Al`g-Al`g ho skdI hY [ ikauNik swDnw vImwrg hY[ swDnw dI iBMnqw nwl, sMpRdwvW dI iBMnqw nwl audySivc Byd nhIN ho skdw [ ieh swfI soc hoxI cwhIdI hY [ ijs nwlAsIN BOiqk jW AiDAwqmk SYlI nMU pUrn qrIky nwl jI skdy hW [isRStI ivc koeI vI cIz AwDwr qoN ibnW nhIN hY [ auh g`l hor hYik idsx vwlI cIz nMU AsIN smJ lYNdy hW Aqy nw idsx vwlI cIznMU AsIN iksy AwDwr qoN ibnW smJdy hW [ ijvyN sony dy gihixAW dwAwDwr sonw hI huMdw hY, SISy dy brqnW dw AwDwr SISw hI huMdw hY,im`tI dy brqnW dw AwDwr im`tI hI huMdI j?[ sQUl jgq dw AwDwrsUKm jgq hY, sUKm jgq dw AwDwr kwrx jgq hY ikauNik sUKmjgq kwrx jgq qoN ibnW nhIN ho skdw Aqy kwrx jgq ibnW

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 458: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

428 nksw d/P dh T[vkD

Awqmw dy nhIN ho skdw [ koeI vI Awqmw ibnW prmwqmw dy nhINho skdI[ Bwv, hryk Awqmw ivc prmwqmw iesy qrW hY ijvyN pwxIdw ig`lwpx [ ausy qrW sQUl srIr, sUKm srIr qoN ibnW nhIN hoskdw Aqy sUKm srIr kwrx SrIr qoN ibnW nhIN ho skdw Aqykwrx srIr ibnW Awqmw dy nhIN ho skdw [ iblkul iesy qrW sBmhwqmw prmwqmw nMU siq, icq, AwnMd kihMdy hn [ ijvyN, kmryivc koeI vsqU nw peI hovy KwlI kmrw hI khWgy Aqy nw hI ausivc peIAW cIzW dy nwm d`s skWgy [ iesy qrW sQUl jgq ivcjy koeI cIz nhIN hY qW aus dw koeI nwm nhIN r`iKAw jw skdw [pr jy koeI cIz huMdI hY aus dw nwm r`iKAw jWdw hY [ ijvyN im`tI,pwxI Aqy A`g qW swnMU idsdI hY pr hvw nw idsx qy vI aus dwnwm r`iKAw igAw hY [ aus qoN AnMq guxW sUKm Awkwr jo ik mihsUsnhIN ho skdw aus dw nwm vI r`iKAw igAw hY, ijs iv`c AnMqiksm dIAW gYsW huMdIAW hn Aqy aunHW gYsW iv`coN vI jo ivigAwnIAWnMU smJ AwieAw aunHW aunHW gYsW dw ivigAwnIAW ny nwm dy id`qw [pr hux q`k jo smJ ivc nhIN Aw sikAw aunHW dw nwm nhIN hY [AYsw nhIN hY ik hor qrW dIAW gYsW nhIN hn pr smJ ivc nwAwaux krky aunHW dw nwm nhIN r`K sky [ iesy qrW hI swrymhwqmwvW dw iek hI kQn hY ik, Bgvwn siq, icq, AwnMd hY [Bwv ieh hY ik jo im`tI jVH rUp hY ieh sUKm dyS ivc vI aus dwjVH rUp hY Aqy sUKm dyS ivc jVH rUp im`tI dw Aiq sUKm rUp kwrxdyS ivc vI hY [ kwrx dyS ivc jo jVHqw pweI jWdI hY auh AnMqguxW sUKm Awqmw ivc hI hY, ijs nMU siq krky kQn kIqw jWdwhY [ ausy qrW ieh sQUl jgq dy srIrW dI jo cyqnw hY iehI sUKmsrIr dy Aiq sUKm rUp ivc hY ijs nMU lok BUq-pRyq, dyvI-dyvqwkihMdy hn [ au~Qy aunHW dI cyqnqw vI auNj hI hY ijvyN sQUl srIrivc Aiq sUKm rUp ivc hovy Aqy kwrx srIrW dI cyqnqw AwiKrAwqmw dI AwpxI cyqnqw hY ijs nMU icq krky jwixAw jWdw hY [sQUl jgq ivc jo AnMq pRkwr dy krm krky AwnMidq huMdy hn

Page 459: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

429

A`Cw jW burw auh vI AwnMd sUKm srIr dy AMdr kwrx srIr dyAMdr jo Awqmw hY auh AwnMd aus Awqmw dw hI hY ijs nMU ml AqyivKSyp dy kwrx krmW dy ADIn hI pRwpq huMdw hY [ Awqmwprmwqmw dw AMS hox dy kwrx siq, icq, AwnMd srUp hY [mhwqmwvW ny au~Qy phuMc ky Awpxy S`uD Awqm srUp nMU aus prmwqmwdy srUp nMU jwnx dy bwAd hI siq, icq AwnMd ikhw hY [ ies qoNieh pqw c`ldw hY ik inrwkwr kuJ vI nhIN hY sB kuJ swkwr hY[jd AsIN hvw nMU dyKdy hW qW dyK nhIN skdy kyvl mihsUs kr skdyhW ies dw mqlb ieh nhIN ik hvw nhIN hY [ iesy hvw ivc l`KWkItwxMU ijnHW dw bcpn jvwnI Aqy buFwpw iek GMty ivc hI bIqjWdw hY [ jy AsIN ies nMU dyK nhIN skdy qW ies dw mqlb iehnhIN ik auh inrwkwr hY [ hux AsIN kItwxUM nMU dyK nhIN skdy prauh kItwxUM qy kItwxUM Awps ivc iek dUsry nwl iml ky isRStI dIrcnw Aqy mOj msqIAW krdy hn [ auh ies leI kr skdy hnikauNik iek kItwxUM dUsry kItwxMU nMU ies pRkwr BlI-BWq jwxdwhY ijvyN iek ienswn dUsry ienswn nMU cMgI qrW jwxdw hY [ ausyqrW jIv-Awqmw nMU jwnx vwlw ArQwq, Awpxy siq, icq, AwnMdsrUp nMU aus prmwqmw nMU jo ik siq, icq, AwnMd hY ijvyN iekienswn nMU dUsrw ienswn Aqy hvw ivc isRStI rcx vwly iekkItwxMU nMU dUsrw kItwxUM jwxdw hY [ dUsry rUp ivc ivigAwnIKurdbIn (mweIkRoskop) lw ky AYsy kItwxUMAW nMU dyK lYNdy hn [ jyAsIN ieh mMnIey ik swkwr nMU mMnxw iek Av`igAw hY qW bhuq v`fwaudwhrx swfy swhmxy hY bwbw bu`Fw jI, ijnHW dy bcnW qoN gurUhirgoibMd jI dw jnm hoieAw pr bwbw bu`Fw jI dy AMq smyN ivcaunHW ny Ardws kIqI sI ik, gurU hirgoibMd jI ! myrw AMq smW AwigAw hY, ikrpw krky myry swhmxy bYT ky drSn idMdy rho ik bRhmigAwnI mhWpurS Awpxy AMq smyN ivc swkwr rUp Bgvwn nMU Awpxyswhmxy r`K irhw hY [ bwbw bu`Fw jI gurU swihb nMU prmwqmw dwswkwr rUp mMn rhy hn [ hux jy AsIN swkwr srUp nMU nw mMnIey qW

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 460: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

430 nksw d/P dh T[vkD

TIk nhIN hY [ iesy qrW rwVw swihb ivc iek muslmwn sI joinMbUAW dI rKvwlI kirAw krdw sI [ ikauNik auh muslmwn sIijsdy kwrx aunHW idnW ivc aus dy lMgr hwl ivc jl Aqy pRSwdyCkwaux dI mnwhI sI [ jd ausdw AMq smW AwieAw qW auh Awpxykmry ivc lyitAw hoieAw hI sMq eISr isMG jI nMU Ardws krirhw sI ik bwbw jI Aw ky drSn idau [ qd bwbw jI Borw swihbiv`coN inkl ky aus dy swhmxy Awey qW aus muslmwn ny ikhw ik,mhwrwj jI ! myrI grdn ih`l nhIN rhI hY, myry crnW v`l nMU Awjwau ijs krky mYN Awp jI dy drSn kr skW [ jd bwbw jI ausdy crnW v`l KVHy ho gey qW bwbw jI boly ik, "drSn qW qMU myry rozhI krdw sI qW ieMnI iz`d PVH ky ikauN bYTy rhy ik Aw ky AwpxydrSn idau ? pr hux mYN Aw igAw hW qW myry qoN kuJ mMg [ mYN iesqrW qYnMU jwx nhIN dyvWgw" [ qd aus ny ikhw ik mYnMU Awp jI dydrSnW dI ie`Cw sI jo Awp jI dy Awaux nwl pUrI ho geI [ mYnMU kuJnhIN cwhIdw [ qW bwbw jI ny ikhw, "nhIN mYN ies qrW jwx nhINidAWgw [ jo qMU gurU Gr dI ds bwrW swl syvw kIqI hY aus dy bdlyrwj pwt cwhuMdw hYN qW pUrI ipRQvI dw rwjw vI bxnw qyry leI Cotwhovygw [ qYnMU ieMdr lok dI pdvI dy idMdy hW" [ qd aus muslmwnny ikhw, nhIN mhwrwj jI ! mYnMU kuJ nhIN cwhIdw [ isrP Awp jIdy drSnW dI ie`Cw sI jo pUrI ho geI hY [ qd bwbw jI ny qIsrIvwrI ikhw, "BweI mYN qYnMU ies qrW jwx nhIN idAWgw, kuJ mMg"[qW aus ny ikhw, jy Awp jI ikrpw dy Gr ivc Awey ho qy ikrpwkrnw hI cwhuMdy ho qW ieh ikrpw kro ik ies jnm ivc Awp jIdy Gr ivc lMgr pRSwdw sMgq nMU nhIN Ckw sikAw, ikrpw kro ikAgly jnm ivc mYN Awp jI dy gurU Gr Aw ky lMgr dI syvw krskW [ sMgq nMU pRSwdw pwxI Ckw skW [aus qoN bhuq swlW dy bwAd ijs smyN bwbw rxjIq isMG ivr`kq jIdI qp`isAw swDnw pUrI ho geI sI qd auh gurU Gr ivc syvw krrhy sI qW v`fy bwbw jI ny Aw ky ivr`kq jI nMU pu`iCAw ik, "BweI

Page 461: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

431

qYnMU pqY auh is`K jo pRSwdy vMf irhw hY auh kOx hY" ? auh aus vylysMgq nMU bVy pRym Bwv nwl lMgr Ckw irhw sI [ qd ivr`kq jI bolyik, mhwrwj jI pqw hY [ qd bwbw jI ny pu`iCAw ik, "d`s kOxhY ? qd aunHW ny d`isAw ik, auh is`K ihmwcl ivc pYdw ho ky kuJswlW dI pVHweI krky ie`Qy gurU Gr ivc AwieAw hoieAw hY jo lMgrpwxI Ckw irhw [ bwbw jI ny ikhw, "kuJ hor d`s iedHy bwry", qWivr`kq jI kihx l`gy, mwP krnw mhwrwj jI mYnMU qW ieqnw hIpqw hY [ Awp jI ikrpw krky d`so [ qd bwbw jI ny d`isAw ik,"ieh auhI muslmwn hY jo bhuq smW pihlW swfy gurduAwry ivcinMbUAW dI rKvwlI kirAw krdw sI [ hux ie`Qy SMkw krn vwlySMkw krdy hn ik aus ny is`Dw bRhm igAwn ikauN nhIN mMg ilAw[bRhm igAwn qW iek Awqmk AvsQw dw nwm hY jo jigAwsU ny KudhI imhnq krky au~QoN q`k phuMcxw huMdw hY [ ijMnI swDk dIismrn-syvw huMdI hY aunI hI aus dy bl qy hI aus qy mhwqmw ikrpwkrdy hn [ ibnW AiDkwr qoN koeI vsqU iksy nMU nhIN imldI [ nhINqW byAMq bRhm igAwnI mhWpurS huMdy Awey hn ij`Qy auh ieMnIimhnq krdy hn, kIrqn krdy hn, drSn idMdy hn syvw-ismrndI pRMprw clwauNdy hn [ ies qrW qW ieMnI imhnq koeI kry hI nwAqy swirAW nMU ie`ko vwr bRhm igAwn dy dyx qW jIv-Awqmw dwhmySw-hmySw dy leI Awqmk sPr Kqm ho jwey [ pr ieh jigAwsUdI Kud dI imhnq hY ik ik`QoN q`k imhnq krdw hY [ ieh sBAiDkwrI nMU hI id`qI jWdI hY [ jy AsIN khIey ik AsIN srUp dwiDAwn nhIN krWgy qW ikhVI cIz srUp qoN bwhr hY [ jy AsIN Sbdqy itkdy hW qW Sbd vI srUp hY [ pRkwS vI iek srUp hY [ swkwrqoN hI inrwkwr dI pRwpqI sMBv hY [ ijvyN nwmdyv jI dy nwl BgvwnKwxw KWdy rhy Aqy g`lW krdy rhy Aqy bh`qr vwr aunHW nMU swkwrrUp ivc drSn id`qy [ ies qoN bwAd vI jd Awqmk qr`kI dIg`l AweI qW Bgvwn ny ikhw ik, aus jgHw iek mhWpurS rihMdwhY aus qoN dIkSw lY ky nwm jpxw SurU kr [ qd Bgq nwmdyv jI

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 462: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

432 nksw d/P dh T[vkD

aus nMU imlx leI au~Qy gey [ jd nwmdyv jI ny aus mhWpurS nMUdyiKAw jo ik SwlIgRwm qy pYr r`K ky bYTw hoieAw hY (jo ik ihMdUDrm ivc Bgvwn dw rUp hI mMinAw jWdw hY) qd auh au`QoN vwpsqur pey qW aus mhWpurS ny nwmdyv jI nMU Awvwz id`qI Aqy pu`iCAwik qYnMU Bgvwn ny ByijAw hY, Aw jwau, AMdr Aw jwau [ jd auhAMdr Awey qd aunHW ny pu`iCAw ik, mhwrwj ! qusIN qW Bgvwn qy pYrr`K ky bYTy hoey ho, ieh ikvyN ? qW mhwqmw boly ik ieh audoN q`kmyry leI Bgvwn sn jdoN q`k myry fdp nyqr Ku`lHy nhIN sn[ jd myrydYvI nyqr Ku`lH gey qW mYN jwx igAw hW ik Bgvwn qoN ibnW koeIjgHw jW vsqU nhIN hY [ sB jgHw hI Bgvwn hY [ hux myry leI iehiek p`Qr hI hY [ jd inrwkwr dw swkwr srUp smJ Aw igAw,pCwixAw igAw, qd ieh swkwr jgq dy srUp dw koeI mqlb nhINr`Kdw [ ijvyN bhuq v`fy phwV dy Coty-Coty tukVy kr ky aus iv`coN iekAmu`l lwl rUpI hIrw pRwpq kr lYNdw hY aus qoN bwAd ieh bhuqphwV rUpI im`tI jo ik iqMn pRkwr dy jgq qoN bxI hoeI huMdI hY(sQUl, sUKm Aqy kwrx jgq) ieh ausy phwV vWg aus jigAwsUnMU aus Amu`l lwl nMU C`f ky bwkI sB Bwr As`q, jVH, du`K-rUp,iCMn-BMgr rUp hI l`gdw hY[r[o{ o{g wjkswktK dh d/y–o/y ftZu nfGnk; eoB tkb/ dhwjkswk eow, fXnkB ns/ GktBk o{gh T{oik dh eZN–tZY eod/j'J/ f;woB Grsh eotkT[Dr/. ns/ id nzsjeoD g{oD o{g s'P[X j' ikJ/rk sK T[; nzsjeoD B{z wjkswk jh gfjbK fdpnzsjeoD pDkT[Dr/. ns/ fco i'/ T[BQK B{z gqkgs j? fdt: gq/wT[j fdt: gq/w pDkJ/ j'J/ fdt: nzsjeoD ftZu gkT[Dr/ fi;Bkb ifrnk;{ T[; d/P dk Bkrfoe pD ikJ/rk fit/ fJe ifbnkj'fJnk dhtk d{i/ dht/ B{z o"'PB eo ;edk j? ns/ fJ;/ fdt:gq/w s'ˆ nekb g[oyF dh T[gk;Bk j[zdh j?.AYsw Awpxw Awp s`cw srUp iml jWdw hY Aqy aus dyS dw vwsI bx

Page 463: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

433

jWdw hY ij`QoN dubwrw igrnw nhIN huMdw [ au~Qy dyS, kwl, vsqU dIkoeI guMjwieS nhIN hY [ ijs dyS dy bwry ivc gurUAW Aqy mhwqmwvWny AYsw d`isAw hY

;{jh wjbk 5sUK mhl jw ky aUc duAwry ]qw mih vwsih Bgq ipAwry ]shj kQw pRB kI Aiq mITI ]ivrlY kwhU nyqRhu fITI ]qh gIq nwd AKwry sMgw ]aUhw sMq krih hir rMgw ]qh mrxu n jIvxu sogu n hrKw ]swc nwm kI AMimRq vrKw ]guhj kQw ieh gur qy jwxI ]nwnku bolY hir hir bwxI ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 739)

Bgq kbIr jI ny ikhw hY ik;hm vwsI aus dyS kyjhw pwrbRhm kw Kyl ]dIAw jlY AgMm kwibn bwqI ibnu qyl ]

Bgq rivdws jI ny ikhw hY ik;bygm purw shr ko nwau ]dUKu AMdohu nhI iqih Twau ]nW qsvIs iKrwju nw mwluKauPu n Kqw n qrsu jvwlu ]

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 464: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

434 nksw d/P dh T[vkD

Ab moih KUb vqn gh pweI ]aUhW KYir sdw myry BweI ]kwiemu dwiemu sdw pwiqswhI ]dom n sym eyk so AwhI ]Awbwdwnu sdw mshUraUhW gnI bsih mwmUr ]iqau iqau sYl krih ijau BwvYmhrm mhl n ko AtkwvY ]kih rivdws Klws cmwrw [jo hm shrI su mIqu hmwrw ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 345)

au~qm is`K nMU sbr Aqy Sukr Dwrn krny pYxgy Aqy iksy pRkwr dwAiDAwqmk AnuBv hovygw qW aus nMU bhuq izAwdw Awp smJxwpeygw [ AMdr dI iksy iksm dI koeI KuSI imly jW SkqIAW imlx qW aunHWnMU ieMj pcwauxw hovygw ijvyN pwxI gly qoN hyTW auqrdw hI pcx l`gdwhY [ AYsI Dwrnw vwlw is`K Awpxy ies sPr nMU bhuq izAwdw jldI qYAkr leygw, inrvwx AvsQw nMU pRwpq kr leygw, sB qrW dy drdW nMU ie`koijhw mMndy hoey ArQwq,

> ;fsr[o gq;kfd]okr[ rT[Vh wjbk 9;kX' wB ek wkB[ fsnkrT[]ekw[ eq'X ;zrfs d[oiB eh sk s/ nfjfBf; GkrT[]1]ojkT[];[y[ d[y[ d'B/ ;w efo ikB? nT[o[ wkB[ ngwkBk]joy ;'r s/ oj? nshsk fsfB ifr ss[ gSkBk]1]T[;sfs fBzdk d'T{ fsnkr? y'i? gd[ fBopkBk]iB BkBe fJj[ y/b[ emB[ j? feBjz{ r[ow[fy ikBk]2]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp 219)

Page 465: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

435

nyho ftZu fgZS/ dZ;h rJhnK w[ZeshnK jB T[j th ;G s'ˆˆ tZvknyhobk pzXB j? fiZE/ ;kb'e: ftZu ;dk–;dk bJh T[;d/ b'e ftZu;fEs j' ikDr/ ns/ e?tb: w[esh ftZu ;dk–;dk bJh T[; pqjwd/P ftZu ;ZfEs j' ikT[Dr/. idfe nkswk B/ fJsBh w/jBs o{ghnfGnk; fJ; bJh Bjhˆ ehsk ;h fe nkyoekb fJZE/ S'N/ pzXB B{z SZve/pj[s tZv/ pzXB ftZu nBzs ekb bJh pZM ikJ/. fJzM sK JhPo f;zx ihwjkoki fejk eod/ ;h fe GkJh uko ;wkXhnK ftZu jh pqjwfrnkBdh gVQkJh ysw j' iKdh j?.1H Ppd o{g ;kftebg ;wkX (fsqe[Nh wfj;{; j[zdh oj/rh)2H nPpd o{g ;kftebg ;wkX (fsqe[Nh wfj;{; j[zdh oj/rh)3H nPpd o{g fBoftebg ;wkX (fsqe[Nh bhB, ndt?s GktBk o{g)4H nPpd nBzd irQk o{g fBoftebg ;wkX (fsqe[Nh bhB j' ikJ/rh)fsqe[Nh sk noE j? fe fXnksk, fXnkB ns/ X:. gfjbh d' ;wkXifrnk;{ dh j? ns/ nyho d' ;wkX pqjwfrnkBh dh j?. gfjbh d';wkX ifrnk;{ B{z wzfib/ jehes se gj[zuk fdzdh j?. i' fe gq/wkGrshwkor, ;fji wkor ns/ frnkB wkor dh nyhobh g"Vh j?. shih;wkX ftZu ifrnk;{ pqjw b'e ns/ e/t: w[esh se gj[zu iKdk j?.fJZE/ se ;koh irQk pzXB d/ ekoB jB. nBzs eq'V pqjwzvK fijVk gzisZsK s' pfDnk j? fwZNh, gkDh, nZr, jtk, nkekP T[;/ dk S'Nk o{g ;kv/e'b j? fijVk uko GkrK ftZu tzfvnk j'fJnk j?. ;oho (fJzdqhnK) wB,p[ZXh ns/ nkGk; nzP j?. fJBQK ;kfonK B{z ikDd/ j'J/ ns/ nZSh soQKˆikDB d/ pknd fJ; Bkb fJBQK gqkfeose fwZNh, gkDh, nZr, jtk ns/nkekP s'ˆ nbZr j'e/ nkgD/–nkg B{z ikDB ns/ nkswe :ksok ysweoB bJh ;kB{z gfog{oD frnkB ns/ t?okr dh Io{os g?dh j?. fijVkuko soQK s'ˆ fwbdk j? r[opkDh, wjKg[oy, gqfeosh ns/ nkgD/ nB[Gtgo ;kB{z 100% ftPtkP sK f;oc nkgD/ nB[Gth frnkB s/ jh j[zdkj?. fi;B{z fJj gqfeqsh o{gh ;oho (fJzdqhnK), wB, p[ZXh ns/ nkGk;nzP B{z fJe eoB bJh ns/ fJBQK s' nbr j'e/ nkgD/ nkg B{z gfjukBDbJh wjKg[oy iK r[o{ rqzE ;kfjp ih fJBQK fszB GkrK ftZu fJZemk eo

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 466: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

436 nksw d/P dh T[vkD

fdzd/ jB. fi;B{z fXnksk, fXnkB eoB tkbk, fXnkB–fi;dk fXnkBeo oj/. X/n–T[; fXnksk ftZu bhB j'Dk. fi;B{z ;{os ns/ Ppd d/dtkok wZfEnk iKdk j?. fi;B{z fe Ppd o{g ;ftebg ;wkX efjzd/jB. fJ; ftZu d/P (fejVh irQk ftZu j?) ekb (fejVk ;wK ub fojkj?) t;s{ (nkgD/ ;oho nkeko o{gh fejVh t;s{ ftZu j?). d{ihnt;Ek ftZu nPpd o{g ;ftebg ;wkX ftZu fXnksk, fXnkB, fXndh fJekrosk j'o th tX iKdh j?. fi; ftZu Ppd Bjhˆ ubdk ns/;{os j[zdh j?. go T[j ;{os th fJj Bjhˆ j[zdh ns/ fJ; ftZu th d/P,ekb, t;s{ wfj;{; j[zdk ofjzdk j?. ;zs JhPo f;zx ih wjkoki dZ;d/jB fe fJj d't/ˆ ;wkX ifrnk;{nK dh j[zdh j?. nrbh d' nt;EktKpqjwfrnkBhnK dh j[zdh j? fi; ftZu shih nt;Ek ftZu nzP o{gfBoftebg ;wkX dh nt;Ek j[zdh j? fi; ftZu fXnksk, fXnkB, fXnfszB' fJZe j' iKd/ jB. fiZE/ gowkswk ns/ gqfeosh fJt/ fwe; j[zd/ jBfit/ˆ xh ftZu fueBkjN. fJZE/ se gj[zu e/ gfjukBDk j[zdk j? fJZE/d/P, ekb, t;s{ sK eh j'Dk fJ;dh sK r[ikfJzP th Bjhˆ j[zdh. f;oc;{os j[zdh j? go T[j th o{g, ozr, nkeko s' ofjs j[zdh j?. u"Ehnt;Ek ftZu nP[ZX nBzd ;EkB o{g fBoftebg nt;Ek ftZu fJZE/;kvh ;{os B{z ;kXD bJh r[o{ rqzE ;kfjp ih ns/ ;zs ;kv/ Bkb th j[zd/jB. go T[j fit/ˆ d/P j[zdk j? T[t/ˆ jh t/; pDke/ p?m/ j[zd/ jB. ns/ idn;hˆ fJ; nBzd o{gh d/P ftZu gqt/P gkT[d/ jK sK fJ; d/P dk gsk Bjhˆubdk go nBzd dh nyhobh ;hwk j[zdh j?. fco id j"b/–j"b/ fJ;d/P ftZu ns/ nkgD/ ftZu coe ;wM b?d/ jB sK fJZE' fBokeko dh g{ik;kw, ;w p'X d/ nfs ;{yw c[bK Bkb ehsh iKdh j?. fJZE/ ike/ nkswe:ksok ysw j' iKdh j?. fJZE/ ;fEs j'D Bkb gfjb/ ed/ th ;{os ns/Ppd B{z Bjhˆ SZvDk ukjhdk j?. T[j fezBh th tko o[edk j't/. fit/ e'Jhnkdwh xZN o[gJ/ ns/ fInkdk o[gJ/ ftZu nZSh soQK Bkb coe ikDdkj? fJ;/ soK d/ fdwkr Bkb i/eo ifrnk;{ ftZu neowK (fe;/ th soQKdk e'Jh ezw Bk eoBk, wB, p[ZXh ns/ ;oho Bkb) ofje/ pj[s tZvkckfJdk ns/ nBzd gqkgs eoB bJh fJZSk ikr ikJ/ sK ;wM' fe ;kB{z

Page 467: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

437

;Zuk frnkB gqkgs j' frnk. j[D fJZE/ Bkb wB[Zy dh nkswe :ksokP[o{ j[zdh j?. fe;h th soK dk e'Jh th eow nkswk B{z d/j XkoD dkdzv fwfbnk j'fJnk j?. feT[fe nkswk gowkswk dh nzP j'D d/ ekoDy[d jh nBzd ;to{g j? go fJj fwZNh, gkDh, nZr, jtk ns/ nkekPs'ˆ fwfPqs fszB soK dh d/j ekoD ;oho, ;E{b ;oho ns/ ;{yw ;ohogqkfeose j'D d/ ekoD neowK Bjhˆ ofjD fdzdh feT[ˆfe fwZNh, gkDh,nZr, jtk ns/ nkekP jo sZs fJe d{i/ dk fto'Xh j?. fJ; bJhnkswk B{z PKs ns/ ;fEo Bjhˆ ofjD fdzdh. u"Eh ;wkX i' fe nP[ZXnBzd ;EkB ndt?s GktBk o{g fBoftebg ;wkX j?. T[ZE/ se gjz[uDbJh fgSbhnK fszB' ;wkXhnK d/ nkfyoh uoD d/ ;kyPks nB[Gtikrqs nt;Ek ftZu j'Dk ukjhdk j?. fit/A fe id'A n;hA ;"Ad/ jK sK fJ;Gko o{gh ;oho ƒ SZv e/ nkgD/ ;[gB/ o{gh ;oho ftZu ikr oj/ jz[d/ jK.fJ;/ soQK id n;hA BhAd ftZu jz[d/ jK ns/ Gkt/A n;hA fe;h wo/ j'J/ftnesh d/ Bkb b/N/ j'J/ T[;d/ T[Zs/ jZE ns/ NzrK oZy e/ ;"A oj/ jz[d/ jKsK ;kƒ e'Jh ;ze'u BjhA jz[dk feT[Afe T[; ;w/A ;kƒ fJBQK d't/A ;E{b ns/;{yw ;ohoK ƒ SZv e/ ekoD ;oho ftZu ikr oj/ jz[d/ jK. fJj nB[Gt;kvh p/j'Ph dk jz[dk j?. fi;ƒ n;h geV BjhA gkT[Ad/ go fgSbhnKfszBK ;wkXhnK ftZu nk;D brk e/ ohVQ dh jZvh f;ZXh oZyd/ j'J/ gkmeod/ j'J/ fszBK ;wkXhnK d/ nkfyoh uoD d/ ikrqs nt;Ek d/ nB[Gtj'J/ jz[d/ jB iK efj bU fe fiZE/ n;hA ;kyPks gjz[ud/ jK. fJBQKnB[GtK d/ sb s/ u"Eh ;wkX s/ nfGnk; eoBk j? fi; Bkb ;fEs jz[d/jz[d/ jw/Pk bJh fJ; d/P dk tk;h pDBk j?. i' fe fJ; gVQkJh dhnkfyoh ebk; j?. fJzM sK g{o/ ;z;ko ftZu seohpB 11 Xow ub oj/jB ns/ jo Xow dk fJjh we;d j? fe fJB;kBh iks ƒ fJj u"Eh;wkX se dh gVQkJh eotk ;ehJ/. fJBQK uko/ nt;EktK ftZu tko tkogkm eod/ j'J/ ikrqs nt;Ek ftZu uko/ nB[GtK ƒ fbnkT[Ad/ j'J/ fJBQKftZu ;fEs j'Dk j?. n;hA uko/ nB[GtK ƒ fJZe fJZe eoe/ nBzd d/Pns/ ;oho sZe gjz[uKr/. fco fJ;/ soQK T[bN/ eqw Bkb uko/ nB[GtKftZu ;fEs j[zd/ j'J/ tkfg; fJ; ;E{b ;oho ftZu gj[zuKr/ feT[Afe u"Eh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 468: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

438 nksw d/P dh T[vkD

;wkX ftZu ‘w?A’ BK dh e'Jh uhI jh BjhA j?. fJ; bJh n;hA jo ;wkXftZu jo nt;Ek ƒ ;kyPks jkIo BkIo GrtkB ikDd/ j'J/ T[gk;BkeoBh j?. feT[Afe fJj o;sk sK f;oca fBwosk ns/ fgnko Bkb jhs?n jz[dk j?. nyho jo fJe nB[Gt ftZu ;fEosk, mfjokT[ gkT[Ad/ j'J/T[; nBzd o{gh d/P ns/ ;oho ftZu ;fEs j[zd/ ikDr/ fiZE/ sZe bJh fJj;koh gVQkJh j?. fJ; ftZu f;oc gfjbh ;wkX th fJB;kB iks ftZu11 XowK ftZu tZy^tZy soK dh gVQkJh j?. pkeh d{ih, shih ns/ u"Eh;wkX ;kfonK dh fJe torh j?. feT[Afe T[ZE/ ;oho d/ gfjBkt/ ns/b?D d/D Bkb gVQkJh BjhA jz[dh. P[ZXsk ;{ywsk ;obsk ns/ ;fjisks'A jh jz[dh j? fJ; bJh ;ZG d/ nB[Gt th fJe tor/ jh jz[d/ jB.fit/A fit/A ;kvh d{ih, shih ns/ u"Eh ;wkX ftZu gfogZetsk nkJ/rhT[t/A T[t/A Ppd y[d pzdk j'J/rk ns/ ikrqs nt;Ek fit/A dh fst/A pDhoj/rh ns/ fJe fJe eoe/ ;oho th S[Nd/ ub/ ikDr/ ns/ Bkb jh ;kvkjT[w? o{gh fynkb, ;'u, ;wM ns/ nkeoPD th nzdo iKdk ubk ikJ/rk. fe;/ ftfrnkfBe dk shik fB:w j? fe t;s{ ƒ s'VB bJh fizBhskes dh Io{os j? i/eo T[Bh skes s[jkv/ e'b j? sK T[j T[; t;s{ ƒs'V d/t/rh BjhA sK t;s{ s'A Neok e/ T[j skes tkg; nk ikJ/rh.feqnk gqfsfeqnk d/ ekƒB d/ sfjs T[j tkg; nk ikJ/rh. tko^tkofJBQK nB[GtK ƒ geVB ns/ T[; ftZu mfjoD Bkb ;kvh mfjoD dhPesh tXdh ubh ikJ/rh. nyho n;hA T[; ftZu ;fEs j' iktKr/, g{ohsoK mfjokT[ gk btKr/ fiZE/ fJj u"Eh ;wkX th g{oD j' ikJ/rh. fcoT[;d/ pknd T[; ftnesh dk nkw nkT[Dk ikT[Dk j' ikJ/rk. fiZE/ T[j;Zs ebk s'A g{ok jz[dk j? fi;ƒ r[opkDh efjzdh j? “frnkB nziB r[ofdnk nfrnkB nzX/o ftBk; jo feogk s/ ;zs G/fNnk BkBe wBgqrk;” go id u"Eh ;wkX ftZu ifrnk;{ gj[zudk j? fit/ˆ fe p'fbnkfrnk j? nPpd nBzd irQk o{g fBoftebg ;wkX fJZE/ gfog{oDnt;Ek ftZu nkgDh g{oh j'P'–jtk; ftZu T[; nBzd o{gh d/P ftZu

Page 469: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

439

gj[zu iKdk j? i' nksw d/P dh T[vkB GoB bJh ihtkswk gqfsyD:[rK–:[rK s'ˆ eow eodh ofjzdh j? uzr/ ns/ p[o/. fJj' sK ;s, fusns/ nBzd fJj fszB' jh fJZe d{i/ ftZu fszBK o{g ftZu j?. jkbKfe fJjnBzd th pj[s tZvk j[zdk j? feT[ˆfe fJ; ftZu T[j gzi e'PK tkbk godko{gh Gko Bjhˆ j[zdk fJ; ftZu ihtkswk dk y[d dk P[X ;to{g j[zdk j?.jkbKfe fJ; ftZu fuZs o{gh u/sBsk Bk d/ pokpo j[zdh j/ ns/ nBzdo{gh GrtkB th pj[s xZN wksok ftZu j[zdk j?. fJ; ftZu ;oho dhnt;Ek x{e Bhˆd dh j[zdh j? fi; ftZu e'Jh ;zebg–ftebg Bjhˆ j[zdkp; f;oc fJzBK j[zdk j? T[; ftZu ihtkswk ;[Zsh j'Jh j[zdh j? ns/ fJ;ftZu ihtkswk jo gb ikrqs nt;Ek ns/ fdqPNh o{g j[zdh j?. T[;s'ˆnZr/ id T[j gowkswk d/P ftZu gj[zudk j? sd T[ZE/ ;s o{gh T[;dknkeko ns/ fuZs o{gh u/sBsk g{oh wksok dk j[zdk j?. fJ; ftZu fJj'fijh nt;Ek j[zdh j? fit/ˆ ;[gB/ ftZu ihtkswk nkgD/ nkeko d/j{–pj{ ;wMd/ j'J/ eow eodh j? ns/ T[; d/P B{z ;kyPks ;wMdhj?.idfe T[ZE/ T[;dh g{oh Pesh Bjhˆ ubdh. fJZE/ s'ˆ id ifrnk;{nyhobh nt;Ek ns/ ;wkX fi;B{z Ppd nBzd o{g irQk fBoftebg;wkX efjzd/ jB ftZu gj[zudh j?. fJZE/ ike/ T[;dk gfog{oD ;ohonBzdw: j[zdk j? ns/ ;s o{gh fdqPNh th ;kyPks j[zdh j? fuZs o{ghu/sBsk ns/ joes eoB tkbh Pesh th T[;d/ e'b gfog{oD j[zdh j?ns/ T[j T[; nBzd o{gh d/P ftZu x[zwdk ofjzdk j? fit/ˆ fe n;hˆ ;ko/fJZE/ nkikd o{g ftZu nkgD/ fJ; d/P ftZu ofjzd/ jK. fJZE/ wk:k ns/wk:k o{gh e'Jh th uhi fJ; d/P d/ Bidhe gj[zu Bjhˆ ;edh. idfJZE/ s' ihtkswk nkgDh soZeh bJh ;Zs ebktK s'ˆ fInkdk ebk dhfJZSk oZydh j? sK wks b'e ftZu nkgD/ T[; fBokeko nBzd o{g GrtkBdh ;kw, ;w, p'X d/ c[ZbK d/ d[nkok T[gk;Bk eodh j?.

fJ; Grsh wkor ftZu ubd/ j'J/ bkgotkjh iK p/gotkjh nk;edh j?. go T[j xwzv ns/ ukbkeh d/ o{g ftZu Bk pdb ikJ/ fJjifrnk;{ dh nkgDh fwjBs ofjDh ukjhdh j?. fi;B{z p'fbnk frnk

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 470: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

440 nksw d/P dh T[vkD

j?L

gT[Vh];{o/ J/fj B nkyhnkfj njzekfo wofj d[y[ gktfj]nzX/ nkg[ B gSkDBh d{i? gfu iktfj]nfs eo'X f;T[ b{Md/ nr? fgS? d[y[ gktfj]jo ihT[ njzeko[ B GktJht/d e[fe ;[Dktfj..njzekfo w[J/ ;/ ftrsh rJ/ wfo iBwfj fcfo nktfj]9]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 1089)

fgSb/ fszB wkorK dtkok (gq/wk Grsh wkor, ;fji wkor ns/frnkB wkor) pqjw se gj[zuD dh e'fPP d/ pknd fJZE/ pqjw,gowkswk ns/ GrtkB se gj[zukT[D dh e'fPP j?. fiZE/ ;zg{oD ;to{g;gPN j' iKdk j? fi;B{z ;s, fus, nBzd th efjzd/ jB. go n;hˆfJ;d/ ekoD ;oho d/ Bkb ekoD irs gj[zuD Bkb P[o{ ehsk j?. ekoDirs ftZu g{oB ;fEs j'D s/ id nBzdw: e'P dh Mbe gJh fco T[;ftZu ;fEs j'D dh e'fPP eoBh j?. fco pqjw d/P dh Mbe gt/ sdT[ZE/ nkgD/ nkg B{z ;fEs eoB dh e'fPP eoBh j? fiZE/ nkgDk ;Zuk;to{g i' fe gqfeqfs (fszB wk:ktK s'ˆ ofjs) j? go nKfPe j? ns/;fEo j?. fco gowkswk o{gh d/P dh id Mbe gt/ sd T[; ftZu;fEs j'Dk j? fiZE/ nkgDk fuZs o{gh u/sB: gqekfPs j'J/rk. fco idfJZE/ fInkdk ;fji Gkt ftZu ofjD d/ pknd nBzd o{gh d/; dh MbegJ/rh sK T[ZE/ nkgD/ nkg B{z ;fEs eoB dh e'fPP eoBh j? fiZE/ fJ;gqfeosh dh ;E{b o'PBh Bjhˆ j'J/rh fit/ˆ fJZE/ d/ ;{oi, uzdowk. T[E/e/tb nB[Gth o'PBh j'J/rh. feT[ˆfe n;hˆ wzfib/ Poh:s, wzfIb/sohes ns/ wzfib/ fjwkes ftZu g?ˆd/ j'J/ fe;/ Ppd d[nkok wB B{z;kXd/ oj/ ;h. fJ; bJh fJj Ppd fJzBQh ibdh Bjhˆ S[ZN/rk idfe fJjPpd dh j[D e'Jh Io{os Bjhˆ j?. fJZE/ sK f;oc ;s, fus, nBzd o{gh

Page 471: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

441

fBokeko dh T[gk;Bk f;oc ;kw, ;w, p'X d/ c[bK s'ˆ ehsh iKdh j?.i' fe fJj gqkfeofse Bjhˆ j? nkswk dk nkgDk ;[Gkn j? iK nkgD/n;bh ;to{g ftZu p?me/ th T[; fBokeko GrtkB dk fgnko nkdkB–gqdkB eoBk j[zdk j? i' fe fJe nBzd dh gqekPmk j?. fpBk fdp ;ohod/ fJj nBzd ;fjD Bjhˆ j' ;edk j?. fi;d/ yopt/A fjZ;/ dh fJZe p{zdwkso Mbe g?D s/ ftnesh y[Ph Bkb gkrb j' iKdk j? ns/ nfrnkBskd/ nXhB j'e/ efjzdk j? fe w?ˆ gk; j' frnk, w/oh B"eoh br rJh,w/o/ xo bVek g?dk j' frnk, w/ok tgko uzrk j' frnk. nBzs :[rK s'ˆfJj Bk fNeD tkbk ;[y ftZu yg–yg eo wod/ ik oj/ jK. go i' fpBKyg/ th nBzd s' gfog{oD nt;Ek j? T[;dh :ksok eoB B{z Gko ;wMd/jB. GrtkB dh pkjoh Pesh fi;B{z fszB GkrK ftZu p'fbnk frnk j?iV, ;{yw, u/sB ns/ ;{yw ekoD irs fJZe soQK d/ sw', oi', ;s' r[Djh i' e'Jh fe;/ ebk; B{z S'Nh ;wMd/ j'J/ nZr/ ubk ikJ/rk T[;dhgohfynk ftZu ;cb Bjhˆ j'J/rk. sd id fBokeko d/ d/P ftZu gqt/PgkT[D bJh nyhobk ;wK j'J/rk nfGnk; eod/ ;w/ sd T[BQK fszBK r[DKftZu'ˆ i' r[D nzdo ofj frnk j'J/rk fi;dh gohfynk Bjhˆ jz[dh iK T[;r[D s' g{oD o{g s' fBtqs Bjhˆ j'fJnk. nyho ftZu T[;/ o{g ftZu PeshgqXkB d/th–d/tsk pDk fdZsk ikJ/rk. gohfynk s'ˆ wsbp nB[GtK d/sb s/ Bjhˆ j?. eJh i' efjzd/ jB fe ;kB{z e[ZM nB[Gt Bjhˆ j[zdk i/jo/e jcs/ :k wjhB/ dk foekov nkgD/ wB d/ sb oZy ;ed/ jB fe;ko/ ekw, e'qX, b'G, w'j ns/ njzeko dh wB d/ sb s/ oZy ;ed/ jk!wo:kdktK ftZu fezBK coe fgnk j?. fJ; ;G nkswe P[ZXsk, ;fjiskns/ ;{ywsk d/ pko/ ftZu dZ;Dr/ fi;d/ d[nkok d?th r[D tZXd/ ub/ ikDr/fi;B{z Boe s'ˆ ;tor, ;tor s'ˆ pqjwb'e, pqjwb'e s'ˆ p?e[zm b'e ns/id' d?fte r[D pj[s fInkdk tX ikDr/. fit/ˆ d?th r[D tXd/ ikDr/T[t/ˆ–T[t/ˆ ftuko Pesh d/ nB[;ko eodk ikJ/rk. fpBK nB[Gt d/ thgsk ubdk ubk ikJ/rk fe ;kvh Grsh ftZu fezBh soZeh j' ojh j? iK

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 472: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

442 nksw d/P dh T[vkD

T[ZE/ o[e/ j'J/ jB iK T[;d/ EZb/ nk rJ/ jB.sohek (1)

pqjw gowkswk GrtkBid n;hˆ wzfib/ sohes ysw eod/ fBebKr/ sK T[; d/P ftZu

gj[zuKr/ fiZE/ e'Jh nkeko Bjhˆ j?. go ;kvh T[ZE/ fiT[dh fsUA fdqPNho{gh ;'u j'J/rh ns/ nkeko o{gh j'P th j?. T[ZE/ fJj' fij/ j'Dr/fit/ fe ;kvh fdqPNh o{gh ;'u ns/ ;wM ezw eo ojh j? ns/ j'P o{ghnkeko th j?. fJj' fi;/ ;oho T[ZE/ j'J/rk go T[j ;oho dh irQk ;kB{zT[; d/P dk nkGk; j'J/rk i' fe fJ;/ soQK dk j'J/rk. ns/ id n;hˆfJ;/ d/P B{z nekb g[oy ikDe/ T[gk;Bk eod/ ojKr/ nkgD/ nkg B{zikDd/ j'J/ nkgDh fdqPNh o{gh ;wM ns/ j'P o{gh ;oho ns/ nkekoB{z ikDd/ ns/ gfjukDd/ j'J/ fJ;/ d/ Bkb gfjb/ ;c/d gqekP o{ghd/P fco nkgDk ;c/d o{gh nkeko ns/ fco pj[s ;hsb ns/ ;c/do{gh d/P ftZu gj[zuKr/. T[ZE/ ;kvh fdqPNh j'P ns/ ;'u jo soQK s'ˆ;kyPks j'J/rh. ns/ ;z[Bsk torh j'J/rh fit/ˆ wZSh gkDh d/ fpBKsVcdh j? T[t/ˆ jh id n;hˆ T[gk;Bk eod/ ojKr/ sd fit/ˆ fe wZSh dkdw x[ZND d/ torh nt;Ek j'J/rh T[t/ jh ;kvh fgnko dh nt;Ek j'J/rk sd n;hˆ nBzdw: e'P ftZu gj[zuKr/ fiZE/ ;oho fgSb/ ;oho s'ˆ;{yw s/ fpbe{b T[t/ jh fdqPNh o{gh ;wM ns/ j'P o{gh nkeko j'J/rk.go T[j g{ok d/P nBzdw: j'J/rk. T[ZE/ f;oc ns/ f;oc nBzd jhnBzd j? T[Zs/ s'ˆ j/mK se, nZr/ s'ˆ fgZS/ se, nzdo s' pkjo se f;ocnBzd j?. fJZE/ gfjb/ sK nkgD/ nkg dk nkGk; jh Bjhˆ j'J/rk f;tk:nBzd d/. fJZE/ fizB/ th iht jB, T[BQK B{z e[ZM Bjh eoBk fJE/ fe;/ thsoK dk e'Jh eow Bjhˆ j?, Bk e'Jh Ppd ns/ Bk jh e'Jh o{g nkekoj? ns/ Bk jh e'Jh GktBk pDkT[Dh j?.jo soQK fJZe o; nBzd dk gqtkjj' fojk j?. go fJZE/ gj[zuDk g?ˆdk j? ns/ ;s, fus, nBzd d/ gqekPftZu ns/ fJ; nBzdw: e'P d/ gqekP ftZu coe j?. fJj nBzdw: e'Pth fJZe nyhobk e'P d/ gqekP ftZu coe j?. fJj nBzdw: e'P thfJe nyhobk ;kvh ihtkswk s/ godk j? T[j fJj nyhobk gqfeosh

Page 473: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

443

dk d/P j? fi;B{z nBzdw: e'P efjzd/ jB. T[; fBokeko ftZu fwbDns/ nkgD/ n;bh ;s, fuZs, nBzd ;to{g B{z gqkgs eoB s'ˆ gfjbKfJ; d/P B{z id n;hˆ th ikDe/ ns/ nkgD/ nkg B{z ikDd/ j'tKr/ 10 fwzNnfGnk; eoBk j'J/rk T[; d/P B{z nekb g[oy ikD e/ T[; d/P dhT[gk;Bk eoKr/ fco j"b/–j"b/ nkgDh fdqPNh o{gh ;'u ns/ j'P o{ghnkeko B{z ikDd/ j'J/ 10 fwzN T[gk;Bk eoKr/ T[;d/ pknd i' ;kv/ nzdogq/oe p?mk j? T[;dh T[gk;Bk eoKr/. id gq/oe dk fgnko Bkb f;woBeod/ ofjDr/. id fJj fszBK nt;EktK dk tZy–tZy ;kyPks frnkBj'J/rk fco id frnkB d/ pknd fJZe tko fco fszBK nt;EktK dkJ/est j'J/rk sK T[; pqjw d/P ftZu gj[zuDr/ i' fe ;s efjbkT[dk j?.i' fe ;Zs ;to{g ;h ns/ jw/Pk oj/rk. fi;B{z fgSb/ gzfBnK ftZudZf;nk frnk j? nkw nkdwh pqjwfrnkB dh nt;Ek se gj[zue/efjzdk j? fe w?B{z ;G e[ZM fwb frnk ns/ fJj gVQkJh SZve/ d[fBnkthfttjko ftZu bZr iKdk j?. go fJj nKfPe o{g j? fit/ˆ ;kB{z fJ;d/P B{z ;kyPks nekb g[oy ikDd/ j'J/ T[gk;Bk eod/ ofjDr/. ;kwfdqPNh s'ˆ T[;d/ pknd nkgD/ B{z fJ;s'ˆ nbZr ikDd/ j'J/ fdqPNh o{gh;s ftZu p?me/ fJ; nekb g[oy d/P dh T[gk;Bk eoKr/. fiZE/ fe;/ thsoK dh e'Jh joes beP wkso th Bjhˆ j?. noEks fuZs Pesh iKu/sBsk T[ZE/ Bjhˆ j?, feT[ˆfe ;kvk beP f;oc T[j Bjhˆ j?.fi; bJhwjKg[oP ;kB{z T[ZE/ ;fEs eoe/ nrbh wzfib d/ bJh b? ikDr/. i' pkjoj? T[jh ;kv/ nzdo th j?. T[;/ wjKg[oP dh ;w fdqPNh s' T[gk;Bk eod/ofjDr/. wjKg[oP T[jh j'J/rk go T[j nkgD/ ;s ;to{g ftZu p?mk j'J/rk. t?;k ;to{g Bjhˆ j'J/rk fi; ;to{g ftZu nXhA wzfib/ sohes gk;ehsh j? fJ; bJh ;kB{z T[j T[;/ fj;kp s' T[gk;Bk eotkT[Dr/ fi; Bkbn;hˆ nrbh nt;Ek se gj[zu ;ehJ/. fi; ftZu pkjo nzdo ftZue'Jh G/d Bjhˆ j?. jehes ftZu T[jh nfdqP o{g j'e/ ;kvh wB–p[ZXh B{zcV e/ nkgDh fizw/tkoh ;wMd/ j'J/ b?e/ ik fojk j? feT[ˆfe T[jwjKg[oP T[; d/P dk Bkrfoe j? fi;B{z mhe–mke T[; o;s/ dk frnkBj?. id pqjw o{gh d/P ftZu nkgD/ ;s ;to{g o{gh ;w fdqPNh Bkb

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 474: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

444 nksw d/P dh T[vkD

T[gk;Bk eod/ ofjDr/ ns/ fco j"b/–j"b/ fJj g{ok d/P th u/sB o{gbZr/rk i' fe joes o{g j? sK fJ; d/P B{z nekb g[oy ikDe/ 10 fwzNg{ik eoBr/. nkgD/ u/sB ;to{g s'ˆ T[;d/ pknd T[jh ;s ns/ u/sB;to{g s'ˆ nkgD/ fdqPNh ns/ ;'u ;wM ns/ j'P o{gh ;oho B{z ikDd/j'J/ 10 fwzN fJZE/ T[gk;Bk eoKr/ fi;B{z pj[s S'N/ o{g ftZu ;s ns/ fuZsdh ;zfrnk fdZsh rJh ns/ fJ; d/P B{z gowkswk ;to{g dh ;zfrnkfdZsh rJh j?. T[;d/ pknd fJ; ;s, fus o{gh nkgD/ ;oho ftZu p?m/nkgD/ nekb g[oy dh T[gk;Bk ;s ns/ fus iK efj bU ;kw ns/ ;wdh fdqPNh s'ˆ T[gk;Bk eoBr/. sK j"b/–j"b/ ;kB{z fi; fj;kp s'ˆ nkgDhfdqPNh o{gh ;'u fuZs o{gh u/sB ;to{g fdZ; fojk j?. T[;/ soQK s'ˆ fJj;kok g;kok ;s o{gh fdqPNh nekb g[oy d/ tZb u/sB ;to{g T[;dknkgDk ;oho wfj;{; j'J/rk fi;B{z gfjb/ nkgD/ nkg B{z ikDB d/pknd gfog{oD ;s o{gh fdqPNh s'ˆ pqjw o{gh d/P ftZu gj[zuD s/ T[j'fijk jh nkgD/ ;oho dk nzfPe ns/ ;Zuk ;o{g fwb u[fenk j?. u/sBo{gh joes fi;ƒ fuZs efjd/ jB ikD th ;e'r/ ns/ wzB th ;e'r/ ns/;kyPks wfj;{; eo ;e'r/ i' fe ;kv/ nzdo pkjo fJe ;wkB j't/ go;kv/ fJj n;bh ;oho B{z gzi e'PK B/ godk ehsk j'fJnk j?. fi;dhtiQk s' n;hA nkgD/ nkg B{z ikD Bjhˆ gkJ/ ns/ fJ; jZv wK; B{z w? wzBe/nfrnkB d/ nXhB j'e/ nBzs iBwK s'ˆ Grsh eo oj/ jK. Grsh dknoE j? vo B{z rsh d/Dk. wsbp vo ;kv/ e'b edh th Bk nkJ/ ns/T[j ;[y fwb ikJ/ fi;d/ pknd e'Jh d[Zy Bk fwb/, T[j ;[y i' e'Jh y'jBk ;e/, T[j ;[y fi; Bkb'A tZvk e'Jh ;[y Bk j'J/, T[j ;[y i' fJZe tkofwb ikJ/ sK jw/Pk bJh fwb ikJ/, T[j ;[y fi;d/ bJh e'Jh eow BkeoBk gJ/. go T[j ;[y gqkgs eoB bJh fwZNh, gkDh, nZr, jtk,nkekP o{gh gqfeosh ftZu nBzs iBwK s'ˆ tZy–tZy eowK d[nkok y'ioj/ jK. fiZE/ fe T[j Bjhˆ j?, ;zs JhPo f;zx ih fejk eod/ ;h fe GkJhi' uhi fiZE/ j[zdh j? T[ZE/ s'ˆ fwbdh j? fit/ˆ fe xo ftZu nkN/ dh irQko;'Jh j[zdh j? go nfrnkBh nkdwh eowK d/ d[nkok fwjBs eod/ j'J/pkEo{w ftZu g?ykBk xo ftZu, ewfonK ftZu, SZsK s/ y'idk oj/ sK

Page 475: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

445

T[;dh fwjBs p/eko j?. fJ;/ soQK jh ihtkswk nBzs iBwK s' gqfeosho{gh ;z;ko d/ ftZu fszB/ ;ohoK dk fszBk d/Pk d/ ftu ;[Zy Y{zY ojhj?.fwjBs eoB s/ th nZi th ;[y fJeZmk Bjhˆ j' ;fenk. nZi th T[BKjh eJh soK dk vo bfrnk j'fJnk j? fJj sK fJj' fijk j? fit/ fej'o b'eK B{z d/y–d/y eo fJe nkdwh B/ bZyK–eo'VK o[gJ/ fJZem/ eo bJ/eJh soK dhnK ekoK, B"eo–ukeo, c?eNqhnK fJeZmhnK eo bJhnKj[D T[j y'fjnk Bk ikJ/ T[; ;kfonK dk youk eZYD bJh ;t/o s'ˆ Pkwse T[;B{z ;zGkbD bJh bZyK–eo'VK ewkT[D d/ pko/ ;'udk ofjzdk j?.fit/ jh ihtkswk B{z T[j ;oho fwfbnk j?. sd s' fJ; ;oho B{z ;zGkbDns/ fJ;dh e[Zbh, i[Zbh,r[Zbh g{oh eoB bJh brksko ekw, eq'X, b'G,w'j,njzeko, nkPk–fsqPBk, fuzsk, o{g, o;, ;goP, rzX, Ppd nkfdo{gh Bdh ftZu ;[Zy bZGD bJh brksko M[b; fojk j?. fiZE/ fJzB/ iBwKs'ˆ eowK d[nkok fJ; Bdh ftZu'ˆ y'i fojk j?. fJe iBw nfXnksweo;s/ s/ ube/ th d/y bU fco fJ;dk ckfJdk fJzBK j? fe d[fBnkth ;[ytZv/ s'ˆ tZvk th fJe s'ˆ dZ; fwzN se jh fNe gkT[ˆdk j?. T[;d/ pkndxZNd/ eqw ftZu ubD brdk j? go fJ; gVQkJh ftZu nkdwh fizB/ g/igVQ bJ/rk, nrb/ iBw ftZu nrb/ g/i s'ˆ gVQkJh P[o{ j' ikJ/rh. fJ;iBw ftZu th wjKg[oy iK r[o{ rqzE ;kfjp ih nkgDh d/y–o/y ftZuoZyDr/ ns/ id se nrbk iBw Bjhˆ j[zdk sZd se ;tor ftZu nkokwxo d/ o{g ftZu oZyDr/. fJ; bJh wjKg[oy d/ Bkb i[Ve/ ofjDk j? T[BQKdh vKN ns/ PkpkPh s/ fXnkB Bk fdzd/ j'J/ i' th T[j nfXnkswesohe/ d/ pko/ ftZu dZ;/ ns/ eZN–tZY eotkJ/ n;hˆ T[; s/ g{ok nwbeoBk j? ns/ j[D n;hˆ ;s, fuZs, nBzd se gj[zu u[Ze/ jK i' fe fgSb/g/iK ftZu dZf;nk frnk j?. T[;d/ nZr/ bJh id n;hˆ nkgD/ ;s, fus,;to{g ftZu p?me/ ;kw ns/ ;w s'ˆ T[;dh T[gk;Bk eod/ ojKr/ sdnBzd o{gh d/P ;kv/ nzdo pkjo gqekfPs j'J/rk. gfjb/ sK e[ZM ;wKT[; d/P dh T[gk;Bk ;s, fus, nBzd wsbp ;kw, ;w fdqPNh ns/;w wB dh gohg{oD J/ekrqsk fuZs Pesh ns/ p'X nBzd ns/ gq/w ns/sZs frnkB ns/ ;oho dh skes ns/ s/iKP fesB/ ebk dk j?. T[;/ s'ˆ

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 476: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

446 nksw d/P dh T[vkD

;kB{z T[; d/P d/ ;kyPks nekb g[oy ikDd/ j'J/ T[gk;Bk eoKr/ fco j"b/–j"b/ T[jh S'N/ o{g ftZu nkT[ˆd/–nkT[ˆd/ nkgDk ;s, fus, nBzd o{gh;oho geV ftZu nkT[D br/rk. fco e[M ;wK fJZE/ T[gk;Bk eod/ j'J/fco i' ;kv/ nzdo p?mk gq/oe j? T[j pkjo th T[jh j? T[; Bkb fgnkob?D–d/D eoKr/. go fJj ;kok ;kw, ;w, p'X d/ c[bK s'ˆ jh j'J/rk.fJZE/ wkfJnk dk gqt/P Bjhˆ j' ;edk. fi;dh tiQk s'ˆ fJZE/ e'Jhgqkfeose o{g, ozr, nkeko Bjhˆ j'J/rk. j[D fJZE/ T[j ihtkswk ;Zsebk Bkb gfog{oD ns/ fdt: ;to{g ns/ ;oho j' ikJ/rh. fJ;d/pknd nkgD/ nrb/ iBw fe;/ th Xosh s/ pDke/ nZr/ bJh ns/ soZehgeVdh oj/rh. fi; ftZu f;oc gowkswk B{z fdt: gq/w d/Dk ns/ T[;Bkb ns/ T[; s'ˆ j'o fInkdk wksok dk fdt: gq/w b?D d/ o{g ftZu j'J/rk i' fe iht nkswk dk 64 ebktK se gj[zu ;edk j?.

fit/ˆ XzB/ iZN B/ gzfvsK B{z Pqh feqPD dk ;to{g fdykT[D dh e'fPPehsh. sd Pqh feqPD B/ fejk fe fJBQK dh fJzBh ewkJh Bjhˆ j? idfefJj jo o'I w/oh g{ik nouBk eod/ jB. sd GrtkB XzBk iZN B{zp'fbnk fe w?ˆ s/oh ;/tk o{gh rK uok fojk jK ns/ s/ok fJzBK ezw eofojk jK dZ;' feT[ˆ eo fojk jK. sK XzBk iN B/ p'fbnk fe w/oh fJj'fijh fejVh ewkJh j? i' fJBK gzfvsK dh Bjhˆ j?. sK Pqh feqPD B/p'fbnk geV w/oh SVh sK fdyktK. sd XzBK iN B/ SVh geVh sK T[BQKB/ fdykfJnk fe fezBk tZvk gjkV jZvhnK ns/ ezekbK dk ;h sK PqhfeqPD B/ dZf;nk fe fJzB/ iBw s{z w?B{z gkT[D bJh sZgf;nk ehsh j? ns/whok B/ Ifjo ghsk ns/ T[;B{z e[ZM Bjhˆ j'fJnk sK th T[;dh fgSb/iBwK d/ em'o sg d/ Bshi/ ti' pj[s T[Zuh nt;Ek dh GktBk ;h. s[;hˆwjkg[oy d;K r[o{nK ns/ r[o{ rqzE ;kfjp ih s/ fXnkB brke/ T[gk;BkBjhˆ eo ;ed/ i' fe pj[s P[ZX ;to{g j[zd/ j'J/ ;kyPks gow fgsk gow/Pto o{g j?. i' fe nkgDh fizw/tkoh s/ nkswe Pesh Bkb ;kvhT[ˆrbh geV e/ T[; d/P dk tk;h pDkT[ˆd/ jB. fi; d/P d/ wsbp T[;nekb g[oy d/P d/ Bkrfoe jB.

Page 477: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

447

B'NLfit/ pugB ftZu wjkswk p'bd/ jB fe ypodko fe;/ e[Vh B/ fe;/

w[zv/ pko/ ;'funk ns/ frnkB gqkgs ehsk iK fe;/ w[zv/ B/ fe;/ e[Vh pko/;'funk ns/ frnkB gqkgs ehsk. T[jh id pZu/ itkB j' iKd/ jB sKwjkswk efjzd/ jB fe nkgDh e[Vh w[zv/ dh :'r to d/ye/ Pkdh eo'.i' fe pqjwuo: nkPow s'ˆ T[bNk (ftgohs) j?. T[jh wksk–fgsk idpi[or j' iKd/ jB pZfunK B{z gkb e/ T[BQK dh Pkdh eod/ jB. sdwjkswk T[BQK wksk–fgsk B{z efjzd/ jB fe s[jkvk j[D eh ezw j? wsbptkBgq;E ikU ;kb d' ;kb d/ pknd pZfunK ns/ T[BQK d/ pZfunK B{zfwbD nk ;ed/ j'. i' fe T[bN/ s'ˆ T[bNk j?. pZu/ g?dk ehs/ fco T[BQKB{z itkB eo T[BQK d/ ftnkj ehs/ j[D T[BQK B{z SZve/ tkBgq;E ikDk j'J/rk. j[D tkBgq;E ftZu gsBh–gsh fJZe Bkb ofj e/ T[gk;Bk eod/jB. sd wjkswk nkT[d/ jB ns/ T[BK d'tK B{z g[ZSd/ jB fe nkg; ftZueh j' i' fJZe Bkb ofjzd/ j'. sK fJZe p'bdh j? fe w? T[BQK dh Xow gsBhjK ns/ d{ik p'bdk j? fe w?ˆ T[;dk gsh jK. sd wjkswk p'bd/ jB fenfrnkBsk d/ nXhB Bjhˆ ofjDk ukjhdk. e'Jh fe;/ dk gsh ns/gsBh Bk j'e/ jo ihtkswk f;oc ns/ f;oc T[;/ gowkswk dk nzP j'Dd/ ekoD f;oc T[;/ Bkb T[;dk ;zpzX j? ns/ fe;/ th nkswk dk d{ihnkswk Bkb e'Jh ;pzX Bjhˆ j?. fit/ˆ fe fgSbh xNBk ftZu fit/ˆ–fit/ T[wo tZXdh ubh rJh, frnkB ns/ nkfrnk ftgohs fwbdh ubhrJh fi; Bkb ihtkswk dk gowkswk Bkb fwbB j'fJnk. T[;/ soQKwjkswk ns/ ;zs g[oy th ;kvh wB dh P[ZXsk, fJekrqsk ns/ ;{ywskB{z d/yd/ j'J/ ;kvh :[esh, Yzr ns/ sohek pdbd/ ofjzd/ jB. fJ; bJhfJ; s/ PZe Bjhˆ eoBk ukjhdk. d{BhnK dh fe;/ th soQK dh gVQkJhgfjb/ PoXk jh ukj[zdh j?, i/eo dtkJh b?D tkbk nkgDk fdwkr brkJ/fe nrb/ 6 fdB fJZe uwu ;t/o/–Pkw b?Dk j? feT[ˆ Bjhˆ fJe jh Bkbg{oh p'sb gh e/ mhe j' iktK. wsbp wjKg[oy dh fdZsh j'Jh :[esh

;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ thuko

Page 478: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

448 nksw d/P dh T[vkD

s/ g{oD o{g Bkb PoXk oZyd/ j'J/ T[; s/ nwb eoBk ukjhdk.G'r:, G'rsk, gq/foekow tor/ pqjw se gj[zuD bJh fgZS/ fszB

o;s/ dZ;/ rJ/ jB ;fji wkor, gq/wkGrsh wkor ns/ frnkB wkor.fszB tZy–tZy soQK Bkb pqjw se gj[zuD dh e'fPP j? fit/ fe fJ;/ soKpqjw s' ;s, fus, nBzd se gj[zuD bJh gfjbk sohek fgSb/ gzfBnKs/ dZf;nk frnk j? fi; s/ sohek BzH 1 fbfynk j'J/rk.

sohek (2)id n;hˆ wzfib/ sohes ysw eod/ ekoD ;oho se gj[zukr/ T[;

ekoD ;oho dk th ;kyPks p?m/ j'J/ 10 fwzN nkgD/ nkgB{z gfjukDd/j'J/ GiB eoBr/. T[;d/ pknd fJ; ekoD d/P B{z ;kyPks GrtkB wzBd/j'J/ wZEk N/e eo 10 fwzN fJjh T[gk;Bk eoDr/, 10 fwzN nkgD/ nzdop?m/ gq/oe dh T[gk;Bk eoDr/. fJj' fij/ YkJh s'ˆ 3 xzN/ eo ;e' sKnZSh rZb j?. Bjhˆ sK fdB ftZu xZN s'ˆ xZN nZXk xzNk fJj Io{o eobU i/eo fInkdk eo ;e' sK 5–6 tko eo bU. fJj' fij/ fszBK B{zpokpo–pokpo ;w/ˆ eod/ oj'. fJZe ;wK nkJ/rk id fJZE/ G'r:,G'rsk, gq/foekow fszB'ˆ fJZe j' ikDr/. sd n;hˆ nBzdw: e'P ftZugqt/P eoKr/. fJZE/ dh yopK nzP fJ; jZv–wK; tkb/, fgzio/ s/ Mbeg? ikJ/ sK T[j ;fjD th Bjhˆ j' ;edk. fJj' fij/ nBzdw: o{g d/PftZu gj[zu iktKr/. gfjb/ fJ; d/P B{z gfjukD'. gfjb/ fdB ftZu fezBkth ;wK bkU T[gk;Bk eod/ ;w/ˆ, d{i/ fdB fco nkgD/ ;to{g B{zgfjukD' fizBQK th ;w/ˆ T[gk;Bk eod/ ;w/ˆ. shik fdB nkgD/ gq/oe B{zikD' ns/ gfjukD'. fizBK th ;w/ˆ T[gk;Bk eod/ ;w/ˆ. fco u"E/ fdBd/P, gzit/ˆ fdB nkgDk nkgk ns/ S/t/ˆ fdB gq/oe fJZe tko fJj' fijk;wK nkJ/rk fi; ftZu gfjbk fdB fit/ jh wfj;{; j'J/rk id nBzdw:e'P ftZu gqt/P ehsk ;h. go T[j nfrnkB dh ;fEsh ;h. go nZifJj frnkB dh ;fEsh j? fiZE/ n;hˆ d/P, w?ˆ, gq/oe B{z fJZe o{g j[zd/ j'J/ikD oj/ jK. fJ;d/ pknd ;kvk wjKg[oy ns/ r[o{ ;kB{z nkgD/ T[;d/P ftZu gqt/P eotkfJrk fi;B{z pqjw efjzd/ jB. fJ;dk Bkw ;s th

Page 479: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

449

j? fJZE/ gqkfeose gqekP Bjhˆ j'J/rk. ;{oi, uzdowk nkfd dk. fJZE/nB[Gth gqekP j'J/rk. fJ; d/P B{z fco fgSb/ sohe/ d/ fj;kp Bkb 10fwzN nekb g[oy ikDd/ j'J/ T[gk;Bk eo' ns/ nrb/ d; fwzN ftZunkgD/ nkg B{z ikDd// j'J/ T[gk;Bk eoDr/ ns/ fco nkgD/ gq/oe dh 10fwzN T[gk;Bk eoDr/ i' fe ;[zB joes oZyd/ jB. fJBQK fszBK ftZu fjb–i[b Bjhˆ j? u{zfe J/ekrqsk ;kv/ Ppd ftZu j? fi;dh tiQk s'ˆ u/sB sZs;kvk Ppd o{gh J/ekrqsk ftZu i[fVnk j'fJnk j?. id fJj fszB' ;Zsd/P ftZu ns/ w/o/ nzdo p?mk gq/oe fJZe j' ikDr/ sK GiB eodk j'fJnk;kvk e[ZM nzP T[;B{z wfj;{; eod/ j'J/ nrb/ d/P ftZu gqt/P eo/rk.fi;B{z fus d/P ns/ gowkswk ns/ G'r: d/P ftZu gqt/P gkT[Dr/ fi;ftZu T[jh fdqPNh o{gh ;s ns/ j'P o{gh u/sB sZs j'J/rk. id fJjnkgD/ nkg B{z gfjukD b?Dr/ fco fJZE/ i' nekb g[oy jo irQK j? T[;dkfdqPNh o{gh ;s ns/ joes o{gh fus B{z gfjukDd/ j'J/ fJ; nekbg[oy dh T[gk;Bk eoBr/. fJ; ;s, fus, o{gh d/P dh T[gk;BkeoDr/. T[;d/ pknd nkgD/ ;s, fus o{gh ;to{g B{z gfjukDd/ j'J/ 10fwzN T[gk;Bk eoBr/ ns/ fco nkgD/ nzdo th T[jh ;s, fus o{gh gq/oe dh T[gk;Bk eoBr//. fJe fdB ftZu fizBK th ;wK brkT[Dr/ d/P,w?ˆ ns/ gq/oe ftZu 10–10 fwzN tzvd/ ikDr/. fJe ;wK fJj' fijknkJ/rk fi; ;w/ fJj th fszB' fJZe j' ikDr/. fJZE/ nBzd o{gh d/P ftZugqt/P gkT[Dr/. fgS/ fit/ nfGnk; eod/ oj/ T[;/ soQK ;s, fus, nBzdo{gh nekb g[oy dh T[gk;Bk eoBr/ 10 fwzN. fco ;s, fus, nBzdo{gh w? B{z gfjukDd/ j'J/ T[gk;Bk eoBr/ 10 fwzN ns/ fco nkgD/ nzdo;s, fus, nBzd o{gh GrtkB o{gh gq/oe dh T[gk;Bk eoBr/ i' fe pj[se'wb gq/w Gkt Bkb Gfonk j'fJnk j?. j[D id fJj fszB/ fJZe o{g j'ikDr/ sK wzB bU fe s[jkvh fJ; ;s, fus, nBzd o{gh d/P dh ;fEshj' rJh. fJZE/ pqjwfrnkB dh u"Eh nt;Ek j[zdh j?. shih nt;Ek ftZufJ;dk nB[Gt j[zdk j? ns/ u"Eh nt;Ek ftZu T[ZE/ y[d B{z ;fEs eoBkj[zdk j?.

ns/ fJ;s' gfjbK dh d[BhnK d/ pko/ ftZu r[opkDh ftZu fJ; soQKtoBD fwbdk j?L

Page 480: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

450 nksw d/P dh T[vkD

d'jok Lekb g[oy dh d/fj w' e'fNe fp;B wj/;e'N fJzdq pqjwk fes/ oft ;f; eq'o ib/;..1..

(d;w rqzE ;kfjp 490)

okwebh wjbk 5wfjwk B ikBfj p/d]pqjw/ Bjh ikBfj G/d]ntsko B ikBfj nzs[]gow/;o gkopqjw p/nzs[]ngBh rfs nkfg ikB?];[fD ;[fD nto tykB?]ojkT[];zeok Bjh ikBfj G/t]y'is jko/ d/t]d/thnk Bjh ikB? wow];G T{gfo nby gkopqjw]ngB? ozfr eosk e/b]nkfg fpS'o? nkg/ w/b]fJfe Gow/ fJe Grsh bkJ/]ngDk ehnk nkfg iDkJ/]3];zsB eh ;[fD ;kuh ;kyh];' p'bfj i' g/yfj nkyh]Bjh b/g[ fs; g[zfB B gkfg]BkBe ek gqG nkg/ nkfg]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr Bz 894)

B'NLftP/P fXnkB oZyD :'r j? fe fJj nfGnk; fe;/ g{oB wjKg[oy

dh T[g;fEsh ftZu jh eoBk ukjhdk Bjhˆ sK nkgDh woih d/ Bkb fJ;nfGnk; d/ eoB d/ Bkb e'Jh bkG Bjhˆ fwbdk. pj[s ;ko/ b'e nBzs

Page 481: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

451

ekb s'ˆ fJ; soQK dk nfGnk; nkgDh fJ; woih d/ Bkb eo oj/ jBgo T[;dk e'Jh bkG Bjhˆ fwbdk. fJ; ekoB e'Jh nfXnkswe soZehth Bjhˆ j[zdh. i' b'e nkgDh wB woih d/ Bkb fJj' fijk nfGnk; eooj/ jB p/Pe T[BQK B{z fJ; ;fEsh ftZu nBzd wfj;{; j[zdk j? go wzfibdh soc T[BK ;co sfj Bjhˆ j[zdk. T[j T[ZE/ x[zw oj/ jB idfewjKg[oy d/ ;kfBX: ftZu eoB Bkb wjKg[oy feogk o{gh fdqPNh BkbT[;dh fdPk pDkT[ˆdk ubk iKdk j? Gkt/ T[j PpdK Bkb, gq;kd Bkb,nkPhotkd Bkb iK nkgDh fdqPNh Bkb feogk eoB.

srIr dw svwsQ(1) h`Q kMbxw, nwVIAW dw kmzor hoxw ieh ibmwrI sony nwl TIk huMdI

hY, ArQwq, sony Aqy cWdI nMU cMgI qrW nwl Do ky S`uD Aqy swPbrqn ivc pwxI pw ky cMgI qrW grm krnw cwhIdw hY [ id gkDhgZuh gqshPs ofj ikJ/ sK T[jB{z gh b?Dk ukjhdk j?.

(2) swrIAW ibmwrIAW dw mUl hY mMd AgnI [ jTVw AgnI srIr ivcG`t hox qy jo KWdy hW auh vI zihr bx jWdw hY [ jy AgnI srIrivc A`CI hovy qW jo vI AsIN KweIey sB hzm ho jWdw hY [

(3) nwVIAW kmzor hox nwl A`KW qy vI zor l`gdw hY [

(4) rwq nMU ipsqw, bwdwm AwpxI jTrw Agn dy ihswb nwl KwxwcwhIdw hY, ikauNik ies nwl gurdy qy Bwr pYNdw hY Aqy kolYstRolvDdw hY [ k`cy bwdwm Kwx nwl p`QrI dI sMBwvnw vD jWdI hY [AmrIkn bwdwm nhIN Kwxy cwhIdy ikauNik ies iv`coN qwp nwl swryq`q k`F lYNdy hn [ bwdwm iBauN ky Kwxy cwhIdy hn [

(5) pUjw pwT krn vwilAW nMU svyry bwdwm iBauN ky zrUr Kwxy cwhIdyhn , ikauNik ies nwl qRpk kP bxdw hY jo ik idmwg dIAW nsW,nwVIAW ivc TMfk r`Kx dI ivDI nMU kwiem r`Kdw hY [

(6) Kwxy ivc ijMnI hldI AsIN hux Kw rhy hW aus qoN dugxI KwxIcwhIdI hY [ ies nwl srIr dy AMdr Aqy bwhr dI tu`t-P`ut BrdI

Page 482: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

452 nksw d/P dh T[vkD

rihMdI hY [ ieh rog dI pRqI kwrk (AYNtIbwieauitk) vI hY [(7) lsx Kwx nwl gly ivc jlx nhIN huMdI [ ieh KUn nMU swP Aqy

pqlw r`Kdw hY Aqy idl nMU svsQ r`Kdw hY [ gurdy nMU vI m`ddkrdw hY [ grmIAW ivc do Aqy srdIAW ivc cwr qurIAW lsxdIAW KwxIAW cwhIdIAW hn [

(8) hryk SnIvwr nMU kOV quMby dI Ajvwiex iek cmcw rwq nMU grmpwxI nwl KwxI cwhIdI hY [ iql dw qyl kdy vI m`isAw jWpUrnmwSI nMU vrqxw nhIN cwhIdw [

(9) sony cWdI vwly pwxI ivc qkrIbn swry Kixj q`q huMdy hn jo ikiek twink hY [

(10) AYqvwr nMU Adrk nhIN Kwxw cwhIdw [

(11) idl dw dOrw pYx qy CotI auNglI dy nhMu nMU dbw ky r`Kxw cwhIdw hYijs nwl idl dIAW nsW ivc AtikAw vweI Aqy rySw dUr ho jWdwhY [ ies nwl KUn dw dOrw A`Cy qrIky nwl c`lx l`g jWdw hY [

(12) AWvlw ip`q dI prySwnI dUr krdw hY [

(13) du`D pIx qoN do GMty dy ivc cwt Kwx nwl koVH dI ibmwrI ho skdIhY [ ieh iek qoN pMj jW dsvyN swl q`k vI pYdw ho skdI hY[ wsbpd[ZX d/ Bkb edh th Bwe tkbh uhI Bjhˆ ykDh ukjhdh.

(14) kP nMU inglnw nhIN cwhIdw ikauNik auh srIr dw kcrw bx ky bwhrAwauNdw hY [ aus nMU ingln nwl cOvI qoN C`qI GMty dI imhnq srIrnMU dubwrw krnI pYNdI hY Aqy ies nwl Awqmw vI kmzor huMdI hY [

(15) KIrw izAwdw Kwx nwl rIVH dI h`fI ivc drd huMdw hY [

(16) pihly vIh swl izAwdw dwlW KwxIAW cwhIdIAW hn [ Agly vIhswl dwl Aqy Kwx vwlIAW sbzIAW dI mwqrw brwbr hoxI cwhIdIhY [ aus qoN bwAd ausdy Agly swlW ivc Xwin, cwlI qoN s`T swl

Page 483: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

453

dI aumr ivc izAwdw sbzIAW KwxIAW cwhIdIAW hn [

(17) mOsm dIAW hI Pl Aqy sbzIAW KwxIAW cwhIdIAW hn [ mOsmdIAW dwl sbzIAW dI inSwnI huMdI hY ik auh bhuq ssqIAW huMdIAWhn Aqy hr jgHw iml jWdIAW hn [

(18) sUrj nMU dyK ky A`KW dIAW puqlIAW nMU gol-gol GMumwau [ jy sUrj dIrOSnI izAwdw qyj hovy Aqy qusIN aus v`l is`Dw nw dyK sko qW ausv`l mUMh r`Ko Aqy A`KW bMd krky A`KW dIAW puqlIAW nMU gol-golGuMmwau [ pr ieh sB svyr dI rOSnI ivc hI kro, ikauNik igAwrWvjy qoN bwAd AYsw krn nwl A`KW Krwb vI ho skdIAW hn [ sUrjdIAW svyr dIAW ikrnW dw ds imMt A`gy Aqy ds imMt ip`T qy sykkrnw cwhIdw hY , ikauNik jo hYjy dy kItwxUM pwxI nMU bhuq izAwdwgrm krn nwl vI nhIN mrdy auh svyr dI Du`p ivc pMdrW vIhimMt dIAW ikrnW nwl nSt j' jWdy hn [ ijMny vI zor nwl AsINAwpxy n`k qoN swh bwhr k`FWgy qW kwrbn fweIAwksweIf(bYktIrIAw) hI k`FWgy [ c`kr Awauxw, idl Gbrwauxw, srIr ivcgMFW pYxIAW, KUn dw vhwA TIk nw hoxw, srIr dy iksy ih`sy ivcAkVwA hoxw Awid ieh sB bYktIrIAw dy kMm hn [ auNj qW srIrivc iksy iksm dI ibmwrI dw mu`K kwrn bYktIrIAw dw bxnw hIhuMdw hY, jo ik kpwlBwqI krn nwl TIk ho jweygw [ pr inrBries qy vI krdw hY ik koeI drd, koeI s`t, koeI ibmwrI ikMnIv`fI, gihrI Aqy purwxI hY [ aunw hI kpwlBwqI lMmy smyN q`k krnwpeygw [ pr krnw ies qrW cwhIdw hY ik ijs nwl pyt Aqy srIrdy hor AMgW qy zor nw pvy [

(19) Pl Aqy sbzIAW nMU pMdrW vIh imMt pwxI ivc nmk imlw ky fuboky r`Kxw cwhIdw hY ijs nwl mswly nwl pkwieAw igAw Pl AqysbzI dw ijMnw ho sky auh mswlw bwhr Aw sky [ bs ieh iDAwnr`Kxw cwhIdw hY ik ijMnw qrl Pl jW sbzI ivc hovy aunw hI ausnMU pwxI ivc G`t Aqy ijMnw aus ivc qrl G`t hovy aunw hI aus nMU

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 484: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

454 nksw d/P dh T[vkD

pwxI ivc izAwdw r`K skdy hW [ ;pihnK B{z v'pD tkb/ gkDh ftZuBwe gk ;ed/ jK b/feB cbK tkb/ ftZu Bjhˆ.

(20) du`D pc jwey qW TIk hY nhIN qW auh rySw Aqy vweI pYdw kr idMdwhY Aqy jy auh pc jwey qW rySw Aqy vweI Kqm vI kr idMdw hY[

(21) rwq dw Kwxw p`cI pRqISq G`t Kwxw cwhIdw hY ijs nwl svyry au`TxleI AwswnI rhy Aqy Bjn ivc vI mn l`g sky [ rwq dw Kwxw shIsmyN qy Kw lYxw cwhIdw hY ijs krky svyry Bjn qy bYTx qoN pihlWpyt swP ho sky [ sOx qoN pihlW jy koeI Bjn krdw hoieAw sONdwhY qW aus dy hor vI keI GMty BgqI ivc ilKy jWdy hn [ ies krkyG`t qoN G`t vIh-qIh imMt pwT krdy hoey sOxw cwhIdw hY [

(22) AinXMiqRq pRwx nwl icMqw vDdI hY, iDAwn htdw hY ijs nMUinXMiqRq krn leI pRwxwXwm Aqy Anulom ivlom krnw cwhIdw hY[

(23) hryk lVky lVkI nMU Awpxw pihrwvw pihnxw cwhIdw hY jo mirXwdwBrpUr hovy ijs nwl iksy dUsry dw mn ivKSyp ivc nw Awey [

not:-1H oks dk ykDk fiZE/ se j' ;e/ ;{oi fSgD s'ˆ gfjbk yk b?Dk

ukjhdk. fizBh oks tXdh ubh iKdh j? T[BK jh ;oho ftZuykDk gukT[D tkbh imokBb xZN j[zdh iKdh j?.n"o p?eNhfonktXdh ubh iKdh j?.

2H ykDk iK ghDk ed/ th nzX/o/ ftZu Bjhˆ eoBk ukjhdk feT[ˆfeT[; ftZu ehNkDz{ (p?eNhohnk) fInkdk j[zd/ jB.

3H xZN s'ˆ xZN uko–S/ wjhB/ ftZu fJZe tko e[ZM fJj' fijkykDk ukjhdk fi; Bkb d;s br ;e/ ns/ fJ;B{z y[ZbQ e/nkT[D d/Dk ukjhdk.

4H fXnkB Bk brDk ns/ GiB Bk ubDk iK dw brke/ ubDkfJ;dk w[Zy ekoD g/N ftZu r?;, eZuk o; ns/ rb/ ftZu ec

Page 485: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

455

nNek j'D Bkb go/PkBh j[zdh j?. fi;dk nkgD/ fj;kp Bkbth fJbki eo ;ed/ j'.

ieh hryk ielwj kyvl BgqI mwrg vwly leI hY [ ienHW ivc vI swryielwj sB dy leI nhIN hn ikauNik sB dw srIr ie`ko ijhw nhIN hY[ikauNik iksy ivc vweI dI pRDwnqw huMdI hY, iksy ivc kP dI Aqy iksyivc ip`q dI pRDwnqw huMdI hY [ koeI im`Tw izAwdw KWdw hY, koeI K`twizAwdw KWdw hY Aqy koeI iq`Kw izAwdw KWdw hY [ koeI qmoguxI hY, koeIrjoguxI hY Aqy iksy ivc sqo gux dI pRDwnqw hY [ koeI TMfI jgHw rihMdwhY, koeI grm jgHw rihMdw hY Aqy koeI smuMdr dy nyVy rihMdw hY [

BgqI mwrg ivc vI AYsw hI huMdw hY ik nsW su`kdIAW hn [ ijvyN ikfwktr d`sdy hn ik koeI nSw KuSk TMfw hY jW koeI KuSk grm hY,ArQwq KuSk qW hY hI hY [ iesy qrW ies ivc vI jdoN SbdW dw rgVwv,iDAwn dw rgVwv Aqy BwvnwvW dw rgVwv Su`Dqw leI huMdw hY qW iesivc KuSk hoxw suBwivk hY [ ijsdI vjHw krky BgqI mwrg vwly nMU AwpxIishq dyKdy hoey du`D, dhIN, iGau, m`Kx, Bwv sPyd iv`coN jo vI PwiedymMdl`gdw hovy auh ikrpw krky Kwx Aqy isr qy vI lw skdy hn [ hrykielwj Awpxy srIr dy ihswb nwl krnw hY, mwqrw G`t vI kr skdyho [ ieh swry pRXog QoVHy-QoVHy kr ky dyK lau [ jy ieh quhwfy srIr dIqMdrusqI nMU vDWdy Aqy sMBwl ky r`Kdy hn qW hI kro [ ieh sB ies leIhY ik iksy srIr dI kiTnweI dy kwrn jo swfw Asl audyS (BgqI) hY auhruk nw jwey [

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 486: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

456 nksw d/P dh T[vkD

Page 487: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

457;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Gkr u"Ek

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 488: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

458 nksw d/P dh T[vkD

Page 489: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

459

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

;zs wjkoki ih ne;o fejk eod/ ;B fe GkJh eokwksK iKfoXhnK f;~XhnK dh tos'A nfXnksw d/ okj dhnK o[ektNK j[zdhnKjB. fJBQK dh tos'A Bkb gqG{ ƒ fwbD dk okj o[edk j? feT[Afe ;kXefJBQK dh tos'A eoe/ nkgD/ nkg ƒ eosk wzBD b~r iKdk j? fi; eoe/T[; ftu jzeko g?dk j' iKdk j?. T[j efjzd/ ;B fe Bkw, pkDh, GiB,pzdrh Bkb ;[Gkfte s"o s/ jh wB~[y ftu e[M PeshnK nk iKdhnK jBgo fJj PeshnK fdykt/ bJh iK nkgDh g{ik eotkT[D bJh tosDBkb T[j PeshnK f;oc vokwk iK swkPk jh pD iKdhnK jB. T[BQKdk wzBDk ;h fe i/ iB ;kXkoD ƒ ftP/P fdPk tb gq/fos eoBk j't/ sKwjKg[oPK ƒ e[~M Pesh dh tos'A eoBh g?Adh j?, go T[j nkgDk jzeko;Ekgs eoB bJh iK fe;/ s/ nkgDk eosk j'D dk o'np gkT[D bJhBjhA pbfe ihtK ƒ nfXnksw d/ r[zMbdko oj~;K ƒ ;wMkT[D bJheoBh g?Adh j?. fJjh ekoD ;h fe wjkoki ih ed/ th e'Jh eokwksIkjo jh BjhA eod/ ;B. i/ fes/ e'Jh PoXkb{ T[BQK d/ e"se ƒ ;wMe/ T[BQK Bkb r~b th eodk ;h sK wjkoki ih efj fdzd/ ;B GkJh fJj;G gqG{ d/ GiB dk jh goskg j? p; T[;/ dk GiB efonk eo' s[;h thfJ; :'r j' ikT[Ar/. T[j ed/ BjhA ;B efjzd/ fe e[M th T[BQK B/ ehskj? pbfe fJjh efjzd/ ;B fe fJj gqG{ dh feogk j?, fJj sK r[o{ BkBedk xo j? fJ~E/ e'Jh ftnesh t~vk BjhA pbfe gqG{ dk Bkw t~vk j?. T[;dk Bkw igkT[D bJh GkJh fe;/ ƒ f;ykT[Dk th g?Adk j?. i/ fe;/ gq/whB/ I'o d/ e/ g[~S b?Dk sK ed/ y[P j' e/ d~; fdzd/ fe GkJh, “nkgfDnKdk eoBk g?Ad?”.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 490: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

460 nksw d/P dh T[vkD

;zs wjkoki ih B/ nkg ed/ th BjhA d~f;nk fe e'Jh yk;uwseko eoe/ T[BQK B/ fe;/ ftP/P ;/te dk Gbk ehsk iK T[; ƒw[;hpsK ftu'A e~fYnk. pbfe fJj r[~EhnK sK ;zs wjkoki ih d/ gqb'erwB s'A pknd T[BQK ;/teK tb'A jh j"bh^j"bh y'bQhnK rJhnK. fit/A^fit/A;zs wjkoki ih d/ ;/teK B/ T[BQK d/ ikD s'A pknd fJe~m/ j' e/nkgD/^nkgD/ nB[Gt d~;D/ P[o{ ehs/ fst/A^fst/A T[BQK Bkb ;pzXsj?okBh iBe nB[Gt ;kjwD/ nkJ/. n~i fJ; w'V s/ yV/Q j' e/ gSsktkj[zdk j? fe fJBh t~vh o{jkBh skes ƒ n;hA nkw fJB;kB tKr jh;wMd/ oj/. ;zs wjkoki ih Bkb ;pzXs ;kohnK xNBktK ƒ ;jh^;jhfpnkB eoBk sK ;zGt jh BjhA go fJ; g[;se ftu fJj e'fPP Io{oehsh rJh j? fe fi~E'A s~e j' ;e/ T[BQK d/ ;/teK d/ nB[Gt T[BQK dhnKP[G GktBktK ;w/s doi ehs/ ikD. fBwBfbfys e[M xNBktK jB i';zs wjkoki ih d/ ;/teK s'A ;w/A^;w/A g[~S e/ fbyhnK rJhnK jB.

PjhdK dk gqrN j'DkfJj T[BQK fdBK dh r~b j? id'A ;zs wjkoki ih ;'Yh d/ sbkn s/

p?m e/ x'o sg~f;nk eo oj/ ;B. fJe izv eoho d/ o[Zy j/m E'V/Q fij/g{b/ o~y e/ S~goh B[wk fJe M[~rh pDkJh j'Jh ;h. nk;^gk; d{o d{os~e e'Jh xo BjhA ;h. fN~fpnK dh jBQ/oh n~yK, ezBK ftu o/s gk fdzdh,go ;zs wjkoki ih nkgDh ;wkXh ftu jh bhB ofjzd/ ;B T[BQK ƒ fJ;dh e'Jh gotkj BjhA ;h. fJbke/ d/ b'eK ftu fJ; r~b dh uouk j'DhP[o{ j' rJh fe sbkn s/ e'Jh wjKg[oP x'o sg~f;nk eo oj/ jB.j"bh^j"bh e[M ;zrsK T[BQK d/ doPBK ƒ nkT[DhnK P[o{ j' rJhnK. id'Awjkoki ih nkgDh ;wkXh s'A pkjo nkT[Ad/ sK nkJhnK ;zrsK Bkbe/tb gowkoE dhnK jh r~bK eod/.

;'Yh dk sbkn T[j EK j? fi~E/ n~i e~bQ ‘r[od[nkok PjhdK’pfDnk j'fJnk j?. fJj ;EkB gziroKJhnK ns/ Bkb d/ fgzv pkgb/ d/ftueko j?. fJfsjk; d~;dk j? fe id'A t~vk xb~{xkok j'fJnk ;h sKfJ~e' fdB jh g?Ash jIko f;zx f;zxDhnK Pjhd j'J/ ;B. fJ; fJbke/

Page 491: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

461

dk PkfJd jh e'Jh f;~y xokDk j'J/rk fijVk fJ; Xow :[~X d/ xksdh u'N s'A pfunk j't/. fJj n;EkB xb{~xko/ d/ n;EkB d/ B/V/ j?.efjzd/ jB fe id'A ;zs wjkoki ih e'b ;zrsK B/ nkT[Dk P[o{ eo fd~sksK ;zs T[BQK ƒ PjhdK pko/ d~;d/. fJe fdB fJe PoXkb{ B/ gqPB ehskfe nkg ih B/ Pjhd d/y/ jB< fJ; s/ nkg ih u[g oj/, e[M Bk p'b/.go T[j ;h fe fg~S/ jh g? frnk ns/ pko^pko wjkoki ih s'A wzr eo/fe w?ƒ PjhdK d/ doPB eok fdT[. wjkoki ih B/ pj[s Nkb^wN'behsk go T[j BjhA wzfBnk sK ;zsK B/ T[; ƒ fejk n~Sk GkJh fconkT[Adh g{oBwkPh tkb/ fdB ;t/o/ nk ikJhA s?ƒ Pjhd fdyk fdnKr/.

g{oBwkPh tkb/ fdB T[j PoXkb{ ;t/o/ ;t/o/ ;zsK d/ ;EkB t~b u~bfgnk. T[; ;w/A n~i tKr f;~Xk o;sk BjhA ;h. ;Ve s'A ekch x[zw e/nkT[Dk g?Adk ;h. T[Zu/^T[Zu/ fN~p/ ;B. id'A T[j gq/wh ;zsK d/ ;EkB s'AE'VQh d{o ;h sK fJe dw jtk u~bDh P[o{ j' rJh. n;wkB dk ozr thgfjbK tkbk BjhA b~r fojk ;h. ;{oi ni/ ufVQnk BjhA ;h, d{o fes'Anrzwh ehosB dhnK ntkIK nkT[DhnK P[o{ j' rJhnK, Bkb jh p'b/ ;'fBjkb d/ i?eko/. e[M d{oh s/ fu~N/ pkD/ ftu e[M B"itkB x'V ;tko y/sKt~b iKd/ fdy/ fizBQK d/ fujfonK s/ g{ok ib"n ;h. T[j gq/wh iB nuzGkwfj;{; eo fojk ;h. go T[; B/ ;'funk fe, fJj x'V ;tko e'Jhw[;kfco j'Dr/ ns/ ehosB dh nktkI d{o fgzv d/ r[od[nkok ;kfjp s'AnkT[Adh j't/rh. s[odk^s[odk T[j gq/wh f;zx wjkoki ih e'b gj[zufrnk. ;zs T[; t/b/ ;wkXh ftu p?m? ;B. id'A T[; gq/wh nwo f;zxpkgb/ tkb/ B/ j~E i'V e/ wjkoki ih ƒ BwPeko ehsh sK wjkokiefjD b~r/, “feT[A GkJh` eo bJ/ PjhdK d/ doPB”. go T[; B/ BKjeo fd~sh sK ;zsK B/ :kd eokfJnk, “GkJh` s?ƒ okj ftu x'fVnK s/uVQ/ iKd/ e[M b'e BjhA fwb/ sK T[; B/ fejk jK wjkoki ih fwb/ sK ;BsK T[BQK fejk GkJh T[j Pjhd jh ;B fijV/ sbkn s/ nzfwqs t/b/ dkfJPBkB eoe/ GiB pzdrh bJh ik oj/ ;B”. fJj e"se d/y e/ T[jgq/wh pkr' pkr j' frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 492: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

462 nksw d/P dh T[vkD

bzro dk tXDkfJe fdB e'Jh f;zx YkJh o[gJ/ gqPkd tk;s/ ;/tk eok frnk.

bKroh f;zxK B/ YkJh fe~b' dh d/r pDk bJh. j'fJnk eh fe, ;zswjkoki ih ehosB eo oj/ ;B, id'A T[j ehosB eod/ sK nk;^gk;dh fcIk jh fB~yo iKdh ;h. u"c/o/ fJe nihp fe;w dk tksktoB pDikfJnk eodk ;h. nkg ih d/ ehosB dhnK X[BK u"c/o/ r{zi ojhnK;B. ;[zB^;kB o/sb/ fN~fpnK ftu fJj X[BK nihp ozr fybko ojhnK;B fe v/o/ d/ pkjo ;Ve s'A e[M nDikD w[;kfco r[Io oj/ ;B. T[jfJ; nrzwh X[BK ƒ ;[D e/ v/o/ ftu nk rJ/, ;'funk fe n?Bk wX[oehosB eoB tkb/ ;zsK d/ doPB eoe/ u~bd/ jK. T[j nk e/ p?m rJ/.pj[s ;koh ;zrs gfjbK jh ;zsK dk dhtkB ;[DB bJh nkJh j'Jh ;h.ekch ;wK phs u[~fenk ;h. ehosB u~bdk fojk ;zrs tXdh rJh.;zrs d/ Bkb nk;^gk; w~MK ukod/ gkbh th nk e/ bzro ftu pfj rJ/.id'A bKroh f;zx bzro fsnko eo oj/ ;B sK T[BQK ƒ fus u/sk th BjhA;h fe ;zrs fJzBh t~X ikt/rh. bKroh f;zx pj[s xpok rJ/. T[j ;'uoj/ ;B fe i/ ;koh ;zrs ƒ gqPkd Bk fwfbnk sK r[o{ xo dh pdBkwhj't/rh. f;zxK B/ wjkoki ih d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh fe jI{o d/rpj[s E'VQh pDh j? n;hA sK bzro th d/r dk jh SekT[Dk j?. ;zswjkoki ih B/ puB ehsk, “e'Jh r~b BjhA GkJh` wjkoki GbheoBr/”. fJj efjzfdnK nkg ih B/ nkgD/ rb/ dk ;kck T[sko e/ d/rd/ T[s/ gk fdsk. ;koh ;zrs B/ o~i e/ bzro Sfenk go bzro yswBjhA j'fJnk. xzfNnK p~Xh bzro ubdk fojk, bKroh f;zx xzfNnK p~XhEkb Go^Go e/ bzro toskT[Ad/ oj/. bzro ubfdnK ekch ;wK bzxfrnk sK f;zxK B/ wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh fe wjkoki d/r ftu fJzBkfezBk e[ gqPkd j? fijVk ysw j'D s/ jh BjhA nk fojk. sK wjkoki ihB/ fejk, “GkJh` d/r s'A egVk u[~e e/ d/y bT[”. id'A f;zxK B/ d/r s'AegVk bkfJnk sK eVkjh fpbe[b ykbh ;h.

Page 493: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

463

pkpk pbeko f;zx ihid'A w"i{dk ;zs pkpk pbeko f;zx ih Bt/A^Bt/A ;zs PoB ftu nkJ/

sK e[M gq/s o{jK fJBQK d/ e'b nk ikfJnk eoB. fJBQK ƒ fejk e[~M BkeoB p; fJjh fejk eoB fe, wjkoki ih ƒ efj e/ ;kvk S[Nekok eokfdT[. n;hA nkg ih dk jo ezw eoB ƒ fsnko jK. nkg go T[BQKgq/sK dh wjkoki ;kjwD/ nkT[D dh fjzws BjhA ;h. go ;zs pbekof;zx feT[Afe T[d'A S'Nh T[wo d/ pkbe ;B fJ; bJh gq/sK s'A voikfJnk eoB. fJe fdB fJBQK B/ wjkoki ih ƒ d~f;nk sK ;zsK B/ fd~pfdqPNh Bkb d/y fbnk fe, e[M gq/s nkswktK fJBQK e'b nkT[AdhnK jBns/ T[BQK ft~u'A fJzdo f;zx dh gq/s nkswk ;G s'A fInkdk nkT[Adh ;h.T[BQK gq/s nkswktK dh fJ~e' p/Bsh ;h fe, ;kvk Gbk eok fdT[, ;kƒgq/s nkswk dh i{B s'A w[esh dtk fdT[. T[; s'A pknd T[BK gq/snkswktK dk eh pfDnk gsk BjhA go wjkoki ih B/ T[; s'A pkndpkpk pbeko f;zx ih ƒ fejk fe, j[D fJj gq/s s?ƒ szr BjhA eoBr/,;~uhA T[j gq/s fJBQK B/ w[Ve/ BjhA d/y/.

fJE/ nkT[Adh nkw ;zrs dk wzBDk j? fe fJ; ;EkB s/ nB/eKd[yhnK d/ d[~y d{o j'J/ jB. ifrnk;{nK dk wzBDk j? fe fJ; Xosh s/uko/ gk;/ nB/eK ntrs o{jK j[D th s[odhnK fcodhnK ofjzdhnKjB. id'A T[BQK ƒ e'Jh f;zx fwbdk iK T[BQK ƒ gsk u~bdk fe, e'Jh f;zxr[o{ xo ik fojk j? sK T[j th Bkb j' s[odhnK. o;s/ ftu f;zxK ƒ szreoB dh pikJ/ T[BQK dh ;jkfJsk eodhnK ns/ p/BshnK eodhnK feT[j wjkoki e'b p/Bsh eo e/ T[BQK dh w[esh eotk d/D.

fw~m{ gzfvsgziroKJhnK d/ fgzv dk gzfvsK dk w[zvk fw~m{ ;zsK dh Y'beh dh

;/tk eodk ;h. go fJ;d/ xo n"bkd BjhA ;h. fJe fdB fJ;d/ wBftu c[oBk pfDnk fe w?A ;zsK dh n?Bh ;/tk eodk jK nkgD/ j~EhA nkggqPkdk fsnko eoe/ y[nkT[Adk jK go ;zsK B/ w?ƒ e'Jh cb BjhA fd~sk.T[; B/ ;zs wjkoki n~r/ p/Bsh eo fd~sh fe wjkoki s[;hA w?ƒ cb BjhA

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 494: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

464 nksw d/P dh T[vkD

fd~sk. wjkoki ih T[Zuh ;koh j~; e/ p'b/, “T[J/ pkjwDk` sz{ ;kXK s'Aw[zv/ Gkbd?A”< Bkb jh d' ;/p u[~e e/ d/ fd~s/. j[D T[;/ fw~m{ gzfvs d/d' p/N/ jB.

GkJh ;toB f;zx (b[fXnkDk tkb/)GkJh ;toB f;zx r[o{ xo dk ;~uk PoXkb{ ;h. n~i s'A e'Jh

;skoK nmkoK ;kb gfjbK T[BQK d/ wksk ih fpwko ofjD b~r gJ/. T[jjw/Pk T[dk; ofjD b~r gJ/. T[BQK ƒ d' tko ;hH n?wH ;hH b[fXnkDkftu dkyb th eotkfJnk go e'Jh coe Bk fgnk. fJXo wksk ihfpbe[b Bk;se ;B, r[o{ xo ƒ th ns/ r[o{ xo ikD tkfbnK ƒ thwIke efonk eod/ ;B. go T[BQK dk nkgDk p/Nk ;zs wjkoki ih dkPoXkb{ ;h. wksk ih B/ T[; ƒ th ;zsK e'b ikD s'A o'eDk. wksk ihdh jkbs fdB'^fdB fB~xodh d/y e/ b'e efjD b~r gJ/ fe wksk ƒUgoh e;o j' rJh j?. go n;b fpwkoh gsk BK u~b/. fJXo ;toBf;zx B/ ;zsK d/ uoBK u’ p/Bsh ehsh fe, wjkoki` wksk s/ feogk eo',mhe eo fdT[. ;zsK B/ j~;fdnK fJe ;wMkT[Dh gkJh, “GkJh e[SBjhA j'fJnk wkJh ƒ, ik fbnk p[bk e/”. wksk ih ƒ fbnKdk frnks/ ;zsK B/ fejk, wkJh` fJj r[o{ BkBe dk xo j? fJ; ƒ e'Jh ;kXK dkv/ok Bk ;wM, g{oh PoXk o~y e/ gow/Po s/ ukbh fdB o'I YkJh xzN/gow/Po d/ Bkw dk f;woB eo nkg/ mhe j' ikt/Arh, e[S BjhA j'fJnks?ƒ{. efjzd/ B/ fe wksk ƒ fJ; soQK eofdnK jkb/ nmkjotK fdB jh;h fe T[j mhe j' rJh.

GkJh bkb f;zxfit/A fe gfjbK d~f;nk ik u[~ek j? fe fto~es ih i' puB eod/

T[j g{ok j' iKdk ;h. fJe fdB fto~es ih d/ wB ftu c[oBk nkfJnkfe bkb f;zx ƒ t~v/ wjkoki ih dk ;[~y ;zd/;k b?D bJh XpbkD ;kfjpG/fink ikt/. id'A bkb f;zx nkfJnk sK wjkoki ih B/ fejk GkJhXpbkD ik e/ nk w/ok wB t?okr ftu j?. bkb f;zx B/ ;fs puB efj

Page 495: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

465

fd~sk. ;t/o/ T[m e/ xo frnk sK xo ftu e'Jh n?;k ezw j' frnk feikfJnk Bk frnk. id'A T[j Pkw ƒ ;zsK e'b frnk sK T[j G'o/ ftu yVQ/;B sK T[j d/yd/ ;ko efjD b~r/, “bkb f;zjK ;[Dk w/o/ fgnko/ dk e'Jh;[B/jk”< bkb f;zx B/ j~E i'V e/ p/Bsh ehsh fe wjkoki ih w?E'AikfJnk BjhA frnk. p; c/o eh ;h, fJe dw fBrkj pdb fd~sh. T[;/tes puB eo fd~s/ fe s?ƒ G/fink feE/ ;h s/ frnk BjhA, s?ƒ skgufVnk ;h< p~; fJzBh r~b ;h fe bkb f;zx ƒ skg uVQ frnk. n?;kskg ufVnk fe fJe wjhBk T[ZmD BjhA fd~sk. fJe fdB T[BQK dhxotkbh efjD bZrh, “wjkoki s[;hA fJ;ƒ wzi/ s/ gk fd~sk j? i/ fJ;ƒe[M j' frnk sK p~funK dk eh pDz{”< sK wjkoki efjD b~r/, wkJh`sz{ fceo Bk eo, id'A dk fJj r[o{ xo nkT[Adk j? fJ; B/ fJe th puBs'A gk;k BjhA ;h tZfNnk go nkj fJe puB i' n;hA ehsk fe sz{ t~v/wjkoki d/ uoBK ftu ik e/ nk sK fJ; s'A ikfJnk BjhA frnk. w?AfJ; ƒ j'o gek fojk jK sz{ fceo Bk eo. n;hA fJ; ƒ T[;/ soQK jhs'oKr/, ;kƒ fJ;d/ xo dk fceo j?. fJj ;kvk gq/wh j? n;hA fJ; ƒgq/w eod/ jK fJ; dk p[ok BjhA eoKr/. fJe fdB bkb f;zx dh ekchwkVh jkbs j' rJh fJj d/y e/ Pqh wkB ih efjD b~r/ wjkswk ihftuko/ s/ so; eo', j[D fJ; s/ feogk eo'. pE/ok fJ; B/ fJe wjhBkePN M~fbnk j?. fJ; s/ fto~es ih efjD b~r/, wjkswk ih fJ; B/sK uko ;kb dk ePN M~bDk ;h n;hA fJ; dk ePN fJe wjhB/ ftue~N fd~sk j? j[D fJ;dk tkb th ftzrk BjhA j' ;edk. bkb f;zx fJ;fpwkoh Bkb fJzBk ewI'o j' frnk ;h fe T[; s'A p'fbnk th BjhA iKdk;h, T[; d/ gfotko tkb/ pj[s fuzsk eod/ go ;zs wjkoki ih fejkeod/, e[M BjhA j'fJnk fJj nkg/ mhe j' ikt/rk. fJe fdB wjkokiih efjD b~r/, “T[Zm e/ p?m bkb f;zjK eh j'fJn? s?ƒ”< p; efjD dhd/o ;h bkb f;zx T[;/ fdB s'A mhe j'Dk P[o{ j' frnk. id'A uzrh soQKmhe j' frnk sK e[M fdBK wro'A d'B'A wjkswk ns/ bkb f;zx fJe~m/ p?m/;B ;zs wjkoki ih j~; e/ d{i/ wjKg[oPK ƒ pkpk efjD b~r/, “wjkswkih n;hA sK bkb f;zx Bkb j'o jh y/v y/vD b~r gJ/ ;h, n;hA sK fJ;

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 496: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

466 nksw d/P dh T[vkD

ƒ gko jh eo fd~sk ;h”, sK bkb f;zx efjD b~rk, “wjkoki ih` w?AG[~b frnk w?ƒ wkc eo fdT[ “. wjkoki ih bkb f;zx ƒ Ekgh d/ e/efjD b~r/, “bkb f;zjK i/ fBPkBk bkT[Dk j't/ sK nkgDh i~dh uhI s/bk e/ goyDk ukjhdk j?, sz{ ;kvk i~dh ;/tkdko j?A, n;hA s/o/ s/ BkokIBjhA n;hA sK s/o/ s/ pj[s y[P jK. GkJh id'A ;kX nkgD/ ;/te s/BkokI j't/ sK ;wM' T[jdh r[~vh uVQ rJh. fJ; soQK Bk ;wM/ fe w/okw[oPd w/o/ s/ BkokI j?. nkgDh ;/tk s/ PoXk ftu wrB oj/”.fto~es ih nkgD/ ;/teK ƒ ed/ d[~yK ftu BjhA ;B g?D fdzd/.

GkJh tIho f;zx (:{H ghH)id'A ;zs wjkoki ih :{H ghH ik e/ dhtkB bkfJnk eod/ sK fJe

f;zx fi;dk Bkw tIho f;zx ;h T[j jo o'I dhtkB ;[DB nkfJnkeodk ;h. fJe fdB fJj fggohnk eow Bkw d/ fgzv GkJh eow f;zxd/ xo d/ n~r'A dh bzfxnk ik fojk ;h sK ;kjwD/ eow f;zx dh XowgsBh phph yVQh ;h. tIho f;zx B/ id'A p~funK dk jkb ukb g[~fSnksK phph efjD b~rh, eh g[~Sd/ T[ tho n;hA sK pV/ d[yh j'J/ p?m/ jK.;kv/ tk;s/ sK e'Jh f;nkDk, vkeNo, gzvs, ;kX{, ;zs BjhA pfunkfijVk ;kvk fJbki eo/. nB/eK EktK s/ ik ik e/ d/y fbnk, xo dkp[ok jkb j'fJnk fgn?, p; fJ~NK jh yVQhnK B/ xo u’ j'o e[M BjhA j?.tIho f;zx B/ phph dh d[~y Goh r~b ;[Dh sK efjD b~rk, “wkJh w?A fJe;zs ƒ ikDdk jK T[j s[jkvk fJbki eo ;ed/ jB”. phph efjD b~rh,“tho w?ƒ T[BQK d/ doPB eok”. tIho f;zx phph ƒ Bkb b? e/ pkbg[o;zsK d/ v/o/ b? frnk, Bkb phph dk t~vk p/Nk pbihs f;zx th ;h. T[ZE/gj[zu/ sK gsk b~rk fe, ;zsK dh sphns e[~M fY~bh u~b ojh j?. pbihsf;zx dk efjDk j? fe ;kvk gqPkdk SeD ƒ th wB Bk eo/ feT[Afe n;hAibdh s'A ibdh ;zs wjkoki ih ƒ fwb b?Dk ukj[zd/ ;h. n;hA d[yh j'J/p?m/ ;h fe G'o/ d/ pkjo p?fmnK ;zs wjkoki ih B/ ;?Bs Bkb ;kƒ nkgD/e'b p[bkfJnk. fJBQK s'A nkgDk d[~y d~f;nk BjhA ik fojk ;h, p; o'Jhik oj/ ;B. ;zs wjkoki ih nkg jh ;koh dod ejkDh ;wM e/ e[M

Page 497: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

467

d/o n~yK pzd eoh o~yhnK c/o y'jb e/ efjD b~r/, e'Jh BjhA GkJh`tkfjr[o{ ;G Gbh eo/rk. s[;hA ;kc^;kc d~;' d[~y fe; r~b dk j?. sKwkJh B/ nkgDh ejkDh P[o{ ehsh. efjD b~rh, “ wjkoki ih w/o/g/fenK d/ xo fe;/ fJ~SkXkoh Bkr dk dhtk irkfJnk iKdk ;h. ;kv/xo ƒ fJ; Bkr B/ pj[s e[~M fd~sk, c/o eJh tko w?A th fJj dhtk irkd/Dk. ;wK gk e/ id'A p~u/ itkB j' rJ/ sK dhtk irkT[Dk pzd eo fd~sk.w/o/ ftnkj s'A pknd fJj Bkr w/o/ Bkb fggohnk eow nk frnk s/fg~S/ w/o/ g/fenK d/ xo popkdh eo fd~sh. w/ok fJe'^fJe t~vk Goki' pj[s gfVQnk fbfynk ;h T[j fe;/ n?e;hv?AN ftu o~p ƒ fgnkokj' frnk. wK pkg r[Io rJ/. ;kok xo popkd j' frnk.

fJ~SkXkoh Bkr B/ fggohnk eow wkJh d/ xo bfjoK^pfjoK eofd~shnK, go id'A p[o/ fdB nkT'Ad/ B/ T[j fe;/ s'A g[~S e/ E'VQk nkT[Ad/B/. GkJh eow f;zx wkJh dhnK fJBQK r~bK ftu ftPtk; BjhA ;heodk. fJe fdB wkJh fes/ pkjo rJh j'Jh ;h. GkJh eow f;zx ƒfJe ;~g fdykJh fd~sk, T[; B/ dksh Bkb T[;ƒ wkoBk ukfjnk, T[jn~X ftueko'A e~fNnk frnk. p; T[;/ fdB s'A xo dh popkdh P[o{ j'rJh. xo d/ jo ihn ƒ e'Jh Bk e'Jh ;w~f;nk ofjDh P[o{ j' rJh.fJj ;kohnK r~bK ;[DB s'A pknd ;zsK B/ phph ƒ fejk, “GkJh gqG{ dhGrsh jo w[;hps s'A S[Nekok fdtkT[D dk fJe wkso ;kXB j[zdk j?n;hA i' e[M fJ; iBw ftu G[rsd/ jK T[j ;kv/ nkgD/ jh eowK dkfj;kp^feskp j[zdk j?. p; nkgD/ eowK ƒ P~[X eo bT[ pkeh ;ko/ ezwnkgD/ nkg j'D/ P[o{ j' ikDr/”. T[BQK ƒ wjkoki B/ fejk fe j[D s[;hAukbh fdB brksko ;t/o/ sVe/ T[Zme/ YkJh xzN/ brksko GiB eo'`T[; Bkb gow/Po s[jkv/ s/ feogk eoe/ ;ko/ d[~y nkg jh d{o eoBr/.n;hA sK GkJh nodk; jh eod/ jK s[jkv/ d[~y sK s[;hA nkg jh gow/Pos'A pyPkT[D/ jB. fJBQK B/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh fe, wjkokiih` ;kv/ xo fty/ dhtkB brk e/ xo gft~so eo'. wjkoki ih B/dhtkB bkJ/ ns/ id'A fJBQK B/ ukbhnk nkozG eo fd~sk sKnkfj;sk^nkfj;sk fJBQK d/ ;ko/ d[~y d{o j'D/ P[o{ j' rJ/. fJj ;kok

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 498: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

468 nksw d/P dh T[vkD

gfotko ;zsK d/ ej/ nB[;ko pkDh ns/ GiB^pzdrh eoB b~r fgnkns/ g~e/ s"o s/ r[o{ xo Bkb i[V frnk.

fJe fdB dhtkB bkT[D s'A pknd ;zs wjkoki ih nkgDh e[Nhnkftu nkokw eo oj/ ;B, ;zrs gqPkdk Se u[~eh ;h, oks d/ e'Jh d' t~i/j'Dr/. GkJh eow f;zx dk ;kok gfotko nkg'^nkgD/ ezwK ftu w;s;h fe nukBe fJe g?AN e'N tkbk ftnesh fijd/ w{zj ft~u'A y{B fBebfojk ;h fJBQK d/ xo nkfJnk s/ nk e/ ;zsK dh e[Nhnk t~b fJPkokeoe/ efjD b~rk, “ n?;h e' ikDk”. go eow f;zx d/ gfotko tkb/BjhA ;B ukj[zd/ fe fJ; t/b/ ;zs wjkoki ih ƒ e'Jh go/PkB eo/. fJBQKB/ T[; ƒ o'e fbnk. fco T[j efjD b~rk fe, w/ok n?e;hv?AN j' frnkj?, w/o/ fg~S/ g[fb; b~rh j?, w?ƒ ikD fdT[. GkJh pbihs f;zx j'oK B/T[; dk w{zj d/fynk sK T[j y{B Bkb b~E^g~E ;h. fJBQK B/ T[; ƒ ;zsKtkb/ gk;/ sK BjhA ikD fd~sk go d{i/ gk;/ s'o fd~sk. nrb/ fdB id'Agsk bkfJnk sK g{oh ;Ve s/ e'Jh n?e;hv?AN BjhA ;h j'fJnk. fco;koh xNBk pko/ ;zs wjkoki ih ƒ d~f;nk frnk sK ;zs wjkoki ihB/ GkJh eow f;zx dh xo tkbh phph ƒ d~f;nk fe, wkJh` T[j s/okGok ;h, T[;dh rsh BjhA ;h j'Jh, j[D T[; dh rsh j' rJh j?.

GkJh r[odhg f;zx gfjbK gVQ/ fby/ j'D eoe/ ;zsK ftu ftPtk;BjhA ;B eod/. fJe fdB ;zsK B/ T[; ƒ nkgDk o{g d;K r[o{ ;kfjpkBtkbk fdykfJnk sK fJBQK ƒ :ehB j' frnk fe ;zs wjkoki ih r[o{;kfjp ftu nG/d j'J/^j'J/ jB fJj e'Jh j'o BjhA ;r'A r[o{ ;kfjpK dhjh i's jB. fJ; soQK d/ doPB :{H ghH dh ;zrs ft~u'A eJhnK ƒ j'J/jB. T[; s'A pknd GkJh eow f;zx d/ gfotko ƒ ;zsK dh gq/oBk BkbBkw pkDh ftu nN[~N ftPtk; j' frnk. n~i eow f;zx d/ xo ftu;zs wjkoki ih dk g~ek G'ok j? fi~E/ ed/ p?m e/ ;zsK B/ GiB ehskj'fJnk j?. GkJh pbihs f;zx dk efjDk j? fe, eJh tkoh id'A ;zswjkoki ih fJ~E/ nkT[Ad/ sK ;kok^;kok fdB fJ; G'o/ ftu sg eohiKd/, rowh ;odh dh T[j gotkj BjhA ;B eod/. eJh tkoh sK GkJhpbihs f;zx fJ; S~goh T[Zgo fr~bh p'oh ;[~N e/ gkDh gkT[Ad/ sK i' ;zs

Page 499: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

469

wjkoki ih ƒ GiB eofdnK ƒ rowh szr Bk eo/. j[D fJ; gfotkos/ ;zs wjkoki ih dh g{oh feogk j?.

fJe fdB eh j'fJnk fe GkJh pbihs f;zx dk w[zvk Nq?eNo j/mKnk frnk go T[; dk tkb th ftzrk BjhA j'fJnk. id'A vkeNo e'b u[~ee/ b? rJ/ sK vkeNo fJj wzBD ƒ fsnko jh BjhA ;h fe fJj fJzB/ Gko/Nq?eNo j/mK nkfJnk j't/rk. gfotko dk fJjh wzBDk j? fe w[zv/ dh ikBe/tb ;zs wjkoki ih dh feogk Bkb jh puh. toBk fJzB/ Gkoh tIBj/m nk e/ fet/A e'Jh pu ;edk j?. nfijh jh fJe j'o xNBk j? id'AfJ;/ gfotko dk fJe p~uk r'po r?; ftu fv~r fgnk ns/ ekch d/os~e T[ZE/ fgnk fojk. fe;/ ƒ th T[; d/ fizdk ofjD dh T[whd BjhA ;hgo ;zs wjkoki ih dh feogk eoe/ T[; p~u/ ƒ e[M th Bk j'fJnk.

;zs wjkoki ih d/ dhtkB nkw s"o s/ oks t/b/ jh b~frnk eod/;B. fJ; fJbke/ ftu oks t/b/ ekch ;[zB;kB j' iKdk j?. :{H ghH ftuid'A brGr ;ko/ fJbke/ d/ b'e oks d/ dhtkB ftu j'D sK fJ; soQK d/wkj"b ftu nkw s"o s/ jh u'ohnK j'D dh ;zGktBk tX iKdh j?. fejkiKdk j? fe id'A T[j dhtkB ftu j[zd/ sK oks d/ ;[zB;kB wkj"b ftu T[BQKd/ xoK dh okyh wjkoki ih nkg eod/. i/ e'Jh u'oh th eoB dhe'fPP eodk sK T[j d~;d/ jB fe, u'oK ƒ d{o e'Jh fu~N/ e~gfVnK tkbkftnesh fdykJh fdzdk sK T[j fpBK e'Jh u'oh ehfsnK G~i iKd/.nfijhnK eJh ;kyhnK fwb iKdhnK jB fiBQK s'A f;~X j' iKdk j? fefJ; fJbke/ d/ PoXkb{nK s/ ;zs wjkoki ih dh fezBh feogk ojh j?.nfij/ uwsekoK eoe/ g{oBg[o d/ nk;^gk; d/ fJbke/ d/ b'eK dk ;zswjkoki ftu ftPtk; fdB' fdB tXdk frnk.

wkJh i;tzs e"owkJh i;tzs e"o T[d/ eoBg[o d/ ofjD tkb/ jB. fJj fgSb/

gzdoK ;'bK ;kbK s'A ;zs wjkoki ih dh ;/tk ftu oj/ jB. fJjBK d/xo s/ fe;/ Ugoh P?n B/ jwbk eo fd~sk, xo d/ vzro woB/ P[o{ j'rJ/, xo d/ ihn fpwko ofjD b~r gJ/. xo dh jkbs pd s'A pdso

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 500: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

470 nksw d/P dh T[vkD

j'Dh P[o{ j' rJh. id'A th fe;/ B/ fe;/ irQk dh d~; gkT[Dh fe T[; irQks/ s[jkvh w[;hps dk j~b j' ;edk j? sK T[BQK B/ T[;/ irQk s/ ub/ ikDk.fco T[; gfotko dk ;pzX ;zs wjkoki ih Bkb fgnk. wkJh i;tzse"o B/ ;zs wjkoki ih e'b p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ih dh fJeyk;hns ;h fe T[j nkgD/ nkg ƒ eosk eoe/ BjhA ;B wzBd/ ;r'A i'th d[yhnk T[BQK gk; iKdk sK T[; ƒ fJjh fejk eod/ fe, GkJh` GiBefonk eo' ;ko/ ePN GiB Bkb jh eZN/ ik ;ed/ jB. fJ;/ soQK fJ;gfotko d/ ihnK ƒ th fejk frnk. id'A gfotko ;zs wjkoki ih d/ej/ nB[;ko GiB eoB b~rk sK eh d/yd/ jB fe fJe fdB wkJh ƒ;[gBk nkfJnk fe xo d/ ;ko/ ihn fuZNhnK ukdoK ftu bg/N/ j'J/jB. nukBe T[ZE/ fJe ikd{roBh nkT[Adh j? T[j ;zs wjkoki ih ƒth ;[~N b?Adh j?. go E'VQh d/o pknd ;zs wjkoki B/ T[; ikd{roBh ƒpj[s p[oh soQK e~[fNnk ns/ fJ; s'A pknd T[j xo SZv e/ d"V iKdhj?. fJ; s'A pknd T[; gfotko d/ ihn mhe mke ofjD bZr gJ/. fJefdB wkJh i;tzs e"o dk n?e;hv?AN j' frnk. id'A j;gskb ftu b?e/ rJ/ sK wkJh ƒ wjkoki ih B/ doPB fd~s/ ns/ nkfynk, “wkJh s/oh;{bh ;{+ ftu pdb rJh j?”. j[D gow/Po dk P[eokBk efonk eo s/T[;/ dk GiB efonk eo. fJ;/ soQK fJe fdB wkJh i;tzs e"o d/ xotkb/ dk j~E rzfBnK dh Goh r~vh E~b/ nk frnk go id'A j~E d/y/ sK ehd/ydk j? fe T[; dk j~E ;jh ;bkws ;h. fJ; gfotko dk ftPtk; j?fe fJj ;G ;zs wjkoki ih dh feogk ;dek jh j'fJnk. toBk i/gzikj e[fJzNb dh Nqkbh fe;/ d/ j~E d/ T[Zs'A dh bzx ikt/ sK T[; dk j~Efet/A pu ;edk j?<

fggohnk eow fgzv d/ nk; gk; dh Xosh ƒ e'Jh ;okg jh ;hfe fJ~E/ nB/eK P?skB o{jK dk tk; ;h i' T[; fJbke/ d/ b'eK ƒ soQK^soQKBkb d[~y fdzd/ ;B. fJ;/ jh Xosh s/ ;zs wjkoki ih B/ nB/eK n?;/e"se fdykJ/ fe T[; Xosh s/ d[Zy dh irQk ;[Zy tosD b~rk. go ;zswjkoki ih e'Jh ikd{ BjhA eod/ ;B pbfe T[BQK B/ gqG{ Grsh ns/ BkwpkDh d/ nfGnk; Bkb ;zrs ƒ T[; d[~y ft~u'A fBebD dk okj fdykfJnk.

Page 501: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

471

T[j fe;/ soQK th fJj BjhA efjzd/ ;B fe, T[BQK d/ d[~y ;zs wjkoki ihB/ d{o ehs/ jB pbfe T[j efjzd/ ;B fe, GkJh` gqG{ dh Grsh ftu fJzBhskes j? fe T[j jo d[~y ƒ d{o eo fdzdk j?. T[BQK B/ ed/ ;zrs ƒ tfjwKGowK u’ BjhA gkfJnk. ed/ fJj th BjhA fejk fe i' j'fJnk T[BQK B/ehsk j? pbfe jw/Pk fJjh efjzd/ ;B fe GkJh fJj r[o{ BkBe dk xoj? fJ~E/ jo d[~y dk fJbki r[o{ BkBe dh pyfPP Bkb j[zdk j? ns/ T[;pyfPP dk okj e/tb gqG{ d/ GiB ns/ ;/tk Bkb jh P[o{ j[zdk j?. fJjejkDh e/tb fJe gfotko dh BjhA pbfe T[BQK nB/eK gfotkoK dh j?i' ;zs wjkoki ih d/ ;zgoe ftu nkJ/. T[BQK d/ d[~y Gkt/A nB/e soQKd/ ;B go ;zs wjkoki ih B/ jo fJe d/ d[~y dk fJbki fJ~e' dko{ Bkbehsk s/ T[j ;h f;woB s/ ;/tk. nfijhnK pj[s ;kohnK ;kyhnK jBfiBQK nB[;ko gsk u~bdk j? fe id'A th e'Jh d[yhnk ;zs wjkoki ihe'b nkT[Adk ns/ nk e/ nkgDk d[~y d~;dk sK ;zs wjkoki ih T[; ƒefjzd/ GkJh ukbhnk eo b? nkg/ gow/Po ;G mhe eo d/Dr/. ukbhnkeh j[zdk j?, fe ukbh fdB g{oh wB ns/ ;oho dh P[~Xsk Bkb nzfwqs t/b/T[Zm e/ Bkw f;woB eoBk j[zdk ns/ ukbh fdB g{o/ j'D s/ r[o{ rqzE;kfjp ih dh jI{oh ftu ik e/ gqG{ dk P[eokBk eoBk. fiBQK B/ ukbhnkfBoftxB ;wkgs eotkfJnk. fJ;/ ftXh Bkb T[BQK B/ nB/eK ;zrsK d/d[~y d{o ehs/ go i'fVnk r[o{ rqzE ;kfjp Bkb.

fJe tko efjzd/ jB pkBrzi s'A fJe PoXkb{ nkfJnk. fJ; GkJhdk Bkw p[~X f;zx ;h. T[;dk bVek pj[s fpwko ;h. vkeNoK B/ T[;d/ puD dh T[whd S~v e/ i[nkp d/ fd~sk. pkJh p[~X f;zx d[yh j'fJnk;zs wjkoki ih d/ e'b nkfJnk s/ nk e/ p/Bsh ehsh wjkoki ih w/o/p/N/ ƒ puk bT[, w/o/ s/ feogk eo'. ;zs wjkoki ih B/ e[~M d/o u[~gofjD s'A pknd fejk GkJh gow/Po n~r/ nodk; eo', T[j nkg jhGbh eo/rk. T[; ƒ ukbh fdB ftXh Bkb nzfwqs t/b/ T[Zm e/ GiB eoBbJh fejk. fiT[A^fiT[A ukbhnk eoBk P[o{ ehsk fsT[A^fsT[A w[zvk mhej'Dk P[o{ j' frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 502: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

472 nksw d/P dh T[vkD

GkJh p{Nk f;zx;zB T[Bh ;" nmk;h dh rZb j?, GkJh p{Nk f;zx d/ gotko B/ ;zs

wjkoki ih ƒ nkgD/ rqfj fty/ uoB gkT[D bJh p/Bsh ehsh. fJjgfotko ;zs wjkoki ih dk pVk PoXkb{ j?. id'A ikD b~r/ sK ;zswjkoki ih eh d/yd/ jB fe T[BQK d/ xo ƒ ikD bJh e'Jh okj BjhA j?.fijVk e~uk okj xo s~e iKdk ;h T[j eJh feb'whNo izrb phnkpkBdk okj ;h. fJ; okj EKJh fJe~b/ pzd/ dk bzxDk pVk n"yk ;h. po;ksd/ fdBK ftu sK j'o th w[Peb j' iKdk ;h. ;zs wjkoki ih ƒ T[BQKd/ xo ik e/ irQk pj[s g;zd nkJh feT[Afe GiB bJh fJj fJeKs;EkB ;h. fJ; gfotko B/ ;zs wjkoki ih bJh fJe S~goh pDkfd~sh. ;zs wjkoki ih B/ S~goh ftu ofjDk P[o{ eo fd~sk.

fJe fdB ;zs wjkoki ih ;eohJ/ dhtkB bkT[D ik oj/ ;B sKnkg B/ fJe PoXkb{ f;zx GkJh o/Pw f;zx ƒ fejk, “GkJh izrb d/feBko/ fw~Nh gkT[ s/ o;sk pDkT[”. GkJh o/Pw f;zx B/ ;fs puB sKefj fd~sk go wB ftu ;'u/ fe irQk sK fes/ j? jh BjhA fw~Nh fe~E/gktKr/. fco th j[ew wzB e/ fw~Nh gk fdsh rJh. eJh xoK B/ fwbe/ izrb d/ feBko/ fw~Nh gk e/ e~uh ;Ve pDk fd~sh. fJ; s'A pkndg~eh ;Ve bJh doyk;s d/ fd~sh. T[j th wBI{o j' rJh. g{ohg{oBg[o sfj;hb bJh e/tb ;skJh ;VeK byBT{ s'A wBI{o j'JhnKfiBQK ’u'A fJe fJj th ;h. ;Ve fBowkD ;ot/ ew/Nh B/ fJ; ;Veƒ gk; Bk ehsk feT[Afe fJ; Bkb e'Jh fgzv BjhA ;h b~rdk. T[BQK B/fJ; ;Ve dh wBI{oh o~d eoB bJh nkgDh f;ckfoP G/i fd~sh. goe[M fdBK pknd ;Ve pBkT[D d/ d[pkok j[ew byBT{ s'A nk rJ/. id'AT[u nfXekoh d[pkok ;ot/ eoB nkJ/ sK GkJh p{Nk f;zx ƒ efjD b~r/,GkJh ;kfjp` n;hA sK fJ; ;Ve ƒ Bk pDB d/D bJh g{ok I'o bkfbnk go gsk BjhA fejVh Pesh j? fijVh fJ; ;Ve ƒ pko pkowBI{o eok fdzdh j?. GkJh p{Nk f;zx B/ T[BQK nfXekohnK ƒ ;zswjkoki ih dh S~goh d/ doPB eotkJ/ s/ fejk fe GkJh, ;kfjp e'bsK fJjh Pesh j? fi; B/ feogk eoe/ ;kvh ;Ve pDtkJh j?. T[BQK

Page 503: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

473

nc;oK B/ pVh j?okBh fdykJh s/ Bkb T[; S~goh ƒ pVh PoXk Bkbw~Ek N/fenk.

GkJh fgnkok f;zx B{o wfjb tkb/ (ibzXo)GkJh fgnkok f;zx fgzv Pkwg[o, ibzXo d/ ofjD tkb/ jB. ;zs

wjkoki ih ƒ fwbD s'A gfjbK fJBQK B/ pj[s d[~yK Goh fIzdrh pshsehsh. fJBQK dk efjDk j? fe i/eo ;zs wjkoki ih Bkb w/b Bk j[zdksK n~i s~e ;G e[M spkj j' ikDk ;h. fJBQK dh fJ; ejkDh dk nkozGeJh fdjkV/ gfjbK s'A j[zdk j?. fJBQK d/ xo e'b ;~g dh y[Zv ;h. fJefdB wksk ih B/ y[Zv ftu n~r gk fd~sh. T[; ftu ;~g d/ p~u/ ;VrJ/. fJ; dk ssekb Bshik fJj j'fJnk fe w~MK dk d[~X ;[~e frnk.fe;/ f;nkD/ e'b'A g~[fSnk frnk sK T[; B/ d~f;nk fe ukbh fdB powhs/ d[~X gkT[, dhtk eo' sK i' powh y{j s/ ubh ikt/. fJBQK B/ fJ;/ soQKjh ehsk. powh y{j s/ ubh rJh. ;kok e[M mhe^mke j' frnk. S'NkGok o/Pw f;zx th B"eoh s/ b~r frnk.

e[M ;wK phsD s'A pknd fJBQK B/ y{j s/ xo pBkT[D dh :'iBkpDkJh. eowk dh y/v n?;h fe wekB pDkT[D bJh T[jh irQk mhep?mdh ;h fi~E/ powh ;h. xo tkb/ powh ƒ g[~ND bJh fsnko BjhA;B, go fJBQK d/ wkwk ih B/ nkfynk fe e'Jh r~b BjhA powh u’ ehj? fJ;ƒ g[~N fdT[. n?t/A iwhB p/eko gJh j?, fJ~E/ jh wekB pDkT[.;' powh g[~N fdsh rJh. id'A powh g[~Nh sK T[;/ ft~u'A fJe BkrfBefbnk, T[;ƒ wkwk ih B/ wko fdsk. e[M ;w/A pknd wkwk ih dhw"s j' rJh. xo ftu jo soQK dk T[bNk u~eo u~bDk P[o{ j' frnk.wkwk ih dh w"s s'A pknd xo ftu nihp soQK dhnK xNBktK j'DhnKP[o{ j' rJhnK. xo dh jkbs wkVh s'A wkVh j' rJh. Gok dh B"eohth iKdh ojh. ;kok gfotko go/PkB ofjD b~r fgnk. fJe GokiowBh frnk ;h T[j T[ZE/ jh fpwko j' frnk. T[; s'A pknd fJj T[BQKdh nkgDh ejkDh T[BQK B/ nkg fby e/ fdsh i' fJ; soQK j?L

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 504: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

474 nksw d/P dh T[vkD

“;zs wjkoki ih Bkb ;kvk w/b gfjbh tko ;H p{Nk f;zx d/ xodwrVh u’ j'fJnk. n;hA T[BQK ƒ p/Bsh ehsh fe wjkoki ih n;hApj[s go/PkB jK. T[BQK fejk fe GkJh i' th go/PkBh j? y[~bQ e/ d~;'.w?A ;koh ejkDh wjkoki ih ƒ d~;h. n;hA fJBQK ƒ fwbD s'A gfjbKj'o eJh ;kX{ wjkswktK ƒ fwb/ ;h. fi; soQK wjkoki ih B/ ;kvh r~b;[Dh e'Jh th ;zs fe;/ d/ d[~y dh r~b fJ; soQK BjhA ;[Ddk. PkfJd jhe'Jh n?;k wjKg[oP j't/ i' fJ; soQK fe;/ dk d[[~y ;[Ddk j't/. ;kv/ GkJhƒ fes'A nokw BjhA ;h nkT[Adk, n;hA gzikp ftu e'Jh n?;k f;nkDkBjhA S~fvnk fijd/ e'b T[;d/ fJbki bJh Bk rJ/ j'JhJ/. go fes'A thnokw BjhA nkfJnk. T[j pj[s jh go/PkB ;h. fe;/ B/ d~; gkJh fej[fPnkog[o ftu e'Jh n"os fJ; dk fJbki eo ;edh j?, n;hAj[fPnkog[o s'A fJ; n"os ƒ b? e/ nkJ/. T[;B/ fejk fe w?A fJ; ƒ mheeo d/tKrh, Bkr w/oh r~b Io{o wzB bt/rk, go w?A gzi jIko o[gJ/btKrh. T[; B/ r[~r/ ƒ wBkT[Dk P[o{ eo fd~sk. T[j r[~r/ gho d/ ;'jb/gVQdh ojh, Bkb T[;dk g{ok iEk ;h T[j ;ko/ d' xzN/ p?m/ oj/ go e'Jhcoe Bk fgnk. T[j n"os jko rJh. nzs T[;B/ fejk fe, j[D fJjmhe BjhA j' ;edk. i/ g{o/ fjzd[;skB ftu fJ; ƒ mhe eo d/t/rk sKw?ƒ d~f;T[. T[; B/ fejk fe, i/ r[~r/ B/ w/oh BjhA wzBh sK T[j j'o fe;/dh fet/A wzB/rk. n;hA j'o th fBokP j' rJ/. j'o th eJh f;nkfDnKB/ I'o brk e/ d/y fbnk, go e'Jh coe Bk fgnk. nyho n;hA fJBQK;zsK e'b nkJ/. fJBQK ƒ d~f;nk fe n;hA pj[s irQk x[zw/ jK fes/ y?oBjhA gJh, j[D sK n;hA p/nk; fij/ j' rJ/ jK. wjkoki ih j~; gJ/s/ efjD b~r/, “j'o d[~X gk e/ d/y b?Dk ;h”. w?A fejk wjkoki ih n;hAsK E~e rJ/ jK nkg ih jh feogk eo'. wjkoki ih B/ fejk, GkJh`n;hA s[jkvk e[M th you BjhA eotkT[Ad/. s[;hA p; w/o/ wro gzi tkohfJj Ppd p'b'. n;hA T[BQK d/ wro gzi tko T[j Ppd (w{b wzso)p'fbnk s/ T[BQK fejk fe, fJ; Ppd dk gkm sVe/ uko ti/ T[Zm e/ e/;hAfJPBkB eoe/ ukbh fdB eo'. w?A T[BQK dk puB wzB e/ ukbh fdB gkmP[o{ eo fd~sk. T[; fdB s'A ckfJdk j'Dk P[o{ j' frnk. fJj ;zs

Page 505: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

475

wjkoki ih jh ;B fiBQK B/ j~E s/ ;o'A iwk e/ fdyk fdsh, gqs~y ƒgqwkD dh b'V BjhA j[zdh. n;hA sK T[BQK ƒ o~p d/ ;wkB wzBd/ jK. n;hAwfj;{; eod/ jK fe, n~i Gkt/A ;ohoe s"o s/ T[j ;kv/ ftu BjhA jBgo T[BQK dk fwjo Gfonk j~E jo gb ;kv/ f;o s/ j?. ;kvk ftPtk;j? fe T[j fes/ BjhA rJ/ T[j ;kv/ jo d[~y ;[~y ftu ;kv/ Bkb yVQ/ ;kvh;jkfJsk eod/ jB.

e[mkbk fty/ gq/s nkswk dk Gbk;zs wjkoki ih s'A e'Jh r~b b[eh BjhA ;h ofjzdh. nkg ikDh^ikD

;B. fJe fdB fgzv e[mkbk d/ fJe gq/wh B/ ;fji gkm bJh ;zs wjkokiih n~r/ p/Bsh ehsh feT[Afe T[; d/ xo ftu pj[s go/PkBhnK ;B.wjkoki ih B/ nkgD/ ;/te GkJh joihs f;zx ƒ fejk fe T[; gq/wh d/xo ik e/ ;fji gkm gqekP eo nkT[. GkJh joihs f;zx T[; gq/wh d/xo ik e/ nodk; eoB b~r/ sK T[; gq/wh d/ wksk ih efjD b~r/ fe,w?A nodk; eotkT[Dh j? go fJj nodk; ;zs wjkoki ih ƒ fpBK d~;/eo fdT[ sK fe w/o/ GkJh dk Gbk j' ikt/. id'A GkJh joihs f;zx B/T[j nodk; eo fd~sh. T[; ;w/A T[; wksk dk Gok fi; dh w"s ekch;wK gfjbK j' u[~eh ;h T[j wjkoki ih d/ G'o/ n~r/ nk yVQk j'fJnk.T[; B/ f;oc e~Sk gfjfBnk j'fJnk ;h. wjkoki ih B/ T[; s'A g[~fSnk,“jK GkJh fet/A nkJ/ j'< “ T[j wjkoki ih ƒ efj fojk ;h, fe w/okGbk eo'. ;zs wjkoki ih fJedw e[o;h s'A T[Zm e/ yVQ/ j' rJ/ ns/T[;ƒ efjD b~r/ r/N'A pkjo j' ik. c/o T[;B/ wjkoki ih ƒ d~f;nk fe,w?A e[mkb/ tkbh T[; wkJh dk Gok jK fi; d/ xo nkg ih B/ ;fji gkmoytkfJnk j?, s[jkv/ f;zx B/ w/o/ Gb/ bJh nodk; ehsh j? sK jh w?Ank frnk jK. w?ƒ :ehB j? s[;hA jh w/ok Gbk eo ;ed/ j'. wjkokiih B/ joihs f;zx ƒ p[bkfJnk s/ g[~fSnk sK GkJh joihs f;zx B/;kok e[M ;~u^;~u d~; fd~sk. wjkoki ih B/ wkJh ƒ p[bkfJnk ns/fejk wkJh sz{ gfjbK feT[A BjhA d~f;nk< s/ok Gok ;kv/ e'b Bzrk yVQk ;h,T[; B/ f;oc e~Sk jh gkfJnk j'fJnk ;h. wjkoki ih B/ T[; dhnK

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 506: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

476 nksw d/P dh T[vkD

;kohnK fBPkBhnK d~; fdshnK. wkJh o' gJh s/ efjD b~rh wjkokiih w/ok Gok izvkbh tkbh Bfjo d/ g[b s'A Skb wko e/ wo frnk ;h.T[; B/ f;oc e~Sk jh gfjfBnk j'fJnk ;h. wjkoki ih B/ fejk,wkJh` T[; dk Gbk j' frnk j? j[D T[j fe;/ ƒ szr BjhA eo/rk.

;'e/ bJh nodk;fJe tkoh eh j'fJnk fe t~v/ wjkoki ih ;zs JhPo f;zx okV/

tkfbnK dh po;h dk ;wK ;h. fJ; ;pzXh fsnkohnK ;zrsK ekch ;wKgfjbK jh eoBhnK P[o{ eo fdzdhnK jB. fJe ;kb po;ks pj[s xNj'Jh, ;ko/ gk;/ ;'e/ tkbh ;fEsh j'Jh gJh ;h. ;zs wjkoki ih d/fInkdkso PoXkb{ y/sh jh eod/ jB. fJ; eoe/ T[j fInkdk fBokPj'J/ j'J/ ;B. fJ~Xo po;h dk ;wK B/V/ nkT[D eoe/ r[o{ xo ftufInkdk PoXkb{nK dh Io{os ;h. T[Xo fpibh x~N nkT[D eoe/;/tkdkoK ƒ nkgD/ y/sK ftu ofjDk g?Adk ;h. ;/tkdkoK B/ ;/tk bJhtkohnK pzB bJhnK. fJe fdB ;zs wjkoki ih B/ ;fji ;[GQk jh g[~Sfbnk, feT[A GkJh` ;koh ;zrs feT[A BjhA nkT[Adh, Bkb/ skVBk fijheoe/ efjD b~r/, i/ ;/tk eoBh j? sK fdb bk e/ eo' BjhA sK nkgD/ ezwjh eo bT[. Bkb jh GkJh ioB?b f;zx I?bdko yVQ/ ;h T[BQk B/ GohnktkI u’ T[Zso fdsk, wjkoki ih ;/tk ekjdh eohJ/ whAj sK g?AdkBjhA, whAj g? ikt/ fizBh woIh ;/tk b? b?Dk. ;zs wjkoki ih B/ fejk,GkJh` whAj tkbh sK e'Jh r~b BjhA, fco r[o{[ rqzE ;kfjp t~b fJPkokeoe/ efjD b~r/, s[;hA r[o{ wjkoki n~r/ p/Bsh eo' whAj nkg/ jh gkd/Dr/.

fJj r~b fdB d/ seohpB pkoK ti/ dh j?. ;kY/ pkoK ti/ bzroftu xzNh t~ih. gq/wh f;zxK B/ gzi fJPBkBk ehsk. f;zx ;kfjp GkJhioB?b f;zx, GkJh oftzdo e[wko, GkJh ;toB f;zx, GkJh pbfizdof;zx, GkJh e[btzs f;zx nkfd gq/whnK B/ dopko ;kfjp ftu ik e/nodk; ehsh. e[dos B/ nihp e"se fdykfJnk fe E'VQh d/o pkndjh I'odko pkoP j'Dh P[o{ j' rJh. r'v/^r'v/ gkDh yVk j' frnk. gq/whf;zx ;zs wjkoki ih dk fJj e"se d/y e/ j?okB ofj rJ/.

Page 507: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

477

GkJh dbpho f;zx (:{H ghH)frnkBh dbpho f;zx ih fgzv eNg[o (ghbhGhs) B/ nkgD/ nB[GtK

dk fpnkB eod/ j'J/ d~f;nk, “w/o/ ihtB ftu T[d'A s'A spdhbh nkT[DhP[o{ j' rJh id'A s'A w?A fggohnk eow GkJh eow f;zzx d/ xo wjkokiih d/ dhtkB ;[DB/ P[o{ ehs/. dk; ;zrs ftu fJ; eoe/ ikD b~frnkfe T[; gfotko Bkb w/o/ ekch fBeN d/ ;pzX ;B. fJ; gfotko BkbpugB s'A jh w/ok ;pzX ;h. fJ; eoe/ GkJh pbihs f;zx B/ w?ƒwjkoki ih d/ gfjo/ s/ bk fd~sk. wjKg[oP th eJh tkoh w?ƒ gfjo/dkoefje/ p[bkT[Ad/ sK w/oh y[Ph dk e'Jh fmekDk Bk ofjzdk. fJe tkohGkJh pbihs f;zx d/ xo fszB nyzv gkm ehs/ ikD/ ;B fJ; eoe/ w?ƒth Bkb ig[ih ;kfjp dh ;/tk d/ fd~sh rJh. gkm d/ Bkb^Bkb oks ƒdhtkB th u~bd/. fJe fdB d' ekwo/v thoK ƒ ;fs;zr ftu nk e/dhtkB ;[DB dh p/Bsh ehsh sK T[BQK B/ wjkoki ih d/ fto[~X p'bDk P[o{eo fd~sk. ny/, “;zs w~Ek feT[A fNetkT[Ad/ B/, i/ itkB bVehnKo/Pwh egV/ gk e/ ;zsK d/ doPBK ƒ iKdhnK jB sK eh ;zsK d/ wB ftuekw tkPBk g?dk BjhA j[zdh “< dk; d/ wB ftu th Pze/ T[ZmD/ P[o{ j'rJ/. efjzd/ jB Bk fe, p[oh ;zrs dk n;o Iok fInkdk ibdh jh j[zdkj?. go ;zs wjkoki ih sK ikDh^ikD ;B T[BQK B/ nkgDh fd~p fdqPNhBkb dk; dh ewI'oh ikD bJh ns/ nkg jh dhtkB ftu T[; Pze/ ƒgqwkD d/ e/ ;wMk e/ T[;dk fJbki th eo fdsk. eh j'fJnk fe d{;o/gkm tkb/ fdB w?ƒ ikgD b~r fgnk fe w?A pj[s fInkdk y[Ph ftu jK,y[Ph fe; r~b dh j? gsk BjhA b~rdk ;h. w/o/ ;oho ƒ th e'Jh EektNwfj;{; BjhA j[zdh ;h. ;oho c[~b tKr j"bk^j"bk b~rdk ;h. w/o/ xos'A GkJh pbihs f;zx j'oK d/ xo dk o;sk gzdoK thj fwzNK dk ;h, oksƒ fvT{Nh s/ ikDk j[zdk ;h. eJh tko xo'A s[oB s'A gfjbK NkfJw g{okj' u[~ek j[zdk ;h, go w?A fJe d' fwzN ftu jh gj[zu iKdk ;h. w?ƒ gskth Bk b~rdk fe w?A ed'A gj[zu frnk. fJj pkpk ih dh nkgDh feogkjh ;h fJ; ƒ T[jh ikD ;ed/ jB w?A BjhA.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 508: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

478 nksw d/P dh T[vkD

fJe j'o spdhbh T[d'A j'Jh id'A w?ƒ pkpk ih d/ ;oho dh ;/tk fwbrJh. id'A w?A pkpk ih d/ ;oho ƒ j~E bkfJnk sK w/oh jkbs nfijhj'Jh fi;ƒ PpdK Bkb fpnkB BjhA ehsk ik ;edk. fJ; ƒ f;ocnB[Gt jh ehsk ik ;edk j?. w?ƒ fJT[A ikgD b~r fgnk fe ;z;ko d/gdkoEK dk w'j j[D w?ƒ fe;/ th soQK nkgD/ t~b BjhA fy~u ;edk. Gkt/A;z;ko dhnK ;[zdo s'A ;[zdo gohnK th w/o/ ;kjwD/ s[ohnK fcoB sK thw/o/ wB s/ e'Jh n;o BjhA j' ;edk. w/o/ wB ftu fJe nihp fe;wdk o; Go frnk fi; dh fw;kb BjhA fdsh ik ;edh. w?ƒ fJT[A ikg/fit/A w?A ;ko/ ;z;ko dk wkbe j'tK, okik j'tK. ;ko/ ;z;ko d/ pdb/ T[;nkBzd dk fJe gb th BjhA fwb ;edk. w?ƒ nkgD/ nkg dh ;'Mh BjhA;h. oks d/ n~m t~i/ j'Dr/ w/ok ;{yw ;oho ;E{b ;oho ƒ S~v e/ jIkoKwhb T[Zs/ nkekP ftu T[ZvDk P[o{ j' frnk. fJedw fynkb nkfJnkfe w?A s/ ub/ ikDk j? go w/oh xotkbh s/ p~funK dk eh pD/rk, c/osV~e eoe/ w?A ;oho ftu nk frnk. c/o w?A nkgDh xotkbh ƒirkfJnk s/ fJ; pko/ d~f;nk ns/ Bkb w?A T[; ƒ fejk fe j[D T[j w/o/Bkb ;z;koh r~bK iK fe;/ dhnK p[okJhnK nkfd BjhA eo/rh toBk w?AsK T[Zmdk ik fojk jK. c/o w?A fJj ;koh ftfEnk GkJh pbihs f;zxj'oK Bkb ;KMh ehsh. fco ;zs wjkoki ih ƒ th d~f;nk. T[BQK fejk,GkJh` fJj' fijhnK r~bK fe;/ Bkb ;KMhnK BjhA ehshnK iKdhnK.c/o T[j nB[Gt pzd j' frnk. T[; s'A pknd fJe d' tko jh nfijkj'fJnk j?. go fJe r~b ;g~PN j' rJh fe dk; dk ftPtk; T[BQK ftug{oh soQK gqg~e j' frnk j?. j[D w?A ;'udk jK T[j o~p tor/ ;B iK efjbT[, T[j y[dk ;B. T[BQK pko/ e[M th efjDk w[Pfeb j?.

fJe tko pkpk ih d/ dhtkB ghbhGhs ftu ;B. w?A nkgD/ xo;[~sk fgnk ;h, oks d/ d' ti/ gqshs j'fJnk fe pkpk ih w/o/ f;ojkD/yVQ/ jB ns/ efj oj/ jB fe gfjo/dko T[Zm s/ok Bkw igD dk NkJhwj' frnk. w?A T[m e/ p?m frnk. w?A nkgDh f;zxDh Bkb r~b ehsh sKT[j efjD b~rh, s[jkvk ;"D t/b/ wjKg[oPK ftu fXnkB ofj frnkj't/rk fJ; eoe/ ;[gBk nkfJnk j'D?. d{;o/ fdB c/o T[;/ soQK T[mkfJnk,

Page 509: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

479

w/o/ wzi/ d/ gkt/ Bkb y{zvh wko e/ efjD b~r/, T[Zm e/ Bkw ig GkJh`n;hA e'Jh s?ƒ T[mkT[D dh B"eoh bJh j'Jh j?< wjkoki ih dh fJjnktkI g{o/ I'o dh ;[DkJh fd~sh. w?A fco nkgDh xotkbh Bkb fJjnB[Gt ;KMk ehsk T[j efjD b~rh fe, Io{o s[jkv/ T[Zs/ wjkoki ih dhfeogk j? i/ j[D nkJ/ sK T[BQK e'b doPB d/D dh p/Bsh eoBk. sh;o/fdB fco wjkoki ih B/ g{o/ d' ti/ nzfwqs t/b/ y{zvh w/oh g[Vg[Vh ftuwkoh s/ I'o dh fejk, T[Zm e/ GiB eo, GiB eoB dk ;wK j' frnk.n;hA s?ƒ o'I^o'I T[mkT[D dh B"eoh sK BjhA bJh j'Jh. T[;/ fdBGkJh pbihs f;zx, s/ GkJh wzrb f;zx B/ ;[B/jk fd~sk fe wjkoki ihghbhGhs dhtkB bk oj/ jB ns/ gfjo/dko ƒ :kd eod/ jB fe T[jfeT[A BjhA nkT[Adk dhtkB ftu<

fJe tko dk; ƒ dtkJh fon?ePB eo rJh. w?ƒ fJzM wfj;{; j't/fe w/o/ ;oho ft~u'A GKpV fBeb oj/ jB. w?ƒ gh+hGhs vkH sbtkoe'b dkyb eotk fdsk frnk. e[M d/o pknd vkH B/ i[nkp d/ fdsk,efjD b~rk fJ; d/ puD dh e'Jh T[whd BjhA j?. T[; s'A pknd w?ƒvkH n?;H e/H nrotkb e'b b? rJ/, w?A mhe j' frnk. j[D d[Bhnk bJhsK fJj ;~u j? fe w?ƒ vkH nrotkb B/ mhe ehsk go jehes e[M j'oj?. eh j'fJnk fe id'A w?ƒ xo s'A u[~e e/ vkeNo e'b fbikD b~r/ sKT[d'A s'A b? e/ id'A s~e w?A mhe BjhA j''fJnk T[d'A s~e fJe gk;/ wjkokiih ;zs oDihs f;zx ih fto~es ns/ d{i/ gk;/ ;zs tfonkw f;zx ihs/ phih w?ƒ brksko doPB fdzd/ oj/. T[j ;kok ;wK w/o/ nzr ;zr;B.

fJe tko ;zs wjkoki ih :{H ghH dhtkB bkT[D bJh ik oj/ ;B.;zs pkpk pbeko f;zx ih ns/ fJe j'o wjKg[oP wjkoki ih Bkb r~vhftu ;tko ;B. wjkoki ih B/ fJe N[~Nh fijh ;Ve t~b fJPkokeofdnK c[owkfJnk fe, “GkJh` fJ; gk;/ r~vh w'V bT[”. wjkokiih d/ Bkb p?m/ f;zx j?okB j' rJ/ fe wjkoki ih fJj eh eo oj/ jB<go fe;/ B/ th ;tkb eoB dh fjzws BjhA ehsh. vokfJto B/ wjkokiih d/ ej/ nB[;ko r~vh w'V bJh. gfjbK sK d' uko feb'whNo g~ekokj ;h fco fpbe[b e~uk okj P[o{ j' frnk. ;zs wjkoki ih fJPkok

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 510: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

480 nksw d/P dh T[vkD

eod/ rJ/ r~vh ubdh rJh. ekch bzpk ;co s?n eoB s'A pknd fJefgzv ftu gj[zu/. fgzv gj[zu e/ wjkoki ih B/ ;otD f;zx d/ xo dkgsk eoB bJh fejk. ;kjwD/ fJe wkJh fdykJh fd~sh. T[; s'Ag~[fSnk sK T[j efjD b~rh T[j sK jkb/ d{o j?. wkJh B/ wjkoki ih ƒukj SeD dh p/Bsh ehsh. wjkoki ih B/ wkJh d/ xo s'A d{o fJefg~gb t~b fJPkok eofdnK fejk fe, “GkJh n;hA sK T[ZE/ nkokweoKr/”. fg~gb j/mK wjkoki ih B/ ib s/ ukj Se/ ns/ fco tkg;nkgD/ ;co s/ s[o gJ/. o;s/ ftu f;zxK B/ w"ek gk e/ wjkoki ih ƒgqPB ehsk wjkoki ih` fJj eh bhbQk ;h< sK wjkoki ih B/ c[owkfJnkfe, “GkJh sq/sk :~[r ftu T[; fg~gb E~b/ fJe ;kX{ Grsh eodk ;h.Gkt/A T[; B/ pj[s sg~f;nk ehsh, go nukBe T[; dh fposh b'Gbkbu t~; j' rJh s/ T[; dh nkswk fJ~E/ jh GNe rJh. T[j eJh :[rKs'A fJ~E/ jh GNe fojk ;h. n~i ;kƒ t~v/ wjkoki ih (;zs JhPo f;zxih) B/ fejk fe T[;dk T[Xko eoe/ nkT[, sK n;hA T[ZE/ rJ/ ;h. j[DT[j w[esh ƒ gqkgs j' frnk j?. n;hA sK GkJh nkgDh fvT{Nh fBGkT[DrJ/ ;h.

GkJh r[ouoB f;zx T[Zg'eh tkb/fd~bh ƒ iKfdnK okj ftu tkgoh n?e;hv?AN dh xNBk dh ikDekoh

fdzfdnK wjkoki ih d/ vokJhto GkJh r[ouoB f;zx B/ d~f;nk fe,“fJj T[Bh ;" T[BkBt/A dh r~b j?. ;zs wjkoki ih B/ fd~bh dhtkBbkT[D bJh ikDk ;h. wjkoki ih B/ fsnko j' e/ ;/tkdkoK s'A g[~fSnk“feT[A GkJh ;ko/ fsnko j'A”< sK ;/tkdkoK B/ d~f;nk wjkoki ihpkeh sK ;ko/ jkIo jB go r[ouoB f;zx ni/ s~e BjhA nkfJnk.efjD b~r/, “uzrk GkJh i/ T[j BjhA nkfJnk sK n;hA th n~i BjhAiKd/”. d{i/ fdB ;t/o/ XpbkD j[zd/ j'J/ T[ZE/ t~v/ wjkoki ih d/ ;EkBs/ w~Ek N/e e/ fd~bh ƒ ukb/ gkJ/. u~bD s'A gfjbK wjkoki ih B/ r[o{rqzE ;kfjp ft~u'A o~fynk dk fJj Ppd gfVnkL^

fpbktb[ wjbk õ]sksh tkT[ B brJh gkopqjw ;oDkJh]

Page 511: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

481

uT[frod jwko/ okw eko d[y[ br? B GkJh];fsr[o[ g{ok G/fNnk fifB pDs pDkJh]okw Bkw[ nT[yX[ dhnk J/ek fbt bkJh]ò]ojkT[]okfy bhJ/ fsfB oyBjkfo ;G fpnkfX fwNkJh]ej[ BkBe feogk GJh gqG GJ/ ;jkJh]ò]òõ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 819)

Gkt/A ;kok e[M nkw tKr b~r fojk ;h go ;zsK dhnK r~bK ns/T[BQK d/ jkt Gkt s'A fe;/ nkT[D tkb/ ;zeN dk fJPkok j' fojk ;h. id'Ar~vh Pkjpkd (wkoezvk) jfonkDk gj[zuh sK ;zsK B/ E'VQh d/o bJh r~vho'eD bJh fejk. T[BQK d/ fg~S/ iE/ dh d{ih r~vh th nk ojh ;h. ;zswjkoki ih B/ iE/ tkbh r~vh ƒ n~r/ u~bD bJh fJPkok ehsk. r~vhnkokw Bkb u~b ojh ;h fe nukBe r~vh dh ;ghv tXDh P[o{ j' rJh.;ghv tXdh rJh go r~vh nkw tKr jh u~b ojh ;h. n~r/ ;wkB dkb~fdnk j'fJnk fJe No~e ik fojk ;h fi; ƒ gk; eoB bJh r~vh dh;ghv j'o tXk fdsh rJh. ;kvh r~vh seohpB No~e ƒ gk; eo u[~eh;h go ;kjwD/ s'A nk oj/ fJe N?Aeo Bkb ;kJhv b~rh. pj[s I'odkonktkI nkJh s/ ;kvh r~vh dh fJe ;kJhv g{oh T[Zv rJh. N?Aeo thd{o ik e/ fv~rk. go fe;/ th ;tkoh ƒ yo'u s~e th BjhA nkJh. r~vhftu wjkoki ih d/ Bkb ;zs pkpk pbeko f;zx ns/ GkJh dbhg f;zxuhwk th ;co eo oj/ ;B. go fe;/ ƒ th gsk Bk b~frnk fe, ehtkgo frnk j?. go fJ; s'A pknd wjkoki ih B/ pV/ ;fji Bkb fejkfe, “GkJh j[D w/o/ wB s'A tiB bfj frnk j? ns/ wB ƒ PKsh fwbhj? feT[Afe fJj xNBk sK tkgoBh jh ;h. ebQ s'A jh e[M nfijkfdykJh d/ fojk ;h”. fco ;kok ;wkB ;w/N e/ r~vh ftu o~fynk.fJzB/ ƒ n~r/ bzx u[~eh iE/ tkbh r~vh th tkg; w[V nkJh. j[D fJj;w~f;nk ;h fe r~vh u~b/rh th fe BjhA feT[Afe r~vh dk pj[sfInkdk B[e;kB j' u[~ek ;h. go wjkoki ih dh feogk ;dek r~vhu~bD ftu e'Jh fd~es BjhA nkJh. n~r/ ik e/ r~vh fJe Ykp/ s/ o'eh

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 512: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

482 nksw d/P dh T[vkD

fi~E/ ;ko/ iE/ B/ gqPkdk Sfenk. go bzxd/ j'J/ fe;/ gq/wh B/ ;zswjkoki ih dh r~vh gSkD bJh ns/ fd~bh ik e/ ;zrsK ƒ d~f;nk fewjkoki ih dh r~vh dk n?e;hv?AN j' frnk j?. id'A wjkoki ih fd~bhfty/ GkJh doPB f;zx d/ rqfj fty/ gj[zu/ sK T[ZE/ ;zrsK dh GhV i[Vhj'Jh ;h. r~vh dh jkbs d/ye/ e'Jh th fJj BjhA ;h efj ;edk fefe;/ ƒ ;~N Bk b~rh j't/. go wjkoki ih dh feogk eoe/ fe;/ ƒ e'JhMohN s~e th BjhA b~rh. Pkw ƒ vokJhto r[ouoB f;zx B/ wjkokiih ƒ fejk, “wjkoki ih` n~i sK nkg ih B/ puk fbnk BjhA sK puDdh e'Jh jkbs BjhA ;h. nkg ih Bkb Bk j[zd/ sK gsk BjhA eh j'Dk ;h.fco wjkoki ih B/ puB ehsk fe, “GkJh fJj sK t~v/ wjkoki ih dhfeogk j'Jh j?, i' fe ;kyPks Bkb ;B”. fco T[BQK d~f;nk fe ekbB/ sK g{ok I'o bkfJnk j'fJnk ;h. go t~v/ wjkoki ih (;zs JhPof;zx) efj oj/ ;B fe, “sz{ i' woIh eo bthA w?A puktKrk”. d{i/ fdBwjkoki ih B/ d~f;nk fe, e~b tkbk gq/s ;t/o/ gzi ti/ nkfJnk ns/T[; dk Gbk eo fd~sk frnk.

GkJh r[ouoB f;zx B/ oki;EkB fty/ r~vh gkJh j'Jh ;h. T[; d/vokJhto s'A pzdk wo frnk. e/; u~fbnk s/ T[; ƒ T[ZE/ g/Ph G[rsDikDk g?Adk ;h. fJ; B/ eJh tkoh ;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu p/Bshth ehsh fe wjkoki ih` feogk eo' i/ e/; ft~u'A poh j' ikJhJ/, fJzBhd{o skohy G[rsD ikDk g?Adk j?. nkg ih efjD b~r/, “GkJh ;G b?Dd/D dk ;zpzX j[zdk j?, j"bh^j"bh ;G mhe j' ikt/rk. T[; s'A pknd d'jIko d' ftu nkg ih ;~u yzv ub/ rJ/. GkJh r[ouoB f;zx d/ wBftu nkfJnk fe j[D eh eoKr/, fet/A ;G mhe j't/rk< T[j w[;hps ftufJ~Xo^T[ZXo G~iD b~r gJ/. ed/ fe;/ e'b ikD, ed/ fe;/ e'b. T[BQKdk wB fJe EK s/ BjhA ;h yVQdk. fJBQK dk wB pj[s go/PkB ;h sKfJe fdB ;zs wjkoki ih B/ fJBQK ƒ ;[gB/ ftu doPB fd~s/. efjDb~r/ fe, ;zB T[ZBh ;" T[BkBt/A ftu id'A s/ok n?e;hv?AN j'fJnk ;h s[z{ woikDk ;h. sz{ oki;EkB d/ ftu ik e/ iBw b?Dk ;h. fJj ;G s/ok

Page 513: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

483

b?D^d/D dk jh ;zpzX ;h. j[D s/ok fJzB/ ftu jh ;ko fd~sk j?. fcofJBQK ƒ ;wM nkJh fe r[o{ dh fezBh fizw/tkoh j[zdh j?.

fJ~e tko wjkoki ih T[s~o gqd/P d/ prhnk fgzv ft~u phphe[bdhg e"o d/ xo mfjo/ j'J/ ;h. ;t/o/ pqjw wj{os d/ ;w/A oki{(pkpkpbeko f;zx) ;zs wjkoki ih d/ e~gV/ gq?~; eo oj/ ;h.T[; ;w/A ;zswjkoki ih ;wkXh ft~u bhB ;B. r[ouoB f;zx B/ ;zs wjkoki ih ƒBwPeko ehsh ns/ wjkoki ih B/ B/so y'bQ/, go e'Jh puB BjhAehsk. id'A r[ouoB f;zx ih BwPeko eoe/ tkg; ik oj/ ;h sK pkpkw'jB f;zx ih wjkoki ih ƒ BwPeko eoB ik oj/ ;h sK pkpk w'jBf;zx ih B/ r[ouoB f;zx ƒ T[ZE/ o[eD bJh fejk.

id'A w'jB f;zx ih BwPeko eoB rJ/ sK ;zs wjkoki ih B/ puBehsk fe T[j xo dk fg~Sk S~v d/t/ feT[Afe j[D i'Vh pD rJh j? ns/Bkb jh fejk fe fJj gqPkd fbike/ r[ouoB f;zx ƒ d/t'. pkpk w'jBf;zx B/ ;koh r~b T[jBK ƒ d~;h s/ gqPkd fd~sk.

fJ; d"okB r[ouoB f;zx B/ g{ok fJ~e wjhBk ;zs wjkoki ih dh;zrs dh ;/tk ehsh. id'A r[ouoB f;zx xo gj[zu/ sK T[;ƒ gsku~fbnk fe T[;dh Xow gsBh roGtsh j?. r[ouoB f;zx ƒ e[M ;wMBk nkfJnk sK xo tkfbnK B/ :kd eotkfJnk fe ;zs wjkoki ih B/prhnk fgzv ft~u puB ehs/ ;h fe j[D i'Vh pD rJh j? s/ gqPkd thfd~sk ;h.

fJ; s'A pknd 20 ;szpo 1990 ƒ r[ouoB f;zx ih dh gsBh d/,bVe/ B/ iBw fbnk. T[;d/ g{zS dk fBPkB ;h s/ T[; irkj s/ tkb th;h. d{;o/ p~u/ T[; ƒ g{zS tkbk efj e/ S/Vd/ ;h sK xo tkfbnK B/ ;zswjkoki ih d/ uoBK ft~u p~u/ d/ pkb eNtkT[D dh p/Bsh ehsh fe p~ukpj[s sebhca wzBdk j? s/ d{;o/ p~u/ T[;dk wIke T[vkT[Ad/ jB. fJj;[D e/ ;zs wjkoki ih pj[s r[~;/ ft~u nk rJ/ s/ p'b/ “ypodko` s[;hAikDd/ BjhA fe fJj tkb nkyo j? eh<@

fJ~e tko T[jh p~uk pj[s fInkdk fpwko j' frnk. xo tkfbnKB/ T[;d/ puD dh T[whd S~v fd~sh s/ T[j p~u/ ƒ wjkoki ih e'b b?

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 514: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

484 nksw d/P dh T[vkD

rJ/ fi~E/ ;zs wjkoki ih ;zrs Bkb puB eo oj/ ;B s/ phph jopz;e"o th T[ZE/ jh p?m/ ;B. xo tkfbnK B/ p~u/ ƒ ;zs wjkoki ih d/ uoBKu fbNk fd~sk ns/ p/Bsh ehsh fe wjkoki nkgDh nwkBs nkg jh;zGkb' ns/ fJ;dk d[~y j[D ;kE'A t/fynk BjhA iKdk. sK ;zs wjkokiih B/ puB ehsk, “fco d[pkok sK BjhA wzr'r/.” fJ; s/ p~u/ d/ xo tkb/p'b/ fe wjkoki nkg feogk eo' ;kƒ fe;/ th uhI dh Io{os BjhA.sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe 40 fdB ikg eo'. p~u/ dh wkskB/ ukbh fdB ikg ehsK sK p~uk mhe j' frnk. p~u/ dk Bkw y[d ;zswjkoki ih B/ nwfozdo f;zx o~fynk.

fJ~e tko ;zs wjkoki ih e'b T[s~o gqd/P dh ;zrs p?mh ;h.;zrs ft~u wksk frnkB e"o p?m/ ;h sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehskfe okVk ;kfjp s'A fJ~e ;/te fi;dh w"s j' u[~eh j? T[;B/ nkgD/ ;EkBgzirokJhnK nk e/ ;/tk eoBh j? sK wksk frnkB e"o B/ g[~fSnk fewjkoki ih ;kƒ fetA/ gsk b~r/rk fe fJj T[jh ;/te j? sK ;zs wjkokiih B/ puB ehsk fe T[;d/ ;oho s/ fJ~e fBPkBh j't/rh.

j"bh j"bh ;wK phsdk frnk 7 d;zpo 2002 ƒ wjkoki ih B/nkgDk ;oho fsnkr fd~sk. fJ; s' pknd 17^18 ns/ 19 wkou2003 ft~u fgzv T[g'eh ft~u pkpk pbeko f;zx ih d[nkok dhtkB b~rD/;h sK T[jBK B/ (pkpk pbeko f;zx) puB ehsk fe 19 wkou 2003 ƒnyhobk dhtkB j't/rk sK n;hA nkgDh nwkBs b? iktKr/. fJ; bJhfsnko ofjDk sK r[ouoB f;zx B/ ;[De/ fejk, ;s puB wjkoki.

fJ; s'A pknd pkpk pbeko f;zx ih T[; bVe/ nwfozdo f;zx ƒBkb b? e/ T[s~o gqd/P ft~u eow f;zx d/ e'b fi~E/ G'ok ;kfjp fty/ pkpkpbeko f;zx ih dh fojkfJP j?, T[ZE/ b? rJ/.

fco :{ agh adh ;zrs pkpk pbeko f;zx ih d/ doPBK ƒ nkJh.fi; ft~u wksk frnkB e"o th ;B. wksk ih B/ ;ko/ puB pkpk pbekof;zx ih ƒ d~;/ i' ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih B/ ehs/ ;h.pkpk pbeko f;zx ih B/ fejk fe T[j puB g{o/ j' rJ/ jB fizBQK dh s[;h

Page 515: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

485

r~b eo oj/ j'. sK wksk frnkB e"o B/ fejk fe feogk eoe/ ;kƒbVek fdykT[.

pkpk pbeko f;zx ih B/ puB ehsk fe ub' fdyk fdzd/ jK. T[;;w/A nwfozdo f;zx fJPBkB eo fojk ;h. pkpk pbeko f;zx ih B/e[zvh yVekJh ns/ puB ehsk fe nwfozdo f;zx e[zvh y'bQ, nwfozdof;zx nzdo'A p'fbnk fe wjkoki w?A fJPBkB eo fojk jK. sK pkpkpkbeko f;zx ih B/ fejk fe w?A s/o/ e'b yVQk jK, s{z e[zvh y'bQ, sKnwfozdo f;zx B/ e[zvh y'bQ fd~sh ns/ d/fynk fe pkpk pbeko f;zx ih;zrs d/ Bkb yV/ j'J/ jB ns/ nwfozdo f;zx B/ g{zS d/ pkb f;~X/ eoe/ftykJ/. ;koh ;zrs “XzB wkjoki. XzB wjkoki efjD b~rh ns/ pkpkpbeko f;zx B/ th fJ; r~b dh y[Ph wBkJh.

fJ;/ soQK ;zs wjkoki Bkb n?;hnK nB/eK xNBktK i[VhnK j'JhnKjB fiBQK dk fIeo T[BQK d/ gqb'e rwB s'A pknd T[BQK d/ PoXkb{nK tb'Aehsk frnk go ;zs wjkoki ih B/ n?;hnK xNBktK dk fIeo ed/ thnkg BjhA ehsk. id'A th e'Jh fJ; soQK dh r~b j[zdh iK PoXkb{nK t~b'AfJ; soQK dk e'Jh ;[nkb j[zdk sK nkg jh efj fdzd/ GkJh gow/Po d/Bkw dh Pesh j? toBk ;kƒ ;kX{nK ƒ e"D g[~Sd?. T[BQK dhnK eJh r~bKdh sK nkw ;zrs ƒ ;wM th Bk g?Adh, go T[BQK d/ ePN Io{o d{o j'iKd/. T[j ed/ th nkgDk Bkw BjhA ;B iskT[Ad/ pbfe jw/Pk efjzd/,GJh` gow/Po dk GiB efonk eo' T[j s[jkv/ ;ko/ d[~y d{o eo d/t/rk.fi; fe;/ s/ pj[s y[Ph nkT[Dh sK T[; ƒ ukbQhnk d/ d/Dk. fi; fe;/ftu j'o GiB eoB dh fJ~Sk j[zdh iK fBPekw ;/tk^Grsh dh ukjBkj[zdh sK feogk eoe/ GiB dh ftXh th ;wMk fdzd/. id'A th ed/ w;shftu pfjzd/ sK pj[s gq/w Bkb t~v/ wjkoki ih dhnK r~bk ;[DkT[Ad/.T[BQK dhnk r~bK eod/^eod/ eJh tkoh n~yK Go nkT[Ad/. fit/A fJeS'Nk p~uk nkgD/ fgsk ƒ :kd eoe/ eodk j?. nkg jh eJh tkoh fejkeod/ “GkJh fijVk fgsk, fijVh wksk w?ƒ fwb/ n?;k wks^fgskgow/Po ;G ƒ d/t/”. n?;k efjzd/ j'J/ T[BQK dk fJPkok t~v/ wjkoki iht~b j[zdk ;h. id'A th c[o;s ftu p?md/ iK sK gowkoE dhnK r~bK

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 516: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

486 nksw d/P dh T[vkD

eod/ iK t~v/ wjkoki dhnK. j'o r~bK ftu T[BQK dh fpbe[b e'Jh o[uhBjhA j[zdh ;h.

wkJh ;dk e"ofJe wkJh i' fJ; t/b/ wjkoki ih d/ ;/teK ft~u'A frD/ iKd/ jB

T[BQK s/ wjkoki ih e'b nkT[D s'A gfjbK gq/s dk ;kfJnk ;h. T[j fes/th p?mh j[zdh T[; s/ G{s dh ;tkoh j' iKdh. gsk T[d'A u~bdk id'A T[jf;o x[zwk^x[zwk e/ y/vDk P[o{ eo fdzdh. Gkt/A T[[j ;zrs ftu th p?mhj[zdh T[j y/vD b~r iKdh. fJ; ;w~f;nk d/ fJbki bJh wkJh eJhirQk s/ rJh. eJh f;nkD/, eJh ;kX{, eJh N{Dk^NkwD eoB tkfbnKs'A g~[fSnk, go e'Jh gsk Bk u~b/. e'Jh ej/ Pjhd j?, e'Jh ej/ ghoj?, go nkokw Bk nkJ/. wkJh B/ nk e/ wjkoki ih e'b n;bh ejkDhd~;h, efjD b~rh fe, T[BQK d/ xo ftu fJe f;~X dh ;wkX ;h. gfjbKsK T[; gfotko tkb/ T[; ;wkX dh g{ik eod/ oj/ go pknd ftu T[j;wkX g[~N fd~sh s/ T[;/ fdB s'A T[; gfotko ƒ eJh w[;hpsK dk;kjwDk eoBk fgnk. id'A fJ; gfotko ƒ ;zs wjkoki ih dk gskb~rk sK T[BQK e'b p/Bsh ehsh. wjkoki ih sK fJ~e' r~b fejk eod/ ;Bfe, “GkJh ;/tk eo', GiB eo', gow/Po n~r/ nodk; eo' nkg/ T[jGbh eo/rk”. fJe tko dh r~b j? fe ;zs wjkoki ih B/ nkgDk f;o'gkbkj e/ wkJh ƒ d/ fdsk, T[;/ fdB s'A T[BQK dk ;kok e[M mhe j'Dk P[o{j' frnk. ;zs wjkoki ih B/ T[BQK d/ xo ftu whN Pokp tosD dhgkpzdh brk fd~sh. T[; s'A pknd T[; gfotko ftu j[D bfjoK pfjoKj' rJhnK jB. fijV/ ed/ d[~X dh fJe^fJe p{zd ƒ so;d/ ;B j[D T[BQKd/ xo ftu d[~X ed/ ysw jh BjhA j[zdk.

;zs wjkoki ih dk nkg b'Jh b?D ikDk;zs wjkoki ih dh ;yPhns dk n?;k gqGkt ;h nkw s"o s/ jh

T[BQK d/ ;/te T[BQK s'A vod/ ofjzd/ ;B. Gkt/A ;zs wjkoki ih pV/ fdnkb{;[GkT/ d/ ;B go T[BQK d/ fujo/ dk ib"n n?;k ;h fe fe;/ dh T[BQK gk;

Page 517: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

487

ckbs{ r~b eoB dh fjzws BjhA ;h g?Adh. ;zs wjkoki ih ƒ e'Jh G/Nkd/D bJh vo^vo e/ eJh tko ;'uDk g?Adk ;h. :{H ghH ftu fJe fgzvprhnk j?. fJe gq/wh B/ ;zs wjkoki ih bJh fJe ePwhoh b'Jh yohdbJh. b'Jh yohd e/ o~fynK YkJh ;kb phs rJ/, go d/D dh fjzws Bkgt/. fJ;/ fgzv jh wjkoki ih GkJh G[fgzdo f;zx d/ xo dhtkB bkT[DnkJ/ j'J/ ;B. fJe fdB dhtkB bkT[D s'A pknd ;zs wjkoki ih fJ;b'Jh tkb/ f;zx d/ xo ub/ rJ/. ;zsK dh bhbQk d/y' fe iBtoh dh mzYftu th nkg s[oB b~frnK e'Jh ezpb, b'Jh, ;t?No nkfd gfjB e/BjhA rJ/. id'A T[; b'Jh tkb/ ;/te d/ xo rJ/ sK b'Jh tkbh T[; ;/tewkJh ƒ fJedw b'Jh dk fynkb nkfJnk s/ T[j ;wM rJh fe,wjkoki ih w/o/ gq/w dh edo eod/ j'J/ nkgDh b'Jh b?D bJh jh fJ;soQK nkJ/ jB. T[; B/ YkJh ;kb gfjbK yohdh b'Jh Noze ft~u'A e~Yhs/ ;zs wjkoki ih ƒ G/AN eo fdsh. wjkoki ih j~; gJ/ s/ efjD b~r/,feT[A wkJh ;kvh b'Jh j'o sz{ nkg b? e/ o~yDh ;h. wkJh th s/ pkeh;ko/ ikBD tkb/ ;/te fJj ;G d/y e/ p/j~d y[P th ;B ns/ j?okB thfe fe; soQK ;zs wjkoki ih nkgD/ ;/teK dhnK ykfjPK g{ohnK eod/jB.

wjkoki ih d/ g?o dk gdwfJ~e ;/te B/ fe;/ s'A ;[fDnk j'fJnk ;h fe ;zs wjkoki ih d/ g?o

ftu gdw j?. ;zs wjkoki ih d/ dhtkB s'A gfjbK T[; d/ wB ftufJ~Sk j'Jh fe i/eo T[BQK d/ g?o ftu gdw j? sK T[; ƒ fdykJh d/t/ sKjh T[j ;zsK ƒ n;bh ns/ g{oB ;zs wzB/rk. T[j ;/te nkgDh ykfjPb? e/ ;zs wjkoki ih e'b gj[zfunk. ;zs wjkoki ih n~r/ e[o;h s/ p?m/;B. id'A T[j ;/te ;zs wjkoki ih ƒ BwPeko eoe/ ;kjwD/ p?mfrnk sK wjkoki ih B/ ikD e/ nkgDk ;~ik g?o T[Zgo ehsk sK fJ;f;zx ƒ wjkoki ih d/ g?o dk gdw fdykJh fd~sk. T[j d/y e/ T[; ƒ

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 518: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

488 nksw d/P dh T[vkD

j?okBh th j'Jh ns/ wfj;{; th j'fJnk fe T[; B/ ;zsK d/ n;bh o{gs/ P~e ehsk.

GkJh jfozdo f;zx (:{H ghH)GkJh jfozdo f;zx ih fgzv pkbg[o :{H ghH tkb/ r[o{ xo d/ g~e/

PoXkb{ jB. fJe fdB ;/tk eofdnK fJBQK ƒ ;~N b~r rJh. wkw{bh;~N ;h e[M fdBK pknd mhe j' rJh. fe;/ f;zx B/ ;zs wjkoki ih ƒjfozdo f;zx dh ;~N pko/ d~f;nk sK ;zs wjkoki ih I'o dh j~; gJ/s/ efjD b~r/, uzrk GkJh` uzrk j' frnk i' ;~N b~r rJh. T[j f;zx pVkj?okB j'fJnk fe, ;~N dh r~b ;[De/ wjkoki ih j~;/ feT[A jB. pkndftu T[; f;zx B/ vod/ vod/ wjkoki ih s'A g~[fSnk sK T[BQK B/ d~f;nkfe GkJh fJ; dh sK w"s fbyh ;h, uzrk j'fJnk fJ; dk ePN Nbfrnk. fJj sK eJh fdBK dk w/ohnK n~yK n~r/ x[zw fojk ;h. jfozdof;zx dk ePN wjkoki ih B/ nkgD/ ;oho s/ b? e/ T[; dh o~fynkehsh.

GkJh sob'uB f;zx BkrokfJj ;~iD fd~bh d/ ofjD tkb/ jB. ;zs wjkoki ih d/ ;/te pDB

s'A gfjbK fJj g{oh soQK Bk;fse ;B. Bk;fse j'D d/ pkti{d r[o{ xogqsh fJzBh e[ PoXk Io{o ;h fe ed/ th whN Pokp dk ;/tB eoe/ r[o{xo iK eEk ehosB tkb/ gzvkb ftu BjhA iKd/ ;B. fJBQK dh p/Nh ƒr[o{ xo gqsh nEkj PoXk ;h. T[; ƒ d/y e/ fJBQK d/ wB ftu th r[o{xo gqsh PoXk g?dk j'Jh. e[M ;w/A pknd fJBQK dh G/AN ;zs wjkokiih Bkb j'Jh. fJj wjkoki ih dh Py;hns s'A ekch gqGkfts j'J/.nkfj;sk^nkfj;sk fJBQK s/ wjkoki ih dhnK ejhnK j'JhnK r~bK dkn;o j'Dk P[o{ j'fJnk. fJj r[o{ xo d/ g~e/ PoXkb{ pD rJ/ ns/wjkoki ih d/ ej/ nB[;ko GiB eoB b~r/. wjkoki ih d/ uoBh b~rDs'A gfjbK fJBQK dh nkofEe jkbs fpbe[b uzrh BjhA ;h. xo dk

Page 519: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

489

r[Ikok w[Pfeb Bkb u~bdk ;h. fJe fdB wjkoki ih B/ j~;d/ j'J/GkJh sob'uB f;zx ƒ fejk GkJh` s?ƒ sK b'e jo irQk ikBDr/.wjkoki ih B/ n?;h feogk ehsh fe fJ; ;~iD dh sK ekfJnk jhgbN fd~sh. j[D fJBQK dk n~Sk yk;k eko'pko j? ns/ o[gJ/ g?;/ dh e'Jhewh BjhA j?.

ioQk e'mh fBPkB ;kfjp tkbh xNBknkg ih d/ f;zxK ftu GkJh ;[oihs f;zx fiBQK dk Bkw eJh b'e

irho eoe/ th ikDd/ jB T[j nkg ih d/ iE/ ftu e[~M ;wK ofj e/ rJ/jB. fJ~E'A ik e/ T[j eJh irQk eEk tr?ok eod/ oj/. fi~E/ Bkw d/nfGnk; pko/ e'Jh r~b u~bdh iK gowkoE d/ okj dh iK fco fe;/nfdqPN w[;hps dh e'Jh r~b u~bdh sK T[j efj fdzd/ fe fJj r~b w?ABjhA y'bQ ;edk, fJ; pko/ ;jh okj sK wjKg[oP jh d~;Dr/. id'Airho f;zx iok e'mh pkpk ;'jD f;zx d/ xo gkm eoB tk;s/ nkJ/ sKT[BQK d/ xo ftu th fJj' fijh e'Jh ;w~f;nk ;h. jo ;kb T[BQK d/ xofe;/ Bk fe;/ ihn dh w"s j' ikfJnk eodh ;h. T[j fJ; ;zpzXh eJhirQk rJ/ go T[BQK dh w[;hps dk j~b fes/ th Bk j[zdk. fJ; eoe/ T[BQKdk d[~y T[;/ soQK jh pfDnk ofjzdk. T[BQK ƒ irho f;zx B/ ;zswjKg[oPK dh d~; gkJh. GkJh irho f;zx d/ efjD s/ T[j pkbg[o G'ok;kfjp ;zs wjkoki ih ƒ fwbD ns/ nkyzv gkm bJh p/Bsh eoB bJhnkJ/. nk e/ T[BQK B/ wjkoki ih ƒ xo dk ;kok d[~y d~f;nk. T[BQK dh;koh r~b ;[D e/ nkg ih B/ T[BQK ƒ nkyzv gkm dh sohe d/ fd~sh ns/fejk fe GkJh Bkb/ n;hA T[ZE/ dhtkB th bktKr/. id'A ;wK nkfJnknkyzv gkm nkozG eo fd~sk. T[;/ oks dk dhtkB th ;h. id'A oks t/b/nk;^gk; d/ b'eK B/ dhtkB dh nktkI ;[Dh sK i'^i' th T[; fJbke/ftu ;zs JhPo f;zx okVk ;kfjp tkfbnK ns/ ;zs eow f;zx ih d/PoXkb{ ;B T[j ;ko/ d{;o/ dhtkB ftu nk gj[zu/. p; c/o eh ;h. fit/AT[; fJbke/ d/ b'eK d/ ;[~s/ j'J/ Gkr ikr gJ/ j'D. fJe BjhA T[ZE/ nB/eKPoXkb{ dhtkB ftu i[VB/ P[o{ j' rJ/. nkg ih dh fojkfJP pkpk ;'jD

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 520: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

490 nksw d/P dh T[vkD

f;zx ih d/ xo ;h. go fInkdkso ;wK nkg ih T[BQK d/ pkr ftu jhukdo ftSk e/ p?md/ ns/ GiB eod/ ofjzd/. fizBhnK th ;zrsK nkT[AdhnKT[j nkg ih d/ doPB eodhnK. pkr T[BQK d/ xo s'A E'VQk jNtK ;h.nkg ih dk ;[Gkn P[o{ s'A fJeKs g;zd ;h. fJ; eoe/ nkg ihfInkdk s'A fInkdk ;wK T[; pkr ftu ofj e/ jh GiB eoh iKd/. T[;/pkr ftu nkg ih fizB/ fdB oj/ T[BQK ƒ efj e/ T[ZE/ jh fojkfJP eoBbJh szp{ btk bJ/. efjzd/ jB fe eJh b'e szp{ ƒ d{o'A d/y e/ fJj;'funk eod/ fe fJ~E/ nk e/ e'Jh oki/ wjkoki/ mfjo/ j'Dr/.

nkg ih s'A gq/fos j' e/ GkJh ;'jD f;zx th GiB f;woB eoB bJheJh^eJh xzN/ pshs eod/. pkpk ;'jD f;zx f;woB eoB p?md/ sKoks ƒ pkoK ti/ s'A b? e/ ;t/o/ d; ti/ s~e brksko GiB s/ p?m/ ofjzd/.fJBQK dh wksk ih B/ id'A th pkr ftu nkg ih gk; nkT[Dk sK p/BsheoBh fe wjkoki ih nkg ih w/o/ g[~s s/ feogk efoT[. fJ; ƒ s[;hAjh skoBk j?. rowh jz[dh iK ;odh j[zdh pkpk ;'jD f;zx dk fJjhfB:w fojk. T[j pkoK ti/ s'A d; ti/ s~e f;woB eod/ ns/ pkeh ;w/Aftu nkgD/ xo/b{ ezw eod/. pkpk ;'jD f;zx ns/ T[BQK dk gfotko T[AMgfjbK s'A th ekch Xkofwe fynkbK tkb/ ;B. fJe ;zs ;B pkpkr[opyP f;zx. pkpk ;'jD f;zx d/ gfotko B/ nkgDh IwhB ft~u'A e[MirQk d/ e/ pkpk r[opyP f;zx bJh fJe e[Nhnk pDtkJh s/ T[BQK dh ;/tkeod/ oj/. e[M ;w/A s'A pknd T[BQK wjKg[oPK B/ ;oho fsnkr fd~sk.T[BQK dh po;h s/ ;zs wjkoki ih d/ iE/ s'A jh nkyzv gkm eotkfJnkfrnk ns/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB brtkJ/ rJ/. nkg ih B/ fszBdhtkB eo fd~s/. fi; fdB nkyzv gkm dk G'r ;h T[; s'A T[gozsdhtkB t/b/ iE/ tkb/ f;zx ehosB eo oj/ ;B. T[; s'A pknd id'A nkgih ;N/i s/ nkJ/ ns/ jkow'Bhnkw T[Zs/ p?m/ sK T[; t/b/ ;zrs ƒ fejkfe, “GkJh i' th ;/tk eo oj/ jB ;ko/ r[o{ dopko ftu nk e/ p?mikT[. e/tb bzro tkbhnK phphnK ns/ GkJhnK ƒ S~v e/ pkeh e'Jhth dhtkB s'A pkjo BK oj/”. fco nkg ih B/ jkow'Bhnw, s/ sz{ jh sz{dh X[B tikJh s/ p/Bsh d/ Ppd gVQ/, sz{ gops w/ok T[jbk. T[;s'A

Page 521: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

491

T[gozs ftuko P[o{ ehsh. go d[pkok fco ;zrs ƒ fejk, “GkJh fijVh;zrs j? ;ko/ r[o{ dopko ftu nk ikT[. fijVh ;/tk j? T[j pknd ftueo fbT[”. r[o{ d/ thuko n?;h uhI j? fit/A o/s dh Xosh j't/ s/ T[;d/ ftu fPekoh e'Jh fPeko eoB tk;s/ ikBto d/ fg~S/ b~r ikt/. s/Ijtk u~bdh j't/ ns/ i/ s/I jtk eoe/ i' th ikBto n~r/ fBeb frnkT[jdh g?V fwN iKdh j?. feT[Afe s/I jtk ubdh j?. T[ZE/ fPekoh ƒfezBh ;ktXkBh tosDh g?Adh j?. fJ;/ soQK jh nkg ih ;koh ;zrsfeogk eoe/ ;ktXkBh tos'. i' n;hA efj oj/ jK T[;ƒ ;wMD dhy/ub eo'. ;/tk d' xzN/ pknd ftu th j' ;edh j?. ekch ;zrs nk e/r[o{ dopko (dhtkB) ftu ;i rJh. e[M e[ fijV/ nkgD/ nkg ƒ iokfInkdk fizw/dko ejkT[Ad/ ;B T[BQK B/ fejk fe dhtkB sK pknd ftuth ;[fDnk ik ;edk j? go nkgK gfjbK fBPkB ;kfjp dh ;/tk eobJhJ/ feT[Afe dhtkB s'A pknd fJ~E/ fe;/ B/ o[eDk BjhA. id'A d' e[ifDnK B/ fJj r~b ejh sK gzi ;Zs j'o o[e rJ/. T[BQK B/ nkg/ jhfBPkB ;kfjp dh ;/tk eoBh P[o{ eo fd~sh. fJ~Xo ni/ dhtkB d/ ftug"Dk xzNk j'fJnk ;h fe nkg ih d/ u/jo/ d/ ozr nukBe pdbD/ P[o{j' rJ/. ed/ nkg ih dk fujok ekbk ns/ ed/ d/yD ftu bkb BIonkT[D b~r fgnk. fJzB/ ƒ id'A dhtkB s'A pkjo ojh ;zrs B/ fBPkB;kfjp uVQkT[Dk P[o{ ehsk sK eozN dh sko Bkb b~rD eoe/ T[j fijV/gq/wh fBPkB ;kfjp uVQk oj/ ;B T[BQK d/ g?oK ftu dh n~r fBebh ns/T[BQK d/ ;oho PKs j' rJ/. fJ; s'A pknd eJh b'e fiBQK B/ ed/ ;zsKd/ doPB BjhA ehs/ T[j efjD b~r gJ/ fe ;zsK d/ dhtkB b~rD s'Apknd fJj feT[A j'fJnk< go fijVh ;zrs ;zsK ƒ wzBdh ;h T[jefjD b~rh fe ;zsK B/ sK gfjbK jh fejk ;h fe dhtkB ;[D' go fJBQKB/ ;zsK d/ j[ew ƒ BjhA wzfBnk. T[j pko^pko fJPkok eo oj/ ;B gofJBQK d/ fdwkr ftu BjhA nkfJnk. T[j fJ;/ r~b'A efj oj/ ;h GkJhnkT[ ;ko/ dhtkB ftu p?m' ns/ fwb e/ jfoi; eo'. id'A nkg ih ƒ;zrs B/ g[~fSnk fe fJj eh j'fJnk sK nkg ih B/ fejk fe eos/ dk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 522: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

492 nksw d/P dh T[vkD

j[ew ;h T[j Nb Bk ;fenk. T[;/ soQK T[BQK dh p[~Xh pD rJh sK T[BQKB/ efjDk BjhA wzfBnk.

fgqz;hgb r[odhg f;zx (:{H ghH)fgqz;hgb r[odhg f;zx ih pkpk eow f;zx ih fggohnk eow

tkfbnK d/ ftuekob/ p/N/ jB. fJBQK B/ ;zs wjkoki ih d/ puBK Bkbt~v/ wjkoki ih ;zs JhPo f;zx ih okV/ tkfbnK d/ Bkw s/ JhPone?vwh pDkJh j'Jh j?. fJBQK B/ d~f;nk fe id'A ;zs wjkoki ih ;kv/xo nkT[Ad/ ;B sK w?A nkgD/ ;e{b d/ ezwK ekoK ftu b~frnk ofjzdk;h. w/oh ;zs wjkoki oDihs f;zx ih s/ pj[sh PoXk BjhA ;h. w?ABjhA ikDdk ;h fe fJj g{oB wjKg[oP jB. fJe tko fgzv PkjrVQGkJh pbihs f;zx d/ xo wjkoki ih d/ dhtkB ;i/ j'J/ ;B. w?A thdhtkB ftu ik e/ fgSb/ gk;/ ;zrs d/ gfjo/ s/ p?mk ;h s/ fXnkB w/ok;zs wjkoki ih t~b jh ;h. fJ;/ d"okB ;zs wjkoki ih B/ fJe e"sefdykfJnk. w?A d/fynk fe, “nekP ftu gfjbK r[o{ BkBe d/t ih d/doPB j'J/, c/o ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ doPB j'J/, T[;s'Apknd ;zs wjkoki ih fePB f;zx d/ doPB j'J/. T[; s'A pknd ;zswjkoki ih oDihs f;zx d/ doPB j'J/ ns/ ekch ;w/A s~e uweko gJhrJh. T[; s'A pknd w/o/ wB ftu g{oB s"o s/ PoXk pD rJh s/ w?Awjkoki ih ƒ o~p o{g jh ;wMD b~r fgnk. i?;k fe r[opkDh ftuc[owkB j?”,

rT[Vh wjbk õ]dfJnk wfJnk efo gqkBgfs w'o/ w'fj nBkE ;ofD gqG s'oh]nzX e{g wfj jkE d/ okyj[ eS{ f;nkBg T[efs B w'oh]ojkT[]eoB eoktB ;G feS[ s[w jh s[w ;woE Bkjh nB j'oh]s[woh rfs fwfs s[w jh ikBh ;/ ;/te fiB Gkr wE'oh]ng[B/ ;/te ;zfr s[w gqG oks/ Ufs g'fs GrsB ;zfr i'oh]fgqT[ fgqT[ Bkw[ s/ok do;B[ ukj? i?;/ fdq;fN Uj uzd ue'oh]okw ;zs wfj G/d feS Bkjh J/e iB[ eJh wfj bky eo'oh]

Page 523: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

493

ik e? jhn? gqrN[ gqG[ j'nk nBfdB[ ehosB[ o;B ow'oh]ó]s[w ;woE ngko nfs T{u? ;[ydks/ gqG gqkB nX'oh]BkBe eT[ gqG ehi? feogk T[B ;zsB e?;zfr ;zr'oh]4]13]134]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 208)

gfjbK GkJh r[odhg f;zx feokJ/ s/ irQk b? e/ fPtkfbe gpfbe;e{b ubk oj/ ;B. fJ; irQk s/ th fJBQK B/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkBbrtkJ/ ;B. GkJh r[odhg f;zx d/ wB ftu fJ~Sk j'Jh fe w?A nkgDhirQk b? e/ T[; T[Zs/ nkgDk ;e{b pDktK go irQk fes'A fwb BjhA ojh;h. fJe fdB fJBQK ƒ gsk b~frnk fe GiB f;zx IwhB t/udk j?.fJBQK B/ T[; s'A IwhB b?D dh fsnkoh ehsh. T[; t/b/ ;zs wjkoki ihnwohek rJ/ j'J/ ;B. fJBQK B/ c'B eoe/ nkg ih ƒ p/Bsh ehsh fewjkoki ih GiB f;zx IwhB t/u fojk j?, b? bJhJ/< wjkoki ih efjzd/g{op t~b ƒ j'o n~r/ ik e/ NqkJh wko e/ d/y' i/ fwb ikt/. T[j IwhBGkJh fgnkok f;zx c"ih dh ;h. GkJh fgnkok f;zx d/ bVe/ ƒ p[bk e/g[~fSnk sK T[j efjD b~frnk fe xo ;bkj eo e/ d~;Kr/. T[;/ oksƒ jh ;zs wjkoki ih B/ GkJh fgnkok f;zx ƒ nzfwqs t/b/ d' ti/ doPBfd~s/ ns/ T[; dk wB IwhB t/uD bJh gq/fonk. nrb/ fdB jh GkJhfgnkok f;zx c"ih GkJh r[odhg f;zx ƒ nk e/ efj frnk fe fizBhIwhB b?Dh j? b? bT[ fJj s[jkƒ jh d/Dh j?. ;zs wjkoki ih dh feogkBkb GkJh r[odhg f;zx B/ d' J/eV IwhB b? bJh. fJ;/ IwhB d/ ftujh wkou d/ wjhB/ ;zB d' jiko ftu ;zs wjkoki ih B/ dhtkB ;ikJ/.dhtkB ftu id'A fgnkok f;zx c"ih nkfJnk, ;zs wjkoki ih d/ doPBehs/ sK GkJh r[odhg f;zx ƒ efjD b~frnk fe fJjh wjKg[oP ;BfiBQK B/ nk e/ w?ƒ oks d/ d' ti/ doPB fd~s/ ;B. fJj wjKg[oP fe~E/ofjzd/ jB w?ƒ doPB eotkT[. GkJh r[odhg f;zx ih efjD b~r/, ;kv/xo jh wjKg[oPK dk ;EkB pfDnk j'fJnk j?, ;kv/ xo ftu jh mfjo/j'J/ jB. GkJh fgnkok f;zx r[odhg f;zx d/ Bkb ;zs wjkoki ih d/

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 524: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

494 nksw d/P dh T[vkD

e'b nkJ/ s/ BwPeko ehsh sK GkJh fgnkok f;zx ;zs wjkoki ih ƒefjD b~r/, wjkoki ih` nkg ih B/ w?ƒ oks ƒ doPB fd~s/ ;B.wjkoki ih T[; ƒ gfjbK sK Nkbd/ oj/ fe GkJh ;zB T[Bh ;" fBfVBt/A;szpo d/ wjhB/ sK n;hA nwohek rJ/ j'J/ ;h. go T[j GkJh yfjV/g? frnk fe wjkoki ih nkg ih B/ jh doPB fd~s/ ;h sK wjkoki ihB/ jK efj fd~sh ns/ puB ehsk, GkJh` fJBQK r~bK s'A eh b?Dk e'Jh j'or~b eo.

;zB d' jiko ftu fszB wkou ƒ ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ eoewbK d/ Bkb fJ; IwhB d/ ftu i' JhPo ne?vwh pDkJh j? T[; dkT[dxkNB ehsk. nkg ih B/ jh fJ; ne?vwh dk Bkw JhPo ne?vwho~fynk. cotoh ‘d' jiko fJ~e’ ft~u ;zs wjkoki ih B/ nk e/ fcofJbke/ dhnK ;zrsK ƒ doPB fd~s/. fJ~e fdB ;zs wjkoki ih ioke'mh dhtkB bkT[D bJh ik oj/ ;B. GkJh pbihs f;zx ih th wjkokiih d/ Bkb ;B. okj ftu wjkoki ih efjD b~r/, GkJh pbihs f;zx`i/ s[;hA g~ek Gzvkok efonk eo' sK nkgK pkpk fePB f;zx ih dh po;hwBk fbnk eohJ/. pbihs f;zx B/ ;fspuB nkfynk s/ tkg; nkgD/xo nk e/ GkJh r[odhg f;zx Bkb ;bkj ehsh ns/ d{i/ fdB d'B'GkJhnK B/ wjkoki ih d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh fe, wjkoki ih`nkg ih feogk eo' ;zs wjkoki ih dh po;h wBkT[D tk;s/ nkgKg~ek Gzvkok efonk eoKr/. ;zs wjkoki ih B/ c/o fejk, feT[A pJh eobT[Ar/< GkJh r[odhg f;zx B/ nkfynk jK wjkoki ih, nkg ih dhfeogk Bkb eo btKr/. wjkoki ih efjD b~r/ uzrk c/o w'jB f;zx ƒBkb b? e/ fJPfsjko Sgtk e/ fbnkT[. c/o pkpk w'jB f;zx ns/ GkJhr[odhg f;zx g{oBg[o s'A fJPfsjko pDtk e/ fbnkJ/. nrb/ fdB ;zswjkoki ih B/ po;h nkozG eotk fd~sh ns/ gzdoK dhtkBK dh pyfPPth eo fd~sh. ;qh nkyzv gkmK dh bVh th ;zs wjkoki ih fePB f;zxdh :kd ftu nkozG eo fd~sh ns/ T[; d/ Bkb^Bkb f;woB d/ ikg thnkozG j'J/. fJBQK fdBK ftu fJbke/ dh ;zrs B/ pV/ gq/w ns/ T[sPkjBkb sB, wB, XB Bkb ;/tk ehsh. id'A th ;zs wjkoki ih d/ fJ;

Page 525: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

495

fJbke/ ftu dhtkB ;id/ jo tkoh dhtkBK d/ G'r s/ nzfwqs ;zuko j[zdk.fJ; soQK fJ; tkoh th p/nzs gqkDh r[o{ tkb/ pD/ ns/ pkDh^f;woBBkb i[Vd/ rJ/. dhtkBK d/ G'r s'A pknd GkJh ot/b f;zx fgzv BdjktkfbnK B/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih n?sehA nkgD/ dhtkBK ftu wIkpVk nkfJnk. j'o th ;zsK d/ dhtkB b~rd/ jB. po;hnK wBkT[Ad/jB. go ed/ th fJsBk wIk BjhA nkfJnk. ;zs wjkoki ih B/ puBehsk, “GkJh fJj e'Jh wkV/^w'N/ ;zsK dh po;h E'VQ/ jh ;h, fJj sKgow/Pto tor/ wjKg[oPK dh po;h ;h. r~b sK ;koh ewkJh dh j?.fesBhnK ewkJhnK ehshnK ;zs wjkoki ih B/, id'A ;wkXhnK bk e/p?m iKd/ sK nmkoK^nmkoK xzN/ BjhA ;B T[Zmd/. T[BQK d/ efSjfonKƒ f;T[Ae b~r iKdh ;h.”

fJ;/ soQK jI{o wjkoki ih gziroKJhnK tkb/ id'A fgzv pkgb/sbkn s/ ofjzd/ ;B sK nkg ih B/ ed/ th nzfwqs t/b/ d' ti/ dk ;wKBjhA ;h y[zMD fd~sk. fco fdB uVQ/ fJe^n~Xk gqPkdk Se e/ T[Zs/ fN~p/s/ ik e/ p?m iKd/. rVtk gkDh dk e'b o~yd/. i/m jkVQ dhnK X[~gKg?AdhnK, b'nK u~bdhnK, rVt/ dk gkDh th ;[~e iKdk. go nkg ihfJe o; nv'b ;wkXh bk e/ p?m iKd/ s/ c/o Pkw ƒ fdB Yb/ T[Zmd/.T[Zm e/ fJPBkB eoBk, ofjok; dk gkm eoBk ns/ oks ƒ fJe n~XkgqPkdk Se e/ G'ok ;kfjp ftu p?m iKd/ ;B. ;zs wjkoki ih d~;d/ j[zd/fe, “w/oh oks dh e/tb g?Ash fwzN dh jh BhAd j[zdh ;h”. fJsBheoVh sg~f;nk ;h nkg ih dh. ;zB d' jiko d/ ftu id'A ;zs wjkokiih fgzv pkbg[o G'ok ;kfjp n;EkB s/ ;qh wkB pkpk Bo?D f;zx dhpo;h dk gq'rqkw eoe/ c/o fggohnk eow nkJ/ sK nkg ih B/ T[; ;w/AfJ; fJbke/ d/ gq/whnK ƒ fJ~eh dhtkBK dh pyfPP ehsh ns/ Bkb dhBkb ;hq nkyzv gkm th j[zd/ oj/. Bkw f;woB d/ ikg th j[zd/ oj/. 21fdB bzro th u~bdk fojk. nmkjot/A dhtkB ftu ;zs wjkoki ih B/puB ehs/ fe, “GkJh` fJj ;wK c/o ed/ BjhA fwb/rk. “ fJj r~bGkJh r[odhg f;zx d/ ezB ftu g? rJh ns/ fJj T[dk; j' rJ/. ;zswjkoki ih d/ uoBK ftu ik e/ o'D b~r gJ/ fe wjkoki ih nkg ih

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 526: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

496 nksw d/P dh T[vkD

B/ fJj puB feT[A ehs/ jB. go wjkoki ih efjD b~r/ e'Jh BjhA GkJh;G e[M eos/ d/ j[ew ftu jh j[zdk j?.

wk;No r[ofdnkb f;zxwk;No r[ofdnkb f;zx ih B/ d~f;nk fe T[j T[Bh ;" nmkBt/A

ft~u ;zs wjkoki ih d/ dhtkB (;fs;zr) ftu rJ/. ;zs wjkoki ihdh gq/oBk d/ Bkb ;/tk nkozG ehsh, bzro dh ;/tk eod/. id'A ;zswjkoki bzro ftu nkJ/ dk; ƒ efjD b~r/, “wk;No eh jkb j?”. w?Ankfynk wjkoki ih nkg ih dh fwjo j?. wjkoki ih efjzd/ fe eheodk j[zB?. w?A nkfynk wjkoki ih bzro dh ;/tk eod/ j[zB/ jK ih.wjkoki ih B/ puB ehsk, “GkJh j~E pzBQ e/ ;/tk efonk eo' ;zrs dkfJ; d/ ftu jh bkG j?”. w?A nkfynk wjkoki ih ;fs puB. w?A N/bodh d[ekB eodk ;h go id'A ;eohnk fty/ wjkoki ih d/ dhtkB ;id/T[d'A w?A ;/tk ftu jkIo j' iKdk. fdB oks w?A ;/tk ftu b~frnk ofjzdkgo w/ok d[ekB dk ezw wjkoki ih dh feogk Bkb nkg/ u~bh iKdk ;h.fJe tko dh r~b j? w?A phwko j' frnk. r[odk fJe sK gfjbK jh ysw;h d{;ok r[odk th ezw S~v frnk. firo s/ ;'fiP nk rJh vkeNoKB/ itkp d/ fd~sk fe fJj BjhA pu ;edk. n;hA xo nk rJ/ wB pVkT[dk; j' frnk. xo bzw/A g? e/ wB ftu jh ;zs wjkoki ih d/ uoBKdk fXnkB eo e/ nodk; ehsh fe w?A mhe j' iKtK sK nkg ih d/ ;EkBs/ nyzv gkm ;kfjp eotktKrk. T[d'A s'A jh wjkoki ih dh feogk j'rJh. j"bh^j"bh w?A mhe j'Dk P[o{ j' frnk. fgPkp dh i' Bkbh b~rh;h T[j th T[Zso rJh. fgPkp th mhe nkT[D b~r frnk. fco d'nkyzv gkm eotkJ/, fJe nkgD/ xo ns/ fJe gziroKJhnK ;EkB s/.

pkpk r[opuB f;zxpkpk ih dk w/b id'A wjkoki ih Bkb j'fJnk sK fJj p/Bsh eo

e/ wjkoki ih ƒ nkgD/ xo b? e/ nkJ/. fJBQK B/ wjkoki ih d/ dhtkBth btkJ/. ;zs wjkoki ih d/ id'A dhtkB ;[D/ sK wB ftu fy~u g?DhP[o{ j'Jh. w?A gfjbK Y/;hnK tkb/ wjKg[oPK s'A Bkw fbnk j'fJnk ;h.

Page 527: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

497

ekch ;wK bzx frnk sK fJ; ;w/A dk; ƒ pkpk ih B/ G'ok ;kfjp ftup[bkfJnk s/ efjD b~r/ r[opuB f;zx` “fo~XhnK f;~XhnK sK ;kX{nKd/ r'fvnK d/ E~b/ d~phnK gJhnK B/. fJj sK j'o jh t;s{nK B/. “T[d'A ;fs;zr ;[D^;[D e/ wB th pdb frnk ;h s/ w/o/ s'A wjkoki ihƒ p/Bsh j'Jh fe, wjkoki ih nkg dk; s/ feogk eo' s/ Bkw dh dkspyP'. ;zs wjkoki ih B/ gfjbh gT[Vh dk ikg eoB tk;s/ fejk. w?A;fs puB fejk. ;zrs d/ Bkb i[V/ oj/. go frnkB e'Jh S'Nh r~bBjhA j?. fco rqfj;s ftu p~funK dhnK PkdhnK eoBhnK, GkJhuko/d/ w/b^i'b s/ fJe bVe/ dh Pkdh ehsh sK bVeh tkfbnK s'A whN wzrfbnk ns/ xo ftu Pokp ubk bJh. fJe fdB wjkoki ih eoB?bf;zx d/ xo ukj SeD rJ/, T[ZE/ id ;od{b f;zx B/ BwPeko ehsh sKwjkoki ih B/ puB ehsk, puB f;zx d/ sK g~N w'N/ j' rJ/ pZeo/ dkwhN yk^yk e/. p; fco eh ;h, wjkoki ih d/ fJj Ppd efjD s'Apknd w/ok g~N ;VB b~r fgnk. fco w?A p/Bsh ehsh wjkoki` nkgih B/ pV/^pV/ gkgh sko fd~s/ j[D w/o/ s/ th feogk eo' sK wjkoki ihB/ feogk eo fd~sh sK w?A mhe j' frnk.

T[; s'A pknd fco w?A fpwko j' frnk. wjkoki ih d/ dhtkB johf;zxg[o b~r/ j'J/ ;B. dk; ;G s'A fg~S/ n~yK pzd eoe/ p?mk ;h. w?AƒgfjbK T[pk;h nkJh ns/ fco fJe ikbh BIo nkJh fi; ftu pj[s;[zdo w'sh fMbfwb^fMbfwb eod/ j'J/ fdykJh fd~s/. fco nkekP;kjwD/ nkfJnk. w~E/ d/ ;kjwD/ fsqe[Nh s'A T[Zgo r[o{ BkBe d/t ihwjkoki ih d/ doPB j'J/. fJj ;G e[M nB[Gt eoe/ w/ok g?o IwhBs/ Bk b~r/. w?A nkgD/ nkg ƒ ;zGkb Bk ;fenk s/ w?A wjkoki ih ƒ d~;fd~sk. wjkoki ih efjzd/ sz{ ;kƒ th BjhA ;h d~;Dk. fco ;wM nkJhfe i' pkDh ftu fbfynk j?l

;zs;zfr nzsfo gqG[ vhmk]Bkw[ gqG{ ek bkrk whmk]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr Bz 293)

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 528: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

498 nksw d/P dh T[vkD

fJj ;G wjkoki ih B/ w?ƒ fdyk fd~sk sK w?ƒ ftPtk; j' frnk.T[; s'A pknd p~funK dhnK PkdhnK ehshnK, T[BQK ftu rbshnKehshnK sK w?A fco fpwko j' frnk. d' ;kb w?A fpwko fojk. pj[sg?;k you ehsk, xo d/ szr nk rJ/. fco p~funK dh wksk gowihse"o ns/ p~funK B/ wjkoki ih e'b p/Bsh ehsh fe wjkoki ih fJBQKd/ Bfws gkm dh feogk eo'. wjkoki ih efjD b~r/, “GkJh j[D sKn;hA fgzv wkbk ƒ u~b/ jK T[ZE/ nkg ih dk ;fs;zr ;h. T[ZE/ jh ;kokgfotko ;fs;zr ftu gj[zu frnk ns/ fco p/Bsh ehsh. wjkoki ihB/ fejk GkJh` gziroKJhnK d/ ;EkB s/ P[~Xh dk gkm eoKr/ “. w?A j'oth fInkdk fpwko j' frnk. po/bh j;gskb ftu w?ƒ dkyb eokfJnkfrnk. T[ZE/ th e'Jh nkokw BjhA j'fJnk. T[ZE'A S[~Nh b? e/ n;hAgziroKJhnK ;EkB s/ gj[zu/. n~r'A ;zs wjkoki ih r/N s/ jh fwb rJ/ns/ efjD b~r/, “T[j efjzd/ ;h puB f;zx fpwko j?, fJj sK pVQeKwkodk nkT[Ad?.” nkg ih d/ fJj puB ;[D e/ wB pj[s y[P j'fJnk.nkg ih ƒ BwPeko ehsh sK nkg ih B/ P[~Xh d/ gkm bJh GkJh w'jBf;zx ns/ GkJh ;"AXk f;zx ƒ gkm dh fsnkoh eoB tk;s/ fejk frnk.w?A p/Bsh ehsh fe w?ƒ fJe itkB bVeh fd;dh j? Bkb xo ns/ wkbgP{ ;Vdk j'fJnk BIo nkT[Adk j?. wjkoki ih B/ GkJh w'jB f;zx ƒr[o{ rqzE ;kfjp wjkoki n~r/ nodk; eoB bJh fejk. P[~Xh d/ gkm d/G'r s'A pknd w?A mhe j'Dk P[o{ j' frnk. G'r s'A pknd id'A n;hABwPeko eoB tk;s/ wjkoki ih e'b rJ/ sK nkg ih efjD b~r/ fe,GkJh` puB f;jK ;fsBkw dk ikg efonk eo'. w?A T[;/ Ppd dk ikgeoB b~r fgnk. pknd ftu fJe tko w?A p/Bsh ehsh wjkoki ihfeogk eo' w?ƒ ed/ Bkw Bk ftZ;o/, ;k;^frok; u~bdk oj/ sK wjkokiih efjD b~r/, “GkJh` d~p e/ f;woB efonk eo' nkg/ ;k;^frok;u~bD b~r ikJ/rk.” T[; s'A pknd eJh tko n?e;hv?AN th j'J/ gowjkoki ih jo tko nkg j~E d/ e/ pukT[Ad/ oj/.

GkJh r[opuB f;zx dh xo tkbh wkJh gowihs e"o B/ d~f;nkfe, ;kv/ xo ftu ;sh wksk ƒ wzBd/ ;h ns/ wksk ƒ p~eok uVQkT[Ad/

Page 529: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

499

j[zd/ ;h. fJ;/ s/ xo ftu pfj; fSV rJh. wkJh gowihs ej/ fe w?Ap~eok uVQkT[Dk j? ns/ GkJh puB f;zx ej/ fe BjhA uVkQT[Dk. xo ftuekch o"b/^o~g/ s'A pknd wkJh B/ wjkoki ih gk; nk e/ fejk fe,wjkoki ih` w?A efjzdh jK fe wksk d/ p~eok uVQkT[Dk j? ns/ fJj efjzd/jB BjhA uVQkT[Dk. wjkoki ih efjD b~r/, “wkJh` sz{ nkgD/ g~[sK dh;[~y wzrdh j?A, T[j Gh sK fe;/ d/ g~[s jB”. fJj ;[D e/ wkJh B/ ;fspuB fejk ns/ p~eo/ uVQkT[D dk fynkb s~e th wB ft~u'A e~Y fd~sk.

GkJh byftzdo f;zxGkJh byftzdo f;zx d/ fgsk ih pkpk ;toB f;zx ns/ wksk ;dk

e"o ;B. fJBQK B/ id'A ;zs wjkoki ih d/ dhtkB pkpk eow f;zx d/ xogfjbh tko i{B T[Bh ;" ;skBt/A ftu ;[D/ sK T[BQK fdBK ftu jh fJBQKB/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh eoe/ xo nkyzv gkm eotkfJnk. gfjbKfJj gfotko Y/;hnK tkb/ ;zsK e'b ikfJnk eodk ;h. GkJh byftzdof;zx dh G?D phph oDihs e"o okD' B/ d~f;nk fe id'A ;zs wjkoki ihpkpk eow f;zx d/ xo gfjbh tko dhtkB bkT[D bJh nkJ/ sK n;hAbzro ftu gqPkfdnK dh ;/tk eo oj/ ;h. id'A ;zs wjkoki ih ƒBw;eko ehsh sK T[j efjD b~r/, GkJh` s[jkvk T[gd/P fbnk j'fJnkj?< Bkw fbnk j'fJn?< fJj efjD b~r/ BjhA, wjkoki Bkw BjhAfbnk. wjkoki ih B/ fejk e~bQ ƒ e/;hA fJPBkB eo e/ nkthA. d{;o/fdB id'A ;zs wjkoki ih e'b rJ/ sK ;zs wjkoki ih B/ w{b wzso dkT[gd/P eoe/ fejk fe GkJh` YkJh xzN/ fJ; dk ikg efonk eo ns/Bkb r[o{ ;o{g dk fXnkB efonk eo. fJBQK d~f;nk fe w?A ekch ;wKfJ; soQK ikg eodh ojh. fco wjkoki ih B/ Ppd pdb e/ >;fsBkw dk ikg eoB dk j[ew ehsk. fJ; phph s/ ;zs wjkoki ihdh feogk ojh j?. ;zs wjkoki ih dh feogk d/ Bkb r[opkDh dk gkmf;fynk. r[o{ rqzE ;kfjp wjkoki ih ns/ ;zs wjkoki ih dh feogkBkb ;/tk f;woB ftu th pj[s brB j' rJh. ;zs wjkoki ih fJBQKBkb fJsBk fgnko eod/ ;h fe fJBQK d/ wksk fgsk ƒ fJj efj fd~sk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 530: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

500 nksw d/P dh T[vkD

;h fe fJj ;kvh e[Vh j? fJ; dk ftnkj n;hA nkg eoKr/. Gkt/A wksk;dk e"o B/ phph oDihs e"o dh o'e eo fd~sh ;h go id'A ftnkj dk;wK nkfJnk sK ;zs wjkoki ih efjzd/, GkJh` phph dh Pkdh n;hAnkg eoKr/ s[;hA Bk eoBk. go fJBQK d/ ;j[o/ xo B/ whN wzr fbnk.ftnkj s/ phph oDihs e"o ;zs wjkoki d/ uoBK ftu ik e/ pj[so'Jh. ;zs wjkoki B/ Xhoi d/ e/ nkfynk, GkJh e'Jh r~b BjhA s/ok;j[ok gfotko nkg/ jh ;[Xo ikt/rk. i/ sz{ fJBQK dh r~b Bk wzBhA sKfJj efjDr/ e[Vh ;zsK e'b iKdh ;h sK fJ; eoe/ fJ; B/ wBkjh ehshj?. phph dh Pkdh s'A pknd fijVk fJBQK dk gfotko p~eo/ dk whN ns/Pokp wzrd/ ;B T[j E'VQ/ fdBK ftu jh ;zs wjkoki ih dh feogk d/ Bkbnzfwqs Se e/ r[of;~y gfotko pD frnk. phph oDihs e"o B/ ;ko/gfotko ƒ ;zs wjkoki ih d/ uoBhA bkfJnk. fJ; phph d/ xo d'p~uhnK d/ iBw j' u[~e/ ;B sK fJBQK d/ fgsk B/ p/Bsh ehsh fe wjkokiih phph ƒ g[~so dh dks pyP'. ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk GkJhpkbg[o ftu pkpk Bo?D f;zx ih dh po;h s/ nkyzv gkm ;kfjpeotkfJT[. fJBQK B/ pkbg[o G'o/ s/ nkyzv gkm ;kfjp eotk fd~s/. T[;s'A pknd id'A phph dh sh;oh p~uh B/ iBw fbnk sK T[; s'A n~m fdBgfjbK phph d/ xo tkb/ GkJh Bodhg f;zx ƒ fpibh dk eozN b~rfrnk. go ;zs wjkoki ih dh feogk Bkb T[j tkb^tkb pu frnk.n~m fdB pknd id'A p~uh B/ iBw fbnk sK phph d/ fgsk ih GkJh;toB f;zx ih BokI j' rJ/ fe bVe/ dk iBw BjhA j'fJnk. T[; tes;zs wjkoki ih fd~bh fty/ dhtkB ;Ik oj/ ;B. ;zs wjkoki ih B/GkJh ;toB f;zx ƒ fd~bh p[bkfJnk. id'A GkJh ;toB f;zx ih fd~bhrJ/ sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk, GkJh ;toB f;jK` i/ s/o/i[nkJh ƒ e[M j' iKdk sK sz{ eh eodk. bVeh j'D s/ o'; eodk j?A pJhbVek BjhA j'fJnk. GkJh ;toB f;zx B/ uoB cV bJ/ s/ efjD b~rk,“wjkoki ih rbsh j' rJh wkc eo fdT[”.

Page 531: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

501

phph joihs e"o (:{H ghH)phph joihs e"o fggohnk eow ftu ofjD tkb/ jB. fJBQK B/

wjkoki ih d/ uoBK ftu nk e/ pVh ;/tk ehsh ns/ ;zs wjkoki ihs'A Bkw f;woB eoB dk T[gd/P gqkgs ehsk. ;zs wjkoki ih d/ uoBKftu fJBQK B/ p/Bsh ehsh wjkoki ih Bkw dk T[gd/P pyP'. fJBQK fdBKftu ;zs wjkoki ih pkbg[o ;EkB s/ ;zrsK ƒ doPB pyP oj/ ;B.T[d'A fJj phph joihs e"o u"Eh iwks ftu gVQd/ ;B. ;zrs d/ BkbrJ/ pkbg[o ik e/ jh p/Bsh ehsh, Bkw dh dks wzrh. ;zs wjkoki ihB/ w{b wzso dk T[gd/P fd~sk ns/ fJe ;" n~m wDfenK tkbh wkbknkg ih B/ T[; ƒ pyPh. T[; ƒ nkfynk fe GkJh S/ wkbk o'I w{bwzso dk ikg eoBk j?. phph joihs e"o B/ ;e{b dh gVQkJh th Bkbehsh ns/ Bkw f;woB ns/ ;/tk th Bkb^Bkb eod/ oj/. id'A nzfwqst/b/ T[Zm e/ d' ti/ f;woB ftu p?mDk sK wB ftu fJj ;'u j'Dh fefXnkB fe;dk eohJ/< r[o{ BkBe d/t ih dk fXnkB eohJ/< id'A fJj;'uDk sK ;zs wjkoki ih nkg doPB fdzd/ s/ eJh tko ;zs wjkokiih dk ;o{g r[o{ BkBe d/t ih d/ ;o{g ftu pdb iKdk. phph joihse"o B/ df~;nk fe, w?A wB ftu ;'uDk fe, ;zs wjkoki ih r[o{ BkBed/t ih dk jh o{g jB. phph B/ d~f;nk fe, ;zs wjkoki ih tk;s/n;hA xo S~goh pDkJh ;h. ;zs wjkoki ih B/ ;kv/ xo nkyzv gkmehs/ ns/ fszB dhtkB th ;ikJ/. fszB/ fdB ;zs wjkoki ih S~goh ftujh oj/. ;zs wjkoki ih B/ phph ƒ S~goh d/ ftu jh f;woB eoB dkj[ew ehsk. S~goh ftu jh nzfwqs t/b/ T[Zm e/ ;[ywBh ;kfjp dk gkmeod/ oj/. phph B/ d~f;nk fe, w?A xo ftu wksk fgsk ƒ nkfynk ;hw?A Pkdh BjhA eotkT[Dh go T[j Bk wzB/ s/ nyho w/oh Pkdh j' rJh.Pkdh s'A pknd id'A gfjbh bVeh j'Jh sK T[j bVeh g/N ftu jh wohj'Jh ;h. w/oh puD dh e'Jh T[whd BjhA ;h. ;zs wjkoki ih B/ nkgfeogk eo e/ pukfJnk ns/ G'ok ;kfjp ns/ fggohnk eow nkyzvgkm eotkJ/. phph d/ xo tkb/ GkJh ;[yd/t f;zx i' fe c"i dh B"eoheod/ ;B T[j okwrVQ s'A pdb e/ ebe~s/ rJ/ sK phph Bkb jh ;h.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 532: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

502 nksw d/P dh T[vkD

ebe~s/ ik e/ phph B/ d~f;nk fe, w/ok f;o dod j'D b~r fgnk ns/w/oh BIo pzd j' rJh ;h. vkeNoK B/ id'A u?~e ehsk sK efjD b~r/ fe,f;o dk T[go/PB j't/rk. w?A ;zs wjkoki ih ƒ c'B eoe/ p/Bsh ehshwjkoki ih vkeNo efjzd/ jB fe f;o dk T[go/PB j't/rk, fog'oNKftu nkfJnk j?. ;zs wjkoki ih efjzd/, fijVh ;t/o ƒ fog'oNnkt/rh T[; ftu d~;hA eh nkfJnk j?< id'A ;t/o ƒ fog'oN nkJh sKvkeNo efjzd/ f;o dk T[go/PB BjhA j't/rk. d; fdB dtkJh d/fd~sh. fJ; dk Gkt fe, ;zs wjkoki ih dh feogk Bkb f;o dkT[go/PB j'D s'A pu frnk. w?A fco dtkJh b? e/ ebe~s/ s'A f;~Xh ;zswjkoki ih d/ uoBK ftu gziroKJhnK gj[zuh. id'A gziroKJhnK v/o/;EkB s/ rJh sK w/oh BIo th mhe j' rJh ns/ mhe fd;D b~r fgnk.fco w?A ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh, wjkoki ih` nkg ih dhfeogk Bkb w?A okIh j'Jh jK, dtkJhnK B/ e[M BjhA ehsk. fcogziroKJhnK ;EkB s/ nkyzv gkm ;kfjp eotkJ/.

pkpk eow f;zx (:{H ghH)pkpk eow f;zx ih fgzv d[Xhnk d/ ofjD tkb/ jB. fJBQK B/

d~f;nk fe, n;hA gfjbK eJh EktK s/ x[zwd/ oj/. eJh EktK s/w[;bwkBK e'b th rJ/. G{oh tkb/ pkfpnK e'b th rJ/ ns/ Y/;hnK tkb/;zsK e'b th rJ/ go fes/ th ;kvh s;~bh Bk j'Jh. fco n;hA joh f;zxg[o tkfbnK e'b th rJ/ go T[j efjD b~r/, “fijVh uhI s[;hA Gkbd/j' ;kv/ e'b BjhA j?”. fco GkJh i;tho f;zx d/ xo ;zs wjkoki ihd/ dhtkB ;B. pkpk eow f;zx dk t~vk ;g[~so GkJh wBihs f;zxefjD b~rk GkJh i;tho f;zx d/ xo dhtkB jB. gzikp s'A wjKg[oPnkJ/ jB, ub' fsnko j' ikT[, dhtkB s/ u~bhJ/. n;hA dhtkB s/ rJ/sK id'A ;zs wjkoki ih d/ doPB j'J/ sK ;~u d~;K w?ƒ e'Jh ;[~X^p[~XBk ojh. pkpk eow f;zx ih dk efjDk j? fe, i' n;hA wjKg[oPK ƒb~Gd/ ;h T[j b~G rJ/. dhtkB d/ ftu whAj th nkfJnk, goBkb/ dkgkDh e'b dh bzx frnk. go ;kƒ e'Jh gsk Bk b~frnk. n?;k ;zs

Page 533: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

503

wjkoki ih B/ uwseko fdykfJnk. ekch jB/ok j' frnk sK ;zswjkoki ih efjzd/, “GkJh j[D s[;hA ikT[ nkgD/ xoK ƒ “. n;hAnkfynk wjkoki ih ;kv/ s/ feogk eo' ;kv/ xo ftu uoB gkT[ sK;kvh fBPk j't/rh. ;zs wjkoki ih efjD b~r/, “e'Jh r~b BjhA e~bQƒ nktKr/”. d{;o/ fdB wjkoki ih xo nkJ/, ib gkDh Sfenk sKn;hA p/Bsh ehsh wjkoki ih ;kƒ nkgD/ uoBh bk bT[. ;zs wjkokiih efjD b~r/, “GkJh bV bkT[Dk fJzBk ;"yk BjhA. gfjbK s[jkvk N?;NbtKr/ feT[Afe n;hA s[jkvk ikwB pDBk j?. dorkj ftu s[jkvh ikwBhGoBh j?”. pkpk eow f;zx ih efjD b~r/, fi; soQK nkg ih dh oIkj't/ ih. fisB/ fdB GkJh i;tho f;zx d/ xo dhtkB b~rd/ oj/ T[B/fdB pkpk eow f;zx ns/ T[BQK dk gfotko dhtkB ;[Ddk ns/ ;/tk eodkfojk. ;wK phsdk frnk. nyho ƒ pkpk eow f;zx d/ ;g[~so GkJhniw/b f;zx nkgD/ fgsk ƒ efjD b~r/ fe w?ƒ oks ƒ vo pj[s b~rdkj?, dpkn g?Adk j?, w?A fJ~E/ BjhA ofjDk. fJBQK dk d{;ok g[~so GkJhwBihs f;zx th efjzdk w?ƒ nkg pj[s vo b~rdk j?. w?A th fJ~E/ BjhAofjDk. e[dosh ;zs wjkoki ih d/ pzv/ d/ e'b yyok fgzv ftu ;fs;zr;B. fJ~E/ ;zs wjkoki ih d/ gzi iK ;~s iK eJh tkoh fJ; s'A thfInkdk ;fs;zr j[zd/ ;B. nkyoh dhtkB tkb/ fdB nzfwqs ;zukoefonk eod/ j[zd/ ;B. ;zrs ƒ nzfwqs Sek e/ r[o{ ih d/ bV bkfJnkeod/ ;B. fJ~E/ th nzfwqs ;zuko dk gq'rqkw ;h. fJE/ ;zs wjkoki ihd/ d; fdB d/ ;fs;zr ;B. ;zs wjkoki ih B/ fJ~E'A yyo/ fgzv s'A fJef;zx ƒ w'No ;kJheb s/ pkpk eow f;zx ih e'b fgzv d[Xhnk G/fink.fejk fe ikT[ GJh pkpk eow f;zx ns/ T[BQK d/ xo'A wksk ƒ b? e/ nkT[.T[BQK ƒ nzfwqs SekT[Dk j?. fJj d'B' ihn ;zs wjkoki ih d/ uoBKftu gj[zu rJ/. pkpk eow f;zx B/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu p/Bshehsh wjkoki ih ;kv/ p~funK ƒ vo pj[s b~rdk j? feogk eo'. ;zswjkoki ih B/ puB ehsk GkJh, Gok sK s/ok jh j? fijVk p~funK ƒszr eodk j?. T[j efjzdk j? w?A eow/ s'A nkyzv gkm ;[DBk j?. pkpkeow f;zx B/ p/Bsh ehsh, “;zs wjkoki ih eh T[j eow f;zx th BjhA

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 534: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

504 nksw d/P dh T[vkD

efjzdk, n?At/ jh p'bdk j?”< ;zs wjkoki ih efjzd/, “BjhA fJj efjzdkj?, eow f;zx e'b pj[s pVh ikfJdkd j? s/ w/o/ g[~so rohp jB. w?AfJ; d/ e'b'A gkm ;[DBk j?. d/y b? i/ you eo ;edk j?A sK T[; dk Gbkj' ikt/rk. i/ BjhA g?;/ you ;edk sK th s/o/ p~funK dk vo d{o eofdzd/ jK”. pkpk eow f;zx efjD b~r/, “wjkoki ih nkyzv gkmeoktKr/”. fJBQK fdBQK ftu ;zs wjkoki ih d/ yyo/ fty/ d; dhtkB;B. fJ~E/ ofj e/ T[BQK B/ ;fs;zr ;[fDnk ns/ nzfwqs Sfenk. ;zswjkoki ih s'A T[gd/P fbnk ns/ wjkoki ih B/ T[gd/P fd~sk fe GkJhnzfwqs poeoko o~yDk j?, vo e/ ofjDk j?, n?t/A fet/A BjhA ;wMDk.n;hA s[jkvh ikwBh GoBh j?. c/o ;zs wjkoki ih B/ j[ew ehsk pJh,P[~Xh dk gkm eoB tk;s/ rkJhnK dk fxT[ ukjhdk j?, b? e/ nkT[. fJBQKdk ;g~[so GkJh wBihs f;zx okVk ;kfjp s'A rkJhnK dk fxT[ b? e/frnk. T[; s'A pknd fJBQK d/ xo P[~Xh d/ nkyzv gkm j'J/. id'A G'rfgnk sK ;zs wjkoki ih efjD b~r/, “GkJh eow f;jK c/o Bk nkyhA;kƒ e[M gsk BjhA b~frnk, i/ d/yDk j? sK fdyk fdzd/ jK”. fJj efjDb~r/ ;zs wjkoki ih` ;kƒ nkg ih s/ g{oh s;~bh j?< n;hA e[~M BjhAd/yDk. ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk s/o/ GkJh d/ Bkb ;~s j'o pdo{jKjB d~;' fJBQK dk eh eoBk j?. sK fJj efjD b~r/ ;zs wjkoki ih fJ;d/ pko/ ;kƒ BjhA gsk fe eh eoBk j?. fit/A s[jkƒ ;jh b~rdk j? T[;soQK eo'. ;zs wjkoki ih efjzd/ ub' fJBQK dk th efbnkD eo fdzd/jK. pkpk eow f;zx B/ fJe j'o nkyzv gkm ;kfjp eotkfJnk fi; s'Apknd fJBQK d/ xo e'Jh vo BjhA b~frnk ns/ e'Jh ftxB BjhA fgnk.;zs wjkoki ih B/ y[PhnK pyPhnK ns/ ;zrs ƒ puB ehsk fe GkJhpkpk eow f;zx ƒ wkbk tkbk pkpk pBkT[Dk j?. r[o{ BkBe d/ xo s'Awkbk b? e/ d/Dh j?, fJj bki o~y/ wkbk dh. c/o ;zs wjkoki ih B/ wkbknkg gft~so eo e/ fJe ;" n~m wDfenK tkbh wkbk w/o/ rb ftu gkfd~sh ns/ w{b wzso dk Ppd ikg eoB bJh puB ehsk. fejk fefJ; Ppd ƒ jo o'I YkJh xzN/ e/;hA fJPBkB eo e/ igDk j?. fit/Awjkoki ih B/ d~f;nk w?A T[;/ soQK jh ehsk. go eotkfJnk ;zs

Page 535: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

505

wjkoki ih B/ nkg f;o s/ j~E o~y e/. fi; fdB f;o s/ j~E BjhA ;hj[zdk T[; fdB GiB ftu wB BjhA ;h fNedk. id'A f;o s/ ;zs wjkokiih dk j~E j[zdk sK j~;^j~; e/ ;wK bzx iKdk. c/o fJe fdB id'A ;zswjkoki ih pkbg[o ;EkB s/ doPB pyPd/ ;B sK T[ZE/ n;hA th rJ/.;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh fe, wjkoki ih w?ƒ j[Dd{;oh iwks ftu eo fdT[. ;zs wjkoki ih efjzd/ n~Sk, “n?A thj[zd?”< ;zs wjkoki ih e'b ;zrs pj[s p?mh ;h, id'A ;koh ;zrs T[Zme/ ubh rJh sK ;zs wjkoki ih B/ w?ƒ fJPkok ehsk fe p?mk ofj, w?Ap?mk fojk. ;zs wjkoki ih efjzd/, j[D s/ok NkJhw j? ;kv/ s'A i' g[~SDkj? g[~S b?. ;kv/ s'A i' b?Dk j? b?. w?A nkfynk wjkoki ih w/o/ f;o ftudod pj[s j[zdh j? ns/ f;o ft~u'A ;/e th pj[s fBebdk j?. ;zswjkoki ih efjzd/, iBwK^iBwK dh w?b b~rh j'Jh j? d~; fe~Xo'A dhe~YK. n~y ftu'A e~YK< ezB ftu'A e~YK< w?A nkfynk wjkoki ih c/ofe~dK j'T{< wjkoki ih efjzd/ uzrk T[oK ƒ j' e/ d~; fe~E/ ƒ ;/efBebdk j?. ;zs wjkoki ih B/ f;o s/ j~E o~fynk ns/ puB ehsk feid'A ;/e fBebD' j~N frnk T[d'A d~; dJhA. fszB fwzNK pknd ;/efBebD' jN frnk. w?A xVh s/ NkJhw d/ydk fojk. w?A nkfynk ih j[DjN frnk ;/e fBebD'. wjkoki ih efjzd/, “M{m Bk p'bhA”. T[BQK B/T[; t/b/ w/o/ s/ feogk eo fd~sh, Ppd th pdb fd~sk ns/ puB ehskfe j[D GkJh s?ƒ n;hA d{;oh iwks ftu eo fd~sk j?. j[D s{z eoBkBjhA ;[DBk jh j?. r~bK x~N eoBhnK jB, i/ fe;/ Bkb r~b eoBh j't/sK nrb/ d/ g?oK t~b d/yh ikDk j?. id'A r~bK eo e/ jN ikt/A sK c/o;[DB b~r ikDk. Gkt fe > dk ikg eoB dk j[ew ehsk. pkpk eowf;zx wkbk tkb/ B/ d~f;nk fe ;kv/ s/ wjkoki ih B/ pj[s feogk ehsh.fJe dck dh r~b j?, ;zs wjkoki ih ;zg{oBk Bro s'A nkJ/. pkpk eowf;zx d/ xo d/ bkr/ fJe f;~XK dh irQk ;h. ;zs wjkoki ih nkgD/vokJhto ƒ nkyD b~r/ r~vh o'e ns/ nkg E~b/ T[Zso nkJ/. pkp/ wkbktkb/ ƒ nkyD b~r/ fJ~E/ fijVhnK uhIK B/ T[j o'e e/ yVQ rJhnK. T[jefjzdhnK ;kvK efbnkD eo', fJ~E/ ;fs;zr eo'. d~; c/o fet/A eohJ/<

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 536: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

506 nksw d/P dh T[vkD

w?A nkfynk wjkoki ih s[;hA d~;' eh eoBk j?, fit/A nkg ih dk j[ewj't/. ;zs wjkoki ih B/ fJE/ gzi ;fs;zr ehs/. id'A d' ;fs;zr j' rJ/sK ;zs wjkoki ih w?ƒ nkyD b~r/, pkpk wkbk tkfbnk` s/ok xofJe~bk j?, s/ok you pj[s j' frnk. j[D sz{ fJ; soQK eo fe pkeh dkyou n;hA eoKr/. w?A nkfynk wjkoki ih you sK ;kok s[;hA jh eooj/ j' n;hA sK e[M th BjhA ehsk. wjkoki ih efjzd/ n;hA fedK eod/jK< w?A nkfynk wjkoki fszB p'ohnK nkN/ dhnK fg;k e/ fbnKdhnK;h ni/ sK fJe th BjhA w[~eh. fszB p'ohnK yzv dhnK fbnKdhnK ;Bni/ fJe th BjhA w[~eh. c/o s[;hA nkg BjhA eod/ sK j'o e"D eodkj?< sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe fJj s/ohnK p'ohnK BjhAw[~eDhnK, Bk yzv dh, Bk nkN/ dh, go sz{ fe;/ e'b r~b BjhA eoBh.fgzv ik e/ th r~b BjhA eoBh. i/ r~b eo/Ark sK s/ok B[e;kB j't/rk.T[; s'A pknd pVk bzro u~fbnk, pj[s ;zrs nkJh, u~b ;' u~b, goT[j p'ohnK Bk w[~ehnK. gzi ;fs;zr th j' rJ/ sK wjkoki ih efjzd/,j[D sz{ y[P j?A< w?A nkfynk wjkoki ih` nkg ih dh feogk j?. fcow?A p/Bsh ehsh, wjkoki` ekoK ftu s/b gtkT[D tk;s/ youk b? bT[ sKwjkoki ih efjzd/, “sz{ m/e/dko j?< fi;dk n;hA ezw eod/ jK T[j ikD/T[jdk ezw ikD/ nkg/ T[Zs'A youk xbQk d/T{”. fJsB/ ƒ fJe gq/whnkfJnk T[;B/ ;zs wjkoki ih ƒ s/sh ;" o[gJ/ w~Ek N/fenk sK wjkokiih B/ puB ehsk, xbQk sk Bk T[Zgo tkb/ B/. w?A id'A gziroKJhnK iKdkj[zdk ;h sK ;zs wjkoki ih dk w/o/ Bkb d[BhnK Bkb'A t~yok fgnko j[zdk;h. bzro tkb/ pkp/ GkJh fdnkb ih ƒ efj S~vDk pkp/ wkbk tkb/ ƒPkw t/b/ d[~X d/ fdnk eo. c/o wjkoki ih B/ w?ƒ nkyDk pkpk wkbktkfbnk` d[~X fwbdk j? ghD ƒ< w?A nkfynk, jK wjkoki ih` fwbdkj?. efjzd/ uzrk c/o GiB pzdrh efonk eo seVk j' e/. w?A ukj[zdk jKi/ sz{ xo S~v d/t/A sK s/ok e[M ;tko d/tK go sz{ xo S~vdk BjhA fdydk.fJe tkoh ;zs wjkoki ih fgzv prhJ/ GkJh G[fgzdo f;zx d/ xo u[pko/ftu ofj oj/ ;B fe w?A g"VhnK uVQB b~frnk wB ftu ;'uD b~frnkfe fJBQK e'b e'm/ Go/ j'J/ B/ g[~soK d/, i/ fJe w[zvk d/ d/D sK eh joI

Page 537: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

507

j?< go w?A Bkw BjhA fbnk. w?A id'A w~Ek N/e e/ p?m frnk sK wjkokiih efjzd/, “wkbk tkb/ pkp/ g[~s b?Dk”< w?A nkfynk BjhA wjkoki w?ABjhA g[~s b?Dk. w/o/ sK g'so/ seV/ j'J/ jB. wjkoki ih efjzd/ sz{nkfynk BjhA g"VhnK uVQd/ j'J/ fe fJBQK e'b e'm/ Go/ j'J/ B/ g[~soK d/,i/ fJe d/ d/D. w?A nkfynk wjkoki ih w?A wBihs tk;s/ fejk ;h.wjkoki ih efjzd/, “fijƒ b'V gT{ nkg/ nkgDk pzd'p;s eo{. sz{ BkwB f|eo ftu efonk eo”. fJe w/ok p/Nk niw/b f;zx fgzv whog[o nkfJnk. i' fe nzfwqs;o fibQ/ ft~u j?. fgzv nk e/ T[; dh ohVQdh j~vh ftu ;~N b~r rJh, j~vh eq?e j' rJh. vkeNoK B/ itkp d/ fd~skfe fJj sK ;koh T[wo wzi/ s'A BjhA T[Zm ;edk. id'A w?Aƒ gsk b~rk w?Agzikp dh fsnkoh ehsh. w?A f;~Xk gziroKJhnK ;zs wjkoki ih e'bfrnk. ;zs wjkoki ih n~r/ fwb/ ns/ efjD b~r/, wkbk tkb/ pkp/ nkfrnk< w?A nkfynk jK wjkoki ih. w?A o'Jh iktK wjkoki ih d/ uoBkftu p?m e/. ;zs wjkoki ih efjzd/, “eh r~b GkJh ;kfjpIkd/ ƒ ;~Nb~r rJh j?< uzrk s[;hA o't' Bk. s[;hA n~i BjhA fgzv e~bQ ƒ ikDk. e~bQƒ id'A s[;hA Mpkb T[Zso'Ar/ p~; s'A sK s[jkvk ;kfjpIkdk s[jkƒ n~r'Afwb/rk”. ;zs wjkoki ih B/ fJj puB eo fdZsk. w?A id'A frnk sKfJ;/ soQK jh j'fJnk. id'A n;hA Mpkb p~; s'A T[so/ sK n~r'A ;kvk p/Nkfwb frnk. n;hA g~[fSnk fe fet/A j'Jh sK niw/b f;zx efjD bZrk;~N sK pj[s p[oh b~rh ;h, w/oh ohVQ dh j~vh eq?e j' rJh ;h.vkeNoK B/ itkp d/ fd~sk ;h fe fJj mhe BjhA j' ;edk. go ;zswjkoki ih B/ nkg doPB fd~s/. T[BQK B/ nkg w/oh j~vh i'Vh sK w?Amhe j'fJnk. GkJh niw/b f;zx B/ d~f;nk fe ;zs wjkoki ih d/;oho S~v ikD s'A pknd dh r~b j? fe fJe tkoh w?ƒ nN?e j' frnk,w/oh fdwkr dh BkVh cN rJh ns/ puD dh e'Jh T[whd Bk ojh.j;gskb ftu dkyb j' frnk go vkeNo B/ itkp d/ fd~sk fe fJ; dkpuDk w[Pfeb j?. nzfwqs t/b/ dk ;wK ;h fi; soQK fpibh dh fbPeg?Adh j? fJ; soQK j;gskb ftu fbPe gJh. fbPe d/ ftu ;zswjkoki ih d/ doPB j'J/. T[d'A s'A ikB g?Dh P[o{ j'Jh. fJj j[D ;zs

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 538: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

508 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih d/ pyP/ j'J/ jh ;tk; jB i' n;hA G'rd/ jK. fJj ;kohnkg ih dh jh pyfPP j?.

fJe GkJh e[bdhg f;zx ykVe{ pkpk eow f;zx wkbk tkb/ dkGkDik ;h. T[j fJBQK d/ xo jh ofjzdk ;h. pkpk wkbk tkb/ B/ d~f;nkfe, id'A ;zs wjkoki ih B/ ;kv/ xo nkT[Dk ;h sK e[bdhg f;zxefjzdk s[;hA ;kfonK B/ wjKg[oPK ƒ BwPeko eoBh go w?A T[BQK ƒ w~EkBjhA N/eDk. w?A sK e/tb r[o{ rqzE ;kfjp ƒ w~Ek N/edk jK. w?A nkfynksz{ ;zsK ƒ w~Ek BjhA N/edk< w?A nkfynk uzrk pJh seVk j' e/ ojhAd/yKr/ i/ sz{ w~Ek BjhA N/e/Ark. J/dK jh j'fJnk id'A ;zs wjkoki ih dhr~vh nkJh, r~vh ft~u'A wjkoki ih T[Zso/, GkJh e[bdhg f;zx c~Nwjkoki ih d/ uoBK ftu bzwk g? frnk. w?A nkfynk sz{ sK efjzdk ;hw?A w~Ek BjhA N/eDk< s?ƒ j[D eh j' frnk< wjkoki ih d/ uoBK s'AT[Zmdk jh BjhA< c/o ;zs wjkoki ih B/ nkg cV e/ T[mkfJnk. ;zswjkoki ih B/ puB ehsk, s/ok sK pj[s Bow fdb j? sz{ ykVe{ BjhA j';edk. s/ok sK n?At/A Bkw jh ykVe{ g? frnk”, w?A ;zs wjkoki ih ƒg~[fSnk, wjkoki ih s[;hA fJ; s/ pVh feogk ehsh. ;zs wjkoki ihefjzd/ GkJh, “fJ; B/ Ppd dh ewkJh pj[s ehsh j?. fJj d' iwksKeo u~[fenk j?. shih j[D n;hA eok d/Dh j?”. c/o ;zs wjkoki ih B/T[; s/ feogk ehsh ns/ f;o s/ j~E o~y e/ n~r/ s'fonk, nB[Gt gqekPeok fd~sk. fco w?A e[bdhg f;zx ƒ g[~fSnk, sz{ sK efjzdk ;h w?A ;zsKƒ w~Ek BjhA N/edk, s?ƒ eh j'fJnk< e[bdhg f;zx efjD b~rk, w?ƒ sK;zs BIo BjhA nkJ/. w?ƒ fJ; soQK b~frnk fe, ;kyPks r[o{ BkBe d/tih nk rJ/. fJ; eoe/ w?A T[BQK d/ uoBK s/ bzwk g? frnk. e[bdhg f;zxdh wksk B/ th ;zs wjkoki ih s'A nzfwqs Sfenk. ;zs wjkoki ih s'AT[gd/P fbnk ns/ uoBK dk nk;ok fbnk. j[D T[BQK B/ ;zs wjkoki ihd/ ;o{g xo o~y/ j'J/ jB. id'A e'Jh n"eV g?Adh j? sK ;o{g d/ ;Bw[yyVQ/ j' e/ nodk; eod/ jB sK T[j nodk; g{oh j[zdh j?.

Page 539: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

509

GkJh okw f;zx (:{H ghH)GkJh okw f;zx GkJh pyPhP f;zx ih d/ ;g~[so jB. fJBQK dk xo

fgzv PkjrVQ ft~u j?. id'A ;zs wjkoki ih d/ dhtkB iok e'mh pkpk;'jD f;zx d/ xo b~rd/ ;B sK T[ZE/ jh dhtkBK ftu fJBQK dk ;zswjkoki ih Bkb fwbkg j'fJnk ns/ T[; fdB s'A pknd fi~E/ th ;zswjkoki ih d/ dhtkB ;~id/ T[ZE/ jh ik e/ doPB eoB ns/ ;/tk eoBdk ;[Gkr gqkgs j'fJnk. T[; tes GkJh okw f;zx ;~sthA ebk; ftugVQd/ ;B. fJe fdB fJBQK B/ ;zs wjkoki ih ƒ nkgD/ xo uoB gkT[Dtk;s/ p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ih B/ id'A fJBQK d/ xo uoB gkJ/gq/whnK B/ ukj gkDh dh ;/tk ehsh. GkJh pyPhP f;zx d/ xo'A phphpbtzs e"o fpwko ofjzdh ;h. fJBQK B/ p/Bsh ehsh wjkoki ih fJ;s/ feogk eo'. ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk GkJh P[~Xh d/ gkm eoB/g?Dr/ feT[Afe fJ; wkJh ƒ fe;/ pdo{j dh e;o ;h. nrb/ ;kb ;wKfwfbnk, P[~Xh d/ nkyzv gkm j'J/ sK wkJh mhe j' rJh. GkJh pyPhPf;zx B/ th ;zs wjkoki ih s'A T[gd/P fbnk ns/ ukbhJ/ th ehs/. id'AokVk ;kfjp t~v/ ;zs wjkoki ih dh po;h j[zdh sK T[BQK fdBK ftugziroKJhnK ;EkB s/ GkJh pyPhP f;zx ih ukbh^ukbh fdB ofj e/;/tk eod/. Bkw f;woB ftu o"bK bk e/ nkgDk iBw ;cbk eod/.GkJh pyPhP f;zx d/ ;g~[so GkJh okw f;zx dh Pkdh ;zs wjkoki ihB/ GkJh wBihs f;zx dh ;g~[soh phph jofizdo e"o d/ Bkb nkg ehshns/ fJ; gfotko ƒ p/nzs y[PhnK pyPhnK.

GkJh PwP/o f;zx ;'ƒGkJh PwP/o f;zx ;'ƒ GkJh eoB?b f;zx dk ;g~[so j?. fJBQK dk

fgzv rqzN Bzpo d' j?. fJBQK B/ ;zB T[Bh ;" nmkBt/A ftu ;zs wjkoki ihs'A T[gd/P fbnk ;h. fJBQK ƒ ;zs wjkoki ih B/ ;tk xzNk Bkw igDdk puB ehsk. GkJh PwP/o f;zx ;'ƒ B/ d~f;nk fe fi; soQK ;zs

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 540: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

510 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih B/ d~f;nk w?A fBozso T[;/ soQK f;woB eodk fojk. eJhsoQK dhnK w/o/ T[Zs/ n"eVK nkJhnK go ;zs wjkoki ih dh feogk Bkbw?A pfunk fojk. fJe tkoh dh r~b j? fe ;zs wjkoki ih nwohek rJ/j'J/ ;B sK fJBQK fdBK ftu fe;/ B/ oks ƒ w/o/ T[Zs/ fS~N S~vh sK ;zswjkoki ih B/ nk e/ w/oh ;jkfJsk ehsh. gqs~y doPB fd~s/. id'AfS~N nk ojh ;h sK ;zs wjkoki ih B/ w?ƒ cV e/ nkgD/ fgSb/ gk;/eo fbnk ns/ T[; fS~N ƒ fit/A jh T[j nkJh T[; ƒ j~E wko e/ fg~S/w'V fd~sk ns/ r[~;/ ftu nkfynk w[V e/ Bk nkJhA. w/o/ fgsk ihiowBh ftu ofjzd/ jB. id'A T[j xo nkT[Ad/ sK ;kƒ rkbQK e~Yd/efjzd/ fe s[;hA ;kXK wro fcod/ ofjzd/ j'. fJe tkoh iowBh d/ ftu;t/o NkJhw w/o/ fgsk ih ƒ ;zs wjkoki ih B/ doPB fd~s/ ns/ fJexzNk T[BQK Bkb puB eod/ oj/. fJj tkfenk ;zs wjkoki ih d/ ;~uyzvikD s'A pknd dk j?. ;zs wjkoki ih B/ pj[s e[M ;wMkfJnk. c/o w/o/fgsk ih B/ w?ƒ c'B ehsk. fJ; soQK ;zs wjkoki ih d/ doPB j'J/.;zs wjkoki ih d/ puB ;[De/ ns/ T[BQK d/ doPB eoe/ pj[s nkBzdnkfJnk. T[d'A s'A w/o/ fgsk ih th ;zs wjkoki ih d/ PoXkb{ pD rJ/.

fJj r~b 1 d;zpo ;zB 2002 dh j?, id ;zs wjkoki oDihs f;zxfto~es ih B/ nkgDk ;oho gfofsnkr eoB d/ fJPko/ ;zrs ƒ fd~s/.

fJj tkfenk ;t/o 10 ti/ dk j?, id ;zs wjkoki ih B/ o;s/ ft~ub~r/ fJ~e fBzw d/ o[y B{z s'VB dk j[ew fd~sk.

PwP/o f;zx ns/ p[~X f;zx B/ j[ew dk gkbD eod/ j'J/ fBzw dk o[ys'V fd~sk ns/ fco ;zs wjkoki ih d/ uoDK ft~u gqDkw (Bw;eko)ehsk.

;zs wjkoki ih B/ d'tK ƒ gqPkd fd~sk ns/ fejk fe GkJh j[Ds[;hA nkg ;G B/ fJe–d{i/ d/ Bkb fwb–i[b e/ ofjDk j? ns/ Bkb jhfJj th puB eo fd~sk fe ‘w/ok ;oho j[D pi[or j' frnk j? ns/ j[Dn;hA iktKr/.

fJj ;[De/ d't/A jh PwP/o f;zx ns/ p[~X f;zx okVk ;kfjp doPBeoB bJh nk rJ/ ns/ doPB eo e/ nkgD/ xo bJh otkBk j' rJ/,

Page 541: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

511

go id ;zs wjkoki ih B/ ;oho pI[or j'D d/ puB ehs/ ;h T[j j[Dth PwP/o f;zx ns/ p[~X f;zx d/ wB ƒ fpjpb eo oj/ ;h.

fJ;/ r~b ƒ b?e/ PwP/o f;zx pkpk ;[yd/t f;zx ih d/ e'b frnkns/ i' ;zs wjkoki ih B/ puB ehs/ ;h, T[j T[BQK ƒ fpnkB ehs/, sKfJj ;[De/ pkpk ;[yd/t f;zx ih B/ fejk fe ;zs wjkoki ih nkggow/Pto jB, n;hA sK f;oc T[BQK d/ uoBK ft~u gqkoEBk jh eo ;ed/jB fe T[j ;oho o{g ft~u ;zrs ƒ doPB fdzd/ ofjD.

fJ; r~b ƒ b?e/ d'tK B/ jh fBoDk ehsk fe n;hA ;zs wjkoki ihbJh ukbh fdB dk ikg ns/ ;fji gkm nkozG eo b?Ad/ jK ns/ T[BKd/ uoDK ft~u gqkoEBk eod/ jK fe T[j ;oho o{g ft~u ;zrsK ƒ doPBfdzd/ ofjD, fJj r~b d'tK B/ nkgD/ fdb ft~u jh o~yh ns/ fe;/ BkbfJ; pko/ ft~u e'Jh r~b BjhA ehsh.

go ;zs wjkoki ih fit/A pqjw frnkBh wjK g[oyK dh Pesh pj[sfInkdk j[zdh j? ns/ ;zs wjkoki ih B/ d'tK s/ gsk BjhA fet/A wkfJnkgkJh fe d't/A PwP/o f;zx ns/ pkpk ;[yd/t f;zx Bk sK ukbh fdB dkikg jh P[o{ eo ;e/ ns/ Bk jh ;fji gkm P[o{ eo ;e/.

fJj tkfenk 30 Btzpo 2002 dk j? oks 10 ti/ dk ;wK ;h, id;zs wjkoki ih dhtkB (;fs;zr) dh ;wkgsh eoe/ G'ok ;kfjp ft~unkJ/. fJ; ;w/A PwP/o f;zx (;'B{) wjkoki ih dh wkfbP eo fojk;h.

fJ; d"okB ;zs wjkoki ih B/ puB ehs/, fe w?A j[D pj[s pi[orj' frnk jK ns/ w/oh 70 ;kb s'A th fInkdk T[wo j' rJh j? ns/ fejkfe t~v/ wjkoki ih (;zs wjkoki JhPo f;zx ih) B/ th 70 ;kb dhT[wo ft~u nkgD/ ;oho dk gfofsnkr eo fd~sk ;h ns/ j[D w/ohT[wo fInkdk j' rJh j? ns/ j[D w? iktKrk.

fJj tkfenk 6 d;zpo ;zB 2002 dk j?, id ;zs wjkoki ih G'ok;kfjp s'A pkjo nkJ/ sK ;zs pkpk pbeko f;zx ih B/ ;zs wjkoki ihbJh gbzx ftSk fd~s/, sK ;zs wjkoki ih gbzx s/ ;i rJ/ ns/nkokw dh w[~dok ft~u nk rJ//. T[;/ ;w/A pkpk o~ph f;zx B/ ;zs

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 542: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

512 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih ƒ gqkoEBk ehsh fe wjkoki i/eo s[;hA nkfrnk fdU sKpkbD dhnK bZeVhnK b?e/ nkT[DhnK B/. fJj ;[De/ ;zs wjkoki ih B/puB ehsk fe n~r/ ;w/A ft~u j[D fJ~e t~vk gq'rokw j? id T[j g{okj' ikJ/rk, sK ub/ ikDk.

GkJh irw'jB Powkgzikp s'A GkJh Boksk okw dk ;zpzX t~v/ wjkoki ih d/ Bkb ;h.

t~v/ wjkoki ;zs JhPo f;zx ih ƒ fJBQK B/ x'Vh G/AN ehsh ;h. T[BQKdh t~v/ wjkoki ih ft~u nsZ[N PoXk ;h ns/ T[BQK dh feogk Bkb GkJhBoksk okw ƒ GkJh bSwD f;zx tork itkJh fwfbnk i' fe ;zswjkoki ft~u ns[ZN PoXk o~yd/ ;h. T[j e'ek–e'bk tkb/ GkJh uoBihsf;zx d/ e'b B"eoh eod/ ;h. GkJh bSwD f;zx fd~bh ft~u t~v/wjkoki ih d/ dhtkB d/ ;w/A ;zrs bJh No~eK ns/ p~;K dk fJzsIkwth efonk eod/ ;h. GkJh bSwD f;zx s/ pj[s feogk ;h. T[j tht~v/ wjkoki ih d/ efjD/ w[skfpe g{oh PoXk Bkb GiB pzdrh efonkeod/ ;h. t~v/ wjkoi ih fJBQK d/ xo uoB gkT[D Io{o ikfJnk eod/;h id'A th fd~bh nkfJnk eod/ ;h. fJ; irQk ;zs oDihs f;zx ihsg~f;nk efonk eod/ ;h. id'A t~v/ wjkoki ih nkJ/ sK ;zs oDihsf;zx ih B/ fJjBK ƒ bzw/ g? e/ (vzvT[s) BwPeko ehsh. fJ; ;w/Afto~es ih dk ;oho Gkoh sg~f;nk eoB eoe/ pj[s ewI'o j'u[~fenk ;h f;o| j~vhnK jh BIo nk ojhnK ;h. t~v/ wjkoki ihB/ fejk, “s{z sK pj[s jmh fB~efbnk, ;kY/ fszB ;kb gfjbK jh s{znkgDk ezw ysw eo fbnk.” fto~es ih p'b/, “wjkoki ih` BwPekoeoB bJh bzwk g? sK frnk go fJj j~vhnK fJe~mhnK BjhA j'ojhnK. nkg feogk eo' sK fe fJ~emhnK eo ;eK. t~v/ wjkoki ihB/ wkfbP eotkT[D ns/ e[M uhIK o+k e/ fJ~e uwu ykD bJh fejksK fe d[pkok T[jBK dh gkuB Pesh ns/ y{B dk d"ok mhe j' ;e/. fJ;s'A pknd fto~es ih okVk ;kfjp tkg; nk rJ/ ns/ nkg p'oh gke/;/tk eod/ ;h. t~v/ wjkoki ih d/ nodbh pkp{ ih Bkb GkJh bSwDf;zx ih th Bkb yVQ/ ;h sK GkJh bSwD f;zx ih p'b/ fe wjkoki fJBQK

Page 543: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

513

dk (fto~es ih) ezw g{ok j' frnk j? fJBQK ƒ u'bk gfjBk fdU. t~v/;zs wjkoki JhPo f;zx ih okV/ tkfbnK dh uVQkJh d/ pknd GkJhbSwD f;zx ih fto~es ih d/ e'b ne;o nkfJnk eod/ ;h. ;kbft~u eohp d' tko T[j Io{o gzirokJhnK ikfJnk eod/ ;B ns/ GiBpzdrh d/ pko/ ft~u T[BQK d/ Bkb tuB efonk eod/ ;h. GkJh bSwDf;zx ih Bkb GiB pzdrh dh gq/oDk T[BQK d/ ;ko/ gfotko ƒ b~rh. T[BQKd/ xo dk wkj"b g{oh soQK r[of;~yh tkbk ;h, T[ZE/ GiB pzdrh g{ik gkmfBsB/w d/ Bkb j'fJnk eodk ;h. t~v/ ;zs wjkoki ih dh feogk d/Bkb p~funK ƒ r[o{ xo t~b gq/fos eoB bJh S'N/ p~funK ft~uehosB, ig[ih ;kfjp ns/ ;[ywBh ;kfjp d/ gkm dk w[ekpbk eotkfJnkiKdk ;h. xo d/ wkj"b ns/ t~v/ wjkoki ih dh feogk d/ Bkb GkJhbSwD f;zx ih d/ p/N/ irw'jB ƒ th r[o{ xo d/ gqsh PoXk ns/ GiBGzdrh dh gq/oDk fwbh. xo ft~u fgsk ih dh gq/oDk ns/ fgSb/ iBwd/ ;z;ekoK d/ ekoB fJ;ƒ r[o{ xo d/ gqsh PoXk sK gfjb/ s'A jh ;hgo ;zs wjkoki dh d/ doPBK ns/ feogk d/ ekoB gowkswk dhpzdrh d/ wkor s/ ubD dh gq/oDk ns/ Pesh fwbh. T[;d/ Bkb fJj'fijh feogk j'Jh fe i' e[M wjkoki f;ykT[Ad/ ;h T[j nk;kBh Bkb;wM nkT[D b~rk ns/ GiB f;woB ubDk P[o{ j' frnk. fit/A–fit/Awjkoki ih GiB eoB dh ftXh ;wMkT[Ad/ T[; jh ftXh d/ Bkb g{ohPoXk d/ Bkb GiB eod/ ofjzd/. T[BQK dh pyPhP j'Jh fe GkJhirw'jB ih GiB pzdrh ft~u ekch ;wK p?mD br/. fJj ;G fto~esih wjkoki ih dh feogk d/ ekoB jh j'fJnk. T[BQK dk efjDk j? fewjkoki ih T[BQK bJh ;kyPks wjKg[oy jB. fJ~E/ se fe uVQkJh eoBd/ pknd th T[j T[BQK bJh fes/ BjhA rJ/. f;oc T[BQK B/ ;kXkoBftnesh dh BIo s'A godk ehsk j?. T[BQK d/ ikD d/ pknd th fit/A–fit/A T[BQK B/ w?ƒ GiB dh ftXh ;wMkJh T[;/ soQK GiB eodk fojk.fi~E/ edh Io{os j[zdh j? w?A pkpk pbeko f;zx ih s'A g[~S b?Adk jK.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 544: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

514 nksw d/P dh T[vkD

phph e[bdhg e"o (:{H ghH)phph e[bdhg e"o GkJh r[ofdnkb f;zx c"ih dh ;g[~soh jB.

fJBQK dk Bro T[d/ eoBg[o prhnk fIbk ghbhGhs j?. phph e[bdhge"o B/ d~f;nk fe id'A ;zs wjkoki ih ;szpo ;zB T[Bh ;" gMzQso ftugzikp s'A :{H ghH ;zg{oBk Bro GkJh wBihs f;zx d/ xo nkJ/ ;B sKGkJh wBihs f;zx dh toePkg d/ n~r/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB brd/;B. id'A d{;o/ dhtkB ftu n;hA rJ/ sK ;zs wjkoki ih B/ thukoubkJh L

ij wks fgsk ;[s whs Bk GkJh]wB T{jk Bkw s/o? ;zfr ;jkJh]ij wjk GfJnkB d{s iw db?]sj e/tb Bkw[ ;zfr s/o? ub?]ij w[;eb j't? nfs Gkoh]jfo e' Bkw[ fyB wkfj T[Xkoh]nfBe g[BjuoB eos Bjh so?]jfo e' Bkw[ e'fN gkg gojo?]r[ow[fy Bkw[ igj[ wB w/o/]BkBe gktj[ ;{y xB/o/]1]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 264)

nkg ih B/ Ppd T[ukoB ehsk fe T[ZE/ Bkw B/ jh ;jkfJsk eoBhfi~E/ Bk e'Jh wksk fgsk j?. fJj puB ;[D e/ w/o/ wB ftu pj[s fy~ugJh fe T[j fejVk Bkw j? fi~E/ wksk fgsk th ;jkfJsk BjhA eo;ed/, T[ZE/ ;jkfJsk eodk j?. dhtkB d/ G'r s'A pknd w?A ;zs wjkokiih d/ uoBK ftu ik e/ p/Bsh ehsh wjkoki ih fijV/ Bkw pko/ nkgih dhtkB ftu thuko eo oj/ ;h w?ƒ T[j Bkw fdT[. ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk, “GkJh fJj Bkw b?D dk ;wK BjhA. Bkw b?D dk ;wKnzfwqs t/b/ j[zdk j?”. w?A fco o'IkBk ;zs wjkoki ih d/ dhtkB ftujkIoh GoB b~r gJh. fi~E/ th ;zs wjkoki ih d/ ;fs;zr j[zd/ T[ZE/ jh

Page 545: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

515

w?A ikfJnk eodh ;h. ;zs wjkoki ih d/ doPB eoe/ w?ƒ g{okftPtk; j' frnk ns/ w/o/ wB ftu PoXk pD rJh fe ;zs wjkoki ihr[o{ BkBe d/t ih dk jh o{g jB feT[Afe GkJh pkb/ tkbh iBw;kyh ftur[o{ BkBe d/t ih B/ puB ehs/ GkJh nfifsnk n;hA d; ikw/ r[o{ pDe/ nktKr/ ns/ u"j~so ikw/ ;zs, Grs pD e/ nktKr/. i?;k fe r[opkDhdk c[owkB j?l

ihn gqkB wkB ;[ydksk s{z eofj ;'Jh ;[y[ gktfDnk]ò]jT[ tkoh ihT[ tkoh r[ow[fy wfB sfB GktfDnk]s{z w/ok gops s{z w/ok Ubk s[w ;zfr bt? B bktfDnk]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 131)

jfo okw okw w/o/ pkp[bk fgo fwfb XB t/b tXzdh]5]1](r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 79)

;zrsK ;w/s fco fJe tko ;zs wjkoki ih :{HghH pkbg[o n;EkBs'A BkBe ws/ r[od[nkok ;kfjp d/ doPB eoB rJ/. pkpk Bo?D f;zx;qh wkB ih th Bkb ;B. id'A BkBe ws/ s'A tkg; nkJ/, o;s/ ftu o[e/sK ;zrsK B/ ;zs wjkoki ih tk;s/ e[o;h brkJh. j'o th ;zrsK ;zswjkoki ih d/ gk; p?m rJhnK. w?A th ;zs wjkoki ih d/ ;Bw[y p?me/ p/Bsh eo fd~sh, wjkoki ih` w?ƒ Bkw fdT[. fJ~E/ th ;zs wjkokiih B/ wBQK eo fd~sk fe GkJh fJ~E/ ;wK BjhA j?. BkBe wsk r[od[nkok;kfjp s'A id'A tkg; nkJ/ sK wjkoki ih d/ ;zg{oBk Bro ftu jhdhtkB ;B. dhtkB s'A pknd fJe fdB c/o w?A p/Bsh ehsh fe,wjkoki ih w?ƒ Bkw ed'A fdT[r/. T[; t/b/ wjkoki ih B/ puB ehskfe, “GkJh ;t/o/ nzfwqs t/b/ id'A phph jopz; e"o ns/ GkJh wBihsf;zx nkT[Dr/ sK T[BQK d/ Bkb nk ikJhA”. fco w?A T[BQK d/ Bkb fi~E/ ;zswjkoki ih dh fojkfJP ;h, GkJh ;[~uk f;zx d/ xo T[ZE/ rJh sK p/Bshehsh sK ;zs wjkoki ih B/ w/o/ s/ feogk ehsh ns/ Bkw dh dkspyPh. i' nkg ih B/ pyfPP ehsh T[; d/ w[skpe ;wK phsdk frnk.;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu wB i[fVnk j'fJnk ;h. w/ok wB BjhA

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 546: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

516 nksw d/P dh T[vkD

;h eodk Pkdh eotkT[D ƒ go w/o/ fgsk ih BjhA wzB/ ns/ T[BQK B/ w/ohPkdh eotk fd~sh. go T[BQK B/ feogk eoe/ w?ƒ nkgD/ uoBK Bkbi'fVnk j'fJnk j?.

fJj tkfenk phph e[bdhg e"o d/ ihtB ’u j? T[j ed/ th rqfj;Ehd/ u~eoK ft~u BjhA g?Dk ukj[zdh ;h ns/ ;zs wjkoki ih y[d th fJjukj[zd/ ;h fe e[bdhg e"o rqfj;E d/ u~eoK ft~u Bk gt/. go eownB[;ko T[BQK ƒ frqj;E pBkT[Dk jh fgnk. Pkdh d/ ;w/A ;zs wjkokiih B/ G?D e[bdhg e"o ƒ fwPoh dk gq;kd fd~sk ns/ puB ehsk fe j[DsK i' eow j? T[BQK d/ nB[;ko ihtB fpskT[Dk jh gt/rk. fJj ;[De/phph e[bdhg e"o B/ ;zs wjkoki ih d/ uoB cV bJ/ ns/ p'bh fewjkoki eow d/ nB[;ko ihtB fpskT[Dk sK pj[s t~vh rb j?. w/o/nzdo sK fJzBh fjzws j? jh BjhA ns/ wjkoki ih d/ uoBK ft~u gqkoEBkehsh fe fpBK nkgih dh feogk s'A fJj BjhA j' ;edk. fJj ;[De/ ;zswjkoki ih B/ puB ehsk fe fuzsk dh Io{os BjhA j?, r[o{ BkBe dhpj[s feogk j?. sK fJ; soQK phph e[bdhg e"o B/ ftnkj d/ pknd se;zxoPg{oD ihtB fpskfJnk.

fJ;d/ pknd fJj r~b phph e[bdhg e"o d/ gsh d/ ;tortk; j'Ds'A 12 fdB gfjb/ dh j?. T[BQK dh G?D d/ xo fgzv prhnk ft~u nyzvgkm dk gq'rokw ;h, sK id e[bdhg e"o ;zs wjkoki ih ƒ BwPekoeoB gj[zuh sK ;zs wjkoki ih B/ T[BQK s'A g[fSnk fe prhnk s'A e'Jh;zd/P nkfJnk fe BjhA. phph e[bdhg e"o fJ; r~b s/ j?okB j'Jh sK;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe e'Jh r~b BjhA. i/eo ;zd/P BjhAnkfJnk sK fco nk ikJ/rk. fJ;d/ pknd ;zs wjkoki ih B/ puBehsk fe i/eo s?ƒ brdk j? fe s/ok gsh s/o/ p~funK dk gkbB–g'PDeo/rk, sK fJj' fijk e[~M th BjhA j'D tkbk fJj r~b ;[De/ e[bdhg e"oB/ fJ~edw u[~gh ;kX bJh.

fJ;d/ pknd ;zs wjkoki ih B/ fco puB ehsk fe e'Jh r~b BjhAi/eo s/ok wB j'fJnk sK s/o/ bJh e'Jh j'o r[ow[~y b~G d/Dr/. fJj r~b;[De/ e[bdhg e"o fJ~edw p'bh fe wjkoki w?A sK ed/ fJ; rqfj;Eh

Page 547: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

517

d/ izikb ft~u g?Dk th BjhA ukj[zdh ;h ns/ e[bdhg e"o B/ ;zs wjkokiih d/ uoB cV bJ/ ns/ T[BQK d/ T[Zgo fJ~edw ;zs wjkoki ih dhfeogk j' rJh ns/ e[bdhg e"o B/ fJ~edw p'b fd~sk fe fJBQK uoBKƒ S~ve/ j'o r[ow[~y fgnkok fwb/rk jh BjhA. fJj ;[De/ ;zs wjkokiih B/ puB ehsk fe e'Jh BjhA, j[D fco mhe j? ns/ oki{ (pkpk pbekof;zx ih) ƒ p'b/ fe ik nzdo s'A ezpb b?e/ nk ns/ T[j ezpb y[d ;zswjkoki ih dk ;h, i' T[BQK B/ G?D e[bdhg e"o d/ T[Zs/ gk fd~sk ns/ puBeo fd~sk fe j[D fuzsk eoB dh Io{os BjhA j?. j[D s/ok ihtB fJj'fijk phs/rk fit/A jkEh fpBK fe;h dh fuzsk eod/ j'J/ nkgDh w;sukb ft~u ubdk ofjzdk j?.

fJ~e tko id ;zs wjkoki ih e[bdhg e"o d/ e'b 16 fdBK bJhmfjo/, sK T[BQK B/ fJj puB ehsk fe d{ihnK n"osK s?ƒ pj[s e[~MefjzdhnK j'DrhnK fe bU fJzBQh S'Nh fijh T[wo ft~u jh fJ;d/ gshdk ;tortk; j' frnk. n~r/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe s?Ad{ihnK n"osK dhnK r~bK s/ fXnkB jh BjhA d/Dk j? p; T[BQK ƒ efjfd~sk fe s[jkv/ b'eK ƒ j[D/ gsk jh eh j? w/ok y;w (gsh) sK fszBK b'eKdk ;tkwh j?. ;zs wjkoki ih d/ fJj puB ;[De/ phph e[bdhg e"o dkwB y[P j' frnk fe T[BQK s/ wjkoki ih B/ pj[s feogk eo fd~sh.

fJ;d/ pknd phph e[bdhg e"o dk ihtB y[Ph ft~u pshs j[zdkfojk ns/ T[BQK d/ p~u/ th j[D t~v/ j' rJ/ ns/ ;zs wjkoki ih B/ puBehsk ;h fe s{z p~funK dh fuzsk Bk eoBk ;kok e[~M gqG{ B/ nkgD/ nkgjh eo d/Dk j?.

fJe tko phph e[bdhg e"o d;zpo wjhB/ ft~u gzirokJhnK rJhns/ nzrhmk ;kfjp d/ ;kjwD/ yVQ/ j'e/ BwPeko ehsk sK T[;/ ;w/A T[BQKd/ wB ft~u fJ~e ;{yw fijh fJ~Sk g?dk j'Jh fe wjkoki ih nkg B/puB ehsk ;h fe p~funK dh e'Jh fuzsk Bk eoBk ns/ j[D sK d't/A jhp~u/ t~v/ j' rJ/ jB fJ; bJh wjkoki ih j[D feogk eo'.

;zs wjkoki ih dh fJj' fijh feogk j'Jh fe ;EkB gzirokJhnKs'A tkg; nkT[Ad/ jh iBtoh wjhB/ ft~u phph e[bdhg e"o dh bVeh d/bJh fJ~e foPsk nk frnk idfe T[; ;w/A phph e[bdhg e"o dh wkbh

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 548: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

518 nksw d/P dh T[vkD

jkbs mhe BjhA ;h go ;zs wjkoki ih dh fJj' fijh feogk j'Jh febVe/ tkfbnK B/ e'Jh th wzr BjhA o~yh ns/ fJ; ;w/A fJBQK dh bVehfJNbh ft~u nkgD/ gsh ns/ gfotko d/ Bkb y[Ph Bkb ihtB fpskojh j? ns/ fJ;d/ fJ~e wjhB/ pknd jh fJBQK d/ g[~so dbihs f;zxdk foPsk j' frnk ns/ fJ~e ;kb pknd Btzpo wjhB/ ft~u Pkdh j'rJh ns/ wjkoki ih B/ dbihs f;zx ƒ g[~so dh dks th pyP fd~sh.

n~r/ phph e[bdhg e"o efjzdh j? fe ;zs wjkoki ih nr;s ;zB2002 dh po;h wBkT[D d/ pknd XpbkD ;kfjp rJ/ ns/ ;zs wjkokiih d/ Bkb oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih), pkpk eosko f;zx ihns/ pkpk csfj f;zx ih gj[zu/. T[ZE/ gj[zuD s/ ;zs wjkoki B/ seohpB15 fwzN se dhtkB (;fs;zr) ;ikfJnk. fJ;d/ pknd phph e[bdhge"o B/ nkgD/ g[~so dbihs f;zx ƒ fejk fe wjkoki ih fi~E/ th j'Dr/,n;hA BwPeko Io{o eoBh j? ns/ fJj' fijk br fojk ;h fit/A ;zswjkoki ih th e[bdhg e"o Bkb e'Jh pj[s jh Io{oh puB eoBk ukj[zd/;h. e[bdhg e"o B/ oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) s'A g[fSnkfe ;zs wjkoki ih fe~E/ fpokiwkB j'Dr/, sK oki{ pkpk ih B/ fJPkokeo fd~sk fe t~v/ jkb ft~u fpokiwkB j'Dr/. ;koh ;zrs t~v/ jkb ft~ugj[zu rJh ns/ fit/A jh phph e[bdhg e"o T[ZE/ gj[zuh, ;zs wjkoki ihT[BQK ƒ d/ye/ fJ~edw y[P j' rJ/ ns/ fJzBh fInkdk y[Ph ft~u nk rJ/fe wjkoki ih B/ phph e[bdhg e"o ƒ nkgD/ B/V/ p?mD ƒ fejk. fJ;s/ phph e[bdhg e"o ukdo s/ Bk p?me/ E'VQk fijk fgS/ p?m rJh, sK ;zswjkoki ih B/ puB ehsk fe w?A s[jkƒ efj fojk jK fe w/o/ e'b nk e/p?m ns/ s{z fg~S/ dh t~b ik ojh j?A. w? s/o/ Bkb pj[s jh Io{oh r~beoBh j?. fJzB/ ft~u fit/A jh wjkoki ih phph e[bdhg e"o ƒ puBeoB bZr/ sK fJe bVeh i' fe XpbkD dh jh ;h, nukBe nk rJh ns/;zs wjkoki ih Bkb T[; ;w/A dhnK rZbK eoB br gJh, id ;zswjkoki ih XpbkD ofjzd/ ;h. sd ;zs wjkoki ih B/ E'Vh fijh rZbeoB s'A pknd, ngDk fXnkB phph e[bdhg e"o tZb fdZsk. fJ;d/pknd ;zs wjkoki ih B/ Yzr Bkb ukj th BjhA Seh ns/ puB ehsk

Page 549: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

519

fe ibdh ub' ns/ fJ;d/ pknd ;zs wjkoki ih pkjo nk rJ/. fi~E/T[BQK ƒ ;zrs B/ x/o fbnk ns/ ;ko/ BwPeko eoB b~r/, fJ; s/ ;zswjkoki ih fJ~edw p'b gJ/ fe eosko f;zx ;koh ;zrs ƒ o'fenk eons/ fJj puB eod/ j'J/ ;zs wjkoki ih pokwd/ d/ t~b ub/ rJ/ ns/oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) ƒ nkgD/ e'b p[bk fbnk ns/ Bkbjh e[bdhg e"o ƒ th p[bk fbnk ns/ puB ehsk fe d/y, “GkJhe[bdhg” w?A ;koh PBkys eo bJh j? ;kok e[~M w?A ;'u ;wM fbnk j?ns/ oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx ih) dh soc fJPkok eoe/ puBehsk fe “fJj mhe j?.” ns/ Bkb jh puB ehsk fe wB ft~u e'Jh j'ofynkb Bk eoBk ns/ j[D oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) s/ w/oh g{ohfeogk j?.

phph e[bdhg e"o B/ fejk fe wjkoki ;~s puB fit/A nkg ih B/j[ew ehsk j? T[t/A jh j't/rk ns/ fejk fe wjkoki ih, j[D nkg feogkpDkJh o~yDk, fJ; s/ ;zs wjkoki ih B/ fi; j~E ft~u f;woBkgefVnk j'fJnk ;h phph e[bdhg e"o d/ f;o s/ o~y fd~sk ns/ puBehsk fe n~Sk mhe j?. fco fJj puB eoe/ ;zs wjkoki ih nkgDhr~vh ft~u fpokiwkB j' rJ/.

w[ezd f;zx g[~so r~ik f;zxLw[ezd f;zx wKr/tkbhnk gzirokJhnK dk ofjD tkbk ;h, T[;d/

fgsk dk BK r~ik f;zx ;h i' fe pj[s jh ;/tk GktBk tkbk ftnesh ;hns/ T[j r[opkDh th pj[s gfVQnk eodk ;h. fJ;B/ gzirokJhnKr[od[nkok ;kfjp ft~u 101 nyzv gkm eotkT[D dh nodk; Pqh r[o{rzqE ;kfjp ih d/ ;kjwD/ ehsh j'Jh ;h, i' fe T[j g{oh BjhA eo;fenk.

fJ; ftnesh d/ fJ~E/ gzirokJhnK Pjhd f;zxK dk th ;EkB ;h,fi~E/ fJe fg~gb dk o[~y ;h, fJ;B/ T[; fg~gb d/ o[~y ƒ e~Ne/ nkgD/xo ft~u o~y fbnk. e[~M fdBK pknd jh fJ; ftnesh dk d/jKs j'frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 550: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

520 nksw d/P dh T[vkD

E'VQ/ fdBK pknd, fJ~e j'o ftnesh i' fe gzirokJhnK d/ e'b jhofjzdk ;h, T[;dk d/jKs j' frnk. fJ; ftnesh ƒ ‘wfjw/’ efj e/p[bkT[Ad/ ;B. id :woki d/ d{s fJ; ftnesh dh o{j ƒ b?e/ :wokid/ e'b gj[zu/, sK :woki p'fbnk fe fJj sK T[j ftnesh j? jh BjhA,fJ; bJh fJ;ƒ tkg; S~v e/ nkU.

i~d :woki d/ d{s fJ; ftnesh dh o{j ƒ tkg; b?e/ nk oj/ ;hsK fJ;h o;s/ ft~u r~ik f;zx ƒ Pjhd f;zxK B/ fg~gb Bkb pzBQ e/o~fynk ;h, sK r~ik f;zx B/ ‘wfjw/’ ƒ d/fynk s/ I'o Bkb p'fbnk feU ‘wfjw/’ w/o/ xo fJj ;zd/P d/ d/Dk fe i' fg~gb dk o[~y w?A e~fNnk;h, w?ƒ Pjhd f;zxK B/ T[;d/ Bkb pzBQ e/ o~fynk j'fJnk j? ns/ efjDkfe T[; e~N/ j'J/ fg~gb d/ o[~y ƒ r[od[nkok ;kfjp ft~u G/N eo fdUsK fJj Pjhd f;zx w?ƒ S~vDr/ ns/ d{ih r~b w?A 101 nyzv gkmeotkT[D dh nodk; th r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ ;kjwD/ ehsh ;h, i' w?Ag{oh BjhA eo ;fenk. fJ; bJh w/o/ g[~so w[ezd f;zx ƒ efj d/Dk few/oh 101 nyzv gkm tkbh nodk; th T[j g{oh eotk d/D, sK w/oh n~r/dh :ksok g{oh j' gkJ/rh ns/ w?ƒ n~r/ dk o;sk fwb/rk. ;' fJ; soQKwjKg[oP nkg r[gs o{g ft~u nkgD/ ;/teK d[nkok j'JhnK rbshnKdk T[jBK ƒ r[gs sohfenK Bkb nfj;k; eotkT[Ad/ jB i' d{finKbJh th okjB[wk pDdhnK jB.

GkJh ;[oihs f;zx (:{H ghH)GkJh ;[oihs f;zx fgzv BkBe ckow :{H ghH ftu ofjD tkb/ jB.

fJBQK dk fgSbk fgzv dkBrVQ XB"b/ e'b j?. fJBQK B/ th ;zs wjkoki ihs'A Bkw T[gd/P fbnk ns/ nzfwqs Se e/ r[o{ tkb/ pD rJ/. fJBQK d/ xo'Awksk gqhsw e"o B/ th nzfwqs Sfenk ns/ Bkw T[gd/P gqkgs ehsk.;zs wjkoki ih B/ wksk ih ƒ S/ wkbk w{b wzso dhnK eoB tk;s/ j[ewehsk. fJj gfotko ;zB T[Bh ;" n~;h fpnk;h s'A ;zs wjkoki ih d/;fs;zrh pD/. id'A th ;zs wjkoki ih pkbg[o nk e/ dhtkB bkT[Ad/ sKfJj gfotko ;fs;zr eod/ ns/ ;/tk th efonk eod/ ;B. GkJh

Page 551: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

521

;[oihs f;zx d/ xo ;zB d' jIko ftu ;zs wjkoki ih B/ cotoh wjhB/ftu nyzv gkm ehs/ ns/ fszB dhtkB brkJ/ ;B. fJBQK d/ fszB ;g[~sons/ fJe ;g~[soh j?. ;kok gfotko jh ;/tk GktBk tkbk j?. ftuekob/GkJh jofizdo f;zx d/ xo'A phph fJzdoihs e"o j?. fJj phph pkpkpbeko f;zx ih dh t~vh G?D j?. pkpk frnkB f;zx pkbg[o tkfbnK dh;g[~soh j?. fJ; phph B/ d~f;nk fe id'A w?A S'Nh j[zdh ;h sK xo'A w?A;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu ;/tk eoB nkfJnk eodh ;h. fJe fdBw/o/ wB ftu c[oBk pfDnk fe fijVk efjzd/ jB fe fBsB/w eohdk j?sK T[j fe; soQK eohdk j?, fBsB/w eh j[zdk j?< fJj r~bK ;'ud/ id'Aw?A ;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu rJh, w~Ek N/fenk sK ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk, GkJh fBsB/w eh eodh j[zBh j?A< w?A nkfynk w?ƒ sK gskBjhA fBsB/w eh j[zdk j?. ;zs wjkoki ih B/ T[; t/b/ nkgD/ j~E tkbhwkbk jh w?ƒ d/ fd~sh, f;o s/ j~E o~fynk ns/ puB ehsk w{b wzsodhnK fJj S/ wkbk o'I eoBhnK jB. fJj ;zs wjkoki ih B/ pyfPPehsh. ;zs wjkoki ih dh pyfPP dk ;dek jh fJBQK B/ ;EkB s/ nke/ pj[s ;/tk ehsh. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ gkm th f;~y/ ns/ nyzv gkmd"okB o"bK th bkT[Ad/ oj/. gzi ngq?b T[Bh ;" sokBt/A ƒ pkpk frnkBf;zx B/ fgzv BkBe ckow GkJh jofizdo f;zx Bkb fJBQK dh Pkdh eofd~sh. Pkdh s'A pknd id'A fJBQK dh ;g~[soh B/ iBw fbnk sK ;zswjkoki ih B/ phph fJzdoihs e"o ƒ ;c?d p;so fd~sk ns/ puBehsk fe fJj e~gVk f;T[A e/ nkgDh p~uh ƒ gk d/. fJj pj[s P[GeowK tkbh bVeh j?. fJ;/ soQK jh GkJh ;[oihs f;zx dk i' S'Nk;g~[so j? vkeNo e[bftzdo f;zx fJBQK d/ xo id'A p~u/ B/ iBw fbnkwkJhnK B/ p~u/ jogqhs f;zx ƒ fbik e/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ftuo~y fd~sk ns/ p/Bsh ehsh wjkoki ih fJj vkeNo dk bVek j?. ;zswjkoki ih B/ feogk fdqPNh ehsh ns/ p~u/ d/ w~E/ s/ nkgD/ uoBK dhX{V b? e/ fszB tkoh wb fd~sh s/ p~u/ s/ feogk eo fd~sh. wkJhnKB/ d~f;nk fe p~u/ d/ f;o ftu f;~eoh pj[s nkT[Adh ;h. f;eoh thnkT[D'A jN rJh ns/ T[; p~u/ d/ fdwkr ftu'A ehVk th e~Y fd~sk frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 552: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

522 nksw d/P dh T[vkD

j[D T[j p~uk fpbe[b mhe j?. e[M ;w/A s'A pknd p~uh B/ iBw fbnksK vkeNo e[bftzdo f;zx ;zs wjkoki ih e'b frnk sK ;zs wjkokiih B/ puB ehsk GkJh w[zvk izw/ s'A sK wfmnkJh fbnkfJnk ;h, j[DbVeh izwh s'A BjhA wfmnkJh tzvDh . fco vkeNo ik e/ Pfjo ft~u'AwfmnkJh b? e/ nkfJnk.

vkeNo e[bftzdo f;zx d/ xo'A phph ;[yfizdo e"o d/ fJe tkohj~E pj[s yokp j' rJ/ ;B. j~EK d/ Bkb s'V e/ o'Nh th BjhA ;h ykXhiKdh. pj[s ;ko/ vkeNoK s'A th fJbki eokJ/ go fes'A th nkokw BknkfJnk. nyho ƒ phph ;[yfizdo e"o ƒ ;zs wjkoki ih e'b b? e/rJ/. ;zs wjkoki ih B/ feogk ehsh s/ ukbh fdB w{b wzso dk ikgeoB tk;s/ puB ehsk. id'A phph ;[yfizdo e"o B/ ukbhnk nkozG eofd~sk sK ni/ gzdoK fdB jh j'J/ ;B ikg eofdnK ƒ fe T[; d/ j~Efpbe[b mhe j' rJ/ i' fe;/ dtkJh Bkb th BjhA ;B mhe j'J/. id'A fJjukbhnk ;zg{oB j'fJnk sK T[; B/ r[o{d[nkok ;kfjp ik e/ nodk;eokJh. fJ; s'A pknd th phph B/ f;woB d/ eJh ukbhJ/ ehs/. T[;d/ Bkb vkeNo e[bftzdo f;zx B/ th ;zs wjkoki ih d/ puBK nB[;koeJh ukbhJ/ ehs/. id'A fJBQK B/ vkeNoh dh d[ekB ehsh sK ;zswjkoki ih B/ puB ehsk fe rohp^r[ofpnK s'A dtkJh dk g?;k BjhAb?Dk. i/ fe;/ s'A b?Dk th j? sK x~N jh b?Dk j?. vkeNo e[bftzdo f;zxB/ ;fs puB nkfynk. ;zs wjkoki ih d/ puBK nB[;ko j[D th fJjrohp wohIK s'A g?;/ BjhA b?Ad/. fJBQK s/ ;zs wjkoki ih dh pj[sfeogk j?. vkeNo e[bftzdo f;zx dk ;kbk r[ogqhs f;zx ;h fi; dke'Jh p~uk BjhA ;h. fJBK B/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ftu p~u/ tk;s/p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ih B/ fJBQK dh M'bh ftu |b gk fd~sk sKe[M ;w/A pknd fJBQK d/ xo p~u/ B/ iBw fbnk.

phph fJzdoihs e"o B/ Pkdh s' gfjbK th eJh ukbhJ/ Bkwf;woB d/ ehs/. Pkdh s'A pknd th f;woB eodh ofjzdh ;h. id'A;zs wjkoki ih B/ ;zB d' jiko ftu ;oho dk gfofsnkr ehsk ;h sKT[BQK fdBK ftu th phph B/ Bkw f;woB dk gkm P[o{ ehsk j'fJnk ;h.

Page 553: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

523

phph w{b wzso dk ikg eodh j[zdh ;h s/ fJe tko id'A ikg eo ojh;h sK ;zs wjkoki ih B/ nkg nk e/ doPB fd~s/ ns/ puB ehsk fej[D GkJh sz{ ;k;^frok; d/ Bkb tkfjr[o{ wzso dk ikg efonk eo.fco phph B/ ;zs pkpk pbeko f;zx ƒ d~f;nk fe wjkoki ih B/ fJjpuB ehsk j?. ;zs pkpk pbeko f;zx B/ phph ƒ fJ; soQK f;woB dhftXh ;wMk fd~sh.

GkJh e[bftzdo f;zxfJBQK dh d[ekB gziroKJhnK ftu ;h. pknd ftu fJj

nk;No/bhnk ub/ rJ/ ;B. fJj ;kok gfotko okVk ;kfjp ;/tk eoBikfJnk eod/ ;B. fJBQK d/ xo e'Jh p~uk BjhA ;h sK fJBQK B/ ;[~y ;[~yhfe i/ w/o/ bVek j' ikt/ sK w?A d; d;whnK fJ; ;EkB s/ jkIohnKGoKrk. fJBQK d/ xo wjKg[oPK dh feogk d/ Bkb bVek j' frnk.fJe~sh d;zpo d' jIko fszB ƒ bVe/ B/ iBw fbnk. ni/ fJj p~ukfszB wjhB/ dk jh j'fJnk ;h fe oks ƒ ;[gB/ ftu ;zs wjkoki ih d/doPB j'J/. ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ j~EK Bkb fJj p~uk GkJhe[bftzdo f;zx ƒ cVkfJnk ns/ fejk nkj bT[ nkgDk p~uk. id fJj;[gBk d/fynk sK fJedw n~y y[~bQh, p~uk d/fynk sK T[j E~b/ fv~frnkfgnk ;h. go T[BQK ƒ e'Jh gsk BjhA fe p~uk E~b/ fe; soQK fv~frnk.fJj tkfenk fto~es ih d/ ;~uyzv ikD s'A fJe ;kb pknd dk j?. T[BQKB/ ;zs wjkoki ih dk P[eokBk ehsk fe T[BQK ƒ T[BQK dk p~uk ;jh;bkws fwb frnk ;h. fJj gq/wh gziroKJhnK ;EkB s/ th nkT[Ad/ jBs/ fJj r~b fJBQK B/ ;zs pkpk pbeko f;zx ih ƒ th d~;h.

GkJh fgnkok f;zxid'A pkbg[o nkPow s/ Pqh wkB pkpk Bo?D f;zx ih dh po;h d/

;zpzX ftu gq'rqkw u~bd/ sK wjkoki ih seohpB wjhBk gfjbK dhtkB;ikfJnk eod/ ;B, fi; ftu pj[s ;koh ;zrs d{o^d[okv/ s'A nk e/;fs;zr dk bkG T[mkT[Adh ;h. ;fs;zr dh pj[s fInkdk fy~u j'D

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 554: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

524 nksw d/P dh T[vkD

eoe/ pj[s ;koh ;zrs gj[zfunk eodh ;h. fJ; fJbke/ ftu ;fs;zrdh P'Gk ekch c?b rJh. fJ;/ Bro ftu GkJh fgnkok f;zx ofjzd/ ;Bi' fg~S'A gzikp s'A fgzv e[okbh d/ B/V/ w[jkbh ftu'A rJ/ j'J/ ;B. fJBQKB/ gzikp s'A nkgDh IwhB t/u e/ :{H ghH fgzv pkbg[o fty/ yohd bJh.go e[M ekoBK eoe/ fJBQK dh IwhB fJBQK d/ Bkw s/ BjhA j' ojh ;h.seohpB d' ;kb fJBQK dk fJj ezw o[fenk fojk. fJj ekch fuzsk ftuofjD b~r gJ/. fJBQK B/ eJh gk;/ nk;ok b?Dk ukfjnk go e[M pfDnkBjhA. fJzB/ ƒ, fe;/ B/ GkJh fgnkok f;zx ƒ d~f;nk fe fJ~dK s[jkvke[M BjhA pDBk, s[;hA pkbg[o tkb/ ;zsK dh PoB ftu ikT[. pkbg[ofty/ e'Jh ;zs wjKg[oP ;fs;zr eod/ jB sK fgnkok f;zx B/ ;zsK d/;/te GkJh eosko f;zx ƒ fejk fe, w?A ;zsK d/ doPB eoBk ukj[zdkjK, w?ƒ T[BQK gk; b? e/ u~b'. feT[Afe GkJh fgnkok f;zx T[; t/b/ j'ofe;/ ƒ T[; fJbke/ ftu pj[sk BjhA ;B ikDd/ T[j e/tb GkJh eoskof;zx ƒ jh ikDd/ ;B. ;' fJzM GkJh eosko f;zx T[BQK ƒ ;zsK gk; b?e/ ub/ rJ/. GkJh fgnkok f;zx B/ ik e/ p/Bsh ehsh sK wjKg[oPK B/fejk fe “GkJh gkm efonk eo', ;zrs dh ;/tk efonk eo', nkg/wkbe feogk eo/rk”.

GkJh fgnkok f;zx ;zsK d/ dhtkB ;[DB nkT[Adh ;zrs ƒ fbnkT[Dns/ S~vD dh ;/tk eoB b~r gJ/. GkJh fgnkok f;zx d/ Bkb GkJhe/;o f;zx fJBQK d/ Gok th j[zd/ ;B. fi~E'A^fi~E'A dh ;zrs j[zdh, oks d/pkoK ti/ s~e th i/ S~vD iK fbnkT[D ikDk g?Adk sK fJj d'B' Gok fi~E/th ;zrs j[ew eodh T[ZE/ jh iKd/. fJj d'B' fJ; ;/tk ƒ pj[s jhfgnko Bkb fBGkT[D b~r/. ;zrs ftu jo/e Bkb pj[s fJ~Is ;BwkBBkb fttjko eod/. ukj/ T[BQK ƒ ;zrs S~vD tk;s/ eJh^eJh r/V/bkT[D/ g?Ad/ go T[j fy~Md/ BjhA ;B. eJh tkoh fJBQK dhnKNq?eNo^NokbhnK GohnK j'JhnK y/sK ftu yVQhnK j[zdhnK ;B gofJj fpBK gotkj ehs/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB s/ nkJhnK ;zrsK dh;/tk bJh nk iKd/ ;B. ;zs wjkoki ih dh feogk ns/ ;zrs dh ;/tkBkb e[M jh wjhfBnK ftu fJBQK dh IwhB dh ;w~f;nk j~b j' rJh.

Page 555: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

525

i' fe;/ fe;w dh th wB ftu fuzsk ;h T[j ;G d{o j' rJh. GkJhfgnkok f;zx d/ p/N/ GkJh r[odhg f;zx B/ d~f;nk fe, fJe tkoh dhr~b j?, ;kvk Nq?eNo fJe Bt/A o;s/ s'A bzx fojk ;h. T[; T[Zs/ fJepj[s vz{xh g[bh g~[Nh j'Jh ;h, fJBQK ƒ d{o s'A sK g[bh fd;h BjhA goNq?eNo s/I j'D eoe/ fJj pj[s xpok rJ/ fe j[D eh pD/rk, Nq?eNo s/Ipj[[s j? fJ;ƒ fet/A ekp{ eoK< iBtoh dk wjhBk ;h E'VQh^E'VQh X[zdgJh j'Jh ;h. fJzB/ ƒ fJBQK dk fXnkB wjKg[oPK t~b j' frnk. wBjh wB nodk; ehsh fe wjkoki ih` feogk eo'. wjKg[oPK t~b'Afd~sk w{b^wzso dk gkm eoBk P[o{ eo fd~sk. T[;/ t/b/ gsk BjhA ehj'fJnk fe Nq?eNo xz[w e/ d{;o/ gk;/ t~b j' frnk, ns/ w?A pkb^pkbpu frnk.

GkJh wfjzdo f;zxGkJh wfjzdo f;zx dk fgSbk fgzv Yzvkoh ebK j?. T[ZE/ T[BQK dh

IwhB ;oeko t~b'A o'e bJh rJh ;h fJ; eoe/ T[j IwhB dh Gkb eooj/ ;B. T[j pkpk Gkr f;zx fiBQK dk nkPow fgzv e'm/ i' fe okw Brod/ B/V/ j? T[BQK ƒ wzBd/ ;B. fJj pkpk Gkr f;zx okVk ;kfjp tkb/ t~v/wjKg[oPK d/ ;/te ;B. GkJh wfjzdo f;zx B/ IwhB pko/ pkpk ih ƒg[~fSnk fe, pkpk ih` j[D n;hA IwhB :{H ghH ftu b?Dk ukj[zd/ jK sKT[BQK B/ wBQk eo fd~sk ns/ fejk, GkJh uVQd/ gk;/ IwhB Bk yohfdT[fSgd/ t~b ƒ yohd bT[. ;kƒ T[BQK dh owI ;wM BjhA nkJh go n;hAfco th :{H ghH ftu IwhB dk ;"dk eo fbnk. go n?;h wkbe dh y/vtosh fe ;kvk ;"dk e?A;b j' frnk. n;hA ;kv/ foPs/dko GkJhpbfizdo f;zx dh w~dd Bkb fgzv gziroKJhnK IwhB dk ;"dk j' frnkns/ n;hA fJ~E/ jh IwhB yohd bJh. fJj r~b wJh T[zBh ;" fJe~jsodh j?. ;kv/ gfotko dk ;zs oDihs f;zx ih Bkb gfjbK e'Jh ;zgoeBjhA ;h. T[BQK B/ fJj ;EkB T[zBh ;" S/j~so ftu nkpkd ehsk ;h fi~E/j[D fJj T[BQK dk ;EkB pfDnk j'fJnk j?. fgzv gziroKJhnK d/ b'efJ; ;EkB s/ T[BQK gk; nkfJnk eod/ ;B. j"bh^j"bh ;kvk gfotko

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 556: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

526 nksw d/P dh T[vkD

th ;zs wjkoki ih e'b nkT[D b~r fgnk. ;kv/ wksk ih wkJhr[ofdnkb e"o r[o{ xo d/ nfBzB ;/te ;B T[j fJ; ;EkB s/ nk e/pj[s PoXk Gkt Bkb ;/tk efonk eod/ ;B. T[zBh wkou T[zBh ;" sqkBt/ƒ ;kv/ wksk ih ;[ortk; j' rJ/. T[; ;w/A ;zs wjkoki ih :{H ghH rJ/j'J/ ;B. id'A nkg ih tkg; fJ; ;EkB s/ nkJ/ sK n;hA nkg ih ƒBwPeko eoB bJh nkJ/. wksk ih d/ ;[ortk; j'D dk d~[y ;KMkehsk. fco n;hA wksk ih d/ Bfw~s ;fji gkm dk gqekP eotkfJnk.nkg ih B/ G'r tkb/ fdB s'A gfjbh oks ns/ fco G'r d/ ;w/A d' dhtkB;ikJ/. T[; t/b/ n;hA nkg ih ƒ nkfynk wjkoki ih n;hA sK fJ;fgzv dk Bkw th BjhA ;h ;[fDnk. j[D nkg ih dh feogk Bkb fJ~E/nkJ/ jK ns/ Bkb jh n;hA i' e[M pkpk Gkr f;zx j[oK B/ IwhB yohdDd/ ;zpzX ftu fejk ;h T[j th d~; fd~sk sK wjKg[oP efjD b~r/,“GkJh` fJj g{opb/ eow j[zd/ jB”, fit/A r[opkDh c[owkB j?l

rT[Vh wjbk 5]gqG fwbp/ eT[ gqhfs wfB bkrh]gkfJ brT[ w'fj eoT[ p/Bsh e'T{ ;zs[ fwb? pvGkrh]1]ojkT[.wB[ nogT[ XB[ okyT[ nkr? wB eh wfs w'fj ;rb fsnkrh]i' gqG eh jfo eEk ;[Bkt? nBfdB[ fcoT[ fs;[ fgS? ftokrh]1]g{op eow nze[o ip gqrN/ G/fNT[ g[oy[ of;e p?okrh]fwfNT nzX/o[ fwbs jfo BkBe iBw iBw eh ;'Jhikrh]2]2]119]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 204)

T[; s'A pknd iBtoh ftu ;kv/ bVe/ pboki f;zx dk ftnkj j'frnk ns/ d' jIko fJe ftu T[BQK d/ xo fJe p~uh B/ iBw fbnk.fJj p~uh S'Nh j[zdh jh pj[s S/sh p'bD b~r gJh. id'A G'ok ;kfjp ftudhtkB dk ;wK j'fJnk eo/ sK T[j ;ko/ gfotko ƒ fy~funk eo/ feibdh u~b' dhtkB dk ;wK j' frnk. dhtkB ;[Dd/ tes T[j f;nkfDnkdh p'bh ftu p'bD b~r iKdh. id'A ;zs wjkoki ih XkoBk bkT[Ad/ sK

Page 557: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

527

T[j T[Zuh^T[Zuh p'bdh. fJe fdB w?A (GkJh wfjzdo f;zx) T[; ƒg[~fSnk fe, GkJh sz{ gfjbK fe~E/ ofjzdh ;h sK efjD b~rh, gfjbKYzvkoh ebK s/ fco gziroKJhnK nkJh. fJ; s'A pknd T[;B/ nkgD/;~uyzv ikD pko/ d~f;nk ns/ nkgD/ iBw fgzv e[~;k fIbk w'rk pko/;kok fposKs d~f;nk. ;zs wjkoki ih ;~s d;zpo d' jIko d' ftu;~u^yzv ub/ rJ/. w?A T[; ƒ fejk fe j[D s[z fJ~E/ fet/A nkJh< sK T[j;zs wjkoki ih d/ ;o{g t~b fJPkok eo e/ p'bh ;~u^yzv tkb/ pkpk ihB/ fejk fe ikj sz{ j[D nkgD/ xo ikj s/ w?A iBw b? fbnk. id'A thn;hA gziroKJhnK ;EkB s/ nkT[Ad/ sK T[j ;kƒ nkg jh fy~u e/ gfjbKdopko ;kfjp ftu, fco G'ok ;kfjp ftu ns/ fco ;zs wjkoki ihdh e[o;h s/ w~Ek N/eD bJh b? e/ iKdh. T[j gzi ;kb dh T[wo j'D s~enkgD/ fgSb/ iBw dhnK ;kohnK r~bK d~;dh ojh j?.

GkJh gqhsw f;zx s/ GkJh ;o{g f;zxfJBQK d/ goftko B/ eJh ;kb brksko ;zs wjkoki ih dh ;/tk

ehsh. ;zs wjkoki ih d/ j[ew ƒ wzBd/ j'J/ ;ko/ gfotko B/ nkgDkihtB gowkswk t~b bkfJnk. fJj nkg sK gfNnkb/ s'A gziroKJhnK;EkB s/ ikfJnk jh eod/ Bkb gfNnkb/ s'A j'o ;zrs ƒ th b? e/ikfJnk eod/. id'A GkJh gqhsw f;zx ns/ T[BQK d/ Gok GkJh ;o{g f;zxƒ ;zs wjkoki ih d/ gfjbh tko doPB j'J/ sK T[; ;w/A fJBQK B/ :{HghH pkbg[o ftu jh IwhB yohdh j'Jh ;h. fJ~E/ fJ; gfotko dk gq/wPqh wkB pkpk Bo?D f;zx ih Bkb pj[s ;h. fJj T[BQK dh ;zrs eoe/gowkoE dh ;'Mh gqkgs efonk eod/ ;B. go E'VQ/ jh ;w/A fg~S'A fJBQKB/ nkgDh :{H ghH tkbh IwhB t/u fd~sh. T[; s'A pknd fJBQK B/ ;ojzdo'v s/ fJe wekB b? fbnk. ;kok gfotko T[ZE/ gfNnkb/ jh ofjD b~rfgnk. go fijVk wekB fJBQK B/ yohfdnk ;h T[; ftu e[M r[gs o{jKdk tk;k ;h. T[j fJBQK ƒ pj[s go/PkB eodhnK ;B. T[j efjzdhnKfe, fJj irQk sK ;kvh j?, fJ; irQk ƒ S~v e/ ub/ ikT[. id'A e[M ;wKfJ; soQK j[zdk fojk sK GkJh gqhsw f;zx B/ gziroKJhnK ;EkB s/ gj[zu

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 558: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

528 nksw d/P dh T[vkD

e/ nkg ih e'b p/Bsh ehsh fe wjkoki ih` n;hA sK ;koh IwhB t/ue/ fJe wekB yohfdnk ;h, go ;kv/ Bkb X'yk j' frnk j?. n~r'Awjkoki ih efjD b~r/, “feT[A xpokT[Ad/ j', ;koh f;qPNh gowkswkdh j?. T[; s/ Go';k eo'. T[j nkg jh feogk eo/rk.” GkJh gqhswf;zx efjD b~r/, wjkoki ih` T[j gowkswk dk Bkw sK b?D jh BjhAfdzd/ T[;/ t/b/ ;kjwD/ nk yVQd/ jB. fco nkg ih B/ fejk fe, “GkJhs[;hA w{b wzso dk ukbhnk P[o{ eo bT[”. fJBQK d/ xo^ftu d'^d'ifDnK B/ fJe~m/ ukbhJ/ P[o{ eo fd~s/. GkJh gqhsw f;zx B/ nkgDhbVeh ƒ th Bkb bk fbnk. id'A d' fszB fdB bzx/ sK fco T[BQK ƒ r[gso{jK B/ pj[s go/PkB ehsk. GkJh gqhsw f;zx c/o nkg ih e'bgziroKJhnK ;EkB s/ gj[zu/ ns/ p/Bsh ehsh wjkoki ih T[j c/o pj[sszr eoB b~r gJ/ jB. go nkg ih B/ fejk GkJh g{o/ I'o Bkb f;woBeo'. i/ T[j s[jkƒ fd;h th ikD sK th s[;hA voBk BjhA pbfe d~p e/GiB eoh ikDk j?. fijVk s[jkvh o~fynk eodk j? T[j ;G e[M d/ydkj?. s[;hA p; PoXk GktBk Bkb f;woB eo'. j[D T[j s[jkƒ d{o yVQ/vok ;ed/ jB go s[jkv/ B/V/ BjhA nkT[Dr/. fco s/sh fdBK fg~S'A T[jfd;D' th jN rJ/. fJ; soQK T[BQK B/ uko ukbhJ/ ehs/. j'o ;zrs ƒBkb b? e/ ;EkB s/ pj[s ;/tk eod/ oj/. j[D GkJh gqhsw f;zx sK BjhAoj/ go T[BQK dk gfotko gziroKJhnK ;EkB s/ pj[s jh PoXk GktBkBkb ;/tk eodk j?. ;/tk ns/ f;woB j[D fJ; gfotko d/ ;[Gkn ftutf;nk j'fJnk j?.

GkJh gqhsw f;zx d/ Gok d/ bVe/ r[obkb f;zx B/ id'A gVQkJh g{oheo bJh sK fco GkJh gqhsw f;zx B/ nkg ih e'b p/Bsh ehsh fewjkoki ih i/ fJj pkjo ;?~N j' ikt/ sK uzrk j?. w/o/ Gok d/ p~funKdh fIzw/dkoh w/oh j?. nkg ih T[; ƒ G~i e/ g? rJ/. e"V/ fij/ j' e/ p'b/,“s[;hA d[BhnK dhnK uhIK jh wzfrnk eo'. fJzBK fuo j' frnk ;zrseod/ ƒ, jkb/ th ;z;koh uhIK jh wzrh iKd/ jB. r[~;/ Bkb T[; ƒ pkjoe~Y fd~sk ns/ fejk ikj pkjo ik e/ ;/tk eo”. GkJh gqhsw f;zxbzro ftu rJ/, E'VQh d/o ;/tk ehsh, GKv/ tr?ok wKi/, s/ xzN/ e[ wro'A

Page 559: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

529

c/o nk rJ/ fe wjkoki ih n;hA ;/tk eo nkJ/ jK. id'A T[j d[pkokrJ/ sK phph jopz; e"o ih th wjkoki ih d/ e'b jh p?m/ ;B. wjkokiih B/ c/o w'VD bJh fejk sK phph jopz; e"o efjD b~rh, wjkokiih` T[BQK B/ p; BwPeko eoe/ p/Bsh jh eoBh j?. wjkoki ih efjDb~r/, “fpzd e[ ;/tk eoe/ c/o nk rJ/. “ c/o nkg jh puB eo fd~sk,“ikT[ fBsB/w dk ;wK j'o tXk fdT[ c/o T[j fIzdrh ftu ed/ c/b BjhAj't/rk”. j[D T[; bVe/ (GkJh r[obkb f;zx) dk nwohek d/ ftu pj[st~vk eko'pko j? ns/ wjkoki ih dh feogk Bkb ;/tk ns/ f;woB Bkbi[fVnk j'fJnk j?.

GkJh ;otB f;zx (gzikp);zB T[Bh ;" n~;h dh r~b j? id'A ;zs wjkoki ih d/ dhtkB fgzv

P/orVQ uhw/ fty/ ;i oj/ ;B. fJBQK d/ fgzv d/ e[M b'e f;nkVQ tkb/;zs pkpk whjK f;zx ih dh ;zrs eod/ ;B. id'A ;zs wjkoki oDihsf;zx ih B/ GkJh nwoihs f;zx d/ xo dhtkB ehsk sK T[ZE/ GkJh;otB f;zx th gj[zu/ j'J/ ;B. dhtkB ftu wjkoki ih B/ r[opkDhnB[;ko gqG{ Grsh dhnK r[~MhnK owIK pko/ thukoK ehshnK. fit/Awjkoki ih B/ fejk fe, ;fs;zrh id'A th fe;/ wjkswk dk ;zr eodkj? sK puBK ƒ fXnkB Bkb ;[D/ sK ihtB ;cb j' iKdk j?. fJ; soQKdhnK j'o th eJh r[ji thukoK ehshnK. id'A GkJh ;otB f;zx B/n?;hnK thukoK ;[DhnK sK T[; d/ wB s/ pj[s jh rfjok n;oj'fJnk. wB ftu Xko fbnk fe fJBQK ;zsK d/ uoB xo ftu Io{ogtkT[D/ jB, sK fJj fJ~Sk GkJh ;kX{ f;zx t?d e'b gqrNkJh. ;kX{ f;zxt?d ih r[o{ xo d/ nfBzB PoXkb{ jB ns/ fJBQK dh fgzv d[b~wk fty/vkeNoh dh d[ekB j?. fJj pj[s jh GiBhe fposh d/ ;B ns/ ;kX{nKdk ;zr pj[s eod/ ;B. GkJh ;otB f;zx B/ t?d ih ƒ fejk fe ;zswjkoki ih d/ uoB ;kv/ xo ftu gtkT[ ns/ eh G/Nk j[zdh j? d~; fdT[.t?d ih efjD b~r/, GkJh` i' PoXk j't/ T[jh eoBk. e[M fdB pknd ;zswjkoki ih GkJh ;otB f;zx d/ xo rJ/, T[j fJzBk y[P j' frnk fe

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 560: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

530 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih ƒ f;o'gk iK e'Jh p;so d/Dk jh G[~b frnk. t?d ih B/;otB f;zx ƒ fejk GkJh fbnk i' sz{ BwPeko eoBh j?. T[; B/ fejkw/o/ e'b sK f;oc gzi o[gJ/ jh jB. go wjkoki ih B/ T[; ƒ pj[sfInkdk gq/w fd~sk. T[j pj[s fInkdk y[P j' frnk. fco e[M fdBKpknd T[j fd~bh g{oBwkPh s/ rJ/ sK T[ZE/ f;nkVQ tkb/ wjKg[oPK B/dhtkB ftu jh efj fd~sk fe fijV/ ;kX{ fJe wzfIb s/ gj[zu/ j'J/ j'DT[; jo ;kX{ dh ;zrs nkdwh eo ;edk j?. fco T[; ƒ j'o th fBPukj' frnk fe w/ok pj[s t~vk G[b/yk ;h fe ;kƒ fe;/ j'o ;kX{ e'b BjhAikDk ukjhdk go ;zs wjkoki whjK f;zx B/ j'o th G[b/yk u[~e fd~sk feGkJh i' ;zs Grs Pqh r[o{ rqzE ;kfjp dh T[;sfs eodk j? ns/ r[o{BkBe d/t ih wjkoki nB[;ko u~bdk j? T[; dh ;zrs jo nkdwh bJhbkj/tzd j[zdh j?. T[; s'A pknd id'A th gziroKJhnK ;EkB s/ dhtkB;id/ sK T[j pj[s PoXk GktBk Bkb jkIoh Gfonk eodk ;h. T[jnkgD/ xo ftu ;zs wjKg[oPK ns/ r[o{ BkBe ;kfjp d/ ;o{g o~y e/;jkwD/ p?m e/ gkm ns/ f;woB efonk eod/ ;B. id'A ;wkgsh eod/sK ;o{g ƒ god/ Bkb Y~e fdzd/. fJe fdB eh j'fJnk fe GiB^gkmeoB s'A pknd id'A ;o{gK s/ godk d/D b~r/ sK nktkI nkJh gq/whnkjkb/ fJe xzNk j'o GiB eo. id'A fco GiB eoe/ godk eoB b~frnksK fco nktkI nkJh, gq/whnk n~i ;koh oks jh GiB eo. id'A fJjj'fJnk, e[M ;wK GiB ehsk. fco ;'funk fe ;koh oks GiB eoBksK pj[s n"yk j?. fJ; B/ fJPBkB ehsk, p;so gkJ/ ns/ oks ƒ jhgziroKJhnK t~b ƒ s[o fgnk wjkoki ih d/ doPB eoB bJh. o;s/ftu GkJh joh f;zx ;ogzu w{zrcbh ƒ gkDh bk fojk ;h. T[;B/;'funk fJj fejVk j? n?; t/b/< B/V/ nk e/ T[; B/ gSkD e/ fejk, fe~Xoƒ gkrbK tKr s[fonk fcod?A n?; t/b/< ;otB f;zx B/ fejk fdB uVQ/r~b eoKr/. fJzB/ ƒ fJj ikg eodk^eodk gziroKJhnK B/V/ gj[zufrnk. T[; t/b/ x[~g jB/ok fgnk ;h. bkJhN e'Jh th BjhA ;h irojh. T[j wB ftu ;'uD b~frnk, dhtkBK ftu sK e[M j'o jh p'bd/ jBgo j[D ;[~s/ gJ/ jB. id fJj ;'uK ;'udk ;Ve t~b'A v/o/ t~b ƒ w[fVnk

Page 561: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

531

sK d/fynk fe G'ok ;kfjp ftu bkJhN ir ojh ;h. j'o B/V/ nkfJnksK eh d/ydk j? fe N?Aeh d/ e'b fBzp{ d/ Bkb ;zs JhPo f;zx ih okV/ tkb/yVQ/ jB. d/y e/ j?okB ofj frnk fe XzB jB n?;/ r[o{ i' nkgD/ ;/ted/ ;EkB s/ gfjok d/ oj/ jB. T[j ekch ;wK fJj d/ydk fojk. fco;'u e/ n~r/ tX frnk ns/ BwPeko ehsh. fco T[j T[ZE'A jh tkg; w[Vfrnk ns/ fgzv uhw/ ik e/ fJj e"se ;kfonK ƒ d~f;nk fe t~v/wjkoki ih gziroKJhnK N?Aeh d/ B/V/ pkjo p?m/ GiB eo oj/ ;B. T[BQKd/ nk;^gk; gqekP jh gqekP ;h. w?A ekch ;wK d/ydk fojk. fJj ;Gd/y e/ T[; dh PoXk GktBk wjkoki ih gqsh j'o th tX rJh.

pkpk frnkB f;zx (:{H ghH);zs wjkoki ih id'A gzikp s'A pkbg[o ;EkB s/ nkJ/, fJj T[ZBh ;"

nmkBt/A ;odhnK dh r~b j?, pkpk Bo?D f;zx ih dh po;h wBkJh iKdh;h. pj[s ;koh ;zrs nkg ih d/ doPBK ƒ nkfJnk eodh ;h. ;Gb'e nkg'^nkgD/ ;zebg b? e/ nkT[Ad/ ;B. d' fdBK fg~S'A pkpk frnkBf;zx ih i' fe w"i{dk w[~y ;/tkdko pkpk pbeko f;zx ih d/ fgsk ;B,T[j th wjkoki ih d/ doPB bJh nkJ/. pkpk frnkB f;zx d; e[ ti/G'ok ;kfjp nkJ/ sK wjkoki ih B/ fejk, “GkJh frnkB f;jK y[ogk b?e/ fwouK r[~v d/. “ fJBQK B/ ;fs puB sK efj fd~sk go p[yko j'Deoe/ fJj BwPeko eoe/ pkjo fBeb nkJ/. go wB ftu G?n fijkj' frnk fe wjkoki ih dk puB BjhA wzfBnk frnk. fJe d' fdBKpknd id'A c/o rJ/ sK wjkoki ih B/ c/o fejk, “frnkB f;jK fwouKsK r[~vhnK jh BjhA”< sK pkpk ih efjzd/ fe wjkoki ih w?ƒ p[ykouVQdk ;h fJ; eoe/ r[~v BjhA j'JhnK. fJ; s/ wjkoki ih` efjDb~r/, “w?A sK ;'udk ;h s?ƒ e[M j'o d/ d/tK go sz{ jkb/ b?D i'rk BjhAj'fJnk”. T[BQK B/ fejk wjkoki ih w?ƒ p[yko uVQ frnk ;h. wjkokiih efjD b~r/, “w?A eh fejk ;h, T[j ezw s?A ehsk BjhA, s/ok p[yko jhsK T[skoBk ;h”. fco pkpk frnkB f;zx ns/ S~i{ f;zx d't/A iD/ fwouKr[~vD b~r gJ/. T[;/ ;w/A jh pkpk frnkB f;zx dk p[yko mhe j' frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 562: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

532 nksw d/P dh T[vkD

fJBQK d/ wB ftu nkfJnk fe, i/ gfjbK fJBQK dk puB wzB b?Ad/ sK gskBjhA eh pyP fdzd/.

pkpk frnkB f;zx ih jo o'I xo'A d[~X b? e/ nkT[Ad/ ;h ns/ nke/ r[o{ xo dh ;/tk eod/ ;B. fJe fdB id'A pkpk ih d[~X b? e/ nkJ/sK pkpk ih G'ok ;kfjp d/ nkb/ d[nkb/ x[zw oj/ ;h. pkpk ih d[~X bzroftu gk e/ BwPeko eoB bJh nkJ/ sK nkg ih e[o;h s/ p?m rJ/ ns/efjD b~r/, “feT[A pJh frnkB f;jK s?ƒ frnkB f;zx okV/ tkb/ pDkdJhJ/. pkpk ih B/ fejk wjkoki ih eh b?Dk j?. wjkoki ih efjDb~r/ sz{ ;/tk pj[s eodk j?A. r~b eo n~i i' th wzr/Ark T[jh d/tKr/”.pkpk ih efjD b~r/ wjkoki ih r[Iko/ i'rh pE/oh j? p; nkJh ubkJhu~bh ikt/. n?;/ puB feogk d/ xo ftu nk e/ ehs/. pknd ftubVehnK d/ ftnkj th ehs/. p; ;G e[M xo'A jh ;o iKdk Bk ed/ e'Jhs'N nkJh, Bk fe;/ s'A wkfJnk cVBh gJh. n?;h feogk ehsh fe ed/fe;/ ezw ftu E'V BjhA gJh.

id'A pkpk frnkB f;zx fpwko j' rJ/ ns/ ;oho S~fvnk T[;nyhoh ;w/A pkpk pbeko f;zx ih T[BQK ƒ gziroKJhnK ;EkB s/ b? e/nkJ/. pkpk ih ;kohnK foPs/dkohnK ftu j' e/ tkg; ;EkB s/ nkrJ/. T[; s'A pknd fco E'VQ/ fij/ fpwko j' e/ T[BQK B/ ;oho S~v fd~sk.pkpk pbeko f;zx ih B/ pkpk frnkB f;zx ih d/ t~v/ p/N/ GkJh okw f;zxƒ d~f;nk fe, GkJh ;kX{ skVd/ BjhA j[zd/, sko Io{o fdzd/ jB. pkpkih B/ ;oho S~vD t/b/ d~f;nk fe, fJe gk;/ d;w gskPkj ih yVQ/ jBns/ fJe gk;/ G'ok ;kfjp tkb/ ;zs wjkoki ih yVQ/ jB. ;zs g[oPK d/;zrh fJ; soQK jh ;z;ko ftu'A ub/ iKd/ jB.

T[ZBh ;" u"ok;h dk fGnkBe ;wK;zB T[ZBh ;" u"ok;h ftu id'A nekb sys ;kfjp s/ nN?e j'fJnk

;h T[; ;w/A fjzd';skB ftu irQk^irQk f;~yK s/ pj[s fGnkBe ePNnkfJnk. fd~bh ;w/s pj[s ;ko/ PfjoK ftu nDfrDs p/d'P/f;zx^f;zxDhnK ns/ p~u/ x/o/ rJ/ ns/ pj[s p/ofjwh Bkb wko/ rJ/.

Page 563: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

533

;zs wjkoki ih fJ; t/b/ :{H ghH fty/ byhwg[o yhoh fIbQ/ ftur[od[nkok pkbg[o nkJ/ j'J/ ;B. j'o e"wK f;zxK d/ gfotkoK ƒ pj[sfBokdo dh BIo Bkb d/ydhnK ;B. fJ; fJbke/ d/ r[oXkwK d/PoXkb{nK ftu th pj[s o'; ;h. ;oeko t~b'A gkpzdh j'D eoe/ e'Jho'; w[Ikjok BjhA eo ;edk ;h, go ;G ;zrsK ;[~y PKsh bJhnodk;K eo ojhnK ;B. fJzB/ ƒ fco fJzdok eKv j' frnk. T[; t/b/nkg ih B/ dhtkB ;ikfJnk j'fJnk ;h. ;zrsK p?mhnK jfoi; ;otDeo ojhnK ;B. fJzB/ ƒ BIdhe dk fJe ;odko nkfJnk, nk e/efjD b~rk, wjkoki ih` nkg ehosB pzd eo fdT[. fJzdok rKXh dkesb j' frnk j?. nkg ih B/ fejk, “GkJh n;hA e'Jh rbs ezw BjhAeo oj/, o~p dh Grsh jh eo oj/ jK. T[; d/ nk;^gk; th g{ik gkmj' fojk j't/rk E'VQk fijk ;wK ofjzdk j?, c/o pzd eo fdnKr/”. c/ofBzdeK dk i[~N ob frnk, T[BQK B/ mkD/ ftu fog'oN fbytk fd~sh. d{;o/fdB mkD/dko g[fb; d;sk b? e/ nk frnk. efjD b~rk pkpk ih s[;hAnkgDh r~vh w/o/ e'b mkD/ G/i fdT[. T[ZE/ fJj ;[o~fyns oj/rh. nkgih B/ T[ZE/ yVQ/ f;~yK Bkb ;bkj ehsh s/ c/o r~vh mkD/ G/i fd~sh. fJ~XoeJh fjzd{ gfotkoK B/ f;~yK d/ xoK ƒ n~r bkT[Dh ukjh. b[~N^y;[~N theoBh ukjh. dfjPs fijh dk wkj"b pDB b~r fgnk. pj[s ;kohnKEktK s/ phphnK dh p/gsh dhnK ypoK nk ojhnK ;B. b'e pj[sxpokJ/ j'J/ ;B. nkg ih B/ fejk GkJh phphnK ƒ GkJh ;[~uk f;zx d/xo fJe~mhnK eo fdT[. phphnK ƒ efj fd~sk frnk fe fJ~NK t~N/fJe~m/ eo e/ o~y bT[. i/ e'Jh p/gsh eoB iK wkoB bJh nkfJnk sKfJ~NK^t~N/ ubk fdT[, voBk fpbe[b BjhA. r[o{ xo d/ nkb/ d[nkb/ pj[s;ko/ f;zxK dk gfjok brk fd~sk. fijV/ ewI'o fdb ;B T[j vo e/ iKsK d{i/ gk;/ ob rJ/ iK vo e/ oks'^oks nkgD/ tkb nkg/ jh e?AuhnKBkb t~Y bJ/. GkJh wBihs f;zx okJhcb b? e/ ;koh oks GkJh ;[~ukf;zx d/ xo phphnK dh o~fynk bJh gfjok fdzdk fojk. ;ko/ J/ohJ/ftu ns/ r[o{ xo ftu Gkt/A pj[s vo ns/ ;fjw dk wkj"b ;h go nkgih brksko j"A;bk dJh rJ/. pj[s/ f;zxK d/ gfjo/ nb~r^nb~r okjtK

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 564: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

534 nksw d/P dh T[vkD

s/ bk fd~s/ rJ/. feT[Afe fJ; fJbke/ ftu pj[s ;kohnK EktK s/ ekchfj~b^i[~b j'Jh ;h. fBxk;B tkbh ;Ve s/ yhoh d/ fJbke/ ftud'^YkJh ;" pzfdnK B/ f;~yK T[Zs/ jwbk eo fd~sk ;h. id'A fNe^fNekj' frnk sK nkg ih B/ GkJh eosko f;zx ƒ r~vh wzrtkT[D bJhG/fink sK EkD/dko B/ r~vh d/D s'A fJBeko eo fd~sk pbfe eJh soQKd/ e/; pBkT[D dhnK XwehnK th fd~shnK. T[; B/ nfijhnK fog'oNKth fsnko eotk bJhnK sK fe T[;ƒ g?;/ fd~s/ ikD. fco f;zxK B/nkgDh ;ky Bkb wfB;NoK s~e gj[zu ehsh sK EkD/dko r~vh S~vDbJh okIh j' frnk go T[; B/ Pos o~yh fe pkpk ih EkD/ nk e/ r~vhb? ikD. ;koh ;zrs fJe~mh j' rJh ns/ fejk fe wjkoki ih n;hAs[jkƒ EkD/ BjhA ikD fdnKr/. fco nkg ih B/ mkD/dko ƒ fejk, “GkJhi/ r~vh s/ e'Jh e/; BjhA sK n;hA EkD/ BjhA ikDk. s[;hA r~vh fdT[ Gkt/ABk fdT[. nkg ih dk jm d/y e/ EkD/dko nkfJnk ns/ efjD b~rk pkpkih, w?A eJh fdB nkg ih dh r~vh fpBK e/; s'A EkD/ ftu yVQk o~yh j?fJ; eoe/ nkg ih d;sys eo fdT[ BjhA sK w?A c; iktKrk. fJ;s'A pknd r~vh S~v fd~sh rJh. T[; s'A pknd th nkg ih B/ eJh fdBehosB dk gq'rqkw ehsk.

T[; s'A pknd rio"b/ gzi dhtkB ;B. T[ZE/ th r[o{ T[gd/P dhf;~fynk fd~sh. feT[Afe ;wK pj[s nihp fe;w dk ;h. fJe fGnkBefijk wkj"b pfDnk j'fJnk ;h. fJ; eoe/ g[fb; t~b'A tkfJob?~; bkJ/rJ/ ;B fe fes/ fJj iBsk ƒ GVekT[D dk ezw sK BjhA eod/< iK e'Jhrbs r~b sK BjhA eod/< go nkg ih B/ sK r[o{ T[gd/P s'A fpBK j'oe'Jh r~b BjhA ehsh ns/ Bk jh e'Jh fJzdok rKXh pko/ r~b ehsh. ;~sdhtkB ghbhGhs Pfjo ftu ;ikJ/. T[ZE/ th pj[s t~vh frDsh ftu;zrs fJe~mh j'Jh ns/ jfo i; ;[fDnk. pVh PoXk GktBk Bkb ;zrsB/ sB, wB, XB Bkb ;/tk ehsh. nkg ih dh fojkfJP pbd/t f;zxm/e/dko d/ xo ;h. id'A T[ZE/ dhtkB b~rD b~r/ sK pj[s ;ko/ fjzd{w[;bwkB fJe~m/ j' e/ d/yD b~r/ fe f;~y fJ~E/ fJe~m/ j' e/ eh eo oj/jB< iK fJj eh p'bDr/< go id'A gfjbk dhtkB ;[fDnk sK eJhnK

Page 565: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

535

s/ n;o j'fJnk. fco ;G fjzd{, f;~y, w[;bwkB fwb e/ dhtkB ftup?mD b~r gJ/. sh;o/ dhtkB s~e g[fb; dhnK ekch tkfJob?;Kb~rhnK ojhnK fe fJj rbs p'bDr/. go id d/fynk fe ;zs wjkokieh p'bd/ jB sK ;r'A efjD b~r/ fe ;zs wjkoki ih i/ fjzdh ftup'bfdnk eoB sK ;kƒ th ;kok e[M ;wM nkt/, feT[Afe ;kƒ gzikphx~N ;wM nkT[Adh j?. fco nkg ih B/ dhtkBK ftu fjzdh ftu th p'bDkP[o{ eo fd~sk. dhtkB ftu gowkoEe puB ;[D e/ T[BQK d/ wB ftuy[Ph nkT[Dh P[o{ j' rJh. fJBQK d/ puB ;[D e/ T[j b'e efjD b~r/ fe,wjkoki ih` fJj pj[s wkVh r~b j'Jh j? fe ;kvh fjzd{, f;~yK dhd';sh s'V e/ fJj fijV/ dzr/ j'J/ jB. ;kƒ fJ; r~b dk pVk d[~y j?fe ;kv/ ftu c[~N gk fd~sh rJh j?. nkg ih B/ fejk fe GkJh fJBQKikd{roK (f;nk;sdkBK) d/ gzfinK s'A d{o oj'. fJe o; gowkswk dhGrsh eo'. fco e[M ;w/A pknd nkg ih gzikp gziroKJhnK ;EkB s/tkg; nk rJ/.

GkJh e[bdhg f;zxfJBQK B/ d~f;nk fe gzi e[ ;kb dh T[wo ftu u"Eh iwks ft~u'A jh

fJBQK B/ ;e{b ikDk S~v fd~sk ;h. fJe fdB dh r~b j? w/o/ ukuk ih dhNqkbh ik ojh ;h w?A ;'funk d/yhJ/ p[VQhnK fe~E/ iKdhnK B/. w?A th T[BQKd/ Bkb Nqkbh ftu p?m frnk. T[j nk e/ ;zs wjkoki ih d/ r[od[nko/T[s~ohnK. n~r'A wjkoki ih w'No s/ p?m/ Sgko d/ w/b/ pko/ ;zrs ƒ e[M;[Dk oj/ ;h. ;kohnK n"osK ;zs wjkoki ih ƒ fJe^fJe eoe/ w~EkN/eD b~rhnK. id'A w/oh tkoh nkJh sK w?A wjkoki ih s'A vo frnkfeT[Afe w/o/ tkb e~N/ j'J/ ;B. w?A ;'funk ;zs gsk BjhA eh efjDr/,fJ; eoe/ w?A T[jb/ fij/ j' frnk. go wjkoki ih B/ pV/ fgnko Bkbw?ƒ e'b p[bkfJnk s/ fejk, “nk ik GkJh, nk frnk Y~N{ ;kX` sz{ ;kv/s'A feT[A vodk j?A, sz{ sK ;kvk jh j?A”. w?ƒ T[BQK B/ pj[s fgnko ehsk.w?ƒ pj[s uzrk b~frnk. c/o w?A ed/^ed/ r[o{ xo nkT[D b~r fgnk.fJe fdB wjkoki ih efjD b~r/,”j[D sz{ g~ek jh nk ik, fJ~E/ jh fojk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 566: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

536 nksw d/P dh T[vkD

eo, xo Bk ikfJnk eo”. go w/o/ xo dh y/sh T[BQK fdBK ftu ekchvkT{B j'D eoe/ w?A ed/ nk iKdk s/ ed/ ub/ iKdk, feT[Afe xo th w?ƒy/sh dk ezw eoBk g?Adk ;h. id'A ed/ xo ftu iK y/sh d/ fe;/ ezw ftue'Jh fe;/ fe;w dk ftxB g?Adk sK w?A ;zsK n~r/ jh nodk; eodk sKT[j ;G mhe j' iKdk. fJ; soQK w/ok ftPtk; j'o g~ek j'D b~rk. fJefdB w?A r[od[nko/ gziroKJhnK nkfJnk sK wjkoki ih efjD b~r/ fe,“j[D sz{ ;kvk j?A T[BQK dk BjhA fJ; eoe/ g~ek jh fJ~E/ nk ik”. T[BQKfdBK ftu r[od[nko/ ftu bzro ubkT[D bJh d[~X fJe~mk eoB bJhvkbh eoB ikJhdk ;h. wjkoki ih B/ w/oh fvT{Nh vkbh s/ bk fd~sh.w?A ikfJnk eodk ;h. fJe fdB wjkoki ih efjzd/ GkJh Bkb^BkbGiB th eoh ikfJnk eo. T[BQK B/ w?ƒ d~f;nk fe ;kJheb d/ d'BKg?vbK Bkb fwbk e/ Bkw f;wo fbnk eo. fJe g?vb Bkb tkfjr[o{ s/d{i/ Bkb fJe T[nzeko eo fbnk eo. fJ; soQK w/oh gfjbh f;~fynkP[o{ j'Jh. j'bh^j"bh w?ƒ GiB ftu o; nkT[D b~r fgnk. T[; s'Apknd n;hA j"bh^j"bh t~v/ j'D b~r/. j'o th ;kEh Bkb ofjzd/ ;B.nkg ih wksk fgsk s'A th t~X fgnko Bkb o~yd/. e'Jh rbsh eod/ sKfMVe th fdzd/ ;B.

fJe fdB dh r~b j?, wjkoki ih B/ w?ƒ p[bk e/ fejk,”u~b pbhf;jK` :{H ghH u~b e/ nkT[Dk j?, T[ZE// pkpk Bo?D f;zx dh po;hwBkT[Dh j? “. w?A T[BQK ƒ BKj eo fd~sh. T[BQK B/ fco fejk, “Y~N{ ;kXnk ik Bkb uzrk oj/Ark”. go w?A c/o th BKj eo fd~sh. T[BQK B/ shihtko fejk Bkb ikD bJh go w/o/ wz{j u'A BKj jh fBebh. p; n?;hgowkswk dh woIh j'Jh fe ;koh ;zrs B/ ns/ pkpk ih B/ v/Y ti/ :{HghH ƒ u~bDk ;h s/ YkJh ti/ w?ƒ g[fb; B/ u[~e fbnk. w?A jkb/nDdkVQhnk jh ;h fe fgzv ft~u'A fe;/ B/ w/oh M{mh fPekfJs eo fd~shfe fJj n~stkdh j? s/ g[fb; w?ƒ cV e/ b? rJh. efjzd/ sz{ n~stkdhj?A. pj[s e[~N^wko ehsh, w/o/ Bj[z th e~Y fd~s/ rJ/. eJh soQK d/;[nkb g[~Sd/ fe r[od[nko/ e"D^e"D nkT[Adk j?, ;kX{ feBQK ƒ Ppd dkT[gd/P fdzd/ B/< go Bk sK w/ok e'Jh ykVe{nK Bkb ;zpzX ;h ns/ Bk

Page 567: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

537

jh fJ~E/ r[o{ xo e'Jh n?;k nkdwh nkT[Adk ;h. go T[BQK B/ fco thw/o/ s/ pj[s I[bw ehs/. w/ohnK b~sK pkjK s'V fd~shnK, fJzBk sP~ddeod/ ;h fe wB eodk fe j[D wko jh d/D sK uzrk j? feT[Afe T[j ;fjDBjhA ;h j[zdk. go fJ; ;ko/ ;w/A d"okB w?A i' wjkoki ih B/ GiB dhftXh ;wMkJh j'Jh ;h T[; nB[;ko gfjbh gT[Vh dk gkm eoh frnks/ Bkb/ wjkoki ih d/ ;o{g dk fXnkB eoh frnk. fJe fdB T[j w?ƒwkoB bJh izrb ftu fJe irQk b? rJ/. w?ƒ efjD sz{ nkgDk ewhIT[sko, go w/ohnK pkjK N[~NhnK j'D eoe/ w/o/ s'A ewhI T[skoh BjhAik ojh ;h. T[BQK B/ w/o/ r'bh wkoBh ukjh go n?;h wjkoki ih dhfeogk fe T[BQK dh pzd{e u~bh BjhA. fJzB/ ƒ T[BQK ƒ fes'A c'B nk frnkfe fes/ nN?e j' frnk ibdh nk ikT[. T[; s'A pknd T[BQK B/ ;'funkfe fJ; ƒ wkoB dh e'fPP ehsh fJj wkfonk BjhA frnk Io{o fJdQ/fg~S/ e'Jh pj[s t~vh skes j'Dh j?. w?A Bhw p/j'P fijk j'fJnk fgnk;h s/ T[BQK B/ w?ƒ N?Ag{ ftu gk o~fynk ;h. w?A T[BQK ƒ nkg; ftu r~bKeofdnK ;[fDnk fe, i/ fJj u/bk fJzBk Pesh dk wkbe j? sK fJ;dkr[o{ eh j't/rk. T[j vo rJ/ s/ w/ok uzrh soQK fJbki eotk e/ tkg;G/fink. T[; s'A pknd fe;/ B/ nypkoK ftu eYtk fd~sk fe fe;/p/e;{o s/ g[fb; B/ fet/A sP~dd ehs/. d' ykVe{ w?ƒ fwbD nkJ/ s/efjzd/, sz{ ;{owk j?A sK nkgDk pdbk b?. T[BQK B/ fejk nkj b? cVQ J/He/H ;zskbh s/ u~e d/ T[BQK g[fb; tkfbnK ƒ s/ Bkb/ fgzv tkfbnK ƒ fiBQKB/ s?ƒ M{mk c;kfJnk. w?A fejk, w?A wjkoki ih ƒ g[~S/ fpBK e'Jh edwBjhA g[~NDk. fJzB/ ƒ wjkoki ih B/ pzdk G/i e/ w?ƒ p[bk fbnk. w?A ;kohr~b ;[DkJh. T[j efjzd/, GkJh` sz{ ;kX j?A, fJ; eoe/ fJj s/ok o;skjh BjhA. sz{ T[BQK dk fceo Bk eo fiBQK B/ s/o/ s/ I[bw ehsk, T[j nkg/jh nkgD/ gkgK E~b/ d~p e/ wo yg ikDr/. sz{ p; GiB efonk eofJ;/ B/ gko bkT[Dk j?. T[; s'A d' ;kb pknd c/o w?ƒ g[fb; u[~e e/ b?rJh go wjkoki ih dh n?;h feogk j'Jh fe d{;o/ fdB jh T[BQK B/nkgD/ nkg jh w?ƒ S~v fd~sk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 568: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

538 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih jw/PK fJjh fejk eod/, “GkJh GiB dh i' ukbh nkgKƒ okVk ;kfjp tkb/ wjKg[oPK s'A fwbh j? T[j nkgK u~bdh o~yDh j?”.r[o{ xo d/ fB:w Bkb ;kƒ ;w/A f;o GiB eoB bJh ;t/o/ PkwfpmkT[Ad/ ns/ GiB d/ sohe/ ;wMkfJnk eod/ ;B. fgnko th pj[seod/ go ;ysh th pj[s tosd/ ;B. ;t/o/ T[mk e/ fpmk fdzd/ ;B.YkJh ti/ xzNh b~rdh ;h, ;ko/ T[Zm iKd/, i/ e'Jh Bk T[Zmdk sK T[; s/gkDh gk fdzd/. T[; s'A pknd ;ko/ Bjk e/ GiB s/ p?m iKd/. oks ƒ thn~m s'A d; ti/ s~e G'ok ;kfjp d/ nkb/ d[nkb/ ;kƒ ;kfonK ƒ fpmke/ GiB eokT[Ad/. efjzd/ ;kok fdB ;/tk s/ f;woB S~vDk BjhA, eohikT[. fit/A^fit/A wjkoki ih d~;h iKd/ w?A GiB eoh iKdk. fJe fdBw?A p/Bsh ehsh wjkoki ih w?A sK pj[sk gfVQnk th BjhA j'fJnk, w?ƒfet/A w[esh fwb/rh< T[j efjzd/, “GkJh w[esh sK gqG{ d/ gq/w eoe/fwbdh j[zdh j?, fJ; bJh gVQ/ nBgVQ dk pj[sk coe BjhA j[zdk. s/okezw p; J/dK jh mhe j?, sz{ ;/tk eoh ikfJnk eo s/ GiB eoh ikfJnkeo. ;G nkg/ jh b'N j' ikT{rk”. T[BQK B/ fejk fe, “fit/A ;e{b ftugfjbK PpdK s/ j~E ;kc eoB bJh c~Nh fbyDh g?Adh j? fJ;/ soQK Ppds/ I[pkB ;kc eoB bJh p'b e/ Ppd dk ikg eohdk j?. c/o T[BQKd~f;nk fe j[D ihG ƒ o'e e/ GiB eo. T[; s'A pknd d~f;nk fe ihGs'A E~b/ Ppd dk nfGnk; eo. c/o fejk fe ihG d/ w[job/ fj~;/ s/fXnkB Xo e/ Ppd dk nfGnk; eo ns/ r[o{ BkBe d/t ih d/ ;o{gdk fXnkB Xo. nrbh nt;Ek bJh d~f;nk fe, f;o ftu p'dh tkbhEK s/ ftueko'A nzdo t~b ƒ MkeDk j?. T[ZE// ;kok ukBD fdy/rk. T[;s'A pknd skb{J/ ƒ y{j wzB e/ nkb/ d[nkb/ r[o{ ;o{gK dk fXnkB XoBkj?. T[; Bkb f;~Xk nzdo fdyDk P[o{ j' ikt/rk. ihG s/ xzv fj~bd/ j'J/BIo nkT[Dr/. ;fji Bkb f;woB dh fbt b~r{. nkg ih B/ d~f;nkfe fdb s/ nkgDk fXnkB fNek e/ o~y. fJ~E'A jh ;kohnK BkVhnKu~bdhnK jB fJ; eoe/ fJ;/ ƒ ekfJw eo b? pkeh ;kok e[M nkg/ jhj' i{”. j"bh^j"bh ;o{g dk fXnkB fNeD b~r fgnk. fJ; soQK y/shdk ezw eofdnK, Nq?eNo ubkT[AfdnK th w/ok f;woB u~bh iKdk j?.

Page 569: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

539

j[D T[BQK dh feogk Bkb w?A pkpk pbeko f;zx ih d/ nkd/P ns/ fBod/PnB[;ko u"thA–u"thA xzN/ dh p?me brkT[Adk jK. T[BQK B/ w?ƒ jo o'I e/;hAfJPBkB eoB dk j[ew ehsk j'fJnk j?. T[BQK dk fejk j'fJnk j? fejo tes fsnko po fsnko ofjDk j?. T[BQK dh jh feogk Bkb j[DGiB dk n?;k w[ekw fwfbnk j? fe jo uhI u'A Ppd dh rz{i ;[DkJhfdzdh j?. w?A y/sh dk ezw eodk jK. fJ; eoe/ nkg ih d/ uVQkJh eoBs'A gfjbK nkg ih pj[s ekjbh eo oj/ ;B. ibdh^ibdh ;koh eDefpitk fd~sh. fJe fdB T[j nkg jh w/o/ Bkb y/s ftu Nq?eNo s/ p?me/ nk rJ/. ;G b'e yVQ e/ d/y oj/ ;B fe fJj eh j' fojk j?, ;kXKƒ eh j' frnk nkg/ y/sK ftu s[o/ fcod/ B/< nkg ih w/o/ Bkb Nq?eNos/ jh p?m rJ/ ns/ w?ƒ GiB pko/ fJe~b/ ƒ jh ;wMkT[D b~r gJ/.efjzd/ fet/A GiB eodk j[zB?< w?A d~f;nk sK efjzd/ jK s/ok mhe j?. c/onkg/ jh efjD b~r/, “Nq?eNo dh ;?bc wko”, id'A ;?bc wkoh sK fi;irQk X{nK fBebdk j? T[; okj u'A Ppd dhnK eJh ozr pozrhnKuzfrnkVhnK e~Y fd~shnK. w?A d/y e/ dzr ofj frnk. nkg ih efjDb~r/,”s/ok ;G mhe j? j[D sz{ Nq?eNo dh nktkI Bkb fwbk e/ Ppd dkikg eo fbnk eohA”. nkg ih uVQkJh eoB s'A pknd th w/o/ bJhfJ;/ soQK jh jB fit/A uVQkJh eoB s'A gfjbK. i/ ed/ ;t/o/ T[ZmD ftud/o j' ikt/ sK T[mk fdzd/ jB. GiB s/ p?fmnK ƒ gk;k th fgnko Bkbpdbtk fdzd/ jB. fgSb/ ;kb nr~;s d' jIko frnkoK d/ fJe fdBdh r~b j? w?A nmskbh xzN/ bJh GiB s/ p?m frnk. rowhnK d/ fdB;B, d{i/ fdB w?ƒ b~frnk fe w/ok BjkT[D ƒ ihn eo fojk j?. T[;/t/b/ gsk BjhA fe~E'A nkg ih nk rJ/, fe~E'A fJe N~p nk frnk s/ w?ƒT[BQK B/ fJ; soQK B[jkfJnk fit/A fJe wK nkgD/ S'N/ fij/ p~u/ ƒ bkYeo^eo e/ B[jkT[Adh j?, nb/^nb/ eoe/. j[D th ed/^ed/ id'A w?AfJPBkB eodK sK fJt/A b~rd? fit/A T[j w/o/ Bkb fJPBkB eo oj/ j'D.i/ w?A ykDk yk fojk j'tK sK T[j w/o/ fjod/ ftu p?m/ j'D. ykDk yKd/ j'J/nktkI th Ppd dh X[B pD iKdh j?. n?;/ ;B w/o/ r[o{ fgsk, n?;/ jBw/o/ r[o{ fgsk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 570: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

540 nksw d/P dh T[vkD

GkJh eosko f;zxGkJh eosko f;zx pV/ bzp/ ;w/A s'A ;zs wjkoki d/ ;/te jB. fJBQK

dk ckow pkbg[o ;EkB d/ BIdhe jh j?. ;zs wjkoki ih d/ ;/te pDBs'A gfjbK fJBQK ƒ ;kX{nK dh ;zrs dk e'Jh pj[sk frnkB BjhA ;h.id'A gfjbh tkoh ;zs wjkoki ih ;zB T[Bh ;" gMzso ftu pkbg[o fgzvftu rJ/ sK fJBQK dk ;kok gfotko oks ƒ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB;[DB ikfJnk eodk ;h go fJBQK ƒ e'Jh pj[sh fdbu;gh BjhA ;h.fJBQK dh xotkbh wkJh frnkB e"o th ;zsK dh pj[s PoXkb{ ;h. T[;B/ xo nk e/ d~f;nk fe ;zs n?;h eEk ehosB eod/ jB fe pj[s t?okrnkT[Adk j?. wkJh efjzdh fi; fdB dh w?A dhtkB ftu iKdh jK w/ok o'DKjh pzd BjhA j' fojk.fJe fdB T[AM jh fJj ;zs wjkoki ih d/ doPBeoB rJ/ T[BQK B/ g[~fSnk, “GkJh` gzikp s'A fejV/ fgzv d/ j' sK GkJheosko f;zx B/ d~f;nk fe, T[j fg~S'A fgzv pX"Sh d/ ofjD tkb/ jB”.j"bh^j"bh j'o th r~bK j'JhnK. GkJh eosko f;zx c/o d[pkok rJ/ sKT[BQK ƒ ;zs wjkoki ih dhnK frnkB Gog{o r~bK fy~u gkT[D b~rhnK.c/o fJj th dhtkB ftu ikD b~r gJ/. o'I^o'I dhtkB ftu ;zswjkoki ih d/ P[G thuko ;[D e/ fJBQK d/ wB s/ pj[s rfjok gqGktfgnk. id'A pkbg[o ;EkB s/ gfjbh tkoh ;zs wjkoki ih B/ nzfwqsSekfJnk sK fJBQK B/ th nzfwqs Sfenk. nzfwqs SeD tkbh ;koh;zrs ft~u'A fi;^fi; B/ fXnkB bkT[D bJh Ppd wzfrnk ;zs wjkokiih B/ T[;^T[; ƒ Ppd dk ikg eoB dh ftXh ns/ fJe^fJe wkbk thd/ fd~sh. fJBQK ƒ th fXnkB bkT[D bJh gfjbh gT[Vh dk ikg d/fd~sk. T[; bJh wjkoki ih B/ j[ew ehsk fe gfjbh gT[Vh dh g{ohwkbk eoBh j?, i' fe seohpB d'^YkJh xzN/ pDdk ;h. fJj ekch d/oT[;/ soQK ikg eod/ oj/.

Ppd pdb e/ ;fsBkw[ tkfjr[o{ Ppd dk ikg eoB bJh d/ fd~sk.T[; s'A pknd ;kb^S/ wjhB/ pknd wB j'o fNekn ftu nkT[D b~rfgnk, ;fEosk tXdh rJh sK wjkoki ih dh feogk Bkb fJe~b/tkfjr[o{ dk ikg u~bD b~r fgnk. T[; s'A pknd fco tkfjr[o{ Ppd

Page 571: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

541

jh fojk, pdfbnk BjhA. fJBQK B/ wjkoki ih ƒ fJ; ;zpzXh p/Bshehsh sK T[BQK B/ fejk, “u~b j[D fJjh d~ph u~b”. GkJh eosko f;zxy/sh^pkVh dk ezw eod/ ;B. id'A eJh tkoh E~e e/ ;"A iKd/ ;t/o/nzfwqs t/b/ n~y Bk y[~bQdh sK fJzM b~rdk fit/A ;t/o/ uko ti/ e'Jh pKjcVQ e/ T[mk fdzdk ;h. fco GkJh eosko f;zx dh PoXk ns/ ftPtk;j'o g~ek j'D b~r fgnk. j"bh^j"bh nkgDh rqfj;sh s'A t/jb/ j'D b~rgJ/. fJBQK B/ nkgD/ p~u/ ftnkj bJ/ sK fInkdk s'A fInkdk ;wK ;zswjkoki ih dh ;zrs ftu fpskT[D b~r gJ/. id'A ;zs wjkoki ih d/dhtkB fd~bh fty/ b~rd/ sK fJj thj^thj fdB fd~bh T[BQK d/ Bkb jhofjzd/ ;B. id'A th fJBQK s/ iK fJBQK d/ gfotko s/ e'Jh w[;hps nkT[Dhj[zdh sK ;zs wjkoki ih gfjbK jh ;[gB/ ftu fdqPNKs fdyk fdzd/.

GkJh eosko f;zx B/ d~f;nk fe j"bh^j"bh w/ok nfGnk; tXdkfrnk ns/ fXnkB dh fJekrosk th tXdh rJh. j[D wjkoki ih dhfeogk Bkb gzi^;~s xzN/ f;woB nfGnk; d/ fwb iKd/ jB. T[BQK dhfeogk d/ Bkb Ppd s/ ;[os Bkb^Bkb u~bdk j?. fit/A^fit/A w?A r[o{ d/uoBK dk fXnkB Xo e/ Ppd dk nfGnk; eodk jK sK wB ƒ pj[sPKsh fwbdh j?. wB ftu j[D fNekT[ j?. ;zs wjkoki ih dh feogkns/ Bkw nfGnk; s'A gfjbK w/ok ;[Gkn pj[s row ;h. j[D w?ƒ fe;/dhnK r~bK dk r[~;k BjhA b~rdk. xo d/ ihn ns/ pkjo d/ b'e fJ~e'fij/ b~rd/ jB. fe;/ dk e'Jh w'j BjhA nkT[Adk. j[D e'Jh fuzsk th BjhAj?. w?ƒ j[D b~rdk j? fe i/ gfotko iK foPs/dkoK ftu fXnkB o~yhJ/sK pzdk GiB eo jh BjhA ;edk. o'I ;t/o/ d' YkJh ti/ s'A b? e/ S/ ;~sti/ s~e fBozso GiB j' iKdk j?. fit/A ;{Jh ftu fNe e/ Xkrk g?Adk j?T[;/ soQK r[o{ dh feogk Bkb ;G mhe^mke u~b fojk j?. wjkoki ihd/ gob'e rwB s'A pknd w/oh fJj nt;Ek pj[sh pDh j?. w?ƒ b~rdkj? fe id'A pzdk ;z;koh ezwK s'A fpbe[b fBT{Nqb j' iKdk j? sK jh fXnkBfNedk j?.

id'A ;zs wjkoki ih B/ gfjbh tko fXnkB ;kXBk eoB dh i[rshd~;h sK T[BQK B/ d~f;nk fe, X[zBh ftu Ppd dk nfGnk; eo'. wjkoki

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 572: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

542 nksw d/P dh T[vkD

ih B/ d~f;nk fe Ppd dh r{zi T[ZE/ ;[DkJh d/t/rh. go w?ƒ e[M thwfj;{; BjhA j'fJnk sK wjkoki ih efjD b~r/, e'Jh BjhA GkJheJhnK ƒ fJ;/ soQK jh j[zdk j?. c/o Sksh s/ fXnkB fNekT[D bJhfejk. fco T[; s'A pknd w~E/ d/ ftueko fXnkB fNekT[D bJh fejk.w?A T[;/ ;EkB s/ jh j[D ekch ;w/A s'A nfGnk; eo fojk jK. fXnkBƒ g~eh soQK fNekJ/ o~yD bJh w?A ;zs wjkoki ih d/ uoBK ƒ nkgD/fynkb ftu jh x[~N e/ cVQ b?Adk jK. fXnkB dh gqg~esk Bkb j"bh^j"bh;zs wjkoki ih dh c'N' dk ;kyPks j'D b~r fgnk j?. T[BQK d/ ;o{gs'A fg~S'A nkT[Adh o"PBh, T[BQK dk feogk tkbk j~E ;kc BIo nkT[D b~rfgnk j?. fJ~E'A s~e fe nkg ih d/ j~E dhnK behoK th ;kc fdykJhfdzdhnK jB. fit/A^fit/A wjkoki ih d/ ;o{g ftu fXnkB fNedk j?ns/ T[BQK d/ uoBK dk fXnkB g~ek j[zdk iKdk j? T[t/A^T[t/,A j'o^j'o GiBeoB ƒ ihn eodk j?, wB j'o PKs j'Jh iKdk j?. go id'A d/ wjkokiih rJ/ jB pj[s ewh wfj;{; j[zdh j?. eJh tkoh T[j w"i{dk pkpkpbeko f;zx ih ƒ fejk eod/ ;B fe d/y T[j s/ok pkg{ nkT[Adk j?, fJj;kvk d';s j[zdk ;h. pj[s tkoh fJ; ;zpzXh g~[SD s/ wB pDkfJnk goid'A th w?A fJj ;'u e/ T[BQK gk; iKdk sK n?;h wkfJnk gk fdzd/ fe wBftu'A T[j r~b jh G[~b iKdh.

wjkoki ih d/ Bkb pj[s irQk ikJhdk ;h. fJe tkoh dh r~b j?pzv/ ;kv/ foPs/dko ;B. T[BQK d/ xo ftu fszB uko ihn fpwko ofjzd/;B. T[j wzi/ Bkb jh i[V/ j'J/ ;B nkgD/ nkg dh th T[BQK ƒ e'Jh ;'MhBjhA ;h. T[BQK B/ ;zs wjkoki ih gk; fJ; ;zpzXh p/Bsh ehsh sK nkgih B/ fejk GkJh ;kv/ e'b sK e'Jh ikd{ wzso BjhA j? ;kƒ sK r[o{ dkjh nk;ok j? fJ; eoe/ nkgDh ;w~f;nk bJh r[o{ rqzE ;kfjp ih dkP[~Xh dk nyzv gkm eotk bT[ nkg/ r[o{ Gbk eo/rk. T[BQK B/ P~[Xh dkgkm oytk fbnk. T[BQK B/ ;zs wjkoki ih d/ iE/ s'A jh gkm eotkfJnkns/ nkg ih ƒ th nkT[D bJh p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ih B/ fejk,GkJh eosko f;zx T[j s/o/ foPs/dko jB fJ; eoe/ T[j w?ƒ th Bkbb? rJ/. P[~Xh dk nyzv gkm o~y fbnk frnk. w~X tkbh oks ƒ w?A fJe

Page 573: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

543

nihp e"se d/fynk. fJe fizB fdykJh fd~sk. T[; B/ bzph fijh ekb/ozr dh i?e/N gkJh j'Jh ;h fi; ƒ nfmnkBhnK d/ pNB b~r/ j'J/ ;B.T[j nk e/ pj[s r[~;/ Bkb ;zs wjkoki ih ƒ efjD b~rk, w?A s/ƒ d/ybtKrk. nkg ih pj[s PKsh Bkb efjD b~r/ e'Jh Bk GkJh ;zsK ƒ sKb'e d/yd/ jh ofjzd/ B/. fco r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ skp/ i' f;zx gkm s/p?mk ;h T[; d/ ;kjwD/ nk e/ yVQ frnk. nkfJnk go r[o{ ;kfjp ƒBw;eko BjhA ehsh. fJ; ;zpzXh gfjbK jh ;zsK B/ ;kƒ d~f;nkj'fJnk ;h fJ; eoe/ n;hA T[; ƒ d/y e/ xpokJ/ BjhA. fiBQK d/ xoftu nyzv gkm ;h T[BQK dh bVeh fJPBkB eoe/ p?mh j'Jh ;h T[; ƒth fdykJh fd~sk ns/ T[; ƒ th vokfJnk XwekfJnk. efjD b~rk, few?A s[jkƒ ;kfonK ƒ d/y btKrk fijVk fJ; ;zs ƒ b? e/ nkfJnk j? ns/fi; B/ rKJhA dk fxT[ fd~sk j? w?A ;G ƒ d/y btKrk. go w?ƒ ;zswjkoki ih s/ g{ok Go';k ;h fe T[j w?ƒ puk b?Dr/ fJ; eoe/ w?Afpbe[b th vfonk BjhA. id'A pknd ftu wjkoki ih ƒ d~f;nk sKefjD b~r/ “GkJh GiB eoB tkb/ ƒ sK fe;/ s'A th BjhA voBk ukjhdk.GiB dh Pesh sK ;kfonK s'A t~vh j[zdh j?. G{sK gq/sK ƒ sK t?;/ jhGiBhe pzfdnK s'A G?n nkT[Adk j?. T[Zs'A^T[Zs'A Gkt/A fizBk woIh dpe/wkoh ikD ftu'A T[j vod/ jh j[zd/ jB. T[BQK ƒ GiB dk ;/e pj[s b~rdkj?”.

;zs wjkoki ih fJe tkoh g{oBg[o rJ/ sK T[ZE/ fJe n"os ;zswjkoki ih ƒ fwbD nkJh. T[; ƒ fJe ekIh uzpfVnk j'fJnk ;h.T[j id'A ;zs wjkoki ih ƒ w~Ek N/eD b~rh sK T[j ekIh T[; d/ ftujh p'bD b~r fgnk ns/ efjD b~frnk fe, fJj sK w/oh p/}w j? w?AfJjƒ Bkb b? e/ iktKrk. T[; n"os d/ xo tkfbnK B/ ;zs wjkoki ihƒ T[; d/ Bfw~s P[~Xh dk gkm eoB dh p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ihB/ fejk fe, gkm GkJh n;hA pkbg[o ;EkB s/ jh eo ;eKr/. pkbg[o;EkB s/ gkm o~y fbnk frnk. w?A id'A ;zs wjkoki ih d/ doPB eoBfrnk sK ;zs wjkoki ih efjD b~r/, GkJh s[;hA nyzv gkm s/ gfjokd/Dk j?. w/o/ Bkb GkJh fgnkok f;zx th ;h. ;zs wjkoki ih efjD

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 574: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

544 nksw d/P dh T[vkD

b~r/, GkJh Gkr f;zx i' X{chnk ;h T[j sK BhthA gk e/ p?mk oj/rk. T[;s'A ekp{ BjhA j'Dk. fJj ezw pj[sk t~vk j? fJ; eoe/ s[;hA jh gfjo/s/ foj'. n;hA d'BK B/ GkJh r[ow/b f;zx pkbg[o tkfbnK d/ bVe/ dhpoks ftu ikDk ;h. poks u~bD s'A gfjbK n;hA wjkoki ih ƒ w~EkN/eD ub/ rJ/ ;h. T[j efjD b~r/ pkoks ikD s'A fJj ezw fInkdkIo{oh j?. ;' n;hA d'B' T[; nyzv gkm d"okB gfjok d/D bJh o[e rJ/.id gfjbh P[o{nksh nodk; j'D b~rh sK T[j nyzv gkm P[o{ jh BkeoB d/t/. T[j T[; phph fi; ƒ T[j fuzpfVnk j'fJnk ;h T[; ftup'bD b~r fgnk. T[Arbh yVQh eo e/ efjD b~frnk, nodk; w~s eo',nodk; w~s eo', w?A fJ; nyzv gkm ƒ f;o/ BjhA uVQB d/Dk. n;hAg[~fSnk fe, sz{ fJ; ƒ feT[A gq/PkB eodk j?A sK efjD b~frnk, fe fJjw/oh p/}w j?, w?A fJ; ƒ Bkb b? e/ ikDk j?. T[; s'A pknd id'A w~X dhnodk; j'Jh sK T[; B/ nodk;hJ/ GkJh, o~ph dk rbk cV fbnk.nodk; eod/ j'J/ T[; dh nktkI Bk fBeb/. w?A e'b jh yVQk ;h. w/o/j~E ftu feogkB ;h, w?A fejk eo d~p e/ nodk;, sz{ vodk feT[A j?A<w?A jK yVQk s/o/ fg~S/. c/o w?A wjkoki ih e'b frnk, T[BQK ƒ p/Bshehsh, wjkoki ih` fJj ekIh pj[s szr eo fojk j?. sK wjkoki ihefjD b~r/, ub' GkJh j[D s[jkvh fIzw/Atkoh ysw j?, j[D PjhdK dkgfjok bk fdzd/ jK. T[; s'A pknd n;hA sK T[; ekIh dhnK uheK dhnKnktkIK jh ;[DhnK. wjkoki ih B/ df~;nk fe ekIh ƒ PjhdK B/ Ykjfbnk, T[; ƒ ;zrbK Bkb pzBQ fbnk ns/ uzrk e[Nkgk ukfVQnk. n;hAfejk fco sz{ ikj j[D. T[j efjzdk w?A iktK fet/A w?ƒ sK ;jhdK B/ ;zrbKBkb pzfBnk j'fJnk j?.

c/o fJe tkoh dh r~b j?, w?ƒ ;zs wjkoki ih B/ fejk GkJheosko f;jK s[jkv/ xo P~[Xh dk gkm eotkT[Dk j?. w?A Bk T[BQK dh r~bw'Vdk ;h ns/ Bk jh T[BQK d/ j[ew dk ekoD g[~fSnk eodk ;h. nkgih efjD b~r/, GkJh oDihs f;zx gzikp ƒ ik oj/ jB fJBQK ƒ efj e/wkb/oe'Nb/ s'A e~[Nh^e[NkJh ;wroh wzrtk bT[. ;zsK dk j[ew j'fJnkfe ibdh s'A ibdh P~[Xh dk gkm nkozG ehsk ikt/. E'VQ/ jh fdBK ftu

Page 575: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

545

;wroh nk rJh sK nyzv gkm nkozG eotk fd~sk frnk. ;zs wjkokiih B/ seohpB fJe wjhBk pknd pkpk pbeko f;zx ih ƒ d~f;nk fe,w/o/ p/N/ jouzd f;zx d/ Bkb pkjo'A e'Jh gq/s nk frnk ;h fi; d/ B~eft~u'A ehV/ MV oj/ ;B. wjkoki ih B/ d~f;nk fe, T[; ƒ jkb/uko^gzi fdB jh j'J/ ;B nkJ/ ƒ, i/ fInkdk fdB ofj iKdk sK T[;B/ g~ek fmekDk pDk b?Dk ;h. fJ; eoe/ P[~Xh dk gkm eoe/ T[; ƒ S/shjh Gik fd~sk.

fJ; soQK jw/Pk wjkoki ih B/ w/o/ ns/ w/o/ gfotko s/ feogko~yh. gfotko ftu eJh soQK dhnK ;w~f;nktK nkT[AdhnK jB gojo tkoh jo ihn ƒ j~E d/ e/ puk b?Ad/ jB. fJBQK dh S'Nh p/Nh phphr[oihs e"o th ;~u/ wB Bkb u[~g^ukg GiB eodh ofjzdh j? fe;/ ƒgsk BjhA b~rD fdzdh. T[; dk efjDk j? fe id'A th w?ƒ e'Jh ;w~f;nkj't/ w?A oks ƒ gkm eoe/ ;zs wjkoki ih n~r/ p/Bsh eoe/ ;"A iKdh sKnkg ih ;[gB/ ftu jh w/oh ;koh ;w~f;nk j~b eo fdzd/ jB.

GkJh fgnkok f;zx b'jNp~dhGkJh fgnkok f;zx B/ d~f;nk fe fJe fdB wjkoki ih GkJh

fgnkok f;zx d/ xo ukj gkDh SeD bJh rJ/ ;B. id'A T[BQK d/ xo'Atkg; nk oj/ ;B sK nkg ih B/ okj ftu pkpk pbeko f;zx ih ƒfejk, ‘oki{` d' eke/ sK uoBihs (GkJh fgnkok f;zx dh gsBh) d/jB, i' shik bzpk fijk w[zvk j?, T[j fe;dk j?’< pkpk pbeko f;zx B/d~f;nk fe wjkoki ih` T[j th G?D dk jh w[zvk j?. id'A d' uko fdBKpknd GkJh fgnkok f;zx ns/ G?D uoBihs e"o ;EkB s/ Bw;ekoeoB nkJ/ sK wjkoki B/ GkJh fgnkok f;zx ƒ g[~fSnk, T[j shik bzpkfijk bVek th s/ok j?< fJBQK B/ nkfynk jK ih. T[; t/b/ ;zs wjkokiih B/ nkfynk fJ; d/ j~E'A e/b/ dkB eotk fdT[. fJBQK B/ xo ƒ iKd/j'J/ ;zX"V s'A fszB doiB e/b/ bJ/ ns/ xo ik e/ p/N/ Bfozdo f;zx ƒfejk fe fJj e/b/ tzv fdT[. T[ZE/ jh fgzv d/ y/sK ftu wkJhnK w[zrhs'V ojhnK ;B, T[; B/ T[j e/b/ T[BQK ƒ tzv fd~s/.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 576: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

546 nksw d/P dh T[vkD

T[; s'A v/Y e[ wjhBk pknd dh r~b j? GkJh fgnkok f;zx ;zswjkoki ih e'b nkJ/, T[BQK ƒ GkJh w'jB f;zx B/ ;EkB s/ bkT[D bJh;c/fdnK dh gBhoh pko/ fejk j'fJnk ;h. T[j GkJh w'jB f;zx ƒgBhoh pko/ d~; e/ wjkoki ih e'b nk e/ p?m rJ/. nkT[AfdnK ;ko ;zswjkoki ih B/ fJe ;[nkb ehsk fe GkJh, xo'A nkJ/ j' fe fvT{Nh s'A.T[BQK d~f;nk fe wjkoki ih ;EkB bJh ;c/fdnK dh gBhoh pko/ gskeoe/ nkfJnk jK. nkg ih B/ T[BQK ƒ p?m ikD bJh fejk ns/ puBehsk, fe GkJh id'A ;zs wjkoki ih okVk ;kfjp tkfbnK d/ dhtkBefbnkD d/ g[b s/ b~rd/ j[zd/ ;h sK T[d'A d/ pko/ s[jkƒ e[M gsk j?< fJjefjD b~r/, wjkoki ih n;hA S'N/ S'N/ j[zd/ ;h go ;'Mh g{oh ;h. n;hAgP{ ukod/ j[zd/ ;h. T[ZE/ B/V/ fJe ;fji bkb ceho dh ;wkX ;h. i/fe;/ B/ T[ZE'A fJe v~ek th s'V b?Dk sK T[ZE/ jh g[~mk j' iKdk ;h. i/ e'JhT[; irQk s/ fgPkp eo fdzdk T[j th g[~mk j' iKdk ;h. fJzBh Peshtkbh irQk j? fJj. ;zs wjkoki ih B/ d~f;nk fe id'A fJ~E'A eoho g~N/B/ T[; t/b/ w?A th fJ~E/ ;/tk eokJh ;h. fJ; irQk s/ t~v/ wjkoki ihokVk ;kfjp tkfbnK B/ dhtkB ;ikJ/ ;B. fJ; irQk s/ S/t/A gksPkjih wjkoki nkJ/ ;B. fJj gho fi; dh fJj ;wkX j?, fJj gho r[o{ih ƒ fwfbnk ;h. id'A r[o{ ih nkJ/ sK T[; B/ fejk ;h, wjkoki ihnkg ih fJE/ p?m' w?A efbnkD fgzv ftu'A nkg ih bJh d[~X b? e/ nkT[AdkjK. fJ; gho B/ fgzv ftu ik e/ d~f;nk fe, S/t/A gksPkj wjkoki ihnkJ/ jB, d[~X tr?ok b? e/ gj[zu'. fgzv d/ b'e efjD b~r/, gho ih n~is[jkƒ eh j' frnk, n~i s[jkv/ fujo/ s/ pj[s ibkb j?< gho ih efjDb~r/, w/o/ fujo/ s/ sK eh ibkb j?, s[;hA w/o/ Bkb u~b', w?A s[jkƒ T[;d/ doPB eokT[Adk jK fi; d/ fujo/ s/ w/o/ Bkb'A ;" r[Dk fInkdk ibkbj?. fgzv d/ b'e d[~X^gkDh ns/ gqPkd/ b? e/ nkJ/. T[BQK B/ S/t/A gksPkjdh pj[s ;/tk ehsh. id'A r[o{ ih ;G ƒ y[PhnK pyP e/ s[oB b~r/ sKgho ih B/ pj[s t?okr ehsk ns/ r[o{ ih ƒ j'o fJe d' fdB o[eD tk;s/p/Bsh ehsh, fe, wjkoki ih j'o ;/tk pyP'. r[o{ ih B/ fejk GkJh j[Dc/o ed/ nktKr/. gho ih B/ p/Bsh ehsh, wjkoki ih id'A nkT[r/ sK

Page 577: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

547

nkg ih dh eh fBPkBh j't/rh< sK r[o{ ih B/ puB ehsk, GkJh n;hAXo{ tkb/ gkf;T[A nktKr/. id'A ;zs wjkoki ih okV/ tkb/ gfjbh tkoefbnkD d/ g[b s/ dhtkB bkT[D bJh nkJ/ sK nkT[Ad/ ;ko jh efjDb~r/, fe GkJh gzvkb E'VQk fijk T[Zgo j'o b? e/ ikT[, id'A ;zs ihwjkoki dhtkB ;ik e/ ub/ rJ/ sK oks ƒ fijVk w"bth T[ZE/ ;wkX d/;EkB s/ ;/tk eodk ;h T[; ƒ fJe fdqPNKs j'fJnk fe gho ih B/ irke/ w"bth ƒ fejk fe ebQ ƒ w/o/ t~b'A ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh eoBh fenkg ih nk e/ w/oh ;wkX d/ nkb/ d[nkb/ goeowk eoe/ w/o/ f;o t~bi'Vk T[skoB ns/ p?m ikD. gho ih B/ fejk fJBQK B/ w/o/ Bkb tkndkehsk j'fJnk j? fe id'A n;hA nktKr/ sK s/o/ e'b Io{o nktKr/. fJjwjKg[oP S/t/A gksPkj dk ;o{g jB. id'A fJj fdqPNKs w"bth ih ƒj'fJnk sK T[; B/ ;zrs d/ w[yh d' pzfdnK ƒ fejk fe nkgK wjkoki ihƒ p/Bsh eoBh j? fe, w?ƒ gho ih B/ fJj fejk j? fe i' wjKg[oPdhtkB eod/ jB, T[BQK ƒ p/Bsh eo' fe dhtkB w/oh ;wkX d/ e'b;ikT[D ns/ w/oh ;wkX dh gqeowk eoe/ i'Vk w/o/ f;o t~b bkj[D.id'A n;hA eoho tr?ok ;ko/ g~[N e/ irQk g~Xo eoe/ dhtkB dh ;kohfsnkoh eo fd~sh sK id'A wjkoki ih ukj SeD b~r/ sK w"bth th nkgih e'b p?mk ukj ghAdk ;h. nkg ih B/ w"bth ƒ fejk w"bth ih s[jkƒeh fdqPNKs j'fJnk j? sK w"bth B/ ;koh r~b d~; fd~sh.

fJj puB eofdnK^eofdnK B/ j'o puB ehsk fe fJe ;kX{ i'ebe~s/ t~b'A nkT[Adk j[zdk ;h T[j rktK dh ;/tk pj[s eodk j[zdk ;h.i/ T[; ƒ fes/ gsk b~r ikDk fe e'Jh rK fY~bh w~mh j? iK fe;/ d/ iywtr?ok j? sK T[; ƒ fbnk e/ T[; dh wZbw g~Nh eodk. fJj ;kX{ fi~E/th fes/ okVk ;kfjp tkb/ wjKg[oPK d/ dhtkB ;id/ ;B T[ZE/ jh ik e/dhtkB ;[Ddk j[zdk ;h. fco T[j okVk ;kfjp jh ofj fgnk ns/ fJ~E/jh rktK dh ;/tk eoB b~r fgnk. fJe fdB T[; ;kX{ dk fJe j~Et~fYnk frnk sK T[; B/ pj[s nc;'; ehsk ;koh ;zrs B/ th pj[snc;'; iskfJnk ns/ fejk fe fJj sK ;/tk pj[s eodk ;h, gowkswkB/ fJj eh GkDk tosk fd~sk. id'A fJ; r~b dk ;zs wjkoki ih ƒ gsk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 578: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

548 nksw d/P dh T[vkD

b~frnk sK ;zs wjkoki T[; ƒ efjD b~r/, GkJh sz{ fJzBk nc;'; eodkj?A, s?ƒ fg~Sb/ iBw dk e[M gsk j?< ;kX{ efjD b~frnk, wjkoki ihw?ƒ sK e'Jh gsk BjhA. sK ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ ;~i/ eo ewbKdk nzr{mk T[; d/ w~E/ s/ Xo e/ id'A I'o Bkb d~fpnk sK T[; ƒ X[VX[Vhnk rJh ns/ fg~Sb/ iBw dk ;G e[M fdykJh fd~sk. T[; ;w/A ;zswjkoki oDihs f;zx ih fto~es ih th e'b p?m/ ;B. fJj e"sefto~es ih B/ nkgD/ n~yhA d/fynk ;h. pknd ftu T[; ;kX{ ƒ nkgih B/ g[~fSnk fe s[jkƒ ;zs ih wjkoki B/ eh fdykfJnk j?< T[j ;kX{efjD b~frnk fe wjkoki ih B/ w?ƒ fdykfJnk fe w/o/ ;oho d/ sKN'N/^N'N/ j'D/ ;h, go fJzB/ ftu jh wjkoki ih B/ w/ok ePN e~N fd~skj?. fJj puB eoB s'A pknd ;zs ih wjkoki efjD b~r/ fe, uzrk GkJhj[D puB eofdnK ƒ pj[s ;wK j' frnk j?. fJ; ;G ƒ seohpB d'xzN/ j' u[~e/ ;B.

GkJh fgnkok f;zx nkg ih ƒ Bw;eko eoe/ ;e{No s/ ikD s'AgfjbK fgzv gziroKJhnK rJ/. T[; fgzv fJBQK dh foPs/dkoh ;h.T[ZE'A fJBQK B/ xo ƒ c'B ehsk sK fJBQK ƒ d~f;nk frnk fe T[BQK d/ p/N/Bfozdo f;zx dk j~E t~fYnk frnk j?. GkJh fgnkok f;zx xo ƒ rJ/.id'A xo gj[zu/ sK fJBQK ƒ d~f;nk frnk fe fJBQK dk p/Nk N'e/ tkbhwPhB d/ T[Zgo jh fv~r fgnk ;h. T[; B/ ;ko/ B/ t~fYnk ikDk ;h p;wjkoki ih dh feogk Bkb fJe S'Nk fijk B"eo i' e'b yVQk ;h T[; B/cNk^cN wPhB dk gNk e~N fd~sk. N'e/ tkbh wPhB Bkb GkJh Bfozdof;zx dk j~E t~fYnk frnk go ikB pu rJh. j~E ft~~u'A d' ckV j' frnk;h sK fJ~E'A ;zX"V b? rJ/. ;zX"V tkb/ vkeNo B/ j~E y'fbQnk sK T[; dk;kok y{B fBeb frnk. T[; vkeNo B/ i[nkp d/ fd~sk ns/ wkb/oe'Nb/G/i fd~s/. fco T[ZE/ vkeNo r'fJb d/ b? rJ/. id'A r'fJb d/ gj[zu/ sKT[; ;w/A s~e T[; dk wz{j p~rk j' u[~fenk ;h. T[; dk ;kok y{B B[~uVu[~fenk ;h. fJ~E/ fJT[A j'fJnk fe w[zv/ B/ wo ikDk ;h go j~E t~Y e/jh ;ko fd~sk. wjKg[oPK dh feogk Bkb ;~N Bkb jh ;o frnk ;h.fi; s/ feogk eod/ ;B T[; ƒ t~v/ t~v/ d[~y s'A th puk b?Ad/ ;B. w?ƒ

Page 579: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

549

pknd ftu nfj;k; j'fJnk fe n~i wjkoki ih T[; ;kX{ dh ;kyhyk; eoe/ feT[A ;[Dk oj/ ;B.

pkpk cfsj f;zx ih;zs wjkoki ih B/ ;zB T[Bh ;" ;s~so ftu r[o{ BkBe d/t ih d/

ntsko g[op s/ fwouhJ/ fty/ dhtkB ;ikJ/ ;B. nkg ih B/ r[o{ BkBed/t ih dhnK f;fynktK pko/ d~;fdnK j'fJnK fJj XkoBk gVQh ;h fe,‘nkfJnk r[o{ BkBe ir skoB/ ƒ. ‘ S'N/^S'N/ ;e{bK d/ p~funK s'A b?e/ ;G wkJh^GkJh d/ wz{j s/ fJj XkoBk uVQ rJh. ;ko/ fJ; ƒ rkT[Ad/fcoh iKd/ ;B. ;ko/ jh pj[s y[P ;B fe fit/A r[o{ BkBe i~r skoBnkJ/ ;h T[;/ soQK ;zs wjkoki ih th ;kvhnK sedhoK d/ gou/ X[odorkj s'A b? e/ nkJ/ ;B. ;kfonK ƒ b~rdk ;h fe nkg ih :{H ghHfty/ ;kƒ r[o{ d/ dopko Bkb i'VB jh nkJ/ jB. pkpk cfsj f;zx T[;;w/A u"Eh ebk; ftu gVQd/ ;B. fJBQK dk GkJh T[; ;w/A ;zg{oBk Bro;~sthA ebk; ftu gVQdk ;h.

fJj ;e{b ft~u'A jh pkbg[o r[o[d[nkok ikfJnk eodk ;h fi~E/ ;zswjkoki ih nk e/ dhtkB bkfJnk eod/ ;B. fJe fdB T[; B/ wjkokiih ƒ p/Bsh ehsh, wjkoki ih` ;kv/ xo ftu th dhtkB eo'. nkgih efjD b~r/ GkJh dhtkB sk bk fdnKr/ gfjbK nkgD/ wksk fgsk ƒsK G/i. ;toB f;zx nkgD/ wksk fgsk ƒ nkg ih gk; b? nkfJnk.T[BQK B/ id nk e/ p/Bsh ehsh sK nkg ih B/ p/Bsh gqtkB eoe/ fejkfe n~i s'A u"E/ fdB n;hA s[jkv/ xo dhtkB eoKr/, s[;hA ik e/ nkgDhfsnkoh eo bt'. fBPfus ;w/A w[skfpe ;zs wjkoki ih ;kv/ rqfjgj[zu rJ/. nkg ih GkJh wBihs f;zx d/ w'No ;kfJeb s/ nkJ/ ns/iEk No?eNo Nqkbh s/ p?m e/ nkfJnk ;h. rowhnK d/ fdB ;B, ;kv/xo d/ uVQd/ gk;/ t~b nkgDk gbzx vjk fbnk fi~E/ fe ;kv/ r[nKYhnKdh IwhB ftu tkjh eoe/ ;[jkrk wkfonk j'fJnk ;h. fJ~E/ jh nkgih B/ ukj gkDh Sfenk. fJj IwhB fg~S'A ;kvh tzv ftu nk rJh ;h.Pqh wkB pkpk Bo?D f;zx s/ phph jopz; e"o th Bkb ;B. nkg ih B/;kv/ rohpK d/ xo uoB gk e/ rohpK ƒ fBtkfink s/ dhtkB ;ikfJnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 580: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

550 nksw d/P dh T[vkD

T[; s'A pknd fi~E/ th nkg ih d/ dhtkB ;id/ ;B n;hA T[ZE/ jh dhtkB;[DB iKd/ ;h. pj[s o; nkT[Adk ;h. ;zB T[Bh ;" sok;h ftu w?A d;thAd/ fJe g/go ftu c/bQ j' frnk. c/o w?A xo dk ezw^eki eoB b~rfgnk. ;odhnK ftu id'A nkg ih pkbg[o ;EkB s/ nkJ/ sK nkg ihjo o'I dhtkB eod/ ;B ns/ w?A th jo o'I dhtkB s/ nkT[Adk ;h. nkgih Bkb gzikp s'A fJBQK d/ r[oGkJh pkpk ;hsb f;zx ih th nkJ/ j'J/;B. fJBQK B/ ;kƒ gq/oBk eoBh P[o{ eo fd~sh fe GkJh ;kv/ e'b jhfojk eo'. w?ƒ th P"e ikfrnk fe wjKg[oPK d/ uoBK ftu ofj e/ ;/tkeohJ/. nkg ih id'A ;t/o/ fJPBkB eod/ j[zd/ ;B sK w?A Bbek r/V e/N~p Goh iKdk j[zdk ;h s/ nkg ih fJPBkB eoh iKd/ ;B. fJe fdBfJPBkB eofdnK^eofdnK nkg ih B/ w?ƒ puB ehsk, cfsj f;jK,j[D sz{ xofdnK dk yfjVk S~v, w?A ;fs puB efj fd~sk. nkg ih B/feogk eo e/ w/ok xo s'A w'j s[Vtk fd~sk ns/ nkgD/ w[spoe uoBKdh ;/tk pyPh. feT[Afe fi; f;~y d/ T[Zsw eow j'D T[j r[o{ e'b nkgu~b e/ nkT[Ad/ jB. i/ f;~y d/ w~Xw eow j'D sK r[o{ f;~y e'b u~be/ iKdk j?. w?A pj[s jh w'Nh p[~Xh tkbk iht ;h. nkg ih B/ eb:[rhihtK ƒ nkgD/ eo ewbK Bkb feogk eoe/ nkgD/ uoBK ftu ofj e/r[o{ BkBe d/ dopko dh ;/tk pyPh. iBtoh ;zB T[Bh ;" u"ok;h ftunkg ih B/ pkbg[o ;EkB s/ pkpk Bo?D f;zx ih dh po;h wBkJh. fJ;ftu gfjbh tko w?A ofj e/ ;/tk ehsh. po;h s'A pknd b'jVh wBk e/nkg ih :{H ghH s'A nkgD/ ;EkB gzikp gziroKJhnK nk rJ/. w?ƒ thnkgD/ Bkb r~vh ftu fpmk e/ b? nkJ/. ;kv/ Bkb pkpk ;fsBkw f;zxih s/ pkpk fgnkok f;zx ih th ;B. T[; ;w/A s'A j[D s~e w?A sBH wBBkb fJ; ;EkB s/ ;/tk eo fojk jK. nkg ih dh feogk Bkb w?A gkmf;fynk, ehosB eoBk f;fynk ns/ fuwNk, Y'beh, tkik nkfdf;fynk. w?A sK fJe w'Nh p[~Xh tkbk iht ;h. w?ƒ n?;h e'Jh nebth BjhA ;h nkg ih dh jh feogk eoe/ w?E'A ;/tk b?Ad/ oj/. j[D fJ;t/b/ dk; j?~v rqzEh dh ;/tk fBGkn fojk j?. feogk eoh o~yD i' ;/tedh UVe s~e fBG ikt/.

Page 581: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

551

GkJh r[ow/b f;zxGkJh r[ow/b f;zx y[od d/ ofjD tkb/ jB. fJBQK d/ xo'A phph

r[owhs e"o fpwko ofjD b~r gJh. pj[s fJbki eokfJnk go fes'Ankokw BjhA nk fojk ;h. fpwkoh tXdh rJh ns/ Bkb jh ;ohoeewI'oh tX rJh, ykDk ghDk th xN frnk. nyho GkJh r[ow/b f;zxB/ nkg ih e'b p/Bsh ehsh fe, wjkoki ih w/o/ xo'A pj[s phwko j?.seohpB d' wjhB/ j' rJ/ jB. pj[s fJbki eokfJnk go fes'A e'Jhnkokw BjhA nk fojk nkg ih feogk eo', sK wjkoki ih efjD b~r/,“GkJh w?A fejVk e'Jh t?d jK. GkJh r[ow/b f;zx B/ fco p/Bsh ehshwjkoki ih feogk eo' n;hA pj[s go/PkB jK. go wjkoki ih B/ puBehsk, fe phph s'A ukbh fdB ikg eotkT[. GkJh r[ow/b f;zx B/ fejk,wjkoki ih T[j sK fInkdk phwko j? T[j ikg BjhA eo ;edh. nkgih B/ fejk fe, fco sz{ jh T[; d/ Bfw~s ukbh fdB ikg eo b?. fJ;B/ ;fs puB efj fd~sk ns/ ikg P[o{ eo fd~sk. nkg ih B/ GkJhr[ow/b f;zx ƒ gqPkd fd~sk fe fJj phph ƒ d/ fdT[, nkg/ r[o{ Gbkeo/rk. j"bh^j"bh phph ƒ dtkJh dk n;o j'Dk P[o{ j' frnk ns/nkokw nkT[D b~r fgnk. ukbh fdBK pknd T[j fpbe[b mhe j'rJh.

GkJh bhvo f;zx yzBk tkb/GkJh bhvo f;zx B/ d~f;nk fe fJe tkoh dh r~b j? :{H ghH fty/

;zg{oBk Bro ftu w?ƒ pj[s ;kohnK Pfjd dhnK w~yhnK B/ x/ofbnk. ;kok ;oho w~yhnK d/ vzrK Bkb xkfJb j' frnk. w?A p/j'P j'e/ fv~r fgnk. T[ZE/ jh fJe vkeNo jB GkJh fBowb f;zx. T[BQK B/ns/ T[BQK dh xotkbh phph r[odhg e"o B/ T[; t/b/ w/oh pj[s ;/tk;zGkb ehsh. w?ƒ nkgD/ xo ftu jh o~fynk, nkgD/ xo'A jh fp;sokfd~sk ns/ id'A s~e w?ƒ g{oh soQK j'P nk e/ w/oh jkbs yso/ s'A pkjoBjhA j'Jh T[BQh d/o s~e T[BQK B/ nkg w/oh ;/tk ehsh. id'A j'P nkfJnksK w?A T[BQK gqsh pj[s nfj;kB wzd j'fJnk. w?A fejk, G?D ih` s[;hA sK

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 582: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

552 nksw d/P dh T[vkD

w/oh wK j', w/oh iBw dksh j'. n~i i/ s[;hA b'e Bk j[zd/ sK w/oh ikBBjhA ;h pu ;edh. T[; fdB s'A pknd w?A G?D ih r[odhg e"o ƒnkgDhnK ;ehnK G?DK tKr wzBdk jK. T[BQK dh gq/oBk ;dek w?A ;zswjkoki oDihs f;zx ih e'b gj[zu frnk ns/ ik e/ nzfwqs SeD bJhp/Bsh ehsh. e[dosh jh fi; fdB w?A ;zs wjkoki ih e'b nzfwqsSeD bJh p/Bsh eoB frnk T[;/ fdB jh nyzv gkm d/ G'r s'A pkndpkbg[o G'ok ;kfjp fty/ ;zs wjkoki ih t~b'A nzfwqs SekfJnk ikDk;h. ;' w?ƒ th nzfwqs dh dks fwb rJh ns/ Bkb w?ƒ Bkw f;woBbJh ;zs wjkoki ih B/ gfjbh gT[Vh dk T[gd/P th ehsk. nzfwqsSeD s'A pknd T[;/ Pkw ƒ dhtkB ;fink j'fJnk ;h w?A th ik e/dhtkB ftu p?m frnk. wjkoki ih B/ id'A jkow'Bhnw tikT[Dk P[o{ehsk sK jkow'Bhnw dh PkB Bkb w?ƒ fJzBh w;sh j'Jh fe ;oho dh;[~X^p~[X Bk ojh. w/ok wB w[rX j' frnk. gsk jh Bk fojk fe ;ohoftu ikB j? fe BjhA. w?ƒ fJe fdqPNKs j'fJnk, w?ƒ eh fd;dk j?, fet~v/ wjkoki ih, (;zs JhPo f;zx ih okV/ tkb/) dotkIk y'bQd/ B/ sKT[ZE/ w'o dh rodB tork ozr BIo nkT[Adk j? ns/ pj[s uwe g? ojhj?. wjkoki ih dk fujok n?;k B{okBh j? fe fit/A ;{oi j't/. dkjV/ dkozr n?;k fe fit/A uzdowk j't/. wjkoki ih dotkIk y'bQ e/ pzd eofdzd/ B/. d{ih tko fco fJt/A jh ehsk. T[; s'A pknd jkow'Bhnw dhPkB pzd j'Jh sK dotkIk y'bQ fd~sk. T[; s'A pknd eh d/ydk jK fe ;zswjkoki ih oDihs f;zx ih fto~es jkow'Bhnw tik oj/ B/, pkpkw'jB f;zx Y'beh tik oj/ B/, pkpk pbeko f;zx fuwNk tik oj/ B/.r[o{ rqzE ;kfjp d/ ftu'A i' gzB/ fdykJh d/ oj/ B/ T[BQK ft~u'A fJe o"PBhfdykJh d/ ojh j?. ed/ w?A T[; o"PBh ƒ d/ydk jK ed/ wjkoki ih ƒ.T[; o"PBh ƒ d/y e/ w?ƒ pj[s nkBzd nk fojk j?. T[; s'A pknd w?AehosB ft~u Pkfwb j' frnk. T[; s'A pknd fco fJe fdqPNKsj'fJnk. w?A d/ydk jK fe t~v/ wjkoki ih fJe f;zxk;B s/ p?m/ B/, gkt/Bkb y[zvh b~rh j'Jh j?. e'b ;/te yVQ/ jB s/ e'b fJe w/I s/ fJeekrIK dh r[~Eh gJh j? fit/A fJe S'Nk fijk r[Nek j[zdk j?. T[j ekrI

Page 583: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

553

bkb ozr d/ B/ fit/A fe;/ c~[b dh gzyVh j[zdh j?. wjkoki ih T[BQK ftu'Ae[M g~so/ cVQ e/ w/o/ j~E s/ o~y fdzd/ jB. wjkoki ih d/ j~E pj[sjh ;[zdo fdykJh d/ oj/ jB. T[j fJzB/ uwe oj/ jB fit/A ir oj/ j'D.T[BQK dk fJj ;o{g pj[s jh w'j b?D tkbk j?. bkb ozr T[BQK d/ j~EK ’u'AfeoBK S~v fojk j?. w?A ;'udk jK fe T[j i' g~so wjkoki ih w?ƒ d/oj/ jB go w/o/ sK j~E w?b/ e[u?b/ jB, w?A fJsBh ;[~zdo t;s{ ;zGkbBjhA ;eKrk, fes/ w/o/ s'A e'Jh rbsh Bk j' ikt/, feT[Afe w?A iVh^p{Nhdk, dzdK dk ezw eodk jK. T[; ;G d/ Bkb jh w?ƒ dhtkB ftu wjkokiih oDihs f;zx ih d/ puB th ;[DkJh d/ oj/ jB fe “oftdk; e"D ;h<T[j sK gP{nK dk wk; T[X/Vdk ;h. sz{ n?t/A voh ikB?. efjzd/ s?ƒ n?;kpDkT{A fe sz{ b'eK d/ Gow yzvB eo/Ark. Bkw w?bk BjhA j[zdk, Bkwifgnk eo.” fco w/ohnK n~yK y[~bQ rJhnK. T[; s'A pknd nodk;j'Jh. b'e dhtkB ’u'A T[Zm e/ xoK ƒ ub/ rJ/ go w?A BjhA frnk. T[ZE'AT[Zm e/ w?A fi~E/ f;woB dk ukbQhnk u~b fojk ;h T[ZE/ ubk frnk. T[ZE/p?m e/ w?A nkgDhnK n~yK pzd eo b?Adk jK. wB ftu ukT[ fJsBk j? fee'Jh EektN wfj;{; BjhA j' ojh. wB eodk j? fe T[jh fdqPNKs fJetkoh fco fdy ikD. T[; s'A pknd gzi ;~s f;zx ukbhQJ/ d/ GiB ftup?m/ j'J/ ;B. nkgDk ;wK bk e/ T[j tkoh^tkoh T[Zmd/ ub/ rJ/. w?Ap?mk jK go w?ƒ jkb/ GiB eoBk BjhA nkT[Adk. fet/A wkbk c/oh dh j?,fet/A GiB eoBk j?, fJ; ;G d/ pko/ jkb/ pj[sh ikDekoh BjhA. dhtkBjkb ftu fJe gk;/ GiB eoB bJh irQk pDkJh j'Jh j?. T[ZE/ fJe c'N't~v/ wjkoki ih dh j?. T[; c'N' ftu T[BQK dk w[~yVk y[~bk j? ns/ j~;d/j'fJnK dh c'N' j?. T[; d/ n~r/ X{c p~sh ir ojh j?. fJe ;o{g r[o{BkBe d/t ih dk ;h. w/o/ e'b wkbk BjhA ;h. ;zs wjkoki ih fto~esih B/ w?ƒ GiB sK d/ fd~sk ;h go w?ƒ eoBk BjhA ;h nk fojk. gow?A c'N' t~b jh d/y e/ GiB eoB b~r fgnk. ;kY/ frnkoK t~i rJ/. w?Aw~Ek N/e e/ nkgD/ ewo/ ftu nk frnk. w?ƒ BhAd BjhA nk ojh. w?AT[jh fdPNKs i' gfjbK j'fJnk T[jh d[pkok d/yD bJh ukj fojk jK.;'udk jK fe fe; ƒ g[~SK< oks d' ti/ T[Zm e/ fJPBkB eo fbnk. T[;

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 584: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

554 nksw d/P dh T[vkD

s'A pknd w?A c/o w~Ek N/eD nk frnk s/ ;'udk jK fe fejVk gkm eoK,fejVk r[Nek cVK< w?ƒ sK e[M th BjhA nkT[Adk. fJe fdB gfjbK jh;zs wjkoki ih B/ w?ƒ fejk fe w/o/ fg~S/^fg~S/ p'b e/ Bkw ig. T[jgfjbh g"Vh dk gkm ;h. wjkoki ih B/ gzi tkoh w?ƒ gfjbh g"Vh dkikg eokfJnk go ikg eokT[D s'A gfjbK fejk fe s/o/ B/so pzd j'D,j'm th pzd j'D, rbk th Bk fj~b/, i' w?A p'b fojk jK T[j sz{ nkgD/ fdbdh XVeD Bkb ;[D s/ nB[Gt eo. wjkoki ih B/ w?ƒ gzi tkoh fjod/Bkb p[btkfJnk. gzi fJzdqhnK dh Io{os jh BjhA ojh. fco wjkokiih B/ fJj i' uhI w?ƒ fd~sh T[j w/o/ fjod/ ftu jh u~bD b~r gJh.T[; s'A pknd nk;k dh tko dk ehosB ;[D e/ w?A feT[Afe E~fenkj'fJnk ;h fJ; eoe/ ;"A frnk. T[; s'A pknd T[Zm e/ w?A bzro ftuukj gkDh SeD ubk frnk. tkg; nkT[AfdnK pkpk w'jB f;zx ih fwbrJ/, T[BQK j[ew ehsk, gkm eo b?B?. w?A fejk pkpk ih w?A ig[ih ;kfjpdk gkm eo b?Adk jK. fco T[j efjD b~r/ ub j~E X' e/ nk ik ig[ih;kfjp dh o"b bk, pkpk w'jB f;zx B/ w?ƒ g'Eh ;kfjp dh fvT{Nh s/fpmk fd~sk. id'A w?A uko^gzi bkJhBK gVhQnK sK n~yo fd;D'A j~N rJ/,f;oc ekbhnK ekbhnK bkJhBK jh fd; ojhnK ;B. w/ohnK n~yKnkgD/ nkg pzd j' rJhnK s/ wjkoki ih dk e~bQ tkbk T[gd/P c/o s'A;[DkJh d/D b~r fgnk. w?ƒ nkgD/ fdb dh XVeD u'A T[gd/P dkfJsBk o; nk fojk ;h fe ihn eod? n~yK y'bQK jh Bk. w?ƒ fJj thvo Bk fojk fe w?ƒ nkyzv gkm dh o"b s/ p?mkfJnk frnk j?. w/oh t~yhftu fe;/ B/ nk e/ j[~i wkoh s/ fejk, “GkJh sz{ ;[~sk fgn?A T[m e/ gkmeo. fco w?A n~yK y'QbdK, g'Eh gVQdK go w/o/ s'A gVQh BjhA ik ojh.w/ohnK n~yK ftu nK;{ nk rJ/. w?A skVh wkoh fe w?ƒ fJ~E'A T[mkT[.T[j efjzd/ pkpk w'jB f;zx ƒ p[bkT[. feT[Afe T[jh T[; t/b/ iE/dko;B. T[BQK B/ w/ohnK n~yK ftu gkDh d/y e/ w?ƒ p[bk fbnk fe, GkJhs?ƒ e'Jh sebhc j'Dh j?. T[j efjzd/ gVQ go w?A efjzD b~frnk fe w?ƒfJ~E'A T[mkT[. w/o/ nzdo Ppd dh X[B j'o s/I j' rJh. pkpk w'jB f;zxB/ fe;/ j'o gq/wh ƒ w/oh irQk fpmk e/ w?ƒ T[ZE'A T[mk fd~sk. id'A w?A

Page 585: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

555

T[Zfmnk sK T[j g[~SD b~r/, eh r~b GkJh sz{ fpwko j?A< w?A fejk wjkokiih w?A fpwko BjhA jK, w?ƒ e'Jh sebhc BjhA j?. w?ƒ sK fJzM wfj;{;j' fojk j? fe wjkoki ih d/ T[gd/P dh X[B w?ƒ w/o/ fjod/ ftu ;[DkJhd/ ojh j? fit/A fe;/ B/ w/o/ fjod/ ƒ x[~N e/ w[~mh ftu fbnk j't/. w/o/nzdo jh Ppd u~b fojk j?. T[j j~; e/ efjD b~r/, sz{ gszdok ik e/pkpk ih e'b p/Bsh eo, s/ok j~b sK T[jh eo ;ed/ B/, s/oh r~b sKpDh b~rdh J/. s/o/ s'A gkm eh eokT[D?, sz{ T[BQK e'b jh ikj. w/o/ thwz{j ’u'A fBeb frnk w?ƒ j[D/ T[BQK e'b G/i'. fco w?A wjkoki ih ƒ ;kohr~b d~; fojk jK go w/o/ w{zj u'A r~b fBeb BjhA ojh. i' w?A d~;Dkukj[zdk jK T[j d~f;nk BjhA ik fojk, Bkb/ w?A vo th fojk jK fe fJ~v/t~v/ wjKg[oPK ƒ w?A eh ejK. w?A G'ok ;kfjp ftu ik e/ T[BQK ƒ w~EkN/fenk. T[BQK B/ f;woBk j~E ftu cfVnk j'fJnk ;h. w?A id'A w~EkN/eD b~rk sK w?ƒ pj[s nkBzd nk fojk ;h. w/o/ s'A nkgDk f;o T[BQKd/ uoBK s'A T[mkfJnk jh BjhA ik fojk. w?A pj[s d/o T[;/ soQK T[BQK d/uoBK s/ f;o o~y e/ M[fenk fojk. c/o T[BQK B/ d' T[ZrbK Bkb w/o/ w~E/ftu j[~i wkoh s/ fejk, T[Zm Bkw ifgnk eo. w?A T[Zfmnk s/ pkjo nkfrnk. T[; t/b/ w/o/ e'b e'Jh g?;k BjhA ;h go w/oh PoXk ;h fewjkoki ih ƒ nkg nkgDh ewkJh ft~u'A Bw;eko eoBh j?. fJ; eoe/w?A ;'funk fe fJbke/ ftu e'Jh ezw eoe/ fbnk e/ d;^thj o[gJ/ dkw~Ek N/eK. ;' w?A fco ezw s/ ubk frnk. gfjb/ wohI e'b'A jh gzikjo[gJ/ fwb rJ/ s/ b? e/ w?A wjkoki ih e'b w~Ek N/eD tk;s/ nk frnk.n~r'A wjkoki ih pkjo e[o;h s/ p?m/ j'J/ ;B s/ nzdo G'o/ ftu ikD dhfsnkoh ;h. w?A th T[BQK dh e[o;h u~[e bJh ns/ Bkb jh G'o/ ftu ubkfrnk. T[ZE/ fJe pzdk p?mk ;h. T[; B/ p/Bsh ehsh wjkoki ih w?AEkJhb?Av ikDk j?. wjkoki ih B/ T[; ƒ fJe f;woBk d/ fd~sk. w?A thd/y e/ nkgD/ j~E n~r/ eo fd~s/ sK w?ƒ d/y e/ wjkoki ih B/ nkgD/ j~Etkbk f;woBk w?ƒ d/D s'A gfjbK nkgD/ j~EK ftu fJe tkoh x[zwkfJnk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 586: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

556 nksw d/P dh T[vkD

s/ w/o/ j~EK ftu ;~[N fd~sk. T[; s'A pknd T[j f;woBk w?A nkgD/;oho s'A ed/ i[dk BjhA ehsk.

T[; s'A pknd fJe tkoh w/ok n?e;hv?AN j' frnk. w?ƒ gfNnkb/nwo j;gskb ftu dkyb eotkfJnk frnk. w?A rohp gfotko ft~u'AjK. w/o/ fgsk ih GkJh ;/tk f;zx ns/ wksk Pe[zsbk B/ g?f;nK dkpzd'p;s eoB dh pVh e'fPP ehsh go pj[s E'VQh oew jh fJe~mh eo;e/. vkeNoK dk youk fInkdk ;h. id'A fJbki j' frnk, w?ƒ S[~NhfwbD dk ;wK nkfJnk sK fuzsk pj[s j'D b~rh fe g?;/ dk fet/A ehskikt/, gsk BjhA fezB/ g?;/ vkeNoK B/ wzr b?D/ jB. id'A g/w?AN ekT{ANos/ w/o/ fgsk ih nkJ/ sK vkeNo r[odhg f;zx i' gfNnkb/ j~vhnK d/vkeNo jB, T[j efjD b~r/ GkJh s[jkvh g/w?AN sK j' rJh j?. n;hApj[s j?okB j'J/ fe ;kvh g/w?AN fe; B/ eo fd~sh< go fJj T[j nkgjh ;B fijV/ w/o/ f;o s/ jo irQk j~E o~y e/ w/o/ Bkb nzr^;zr ofjzd/jB.

T[; s'A pknd j'o th eJh n?;hnK xNBktK j'JhnK fiBQK eoe/w?ƒ jw/PK j?okBh th j[zdh ;h s/ :ehB th fe wjkoki ih jo irQk w/oh;jkfJsk eod/ jB. fJe tkoh fJ; ;zpzXh w?A wjkoki ih gk; thp/Bsh ehsh fe, wjkoki ih fJj ;kok e[M j'fJnk sK T[j efjD b~r/e'Jh BjhA GkJh sz{ GiB efonk eo. ;kƒ nkgfDnK dk fynkb sKo~yDk jh g?Adk j?.

GkJh wfjzdo gkb PKfvb:GkJh wfjzdo gkb ih B/ d~f;nk fe w?A pqkjwD gfotko ft~u'A jK.

w/o/ gfotko ftu t?fde o;w fotkI Bkb g{ik nouBk ehsh iKdh;h. go e[dosh s"o s/ w/o/ wB dh fJ~Sk ;h fe e'Jh n?;k r[o{ fwb/i' gowkswk dk ;jh o;sk d~; d/t/. w/o/ fJe d';s Bkb w?A nkgDhfJj fJ~Sk Ikfjo ehsh. T[BQK dk gfotko gfjbK s'A jh okV/ tkb/ ;zsKns/ ;zs oDihs f;zx fto~es ih ƒ wzBdk ;h. T[BQK B/ ;zs oDihsf;zx ih s'A T[gd/P fbnk j'fJnk ;h ns/ ;kb ftu d' fszB tkoh T[jgziroKJhnK ;EkB s/ nkfJnk eod/ ;B. T[BQK B/ w?ƒ th gq/oBk

Page 587: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

557

fd~sh. w?A th ;zs wjkoki ih e'b nk frnk ns/ T[gd/P b?D dh fJ~SkIkfjo ehsh. ;zB T[Bh ;" gukBt/A ftu T[BQK B/ w?ƒ r[o T[gd/P d/fd~sk. T[; t/b/ w/oh T[wo seohpB u"th ;kbK dh ;h.

T[; s'A gfjbK w?A pj[s fInkdk wkBf;e sBkn ftu fojk eodk;h, feT[Afe w/o/ fgsk ih dk d/jKs j' frnk ;h ns/ n;hA uko G?D Gokns/ fJ~e w/o/ wksk ih ;B. ;ko/ G?D Gok e[nko/ ;B ns/ w?A ;kfonKs'A t~vk ;h. w?A wkB' ukoK gkf;nK s'A jB/Qo/ ft~u fxfonk j'fJnk ;h.wB s/ fJe nihp fe;w dk p'M ;h. Bk sK e'Jh nkwdBh dk ;kXBjh ;h ns/ Bk jh e'Jh nfXnkswe wkor dk frnkB ;h fi; Bkb wBƒ PKsh nk ;e/. jkbKfe w/o/ dkde/ BkBe/ gzvskT{^g[D/ dk ezw eod/jB go T[j frnkB d/ Bkw s/ e/tb eow^eKv jh ikDd/ jB. fJ~Xow/oh fJ~Sk sK gowkswk gq/w T[Zs/ jh nNeh j'Jh ;h. w/o/ wB dh fJjhfJ~Sk ;h fe eow eKv BjhA w?ƒ sK gowkswk ƒ fwbD dk o;skukjhdk j?. Pqh irw'jB Powk ih d/ wkfXnw okjhA w?ƒ r[o{ T[gd/Pgqkgs j'fJnk. w?ƒ T[; s'A gfjbK fJ; r~b dk nfj;k; sK ;h fe r[o{j[zdk pj[s Io{oh j? go w?A d[fpXk ftu ;h fe r[o{ fe~E'A fwbDr/< Pqhirw'jB Powk ih w/o/ fw~so i' gfjbK s'A jh ;zsK d/ PoXkb{ ;B T[jw?ƒ ;zs wjkoki ih fto~es ih e'b b? rJ/. fit/A jh w?A ik e/ T[BQK ƒw~Ek N/fenk ns/ T[BQK d/ uoBK ftu p?fmnk sK T[BQK B/ nkg jh fejkGkJh eh ukjhdk j?< w?A s[ozs efj fd~sk, wjkoki ih w?ƒ r[o wzsoukjhdk j?. pkpk ih B/ fejk, “;kjwD/ p?m'. ” w?A T[BQK d/ ;kjwD/ j'frnk s/ T[BQK B/ w?ƒ r[owzsq dk ikg fd~sk s/ Bkb igD dh ftXh ;wMkfd~sh. fco nkg ih B/ fejk, “j[D sz{ fJ; ƒ BjhA c/o/Ark, fJj s?ƒc/o/rk.” noEks, s/o/ nzdo j[D fJj Bkw igD dh fgnk; g?dkeo/rk. T[; fdB s'A w/o/ ihtB ftu gfotosB j'Dk P[o{ j' frnk. T[BQKB/ i' Ppd fd~sk ;h T[; ftu nkgDh Pesh ;h. w?A f;woB eo/ fpBKofj jh BjhA ;edk, feT[Afe T[j fJe g{oB wjkswk d[nkok fd~skfrnk T[gd/P ;h. T[;/ T[gd/P d/ okjhA T[BQK B/ j"bh^j"bh ;/tk dkfrnkB eokfJnk, gq/w eoBk f;ykfJnk. T[BQK dh wfjwk eh j? fe T[;

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 588: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

558 nksw d/P dh T[vkD

s'A gfjbK w/ok wB fe;/ bJh th fgxbdk BjhA ;h j[zdk. j"bh^j"bhGiB pzdrh eoe/ w/oh nt;Ek ftu pdbkn j'D b~frnk. PoXk tXDb~rh, fBwosk g?dk j'Jh ns/ nkgDhnK ewhnK dk nfj;k; j'D b~rfgnk. fJ; Bkb w/oh GktBk P[~X j'D b~r gJh. fJj ;G pko^pko ;zswjkoki ih d/ doPBK Bkb jh j'D b~rk. id'A th T[BQK d/ uoBK ft~up?mD dk w"ek fwbdk T[d'A jh T[j Grsh wkor dhnK r{VQhnK r~bK;wMkT[DhnK P[o{ eo fdzd/.

id'A ;zs wjkoki ih d/ dhtkB fd~bh fty/ j[zd/ sK T[j gqskg Broo[fenk eod/ ;B. w?A o'I d; ti/ T[BQK d/ doPB eoB ubk ikfJnkeodk sK T[j g[~Sd/, “sz{ GkJh S[~Nh eo nkfJn?A` s/oh o'Nh^gkDh dkyouk sK j' iKdk j?<” fJj ;G nkgD/ nkg ftu jh nPhotkd ;h.fJe tko dh r~b j?, w?A T[BQK d/ uoBK ftu p?mk ;h. w?A p/Bsh ehsh,fe wjkoki ih` ;wK sK pj[sk G~i^d"V ftu jh r[Io iKdk j?, sK T[jvKNd/ j'J/ p'b/ T[J/ sz{ sK p/te{c j?A o'NhnK d/ fg~S/ G~ik fcodk j?A. s/ohsK r'fpzd fwbD/ dh tkoh j?. p~; T[; fMVe B/ w?ƒ Mzi'V fd~sk ns/ w/ok;wK gkm ftu j'o tX frnk. fco th wB[~y sK n"r[DK Bkb Gfonkj'fJnk j?, fgSb/ eJh iBwK d/ n"r[D fJe~m/ j'J/ gJ/ jB. pkpk ih d/nPhotkd Bkb j"bh^j"bh S[~N oj/ jB.

fJe tko w?A nkgD/ wksk ih ƒ T[BK d/ doPBK bJh b? frnk sKpkpk ih efjD b~r/, GkJh wksk dh ;/tk eoBh ukjhdh j?. w?A fejk, ihpkpk ih, sK pkpk ih efjD b~r/, “T[J/ w?A s?ƒ efj fojk jK.” n;bftu fJj wK bJh nPhotkd jh ;h. i/eo pkpk ih ƒ e'Jh r~b g[~Sd/;h sK T[; d/ i[nkp d/ Bkb jh nPhotkd th d/ fdzd/ ;B. P[o{ ftu sKw?A T[BQK ƒ pkpk ih jh wzBdk ;h feT[Afe w/o/ fgsk ns/ dkdk ih BjhA;B go pknd ftu nfj;k; j'fJnk fe T[j y[d gow/Po jB. fJetkoh fJe (;kX{) d/ PoXkb{ B/ w?ƒ g[~fSnk, GkJh r[o{ fe; soQK dk j[zdkj?. T[d'A jh w/o/ wz{j ftu'A fBefbnk p; gowkswk tork j[zdk j?. T[;/soQK dk jh T[; dk ;[Gkn j[zdk j?. pkpk ih fejk eod/ ;B fe godksK f;Zy d/ t~b'A j[zdk j? r[o{ t~b'A BjhA. r[o{ nzdo ns/ pkjo d'BK dh

Page 589: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

559

n;bhns ikDdk j?. fJ; r~b dk g{ok nfj;k; j'fJnk fe fet/AwB'^fposh gP{ s'A gq/s ns/ d/t pDdh j?. wB sw' s'A oi' ns/ oi' s'A;s' r[Dh nt;Ek ftu nkT[Adk j?.

GkJh G[fgzdo f;zx (gfNnkbk)G[fgzdo f;zx ih gfNnkb/ d/ ofjD tkb/ jB. T[jBk dk ihtB ;zs

wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dh feogk fdqPNh ;dek fpbe[b jhpdb frnk. fJ; pdbkn dk ekoB G[fgzdo f;zx ih B/ y[d fpnkBehsk.

fJj T[; ;w/A dh r~b j? id'A G[fgzdo f;zx fJ~e tko pj[s jh t~vhw[;hps ft~u c; rJ/ feT[Afe T[jBK d/ jfEnko i' fe fe;/ j'o pzd/ d/xo o~y/ j'J/ ;B T[j Ips eo bJ/ rJ/. fJ; ekoB G[fgzdo f;zxekƒBh fPezi/ ft~u c; rJ/ ns/ T[jBK ƒ jtkbks b? e/ ikDk brGrs?n j' u~[fenk ;h. nkgD/ nkg ƒ fJ; w[;hps ft~u cf;nk d/ye/GkJh G[fgzdo f;zx ih w[~y ;/tkdko pkpk pbeko f;zx ih d/ wksk ihƒ Bkb b? e/ gzirokJhnK ;zs oDihs f;zx fto~es ih e'b gjz[u/ ns/T[jBK d/ uoB cVe/ d[jkJh fdzd/ j'J/ nkg B/ p/Bsh ehsh fe gqG{ w?ƒfJ; w[;hps s'A puk bU. fJj ;[De/ ;zs wjkoki ih fJ~edw r[~;/ft~u nk rJ/ ns/ fejk, “gfjbK sK rbs ezw eod/ j' s/ fco id'A ikBs/ pDdh j? sK r[od[nko/ nk e/ p/BshnK eod/ j' fe ;kƒ puk bU.@

fJj ;[De/ G[fgzdo f;zx w[nkcah wzrD dh irQk r[~;/ ft~u nk rJ/ns/ tkg; gfNnkb/ ub/ rJ/. go pknd ft~u T[;ƒ wjkoki dhfeogk Bkb fJj nfj;k; j'fJnk fe T[;B/ r[~;k eoe/ rbsh ehsh j?.

fJ;/ nfj;k; ƒ b? e/ T[j d[pkok fco wjkoki ih d/ uoBK ‘ugjz[u/ s/ fco T[jh p/Bsh ehsh fe wjkoki ih w?ƒ puk bU. fJj ;[De/;zs wjkoki ih fco r[~;/ ft~u nk rJ/ s/ T[jBK B/ fco T[jh puBd[jokJ/ fe gfjbK rbs ezw eod/ j' s/ fco w[nkcah wzrd/ j'.

go fJ; tko GkJh Gfgzdo f;zx fpbe[b PKs oj/ ns/ ;zswjkoki ih d/ uoB cV e/ p'b/ fe wjkoki j[D w?ƒ nkgDh rbsh dk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 590: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

560 nksw d/P dh T[vkD

nfj;k; j' frnk j?. fi; soQK nkg j[ew eo'r/ w?A T[;/ soQK jh puBwzBkrk s/ n~r/ s'A e'Jh rbs ezw BjhA eoz{rk.

T[; dh p/Bsh ;thekod/ j'J/ ;zs wjkoki ih B/ fwjo d/ xo nke/nkg ƒ fejk fe GkJh gqG{ d/ xo fe;/ uhI dh ewh BjhA j? sz{ fJj ezwS~v e/ iwhB ikfJdkd yohdD ns/ t/uD dk ezw P[o{ eo d/ ns/ Bkbjh ;zs wjkoki ih B/ T[;ƒ ukbh fdB w{b wzso dk ikg eoB dk j[ewth ehsk s/ fejk fe g{oh PoXk Bkb ;t/o/ pqjw wj{os d/ ;w/A ;tk d'xzN/ ikg eoBk j?.;zs wjkoki ih dk puB wzB e/ T[;B/ fJ; soQK jhehsk ns/ T[; d/ ihtB ft~u pdbkn nkT[Dk P[o{ j' frnk. ;ko/ rbsezw S~v fd~s/ s/ j[D T[jdk ezw n;wkB dhnk p[bzdhnK ƒ S{j fojkj?.

go ;zs wjkoki ih d/ ;ko/ puB wzB e/ th T[j nkgDh Pokp ghDns/ wk; ykD dh p[oh nkds BjhA S~v ;e/. fJj r~b ƒ b? e/ T[jBKdk ;kok gfotko th g/qPkB ;h. fJ; bJh G[fgzdo f;zx d/ ;ko/gfotkfoe w?poK B/ xo ft~u jh ;zs wjkoki ih d/ uoBK dk fXnkBXo e/ ikg P[o{ eo fd~sk sK fe T[jBK dh fJj rzdh nkds S[~N ikt/.T[ZXo G[fgzdo f;zx d/ wB ft~u fJj rzdh nkds j[zd/ j'J/ th ;zswjkoki ih bJh p/j~d PoXk ;h ns/ T[j jo o'i ;zs wjkoki ih d/uoBK ft~u ;t/o/ T[m e/ nodk; eoBh ed/ th BjhA G[bd/ ;h.

fJe fdB G[fgzdo f;zx fPwbk ƒ iKd/ j'J/ uzvhrVQ B/VQ/ (u'bNkebK) fgzv ft~u nkgDh Xow gsBh dh wk;h d/ xo oks mfjo/ ns/T[ZE/ oks ƒ wk; s/ Pokp dk ;/tB eoe/ ;"A rJ/.

id'A G[fgzdo f;zx r{VQh BhAd ft~u ;h sK T[;ƒ ;zs wjkoki ih B/;[gB/ ft~u doPB fd~s/. fJj d/y e/ G[fgzdo f;zx ƒ nkgDh rbsh dkpj[s nfj;k; j'fJnk. fJ~e f;~y bJh Pokp s/ wk; dk ;/tB eoBkwjK ngokX j?. fJ; d/ pkti{d th ;zs wjkoki ih B/ T[; dk ihtB;[XkoB bJh T[;ƒ doPB fd~s/ id'A fe ;zs wjkoki ih T[; ;w/A ;ohodk fsnkr eo u~[e/ ;B. fJ; soQK G[fgzdo f;zx ƒ nkgDh rbsh dknfj;k; j'fJnk s/ T[;B/ w[Ve/ ed/ th Pokp s/ wk; dk ;/tB BjhAehsk.

Page 591: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

561

nzs ft~u fJ; dk fJjh f;~Nk fBebdk j? fe i' e'Jh th r[o{ d/puB wzBdk j? T[; dk ihtB ;[XoB ft~u fJ~e gb th BjhA b~rdk.

;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx fJ~e fdB pkgb/ fgzv ƒ ik oj/

;h. iKd/ iKd/ d'B'A fJ~e pzd/ e'b o[e rJ/ i' fe gfjbK ;zs wjkoki ihd/ ;EkB s/ ;/tk efonk eodk ;h s/ T[;ƒ nkgDh ehsh rbsh eoe/;EkB S~v e/ ikDk fgnk ;h, s/ T[j d't/A T[; Bkb r~bK eoB b~r/ fes{z fJE/ nke/ p?m frnk s/ s/o/ fpBK r[o{ xo f~t~u ezw BjhA u~bdk. id'AfJj fszB'A nzdo p?m/ r~bK eo oj/ ;h sK T[; ;w/A pbd/t f;zx gzirokJhnKtkbk pkjo T[jBK dhnK r~bK ;[D fojk ;h s/ fJj ;kohnK r~bK T[;B/;zs wjkoki ih ƒ d~; fd~shnK.

id'A ;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx ;zs wjkoki ih d/ e'b nkJ/sK ;zs wjkoki ih T[jBK ƒ pj[s r[~;/ j'J/ fe s[;hA r[o{ xo dhnK r~bKpkjo ike/ eod/ j' s/ T[; s'A pknd, ekch ;wK T[j r[o{ xo BjhA nkJ/.;zs wjkoki ih dk fJj n;{b ;h fe fizBK fuo e'Jh nkgDh ehshrbsh dh w[nkch T[BQK s'A BjhA ;h wzrdk T[ZBh d/o s~e T[j pyfPnkBjhA iKdk ;h. e[~M ;w/A pknd id'A T[jBK dk r[o{ xo d[pkok nkT[DkikDk P[o{ j'fJnk sK ;zs wjkoki ih B/ G'ok ;kfjp n~r/ beho fy~ufd~sh s/ fJj puB ehsk fe w/oh r~b ezB y'bQ e/ ;[D bT[ fe s[;hA behod/ T[; gko nkT[Dk ukj[zd/ j' fe fJ; gko. Gkt s[;hA w/o/ gk; nkT[Dkukj[zd/ j', iK T[; pzd/ e'b ikDk ukj[zd/ j'` fi;ƒ rbsh eoe/ ;EkBS~ve/ ikDk fgnk ;h.

fJj puB ;[D e/ T[j ;zs wjkoki ih d/ e'b nk rJ/ ns/ d'tK B/;zs wjkoki ih s'A w[nkcah wzrh ns/ B~e Bkb behoK fy~uhnK fe n~r/s'A T[j T[; gk; BjhA ikDr/.

fJj ;kok e[M GkJh jowzdo f;zx s/ GkJh r[ogkb f;zx B/ d~f;nk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 592: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

562 nksw d/P dh T[vkD

;toB f;zx ns/ pbfizdo f;zx Bkb ;zs wjkoki ih d/oki{ pkpk ih d/ ;zpzX ft~u j'J/ puB

;zs wjkoki ih B/ r[gs s"o s/ gfjbK jh ;toB f;zx ns/pbfizdo f;zx ƒ fJj fJPkok eo fd~sk ;h fe nro w/o/ ;oho ƒ e[~Mj[zdk j? sK w/o/ s'A pknd oki{ (pkpk pbeko f;zx) ƒ jh d;sko ;ikJhikt/rh.

;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe i' wjKg[oPK dk ;/tkdko j[zdk j?,r[o{ xo dh ;/tk ;zGkb th T[j jh mhe sohe/ Bkb eo ;edk j?. fJ;bJh s[;hA fe;/ B/ th fJj fynkb wB ft~u BjhA fbnkT[Dk fe fgzv dke'Jh th ftnesh fJ; irQk dh d/yGkb eo/rk.

GkJh wBihs f;zx, Btfdnk, fPtBro, pkBrzifwsh 21H04H2003 ƒ wBihs f;zx dk bVek ;[ypho f;zx fi;dh

T[wo ;kY/ ;~s ;kb ;h. T[j ;t/o/ ‘JhPo ne?vwh’ ft~u gVQB ik fojk;h. T[;ƒ o;s/ ft~u eJh nkdwh nrtk eoe/ izrb ft~u b? rJ/ ns/T[;d/ j~E g?o pzBQ e/ 1,00000 (b~y) o[gJ/ dh wzr ehsh. ;[ypho f;zx;zs wjkoki ih dk fXnkB bk e/ Bkw igD b~r fgnk sK ;zs wjkokiih ;c?d e~gfVnK ft~u ;kjwD/ nkJ/ ns/ T[;d/ j~E g?o pzBQ/ j'J/ y[~bQrJ/ ns/ izrb ƒ uko/ gkf;nK s'A g[fb; B/ x/o fbnk. T[j nkdwh;[ypho f;zx e'b jfEnko o~y e/ gkDh ghD ub/ rJ/. pzXB y[~bQD s/fJ~e gP{ uokT[D tkbk nkdwh ;[ypho f;zx e'b nkfJnk ns/ T[;ƒizrb ft~u'A xo b? nkfJnk. fJ;d/ pknd T[j nkdwh g[fb; x/o/ ft~uwko/ rJ/ ns/ T[;dh r[o{ B/ o~fynk ehsh ns/ T[;B/ r[o{ dk XzBtkdehsk.

GkJh wbehs f;zx pkBrziwbehs f;zx dk g[~so r[ogqhs f;zx id'A gzi ;kb dk ;h sK T[;B[z{

fdwkrh p[yko j' frnk. uko wjhB/ brksko fJbki u~fbnk. S/ wjhB/s~e T[;B/ e[~M th ykXk ghsk BjhA. fJ~e wjhBk ‘e'wk’ ft~u th fojk.

Page 593: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

563

;oho ft~u BkbhnK okjhA jh dtkJh iK ykDk^ghDk fd~sk iKdk ;h.nyho ft~u fdwkr tkb/ vkeNo B/ fejk fe fJ;dk puDk w[Pfeb j?,i/ pu th frnk sK fJj fe;/ ƒ gfjukD BjhA ;e/rk. fJ; bJh fJ;dhxo fbik e/ i' ;/tk eo ;ed/ j' eo bt'.

wbehs f;zx B/ fejk fe id'A T[;d/ ;ko/ d[fBnkth ;jko/ N[~N rJ/sK ;[yd/t f;zx rozN tkb/ d/ efjD s/ w?A gzirokJhnK ;zs wjkoki B[z{fwbD ubk frnk. n~r/ wjkoki ih b[fXnkD/ j;gskb rJ/ j'J/ ;h.fJ; bJh w?ƒ T[ZE/ d' fdB o[eDk fgnk. w/ok wB pj[s d[yh ;h s/ w?ƒ;/tkdkoK B/ ;wMkfJnk fe wjkoki ih ƒ p/Bsh eoe/ jh ikDk. id'Awjkoki ih ;zrs ft~u nk e/ p?m/ s/ puB ehsk fe rozN dh ;zrs dkeh jkb j? sK w?A p/Bsh ehsh fe wjkoki ih w/o/ p/N/ ƒ fdwkrh p[ykoj' frnk, pj[s fJbki eotkfJnk go mhe BjhA j'fJnk, w/ok fJeb"skp/Nk j?. nkg feogk eo'. wjkoki ih j~;e/ p'b/, “fdwkrh p[yko ehj[zdk j?/, w?ƒ j' frnk ;h w?A mhe j' frnk. r[o{ feogk eo{rk, ukbh fdBikg eo'.@ fJj puB ;[Dd/ jh w?A xo c'B ehsk s/ w?ƒ gsk b~frnkfe w/ok p/Nk i' S/ wjhfBnK s'A p/j'P ;h T[;ƒ E'VQh j'P nk rJh s/ T[;B/nkgD/ nkg jh BkbhnK e~Y fd~shnK s/ w{zj okjhA E'VQk gkDh ghsk s/j~E g?o th fjbkJ/. id'A jh wjkoki ih dh feogk d[nkok ikg P[o{ehsk sK p~uk mhe j'Dk P[o{ j' frnk. ukbh fdBK d/ ft~u ft~u T[ju~bD fcoB s/ ykD^ghD b~r fgnk.

wjkoki ih dh feogk Bkb T[j gzithA iwks ft~u gVQ fojk j? s/T[;dk fdwkr th tXhnk ezw eo fojk j?. fJj vkeNo d/ efjD d/fpbe[b T[bN j'fJnk. wkbe dh feogk Bkb p~uk mhe j' frnk j[D;kok gfotko pj[s y[P j?.

GkJh ;[yd/t f;zx ShBkGkJh ;[yd/t f;zx ShBk fgzv jof;zxg[o d/ ofjD tkb/ jB. go

id'A ;[yd/t f;zx fgzv ShBk fIbQk nzfwqs;o (gzikp) ft~u ofjzd/ ;h sKT[jBK dh gsBh pj[s fpwko j' rJh sK T[jBK ƒ fJj wfj;{; j'fJnk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 594: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

564 nksw d/P dh T[vkD

fe fe;/ B/ e'Jh N{Dk N'Nek ehsk j? sK T[jBK ƒ phph e[bdhg e"o B/fejk fe s[;hA ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u p/Bsh eo'. T[; ;w/A ;zswjkoki ih GkJh r[odhg f;zx fgqz;hgb d/ xo mfjo/ j'J/ ;h. id'A;[yd/t f;zx T[ZE/ gj[zu/ sK ;zs wjkoki ih izrb ft~u x[zwD rJ/ j'J/ ;hsK ;[yd/t f;zx th izrb t~b u~b gJ/, ik e/ ;zs wjkoki ih ƒBwPeko eoe/ p/Bsh ehsh fe w/oh Xow gsBh ;[ytzs e"o pj[sfpwko j?. T[j mhe BjhA ofjzdh sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk s[;hP[~Xh dk nyzv gkm ;fjp eotk bU. sK ;[yd/t f;zx B/ P[~Xh dk nyzvgkm ;kfjp eotkfJnk s/ ;zs wjkoki ih B/ th T[jd/ xo dhtkB ;ikJ/s/ T[j fpbe[b mhe j' rJ/.

GkJh r[bkwh i[bkjkGkJh r[bkwh i[bkjk okVk ;kfjp fty/ fJ~e fBzp{ d/ pkr ft~u ;/tk

efonk eodk ;h. fJ~e fdB T[j fpwko j' frnk sK ;zrs B/ g[~fSnkfe s/ok ;oho fJzBk ewi'o feT[A j' frnk< s{z r[o{ xo dh pj[s ;/tkehsh j?, s{z d~; s/oh eh fJ~Sk j? < T[;B/ fejk w/oh fJ~Sk ;zs wjkokiih d/ doPB eoB dh j?. fJ; bJh s[;hA w?ƒ ;zs wjkoki ih d/ doPBeotk fdT[.

;zrs B/ ik e/ wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh fe wjkoki ih r[bkwhi[bkjk nkgd/ doPBK dk nfGbkPh j?. p/Bsh wBi{o eod/ j'J/ ;zswjkoki JhPo f;zx ih B/ r[bkwh i[bkj/ ƒ ik e/ doPB fd~s/ s/ puBehs/ fe s/ok ;wK B/V/ nk frnk, s{z r[o{ xo dh ;/tk ehsh j? fJ; bJhd~; s?ƒ ;tor dk okik pDk d/tK iK d[BhnK dk okik pDk d/tK. fJjpuB ;[De/ r[bkwh i[bkj/ B/ fejk fe wjkoki ih w?ƒ d[BhnK d/ gdkoEukjhd/ jB. w?A fJ; iBw ’u i[bkjk ;h fJ; bJh w?A bzro dh ;/tkBjhA eo ;fenk. j[D id'A w/ok nrbk iBw j't/ sK w?A bzro dh ;/tkeo ;eK. sK ;zs wjkoki ih B/ fejk, “mhe j? s{z bzro dh ;/tk eobthA.”

Page 595: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

565

fJ; s'A pknd r[bkwh i[bkjk d[pkok iBw b? e/ nzfwqs S~e e/,gkmh pDe/ XpbkD ;kfjp nkfJnk. fJ~E/ fJ;dk Bkw r[ow/b f;zx;h. fJ; ;EkB s/ ;zs wjkoki oDihs f;zx B/ puB ehsk fe s{zr[opkDh sK gVd?A, Bkb Bkw f;woB th efonk eo. e[~M ;w/A pkndr[ow/b f;zx rbs ;zrs ft~u g? frnk. T[;B/ ;'funk fe w/o/ gk; sK;G e[M j?. w/o/ e'b n~Sh ;kJheb th j? ns/ n~Sh xVh th j? nkfd.T[jdh rbs ;'u d/ ekoB T[;dh ;/tk c+h BjhA. fco T[j ebe~sk ubkfrnk. T[E/ T[;dk d/jKs j' frnk.

fJ; s'A pknd T[;dk fd~bh iBw j'fJnk T[ZE/ T[;dk Bkw ioB?bf;zx fgnk. fco T[j gzirokJhnK r[od[nkok ;kfjp nkfJnk. T[ZE/ e[MfdB fojk go xo ft~u rohph j'D eoe/ T[;dk fgsk T[;ƒ tkg; b?frnk fe ew ;/ ew fdjkVh eoe/ e[M g?;/ sK ewkT{rk. fJ; ;w/A ;zs wjkokioDihs f;zx ih B/ puB ehsk fe s{z r[bkwh i[bkjk j?A. s/o/ d' iBwfB~eb rJ/. fes/ s{z fJj iBw th ftnoE Bk e~Y d/thA. s{z ;zswjkoki ih s'A ;/tk wzr e/ bJh ;h. fJ; bJh fJj ;/tk s?ƒ eoBh jhgT{rh.

i/ e' r[o s/ p/w[y j't? fpB ;fsr[o w[efs Bk gkt?.gkt? w[efs Bk j'o E? e'Jh g[Sj[ fpp/ehnk ikJ/]nB/e i{Bh Gofw nkt? ftD[ ;fsr[o w[efs B gkJ/]fcfo w[efs gkJ/ bkfr uoDh ;fsr[o{ ;pd[ ;[DkJ/]efj BkBe[ thukfo d/yj[ ftD[ ;fsr[o w[efs B gkJ/]22]

GkJh G[fgzdo f;zx (e?bfroh tkb/) d/ ;zs wjkoki ih BkbpuB

fJj r~b T[; ;w/A dh j? id'A ;zs wjkoki ih e?bfroh G[fgzdof;zx e'b rJ/. T[ZE/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk ;h fe n;hA ukj[zd/jK fe ‘XzBk Grs’ i' fe pj[s t~v/ wjKg[oP ;h T[jBK dh :kd wBkJhikfJnk eo/ ns/ puB ehsk fe y[d ;zs wjkoki JhPo f;zx ih okVk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 596: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

566 nksw d/P dh T[vkD

;kfjp tkb/ th fJj puB eod/ ;h fe XzB/ Grs dh :kd wBkT[Dhukjhdh j? ns/ ;zs wjkoki ih B/ n~r/ puB ehsk fe T[Zso gqd/P ft~ui' irkj j? T[ZE/ ‘XzBk Grs’ dk ;EkB pDktKr/. eh nkg th T[; ft~ue[~M ;fj:'r fdUAr/< ns/ eh s[;hA th T[jBK dh po;h wBkT[Ar/< sK T[;t/b/ G[fgzdo f;zx B/ ;zs wjkoki ih ƒ fejk ;h fe ;fs puB wjkokiih i' s[jkvh nkfrnk j?.

phph fpB"o tkbh rio"bkphph ih B/ d~f;nk fe w?ƒ vkeNoK B/ wBQk eo fd~sk ;h fe s[;hA

mhe BjhA j' ;ed/. w?A fBokP j' rJh s/ fBokP j' e/ r[o{ ih d/ uoBKdk fXnkB ehsk sK fJ~e fdB ;[gB/ ft~u ;zs wjkoki ih nkJ/ ns/T[jBK B/ puB ehsk fe s[jkƒ e'Jh o'r jh BjhA j? T[; fdB s'A w/ok;oho j"bh^j"bh mhe j'D b~rk. fJ~e fdB w?A fpbe[b mhe j' rJh.(fJj gq;zr ;zs wjkoki ih d/ ;oho S~vD s'A pknd dk j?)

GkJh Bfozdo f;zx dwrVhid'A ;zs wjkoki ih ;zB 2002 ft~u i[bkJh wjhB/ ft~u :{HghH

nkJ/ ;h. T[; ;w/A w?ƒ nkgD/ Bkb gzikp b? rJ/ T[ZE/ w?A d' wjhB/ ;/tk,;fs;zr eodk fojk. id'A xo ikD dh nkfrnk wzrdk sK wjkoki ihwBk eo fdzd/ ;h. T[jBK fdBK ft~u ;zs wjkoki ih nkgDh w"i ft~uf;~yK dk fJfwfsjkB nB/e soQK Bkb b?Ad/ ;h. ed/ vKNd/ ;h s/ edhe[~M p'bd/ ;h. w?ƒ io{oh ezw ;h, w?A wjkoki ih ƒ fpBQK fwb/ jh wBs'A nkfrnk b? e/ nk frnk. fco id'A n;hA r[od[nkok ;kfjp s'A pkjonk oj/ ;h sK pkpk ;[yd/t f;zx ‘gB"sh tkbk’ w?ƒ ;Ve s~e S~vD nkJ/ns/ efjD b~r/, s[;hA xo ik oj/ j' go T[j s[jkƒ y[Ph d/Dk ukj[zd/ jB.gozs{ w?A fco th xo nk frnk. T[;s'A e[~M fdB pknd wjkoki ih B/u'bk S~v fd~sk. w?A ;oho S~vD s/ jh wjkoki ih ƒ ik e/ BwPekoehsh.

Page 597: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

567

;zs pkpk wfjzdo f;zx ih gfNnkb/ tkb/;zs pkpk wfjzdo f;zx ih ;EkB okVk ;kfjp ;/tk efonk eod/

;B, sK fJ~e tko ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih okVk ;kfjp dh ;zrs ƒfJe~mk eoe/ fgzv wKr/tkb pkbD dh b~eVh b?D bJh nkJ/. T[; t/b/;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih nkgD/ xo jh fojk eod/ ;h.

id'A ;zs wjkoki oDihs f;zx ih ƒ gsk b~frnk fe okVk ;kfjps'A ;zrs wKr/tkb nkJh j'Jh j? sK ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ xo g{okgqPkdk gkDh ns/ nb~r nb~r ykD d/ gdkoE fsnko eotk bJ/ feokVk ;kfjp s'A nkJh j'Jh ;zrs ƒ nogD eoKr/. id'A ;zs wjkokioDihs f;zx ih B/ ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih ƒ fejk fe gfjbK nkgG'iB gqtkB eo bt' fco n~r/ bJh u~bDk sK ;zs pkpk wfjzdo f;zx ihB/ fejk fe s{z th ;kv/ Bkb u~b gqPkdk (G'iB) n;hA tkg; nk e/ gqtkBeo btKr/. fJ; r~b s/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ puB eo fd~skGkJh d/y bT[ s[jkvh woIh j?, gqPkdk (G'iB) gqtkB eo bU sK pj[sn~Sh r~b j? feT[Afe n~r/ dk sK e[M gsk BjhA fe gqPkdk gkDh fwb/ iKBk fwb/. ;zs pkpk wfjzdo f;zx B/ fJ; puB t~b yk; fXnkB BjhAfd~sk ns/ ipod;sh eoe/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ih ƒ nkgD/Bkb jh fpmk e/ b? rJ/. id'A n~r/ gj[zu/ sK ni/ uko fgzv jh bzx/ ;hfe No?eNo yokp j' frnk sK ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih ;zs wjkokioDihs f;zx ih ƒ p'b/ fe s{z th r[o{ dk g~ek f;~y j?, fit/A s{z fejk ;hfe n~r/ gqPkdk gkDh fwb/ ik Bk fwb/, T[;/ soQK jh j'fJnk. sK u~bj[D fJ~e ezw eod/ jK fe gfjbK s/o/ fgzv ik e/ j[D/ gqPkdk gkDh gqtkBeod/ jK.

fJ;s'A pknd ;kfonK B/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ih d/ xogqPkdk gkDh (G'iB) gqtkB ehsk ns/ d{;o/ fdB ;zs pkpk wfjzdof;zx, ;zs wjkoki oDihs f;zx ih ƒ nkgD/ Bkb jh okVk ;kfjp b?nkJ/ ns/ ik e/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih ƒ BwPeko ehsh sK ;zswjkoki JhPo f;zx ih B/ puB ehsk fe jK GkJh pkbD tkbh b~eVhb? nkJ/ j' sK ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih p'b/ fe jK ih wjkoki b? nkJ/

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 598: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

568 nksw d/P dh T[vkD

jK s/ Bkb jh nkg ih d/ ;/te (;zs wjkoki oDihs f;zx) ih th b?nkJ/ jK fJj th GkJh bfjDk ih tKr g~e/ r[o{ dh sbkP eodk x[zwfojk j?.

GkJh ;odko bkG f;zx(fgzv wkxg[o) d/ xo p~u/ r[ogqhsf;zx dk iBw

;odko bkG f;zx d/ xo fJ~e p~u/ B/ iBw fbnk fi;dk Bkwr[ogqhs f;zx o~fynk frnk. p~u/ dk iBw 1999 ft~u j'fJnk. fi;;w/A dk fJj tkfenk j? T[; ;w/A p~u/ dh T[wo f;oca YkJh ;kb dh ;h.S'Nh T[wo ft~u jh T[j p~uk nkgD/ skfJnk ih d/ xo d{;o/ p~funKBkb y/v fojk ;h nukBe jh T[; p~u/ B/ e[M Ppd p'b/ ns/ fejk fe“w?ƒ ;zs wjkoki gzirokJhnK tkfbnK B/ fejk, “s?ƒ ;odko bkGf;zx wkxg[o tkb/ d/ xo S~v nkJhJ/.@ T[; ;w/A ;zs wjkoki oDihsf;zx ih fgzv pkgbk fty/ fpokiwkB ;h. T[go'es Ppd p~u/ B/ nukBejh nkgD/ S'N/ GkJhnK ƒ ej/ ;h.

GkJh ;[yd/t f;zx rozN (:{H ghH)fJj r~b 31 i[bkJh ;zB 2002 dh j? id'A ;[yd/t f;zx rozN B/ ;zs

wjkoki oDihs f;zx fto~es ih ƒ c'B ehsk fe wjkoki ih, nkg ihB/ T[Zso gqd/P nkT[Dk ;h, sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe GkJhw?A sK ni/ T[Zso gqd/P BjhA nk fojk, go s{z fJ~E/ gzikp nk ik.

;[yd/t f;zx 31 i[bkJh ƒ :{ agh as'A u~b gJ/ ns/ fJ~e nr;s ;zB2002 ƒ gzikp gj[zu rJ/. id'A ;zs wjkoki ih B/ ;[yd/t f;zx ƒd/fynk sK j~; e/ puB ehsk fe w?A sK :{ agh ank jh fojk ;h, s{z fJ~E/gzikp nk frnk.a

fco ;[yd/t f;zx p'b/ fe wjkoki ih, nkg feogk eo', :{ aghaft~u ;zrs nkg ih d/ doPBK dh nfGbkPh j? ns/ nkgdk fJzsIkoeo ojh j?. wjkoki ih nkg :{ agh au~b'. fJj ;[De/ ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk fe u~b' fco w/oh sK n~i jh :{ agh aikD dh fsnkoh j?.

Page 599: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

569

fJ;d/ pknd ;[yd/t f;zx bzro jkb ft~u gj[zu rJ/. fJ~E/ ekch ;zrsp?mh j'Jh ;h i' nkg; ft~u fJj ftuko eo ojh ;h fe nkgK ;ko/ ;zswjkoki ih ƒ p/Bsh eod/ jK fe j[D ;zs wjkoki :{ agh aBk ikD feT[Afenr;s dh po;h dk ;wK pj[s BIdhe nk frnk j?.

fJzB/ ft~u oki{ (pkpk pbeko f;zx) th bzro jkb ft~u ;[yd/tf;zx d/ gk; yVQ/ ;h ns/ p'b/ “d/y', fJj gkrbK dh c"i eh eo ojh j?.GbK gow/Po ed/ wB ft~u e'Jh fJ~Sk gqrN eodk j? fes/.a ns/ i/eogow/Po nkgD/ wB ft~u e'Jh fJ~Sk gqrN eodk th j? , sK eh fJjb'e T[; fJ~Sk ƒ jNk d/Dr/. fJzB/ ƒ ;[yd/t f;zx p'b/ fe pkpk ih r~bsK nkgih dh fpbe[b mhe j? ns/ :{HghH d/ ft~u ;zrs, wjkoki ihd/ doPBK dh pj[s fgnk;h j?.

fJzB/ ;w/A ft~u ;koh ;zrs fijVh bzro jkb ft~u p?mh ;h fJe~mhj' e/ wjkoki ih gk; nk rJh ns/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh fes[;hA j[D/ :{HghH Bk ikU, po;h d/ fdB BIdhe nk rJ/ jB. nkg ihfJ~E/ jh doPB fdT[.

sd ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe :{ agh asK w?A Io{o iktKrkgo ;~s^n~m fdBK s~e tkg; nk itKrk. fJ; s'A pknd ;zs wjkokiih fJ~e nr;s 2002 ƒ jh eohp fszB ti/ gzikp s'A :{ agh asoca u~bg?Ad/ jB ns/ Bkb jh ;[yd/t f;zx ih th :{ agh d/ bJh otkBk j' iKd/jB.

d' nr;s ;zB 2002 dh Pkw dk ;wK j?, G'ok ;fjp (fBtk;;EkB) d/ ;kjwD/ ;zs wjkoki ih d/ ;Bw[~y ;zrs p?mh j'Jh j?. ;wKeohp S/ ti/ dk ;h ns/ ;zs wjkoki ih t~v/ wjkoki ;zs JhPo f;zxih dk ;zdoG b? e/ puB eo oj/ jB fe w?A f;oca fJj ;oho BjhA jKw?A T[j jK i' w?A s[jkƒ fd~sk j?, efjD dk Gkt fJj ;h fe w?A f;oca;oho o{g BjhA jK, w?A Ppd o{g jK. nro w?A f;oca ;oho j[zdk sKf;oca G'ok ;kfjp (fBtk; ;EkB) ft~u jh p?mk ofjzdk, go w?A sK joirQk ftnkge jK. fJ; soQK dk puB nkg ih B/ ;zs wjkoki JhPof;zx ih dk ;zdoG b? e/ ehsk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 600: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

570 nksw d/P dh T[vkD

nkg B/ fco puB ehsk fe i' ftnesh Ppd Bkb i[V/rk T[j ;[yhoj/rk ns/ i' f;oca w/o/ ;oho Bkb i[V/rk T[j d[yh j't/rk. T[; ;w/Apkpk ;[yd/t f;zx ih B/ ;'funk fe ;zs wjkoki ih n~i pj[s jh rfjo/puB eo oj/ jB ns/ ;zrs ƒ e[M ;wMkT[Dk ukjz[d/ jB.

;' n;bhns ft~u ;zs wjkoki ih ;zrs ƒ fJj fJPkok eo oj/;h fe T[j nkgD/ ;oho dk j[D gfofsnkr eoBr/. ;[yd/t f;zx fJ;/r~b s/ ftuko eo oj/ ;B fe fJj puB sK pj[s rfjokJh d/ jB ns/j"bh j"bh ;wK fBebdk frnk ns/ ;~s d;zpo 2002 ƒ ;zs wjkoki ihB/ nkgD/ ;oho dk gfofsnkr ehsk ns/ ;koh ;zrs id'A gzirokJhnKgj[zuh , T[; ;w/A ;koh ;zrs pj[s t?okrwJh j' rJh. fJ; s'A pknd;[yd/t f;zx d/ wB ft~u T[jh puB :kd nkJ/ i' ;zs wjkoki ih B/ d'nr;s ;zB 2002 ƒ ehs/ ;B fe w?A T[j jK i' w?A s[jkƒ fd~sk j? (efjDdk Gkt fe w?A Ppd o{g jK w?ƒ ;oho Bk ;wM') fJj ;'u e/ fijVk wBt?okrwJh j' frnk ;h T[j fJ~e dw mfjo frnk ns/ t?okrwJh wBƒ Yko; fwb frnk ns/ fco ;[yd/t f;zx ih B/ nkgD/ wB ƒ Ppd o{gBkb i'V fbnk.

fJj tkfenk T[d'A dk j? id'A ;zs wjkoki ih nkgD/ ;oho dkgfofsnkr eo u[~e/ ;B. nzsw ;z;eko j'D s'A pknd ;[yd/t f;zx(rozN tkb/) dk wB t?okrwJh j' frnk ns/ T[j ;zs wjkoki ih d/uoBK ft~u gqkoEBk eoB b~r/ fe wjkoki ih nkg ;kƒ fe; d/ ;jko/S~v e/ nkgD/ ;oho o{g u'A ub/ rJ/. j[D n;hA fe;d/ ;jko/ nkgD/fdB pshs eoKr/, fJj ;G ;'ud/ j'J/ ;[yd/t f;zx o/br~vh ft~u p?m e/nkgD/ xo tkg; ik oj/ ;B. gozs{ T[jBK B/ nkgD/ fdb ft~u ;zswjkoki ih d/ uoBK dk fXnkB ehsk j'fJnk ;h, sd ;zs wjkoki ihB/ T[; ;w/A ;[yd/t f;zx ƒ fJj nfj;k; eotkfJnk fe ;zs wjkokiih fpokiwkB jB ns/ oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx) BIdhe yV/j'J/ jB ns/ ;zs wjkoki ih oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx) dh socaT[Arbh Bkb fJPkok eod/ j'J/ puB eod/ jB fe j[D w/ok ;EkB fJj;zGkbDr/ s/ j[D fJjh ;G e[~M jB ns/ ;[yd/t f;zx id'A d;thA d/ gkm

Page 601: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

571

s/ tkg; gzirokJhnK rJ/ sK oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx) d/d;sko ;ih j'Jh ;h, nzs wB dk ;kok Gow d{o j' frnk.

GkJh wBfizdo f;zx Jh;hfJj r~b ;zs wjkoki ih d/ ;oho gfofsnkr eoB s'A ;~s ;kb

gfjbK dh j?. GkJh wBfizdo f;zx Jh;h B/ ;zs wjkoki ih ƒ fejkfe w?A oki{ (pkpk pbeko f;zx) ƒ b? ikT{Ark, fJ; s/ ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk fe BjhA fJ;B/ jh (oki{ pkpk ih) fJ~E/ ;kok e[~M ;zGkbDkj? ns/ s{z fJ;dk fXnkB o~yDk j?.

;zs pkpk ;opihs f;zx ihfJj r~b ;zs wjkoki ih d/ ;oho gfofsnkr eoB s'A fJ~e ;kb

gfjbK dh j?.;zs pkpk ;opihs f;zx ih fgzv ioQk e'mh ft~u ;B. T[;;w/A T[jBK d/ ;Bw[~y ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ fJj puB ehs/fe w/o/ pknd oki{ (pkpk pbeko f;zx) jh ;kok ezw ;zGkb/rk.

28 Btzpo 2002fJj tkfenk nmkJh Btzpo 2002 dk j? fi; s'A E'VQ/ ;w/A pknd

jh ;~s d;zpo 2002 ƒ ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ ;oho dk gfofsnkreo fd~sk.

;zs wjkoki ih B/ G'ok ;kfjp d/ e'b e~uhnK ;VeK pDtk fd~shnKns/ T[E/ jh e[o;h dh BhAj oytk fd~sh ns/ puB ehsk fe fJ~E/ e[o;hpDtkT[Dh j?. ;zs wjkoki ih B/ p[js s/Ih Bkb oki ekohroK s'A ezweotkfJnk ns/ ;zs wjkoki ih y[d th T[ZE/ jh ftueko gbzx s/fpokiwkB j' iKd/ ns/ ;zrs ƒ T[ZE/ jh doPB fdzd/ ns/ uko d;zpo2002 s~e fJj ;kok ezw ysw eotk fd~sk ns/ Bkb jh 28 Btzpo2002 ƒ fJj puB th ehsk fe oki{ s/o/ Bkw j[D IwhB fbytk fdzd/jK s/ oki{ (pkpk pbeko f;zx) B/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u gqkoEBkehsh fe w?A IwhB eh eoBh j?, w/oh IwhB dh e'Jh fJ~Sk BjhA j?. nkg

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 602: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

572 nksw d/P dh T[vkD

feogk eoe/ fJ; ;EkB s/ i' d{;o/ g[okD/ ;/te jB nkg T[jBK d/ Bkwfbytk d/t'.

fJ; s/ ;zs wjkoki ih B/ pV/ o'jp Bkb nkgD/ w[ykofpzd s'A puBehs/ fe fJj r[o{ BkBe dh uhI j?. fJj ;[D e/ oki{ (pkpk pbeko f;zxih) dk y{B gkDh fJ~e j' frnk s/ T[jBK d/ wB s'A fJjh gqkoEBk fBebhfe wjkoki ih w/oh nkgd/ ;oho Bkb fBG ikJ/ ns/ id'A ;zs wjkokiih B/ nkgD/ ;oho dk gfofsnkr ehsk sK T[jBK d/ ;ko/ puB g[{o/ j'rJ/.

uko d;zpo 2002 ƒ ;zs wjkoki ih B/ ;kok ezw P[o{ eotk fd~skns/ puB ehs/ fe ;kok ezw nkgD/ nkg jh j[zdk oj/rk ns/ fJj ewo/th pD ikDr/ ns/ fejk fe s[jkvk p; fJj ezw j? fe ezw d~;e/ nkikU ns/ fco ewo/ ft~u p?m e/ Bkw f;woB eo'. fJ; tuB s/ oki{(pkpk pbeko f;zx ih) B/ ;'funk fe gfjbK sK wjkoki ih B/ ed/ thnfijk BjhA fejk fe nzdo p?m e/ Bkw f;woB eo. n~r/ oki{ (pkpkpbeko f;zx ih) ih B/ p/Bsh ehsh fe w/ok fJ~E/ fJ~e f;woBk ;h, fi;Bkb Bkw f;woB nkgD/ nkg jh u~b g?Adk ;h, fJ; s/ ;zs wjkoki ihB/ nkgD/ uoB oki{ dh soca eo fd~s/ ns/ i' f;woBk ;zs wjkoki ihnkgD/ e'b o~yd/ ;B. T[j T[jBK B/ oki{ pkpk ih ƒ nkgD/ e'b o~yDbJh fejk ns/ puB ehsk fe j[D fJjd/ Bkb Bkw f;woB efonk eo.

f;woBk pj[s jh ;[zdo ;h ns/ oki{ pkpk ih d/ wB ft~u fJj r~bnkJh fe fJj f;woBk sK ;zs wjkoki ih d/ e'b jh n~Sk b~rdk j? s/fJ; bJh w?A fJ; ƒ ;zs wjkoki ih ƒ jh tkg; eo d/tKrk ns/ Bkbjh ;zs wjkoki ih B/ oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) ƒ fJj tuB ehs/fe s{z nkgD/ nkg ƒ nDgVQ Bk ;wfMnk eo s{z p; dwdwk ;kfjpike/ nodk; eo d/Dk, p; ;kok e[M nkg jh j[zdk oj/rk ns/ e[~M f;~yDdh Io{os BjhA j?.

Page 603: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

573

GkJh tfozdo f;zx dk; ftPƒ rkovB fd~bh tkb/t?;/ sK ;kvk gfotko P[o{ s'A jh ;kX{ wjkswktK dh ;/tk ft~u

b~frnk j'fJnk ;h fit/A fe w/oh ;tortk;h wksk ;[oihs e"o pugBs'A jh r[opkDh dk Nhek, eEk ns/ ;fs;zr eoBk fJjBK ft~u o[~uho~yd/ ;h ns/ ;tortk;h fgsk ;qh pbtho f;zx ih th BkwXkoh e[bft~u'A ;B ns/ G?Dh ;kfjp tkbh, ;zgqdkfJ ft~u'A ;B. w/o/ dkdk^dkdho/bt/ ft~u g';fNzr dh tikj eoe/ bj"o ft~u ofjzd/ ;B. fi; eoe/w/o/ fgsk ih dh Pkdh th bkj"o ft~u j'Jh, T[jBK fdBK ft~u ;zs ji{o;qh JhPo f;zx ih wjkoki bkj"o ft~u GrtkBg[ok ;N/PB d/ BidheBthA nkpkdh ft~u fJ~e y[~b/ ;EkB s/ dhtkB brkfJnk eod/ ;B. T[E/jh w/oh wksk ih B/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ dhtkBK ft~u jkIohGoBh P[o{ ehsh ns/ T[jBK d/ doPB ehs/. pknd ft~u 1947 ft~ugkfe;skB pDB s/ bkj"o S~v e/ fd~bh nk rJ/ ns/ P[o{nksh fdBKft~u gjkV rzi d/ fJbke/ ft~u p; rJ/.

nkIkdh d/ pknd ;G s'A gfjbK ji{o gks;kj ;zs wjkoki ih B/nkgD/ gfjb/ dhtkB gjkVrzi d/ jh fJbke/ ft~u okw Bro ft~ubrtkT[D/ P[o{ ehs/ i' fe pknd ft~u nb~r^nb~r fJbkfenK ft~u ;w/Ad/ Bkb gfotofss j[zd/ oj/. fizBK ft~u w/o/ wksk ih, t~v/ Gok s/ w?ƒBkb b? e/ iKd/ ;h ns/ pj[s ;ko/ dhtkB pugB ft~u fpobk wzdo d/fg~S/ ns/ pknd ft~u ;~s^n~m ;kb s~e r[od[nkok pzrbk ;kfjp d/;kjwD/ g?No'b gzg d/ Bkb fJoftB o'v s/ y[~b/ gkoe ft~u brkT[Ad/oj/. fJ~E/ dk; ns/ gfotko B/ jkIohnK GohnK T[jBK dh soca ;zrsdk fyukn i~r ikfjo j?. fJ~e ;wK sK nfijk nkfJnk fe oks d/dhtkBK ft~u ;zs wjkoki d/ dhtkB ft~u fJzBh GhV j[zdh fe pzrbk;kfjp ft~u b'e BwPeko eoe/ ;zs wjkoki ih d/ dhtkB ;[Dd/.po;ks tkb/ fdB w?A th T[; dhtkB ft~u jkIo ;h. pzrbk ;kfjpr[od[nkok fpbe[~b ykbh ;h, ;koh ;zrs wjkoki ih d/ dhtkB ft~u;h.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 604: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

574 nksw d/P dh T[vkD

1975^1976 ft~u ;zs ih d/ gob'e rwB d/ pknd th e[~M ;w/Aƒ S~v e/ ;zs pkpk wfjzdo f;zx ih B/ th dhtkB brkJ/ ns/ 1974 d/pknd th dhtkB bZrd/ oj/ fiBQK ftZu dk; B/ nkgD/ gfotko d/ Bkb;ko/ dhtkBK ft~u jkIoh Goh ns/ God/ ub/ nk oj/ jK. w"i{dk i~E/dkopbftzdo f;zx th brksko dhtkBK dh jkIoh Go oj/ jB (2013) s~e,n~r/ dh eosko ikD/.)

gow ji{o ;zs pkpk oDihs f;zx ih Bkb w[bkeksfJj 1988 dh r~b j?. w?A nkgD/ fJ~e foPs/dko ƒ i/bQ o'v s/

S~vD frnk sK w/o/ ezBK ft~u (gow ji{o ;zs pkpk oDihs f;zx ihwjkoki) dh n?;h nktkI nkJh fit/A t~v/ wjkoki ehosB eod/ ;h.nktkI dh fdPk ft~u fy~u j'D s/ w?A gqskg Bro d/ ;?ANob gkoe ft~ufrnk sK T[ZE/ ;fs;zr j' fojk ;h. d{;o/ fdB w?A nkgDh Xow gsBhƒ b? e/ T[[E/ ;fs;zr ;[DB gj[zfunk sK T[; fdB ;kb dk nkyoh dhtkB;h.

w?A fe;/ s'A Bk g[~fSnk fe fJj ;zs e"D jB, eh Bkw j?, fe~E'A nkJ/jB< dhtkB dh ;wkgsh s'A pknd xo ikD s/ wB ƒ pVh okjs fwbh,PKsh ojh. g{ok ;kb T[jBK dhnK r~bK ubdhnK ojhnK. nrb/ ;kbfco T[jBK fdBK ft~u fJPfsjko d/ye/ ;fs;zr eoB gjz[u/. wB ft~un?;h fy~u gJh w/oh gsBh ns/ w?A shj dhtkB ;[D/. nzfsw fdBnzfwqs gkB ehsk ns/ ji{o wjkoki Bkb w[bkeks ehsh. T[d'A s~e th;kƒ fJj BjhA ;h gsk fe gzirokJhnK fe~Xo j?< ed/ gzikp d/ T[;fJbke/ ft~u ikD dk w"ek jh Bjh fwfbnk ;h. e[~M wjhfBnK pkndw?ƒ gzikp ikD dk w"ek fwfbnk sK w/oh Xow gsBh B/ fejk ub' T[jBK;zsK d/ e'b ubd/ jK, sK w?A fejk, ;kƒ irQk dk th gsk BjhA, Bk n;hAfe;/ ƒ g[~fSnk j?< sK efjD b~rh T[j, fe fJj efjzd/ ;[fDnk j? fewb/oe'Nb/ d/ gk; j?, sK n;hA b[fXnkD/ gj[zu e/ wb/oe'Nb/ dk o;skg[~FfSnk, T[[E'A gzirokJhnK g[~S g[~S e/ gj[zu jh rJ/. id'A n;h v/o/gj[zu/ sK ji{o wjkoki G'ok ;kfjp d/ pkjo jh ukogkJh s/ nk;D brk

Page 605: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

575

e/ p?m// ;B s/ w"i{dk r~dh BPhB v/ok w[yh ;zs pkpk pbeko f;zx ihfiBQK dk fB~eB/w oki{ efj e/ g[ekod/ ;h, ƒ nktkI d/e/ p'b/, e"DnkfJnk j? GkJh.a sK pkpk pbeko f;zx efjD b~r/, fd~bh s'A ;zrsnkJh j? sK gfjbh tko pkpk ih ƒ w/ok Bkw gsk b~frnk. T[; s'Apknd pkpk ih B/ bKroh f;zx, pkpk fdnkb ih ƒ efj e/ ;g?Pb bzrofsnko eotk e/ SekfJnk, bzro SeD s'A pknd jh tkoskbkg ehsh,ezweki pko/ g[~fSnk, efjD b~r/ “fJ~E/ jh o[e ikU.a y?o n;hA pkpkih s'A nkPhotkd fbnk, gqPkd fbnk, nkfrnk b? e/ xo dh socau~bD b~r/ sK T[jBK B/ g[~fSnk, j[D fd~bh fe~Xo dh ikUAr/, sK w?Afejk f;~Xk pkjo fB~eb e/ ih aNh ao'v s'A iktKr/ sK efjD b~r/ s[;hAihH NhH o'v Bk ikU. fJ~Xo o'jse ;kJhv ikU. nkokw Bkb ikUr/s/ ibdh gj[zu ikUr/.

y?o n;hA nkfrnk bJh ns/ T[jBK d/ d~;/ j'J/ o;s/ s/ u~b gJ/.o;sk gsk Bk j'D eoe/ xo gj[zuD ft~u d/o b~r rJh. wB ft~u PzekT[Zm ojh ;h fe pkpk ih B/ fejVk o;sk d~; fd~sk, y?o xo gj[zu/, oksphsh, ;t/o/ gkm^g{ik eoe/ nyapko gfVQnk, w[~y yapo fJj ;h fegkDhgs ‘u p~; n~v/ s/ eJh pzp cN rJ/, eJh b'eK dh ikB ubh rJhns/ gzikp s'A nkT[D tkbh jo r~vh o'e bJh rJh. yokp wkj"b pDfrnk b/feB n;hA pV/ nkokw Bkb xo p?m/ ;h.

sd T[; tes wB ‘u ftuko nkfJnk fe n;hA ;jh o;s/ s'A jhnkJ/ ;h, ;zs ih wjkoki dk fejk :kd nkfJnk, T[d'A s'A ;kvh PoXkwjkoki gqsh tXdh rJh. ;' fJ; soQK wjKg[oPK dh ejh r~b ƒ jw/PkrzGhosk Bkb b?Dk ukjhdk j? T[j sK nkgD/ GrsK ƒ jw/Pak w[;hps dhxVh s'A pukT[Ad/ jB.

pknd ft~u fi; soQK th w"ek fwfbnk n;hA gzirokJhnK iKd/ofjzd/. eJh tko ;/tk dk w"ek th fwfbnk, v/o/ ft~u eJh fdB ofj e/;/tk th ehsh.

id'A th wjkoki d/ ;Bw[~y j'J/ e'Jh Bk e'Jh r~b BthA f;~yD ƒfwbh.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 606: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

576 nksw d/P dh T[vkD

ji{o d/ puBK ft~u Xow^noE^ ekw^w[esh d/ n~r/ dhnK r~bKth j[zdhnK.

fJ~e tko w?A gqPB ehsk fe wjkoki ih n;hA nkgd/ e'b nkT[Ad/iKd/ jK, eh n;hA th w[es j'tKr/< sK pkpk ih B/ fejk “fizB/ th ihtw/o/ e'b nkT[Ad/ jB T[jBK d/ fgSb/ eow fby/ j'J/ B/. w[esh sK j'Dhjh j?. b/feB fJ;/ jh w"i{dk iBw ft~u y{p fJ~e fu~s Grsh eo', Bkwig', fynkb Bkb, fJekro Grsh eoe/ fJ;/ iBw ft~u th s/ok gkoT[skok j' ikt/rk. toBk eJh iBw th b~r ;ed/ jB. nro iht 10iBwK ft~u th fJ; nktk rtB d/ u~eo ƒ Bk S~v ;fenk sK fco s'AT[j n~Sh^2 i{BhnK ft~u g?dk j' e/ T[;h ;kX{ wjkswktK e'b^v/o/,r[od[nkfonK ft~u ;/tk eo/rk. fit/A fe rK, w~M, e[~s/, x'V/, ep{so,fuVhnK nkfd.

fco fe;/ pqjw frnkBh dh feogk j' ikt/ iK ;zrs dh feogk Bkbtkg; wB[~y i{Bh ft~u nkJ/rk, BjhA sK i' wkbe eo/Ar/ Gbk eo/Ar/.”

fJ; soQK d/ T[gd/P ;[De/ wB pj[s gq;zB j'fJnk fe ub' tkfjr[o{dh feogk ;dek wjKg[oPK$;zsK Bkb fwbkg jh e/tb ns/ e/tb w[eshdk o;sk j? i' fe w?ƒ sK tkfjr[o{ dh feogk Bkb fwb jh frnk.

fJ; soQK fJ~e fdB dk; B/ fco wjkoki ih ƒ gqaPB ehsk ihn;hA sK rqfj;sh jK, ;kvk th gko^T[skok j' ikt/rk, sK wjkoki ihp'b/ rqfj;sh j't/ iK pqjwukoh id'A s~e d'B'A jh r[o{ ih dh nkfrnk ft~uofjzd/ jB, feos ewkJh eod/ jB, nkJ/^rJ/ dh ;/tk eod/ jB, M{mfBzdk S~vd/ jB, sK rqfj;sh ihtB ft~u th gko T[skok j' ;edk j?.

fJ; d/ T[bN i/eo pqjwukoh j' e/ fynkb rbs j'D, wB ‘uegN j't/, B/e ewkJh B eo/ sK T[j Gtib ft~u c; iKdk j?.

id'A th wjkoki dk; Bkb tkoskbkg eod/, efjzd/, id'A th s{z w/o/e'b nkT[Adk j? fJe~bk nkfJnk eo, fJe~b/ i' nkg; ft~u r~bK eoe/nBzd nkT[Adk j? T[j fe;/ d{;o/ d/ ;kjwD/ BjhA nkT[Adk. fJ~e fdB ;zsji{o wjkoki ih ƒ dk; B/ f;~Xk gqPB eo fd~sk fe wjkoki ih nkg

Page 607: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

577

ƒ sK gkopqjw^gow/Po^tkfjr[o{^i' th efj bt' d/ doPB sK j' u[~e/j'Dr/.

sK j~; e/ efjD b~r/ nk ik p?m fco, efjD b~r/ t~v/ wjkoki ihd/ uoBK ‘u b~r e/ w?A oks fdB T[; nekb g[oy dh Grsh eod/ eod/fJ~E/ fN~fpnk ft~u nk e/ fS~ge/ p?m iKdk ;h. fpBK ykX/ ghs/ T[;dhnK:kdK ft~u ftXh nB[;ko Grsh eod/ eod/ fJ~e fdB rowhnK d/ fdBKft~u gow nBzd dh nB[G{sh j'Jh ns/ nBzd dh nB[G{sh d/ ;w/A w/o/w~E/ dh B; cN rJh ns/ y{[B tfjD b~frnk sK b'eK B/ ;wM fbnk feBe;ho S[~N rJh j? ns/ w?ƒ u[~e e/ j;gskb b? rJ/. efjD b~r/,“u~b S~v T[; nB[G{sh B[z{ T[jh ikD/ fi; ƒ gqkgs j[zdh j?, pkeh d[BhnKB[z{ e[~M gsk BjhA b~rdk. s{z tkfjr[o{^tkfjr[o{ eo s/ w"iK wkD. i' th;zrs fes'A th gq/oDk b?e/ iK ;zs wjkoki ji{o d/ pko/ ft~u ;[De/ T[jBKe'b wB ft~u i' fJ~Sk b?e/ nkT[Adh, T[; B[z{ ;z;ko ft~u T[jh e[~M gqkgsj' iKdk.

fd~bh ft~u fJ~e pj[s g[okDk gq/wh fijVk ‘gow ;zs JhPo f;zxih wjkoki* d/ dhtkBK ft~u th nkT[Adk ;h. dk; d/ e'b nkfJnk,efjD b~frnk wjkoki ih d/ doPB eoB/ jB. sK w?A gqskg Bro dkgsk d~; fd~sk. T[;dk gqPB fJjh ;h fe gfjbK^gfjbK sK w/ok wBGrsh ft~u b~frnk, b/feB j[D wB BjhA b~rdk.

wjkoki j~;e/ efjD b~r/ fizBK w{b ;h nkg B/ you fbnk,ftnki tkg; BjhA nkfJnk, yikBk ykbh j' frnk, ub' e'Jh r~b BjhAj[D d[pkok P[o{ eo', wB th b~r{rk ns/ ftnki th tkg; nkT{rk. y?oeJh wjhfBnK pknd T[jh gq/wh fco fwfbnk, w?A d[pkok T[jh gqPBg[~fSnk sK efjD b~frnk i' t;s{ b~GD ft~u 20^25 ;kb brk fd~s/T[j wjkoki ih B/ s[ozs d/ fd~sh. w/ok wB th b~rdk j?, fXnkB thbrdk j?, feogk th pDh j'Jh j?. n~i th wjkoki ih ƒ pj[s :kdeodk j? ns/ j'o th fd~bh dh pj[s ;zrs fi;d/ pko/ ft~u pj[s xNb'e ikDd/ jB T[jBK B/ ji{o dh feogk Bkb nzfwqsgkB ehsk s/ T[jBKs/ d;t/A gksPkj dh feogk j'Jh. nkyoh fdBK ft~u fd~bh ft~u S/;kb dhtkB dk; dh p/Bsh gqtkB eoe/ ftPƒ rkovB d/ w[~y gkoe

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 608: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

578 nksw d/P dh T[vkD

ft~u brkJ/, T[;d/ pknd fd~bh ft~u dhtkB BjhA b~r/. ;zrsK dk pj[sfJeZm j[zdk ;h. nZi th dk; T[jBK dh feogk Bkb f;jswzd j? id'A w?ƒpo/B nN?e j'fJnk sK j;gskb s'A jh Bkrok ;kfjp B/ wjkoki ih ƒc'B ehsk fe tfozdo f;zx fpwko j' frnk j? sK wjkoki ih B/ fpwkohft~u jh w/o/ Bkb c'B s/ r~b ehsh ns/ fejk, fceo Bk eoBk, fpbe[bseVk j' ikt/rk. uko^gzi xzN/ pknd w?A mhe j' frnk ns/ n~i s~er[o{ feogk Bkb mhe jK. 1000 whb s~e fpBK o[e/ r~vh vokJht eou[~fenk jK. T[jBK d/ pko/ fizBhnK th gosK y'bQhnK ikD x~N jB.pkeh sK fJ; g[;se ft~u ekcah e[~M fbfynk ik u[~fenk j?. n~r/ i'ftuko j'Dr/ dk; fbydk oj/rk.

r[o{ feogk eo/tkfjr[o{ ih ek ykb;k]tkfjr[o{ ih eh csfj]

GkJh ;[oihs f;zx (y[od)GkJh ;[oihs f;zx B/ d~f;nk fe fJj wkou wjhB/ ;zB 1995 dh

r~b j?. ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih B/ fgzv ‘y[od d?iK’ ft~udhtkB ;ikJ/. T[; ;w/A GkJh ;[oihs f;zx B/ bzro ft~u gzi ozrK d/uktbK dhnK gzi t~vhnK eVkjhnK fsnko ehshnK.

fco ;zs wjkoki ih ƒ bzro ft~u nkT[D bJh gqkoEBk ehsh.id'A ;zs wjkoki ih B/ bzro ft~u ik e/ nkgD/ j~EK Bkb G'r brkfJnksK tkg; nkT[Ad/ j'J/ ;[oihs f;zx ƒ p'b/ fe iE/ ƒ ibdh G/i d/t', w?AgzirokJhnK dhtkB ;ikT[Dk j?.

fJ;d/ Bkb jh g{o/ fgzv dh ;zrs gzirokJhnK dhtkB ft~u ;/tkns/ dkB eoB gj[zu rJh. fJ; ;w/A ;[oihs f;zx ;zs wjkoki ih d/uoB cVe/ p'b/ fe wjkoki w?A nkgd/ uoB T[d'A s~e BjhA S~vz{rk, id'As~e nkg w/ohnK ;kohnK rbshnK w[nkc BjhA eo fdzd/. fJ; s/ ;zswjkoki ih p'b/ w?A Bj[z e~ND/ jB, Bj[z e~ND tkbk b? e/ nkT[. fJ; s/

Page 609: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

579

frnkBh eoB?b f;zx (y[od) p'b/ fe ;[oihs f;zx n~i Bj[z e~ND tkbk(B/beNo) g{ok Xkodko pDk e/ fbnkfJnk j?.

fco ;[oihs f;zx ;zs wjkoki ih d/ Bj[z e~ND b~frnk fJ; ;w/A;zs wjkoki ih B/ g[~fSnk fe fezBhnK eVkjhnK uktbK dhnK bzroft~u fsnko ehshnK ;h, ;[oihs f;zx B/ T[Zso fd~sk, wjkoki.a‘gzi*. ns/ ;ko/ dhtkBK B[z{ fwbke/ e[b 22 t~vhnK eVkjhnK uktbKdhnK fsnko ehshnK rJhnK ;B.

fJ; s/ ;zs wjkoki ih y[P j'e/ p'b/ fe fJj s/o/ g[zB eow jB,ukj/ s{z ;~s fizfdnk nzdo p?m ikJhA ns/ ukj/ s{z nkgDk ;wkB b?e/fe;/ phnkpkB izrb ft~u ufbnk ikJhA, bzro s/ok jo irkj u~b{rk.

fJ;s'A pknd ;[oihs f;zx B/ GkJh w~xo f;zx p'gkokJ/ s'A fJ~eJ/eV iwhB tNkJh s/ b? bJh ns/ T[; ft~u w{zr phi fd~sh.

id'A ca;b e~ND dk ;wK nkfJnk T[d'A GkJh izrho f;zx ns/ T[;d/bVfenK B/ ;[oihs f;zx ƒ wkoBk ukfjnk sK ;[oihs f;zx T[ZE'A G~ifrnk. pknd ft~u T[jBK B/ ;[oihs f;zx ns/ j'o uko ftneshnK s/w[e~dwk eo fd~sk.

fJ; eoe/ g[fb; ;[oihs f;zx ƒ cVe/ b? rJh ns/ ;kok fdBP/og[o EkD/ ft~u G[~y/ fpmkJh o~fynk ns/ id'A Pkw B[z{ G'iD eoB dk;wK nkfJnk T[d'A g[fb; ;[oihs f;zx ns/ j'o uko ftneshnK B[zg[fb; u"Aeh oDhe/ b? rJh, fi~E/ uoB f;zx EkD/dko ;h.

oks pshs eoB s'A pknd GkJh w~xo f;zx B/ ;[oihs f;zx ƒfejk fe gsk eo' fe G'iB dk e'Jh fJzsikw j?, fe BjhA.a fJ; s/;[oihs f;zx B/ jtbdko B[z{ fizdok y'bQD bJh fejk, go T[j BkwzfBnk. fco ;[oihs f;zx p'fbnk, “n;hA fejVk e'Jh esb eoe/nkJ/ jK.a n;hA sK G[~y/ fgnk;/ jK ns/ G'iB dk e'Jh fJzsikw j?, fJjg[~SDk ukj[zd/ jK.a@

fco jtbdko p'fbnk fe ;kvk sK ykDk pDkT[D tkbk frnkj'fJnk j? sK ;[oihs f;zx p'fbnk fe i/eo ;wkB j? sK w?A G'iD y[dfsnko eo b?Adk jK. go id'A o;'Jh ft~u ike/ t/fynk sK f;oc fszB

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 610: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

580 nksw d/P dh T[vkD

fgnkI E'VQk fijk xhn, v/Y feb' nkb{nK d/ f;tkJ/ j'o e[~M BjhA ;h.fJj d/ye/ ;[oihs f;zx dk wB T[dk; j' frnk ns/ nrb/ fszB fdBKs~e G'iD^gkDh dk fsnkr eoBk fgnk.

fszB fdBK pknd EkD/dko uoB f;zx B/ jtbdko d/ Bkb ;[oihsf;zx ƒ p[bkfJnk. ;t/o/ 6 ti/ dk ;wK ;h. uoB f;zx B/ g[~fSnk fe;[oihs f;zx s[jkƒ y[od fgzv s'A d[~X e"D d/e/ iKdk j?< ;[oihs f;zxB/ T[Zso fd~sk fe w?ƒ ;g?Pb sK e'Jh BjhA d/e/ iKdk. fJj sK T[j d[~Xt/uD tkbk jh j? i' jo o'I v/Y bhNo d[~X d/e/ iKdk j?. fco uoB f;zxp'fbnk fe w/o/ e'b fco d[~X e"D o~ye/ ubk iKdk j?< s/ fJzBk d[~X fe~E'AnkT[Adk j?< T[; ;w/A ;[oihs f;zx ƒ ;kjwD/ ;zs wjkoki ih d/ doPBj'J/, fi; Bkb T[;ƒ ukBD j' frnk fe d[~X d/D tkbk e"D j? ns/;[oihs f;zx B/ fejk, ;zs wjkoki JhPo f;zx ih dh ;/tk eod/ j'J/shih ghVQh nk rJh j?, fJ; bJh bzro ft~u'A ed/ d[~X ysw BjhA j[zdk.

fJ; s/ fJ~e f;gkjh B/ fejk fe w?A fJ;/ y{j s/ d[~X tkb/ ƒ GKv/;kc eod/ j'J/ d/fynk ;h go EkD/dko d/ efjD s/ id'A f;gkjh GKv/t/yD frnk sK e[~M th BjhA fwfbnk.

fco ;[oihs f;zx p'fbnk fe w?ƒ ;zs wjkoki ih d/ puB jB feukj/ w?A ;~s fizfdnk nzdo pzd j' iktK, ukj/ fe;/ phnkpkB izrb ft~uufbnk iktK, ed/ th bzro ysw BjhA j't/rk ns/ i/eo s[jkƒ Go';kBjhA j? sK ukj/ w?B[z{ fJ~E/ fizB/ fdB th nkg o~y bt', id'A s~e w?A fJ~E/jK, fJ~E'A d[~X ysw BjhA j't/rk. fJ; r~b s/ EkD/dko nkgDh e[o;h s'AT[Zme/ yVQk j' frnk ns/ j~E i'Ve/ p'fbnk fe s[;hA p/e;{o j', s[jkƒfJ~E/ o~yDk w/oh wip{oh ;h.

fJ;s'A pj[s ;wK pknd id'A g[fb; fJ~e tko fe;/ ekoB y[odfgzv d/ ;e{b ft~u gj[zuh sK ;[oihs f;zx T[jBK ;G ƒ ukj, BkPsk^gkDheokT[D bJh b? frnk, T[; ;w/A EkD/dko uoB f;zx B/ fejk fe ;[oihsf;zx s/o/ ikD s'A pknd g[fb; u"Aeh ft~u fco edh d[~X BjhA nkfJnk.

Page 611: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

581

GkJh dhdko f;zx p?A;fJ~e tko dh r~b j? ;zs wjkoki nwohek rJ/, o;s/ ft~u jtkJh

ijkI, g?o; (coK;) gzi xzN/ bJh o[fenk. id'A ;zs wjkoki J/nog'oN s/ ike/ o[e/ sK T[ZE/ fJ~e f;~y ftnesh nkfJnk, T[;B/ ;zswjkoki ƒ cfsj p[bkJh. ;zs wjkoki B/ T[;ƒ g[~fSnk fe s{z fe~E/ofjzdk j?< sK T[; ftnesh B/ d~f;nk fe w/ok Bkw dhdko f;zx p?A;j?. w/ok gqekP f;zx pkdb Bkb fB~ih ;zpzX j?, w?A T[jBK d/ p[bkt/ s/nkBzdg[o ;kfjp ft~u ‘ykb;k gzE* d/ fszB ;" ;kb g{o/ j'D d/ ;zpzX ft~uo~y/ gq'rokw ft~u nkfJnk ;h. ns/ j[D w?A tkg; nkgD/ xo;?eokfwzN'(e?bhc'oBhnk) ik fojk jK. ;zs wjkoki ih B/ n~r/ fejk few?A s[jkvk Bkw o/vhU s/ ;[fDnk j? ns/ ;kvh GkJh dfJnk f;zx tkbh;zgqdkfJ j?. fi; ft~u wB fposh ƒ Ppd d/ Bkb i'Ve/ gqG{ dh gqkgshehsh iKdh j?. fJj ;[De/ dhdko f;zx p'fbnk fe wjkoki w/o/ T[goth feogk eo', w?ƒ th Bkw dh i[rsh fdU. sK ;zs wjkoki p'b/, fJ;bJh ;wK ukjhAdk j?. fJj e'Jh nzp dk do~ys BjhA, fe fjbkfJnk s/nzp j/mK fv~frnk s/ u[~e fbnk.

dhdko f;zx B/ fco wjkoki ih ƒ p/Bsh ehsh fe wjkoki w?As[jkƒ nkgD/ xo p[bkT[Dk ukj[zdk jK sK ;zs wjkoki ih B/ fejk fe;wK nkT[D s/ n;hA io{o nktKr/ s/ dhdko f;zx B/ N?bhc'B Bzpo b?e/o~y fbnk. fJ; d"okB dhdko f;zx Bkb ;zs wjkoki ih d/ c'B s/ puBj[zd/ ofjzd/ ;h.

fJ;s'A pknd nrb/ ;kb dhdko f;zx B/ y[d ;zs wjkoki bJhjtkJh ijkI dh fNeN G/ih ns/ ;zs wjkoki, w'jB f;zx ns/ pkpkpbeko f;zx d/ Bkb bk;J/AIbi ike/ T[so/. T[ZE/ dhdko f;zx d/ Bkb;zs wjkoki ;Ve d/ o;s/ s'A ;?eokfwzN' bJh otkBk j'J/.

;zs wjkoki dhdko f;zx d/ xo ;~s fdBK bJh o[e/ ns/ fJ~e Pkwid'A dhdko f;zx B/ fco wjkoki ih d/ ;kjwD/ Bkw d/ sohe/ bJhp/Bsh ehsh sK ;zs wjkoki ih B/ fco ;[yd/t w[Bh tkbh ;kyh d[pkok;[DkJh. fJj ;[De/ dhdko f;zx PoXk Bkb Go nkfJnk s/ ;zs

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 612: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

582 nksw d/P dh T[vkD

wjkoki ih p'b/, “fJj t;s{ T[d'A ezw eodh j? id'A wB P[~X, PKs ns/fBwosk Bkb Gfonk j't/.” sd dhdko f;zx ƒ ;wM nkfJnk s/ T[;B/;zs wjkoki ƒ p/Bsh ehsh fe j[D sK feogk eo'. sd ;zs wjkokiih B/ T[;ƒ Bkw dh i[rsh fdZsh s/ fejk fe j[D nkgDh wB fposhƒ o'ee/ nkgDh ihGk ƒ dpke/ fJ; Ppd ƒ gfjbK 15 fwzN rb/ ft~ufco 15 fwzN fdb ft~u igDk j? ns/ p'b/ fe j[D i/eo s{z fJ;ƒ fJ;/soQK eodk oj/rk sK fJj tXdk jh oj/rk. id'A s~e ;zs wjkokidhdko f;zx d/ xo oj/ T[d'A s~e T[j T[;ƒ o'I fJ; Ppd B[z{ igD dknfGnk; eokfJnk eod/ ;h ns/ id' ed/ ;zs wjkoki ih dhdko f;zxd/ Bkb ikfJnk eod/ T[d'A th T[j nkgDh wB fposh o'eD bJh efjzd/s/ Ppd dk nfGnk; eokT[Ad/. fJ; soQK ;zs wjkoki ih B/ nB/eK jhf;woB eoB d/ sohe/ dhdko f;zx B[z{ d~;/. fJ; d"okB g{o/ ;~s fdBpkpk w'jB f;zx ih, pkpk pbeko f;zx ih s/ G[fgzdo f;zx (prhnktkb/) ns/ y[d dhdko f;zx dh Xow gsBh B/ th r[opkDh d/ gkm ehs/.fi; dh ;wkgsh s/ ;zs wjkoki ih B/ dhtkB brkfJnk.

fi; fdB ;zs wjkoki ih B/ tkg; nkT[Dk ;h T[; fdB ;koh ;zrsr[od[nkok ;kfjp ft~u fJe~mh j'Jh. T[ZE/ ;zs wjkoki ih B/ puBehsk fe fJj dhdko f;zx j? fi;d/ ekoB w?ƒ fJ~E/ nkT[Dk fgnk.fJ;s'A fJbktk w/ok fJ~E/ e'Jh ezw BjhA ;h. fijVk ezw w?A g{ok eoBk;h T[j w?A eo fd~sk ns/ w?A phi p'e/ ik fojk jK, fJ; phi ƒ ;zGkbe/ o~yDk s/ fJ;ƒ tXkT[Dk s[jkvk |oi j?.

;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es B/ fJ~e tko nwohek ft~udhdko f;zx p?A; Bkb puB ehsk fe w/o/ fdwkr s/ pj[s p'M ofjzdk j?sK dhdko f;zx p'fbnk fe wjkoki ih, s[;hA sK ;kv/ fdwkr s'A p'MT[sko fdzd/ j', sK s[jkv/ fdwkr s/ p'M feT[A ofjzdk j?. sK ;zs wjkokiih B/ puB ehsk fe i/eo w?A Nq;N pDk fd~sk, sK w?ƒ brdk j? fe fes/Nq;N tkb/ ;kv/ ;/tkdkoK ƒ go/PkB Bk eoB.

Page 613: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

583

s~d dhdko f;zx p'b/ fe wjkoki ih n;hA fJj' fijk Nq;NpDktKr/ ns/ fJj' fij/ w?Apo j'Dr/ i' s[jkv/ ;/tkdkoK ƒ fpbe[b thgo/PkB BjhA eoBr/.

T[Zso gqd/P dh ;zrsfJj tkfenk fJ~e d;zpo ;zB 2002 dk j?. ;zs wjkoki ih d/ e'b

T[Zso gqd/P s'A doPBK d/ bJh PoXkb{ nkJ/ j'J/ ;h. ;zs wjkoki ihT[jBK ;G ƒ b?e/ B/V/ d/ y/s ft~u x[zwD bJh rJ/ ns/ E'VQ/ ;w/A pknd;zrsK ƒ b?e/ tkg; nk rJ/. j[D ;zs wjkoki ih G'ok ;kfjp d/ ;kjwD/ftS/ j'J/ gbzx s/ fpokiwkB j' rJ/ ns/ ;koh ;zrs T[jBK d/ uoBK ft~up?m rJh.

;zs wjkoki ih B/ j~;e/ ;zrs B[z{ g[~fSnk fe j[D s[;hA b'e d~;'fe w?A E~e frnk iK s[;hA E~e rJ/ j'.a s[jkv/ ;G d/ ;kj T[Zgo Bhu/ j'oj/ jB. sK ;zrs p'bh fe n;hA ;ko/ E~e rJ/ jK. fJ;s'A pknd ;zswjkoki ih B/ GkJh fdnkb/ okrh dh ;kyh ;[DkT[Dh nozG ehsh ns/puB ehsk fe fJ~e tko fJ~e ftnesh y~uo s/ ;pihnK tr?ok b~d e/nkgD/ fgzv ik fojk ;h ns/ o;s/ ft~u iKdk iKdk fJ~e rhs th r[D r[Dkfojk ;h ( e'Jh fwb ikt/ fdb dk wfjow e'Jh w'V/ wB dhnK tKrK, e'Jhfwb ikt/ fdb dk wfjow, e'Jh w'V/ wB dhnK tKrK)

j[D n?;h gqG{ dh eoBh, fe T[;/ ;w/A T[ZE/ “;zs wjkoki nsof;zx ih w;s{nkDk ;kfjp@ tkb/ nkgDh X[B ft~u wxB Bkw f;woBeod/ j'J/ Nfjb oj/ ;h sK T[; ftnesh dk rhs ;[De/, ;zs wjkokinso f;zx ih B/ puB ehsk, “jK, w/o/ e'b j? s/o/ wB dhnK tkrK w'VBtkbk wfjow.@ go gfjbK s{z nkgDk fJj ;kwkB nkgD/ xo o~ye/ nkT[;s'A pknd n;hA s/o/ wB dhnK tkrK w'VKr/.

T[go'es puB ;zs wjkoki ih B/ T[Zso gqd/P s'A nkJh ;zrs B[z{;[DkJ/. T[;s'A pknd ;zrs B/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u BwPekoeoe/ ikD dh nkfrnk wzrh s/ nkgD/ xoK ƒ otkBk j' rJ/.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 614: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

584 nksw d/P dh T[vkD

id'A pkpk eosko f;zx (pkbg[o tkb/) B/ ;zs wjkoki ih d/ uoBKft~u BwPeko eoe/ tkg; ikD dh nkfrnk wzrh sK wjkoki ih B/puB ehsk fe i/eo s[;hA o[eDk ukj[zd/ j' sK o[e ikU. sK pkpk eoskof;zx B/ fejk fe ni/ BjhA w?A fco d[pkok nk iktKrk.

go id'A pkpk r[ofdnkb f;zx (uhwK tkb/) ih B/ ;zs wjkoki ihd/ uoBk ft~u BwPeko eod/ j'J/ tkg; ikD dh nkfrnk wzrh sK ;zswjkoki ih B/ pkpk r[ofdnkb f;zx ƒ o'e fbnk ns/ id'A d{;oh ;zrsE'VQh d{o gj[zu rJh sK ;zs wjkoki ih B/ pkpk r[ofdnkb f;zx ih ƒpuB ehsk, fe w?A 4^5 fdBK s~e ikDk j?, i/eo s?A w/o/ Bkb ikDk j?sK u~b ;edk j?. fJj ;[De/ pkpk r[ofdnkb f;zx ih B/ fejk feBjhA. w?A BjhA ikDk.@ go j[D pknd ft~u pkpk r[ofdnkb f;zx d/ wBft~u gSsktk j[zdk j? fe i/eo w?A wjkoki ih dk puB wzB fbnk j[zdksK pj[s uzrk j[zdk. feT[Afe j[D T[j s[o fco th BjhA ;ed/ s/ fefonknkfd th mhe soQK BjhA eo ;ed/.@

GkJh pbihs f;zx L (:{H ghH)w?A T[Zso gqd/P s'A doPB eoB bJh gzikp ikfJnk eodk ;h. w?ƒ

fJ~e tkoh pkgb/ ;EkB d/ doPB eoB dh fJ~Sk j'Jh. ;zs wjkoki ihB/ feogk ehsh ns/ w?A doPB eoB bJh pkgb/ frnk ns/ ike/ d/fynkfe fJ~e S'N/ fij/ ewo/ ft~u nyzv gkm ;kfjp gqekP ;h ns/ w?ƒ r[o{wjkoki ih d/ ;~i/ fj~;/ ft~u ;zs wjkoki ih d/ doPB j'J/ ns/ w?AdoPB eoe/ pj[s jh j?okBh dh r~b wfj;{; ehsh ns/ fcao wB jh wBft~u ;zs wjkoki ih ƒ ‘XzB’ fejk.

fJ~e tko dh r~b j? fe ;zs wjkoki ih d/ dhtkB pzvk d/ yyokfgzv ft~u ;odko w[yfsnko f;zx d/ xo ub oj/ ;B. w?A th dhtkB;[BD frnk. j[D w?ƒ nkgD/ nzdo fi; irQk d[~y ns/ G[~y dk nfj;k;j[zdk ;h w?A T[; irQk dk ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh g~so ft~u fbye/ G/ifd~sk. ;zs wjkoki ih efjD b~r/, oki{ (pkpk pbeko f;zx) gVQe/;[DkT[. T[jBK B/ gVQe/ ;[DkfJnk ns/ ;zs wjkoki ih efjD b~r/ p~;

Page 615: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

585

fJzBh jh r~b ;h‘ sK T[AM jh d~; fdzd/. w?A ;zs wjkoki ih d/ uoBKft~u BwPeko ehsh ns/ dhtkB ft~u ufbnk frnk. w?ƒ gfjbK sKn;wkB ft~u ‘r[o{ BkBe d/t ih’ d/ doPB eotkJ/ fco ‘;zs wjkokiJhPo f;zx ih* d/ doPB eotkJ/ ns/ Bkb jh fi; irQk d[~y ns/ G[~ydk nfj;k; j[zdk ;h T[ZE/ gowkswk d/ Bkw dk nfj;k; j'D b~frnk.

;zs wjkoki ‘fggohnk eow’ G'ok ;kfjp d/ pkjo yVQ/ j'e/ w?ƒefjD b~r/ fe pbihs f;zx foPhnK s'A foPh jh g?dk j[zd/ jB.

r[od[nkok JhPo;o pkbg[o (byhwg[o);zs wjkoki oDihs f;zx ih fJ; irQk s/ nkJ/ ns/ fJ~E/ okVk

;kfjp tkbh wfo:kdk ƒ jh n~r/ gqufbs ehsk s/ T[sPkfjs ehsk,fi; nB[;ko oks d/ ;w/A ehosB eoBk, ;zrs s'A Bkw f;woB ns/ikg eotkT[Dk ns/ fdB d/ ;w/A Bdh d/ feBko/ ;zrsK ns/ ;/teK ƒfpmke/ T[jBK s'A ikg eotkfJnk eod/.

‘;zs pkpk BokfJD f;zx’ ih phphnK s'A izrb dh ;kca^;ckJheotkT[Ad/ ns/ T[ZE/ jh fco ;koh ;zrs d' wjhB/ s~e nkgD/ xo d/ ;ko/eko'pko G[~b iKdh ns/ ;wK nBzd ft~u fpskT[Adh.

gzirokJhnK r[od[nkok ;kfjp“;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es@ nkgD/ e~u/ pD/ j'J/ G'ok

;kfjp (e[Nhnk) ft~u fBtk; eod/. ;zs wjkoki ih B/ ;zrs dh p/Bshƒ ;theko eod/ j'J/ T[; ;EkB s/ izrb nkpkd ehsk. Bkb jh nkgth pj[s ;ys fwjBs eod/ s/ ;zrs s'A th T[Bh jh fwjBs eotkT[Ad/.;zs wjkoki ih B/ ;t/o/ d' ti/ pqjw wj{os d/ ;w/A T[Zm ikDk ns/ ;ko/;/teK ƒ Bkb jh T[mk b?Dk. ;kfonK ƒ Bkw f;woB ns/ ikg eoBbJh fpmk d/Dk.

;t/o/ gzi ti/ ‘nk;k dh tko’ P[o{ j' iKdh ns/ fco ;ko/ ;/teKB/ fB~sB/w dh r[opkDh gVBh ns/ ;t/o dk BkPsk G'iB eoBk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 616: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

586 nksw d/P dh T[vkD

fJ;s'A pknd fszB s'A ;kY/ uko ti/ s~e Pkw ƒ rqzE dh eEk P[o{j' iKdh i' fe ;G B/ p?m e/ (;[BDh) ;qtD eoBh ns/ fco fJ~e xzN/ s~efi;B/ x[zwDk j? iK e'Jh ezw eoBk j? T[j eo ;edk.

6 ti/ ofjok; ;kfjp ih dk gkm P[o{ j' iKdk, fco oks ƒ 9 s'A 11ti/ s~e ;kfonK ƒ jh Bkw f;woB ns/ ikg bJh p?mDk j[zdk.

fJ; soQK ;zs wjkoki ih B/ r[o{ xo dh wo:kdk ubkJh ns/ ;koh;zrs s'A ;/tk bJh$eotkJh. fJ; ;w/A pj[s fInkdk fJzsIkw BjhA j[zd/;h sK fe;/ th soQK dh ;/tk ;zs wjkoki ih eotk b?Ad/.

fInkdk fJzsIkw Bk j'D d/ ekoD ;zrs B/ jh pDdk, ;odk ;wkBb? nkT[Dk. f;o| b~;h Bkb jh o'Nh dk G'iB eo b?Dk. fpBK d[~X tkbhukj th gh b?Dh ns/ ;zs wjkoki ih B/ ;kok ;EkB izrb s'A jh nkpkdeotkfJnk. izrb ft~u b~r/ fpqS T[yVtkT[D/ ns/ fco T[;ƒ ;wsbeoBk nkfd.

T[; gqG{ dk Bkw^f;woB, ikg eod/ j'J/, ;wK nkgD/ nkg jhnBzdwJh sohe/ Bkb pshs j' iKdk j?. fposh nkBzd ft~u ftuodhofjzdh j?.

BrhB/ s'A jfod[nkofJj ;zB 1988 dh r~b j?. ;zs wjkoki ih T[Zso^gqd/P ik oj/ ;B

ns/ T[; ;w/A ;zs wjkoki ih d/ gk; nzp?;vo r~vh j'fJnk eodh ;h.;zs wjkoki ih BrhB/ fgzv s'A jfod[nko dh so| ik oj/ ;B ns/ Bkbpkpk w'jB f;zx, pkpk uoB f;zx ns/ pkpk w'sk f;zx th ;B.

fJsB/ ft~u GkB f;zzx ƒ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe ;toBf;zx wjkoki ih d/ ;/te ;h fJ; bJh T[jBQK ƒ fwbDk j? fJzB/ ft~uBdh nk rJh ns/ r~vh ƒ gkDh ft~u'A X~ek brk e/ e~YDk fgnk. n~r/;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe fJ; izrb d/ n~r/ T[;dk xo j?,;/teK B/ wjkoki ih d/ uoBK ft~u gqkoEBk ehsh fe wjkoki ih nkgikDd/ j' fe xo fe~E/ j? < fJ; s/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fegsk sK BjhA n~r/ u~b e/ g[~S btKr/.

Page 617: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

587

;zs wjkoki ih B/ g{o/ iE/ d/ ;/teK ƒ nb~r eo fd~sk ns/ fejkfe s[;hA ;ko/ b'e x[zw e/ ;kjwD/ i' fg~gb dk fpqS j? T[; EK nk ikUns/ ;zs wjkoki ih nkg oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) ƒ b? e/ rzfBnKdh |;b d/ ft~u dh j' e/ ;kjwD/ b~r/ fg~gb d/ fpqS d/ Bhu// ik e/ yVQ/j' rJ/ ns/ puB ehsk fe oki{ n~r/ ik ns/ d/y gk; jh Bkb xo j?,oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) B/ d/fynk fe T[ZE/ fJ~e fpoX (p[~Yh) n"osuktb dh |;b ƒ MkV ojh ;h fJsB/ ft~u T[j p[~Yh n"os G~i e/ nkJhns/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u BwPeko eo fd~sh fe wjkoki xogj[zue/ ib rqfjD eo'. ;zs wjkoki B/ puB ehsk fe w/o/ S'N/ S'N/ p~u/y' Bk ikD fJ; bJh nkg fJ; EK s/ jh ib nkfd b? nkU.

pkpk pbeko f;zx ih B/ T[; EK s/ wjkoki ih dk gbzx ftSk fd~skns/ T[; fpoX n"os B/ T[ZE/ jh ;zs wjkoki ih ƒ ib nkfd fgbkfJnk.fJsB/ ft~u ;ko/ i~E/ d/ ;/te th T[ZE/ jh fJ~em/ j' rJ/ ns/ fco ;zfXnkdk ;wK ;h ns/ ;zs wjkoki ih T[ZE'A n~r/ ikD d/ bJh fB~eb gJ/ s/;toB f;zx d/ xo gj[zu/, i' fe pj[s jh rohp ;h ns/ T[;B/ p~eohnKgk+hnK j'JhnK ;B. oks d/ ;w/A ;ko/ iE/ d/ ;/teK B/ T[ZE/ nkokw ehskgozs{ pkpk w'sk f;zx p'b/ fe uzrk ;kƒ, ;zs wjkoki ih B/ p~eohnK d/tkV/ ft~u fbik e/ o~fynk j?.

;t/o j'D s/ ;otD f;zx d/ xo ;hskcb dh ;pIh pDkJh rJhns/ o'NhnK fsnko ehshnK rJhnK.

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih pkbg[o gj[zu/ i' fe byhwg[o d/gk; j?.

d{;o/ fdB id'A ;zs wjkoki ih e/;h fJPBkB eoe/ xz[w oj/ ;BsK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe oki{ eh s[;hA ikDd/ j' fe n;hAjfod[nko feT[A rJ/ ;h. fJ; s/ oki{ (pkpk pbeko f;zx ih) p'b/, fewjkoki w?ƒ BjhA gsk, feogk eoe/ nkg d~;'.

sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe T[; fg~gb d/ fpqS s/ fJ~e;kX{ dh nkswk (o{j) ofjzdh ;h, i' gzirokJhnK ik e/, fJj efj e/nkfJnk ;h fe wjkoki ih nkg w/o/ gk; nkU ns/ w/ok T[Xko eo'

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 618: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

588 nksw d/P dh T[vkD

fJ; bJh T[; dh gqkoEBk ;[D e/ n;hA T[;d/ gk; T[;dh fJ~Sk g{oheoB rJ/ ;h.

iBw woD[ d[jj{ wfj BkjhiB goT[gekoh nkJ/ihn dkB[ d/ Grsh bkfJfB jfo f;T[ b?fB fwbkJ/]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 746)

;zB 1999 cotoh ;eohnk dhtkB (;fs;zr)fJj tkfenk cotoh ;zB 1999 dk j? id'A ;zs wjkoki oDihs

f;zx ih, ;zs wjkoki fePB f;zx ih dh :kd ft~u fgzv ;eohnk(T[Zso gqd/P) ft~u dhtkB ;ik oj/ ;B. T[ZE/ jh ;Ve d/ BIdhe fJ~efg~gb dk fpqS ;h. fi; ft~u d' niro ;~g ofjzd/ ;h. i' fe pj[sjh w'N/ bzp/ ;B.

id'A ;zrs T[ZE'A fB~ebdh ;h sK T[j ;G ƒ fdykJh fdzd/ ;h sK fJ~efdB ;'ƒ (rozN) B/ ;zs wjkoki d/ B/V/ ik e/ gqkoEBk ehsh fe wjkokiT[; fg~gb d/ fpqS T[Zgo d' pj[s t~v// niro ;~g ofjzd/ jB.

;zs wjkoki ih dhtkB (;fs;zr) dh ;wkgsh s'A pknd r~vh ft~up?m e/ T[; fg~gb d/ fpqS d/ gk; rJ/ ns/ gzi fwzN s~e fNefNeh brke/ T[; fpqS ƒ d/yd/ oj/ ns/ fco puB ehsk fe ub' j[D ubd/ jK fJ;s'A pknd d[pkok T[; fpqS T[Zgo edh th T[j ;~g fdykJh BjhA fd~s/.

27, 28 d;zpo ;zB 2001fJj r~b 27, 28 d;zpo ;zB 2001 dh j?, id'A ;zs wjkoki

oDihs f;zx ftoZes ih, S'N/ ;kfjpIkfdnK dh :kd ft~u byhwg[oyhoh (T[Zso gqd/P) ft~u dhtkB (;fs;zr) ;ik oj/ ;B.

dhtkB (;fs;zr) dh ;wkgsh d/ pknd ;zs wjkoki ih r~vhft~u fpokiwkB j' e/ u~bD dh fsnkoh ft~u ;h, fJsB/ ft~u jh fJ~e65^70 ;kb dk fpoX (p[~Yk) g[oP ;zs wjkoki ih dh r~vh d/ gk; nk

Page 619: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

589

frnk ns/ t?okr ft~u nk e/ ;zs wjkoki ih dh r~vh dh fyVeh y'bQe/ o'D b~rk ns/ p'fbnk, “wjkoki ih, j[D doPB BjhA j'Dr/ w?ƒ`”fJj ;[De/ ;zs wjkoki ih B/ T[; d/ ezX/ (w'Y/) *s/ j~E o~fynk ns/puB ehsk fe r[gs ofjDk ukjhdk ns/ Bkw^f;woB efonk eo ns/T[; s'A pknd d{;o/ ;kb ft~u jh ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ ;oho dkgofsnkr eo fd~sk ;h ns/ fco ed/ T[; g[oP ƒ ;oho o{g ft~u ;zswjkoki ih d/ doPB BjhA j'J/.

GkJh i;tho f;zx (b'jNp~dh)fJj r~b T[; ;w/A dh j? id'A wjkoki ih B/ nkgD/ ;oho dk

gofsnkr ehsk ;h, T[; ;w/A GkJh i;tho f;zx dk wB pj[s T[dk;j' frnk ns/ T[j ;'uD b~r/ fe ;zs wjkoki ih ;kƒ fe; d/ ;jko/ S~vrJ/ jB ns/ j[D ;kv/ ihtB dk T[Xko fet/A j't/rk.

nrbh oks id'A i;tho f;zx nkgD/ xo ft~u r{VQh BhAd ft~u ;hsK T[jBK ƒ fJ~e ;[gBk nkfJnk fe T[j d[oxNBk d/ fPeko j' rJ/ jBsK id'A T[j nkgD/ tkjB s'A j/mK fv~r/ sK ;zs wjkoki ih B/ y[d nkgD/j~EK Bkb T[jBK ƒ T[mkfJnk ns/ i;tho f;zx dk j~E pkpk pbekof;zx ih d/ j~E ft~u cVk fd~sk fJ; Bkb i;tho f;zx d/ wB ƒ s;~bhj' rJh.

T[; fdB s'A i;tho f;zx B/ nkgD/ xo ft~u ;G ƒ fJj r~b d~;hns/ fejk fe n~i s'A oki{ pkpk ih (pkpk pbeko f;zx) jh ;kv/ ;G e[MjB.

GkJh irtzs f;zx (w'wBkpkd tkb/);zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ nkgD/ ;oho dk gofsnkr 7

d;zpo ;zB 2002 ƒ ehsk ;h.fJj xNBk 6 d;zpo ;zB 2002 dh j?, ;zfXnk d/ ;kY/ uko ti/ dk

;wK ;h ;zs wjkoki ih nkgD/ ;EkB gzirokJhnK s'A b[fXnkDk ikDdh fsnkoh eo oj/ ;B.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 620: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

590 nksw d/P dh T[vkD

;zs wjkoki ih dh r~vh ikD d/ bJh fsnko j' ojh ;h. sK GkJhirtzs f;zx ih B/ g[~fSnk fe ;zs wjkoki ih fe~E/ ik oj/ jB, sKvokJhto B/ fejk fe ;zs wjkoki ih B/ b[fXnkDk vkeNo d/ gk; ikDkj?< fJj ;[De/ irtzs f;zx ih ;zs wjkoki ih gk; gj[zu/ ns/ g[~fSnkfe wjkoki ih, nkg ƒ eh ;ohoe sebh| j?. “id'A w?A T[Zmdk jK,p~; T[; ;w/A w?ƒ E'VQh go/PkBh j[zdh j?. go w?ƒ fe;/ soQK dh e'Jh;w~f;nk BjhA j?.” pkpk ih B/ fejk.

fJsB/ ft~u T[ZE'A dh o~ph pkpk ih nk rJ/ ns/ oki{ (pkpk pbekof;zx ih) T[; ;w/A ikD dhnK fsnkohnK eo oj/ ;B. fJ; ;w/A ;zswjkoki ih B/ puB ehsk fe pbfizdo f;zx ƒ c'B eo' fe T[j ibdhnk ikt/ ns/ Bkb jh irtzs f;zx ih ƒ puB ehsk fe w?ƒ nzp d/ fpqSd/ Bhu// b? u~b' ns/ T[; EK T[go ;zs wjkoki ih fpokiwkB j' rJ/.T[ZXo'A phph jopz; e"o, pkpk PqhwkB ih ns/ pkpk ;[yd/t f;zx ih thnk rJ/ ns/ ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u p?m rJ/. ;zs wjkoki ihB/ n~r/ ;G ƒ puB ehsk fe n;hA fJ~E/ th ;EkB okVk ;kfjp dhwo:kdk ƒ gqufb~s eoBk j? ns/ fJ; wo:kdk ƒ fJ;/ soQK ekfJwo~yDk j? ns/ fJ; ft~u e'Jh ftxB BjhA g?Dk ukjhAdk. ukj/ fJj ;kvk;EkB fw~Nh dk pD ikJ/ iK ;'B/ dk pD ikJ/ n;hA fJj ;G :kd o~yDkj? fe i' ;kv/ e'b gfjb/ fdB ;h, id'A n;hA fJ; EK*s/ nkJ/ ;h. n;hAT[jh p'oh :kd o~yDh j?, fi; T[Zgo n;hA gfjb/ fdB fJ~E/ nk e/ p?m/;h.

;zs wjkoki ih B/ fJ~E/ d[pkok puB ehsk fe pbfizdo f;zx ƒc'B eo' fe T[j ibdh nkJ/, fJsB/ ft~u ;zs wjkoki ih nkgD/ i[~s/gfjD e/ ikD d/ bJh fsnko j' rJ/ ns/ ;ko/ T[jBK d/ uoB ;goPeoe/ BwPeko eoB b~r/. sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe p~;j[D pj[s uoB ;g~oP j' rJ/, j[D ;kƒ ikD dh pj[s ibdh j? ns/ ;zswjkoki ih nkgDh r~vh ft~u fpokiwkB j' rJ/ ns/ b[fXnkDk t~bu~b gJ/.

Page 621: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

591

phph gowihs e"ofJj tkfenk 5 d;zpo ;zB 2002 dk j?. id'A phph gowihs e"o

;zs wjkoki oDihs f;zx ftoZes ih d/ gk; doPBK bJh nkJ/.T[; ;w/A eohp d[gfjo fszB ti/ dk ;wK ;h, ;zs wjkoki ih G'ok

;kfjp dh dhtko d/ Bkb nkgD/ gbzx (ukogkJh) T[Zgo fpokiwkB ;hns/ GkJh pbfizdo f;zx T[; ;w/A wjkoki ih gk; p?m/ j'J/ ;B. phphgowihs e"o B/ wjkoki ih d/ uoBK s/ Bw;eko eofdnK g[ZfSnk,“wjkoki nkgdh f;js fe; soQK dh j? <” nkg ih d/ fujo/ s'A bZrd?f;js e[ZM mhe gqshs BjhA j' ojh. wjkoki ih B/ fejk, “w? sKfpbe[Zb mhe jK, s{z dZ; s/oh f;js fet/A j?.”

nZr/ rZb s'od/ phph gowihs e"o B/ dZf;nk, ed/^ed/ wjkoki,oki{ (pkpk pbeko f;zx) B{z fgnko Bkb ‘oitk’ efje/ pbkT[Ad/ ;B.phph gowihs e"o d/ d' pZu/ jB. T[;d/ gsh B{z ;tortk; j'J/ ;skoK;kb phs u[Ze/ jB. fJjBK B{z gfjbK jh wjkoki B/ puB ehs/ j'J/ ;Bfe s[;hA ed/ th v'bDk BjhA, i' Ppd nkg B{z fwfbnk j?, T[;dknfGnk; eoBk j?, pZfunK dh fuzsk BjhA eoBh, s{z r[o{ xo pj[s;/tk eodh j?A. ;/tk f;woB eoB tkfbnK B{z fe;/ uhI dh e'Jh ewhBjhA ofjzdh. phph gowihs e"o B/ fJj th dZf;nk fe wjkoki T[jBKB{z ;/tk eod/ d/y e/ ‘Gzphoh’ th efj fdzd/ ;h.

pugB ftZu phph gowihs e"o d/ pj[s c'V/ fBebd/ ;B. id'Ac'V/ gZe iKd/ sK ;{JhnK pD iKdhnK. pj[s fJbki eotkfJnk gofes'A th coe BjhA g? fojk ;h. id'A ngq/PB eotkT[Ad/, w'Y/ dh ;{JheYtkT[Ad/, sK d{;o/ gk;/ bZs ftu'A ;{JhnK fBebD bZr iKdhnK. fcoT[jBK B/ wjkoki ih e'b p/Bsh ehsh. ;zs wjkoki ih B/ fejk, GkJhfJj e'Jh fgSb/ iBw d/ eow jh jz[d/ jB, i' c'V/ pD e/ d[Zy d/ oj/jB. s{z GiB eo r[o{ BkBe d/t ih Gbh jh eoBr/. fJjBK B/ 40 fdBgkm ehsk sK w'V (mhe) g?Dk P[o{ j' frnk.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 622: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

592 nksw d/P dh T[vkD

fJ;/ soQK jh fJZe tko GkJh rZiD f;zx ‘uhwk’ wjkoki e'bdoPBK bJh gzirokJhnK ;EkB s/ nkJ/. E'VQk fijk gkDh yVQk j'Deoe/ GkJh rZiD f;zx dk g?o fc;b frnk s/ fvZrD ekoD u{bk T[Zsofrnk. GkJh rZiD f;zx pj[s T[dk; j' rJ/ s/ T[jBK B/ ;'funk fe j[DT[j mhe BjhA j' ;eDr/ s/ ed/ th gfjbK tKr s[o fco BjhA;eDr/. ;zs wjkoki ih B/ fejk, “rZiD f;jK, T[dk; feT[A j'fJn?AGkJh. n;hA sK s?B{z ;kJheb s/ uVQk e/ s/o/ ;j[o/ xo G/iDk j?.” rZiDf;zx wjkoki d/ puBK Bkb T[; ;w/A s'A mhe j' frnk s/ nkg ;kJhebubk e/ nkgD/ ;j[o/ xo frnk.

GkJh Pkw f;zx (fgzv y/Vh)GkJh Pkw f;zx fgzv y/Vh d/ ofjD tkb/ jB ns/ fJjBK d/ fgzv

y/Vh ft~u ;zs wjkoki JhPo f;zx ih (okVk^;kfjp tkb/) B/ frnkoKdhtkB (;s;zr) ;ikJ/ ;B, T[; ;w/A ;zs wjkoki oDihs f;zx ihftoZes fgzv pkgbk s'A fgzv y/Vh ;fs;zr d/ ;EkB *s/ ;/tk eoB iKd/;h. ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ T[; ;w/A p'oh d/ p;so gfjB/ j[zd/;h ns/ T[jBK d/ e'b fJ~e wPe (fi; ft~u gkDh fJ~emk ehsk iKdk j?)j'fJnk eodh ;h. ;zs wjkoki ih ;fs;zr s'A gfjbK fJ; wPe ƒnkgD/ ezX/ *s/ u[~e e/ ;Ve T[Zgo ib fSVed/ MkV{ brke/ ;Ve dh ;k|;|kJh dh ;/tk efonk eod/ ;B.

nyh ekfY Xoh uoDk sfb;G Xosh fcfo ws gkJh]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 757)

Pkw f;zx th bzro ft~u ;/tk efonk eod/ ;B ns/ T[ZE/ T[; bzroft~u fJ~e j'o ;/tkdko th ;h ns/ fJj b'e nkg; ft~u r~b eod/ efjzd/;B fe nro ;zs wjkoki JhPo f;zx ih fe;/ T[Zgo nkgDh BIo gkd/D noEks feogk eo d/D sK T[; ftnesh dhnK ;kohnK ;w~f;nktKd{o j' iKdhnK jB ns/ T[;d/ wB dhnK ;kohnK fJ~SktK g{oh j'iKdhnK jB.

Page 623: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

593

sK fJ~e tko dh r~b j? fe ;zs wjkoki JhPo f;zx ih (okVk;kfjp tkb/) B/ Pkw f;zx t~b rodB x[wk e/ d/y fbnk ns/ fJ; r~bBkb Pkw f;zx g{oh soQK gq;zB j' frnk ns/ T[;B/ nk e/ T[; ftneshƒ d~f;nk (i' bzro ft~u T[; d/ Bkb ;/tk eodk ofjzdk ;h) fe n~i;zs wjkoki JhPo f;zx ih B/ w/o/ T[go BIo gk fd~sh j?.

fJ~e tko dh r~b j? fe Pkw f;zx fJ~e poks ft~u rJ/ ns/ T[;poks B/ p/o Bkwe fJ~e fgzv ft~u ikDk ;h. sK n~r/ ;zs wjkokifePB f;zx ih (okVk ;kfjp) fwb rJ/ ns/ Pkw f;zx ns/ T[jBK d/;kEh fJj BjhA ikDd/ ;B, fe fJj ;zs wjkoki fePB f;zx ih jB.

sK Pkw f;zx ih ns/ T[jBK d/ ;kEh id'A ;zs wjkoki fePB ihd/ B/fVUA bzx/, sK ;zs wjkoki fePB f;zx ih T[; ;w/A nkgDk rVtkwKi oj/ ;B sK ;zs wjkoki fePB f;zx ih B/ puB ehsk fe s[;hA b'efJ~E/ eh eo oj/ j'A, fi; ;EkB s/ s[;hA b'eK B/ ikDk ;h, T[ZE/ ikU ns/row^row ib/phnK ykU. sK fJjBK ;G B/ ;'funk fe fJBQK ƒ fet/Agsk b~r frnk fe n;hA poks ft~u row ib/phnK ykD nkJ/ jK, sKPkw f;zx ns/ T[jBK d/ ;kEhnK B/ fejk fe n;hA ;zs wjkoki JhPof;zx ih (okVk ;kfjp) d/ doPB eoB/ jB. sK ;zs wjkoki fePBf;zx ih B/ puB ehsk fe gfjbK s[;hA b'e ib/phnK yk e/ nkU ns/doPB pknd ftu eo b?Dk sK fJ; r~b T[Zs/ T[j ;G p'b/, fe BjhA,gfjbK doPB eo bJhJ/, sK ;zs wjkoki fePB f;zx ih B/ puBehsk, fe fco s[;hA b'e p?m ikU feT[Afe T[j 10 ti/ pkjo nkT[Dr/.

Pkw f;zx d/ Bkb fszB gzfvs ;B ns/ fJj ;G d; ti/ ;zswjkoki JhPo f;zx ih d/ doPBK bJh gj[zu/ ns/ ik e/ ;zs wjkokiJhPo f;zx ih d/ uoBK ft~u BwPeko ehsh, sK ;zs wjkoki JhPof;zx ih B/ puB ehsk fe feT[A GkJh s[;hA fe; ekoB fJ~E/ nkJ/ j'A,sK gfjbk p'fbnk, fe wjkoki ih w?A sK s[jkv/ doPB eoB nkfJnkjK. T[; s'A pknd d{ik gzfvs p'fbnk fe wjkoki ih ;hsk okw t~vkj? iK ;fsBkw t~vk j? sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe ;hsk okwd/th d/tfsnK dk okj j?, i' fe ;kJheb Bkb s?n ehsk iKdk j? ns/

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 624: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

594 nksw d/P dh T[vkD

;fsBkw n?;k okj j? i' fe ijkI Bkb s?n ehsk iKdk j? sK nro s{zuzvhrVQ ikDk j? sK ;kJheb Bkb ibdh gj[zu/rk iK ijkI Bkb.

fJ; s'A pknd sh;ok gzfvs p'fbnk wjkoki ih, w?A s[jkv/ doPBeoB jh nkfJnk jK.

sK i' d{ik gzfvs ;h fi; ƒ ;zs wjkoki ih B/ Bkw Grsh pko/d~f;nk ;h, sK T[j gzfvs f;o| ;tkb jh g[~Sdk ofj frnk.

fJjBK ;G s'A pknd Pkw f;zx ih dh tkoh nkJh sK ;zs wjkoiih B/ g[~fSnk fe d~; GkJh s{z feT[A nkfJnk j?A` sK Pkw f;zx p'fbnk,fe wjkoki ih w/o/ xo e'Jh p~uk BjhA j?, s[;hA nkgDh feogk fdqPNheoe/ w?ƒ g[~so gqkgsh dk dkB pyP'. sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehskfe e'Jh r~b BjhA s?ƒ g[~so th fwb ikt/rk ns/ n;hA s/o/ ;G ekoith eoKr/.

sK T[j ;G doPB eoB s'A pknd poks tkbh irQk s/ tkg; nkrJ/ ns/ c/o pknd ft~u nkgD/ xo ƒ tkg; ub/ rJ/.

sK fJ~e tko dh r~b j? fe id'A ;zs wjkoki oDihs f;zx ihgzirokJhnK rJ/ sK Pkw f;zx B/ d~f;nk fe w?ƒ fJ~e j|s/ s~e BhAdjh BjhA nkJh ns/ w/oh gkrbK torh jkbs j' rJh ns/ xo/ ek|hbVkJh MrVk j'D b~frnk sK xo tkfbnK B/ Pkw f;zx ƒ fejk fe ikGkJh s{z ;zs wjkoki oDihs f;zx ih dk dhtkB (;fs;zr) ;[D e/ nk.

sK n~r/ ;zs wjkoki ih B/ XkoBk bkJh j'Jh ;h fe “gkgK dk jkogo'fJnk ns/ rDek ik ojh j? ijkiK d/ T[Zgo uVQe/” sK fJj XkoBkPkw f;zx d/ fdwk} ft~u xo eo rJh ns/ T[; fdB s'A jh Pkw f;zxƒ oks ƒ BhAd th nk rJh ns/ i' xo *u bVkJh ;h, T[j th \sw j'rJh. fJ; s'A pknd id'A th ns/ fi~E/ th ;zs wjkoki oDihs f;zxih fto~es dk ;fs;zr j[zdk, sK Pkw f;zx nkgDh ;kJheb u[~e e/ T[ZE/gjz[u iKdk.

fco fJ; s'A pknd fJ~e fdB Pkw f;zx ;zs wjkoki oDihs f;zxih d/ e'b doPBK bJh gj[zu frnk ns/ p'fbnk fe wjkoki ih feogkeo'. sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe Bkw Grsh ns/ f;woB

Page 625: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

595

efonk eo ns/ Bkb jh, 40 fdBK dk ikg eoB ƒ th d/ fd~sk ns/Bkb jh fJj puB th eo fd~sk fe n~i s'A 22t/A fdB s/o/ ;ko/ jh ezw;zto ikDr/. sK Pkw f;zx B/ 40 fdB dk f;woB P[o{ eo fd~sk ns/pkJht/A(22) fdB ;zs wjkoki JhPo f;zx ih (okVk ;kfjp) B/ Pkwf;zx ƒ ;[gB/ *u doPB fd~s/ sK Pkw f;zx ;[gB/ ft~u jh p'fbnk fewjkoki ih s[;hA sK ekoe wjKg[oP j' ns/ s[;hA ;kv/ T[Zgo feogkeo', sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe BjhA, n;hA sK nkgDk ;Ge[M fto~es (;zs wjkoki oDihs f;zx ih) ƒ d/ fd~sk j?, s{z T[; ( ;zswjkoki oDihs f;zx ih fto~es) s'A jh ;G e[S b? fbnk eo, j[D s/o/;ko/ ezw T[jh eo/rk. sK ;zs wjkoki JhPo f;zx ih B/ Pkw f;zx d/;ko/ tfjw \sw eo fd~s/ ns/ Pkw f;zx ƒ Go';k dtk fd~sk fe fto~es(;zs wjkoki oDihs f;zx ih) ;kvk jh o{g j? ns/ T[; s'A pknd Pkwf;zx d/ i' th ezw ;B, ukj/ T[j IwhB dk j't/ iK e[M j'o , ;ko/ ezwK*u c/o ;zs wjkoki oDihs f;zx ih B/ g{oh feogk ehsh ns/ T[; s'Apknd Pkw f;zx gzirokJhnK ;EkB s/ th ;/tk eod/ oj/ ns/ id'A ed/Pkw f;zx B/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ih ƒ fJPBkB eotkT[Dk, sKd'^d' xzN/ s~e wjkoki ih B/ fJPBkB jh eod/ ofjDk, Pkw f;zx ;zswjkoki ih d/ ;oho dh ;|kJh eod/ ofjzd/ ns/ ;zs wjkoki ihnkgDh nBzdwJh w[dok ft~u p?m/ ofjzd/. fJ; soQK ;zs wjkokioDihs f;zx ih dk Pkw f;zx Bkb ekch r{VQk g/qw fojk.

GkJh w/io f;zx (\[od) feb/ tkb/w/io f;zx dk gfotko P[o{ s'A jh r[o{ xo dk gq/wh ;h. pj[sk fJBQK

dk brkn ;zs wjkoki JhPo f;zx ih (okVk ;kfjp tkb/) Bkb ;hfeT[Afe gfjbK d/ ;w/A ft~u ;zs wjkoki JhPo f;zx ih d/ (okVk ;kfjptkb/) fgzv y[od ns/ fgzv uhwk d/ ftukb/ fJ~e ;EkB s/ (;zs wjkokiJhPo f;zx ih) 7 dhtkB (;fs;zr) ;id/ ;B, ed/ 10 sK ed/ BK ed/5 dhtkBK (;fs;zr) dk gq'rokw j[zdk ;h.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 626: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

596 nksw d/P dh T[vkD

fJBQK dhtkBK ƒ ;[DB brGr 9 s'A 10 fgzvK dh ;zrs nkfJnkeodh ;h ns/ w/io f;zx dk gfotko fgzv d[bwk ebK s'A ;zrs b? e/nkT[D dh ns/ c/o S~vD dh ;/tk efonk eodk ;h.

w/io f;zx d/ fgsk ih bzro dh ;/tk pj[s fdb Bkb efonk eod/;B.

;zs wjkoki JhPo f;zx ih id'A th dhtkB ;ikfJnk eod/ ;B sK;zrs T[jBK dk dhtkB ;[De/ g{oh w;sh*u M{zwD b~rdh ;h fit/A fe;~g w;s j' e/ phB dh X[B T[Zs/ Mz{wdk j?.

fJ~e tko dh r~b j? fe ;zs wjkoki JhPo f;zx ih B/ ;fs;zreod/ j'J/ fJj puB ehsk fe r[opkDh fJ~e fJj' fijh Pesh j? fefi~E/ th fJ;dk ;fs;zr jz[dk j?. T[ZE'A dh Xosh fJ~edw gft~so j'iKdh j? ns/ Bkb jh fJj th puB eo fd~sk fe fJ~E/ fJ; ;EkB T[Zs/fi~E/ ;fs;zr j' fojk j?, fJ~e fdB fJ; ;EkB dh th fe;ws uweikt/rh sK ;zs wjkoki ih d/ puB nB[;ko n~i T[; ;EkB T[Zs/r[od[nkok ;kfjp pfDnk j'fJnk j?.

id'A ;zs wjkoki JhPo f;zx ih B/ nkgD/ ;oho dk gfofsnkrehsk sK e[M ;w/A pknd ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es T[;/;EkB s/ dhtkB ;ikT[D b~r/, fi~E/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih dhtkB(;fs;zr) ;ikfJnk eod/ ;B.

fJ; soQK gfjbK dh soQK jh ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~esd/ dhtkB (;fs;zr) ;[DB bJh ;zrs d{o^d{o d/ fgzvK s'A nkfJnkeodh ns/ y[d w/io f;zx th, ;zs wjkoki ih d/ dhtkB ;[Dd/ fi;Bkb w/io f;zx d/ wB T[Zs/ pj[s jh rfjok gqGkt fgnk feT[Afe ;zswjkoki oDihs f;zx ih dk ;fs;zr eoB dk sohek fpbe[b ;zswjkoki JhPo f;zx ih tork jh ;h.

;fs;zr d/ ;w/A w/io f;zx dh fvT{Nh n"osK (phphnK) d/ p?mDtkb/ ;EkB T[Zs/ gfjo/dko d/ o{g ft~u j'fJnk eodh ;h.

fJ~e tko ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es dhtkB (;fs;zr)s'A gfjbK d[~X gotkB eoB bJh wk;No eoB?b f;zx d/ xo rJ/ sK

Page 627: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

597

T[ZE/ wk;No ih d/ xo w/io f;zx th ;B. id'A ;zs wjkoki ih B/ d[~XgotkB eo fbnk sK w/io f;zx B/ wjkoki ih d/ uoBK *u p/Bsh eofd~sh fe wjkoki ih s[;hA w/o/ xo th gXko' ns/ w/o/ xo ƒ th nkgD/uoBK dh X{V Bkb gft~so eo fdU. ;zs wjkoki ih B/ fJj p/Bsh;theko eod/ j'J/ puB ehsk fe w/io f;zx s[;hA gzirokJhnK thnkfJnk eo'.

fJ; s'A pknd w/io f;zx B/ gzirokJhnK ;EkB s/ ikDk P[o{ eofd~sk. id'A gzirokJhnK ;EkB T[Zs/ ;zs wjkoki JhPo f;zx ih dh;bkBk po;h wBkJh iKdh sK T[; ;w/A brksko 40 fdB d/ ikg ubd/ns/ nyzv gkm ubd/ ns/ fJBQK nyzv gkmK ft~u w/io f;zx ig[ih;kfjp dh o"b dh ;/tk efonk eod/.

fJ; soQK ;/tk eod/ j'J/ w/io f;zx ƒ 5 s'A 8 ;kb phs rJ/. sKfJ~e fdB w/io f;zx B/ ;'funk fe T[;ƒ j[D nyzv gkmh pDBk ukjhdkj?. T[;B/ eJh b'eK Bkb fJ; pko/ r~b ehsh go e'Jh j~b Bk fBefbnk.

;zB 1996^1997 dh r~b j? fe w/io f;zx dh gsBh ioB?b e"o d/wkwk ih d/ bVe/ pzs f;zx ;ogzu ƒ fJj r~b gsk u~bh fe w/io f;zxns/ T[BQK dk gfotko fe;/ ;zs wjKg[oP e'b iKd/ jB, sK fJj ikDe/pzs f;zx ;ogzu w/io f;zx d/ e'b nkfJnk ns/ p'fbnk fe s[;hA b'eKB/ fe;/ rbs ;kX{ wjKg[oP d/ e'b ikDk s/ P[o{ BjhA eo fd~sk sK w/iof;zx dh gsBh ioB?b e"o B/ pzs f;zx ƒ itkp fd~sk fe s[;hA feogkeoe/ fJj' fijh r~b Bk eo'. ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~espj[s jh gj[zu/ j'J/ wjKg[oP jB ns/ fejk fe fJ; s'A pknd w/io f;zxpzs f;zx ƒ b? e/ gzirokJhnK ;EkB T[Zs/ ;zs wjkoki oDihs f;zx ihd/ e'b gj[zfunk sK T[; ;w/A ;zs wjkoki ih T[; y/s ft~u ;?o eo oj/;B i' fe fgzv wkDeh dh fdPk ft~u j?.

sK id'A w/io f;zx pzs f;zx ƒ b? e/ ;zs wjkoki ih d/ e'b ikDb~rk sK ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe nro s{z ;kv/ e'b nkfJnksK vzv/ ykt/Ark ns/ Bkb jh puB ehsk fe s[;hA b'e j[D/ bzro ft~u ub/ikT[, sK puB wzBe/ w/io f;zx bzro t~b gj[zu/ sK w/io f;zx d[pkok

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 628: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

598 nksw d/P dh T[vkD

;zs wjkoki ih t~b ikD b~rk sK ;zs wjkoki ih B/ d[pkok T[jh puBehsk fe nro s{z ;kv/ e'b nkfJnk sK vzv/ ykt/Ark ns/ Bkb jh puBehsk fe s[;hA b'e G'ok ;kfjp gj[zu' ns/ puB ehsk fe w/io f;zx s/ohfe;ws uzrh ;h fe s{z ;kvk puB wzB fbnk, BjhA sK s/oh p/fJ~Ishj' iKdh sK w/io f;zx p'fbnk fe wjkoki ih nro w/o/ s'A e'Jh }bshj' rJh j? sK feogk eoe/ w?ƒ wk| eo fdT[. sK ;zs wjkoki ih B/puB ehsk fe p~; n?At/ jh r[~;k nk fojk ;h.

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe oki{ ikj e[o;hb? e/ nk ns/ T[;d/ T[Zgo e~gVk ftSk. fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ihB/ w/io f;zx ƒ p?m ikD dk puB ehsk ns/ nkg th e[o;h T[ZgofpokiwkB j' rJ/.

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk, fe p'b', fet/AnkT[Dk j'fJnk sK w/io f;zx B/ fejk fe wjkoki ih pzs f;zx ;ogzuB/ nkg ih s'A Bkw^f;woB d/ pko/ ft~u e[S g[~SDk j?.

sK fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ pzs f;zx ;ogzu ƒ g{o/ft;Eko Bkb Bkw f;woB d/ pko/ d~f;nk ns/ T[; d/ pj[s ;ko/ Bkwf;woB d/ Bkb i[V/ j'J/ ;[nkbK d/ i[nkp fd~s/, fi; Bkb pzs f;zx ƒg{oh s;~bh j' rJh ns/ Bkb jh ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe n?t/Ajh ;zs wjKg[oPK d/ T[Zgo P~e BjhA efonk eod/ sK pzs f;zx ;ogzuB/ fJ; r~b ƒ b? e/ ;zs wjkoki ih s'A wk|h wzrh.

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe d~; w/io f;zxs{z wB ft~u eh ;'u e/ nkfJnk j?A n~i` sK fJj ;[De/ w/io f;zx B/ wBft~u ;'funk fe ;zs wjkoki ih id'A w??A xo'A u~fbnk sK fJjh wB ft~u;h fe s[jkv/ uoBK ft~u p/Bsh eo{zrk fe s[;hA w?ƒ nyzv gkmh pDkfdT[. sK s[;hA feogk eoe/ w/oh fJj fJ~Sk g{oh eo fdU sK ;zswjkoki ih B/ puB ehsk fe s{z j[D nyzv gkmh pDBk ukj[zdk j? ns/Bkb jh puB eo fd~sk fe s/ohnK b~sK epo t~b jB ns/ j[D s{z nyzvgkmh nrb/ iBw ft~u jh pD/rk sK w/io f;zx p'fbnk wjkoki ih,;fs puB.

Page 629: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

599

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe bzro ft~uukj^gkDh Se e/ ikfJU, sK ni/ w/io f;zx (;") 100 edw jh s[fonk;h fe ;zs wjkoki ih B/ nktkI wkoh fe w/io f;zx s{z w{zj u~e e/s[o fgnk, u~b tkg; nk.

id'A w/io f;zx tkg; nkT[D bJh x[zfwnk sK ;zs wjkoki ih B/puB ehsk fe s{z ;~uhA jh, nyzv gkmh pBDk ukj[zdk j?A` sK w/io f;zxp'fbnk fe wjkoki ih s[jkvh feogk j' ikJ/ sK w?A nyzv gkmh pDiktK. sK ;zs wjkoki ih B/ puB eo fd~sk fe j[D s{z oks' oks jhnyzv gkmh pD ikt/Ark.

;zs wjkoki ih d/ fJ; puB s'A pknd mhe shih oks w/io f;zxƒ ;[gBk nkfJnk fe ;gheo b~frnk j'fJnk j? ns/ T[j r[opkDh dkgkm eo fojk j? sK id'A w/io f;zx B/ T[Zme/ t/fynk sK T[ZE/ e[~S thBjhA ;h. fJj d/ye/ w/io f;zx c/o ;"A frnk. ;"D s'A pknd w/io f;zxƒ d[pkok T[jh ;[gBk nkfJnk fe ;gheo b~frnk j'fJnk j? ns/ T[jr[opkDh dk gkm eo fojk j?. fJ; s'A pknd w/io f;zx B/ T[Zme/fJPBkB ehsk ns/ ;t/o/ ;kY/ fszB (3½) ti/ d/ eohp r[od[nkok;kfjp gj[zu frnk.

rqzEh r[oizN f;zx skig[o dk dwdwh Ne;kb Bkb ;zpzX j? ns/pj[s jh frnkBtkB g[oP j? ns/ fJBQK ƒ r[opkDh dk pj[s T[Zu^frnkBgqkgs j?. rzqEh j'D d/ Bkb Bkb jh fJj fJ~e pj[s uzr/ eEk tkue jBns/ id'A fJj eEk eod/ jB sK ;wK wzB' fit/A o[e iKdk j? s/ ;zrs pj[sjh eo[DkwJh j' e/ ns/ pj[s jh gq/w Bkb fJBQK dh eEk ;otD eodhj?.

fJjBK fdBK ft~u r[od[nkok ;kfjp ft~u pkpk r[oizN f;zx skig[o;/tk efonk eod/ ;B. T[jBK B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk gqekP ehskns/ gft~so j[ewBkwk fbnk. fJ; s'A pknd T[j gzi pkDhnK dkfB~sB/w eoB bJh p?m rJ/ ns/ fJ~Xo w/io f;zx nkgD/ j~E^g?o X'e/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dh skfpnk ;/tk ft~u p?m frnk ns/ gkmeoBk P[o{ eo fd~sk. id'A w/io f;zx B/ d/fynk fe T[j gkm eo gk

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 630: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

600 nksw d/P dh T[vkD

fojk j? sK T[; dh y[Ph dk e'Jh fNekDk Bk fojk sK T[;B/ r[o{ wjkokiih d/ nzrK dk j'o gkm ehsk sK th T[j gkm eo gk fojk ;h. fJj d/ye/w/io f;zx nkgDh y[Ph s/ ekp{ BjhA o~y gk fojk ;h go T[;ƒ ;zswjkoki ih d/ puB :kd nk rJ/ fe nkgDk w{zj pzd o~yhA.

fJ; s'A pknd w/io f;zx B/ pkpk r[oizN f;zx ƒ fejk fe T[jT[;ƒ gkm f;yk d/D sK r[oizN f;zx B/ w/io f;zx ƒ ig[ih ;kfjp ns/gzikph dh w[jkoBh gVQB bJh fejk i' fe w/io f;zx B/ gVQ e/ ;[Dkfd~sh ns/ c/o r[oizN f;zx B/ fejk fe u~b j[D j~E g?o X' e/ ;qh r[o{rzqE ;kfjp ih dh skfpnk *u p?m ns/ gkm eo s/ c/o w/io f;zx B/ gkmeoBk Po{ eo fd~sk ns/ S/ (6) , ;~s (7) nzr gVQ fd~s/ sK rqzEhr[oizN f;zx B/ gkm ;[D e/ fejk fe u~b j[D r[o{ wjkoki ih d/ T[Zgoo[wkbk ;kfjp gk d/.

fJ; s'A pknd rqzEh r[oizN f;zx B/ w/io f;zx ƒ g[~fSnk fe s{z gkmfe~E'A f;~fynk j? feT[Afe i' gkm w/io f;zx B/ gfVQnk ;h T[j e'Jh nkwftnesh fpBQK f;~y/ gVQ jh BjhA ;edk. fJj ;[De/ w/io f;zx p'fbnkfe w?A sK fe;/ s'A th BjhA f;~fynk sK rzqEh r[oizN f;zx p'b/ fe s{znzfwqsgkB ehsk j'fJnk j? ns/ s{z nzfwqsXkoh f;~y j? fJ; bJh s{z M{mBjhA p'b ;edk sK u~b ibdh d~; fe fe~E'A f;~fynk j? s{z fJ; s/ w/iof;zx d/ w{zj'A fB~eb frnk fe w?ƒ ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~esB/ f;ykfJnk j? ns/ T[BQK dh w/o/ T[Zgo feogk j?.

fJj ;[De/ rqzEh r[oizN f;zx p'b/, fe u~b e'Jh r~b BjhA, ;zswjkoki oDihs f;zx ih dh s/o/ T[Zs/ feogk j'Jh j?, fJj r~b w?A fe;/ƒ th BjhA d~;Krk feT[Afe wjKg[oP fe;/ ƒ th nkgD/ pko/ ft~u gskBjhA b~rD fdzd/ ns/ ;G e[S r[gs o~yd/ jB, fJ; bJh nro e'Jhg[~S/rk sK w?A efj d/tKrK fe w?A w/io f;zx ƒ gkm f;ykfJnk j?.

fJ; s'A pknd w/io f;zx d/ fgzv ft~u nyzv gkm u~b oj/ ;Bns/ jw/Pk dh soQK jh w/io f;zx, Pqh ig[ih ;kfjp dh o"b dh ;/tk s/p?m/ j'J/ ;h. ns/ fJXo ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih wjkoki dh o"b d/ bJhgkmh pdbD dk NkJhw j' frnk ns/ fi; gkmh B/ o"b dh ;/tk eoBh

Page 631: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

601

;h T[j jkIo BjhA ;h feT[Afe T[; ƒ e'Jh ezw g? frnk ns/ T[j ubkfrnk.

fJ; s/ iE/dko Nfjb f;zx B/ r[oizN f;zx ƒ fejk fe GkJh gkmhsK j? BjhA j[D eh eohJ/. sK r[oizN f;zx B/ fejk fe e'Jh r~b BjhAs[;hA ig[ih ;kfjp d/ gkmh dk gqpzX eo', ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gkmhdk fJzsikw w/o/ e'b j?.

sK iE/dko B/ ig[ih ;kfjp d/ gkmh dk gqpzX eo fd~sk fi; B/w/io f;zx dh ig[ih ;kfjp dh ;/tk ;zGkb bJh sK fJ; s'A fg~S'A rqzEhr[oizN f;zx B/ w/io f;zx ƒ fejk fe j[D s[;hA ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ihd/ gkm dh ;/tk d{i/ gkmh (i' fe ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dk gkm eo fojk;h) s'A b? bt' ns/ fejk fe gkm p'b e/ eoBk sK w/io f;zx B/ ;/tk;zGkbD s/ p'b p'b e/ T[Zuh nktki ft~u gkm eoBk P[o{ eo fd~sk.gzdoK thj fwzN s~e T[ZE/ jkio b'e w/io f;zx dk gkm ;[Dd/ oj/. fJ;s'A pknd iE/dko B/ fejk fe fJ;/ soQK gkm eod/ ofjDk, w?A j[D;gheo brtkT[D ik fojk jK s/ id'A ;gheo brkfJnk sK w/io f;zxd/ gkm eoB dh nktki ;ko/ fgzv ft~u ;[BD b~rh s/ T[;dh nktkiT[;d/ xo tkfbnK d/ ezBK ft~u th gjz[u rJh.

id'A gkm eoB dh ;/tk ;zg{oB j' rJh ns/ d{i/ gkmh B/ w/io f;zxd/ gkm dh ;/tk ;zGkb bJh sK w/io f;zx xo gjz[funk, fi~E/ T[; dhbVeh ;[yfizdo e"o (i' fe n~i e~b e?B/vk ft~u ofjzdh j? ns/ w/iof;zx th n~i e~bQ nkgDh bVeh d/ gk; ofjzd/ jB) B/ g[~fSnk fe;gheo ft~u gkm s[;hA eo oj/ ;h < ns/ fejk fe s[;hA fJ~e dwnukBe gkmh fet/A pD rJ/ sK fJ; s/ w/io f;zx B/ fejk fe fJj sK;G ‘;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~es ih’ dh feogk Bkb jh ;zGtj'fJnk j?.

Pfjo irokT[A d/ n~r/ fJ~e fgzv j? fi~E/ ;zB 1947 s'A gfjbKf;oc w[;bwkB jh fojk eod/ ;B go j[D T[E/ f;oc f;~y ;w[dkfJ d/b'e jh ofjzd/ jB. ;ko/ w[;bwkB gkfe;skB ub/ rJ/. fJ;/ fgzv dkfJ~e f;~y gfotko ;zs wjkokik oDihs f;zx ih dk ;/te ;h ns/ ;zs

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 632: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

602 nksw d/P dh T[vkD

wjkokik ih ƒ pj[s wzBdk ;h. n~i e~b fJj gfotko e?B/vk ft~u jhofjzdk j? ns/ id th fJj gfotko fjzd';skB nkT[Adk sK ;zs wjkokiih d/ i~E/ s'A jh nyzv gkm eotkT[Adk. ;zs wjkoki oDihs f;zx ihd/ u'bk S~vD s'A pknd id fJj gfotko fjzd';skB nkfJnk sK pkpkpbeko f;zx ih d/ ‘iE/’ s'A jh nyzv gkm eotkfJnk ns/ fJ;/ d"okBpkpk pbeko f;zx ih B/ d' dhtkB (;fs;zr) th ;ikJ/.

sK w/io f;zx B/ fJ; nyzv gkm ft~u th Pqh r[o{ rqzE ;kfjp ihd/ gkm eoB dh ;/tk fBGkJh. id'A pkpk pbeko f;zx ih dk gfjbkdhtkB (;fs;zr) ;h sK w/io f;zx fJj dhtkB (;fs;zr) BjhA ;[D;fenk feT[Afe T[; ;w/A Pqh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk gkm(o"b) eoB dk;wK s?n ehsk j'fJnk ;h ns/ d{i/ fdB fco id'A pkpk pbeko f;zxih d/ d{i/ dhtkB (;fs;zr) dk ;wK nkfJnk sK fco w/io f;zx Pqh r[o{rqzE ;kfjp ih d/ gkm dh ;/tk eo fojk ;h fi; ekoB T[j dhtkB(;fs;zr) ft~u BjhA nk ;edk ;h. id'A pkpk pbeko f;zx ih B/d/fynk fe w/io f;zx dhtkB (;fs;zr) ft~u BjhA nkfJnk ns/ g[~fSnkfe T[j feE/ j? < fJ; s/ j?~v rqzEh cfsj f;zx p'b/ fe wjkoki w/iof;zx sK j[D th Pqh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gkm dh ;/tk eo fojk j?, fJ;s/ pkpk pbeko f;zx ih B/ puB ehsk fe j[D/ fe;/ d{;o/ gkmh ƒ Pqhr[o{ rqzE ;kfjp d/ gkm dh ;/tk ft~u G/i' ns/ w/io f;zx ƒ dhtkB(;fs;zr) ft~u nkT[D bJh ej' ns/ w/io f;zx dhtkB ft~u nk e/;fs;zr ns/ ftuko ;[BD b~frnk ns/ dhtkB ;[BD s'A pknd w/iof;zx j?okB ofj frnk fe pkpk pbeko f;zx ih ƒ fJ~edw n?Bk frnkBfe~E'A gqkgs j' frnk <

nyzv gkm dh ;wkgsh s'A fg~S'A w/io f;zx ;EkB r[od[nkokgzirokJhnK pkpk pbeko f;zx ih d/ e'b G'ok ;kfjp ft~u gjz[funk,fi~E/ T[; B/ pkpk pbeko f;zx ih s'A ;fji ;[Gkn jh g[~S fbnk fewjkoki ih s[jkƒ fJ~e dw jh J/Bk frnkB fe~E'A gqkgs j' frnk < w?AsK nkg ih dk dhtkB (;fs;zr) ;[De/ j?okB j' frnk fe nkg ih e'bn?Bk rfjok frnkB fe~E'A nk frnk.

Page 633: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

603

sK pkpk pbeko f;zx B/ puB ehsk fe ;zs wjkoki oDihs f;zxih B/ s?ƒ sK gzi fwzN (5 fwzN) ft~u jh gkmh pDk fd~sk ;h ns/ w?AsK pugB s'A jh T[BQK dh feogk Bkb T[BK d/ uoBK ft~u T[jBK dh ;/tkft~u b~frnk j'fJnk jK. sK w?ƒ e[M BjhA fwb{rk eh< n~r/ pkpkpbeko f;zx ih B/ puB ehsk fe w/o/ T[Zs/ sK ;zs wjkoki oDihs f;zxih fto~es ih dh g{oh feogk j?, id'A w?A dhtkB (;fs;zr) ;ikT[Dp?fmnk sK w?ƒ e[~M th BjhA nkT[Adk ;h go id'A jh w?A jow'BhnwtikT[Dk P[o{ ehsk sK ;kyhnK dh esko b~rh nk ojh ;h ns/ iddhtkB ;wkgsh dk ;wK nk frnk sK ni/ th d' ;kyhnK puhnKj'JhnK ;h. ns/ n~r/ pkpk pbeko f;zx ih B/ puB ehsk fe w/iof;zx fJj ;kok e[~M ;zs wjkoki oDihs f;zx fto~es ih dh feogkdk ;dek jh j?.

sK fJj ;[De/ w/io f;zx rdrd j' frnk ns/ T[j nkg efjzd/ jBfe nfij/ wjKg[oPK dh feogk dk e'Jh d{ik feBkok BjhA ns/ e'Jhnzs BjhA j?.

pqjw frnkBh eh fwfs eT[B[ pykB?]pqqjw frnkBh eh rfs pqjw frnkBh ikB? ]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 273)

GkJh dbihs f;zx (prhnk)eftsk

ntr[D pj[s/ fXnkB B efoT[fJjBK ƒ nkg Gikt'.jfo ihU[ jfo wzdo tk;h, wB ft~u v/ok bkt' ih.w?A ;[fDnk j? ;~u/ xo tk; j? s/okg{oB pqjw frnkBh T[E/ ikg efozd/ s/ok.;kE'A ;kc Bk j[zdk fJj wB, feogk dk g'uk wko' ih.jfo ihU jfo wzdo tk;h, wB ft~u v/ok bkt' ih.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 634: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

604 nksw d/P dh T[vkD

y[d jh s[;hA pDkJh f;qPNh, fi; ƒ efjzd/ wkfJnk.eow pzXB dk u~eo fes/, s[;hA sK BjhA pDkfJnk.i/ w?A nkgD/ eowK eoe/ pzfXnk, f|o nkg/ s[;hA Svkt' ih.jfo ihU jfo wzdo tk;h, wB ft~u v/ok bkt' ih.jfo ihU, y'bQ' ;[zB ;wkXh, n~yK y'bQ e/ doPB fdU.iBw iBw s'A pD rJh jT[w?, ezX ƒ s'V fdU.fBozeko i/ BjhA nkT[Dk, sK ;kyPks j' ikt' ih.jfo ihU jfo wzdo tk;h, wB ft~u v/ok bkt' ih.o{g ozr s'A go/ nrzw i', p[~Xh fet/A ikD ;e/.dbihs fBwkDk fY~b'A s/ok, s/oh w{os dk fXnkB Xo/.nkg nkgD/ b/y fbykJ/, j[D fJt/A jh ;theko' ih.jfo ihU jfo wzdo tk;h, wB ft~u v/ok bkt' ih.

r[od[nkok ;kfjp ;zs nkPow JhPo;o (gzirokJhnK)dk tkfenkL (c"ih pjkdo f;zx)

fJj r~b T[; ;w/A dh j? id ;zs wjkoki oDihs f;zx ih fto~esB/ fJ~e nyzv gkm ;kfjp nozG eotkfJnk. finkdkso d{;o/r[od[nkfonK ft~u fJj j[zdk j? fe i' gkmh f;zx j[zd/ jB T[j gkm eoBdh e[~M G/Nk (ehws) io{o b?Ad/ jB.

go ;zs wjkoki ih d/ ;EkB T[Zs/ i' th gkmh f;zx nyzv gkm;kfjp d/ gkm dh ;/tk eod/ jB T[j ed/ th G/Nk (ehws iK g?;k) BjhAb?Ad/ ns/ jw/Pk fJ; ƒ r[o{ xo dh ;/tk ;wM e/ eod/.

;zs wjkoki ih B/ i' nyzv gkm ;kfjp nozG eotkfJnk T[; ft~ufgzv uhwK s'A ;zrs ;/tk eoB bJh nkJh sK T[; fgzv ft~u fJ~e c"ihth ;h fi; dk BK pjkdo f;zx ;h. sK fJj c"ih nyzv gkm ;kfjpnkozG sK eotk frnk, go id'A Pqh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gkm (o"b) dh;/tk dk ;wK nkT[Adk sK T[j r?o jkIo ofjzdk ns/ rkfJp j' iKdk. sKfJ~e tko ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe j[D gkm dh ;/tk eoB dk

Page 635: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

605

fe;dk Bzpo j? < sK ;zrs B/ fejk fe wjkoki c"ih pjkdo f;zx dk,go T[j gkm dh ;/tk d/ bJh jkIo jh BjhA j' fojk. sK id'A ;zrs tkotko ik e/ T[;ƒ gkm dh ;/tk bJh efjD b~rh ns/ fejk fe ;zswjkoki ih tko tko s[jkv/ pko/ jh g[~S oj/ jB sK pjkdo f;zx p'fbnkfe wjkoki B/ i' ;okg d/Dk j? d/ d/D, go w?A gkm dh ;/tk (o"b) BjhAeo{zrk. sK ;zrs B/ T[; ƒ pj[s wBkT[D dh e'fPP ehsh fe GkJh n~igkmh x~N jB, fJ; bJh gkm dh ;/tk eo b? (o"b eo b?) go T[j BjhAwzfBnk ns/ ;zrs (d{i/ gkmh) B/ nk e/ fJj r~b ;zs wjkoki ih ƒ d~;hfe wjkoki, T[j sK gkm dh ;/tk (o"b) d/ bJh wzB jh BjhA fojk, sKfJ; r~b s/ ;zs wjkoki ih B/ puB eo fd~sk fe e'Jh r~b BjhA, i/gkmhnK dh frDsh x~N j? sK s[;hA b'e fit/A fet/A E'VQh go/PkBh ft~u;wK e~Y bt' ns/ T[; ƒ (pjkdo f;zx) S~v'.“T[j sK j[D n?t/A jh X~e/yKdk x[zw/rk”.

sK fJ; s'A pknd pjkdo f;zx id'A c"i ft~u tkg; frnk sK T[jT[E/ th BjhA fNe ;fenk ns/ T[E'A th tkg; nk frnk. sK n~i T[;dh jkbs fJj j' rJh j? fe T[j y[d fJeZbk jh J/Xo T[Xo x[zwdk ofjzdkj? ns/ e'Jh th ftnesh T[; Bkb r~b BjhA eoBk ukj[zdk. sK fJ; ;w/AT[; dk Bk sK e'Jh GkJh s/ Bk jh T[;dk e'Jh gfotko tkbk T[;dk ;kEd/ fojk j?. fJ; ;w/A T[; dh fJ~e b~s rb u[~eh j? sK fe;/ B/ T[; dhb~s dk ngo/PB th BjhA eotkfJnk ns/ T[;ƒ f;oc BP/ dk ;/tBeotk fdzd/ jB sK fe T[; ƒ dod wfj;{; Bk j't/. sK fJ~e fdB ehj'fJnk fe id'A T[j BP/ ft~u b/fNnk j'fJnk ;h sK e[~s/ T[; dh n~XhNzr (rbh j'Jh) u[~e e/ b? rJ/. n~i th, fJ; jkbs ft~u T[j fizdk j?.

sK fJj ;kok tkfenk T[; d/ Bkb d/ ;kEhnK fit/A w[ezd f;zxwBhw, vkeNo, irihs f;zx ns/ fPzrkok f;zx (fgzv uhwK) B/ d~f;nkns/ ;kok fgzv fJj ikDdk j?/ fe fJ; ftnesh B/ ;zs wjkoki oDihsf;zx ih d/ puBK dh ntZfrnk ehsh ;h. fJ; d/ gfotko d/ b'e n~i

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 636: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

606 nksw d/P dh T[vkD

fJjh gqkoEBk eod/ jB fe fJ; s'A (pjkdo f;zx) i' rbsh j'Jh ;' j'Jhgo j[D ;kv/ T[Zs/ feogk eo'.

sK efjD dk Gkt fJj j'fJnk fe ed/ th ;zsK wjKg[oPK d/ puBKdh T[bzxDk BjhA eoBh ukjhAdh BjhA sK fJ; d/ pj[s p[o/ Bshi/fB~ebd/ jB.

GkJh r[odhg f;zxfJ~e tko w?A ns/ w/o/ wksk ih gzirokJhnK r[od[nkok ;kfjp rJ/

sK wjkoki ih G'ok ;kfjp d/ pkjo p?m/ ;h. n;h BwPeko eoB s'Apknd p?m/ sK ;kƒ g[~SD b~r/ fe :{HghH s'A ed'A nkJ/ ;h. r~bK r~bK ft~uwksk ih g[~SD b~r/ fe r[od[nkok ;kfjp dh IwhB fe~Xo j? sK wjkokiih d~;D b~r/ fe T[jBK fdBK ft~u S'N/ wjkoki fePB f;zx ih nkJ/ ns/w?ƒ efjD b~r/ fe ub' nkgK r[od[nkok ;kfjp dh IwhB dh fwDsheohJ/. T[jBK d/ j~E ft~u ;{s dk e~uk Xkrk ;h, T[j n~r/ n~r/ j' e/IwhB dh fwDsh eoB b~r/, fwDsh eod/ eod/ w?A fejk fe wjkokifJj IwhB fe;/ j'o dh j?< sK wjkoki ih B/ fejk fe s?ƒ BjhA gsks{z p~; w/o/ fg~S/ fg~S/ nkik ns/ T[BQK B/ g{oh IwhB fwDsh eoB d/pknd fejk fe fJj IwhB nkgDh j?. wjkoki oDihs f;zx ih ;kƒd~;D b~r/ fe fJj IwhB T[jBK dh fwDsh ehsh j'Jh j?.

id'A n;hA wjkoki ih d/ u'bk S~vD s'A d; fdB gfjbK r[od[nkok;kfjp rJ/ sK wjkoki pj[s gq;zB j'J/. pj[s r~bK ehshnK. ;G dkjkb ukb g[~fSnk ns/ efjD b~r/ fe s[;hA pj[s uzrk ehsk fe ;kƒfwbD nk rJ/.

fJ~e tko n;hA wjkoki ih ƒ fwbD bJh gzi rokJhnK ik oj/;h w/o/ Bkb pBG"oh fgzv s'A fJepkb f;zx th ;h. fJepkb f;zx o;s/ft~u w?ƒ efjD b~r/ fe n~i n;hA wjkoki ih s'A okVk ;kfjp dkfJfsjk; g[~SKr/ feT[Afe ;jh ;jh fJfsjk; fe;/ ƒ th gsk BjhA j?.id'A n;hA r[o[d[nkok ;kfjp gj[zu/ sK wjkoki ih dopko ;kfjp d/ ;~i/

Page 637: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

607

gk;/ P[~Xh d/ nyzv gkm d/ bJh ewok fsnko eotk oj/ ;B, n;hABwPeko eoe/ T[jBK d/ ;kjwD/ p?m/ sK T[jBK B/ ;kvk jkb ukb g[~fSnkns/ GkJh fdnkb ih ƒ ukj b?D bJh G/i fd~sk. ;kv/ s'A fpBK g[~S/jh T[jBK B/ okVk ;kfjp dhnK r~bK eoBhnK P[o{ eo fd~shnK ns/okVk ;kfjp dk fJfsjk; ;[BkT[D b~r gJ/. g{o/ d' xzN/ ft~u T[jBK B/d~f;nk fe fet/A S'N/ wjkoki ih nkJ/ ns/ fet/A pkpk BokfJD f;zx ihB/ ;/tk ehsh fet/A wjkoki ih B/ ;/tk ehsh ns/ fet/A wjkoki ih B/sg~f;nk ehsh ns/ fet/A ;/tk nkozG eotkJh fet/A ;zrs B/ ;/tk ehshfezBh d/o T[E/ oj/ ns/ eh eh eokwksK j'JhnK. nkozG s'A nzs s~e;zg{oB fJfsjk; ;[Dk fd~sk. id'a n;hA pkjo fB~eb/ sK fJepkb f;zxefjD b~r/ n~i sK g{oB wjKg[oP d/ doPB j' rJ/. fJ; s'A pkndfJepkb f;zx eJh tko wjkoki ih d/ dhtkB, ehosB ;[BD nkT[Ad/oj/.

gzirokJhnK ;EkB s/ “G'ok ;kfjp” pDkT[Dkid'A ;zs wjkoki ih bJh gzirokJhnK ‘G'ok ;kfjp’ pDkfJnk

frnk sK fJj S/ tko fsnko ehsk frnk. id'A th ;zrs ‘G'ok ;kfjp’fsnko eo b?Adh sK ;zs wjkoki ih pknd ft~u puB eo fdzd/ feGkJh w?ƒ sK fJj g;zd BjhA nk fojk, fJ;ƒ Ykj d/t'. d[pkok j'opkDkU. fJ; soQK efje/ wjkoki ih, fJj d/yd/ ;h, fe tko^tko G'ok;kfjp Ykj[D ns/ pDkT[D s/ ;zrs d/ wB ft~u eh nkT[Adk j?.

;odko r~iD f;zx (fgzv uhwk) d/ g[~so r[ow[~y f;zx d/ xo;zs wjkoki ih dh feogk Bkb g[~so dk iBw b?Dk

;odko r~iD f;zx, fgzv uhwK d/ ofjD tkb/ jB. T[jBK d/ d'g[~so jB, vkeNo irihs f;zx ns/ r[ow[y f;zx.

fJ~e tko vkeNo irihs f;zx B/ ;zs wjkoki ih ƒ p/Bsh ehshfe wjkoki ih nkgdh feogk Bkb w/o/ sK d' p~u/ jB, go w/o/ t~v/ GkJh

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 638: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

608 nksw d/P dh T[vkD

d/ xo e'Jh p~uk BjhA j?. wjkoki ih nkg feogk eoe/ w/o/ t~v/ GkJhƒ th p~u/ dk dkB pyP' ih.

fJ; p/Bsh s/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe GkJh s/o/ t~v/ Gokd/ eowK ft~u sK e'Jh p~uk j? jh BjhA. sK irihs f;zx tko^tkofJjh p/Bsh eoh ikD fe nkg e[~M th eo', nkg jh eow fbyD, w/NDtkb/ j'. w/o/ t~v/ Gok ƒ p~u/ dk dkB Io{o d/t'.

irihs f;zx dh fJj fi~d d/ye/ ;zs wjkoki B/ T[;ƒ pj[sfMVfenk, go T[j nkgDh fI~d s/ nfVnk fojk ns/ tko^tko fi~deoh frnk ns/ nyho ft~u ;zs wjkoki ih d/ uoBK ft~u p?m e/ o'Db~r frnk. p~; d[pkok^d[pkok fJjh p'bh ikt/, wjkoki feogk eo'`p~u/ dk dkB pyP'.

nzs ft~u ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe GkJh mhe j?, go j[Dp~u/ dh gqkgsh bJh s[jkƒ Bkw f;woB I'o bke/ eoBk gt/rk feT[AfefJjBK d/ eowK ft~u sK p~uk j? BjhA, f;~Xk gqwkswk d/ dopko ft~u'A jhwzrtkT[Dk gt/rk. fJ; bJh s?ƒ (irihs f;zx) ns/ s/o/ t~v/ GkJh dhXow gsBh (;toBihs e"o) ƒ uko tko, ukbh^ukbh fdB w{bwzsowsbp uko ukbhJ/ eoB/ g?Dr/. Bkb jh wjkoki ih B/ irihs f;zxƒ fJj puB th eo fd~sk fe nkT[D tkb/ ;w/A ft~u fJ;d/ ekoB s?ƒnkgD/ ;oho s/ ePN M~bDk gt/rk.

;zs wjkoki ih B/ fJj puB th ehsk fe GkJh s[;hA p~u/ dk Bkwnkg BjhA o~y'r/. w?A nkg T[; dk Bkw o~yKrk.

fJ; soQk ;zs wjkoki ih d/ puB nB[;ko ;zB 1991 ft~u r[ow[yf;zx ih d/ xo p~u/ B/ iBw fbnk. fJ; ;w/a ;zs wjkoki ih :{Hgh ft~upo;h wBkT[D rJ/ j'J/ ;h. id'A po;h wBkT[D s'A pknd iBtoh wjhB/ft~u tkg; gzikp nkJ/ sK T[jBK B/ y[d fJ; p~u/ dk Bkw wBihs f;zxo~y fd~sk.

fco fit/A ;zs wjkoki ih B/ irihs f;zx ƒ puB ehsk ;h fes{z jm eoe/ p~uk b? fojk j?, fJ; dk ePN s?ƒ nkgD/ ;oho s/ M~bDkgt/rk. fJj wJh wjhB/ 1993 dh r~b j? fe gzikp ft~u T[; ;w/A

Page 639: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

609

nkszetkd dk ekch I'o ;h ns/ T[; ;w/A ;zs wjkoki ih d/ dhtkBb[fXnkD/ Pfjo ft~u u~b oj/ ;h.fJ~e fdB irihs f;zx dhtkB ft~up?mk j'fJnk ;h, sK T[; ;w/A e[~M g[fb; d/ eowukoh nkJ/ ns/ fJ;ƒ cV e/ b? rJ/ fe fJ; dk e[M pkjo d/ pzfdnK Bkb ;zxoP ub fojkj? ns/ T[; s'A pknd T[; dk e[~M th gsk BjhA u~fbnk.

efjD dk Gkt fJj j? fe irihs f;zx B/ fi~d eoe/ p~uk sK b?fbnk go nyho T[;ƒ nkgD/ ;oho s/ ePN M~bDk fgnk.

;odko r[obkb f;zx bkbh (nwohek);odko r[obkb f;zx ‘bkbh’ n~i^e~b nwohek ft~u ofj oj/

jB, B/ d~f;nk fe fJe tkoh id'A T[jBK dh T[wo ni/ 17 ;kbK dh ;hsK T[j gzirokJhnK rJ/. ;zs wjkoki ih G'ok ;kfjp ft~u ;wkfXPN;B. s/ r[obkb f;zx G'ok ;kfjp d/ ;kjwD/ jh wjkoki ih dh T[vheft~u p?m rJ/. id'A ;zs wjkoki g"VhnK s'A T[sod/ Bhu/ nk oj/ ;h, sKT[jBK B/ r[obkb f;zx ƒ p?m/ d/y e/ fejk, “jK GkJh eh wzrd?A s{µ<@ sKT[jBK B/ p/Bsh ehsh fe wjkoki ih, xo ft~u rohph pj[s j? w?ƒnk;No/bhnk iK fe;/ j'o S'N/ d/P ft~u G/i d/t'. sK nkg B/ puB ehskfe mhe j?, i/ s{z ikDk jh ukj[zdk j?, sK fco s?ƒ d[BhnK d/ nwho d/Pnwohek ft~u G/iKr/. fco r[obkb f;zx B/ d~f;nk fe ;jh v/Y ;kbd/ ft~u^ft~u T[;dk thIk b~r frnk ns/ n~i e~bQ T[j nwohek ft~u;zs wjkoki ih dh feogk Bkb ;'jDk ihtB pshs eo oj/ jB.

T[BQK B/ j'o r~b n~r/ s'od/ d~f;nk fe T[j ;zs wjkioki ih e'bfJ; s'A gfjbK th gzirokJhnK iKd/ ofjzd/ ;h sK T[jBK (r[obkb f;zx)B/ dZf;nk fe fJe fdB ;zs wjkoki ih B/ w?ƒ nkg p[bk e/ fejk fes{z ns/ oki{ d'B'A jh pugB d/ nkVh j' Bkb eZm/ oj/ j' fJ; eoe/ s?ƒBkw igDk dZ; fojk jK. fJ; eoe/ s{z j[D GiB eoh uZbhA. n~r'AT[jBK B/ j'o d~f;nk fe w?A T[Zm e/ s[oB b~rk, w/oh T[wo T[; ;w/A S'Nhjh ;h, w?ƒ Bkw igD pko/ e[~M th gsk BjhA ;h, fJ; bJh w?A w[Ve/g[~fSnk fe wjkoki ih fet/A igK. sK ;zs wjkoki ih B/ fejk, “e'Jh

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 640: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

610 nksw d/P dh T[vkD

BhA s{z fit/A woih ig fbnk eo, ;wK nkT[D s/ s?ƒ igkT[D tkbk nkg/igk bt/rk.”

fJj puB T[BQK d/ T[; ;w/A d[pkok fdwkr ft~u nkJ/ id'A w"i{dkw[~y ;/tkdko pkpk pbeko f;zx ih T[jBK e'b nwohek rJ/ ns/dhtkbh dh oks T[jBK d/ xo mfjo/. pkpk pbeko f;zx ih B/ tko tkoT[jBK ƒ fejk, “nk p?m nkgK fJe~m/ p?me/ f;woB eohJ/”, sK r[obkbf;zx bkbh efjzd/ fe w/ok foPsk oki{ pkpk ih Bkb pugB d/ d';sKtkbk j'D eoe/ w?A efjzdk fojk fe w?A fco eo btKrk, nkgK j'o r~bKeod/ jK, go fJjBK B/ w?ƒ nkg jh ipod;sh fpmk fbnk s/ w?ƒ T[;;w/A ;zs wjkoki oDihs f;zx ih d/ ej/ puB :kd nkJ/ s/ Bkb jh fJjr~b th ejh, fe fet/A ;zs, wjKg[oP nkgDh ewkJh ft~u'A ewkJh d/e/Bkw f;woB dhnK nrbhnK s'A nrbhnK ;N/iK s?n eotk fdzd/ jB.

T[jBK B/ n~r'A j'o d~f;nk fe w/ok ezweko ekch tXD eoe/ w?Afinkdk fpIh ofjD b~r fgnk sK fJe oks ;zs wjkoki ih B/ w?ƒ;[gB/ ft~u gqs~y doPB fd~s/ s/ fejk, “s{z T[AM sK Bkw p?m e/ BjhAigdk. j[D s{z n?; soQK eohA id'A fJzvhnk ikt/Ark sK T[ZE/ Bhb/ ozr dkr[Nek ;kfjp j? s{z T[j oki{ (pkpk pbeko f;zx) s'A gzirokJhnK s'A b?e/ nkthA s/ T[; s'A gziK pkDhnK dk gkm eo fbnk eohA.” T[j efjzd/fe id'A w?A fco fJzvhnk nkfJnk s/ ;zs pbeko f;zx ih d/ doPBeoB gzirokJhnK frnk sK n~r'A wjKg[oP (pkpk pbeko f;zx) gfjbKjh T[j Bhbh fibd tkbk r[Nek ;kfjp nkgD/ j~EK ft~u bJh p?m/ ;Bs/ w/o/ d~;/ g[~S/ pr?o jh w?ƒ T[j r[Nek ;kfjp fdzd/ j'J/ fejk, “fJ;ƒn?t/A jh Bk ;wMhA, w?A nkgDh fizdrh d/ phs/ ;w/A ft~u fJ;/ r[Nek;kfjp s'A ;zs wjkoki ih dh ji{oh ft~u ewkJh ehsh j?, w? T[jBK d/j[ewK nB[;ko s?ƒ nkgDh fJj ehwsh uhI d/ fojk jK, s?A ;zswjkoki ih d/ puB fBGkT[D/ jB Gkt T[jBK d/ ej/ nB[;ko gkm eoB/jB.”

;' fJ; soQK T[jBK B/ d~f;nk fe ;zs wjkoki ih dh T[jBK s/ pj[sfeogk pDh j'Jh j?. fejVh fejVh r~b fbyktK s/ fejVh SZvK. fJZe

Page 641: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

611

tko T[BQK B/ w/o/ bJh gzirokJhnK nkgD/ ‘iE/’ s'A ftXh Bkb nyzv gkmth eotkfJnk, idfe w?A T[; ;w/A nwohek ftZu ;h. s/ fco fJZe tkow/o/ f;o s/ jZE oZye/ fejk fe b?, s/ok ekN' fdwkr sK w?A eZY fdZsk j?ns/ s/o/ s/ j[D r[o{ BkBe B/ feogk eo fdZsh j?, ns/ j[D s{z Bkw ifgnkeo, ns/ ;wK nkT[D s/ s?ƒ nkg jh gsk ub ikt/rk fe fe; sohe/Bkb Bkw igDk j?. ;' w?A ;'udk jK fe fizBK th i; ;zs wjkoki ihdk eohJ/ T[BK jh E'VQk j?. fco T[j efjD b~r/L

“s/ok i; fbfynk Bk ikt/ b~yK wD ekrIK s/.”

XzBtkd

phph fBob/g e"owjKg[oy ;zs wjkoki oDihs f;zx ftoZes ih dk ihtB fjzdh

ftZu gqekPs j'D s/ w?ƒ gVQB dk w"ek fwfbnk ns/ T[BQK dh feogk;dek w?ƒ th nkgD/ phs/ ihtB ns/ y[Ph d/ fpskJ/ j'J/ gbK ƒ d{ih;zrs Bkb ;KMk eoB dk fynkb nkfJnk.

;zB 1999 dh ft;kyh dk ;wK ;h. T[; ;w/A wB pVk T[dk; ;h few?A nkgDhnK d'B' XhnK i' fe T[; ;w/A pj[s S'NhnK ;h T[BQK ƒ Bkb b?e/ nzfwqs SeD feZE/ iktK . ;w/A d/ w[skpe nkw w/o/ tor/ b'eK ƒ ;[DBƒ fwbdk j? fe ft;kyh s'A pknd nzfwqs SeD dk w"ek w[Peb Bkb jhfwbdk j? ns/ Bkb jh ;zs pkpk Bzd f;zx eb/oK tkfbnK dh s[e w[skpewB nkgD/ fmekD/ s/ ;h.

:ko j'Dr/, fwbDr/ nkg/fuZs ƒ fNekD/ oZyhJ/..

;kv/ wk;V ih ;odko Gog{o f;zx s'A gsk ufbnk fe ;zswjkoki oDihs f;zx ftoZes ih d/ ;fs;zr 17 wkou 1999 fgzvijKrho ftZu P[o{ j'Dr/. fJ; irQk s/ ;fs;zr j'D s'A pknd w?ƒnzfwqs dh gqkgsh j'Jh.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 642: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

612 nksw d/P dh T[vkD

nr;s ;zB 2012 dh rZb j? fe w/o/ fgsk ih ;odko ;o{g f;zxjw/Pk jh efjzd/ fe p/Nk w?ƒ th eB/vk fdyk fdU. w?A T[BQK ƒ p[bkT[Dkukjz[dh ;h J/; rZb s/ w?A nkgD/ fgsk ih dh ckJhb thi/ bJh G/ih goT[j ckJhb foi?eN eo fdZsh rJh.

fJjBK fdBK ftZu J/Xo ;zs wjkoki JhPo f;zx ih dh ;bkBkpo;h d/ fdB ;h s/ w/o/ fgsk ih efjzd/ fe w/o/ fdb ftu n?;h fyZu g?dkj'Jh fe w?A po;ks ftZu jh T[m e/ gzirokJhnK ;EkB s/ ub fgnk.nZr/ ik e/ id'A w?A pkpk pbeko f;zx ih ƒ Bw;eko ehsh sK T[jBK B/g[ZfSnk fe GkJh s{z nZi J/E/ jh otQ/Ark sK T[jBK B/ fejk fe w?A J/E/ jhotQKrk.

id w/o/ fgsk ih ;zrs d/ Bkb f;woB s/ p?m/ s/ p'b/ fe wjKg[oPKdh feogk Bkb w?ƒ T[j uhI gqkgs j' rJh j? i' w?A pV/ ;w/A s'A sbkPfojk ;h.

phph wbehs e"o

fJj tkfenk 30 nr;s ;zB 2002 dk j?, id 28 nr;s 2002dh po;h dh ;wkgsh s'A pknd, ;zs wjkoki ih B/ phph wbehs e"o,phph e[bdhg e"o, phph jopz; e"o ns/ oki{ pkpk ih (pkpk pbekof;zx ih) ƒ G'ok ;kfjp d/ nzdo p[bkfJnk ns/ ;zs wjkoki ih B/ fJexzN/ se puB ehs/ fe nkT[D tkb/ ;w/A ftu fe; soQK fJ; irQk ƒubkT[Dk j?, fe; soQK ;zrs dh ;/tk eoBh j?, fe; soQK oki{ pkpk ih(pkpk pbeko f;zx ih) d/ Bkb ;kfonK B/ fwb e/ ofjDk j?.

fJj ;ko/ puB eoB s'A pknd ;zs wjkoki ih B/ oki{ pkpk ih(pkpk pbeko f;zx ih) s'A gqPkd wzrtkfJnk ns/ T[j fszB ;/p b? e/nkJ/, fJ; T[s/ ;zs wjkoki ih B/ puB ehsk fe oki{ (pkpk pbekof;zx ih) fJe ;/p j'o fbnkU, nZi fJjBK ;G Bkb, w?A s?ƒ th gqPkdd/Dk j?. ;zs wjkoki ih B/ uko/ ;/p nkgDh M'bh ftu oy bJ/ ns/ T[;;w/A ;zs wjkoki ih pj[s jh y[P br oj/ ;h ns/ ;zs wjkoki ih

Page 643: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

613

nkgD/ jZEK ftu ukoK ;/pK ƒ fJ; soQK nkgDh M'bh ftu gk e/ fjbkoj/ ;B, fi; soQK e'Jh fwbktN eo oj/ j'D ns/ c/o ;zs wjkoki ihB/ puB ehsk fe bT[ w?A j[D s[jkƒ ;kfonK ƒ fJe eo fdZsk j? ns/ i'th ezw eoBk j?, ;kfonK B/ fwb e/ eoB/ jB ns/ oki{ dk g{ok ;kE d/Dk j? ns/ fJ; Bkb jh ;zs wjkoki ih B/ ;G ƒ fJe fJe ;/p gqPkdd/ o{g ftu d/ fdZsk.

go pqjw frnkBh wjKg[oyK dh Pesh ngko jz[dh j?, T[BQK B/;kfonK T[s/ wkfJnk gkJh j'Jh ;h ns/ e'Jh th fJj BjhA ;wMgkfJnk, fe ;zs wjkoki ih nZr/ d/ puB eo oj/ ;h. id'A ;ko/ G'ok;kfjp s'A pkjo nk rJ/, sK phph wbehs e"o ƒ e[M e[M puB ;wMftu nkT[D bZr/ ns/ T[BQK phph e[bdhg e"o ƒ fejk fe nZi fJ; gqPkdftu e[M tZy io{o j?.

fJ; s'A pknd ;zs wjkoki ih s'A nkfrnk b? e/ ;zrs T[Zsogqd/P tZb otkBk j' rJh, go T[Zso gqd/P ikD s'A gfjbK phph wbehse"o cohde'N ubh rJh ns/ phph e[bdhg e"o gfNnkbk ubh rJh.

fJ; s'A d{i/ fdB phph e[bdhg e"o XpbkD ;kfjp gjz[uh go phphwbehs e"o T[ZE/ Bk gj[zu ;eh ns/ XpbkD ;kfjp ftu th ;zs wjkokiih B/ phph e[bdhg e"o ƒ phph wbehs e"o d/ bJh fJj ;zd/P fdZskfe wbehs ƒ dZ; d/Dk fe n;hA jo gk;/ s'A jo uhI d/y bJh j?, n;hAg{oh sfjeheks eo bJh j? fe ;kv/ bJh j[D oki{ pkpk ih (pkpkpbeko f;zx ih) fJedw mhe j?.

ns/ ;kfonK B/ ;zs wjkoki ih dk fJj puB nkgD/ fdb ftut;k fbnk. fJ; s'A pknd phph wbehs e"o dh c'B s/ jh ;zs wjkokiih Bkb Bw;eko j'Jh ns/ c/o id'A ;zs wjkoki ih B/ nkgD/ ;ohodk fsnkr ehsk, T[; ;w/A ;ko/ T[ZE/ gjz[u/.

fJj ;zs wjkoki ih d/ nkyoh ;w/A d/ puB ;h, i' T[BQK phphwbehs e"o Bkb ehs/.

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 644: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

614 nksw d/P dh T[vkD

GkJh wjKtho Powkwjkoki ih B/ ;wMkfJnk ;h fe wB[~yh j'Ad d/ fszB o{g j[zd/ jB,

wB ;oho s/ nkswk. T[; s'A n~r/ wB dhnK fszB nt;EktK j[zdhnKjB, ;[gB, ;[y'gs ns/ x{e BhAd. id'A GiB eod/^eod/ ;[y'gsnt;Ek tXD bZr/ sK T[j ;kXe dh shih nt;Ek j[zdh j?. fJ; dk Gktj? id'A Bk ikrd/ j'J/, Bk ;[~s/ j'J/, pbfe ftuekobh fijh nt;Ek dknB[Gt j't/ ns/ T[; nt;Ek ftu oj~;wJh nB[Gt j't/ sK T[; ƒ;[y'gs nt;Ek efjzd/ jB. w?ƒ wjkoki ih B/ jh d~f;nk fe, BkGhs'A d' T[Arb j/mK s'A fXnkB e/Afdqs eoe/ T[; ƒ d;w d[nko s~e b? e/ikDk j?. T[; s'A pknd ohVQ dh j~vh d/ fBub/ f;o/ s'A P[o{ eoe/ fi~E/ohVQ dh j~vh pzd j[zdh j? T[ZE'A s~e ;[os ƒ fbnkT[Dk j?. fJj ;G eod/j'J/ ;~u/ r[o{ d/ ;o{g ƒ fXnkB ftu o~yDk Io{oh j?. fJ; soQK wBdhnK ;kohnK PeshnK s/ j"bh^j"bh ekp{ gkfJnk ik ;edk j?.

wjkoki ih B/ d~f;nk ;h fe wB p/j~d PeshPkbh j?. fJj fJe;" ptzik fe;w dk j[zdk j?. fJ; dk wsbp j? fe wB[~yh wB fJe ;"ptzik s?jK ftu fbgfNnk ofjzdk j?. fJ;/ eoe/ fJj pfqjwzvh u/sBkBkb fwb BjhA ;edk. fJjh ekoD j? fe wB ƒ fJekro eoB bJh;oho d/ ;ko/ ;{yw ns/ nfjw fj~;/ fJei[~N j' e/ b~rd/ jB. fit/ABkGh s'A skb{ s~e ns/ ohVQ dh j~vh d/ fBub/ f;o/ s'A nkyoh f;o/ s~e;kok Bot; f;;Nw fJe j' e/ i[~fNnk ofjzdk j?. fJj ;kok e[M pj[st~vh gVQkJh tKr jh j[zdk j?. ;~u/ r[o{ dh brksko nrtkJh Bkb fJes'A pknd fJe ebk; gk; j'Jh iKdh j?. go jo ebk; ftu wB dhfJekrosk ns/ wB dh ;ckJh p/j~d Io{oh j[zdh j?. nfXnkswesk d/jo gVkn s/ wB, puB ns/ eow dh ;ckJh dh nfjw G{fwek j?.

wjkoki ih B/ w?ƒ f;ykfJnk ;h fe GiB eoB tkb/ d/ o;s/ ftut~y^t~y nfXnkswe gVkn nkT[Ad/ jB. fXnkB ;wkXh d/ d"okBt~y^t~y nB[Gt j[zd/ jB. BkGh s'A d' T[Arb j/mK s'A P[o{ ehs/ GiB Bkbe[zvbh y[~bdh j?, i' gok, g;zsh, wXwk, p?yoh Bkwh gVktK s'A r[Iodhj'Jh d;t/A d[nko s/ gj[zu iKdh j?. fJ; d[nko ƒ d;tK d[nko fJ;

Page 645: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

615

eoe/ fejk iKdk j? feT[Afe pkeh B"A dotkI/ pkjoh frnkB fJzdqhnK jBns/ d;tK okj nzdo ƒ y~[bQdk j?. fJ~E/ fszB BkVhnK dk gotkju~bdk j?, T[j BkVhnK jB, fJVk, fgzrbk ns/ ;[ywBk. ftuekobhBkVh ;[ywBk d;t/A d[nko s~e b? iKdh j? fi~E/ nBjd Bkd ;[DkJhfdzdk j?.

wjkoki ih B/ w?ƒ f;ykfJnk fe GiB eoB tkb/ e'b nfXnkswd/ T[; ;EkB s/ gj[zu e/ eJh PeshnK nk iKdhnK jB. go T[BQKPeshnK dk gqdoPB iK T[BQK dh tos'A ;kXe bJh p/j~d xkse f;~Xj' ;edh j?. feT[Afe fJe sK T[; ftu T[BQK PeshnK eoe/ jzeko g?dkj' iKdk j?, d{ik PeshnK dh tos'A eodk T[j T[BQK d/ o;K ƒ wkBD bZriKdk j?. fJ; soQK eodk T[j nkgD/ n;bh nkP/ ƒ G[Zb iKdk j?.

GiB eoB tkb/ ƒ ;z;ko d/ r[DK s'A nkgD/ nkg ƒ fBob/g oZyDkukjhdk j?. T[j efjzd/ ;B fe GiBhe dk n;bh ;co sK u"Eh nt;Eks'A P[o{ j[zdk j?. fJj T[j nt;Ek j[zdh j? fi~E/ T[j ;~u s/ e/tb ;Zu BkbwB i'V e/ T[; ;~u ftu ouD^fwuD dh e'fPP eodk j?. T[;/ nt;Eks'A jh n;bh nkBzd dh gqkgsh j[zdh j?. T[; s'A gfjbK i' nkBzd thwB[~y d/ ihtB ftu nkT[Adk j? T[j ;G Bebh j[zdk j?. feT[Afe u"EhG{fwek ftu jh wB[~y dh u/sBk ftu fJj frnkB g?dk j[zdk j? fe n;bftu T[j j? eh< n;hA nkgD/ ihtB ftu i' th ezw eod/ jK iK i' th;kv/ foPs/ j[zd/ jB T[j ;[~y gqkgs eoB bJh j[zd/ jB. go T[BQK;kfonK ftu ;~uk nkBzd d/D dh ;wo~Ek BjhA j[zdh. nkBzd e/tb ns/e/tb gqG{ d/ f;woB ftu jh j[zdk j? fi; dh ftXh n;b ;kX{ okjhAgqkgs j[zdh j?.

wjkoki ih B/ w?ƒ fJj th f;ykfJnk fe, GiB eoB dk n;bhokj e/tb s/ e/tb ;kX^;zrs ft~u'A jh gqkgs j' ;edk j?. T[BQK B/ fJjth d~f;nk fe n;bh ;zs, r[o{ iK ;zrs ;oho eoe/ BjhA pbfe Ppdeoe/ j[zdk j?. ;oho sK ;w/A ns/ ;EkB ftu ftuoB bJh j? go frnkB;dhth j?, Ppd ;dhth j?. fJ;/ eoe/ r[o{ rqzE ;kfjp r[o{ jB feT[AfeT[j Ppd o{g jB ns/ T[; ;iht PpdK dk fbfys gqwkD jB. T[j

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 646: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

616 nksw d/P dh T[vkD

efjzd/ ;B fe ;zs dh ;zrs nfXnksw d/ okj dh n;bh y[oke j?.fJ; s'A fpBK ;kXe nkgD/ okj dh Bk sK ;'Mh jh gqkgs eo ;edk j?ns/ Bk jh wzfIb.

T[BQK d~f;nk fe, fJj ;z;ko fszBK r[DK eoe/ u~b fojk j?. T[jjB, oi', sw' ns/ ;s'. oi' r[D eoe/ wB[~y uzubsk Bkb ;z;ko ftuftuodk j?. sw' r[D T[; ftu ftbk; ns/ nkb; g?dk eodk j?. ;s'r[D Bkb T[j frnkB gqkgs eoB d/ okj s/ b~rdk j?. GiB eoB tkbkfBor[D ft~u'A nkgDh wzfIb dh sbkP eodk j?. T[; we;d bJhnkgD/ fynkbK ƒ pzd eoBk g?Adk j?, T[BQK ƒ o'eDk g?Adk j?. fynkbKƒ o'eD bJh wjkswk dh ;zrs pj[s Io{oh j?. feT[Afe wB pj[s jhPeshPkbh j[zdk j?, fJ; ƒ ekp{ eoB bJh T[; ƒ wjkswk dh f;~fynkdh b'V jw/PK ofjzdh j? fi; ƒ wB ekp{ eoB dh iku nk rJh j't/.fJ; eoe/ ;~u/ ;kX{ dh ;zrs pj[s bkIwh j?. ;kXe ƒ ed/ th nkgDk;wK popkd BjhA eoBk ukjhdk. nkgD/ ;w/A ƒ wkfJnk d/ f;woBftu ftnoE r[nkT[D Bkb'A gqG{ d/ f;woB ftu jh bk e/ o~yDk ukjhdkj?. fizBh d/o n;hA ;z;ko ftu fposh bk e/ o~yd/ jK T[Bh d/o n;hA;z;ko dh w?b jh nkgD/ nzdo fBrb oj/ j[zd/ jK. T[BhnK jh gosK;kv/ Gt ;z;eko pD e/ ;kvh gqkopX ftu g? ojhnK j[zdhnK jB. fiBQKƒ T[skoB bJh T[zBh jh fwjBs d[pkok eoBh g?Adh j?. fJ; eoe/ftnoE ;wK r[nkT[D Bkb'A uzrk j? ;z;ko Bkb'A N[~N e/ oj'. jo foPs/s/ P~e eo' feT[Afe jo e'Jh ;tkoEh j?. T[j s[jkvk ;wK popkd eofojk j?. T[j ;[~y BjhA pbfe d[~y d/ ;kXB jB. ;[~y e/tb s/ e/tbfJekro fus ns/ g{oB ;wkXh ftu jh j[zdk j?.

wB n"os tKr j? i' ;[~y t~b b[GkT[Adh j? ns/ p[~Xh nkdwh j? i' T[;t~b fy~funk ubk iKdk j?. go id'A ;zs feogk j[zdh j? sK wB[~y wB ƒP[~X eoe/ nkgDh fJekro nt;Ek ƒ gqkgs eo b?Adk j?. go Bkb jhwjkoki ih B/ w?ƒ f;ykfJnk fe GiB eod/ eod/ wB dh fJ; fJekrosktkbh ;fEsh s/ gj[zu e/ th GiB gkm BjhA S~vDk ukjhdk, BjhA sK wB

Page 647: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

617

nkgD/ gfotko i' fe nkPk, fsqPBk ns/ fuzsk jB T[BQK t~b fco w[V g?Adkj?. wjkoki ih fejk eod/ ;B fe, okr ns/ dt?P p[~Xh dk gfotko j?ns/ jzeko fJBQK dk fgT[ j?. fJ; eoe/ nfXnkswe wzfIb gqkgsh d/nyho s~e ;~u/ r[o{ dh ;~uh ;zrs dh nrtkJh dh Io{os j[zdh j? sK fefJj b[N/o/ wB ƒ torbk Bk b?D. T[j d~;d/ ;B fe, GiB eoB tkb/ dhwB' ;fEsh fizBh d/o s~e tk;sfte ;z;ko (nBzs nkekP) ftu BjhA j'iKdh T[ZBh d/o s~e ;wM' fe e[M th gqkgs BjhA j'fJnk. nBjd Bkd iKj'o PeshnK o[gJ/ ft~u'A fJe g?;k j?. pkeh BVhBt/A g?;/ sK nekb g[oyu/sB s~s j? i' nBzs j? s/ T[jh ;~u j?.

BkBe Bkw uVQdh ebks/o/ GkD/ ;Zops dk Gbk

❁ ❁ ❁

Ç Ç

;zs wjkoki ih Bkb i[Vh ;zrs d/ nB[Gt

Page 648: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

618 nksw d/P dh T[vkD

Ppd

wwk wB f;T[ eki[ j? wB ;kX/ f;fX j'fJ]wB jh wB f;T[ ej? ephok wB ;k fwfbnk B e'fJ]fJj[ wB[ ;esh fJj[ wB[ ;hT[]fJj[ wB[ gzu ss e' ihT[]fJj[ wB[ b/ iT[ T[BwfB oj?]sT[ shfB b'e eh pks? ej?]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 342)

;b'e wL ñ]e{V[ okik e{V[ goik e{V[ ;G[ ;z;ko]e{V[ wzvg e{V[ wkVh e{V[ p?;Djko[]e{V[ ;[fJBk e{V[ o[gk e{V[ g?B-jDjko[]e{V[ ekfJnk e{V[ egV[ e{V[ o{g[ ngko[]e{V[ whnk e{V[ phph yfg j'J/ yko[]e{fV e{V/ B/j[ brk ft;fonk eosko[]fe;[ Bkfb ehu? d';sh ;G[ ifr ubDjko[]e{V[ fwmk e{V[ wkfyT[ e{V[ v'p/ g{o[]BkBe tykD? p/Bsh s[X[ pkM[ e{V' e{V]ò]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 468)

Page 649: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

619

;'ofm wjbk ù]gqhsw ikB b/j[ wB wkjh]ngB/ ;[y f;T[ jh ir[ cKfXU e' ekj{ e' Bkjh]ò]ojkU];[y w? nkfB pj[s fwfb p?ms ojs uj{ fdf; x/o?]fpgfs goh ;G jh ;zr[ Skfvs e'T{ B nkts B/o?]ò]xo eh Bkfo pj[s[ fjs[ ik f;T[ ;dk ojs ;zr bkrh]ip jh jz; sih fJj eKfJnk gq/s gq/s efo Gkrh]ò]fJj fpfX e' fpT[jko[ pfBU j? ik f;T[ B/j[ brkfJU]nzs pko BkBe fpB[ jfo ih e'T{ ekfw B nkfJU]3]12]139]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 634)

d/trzXkoh wjbk ù]irs w? M{mh d/yh gqhfs]ngB/ jh ;[y f;T[ ;G bkr/ fenk dkok fenk whs]ó]ojkT[]w/oT[ w/oT[ ;G? ejs j? fjs f;T[ pkfXU uhs]nzfs ekfb ;zrh Bj e'T{ fJj nuoi j? ohfs]ñ]wB w{oy nij{ Bj ;wMs f;y d? jkfoU Bhs]BkBe GT[ib[ gkfo go? iT[ rkt? gqG e/ rhs]2]3]6]38]47]

(r[o{ rqzE ;kfjp, nzr 536)

Page 650: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

620 nksw d/P dh T[vkD

Availability of the book at :

1. Sant Ashram Ishar SarFatehgarh Panjgaraian, District-Sangroor, Punjab

2. Harjeet Singh23, Raghubir Marg, Patiala, Punjab

3. Gurudwara Dhanna BhagatRanjeet Sar, UdaikaranpurU.P.

4. Sant Ranjeet Singh Memorial AcademyBasahi Aggarh Khurd, District-Lakhimpur, U.P.

5. Dr. Gurumukh Singh591 KA/249, Rishi Nagar, Alambagh, Lucknow, U.P.-220026

6. Gurdeep SinghKothi No. 721, Phase-7, Mohali - 160062

7. Virender Singh ChanaT94B, Vishnu Garden, New Delhi-110018

8. Baljeet Singh4721208 Street, Bayside New York-11361, U.S.A.

Page 651: √z∆ π ± È≈È’ Á∂Ú - dhannabhagat.comdhannabhagat.com/wp-content/uploads/2014/08/AATM-DESH-DI-UDAAN.pdf · 33H gziroKJhnK dk n; ... [Vh ;zrs d/ nB[Gt 459 1H PjhdK dk

621

9. Surjan Singh13 C.L. Montelibano Capitolville, Subd., Bacolod City,Phillipines

10. Kulbir Singh Khalsa5 Lea Road, Southall, Middlesex, London (U.K.)-UB25PZ

11. Kuldip SinghPommern Str 3091052, Erlangen, Germany

12. Ram Singh8306, Parasol.in.Houston, Texas-77064 (U.S.A.)

13. Sukbir SinghUnit-1/133, Street-Power Street,St. Albans, Victoria,Post-Code-3021, Melbourne, Australia