Ysterografo Magazine_Issue 125

Yγ f

riez

e

ArT

fAir

YΓ f

riez

e

ArT

fAir

ΣΚΕΨΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΑ

ΦΩ

ΤΟ

TOB

Y S

UM

MER

SK

ILL

Δεν ξέρω πώς μου rsquoρθε να πάρω μαζί μου μόνο τα παπούτσια-πλατφόρμες Ο Θ πέθανε στο γέλιο όταν του το ομολόγησα καθώς περιμέναμε όλοι μας ακόμα τις βαλίτσες να εμφανι-στούν στον ιμάντα Η Ε με κοίταζε έκπληκτη και με το ίδιο έκπληκτο ύφος μου είπε σχεδόν ειρωνικά laquoαυτό κορίτσι μου αποδεικνύει πως είναι η πρώτη φορά που πηγαίνεις σε art fairraquo Και ήταν γεγονός Και σαν τέτοιο το ένιωσα μια μέρα αργότερα που φορώντας τα παπού-τσια-πλατφόρμες γύριζα ήδη μέσα σε ένα τεράστιο πάρκο μπαινοβγαίνοντας στις γκαλερί των χωρών χαζεύοντας πότε τα έργα τέχνης και πότε αυτό το αλλόκοτο και ανάμικτο πλήθος που κατέφθανε λες και πήγαινε σε ένα τεράστιο πάρτι το οποίο περίμενε καιρό Οι πλατφόρμες από μια άλλη άποψη μου είχαν βγει και σε καλό Γιατί κουραζόμουν εύκολα και έτσι καθόμουν για ώρα στα παγκάκια (είτε αυτά που βρίσκονταν στις αίθουσες είτε εκεί-να έξω στον κήπο) παρατηρώντας τον κόσμο και προσπαθώντας να μπω λιγάκι στο μυαλό τους τη στιγμή που μπροστά από έναν πίνακα έφτιαχναν τη δική τους προσωπική και μυστι-κή συνομιλία με την τέχνη Ποιο έργο τους μιλούσε περισσότερο Κι αν ναι τι τους έλεγε Ποια ευαίσθητη φλέβα τους ενεργοποιούσε Τι διάλογος υπήρχε μεταξύ τους Τους παρακολουθούσα λοιπόν Ανθρώπους από διαφορετικές χώρες να χαζεύουν έργα καλ-λιτεχνών από όλο τον κόσμο να περπατούν ανάμεσα σε περφόρμερ και υπαίθρια γλυπτά να κουβαλάνε τσάντες με καταλόγους και ύστερα να χωρίζονται σε πηγαδάκια συζητώντας για τον καλλιτέχνη με την πιο πρωτότυπη παρουσία Τους παρακολουθούσα προσπαθώντας να ανιχνεύσω τι ακριβώς έκανε αυτή την ατμόσφαιρα που έφτιαχναν ιδίαιτερη Δεν μπορούσα να το εντοπίσω Η Ε και ο Θ που είχαν πάει σε δεκάδες τέτοια art fair με βρίσκανε λιγάκι ρομαντική όταν τους είπα τις σκέψεις μου Προτίμησαν να συνεχίσουν την κουβέντα τους για το ποια έργα βρήκανε υπέροχα και ποιοι καλλιτέχνες τους άφησαν παντελώς αδιάφο-ρους Εγώ άκουγα σιωπηλή δεν συμμετείχα στα επιχειρήματα μα αισθανόμουν ενθουσια-σμένη που όλοι γύρω μου μιλούσαν για τέχνη έστω κι αν τα ονόματα των καλλιτεχνών που άκουγα δεν τα είχα ξανακούσει στη ζωή μου και έστω κι αν δεν μπορούσα να διαγνώσω ποια είναι η καινούρια τάση που επικρατεί στην τέχνη Ακόμα κι αν η διοργάνωση έχει εμπορικό σκοπό ακόμη κι αν γύρω σουλατσάρουν σκεφτι-κοί και προβληματισμένοι μεγάλοι συλλέκτες έτοιμοι να καταθέσουν μεγάλα χρηματικά ποσά για να εμπλουτίσουν τη συλλογή τους και να ενισχύσουν την πορεία ενός ανερχό-μενου καλλιτέχνη δεν παύει ένα art fair να αποτελεί στην ουσία του και στις προσωπικές διαδρομές των καλλιτεχνών υπόθεση καρδιάς Και εκεί απευθύνεται την ώρα που το πλή-θος καταφθάνει και στέκεται για ώρα μπροστά από ένα γλυπτό ή μια πρωτότυπη περφόρ-μανς Την ώρα δηλαδή που ένας μυστικός διάλογος αρχίζει στη γλώσσα της συγκίνησης και των πιο ευαίσθητων κρυμμένων μυστικών που μόνο η τέχνη μπορεί να τα ακούσει και να τους δώσει χώρο Πήγα παντού εκείνη τη χρονιά Μάζεψα κι εγώ τους καταλόγους μου σημείωσα σε ένα μπλοκάκι ότι μου άρεσε από αγωνία μην τα ξεχάσω κάθισα σε παγκάκια και ένιωσα την ανάγκη να γράψω δύο αράδες έτσι δικές μου προσωπικές που μου βγαίνανε σαν έμπνευση η οποία δανειζόταν κάτι από τις εμπνεύσεις των καλλιτεχνών κι ύστερα έβγαζα τις πλατφόρ-μες και άπλωνα κάτω από τον ήλιο με μια ενέργεια αλλιώτικη λες και άκουγα όλες αυτές τις μυστικές συνομιλίες γύρω μου laquoΧαλάλι που ξεποδαριάστηκαraquo είπα στον Θ στην επιστροφή μας laquoΝα με πηγαί-νετε μαζί σας κάθε φορά που προγραμματίζετε επίσκεψη σε ένα art fairraquo συμπλήρωσα Εκείνος χαμογέλασε και με υπονοούμενο είπε στην Ε πως το στοίχημα πέτυχε Ήμουνα πια μυημένη Δεν έφερα αντίρρηση Γιατί ακόμα κι αν δεν έχεις ιδέα από τέχνη ή ακόμα κι αν δεν γνωρίζεις ούτε έναν από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν το art fair εξακολουθεί να παραμένει μια υπέροχη εμπειρία Αν έχεις τη δύναμη να κοιτάς με την καρδιά σου και όχι με τα μάτια και να ακούς έτσι τους μυστικούς προσωπικούς διαλόγους που σκορπίζονται σαν μυρωδιά στον αέραhellip

ΥΓ Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον συνεργάτη μας Γιάννη Τσίτσοβιτς editor τέχνης του περιοδικού Undercurrent που μας πήγε στο FRIEZE ART FAIR και μας μετέφερε έστω και σε έντυπη μορφή την ατμόσφαιρά τουhellip

editorialΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΞΕΝΟΥ

ΦΩ

ΤΟ

TOB

Y S

UM

MER

SK

ILL

με τον γιωργο σαββινιδη

Παραγοντας Παραδοςη

Nαι πείτε μου ότι είναι τυχαίο ότι οι δύο κορυφαίοι μύστες της σύγ-χρονης κυπριακής εικαστικής δημι-ουργίας Βότσης και Παράσκος διοργανώνουν ατομικές εκθέσεις με λίγες μόνο μέρες διαφορά ενώ το ίδιο διάστημα laquoτρέχειraquo σε άλλη γκαλερί και η δουλειά που υπο-γράφουν από κοινού με το μαθητή τους Στέφο Μεταξά Με δεδο-μένο το βαρύ καλλιτεχνικό τους rsquoχνάρι σε ότι σήμερα ονομάζουμε Σύγχρονη Κυπριακή Τέχνη δεν έχουν σταματήσει ποτέ να τολμούν να δοκιμάζουν να πειραματίζονται να αναιρούν ζωγραφικές παρα-δόσεις μέρος των οποίων οι ίδιοι δημιούργησαν Στις 18 του μήνα ο Σταςς εγκαινίασε την έκθεση laquoαναμνήσειςraquo με πολλά έργα δια-φορετικών διαστάσεων που δημι-ούργησε τα τελευταία τρία χρόνια με τα οποία αφηγείται θύμησες και εμπειρίες κυρίως από τη νεανική του ηλικία Σε διαφορετικό μήκος κύματος αλλά με ανάλογη οπτική ένταση ο Βότσης παρουσιάζει από τις 19 Νοεμβρίου μερικά από τα πιο πρόσφατα έργα του με τα γνώριμα μινιμαλιστικά και εννοιολογικά χαρακτηριστικά Οι φιλότεχνοι θα έχουν και πάλι την ευκαιρία να απολαύσουν τις γραμμές στη βάση συνθετικής εικονογράφησης και γεωμετρικής σύνθεσης τις τόσο οικείες και κατανοητές τόσο στον απλό θεατή όσο και στον ειδικό του γεωμετρικού χώρου Η έκθεση laquoΤρισυπόστατοιraquo που έχει φιλοξενηθεί τον περασμένο Μάρτιο στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρνακας και παρουσιάζεται από αύριο Δεύτερα και στη Λευκωσία στηρίζεται σε μια παράλογη ιδέα Bότσης Παράσκος και Μεταξάς επικοινωνούν ενώνοντας τις δυνά-μεις τους πάνω στον ίδιο καμβά με αποτέλεσμα οι εικαστικές τους γραφές άλλοτε να συνυπάρχουν αρμονικά και άλλοτε να συγκρούο-νταιhellip μέχρις βανδαλισμού

Αποκάλυψη Σταςς Παράσκος laquoΑναμνήσειςraquo 18 Νοεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου Αργώ Στέλιος Βότσης 19 Νοεμβρίου - 6 Δεκεμβρίου Opus 39 laquoΤρισυπόστατοιraquo 24 Νοεμβρίου- 8 Δεκεμβρίου

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ LEONARD COHEN ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ laquoBOOK OF LONGINGraquo

O

Δυο γυναίκες αλληλοεξαρτώμενες δυο αχώριστες αδελ-φές Ένα ταξίδι και μια συνάντηση που θα αλλάξουν τη ζωή τους Στις ράγες του θεατρικού έργου της Catherine Ann laquoΤίτα-Λουraquo που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1991 στο Παρίσι κυλάει αυτή τη φορά το πειραματικό βαγόνι της θεατρικής ομάδας Σόλο για Τρεις Όσοι είδαν την προηγούμενη πρόταση με βάση τις laquoΔούλεςraquo του Genet σίγουρα θα τη θυμούνται ακόμη και μετά απόhellip κρίση αμνησίας Άλλωστε ήταν η παράσταση που εκπροσώ-πησε για πρώτη φορά την Κύπρο στο Φεστιβάλ Θεάτρου OFF της Αβινιόν Η ομάδα δημιουργήθηκε για να κατα-στήσει τη θεατρική εμπειρία μέσο επικοινωνίας πειρα-ματική έρευνα και αναζήτηση Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί και πάλι πρόκληση για τους συντελεστές να εφαρμόσουν νέες φόρμες πειραματικής σκηνικής ερμη-νείας και νέας ανάγνωσης του κειμένου Άλλη μια από-πειρα εντρύφησης στο αιώνιο μυστήριο των ανθρώπινων σχέσεων καθώς δοκιμάζονται και διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου και καθοριστικού ταξιδιού Η Τίτα και η εκ γενετής τυφλή Λου ζουν μαζί από πάντα στη Βρετάνη Ένα γράμμα θα τις οδηγήσει στο Παλέρμο Το ταξίδι σηματοδοτεί τη μετάβαση από την παιδικότη-τα στην ωριμότητα και στη συνάντηση με τον ίδιο τους τον εαυτό Χάνονται απομακρύνονται ξαναβρίσκουν η μία την άλλη Ελευθερώνονται Η Μαρία Μανναρίδου Καρσερά ανέλαβε και πάλι τη διασκευή και σκηνοθε-σία ο Κωνταντίνος Κουννής τα σκηνικά και η Μαρίνα Νικολαΐδου τα κοστούμια Τους βασικούς ρόλους ερμη-νεύουν οι Ερμίνα Κυριαζή και Χριστίνα Χριστόφια

Θεατράκι ΡΙΚ 1 9 amp 10 Δεκεμβρίου Τεχνοχώρος ΕΘΑΛ 3 Δεκεμβρίου 830μμ

ΚΑποιοι βλΕπουν ΑλλιΩς

Ο φακός του Μενέλαου Πήττα έχει ένα πολύ προσωπικό ύφος και το φωτογραφικό του έργο ένα πολυδιάστατο και ποιη-τικό περιεχόμενο Το νέο του βιβλίο με τίτλο laquoΕμφιαλωμένη Mνήμηraquo (Time in a bottle) που κυκλοφορεί από τις εκδό-σεις Ραβδοσκόπος δεν αποτελεί εξαίρεση αλλά έρχεται να επιβεβαιώσει τη νοσταλγική και ταυτόχρονα αλληγορική ματιά του Θα έλεγε κανείς ότι το συνολικό του έργο είναι μια αδιάκοπη έρευνα με αντικείμενο την πολιτισμική ουσία την ψυχή της Κύπρου Παρότι διακατέχονται από ένστικτη λαϊκή αισθητική οι φωτογραφίες του δεν έχουν εθνογραφική ουσία ή λαογραφικό χαρακτήρα laquoΑναζητώ μια χαμένη πατρίδα ενεργοποιώντας τη δύναμη της μνήμης και διαστέλλο-ντας στιγμές νοσταλγίαςraquo αναφέρει ο ίδιος Η δουλειά αυτή τεχνικά στηρίζεται στη φωτογράφηση χαρακτηριστικών αντικειμένων που αναδεικνύονται ως σύμβολα τοπικού πολιτισμού Τα αντικείμενα αυτά μπορεί να είναι βιομηχανικά προϊόντα με φόντο αποκόμματα από έντυπα και φωτογραφίες και αντίστροφα Η ματιά του είναι νοσταλγική και θλιμμέ-νη ωστόσο διακατέχεται έντονα από πηγαίο χιούμορ και ανάγκη για κοινωνική και πολιτική κριτική Το ύφος των έργων του μιμείται το ύφος της διαφημιστικής φωτογραφίας με το αποτέλεσμα να ομοιάζει με διαφημιστικές αφίσες Με τον τρόπο αυτό σατιρίζει τη διαφήμιση και κάνει ένα σχόλιο πάνω στην κυρίαρχη αστική αισθητική

Μενέλαος Πήττας laquoΕμφιαλωμένη Μνήμηraquo εκδόσεις Ραβδοσκόπος

ΔιΑφημιζοντΑς μνημΕς

Ήταν το 1947 όταν ο Robert Capa ο Henri Cartier-Bresson ο David Seymor και ο George Rodger άλλαζαν τον ρουν της ιστορίας της φωτοδημοσιογραφίας ιδρύοντας το Magnum Το θρυλικό φωτογραφικό πρακτορείο έχει προσφέρει εκατομμύρια εικόνες που χαϊδεύουν το βλέμμα και ακονίζουν το μυαλό κάθε μια από τις οποίες αφηγείται και μια ιστορία Ο Νίκος Οικονομόπουλος είναι ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος που έγινε μέλος του Magnum Το Ίδρυμα Ευαγόρα και Κάθλην Λανίτη και το σωματείο Φωτοδός φιλοξενούν στη Λεμεσό μια μοναδική αναδρομική έκθεση αφι-ερωμένη στον ίδιο και το έργο του Περιλαμβάνει 150 ασπρόμαυρες φωτογραφίες από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια που αντιπροσωπεύουν τα είκοσι και πλέον χρόνια φωτογραφικής πορείας Όπως οι περισσότεροι φωτογράφοι - μέλη του φωτοειδησεογραφικού πρακτορείου κινείται ανάμεσα στην καλλιτεχνική έκφραση και τις δημοσιογραφικές απαιτήσεις δύο ιδιότητες που μοιάζουν να καταπιέζουν η μια την άλλη Ωστόσο περισσότερο από πολλούς συνα-δέλφους του ο Νίκος Οικονομόπουλος έχει κατορθώσει να ενώσει τη στιγμιαία αλήθεια του φακού με την αιώνια ομορφιά ενός ζωγραφικού πίνακα που αν και ασπρόμαυρος εκπέμπει φωτεινά χρώματα στο μάτι του θεατή Το υλικό προέρχεται από δωρεά του καλλιτέχνη στο ίδρυμα Μπενάκη

Νίκος Οικονομόπουλος Φωτογραφία Αναδρομική έκθεση Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη 5 Δεκεμβρίου ndash 10 Ιανουαρίου

η ποζΑ της ζΩης

FRIEZE ART FAIR Αμέτρητα έργα τέχνης 151 γκαλερί χιλιάδες επισκέπτες από όλο το κόσμο (μεταξύ τους αστέρες όπως η Gwyneth Paltrow και η Sofia Coppola) και τζίρος που ανέρχεται σε αρκετά εκατομμύρια στερλίνες ndash όλα αυτά σε έκταση 21000 τετραγωνικών μέτρων κάτω από μια αχανή άσπρη τέντα στο Regentrsquos Park του Λονδίνου Frieze art fair Μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές εκθέσεις τέχνης διε-θνώς Ο συνεργάτης μας Γιάννης Τσίτσοβιτς ήταν εκεί και μας περιγράφει τα πάντα | ΦΩΤΟ TOBY SUMMERSKILL SAM ROBERTS

FRIEZE ART FAIR

Ο ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ APPETITE ΣΤΟ FRIEZE

14-18 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2008 REGENTrsquoS PARK ΛΟΝΔΙΝΟΑναρωτιέμαι αν η Amanda Sharp και ο Μatthew Slotover φαντάστηκαν ποτέ όταν το 1991 πρωτοξεκίνησαν το περιοδικό Frieze ότι δώδεκα χρόνια μετά το πόνημά τους θα έδινε μορφή στο φαινόμενο στο οποίο έχει εξελιχθεί το Frieze Art Fair Οι φήμες λένε ότι του χρόνου η φουάρ μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές εκθέσεις τέχνης διεθνώς θα μετακομί-σει σε ακόμα πιο μεγάλο χώρο στο Hyde ParkΠαρόλα αυτά το κλίμα στο φετινό Frieze ήταν κάπως ανήσυχο Μέχρι πέρσι η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που οι συλλέκτες συχνά είχαν μόλις τρία λεπτά στη διάθεσή τους για να απο-φασίσουν την αγορά ενός έργου Αλλά αυτές οι μέρες ανήκουν πια στο παρελθόν Όχι ότι οι αγορές σταμάτησαν Η γκαλερί Thomas Dane για παράδειγμα ξεπούλησε τα έργα της μέσα στην πρώτη ώρα των εγκαινίων Απλά πλανιόταν στο χώρο η υπόνοια ότι όταν τα πράγματα ζορίζουν η τέχνη μάλλον πέφτει κάπως στη λίστα των προτεραιοτήτων μας Σε μερικά γρα-φεία των εκθεσιακών χώρων του Frieze ndash ειδικά στις ανερχόμενες ή μικρομεσαίες γκαλερί ndash οι γκαλερίστες φαίνονταν να περιμένουν αμήχανοι την άφιξη κάποιου από μηχανής θεού-συλλέκτη Φαινομενικά ο κόσμος της τέχνης έχει λόγους να αισθάνεται ακόμα ασφαλής Στις 16 Σεπτεμβρίου ndash την ημέρα που ανακοινώθηκε η κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers ένα μήνα πριν την έναρξη του Frieze ndash έργα του Hirst πουλήθηκαν στο Sothebyrsquos της Νέας Υόρκης για διακόσια σχεδόν εκατομμύρια δολάρια σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ Αν ισχύει όμως ο άγραφος κανόνας ότι η αγορά της τέχνης βρίσκεται περίπου δεκαοκτώ μήνες πίσω από την υπόλοιπη αγορά τότε θα πρέπει οι οίκοι δημοπρα-σίας όπως το Sothebyrsquos καθώς κι οι εμπορικές φουάρ τύπου Frieze να προετοιμάζονται για ένα τράνταγμαΟι επισκέπτες που κατάφεραν έστω και για λίγο να αγνοήσουν την εμπορική διάσταση του Frieze ανταμείφθηκαν με τη δυνατότητα περισυλλογής εκθεμάτων που προέρχονταν από το Μπουένος Άιρες μέχρι το Πεκίνο Σχεδόν όλα τα μεγάλα ονόματα ήταν παρόντα Την ημέρα των εγκαινίων ο εκθεσιακός χώρος της White Cube του Jay Jopling (που ξεκίνησε την καριέρα του πουλώντας πυροσβεστήρες) έσφυζε από τον κόσμο που είχε μαζευτεί για να δει έργα της Tracey Emin των Chapman Brothers και του Damien Hirst Στο χώρο της Gagosian (ή Go-Go όπως είναι γνωστή στο καλλιτεχνικό κοινό) κρέμονταν εκπληκτικοί πίνακες της Jenny Saville και του Glenn Brown Απέναντι στην Gladstone Gallery μπο-ρούσε να θαυμάσει κανείς τις δημιουργίες του Anish Kapoor και του Andro WekuaΠολλές γκαλερί από τις αναδυόμενες αγορές τέχνης όπως η κινέζικη Vitamin και η XL από τη Μόσχα έχουν καθιερωθεί πια στη φουάρ Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν συνήθως οι καλλιτέχνες που ιδιοποιούνται την ξεχωριστή αισθητική και ιστορία που τόπου προέλευσής τους αντί να αναμηρυκάζουν τις δοκιμασμένες κοινοτυπίες της Δυτικής Ποπ Αρτ όπως έκαναν για παράδειγμα οι Ρώσοι Aristarkh Chernyshev και Alexei Shulgin με το laquoWowPodraquo ndash ένα γιγαντιαίο πλήρως λειτουργικό iPod Από τις πρωτοεμφανιζόμενες γκα-λερί ξεχώρισε ιδιαίτερα η Long March του Πεκίνου και η κομψή σειρά γλυπτών με επικά-λυψη μεταξιού με τίτλο laquoMotherrsquosraquo της Lin Tianmiao Την πιο ασυνήθιστη παρουσίαση είχε η Appetite από το Μπουένος Άιρες της οποίας ο χώρος έβριθε από πεταμένα χαρτιά σκουπίδια και αφίσες laquoΩς τώρα οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν διχασμένεςraquo μου είπε η Daniela Luna η διευθύντρια της γκαλερί laquoΉ μας μισούν ή μας αγαπούν Αλλά εμάς δεν μας ενδιαφέρει Απλά θέλουμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό Μας ενδιαφέρει όχι μόνο η τέχνη αλλά και το πώς ο τρόπος ζωής του καλλιτέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμοraquo Εξίσου ζωηρή ατμόσφαιρα επικρατούσε έξω από το Sirkus το ισλανδικό μπαρ του οποίου η πρόσοψη μεταφέρθηκε στο Frieze και εγκαταστήθηκε εκεί από την κολεκτίβα Kling amp Bang Ένα ομοίωμα του καλλιτέχνη Erling Klingenberg είχε στηθεί μποροστά από το μπαρ ndash το τεντωμένο του χέρι έδειχνε προς την είσοδο Ο πραγματικός Erling ήταν μέσα και μιλούσε με κάποιον που φορούσε μαύρο κάλυπτρο στο δεξί μάτι Όταν ρώτησα την κοπέλα πίσω από το μπαρ αν θα μείνει η εγκατάσταση του Sirkus εκεί μέχρι την τελευταία μέρα μου απάντησε laquoΦυσικά Θα κρατήσουμε το πάρτι ζωντανό Ασταμάτητο ποτόraquo Το Sirkus ήταν πρωτοβουλία των Frieze Projects υπό την αιγίδα των οποίων το Frieze αναθέτει σε καλλιτέχνες τη δημιουργία έργων που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του κοινού Στην άλλη άκρη της έκθεσης για παράδειγμα ο καλλιτέχνης Bert Rodriguez έκανε μασάζ ποδιών στους κουρασμένους επισκέπτες υπό τον τίτλο laquoWhere You End And I Beginraquo O ποιητής Allen Ruppersberg πουλούσε αυτοσχέδια ποιήματα Στο σκοτεινό δωμάτιο που σχεδίασε ο Tue Greenfort ένας ειδικός εξοπλισμός αφύγρανσης απέσταζε τον ιδρώτα των επισκεπτών και τον μάζευε σε μπουκάλια Ακόμα και κάτι σχετικά κοινότυπο όπως το κάπνισμα επανα-προσδιορίζεται στο Frieze ως καλλιτεχνική πράξη μέσα στους ηχομονωμένους θαλάμους του laquoThe Straight Storyraquo μπορούσε κανείς να απολαύσει ένα τσιγάρο υπό το πρόσχημα της τέχνης παρόλο που το κάπνισμα στους εσώκλειστους δημόσιους χώρους απαγορεύεται πια στην ΑγγλίαΤο κλου του πενταήμερου ήρθε όμως τελείως αναπάντεχα μέσα στο χώρο της νεοϋρκέζικης Broadway 1602 όπου η Shana Moulton έδινε μιαν καλλιτεχνική παράσταση Ο συγχρο-νισμός της καλλιτέχνιδας ήταν άψογος ενσωματώνοντας με άνεση χορό εικαστικά ερεθί-σματα βίντεο μουσική και θέατρο σε ένα περφόρμανς που άφησε άναυδο το κοινό Η παρά-σταση ήταν χαρακτηριστική των μέσων που διαθέτουν στα χέρια τους οι καλλιτέχνες για να εμφυσήσουν ζωή στο εξασθενημένο σώμα της τέχνης με στροφή προς τις μορφές έκφρασης που δύσκολα εμπορικοποιούνται όπως οι περφόρμανς και τα συμμετοχικά έργα Ενώ προχωρούσα προς την έξοδο αναλογιζόμουν την επικεφαλίδα μιας εφημερίδας που είχε πιάσει πρωτύτερα το μάτι μου στο Frieze laquoΕίναι τέχνη αν δεν μπορείς να το αγορά-σειςraquo Έχοντας παρακολουθήσει τη Shana Moulton εν δράσει η απάντησή μου δεν θα μπο-ρούσε παρά να είναι θετική

FRIEZE

CROWD| ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΤΣΟΒΙΤΣ ΦΩΤΟ TOBY SUMMERSKILL SAM ROBERTS

Ήταν αρκετά συγκινητικό θέαμα ένα νεαρό ζευγάρι μπροστά από το τερά-στιο γλυπτό-τορπίλη της Sarah Lucas το αγόρι να οδηγεί την κοπέλα από το χέρι προσπερνώντας τον εκθεσιακό χώρο της Contemporary Fine Arts του Βερολίνου Η αλήθεια είναι ότι αν αφήσουμε πέρα τους κροίσους-συλλέ-κτες τους γκαλερίστες και τους φορτικούς διαπραγματευτές τους κριτικούς δημοσιογράφους και τους VIPS το Frieze δεν θα ήταν αυτό που είναι χωρίς τη συμμετοχή του γενικού κοινού που στοχαζόταν τα έργα και αναζητούσε το δρόμο του ndash συχνά για το κοντινότερο καφέ ή WC ndash μέσα από τους δαι-δαλώδεις διαδρόμους της φουάρ


FRIEZE

PROJECTS| κειμενο William alderWick φωτο toby summerskill

Οι εκθέσεις βιομηχανίας είναι όλες οι ίδιες Είτε μιλάμε για τέχνη βιβλία μόδα ή πετροχημικά και πιο παραδοσιακά μεγαλο -προϊόντα οι εκθέσεις γίνονται σε τερά-στιους χώρους γεμάτους διαχωριστικά και πάγκους Αυτές οι εκθέσεις έχουν τη χρήση τους Οι επαγγελματίες συμμετέχουν για να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους να δικτυωθούν και να κάνουν γνωριμίες να μάθουν για τις τελευταίες ανακαλύψεις και τα νέα ταλέντα οι δημοσιογράφοι και οι κριτικοί για να laquoβγάλουν λαυράκιraquo Οι φουάρ τέχνης δεν είναι διαφορετικές με τις μεγαλύτερες συμφωνίες να κλείνονται συχνά μισή ώρα πριν να ανοίξουν οι πόρτες Το να περπατάς στους ατελείωτους διαδρόμους για μέρες προσπαθώντας την ίδια στιγμή να παραμείνεις ανοιχτός σε πίνακες γλυπτά και βίντεο που φωνάζουν μπρο-στά στα μάτια και στα αφτιά σου μπορεί να αποτελέσει μια πολύ δύσκολη εμπει-ρία Με το που τελειώνει η φουάρ νιώθεις να βουλιάζεις σε μια κατάσταση ζόμπι Εξαντλημένος δύσκολα ξεχωρίζεις τα έργα μεταξύ τους πόσο μάλλον το καλό από το κακό και δύσκολα μπορείς να ανακαλέσεις κάποιο πραγματικό συναίσθημα ή σκέψη Το Frieze Projects είναι μια προσπάθεια να σπάσει η μονοτονία με ένα πρόγραμμα έργων τέχνης που προτείνεται από επιμελητές το οποίο σχετίζεται με το περιβάλ-λον της έκθεσης αυτής καθrsquo εαυτής Οι επιλεγμένοι καλλιτέχνες κατατοπίζονται έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουν τη μοναδική συνθήκη του Frieze ως καμβά τους και να παράγουν έργα in situ που να ανταγωνίζονται την εμπειρία της έκθεσης Στην περσινή διοργάνωση είδαμε την εγκατάσταση του Richard Price με ένα vintage σπορ αυτοκίνητο και μοντέλα με ελάχιστα ρούχα να laquoστολίζουνraquo το καπό Το έργο βραχυκύκλωνε τη φουάρ όπως και το σόου αυτοκινήτου υπονοώντας με έναν παιχνιδιάρικο τρόπο ότι το να συλλέγει κανείς τέχνη έχει να κάνει εξίσου με φαλλικούς συμβολισμούς όπως και το να έχεις το πιο φανταχτερό σπορ αυτοκίνητο Τα projects φέτος κυμαίνονταν μεταξύ των αποπροσανατολιστικών καιρικών ήχων του Pavel Buumlchler και των χρυσών εισιτηρίων του Cory Arcangel τα οποία επενέβαιναν στη διαδικασία επιλογής γκαλερί της φουάρ Ο Buumlchler έπαιζε ήχους ακριβώς αντίθετους των εξωτερικών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν εκτός της έκθεσης θέλοντας έτσι να υπογραμμίσει την εμπειρία της απομάκρυνσης από την πραγματικότητα από τη στιγμή που κάποιος εισέρχεται στο μοναδικό κλίμα που επικρατεί σε μια τέτοια διοργάνωση Ο Arcangel έκρυψε ένα χρυσό εισιτήριο σε μια από τις σοκολάτες που έστειλε στις γκαλερί που απέτυχαν να γίνουν δεκτές στη φουάρ σε αυτόν που τελικά βρήκε το εισιτήριο δόθηκε εκθεσιακός χώρος Η πιο διακριτική παρέμβαση ήταν ενδεχομένως αυτή της Ceal Floyer η οποία πέρασε την έκθεση τοποθετώντας σουβέρ μπίρας κάτω από τα πόδια των τραπεζιών σε ένα από τα καφέ Θέλοντας να αναφερθεί σε έναν από τους πιο κοινούς εκνευ-ρισμούς τής κοινωνικής ζωής η Floyer ξανα-σταθεροποιούσε τα τραπέζια αντιμε-τωπίζοντας τον κόσμο λες και ήταν η υπάλληλος της φουάρ με το σημαντικότερο καθήκον Ένα μεγάλο κλουβί πουλιών με τρεις παπαγάλους προσέλκυσε μεγάλο ενδιαφέ-ρον με την καλλιτέχνη Agnieszka Kurant να υπογραμμίζει τη ζωολογικού τύπου ατμόσφαιρα της φουάρ καθώς οι Kling og Band μια κολεκτίβα καλλιτεχνών από την Ισλανδία εγκατέστησε μια παμπ ndash η οποία είχε μεγάλη απήχηση μεταξύ των καλλιτεχνών με αδυναμία στο ποτό Η κολεκτίβα είχε διασώσει την πρόσοψη και το εσωτερικό του κατεδαφισμένου μπαρ Sirkus το οποίο θεωρείτο ορόσημο της εναλ-λακτικής σκηνής του Reykjavik Πρόσοψη και εσωτερικό λοιπόν χρησιμοποιήθη-

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ SIRKUS

FRIEZE

PROJECTS

καν για να στήσουν το μπαρ στο Frieze μεταφέροντας το τσίρκο του μπαρ στο τσίρκο της φουάρ Ένα εξαιρετικά πιστό πορτρέτο του καλλιτέχνη Erling Klingenberg έδειχνε με το δάχτυλό του την είσοδο στο μπαρ Η επέμβαση ωστόσο που ξεχώρισε φέτος στο Frieze Projects ήταν οι θάλαμοι για καπνι-στές του Norma Jeane Σε ένα άνοιγμα στις πίσω αίθουσες της διοργάνωσης δέσποζε μια σειρά από γυάλινα δωματιάκια Το καθένα απrsquo αυτά ήταν εξοπλισμένα με τα ελάχιστα μια καρέκλα ένα ψυγείο για νερό έναν κάλαθο αχρήστων κι ένα σταχτοδοχείο Εάν η έκθεση είχε ένα έργο-ατραξιόν αυτό ήταν Η καινοτομία του να μπορεί κανείς να καπνίσει ξανά σε εσωτερικό χώρο μετά την απαγόρευση εξασφάλιζε μια συνεχή ροή ανθρώπων στις συχνά μεγάλες ουρές αναμονής Με την είσοδό σου όμως στο δωμάτιο όλες οι απολαύσεις που συνδέονται με την πράξη ανατρέπονταν ή χάνονταν Καθώς το κάθε κουβούκλιο ήταν σχεδόν ηχομονωμένο ο καπνιστής ένιωθε απομονωμένος από τους υπόλοιπους επισκέπτες της φουάρ πράγμα που αφαιρούσε την κοινωνική διάσταση του καπνίσματος Εκτός από ορισμένες βουβές και αόριστες κινήσεις η επικοινωνία με τους έξω ήταν αδύνατη Εξοστρακισμένος από τον περίγυρό του σε μια κατάσταση καραντίνας ο καπνιστής αφή-νεται μόνος του με την πράξη του καπνίσματος ανόθευτη Χωρίς τις κοινωνικές της διαστά-σεις αυτή η συνήθως σύντομη πράξη έμοιαζε ατελείωτη καθώς η συναίσθηση της πράξης σε κυριεύει και ο χρόνος που χρειάζεται για να καπνίσεις ένα τσιγάρο μοιάζει να μακραίνει Κι αυτό εντείνεται από το ότι νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε έκθεση Περιτριγυρισμένος από ένα πλήθος που παρακολουθεί ο καπνιστής γίνεται το θέαμα Ο Jeane ενσωμάτωσε αυτό το στοιχείο στη δουλειά του ζητώντας από τους καπνιστές να υπογράψουν μια φόρμα συγκα-τάθεσης πριν εισέλθουν Αυτό περιλάμβανε μάλιστα τη συμμετοχή στο performance με το να υποδύονται την πράξη καπνίσματος του καλλιτέχνη Έχοντας δουλέψεις εκτός του εμπορικού συστήματος των γκαλερί και δανειζόμενος το όνομα της περσόνας του από τη Marilyn Monroe το performance και η εγκατάσταση του Jean είχε ένα σκοπό το στοχασμό πάνω στη λογική των κανονισμών και της νομοθε-σίας σχετικά με το κάπνισμα Ανακαλώντας με έναν περίεργο τρόπο τα λευκά κελιά του Eichmann από τη δική για το Ολοκαύτωμα τα κουβούκλια προκαλούσαν έντονα την ιδέα της καταδίωξης (ιδιαίτερα όσον αφορά τους καπνιστές και τους ναρκομανείς) και τα ηθικά σκαμπανεβάσματα των κανονισμών και της νομοθεσίας γενικά Πάραυτα τα κουβούκλια προσέφεραν ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα από τη φασαρία της φουάρ Με το τέλος της διοργάνωσης όταν τα πλήθη αραίωσαν πολλοί άνθρωποι χρησιμο-ποιούσαν τους θαλάμους για να γλιτώσουν χρόνο απrsquo το να περπατήσουν στην άλλη άκρη του παβίλιον για να καπνίσουν έξω Πολλοί καπνιστές χρησιμοποιούσαν το διάλειμμα αυτό για να τηλεφωνήσουν σε φίλους να διαβάσουν ή για να παρακολουθήσουν τον κόσμο Στο Frieze ο καλύτερος τρόπος για να δραπετεύσεις από την εξάντληση και την απορρό-φηση από την τέχνη ήταν να γίνεις ένα έργο laquoκαπνιστικήςraquo τέχνης

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΘΑΛΑΜΟΙ ΤΟΥ laquoTHE STRAIGHT STORYraquo

ΤΟ ΚΕΡΙΝΟ ΟΜΟΙΩΜΑ ΤΟΥ ERLING KLINGENBERG

ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ UGO RONDINONE laquoSUNRISE EAST MAY JUNE JULY AUSGUST OCTOBER AND DECEMBERraquo

SCULPTURE PARKΤο Sculpture Park το υπαίθριο πάρκο με τα γλυπτά δίπλα στην τέντα του Frieze παραμένει μια από τις πιο παραμελημένες διαστάσεις της φουάρ παρόλο που φέτος σχεδόν διπλασιάστη-κε η έκτασή του Εδώ όμως μακριά από τους περισπασμούς του κόσμου είναι όπου μπορεί κανείς να εκτιμήσει τα έργα στην ολότητά τους κάτι που δικαιώνει απόλυτα την ανάβαση λοφί-σκων στα μέσα του βρετανικού φθινοπώρου Τα έργα που είχαν διαταχθεί στο πάρκο έδιναν λίγο την εντύπωση φουτουριστικών Νήσων του Πάσχα με δεκαέξι σύγχρονα γλυπτά να έχουν πάρει τη θέση των περίφημων αγαλμάτων μοάι Το έργο που τράβηξε τη μεγαλύτερη προσοχή ndash ιδαίτερα από μικρά παιδιά που το δακτυλόδειχναν φωνάζοντας laquoκοίταraquo ndash ήταν το laquoMind shut downraquo του Subodh Gupta στον οποίο ο τύπος έχει δώσει το παρατσούκλι laquoο Ινδός Damien Hirstraquo Η σύγκριση έχει κάποια βάση και στους δυο καλλιτέχνες αρέσουν τα κρανία (ο Hirst πρόσφατα επίστρωσε ένα με διαμάντια και το ονόμασε laquoFor the Love of Godraquo) ενώ η απήχησή τους συχνά βασίζεται στο laquoσύνδρομο της κίσσαςraquo που προϋποθέτει μιαν ενστικτώδη αλλά αφελή έλξη προς τα φανταχτερά αντικείμενα Το γυαλιστερό μεταλλικό τεχνούργημα πάντως έδωσε μιαν ενδιαφέρουσα αν και κάπως κραυγαλέα χροιά στο πάρκο Τοποθετημένο μερικά μέτρα πιο πέρα το laquoLarge Rose IIIraquo της Liz Craft θα μπορούσε άνετα να έχει ξεπηδήσει από την laquoΑλίκη στη Χώρα των Θαυμάτωνraquo Κάτι μεταξύ ανθού και μικρού σπιτι-ού που στη βάση του μπορούσε να ξεχωρίσει κανείς ένα ξαπλω-μένο σώμα το laquoτριαντάφυλλοraquo αυτό με κάθε ματιά αποκάλυπτε καινούριες ονειρικές πτυχές εκμεταλλευόμενο πλήρως τις τρεις διαστάσεις που έχει στη διάθεσή της η γλυπτική για να δημιουργήσει τους προσωπικούς της κόσμουςΤο πιο εντυπωσιακό έργο όμως ndash αν και πρόκειται για καλ-λιτεχνική εγκατάσταση μάλλον παρά γλυπτό ndash παρουσίασε ο Βρετανός καλλιτέχνης και συγγραφέας Harland Miller ο οποίος απέκλεισε μία γωνιά του πάρκου μετατρέποντάς την σε σκηνή εγκληματολογικής έρευνας Ο τίτλος του laquoThe Bigger the Search Light the Larger the Circumference of the Unknownraquo (Όσο πιο μεγάλος ο προβολέας τόσο πιο μεγάλη η περιφέρεια του αγνώστου) Η θέα των ανδρείκελων να ψάχνουν στο γρασίδι κάτι ανύπαρκτο προκαλούσε ένα απόκοσμο συναί-σθημα και ταυτόχρονα μαρτυρούσε μια τυπικά βρετανική αρέ-σκεια προς το χιούμορ του παραλόγου

| ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΤΣΟΒΙΤΣ ΦΩΤΟ TOBY SUMMERSKILL

ΤΟ laquoLIBERTY GRIPraquo ΤΟΥ GARY HUME

GARDAR EIDE EINARSSON laquoCLUB (DESTROY THIS MAD BRUTE)raquo

MICHAEL CRAIG-MARTIN laquoPITCHFORK (COLOUR BLUE)raquo

ΜΕΣΑ ΣΤΟ laquoLARGE ROSE IIIraquo ΤΗΣ LIZ CRAFT

ΤΟ laquoANOTHER SIDEraquo ΤΟΥ QIU ZHIJIE

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ laquoTHE BIGGER THE SEARCH LIGHT THE LARGER THE CIRCUMFERENCE OF THE UNKOWNraquo ΤΟΥ HARLAND MILLER

ΤΟ laquoMIND SHUT DOWNraquo ΤΟΥ SUBODH GUPTA

SUNDARSHAN SHETTY laquoTHE HISTORY OF LOSSraquo

ΓΛΥΠΤΟ ΤΟΥ ROBERT MELEE

Gallery LONG MARCH SPACE

Ενώ φοιτούσε ακόμα στο Goldsmits ο David Tung αποφάσισε να επανεξετάσει τις μνήμες του από την Κίνα και να μελετήσει τη σύνδεση της ιστορικής συνείδησης με το αίτημα για κοινωνική αλλαγή Ήταν τότε το 2002 όταν ίδρυσε το Long March Project έναν οργανισμό ο οποίος σκοπό είχε να συνδέσει τα διαφορετικά θέματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κινέζικη τέχνη Μέσα από τη συμμετοχή 250 Κινέζων αλλά και ξένων καλλιτεχνών το Project ακολούθησε τα χνάρια της επαναστατικής κινέζικης Μακράς Πορείας (1934-36) H Long March Space ήταν ένας από τους πρώτους χώρους που πραγματοποίησε performance art και video installations και σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς ανεξάρτητους οργανισμούς τέχνης στην ΚίναΣτον υπέροχο λευκό χώρο της στο Frieze η γκαλερί Long March παρουσίασε τη δουλειά των Lin Tianmiao και Guo Fengyi Η σειρά laquoMothersraquo της Tianmiao (ακέφαλα γλυπτά γυναικείων υπέρβαρων σωμάτων) αποκάλυπτε την ανωριμότητα που έρχεται και πάλι στην επιφάνεια όσο μεγαλώνουμε σε αντιπαραβολή με τη γυναικεία σεξουαλικότητα και ματαιοδοξία Τα σχέδια laquoEight Immortalsraquo της Fengyi απεικόνιζαν πορτρέτα απόκοσμων και μυστικιστικών υπάρξεων Ο συνδυασμός των δύο αυτών καλλιτε-χνών και ο αντίκτυπος από τις δουλειές τους ήταν καταπληκτικοί καμία άλλη γκαλερί δεν κατάφερε να παρουσιάσει μια τόσο έκδη-λα ενιαία αισθητική στο φουάρ

-Ποια είναι η κατεύθυνση που ακολουθεί η γκαλερί σας Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο το οποίο ψάχνετε στους καλλιτέ-χνες σας και στις εκθέσεις που διοργανώνετε Η Long March Space έχει διπλή δραστηριότητα Πρώτον ως έδρα του Long March Project που είναι on going αναλαμβάνει την επιμέλεια project που σκοπό έχουν να αναδείξουν νέους τρόπους σύλληψης της πολιτικής κοινωνικής οικονομικής και καλλιτεχνι-κής πραγματικότητας Δεύτερον ως μια εμπορική γκαλερί αντι-προσωπεύει καθιερωμένους αλλά και ανερχόμενους καλλιτέχνες-Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τη δουλειά των δυο καλ-λιτεχνών που παρουσιάσατε στο FriezeΗ παρουσίαση ήταν βασικά ένας διάλογος μεταξύ δυο διαφορετι-κών γενιών γυναικών καλλιτεχνών της Κίνας Της Lin Tianmiao και της αυτοδίδακτης Guo Fengyi που γεννήθηκε το 1942 Τα έργα της Tianmiao κυμαίνονται μεταξύ εγκαταστάσεων και πινάκων και συνδέονται μεταξύ τους μέσω ενός μοτίβου κλωστής και υφά-σματος το οποίο εξερευνά την ιδέα της οικιακής εργασίας και του φύλου Η δουλειά της Fengyi είναι μια έρευνα του πνευματικού κόσμου του βουδισμού και της παραδοσιακής κινέζικης κοσμολο-γίας Υποστηρίζει πως μέσα από τα σχέδιά της μπορεί να δώσει φόρμα στην ενέργεια των θεμάτων της- Πώς επηρεάζει στην επιλογή των καλλιτεχνών αλλά και την αισθητική της γκαλερί το ότι προέρχεστε από την ΚίναΤο περιεχόμενο είναι το πιο βασικό μας κριτήριο στην προσπάθειά μας να συστήσουμε συγκεκριμένα θέματα και καλλιτέχνες στο διε-θνές κοινό Επειδή η έδρα μας είναι η Κίνα κυρίως αντιπροσωπεύ-ουμε Κινέζους καλλιτέχνες Εκείνο ωστόσο που μας ενδιαφέρει είναι να προκαλέσουμε με δουλειές που παρουσιάζουν μια εναλ-λακτική προσέγγιση του τι σημαίνει Κίνα H Long March Spaces δεν βάζει περιορισμούς σε θέματα εθνικότητας φύλου μέσων ή ηλικίας των καλλιτεχνών που αντιπροσωπεύει- Πώς συγκρίνετε το Frieze με άλλες εκθέσεις τέχνης και πώς πιστεύετε ότι έχει διαμορφωθεί με τα χρόνιαΑυτή είναι η πρώτη χρονιά που συμμετέχουμε στο Frieze αλλά πάντα το παρακολουθούσαμε και διαπιστώνω ότι έχει εξελιχθεί στην πιο σημαντική σύγχρονη πλατφόρμα τέχνης στην αγορά της τέχνης Έχει καθιερωθεί σαν μια από τις λίγες εμπορικές εκθέσεις τέχνης όπου λαμβάνεται υπrsquo όψιν η σχέση μεταξύ του προϊόντος και της αγοράςΠοια ήταν η ανταπόκριση του κοινού στα έργα που παρουσιάσατεΉταν πάρα πολύ καλή Ένας πολύ μεγάλος αριθμός κόσμου ενδια-φέρθηκε να δει κάτι διαφορετικό από την ΚίναΤι επίδραση θα έχει η οικονομική κρίση στην αγορά τέχνηςΑναμφισβήτητα θα επηρεάσει το χώρο της τέχνης από την παρα-γωγή μέχρι και την ερμηνεία των έργων τέχνης Είναι σημαντικό να μετατρέψουμε αυτή την κατάσταση σε πηγή δημιουργικότητας και να ανοίξουμε έτσι νέες πλατφόρμες συνεργασίας Υπάρχει χώρος να δημιουργήσουμε κάτι επαναστατικό και καινούριο Έτσι κι αλλιώς πιστεύω πως όταν βρίσκεσαι σε διαμάχη ο ιδεαλισμός είναι πάντοτε πιο ισχυρός από την πραγματικότητα

ΠΕΚΙΝΟ

Υπάρχει χώρος για κάτι καινούριο και επαναστατικό υποστηρίζει ο David Tung ιδρυτής της γκαλερί που ξεχώρισε περισσότερο από όλες στο φετινό Frieze| ΚΕΙΜΕΝΟ WILLIAM ALDERWICK ΦΩΤΟ SAM ROBERTS

1 2 3

12 ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΙΡΑ laquoMOTHERrsquoSraquo ΤΗΣ LIN TIANMIAO

3 Ο DAVID TUNG ΤΗΣ LONG MARCH ΜΠΟΣΤΑ ΑΠΟ ΕΡΓΑ ΤΗΣ GUO FENGYI

Ο ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ LONG MARCH ΣΤΟ FRIEZE

Η Daniela Luna δίχασε το κοινό του Frieze με τη laquoβρόμική τηςraquo αισθητική και τις χαοτικές παραστάσεις της Η ίδια ωστόσο ομολογεί πως ψάχνει για κάτι άγριο και αδηφάγο| ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΤΣΟΒΙΤΣ ΦΩΤΟ SAM ROBERTS

Gallery APPETITE

Ο εκθεσιακός χώρος της Appetite στο Frieze έμοιαζε με φοιτητι-κό δωμάτιο μετά από ολονύχτιο πάρτι στο πάτωμα βρισκόντουσαν σκορπισμένα άδεια μπουκάλια χαρτοπόλεμος ανοιγμένες κον-σέρβες και χαρτιά ενώ τους τοίχους στόλιζαν αφίσες γκράφιτι συνθήματα και αυτοκόλλητα Χαμηλά σε μια γωνία κάποιος είχε γράψει laquoΕίσαστε βρικόλακεςraquo Δίπλα η ευγενική παράκληση laquoΠαρακαλώ μη μετακινείτε τα σκουπίδιαraquo Ο διαχωρισμός μεταξύ τέχνης και απορριμμάτων σrsquo αυτή την γκαλερί φαίνεται να είναι αμφίβολοςΗ ιδρύτρια και διευθύντρια της Appetite είναι η 30χρονη Daniela Luna που με τη βρόμικη αισθητική της και τις χαοτικές παραστά-σεις που έστησε δίχασε τις απόψεις του κοινού Πολλοί προσπέ-ρασαν το χώρο με αδιαφορία ή μια ελαφριά έκφραση απέχθειας ενώ άλλοι ndash ιδιαίτερα έφηβοι και φοιτητές ndash τον κοίταζαν με ενδι-αφέρον Σε όποια παράταξη όμως και να τοποθετηθεί κανείς δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί την ενέργεια και τον ενθουσιασμό της νευρώδους Αργεντινής που κατάφερε με τόσο αυτοσχέδιο τρόπο να τραβήξει την προσοχή των μίντια και των επισκεπτών

Πώς ξεκίνησες την γκαλερίΤο Appetite ξεκίνησε στις 3 Ιουνίου 2005 την ημέρα που είχα την πρώτη μου έκθεση Ήταν δύσκολα Κανείς δεν με ήξερε ούτε ήξερα πώς να διευθύνω μια γκαλερί Ήταν μεγάλη πρόκληση Ήθελα όμως να κάνω κάτι που να έχει την οργή και τη φρεσκά-

δα της εναλλακτικής σκηνής αλλά ταυτόχρονα να έχω ευρύτερο πεδίο δράσης ώστε να το οδηγήσω όπου θέλω εγώΠώς θα χαρακτήριζες την κατεύθυνση της γκαλερί Ψάχνεις κάτι συγκεκριμένο από τους καλλιτέχνες σουΨάχνω κάτι άγριο διακαές αδηφάγο Δεν μου αρέσει η τέχνη που αναπαύεται Θέλω να παίρνω ρίσκα Επηρεάζει την επιλογή των καλλιτεχνών και την αισθητική της γκαλερί σου το ότι προέρχεσαι από την ΑργεντινήΜετά την κρίση του 2001 η Αργεντινή έκανε μια ριζική στροφή Πολλές καινούριες και πρωτότυπες ιδέες άρχισαν να πραγματο-ποιούνται με επιτυχία Νομίζω ο κόσμος πήρε πίσω στα χέρια του την εξουσία Κατά μέρος αυτό οφείλεται στο ότι ξέρουμε πώς να δημιουργήσουμε κάτι από το μηδέν Αυτό έλεγα στον κόσμο του Frieze που με ρωτούσε για τα σκουπίδια στο χώρο μας αυτό που για άλλα άτομα είναι για πέταμα για μας μπορεί να ξαναχρησιμο-ποιηθεί Έτσι είμαστε εμείς οι Αργεντίνοι Μπορεί να σκεφτούμε την καλύτερη ιδέα και να την εφαρμόσουμε χωρίς καθόλου λεφτά απλά μέσω της σκληρής δουλειάςΠώς βρίσκεις το Frieze σε σύγκριση με άλλες φουάρΔεν έχω συμμετάσχει σε τόσες πολλές φουάρ και είναι η πρώτη μου φορά στο Frieze αλλά είχα την πλήρη υποστήριξη της Amanda Sharp [που θεσμοθέτησε το Frieze Art Fair μαζί με τον Matthew Slotover] από τη στιγμή που δεσμεύτηκε να μας συμπε-ριλάβει Ακόμα κι όταν το Frieze αναγκάστηκε να φέρει περισ-σότερους σεκιουριτάδες εξαιτίας μας πάντα ήθελαν να μείνουμε πιστοί σrsquo αυτό που είχαμε σκοπό να κάνουμεΠοια ήταν η αντίδραση του κοινού στα έργα που παρουσίασες φέτοςΟι πιο πολλοί είπαν ότι ήταν αναζωογονητικό που ήρθαν στο χώρο μας και είδαν κάτι τόσο ζωντανό Άλλοι φοβήθηκαν ή τσαντίστη-καν ή δεν καταλάβαιναν τι γινόταν Αλλά πολλά άτομα συμμετεί-χαν Ακόμα και οι σεκιουριτάδες μάς είπαν ότι διασκέδασαν πολύΠοιος κατά τη γνώμη σου ήταν ο καλύτερος νέος καλλιτέ-χνης που παρουσιάστηκε (εξαιρώντας τους καλλιτέχνες της Appetite)Δεν είχα πολύ χρόνο να δω καλά τους χώρους των υπόλοιπων γκαλερί Αλλά μου άρεσε πολύ ο Hernan Bas παρόλο που έχω ξαναδεί έργα του Πώς πιστεύεις ότι έχουν επηρεάσει οι αναδυόμενες αγορές το χαρακτήρα της παγκόσμιας τέχνηςΟι αναδυόμενες αγορές και η εναλλακτική κουλτούρα είναι εξίσου σημαντικές Πάντα δημιουργούν κάτι πρωτοπόρο και συνήθως εκεί εντοπίζονται πρώτα οι καινούριες εξελίξειςΤι επίδραση θα έχει η οικονομική κρίση στην αγορά τέχνηςΉθελα ο χώρος μας στο Frieze να αντικατοπτρίζει το χάος τη σύγχυση και το φόβο που έχει προκληθεί Για μένα όμως η κρίση αποτελεί ένα είδος ευκαιρίας γιατί επιτάσσει την επινόηση και-νούριων μεθόδων με τις οποίες μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα

ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ

1 ΕΡΓΟ ΤΟΥ YAMADU RODRIGUEZ

2 ΤΕΧΝΗ Ή ΣΚΟΥΠΙΔΙA ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΚΑΤΑΣΤΑΤΟΥ ΠΑΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ APPETITE

3 Η DANIELA LUNA ΠΟΖΑΡΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΚΟ


1

2 3

Oι Breeder παρέμειναν και σrsquo αυτή την παρουσία τους στο Friezehellipprogressive rock| ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΤΣΟΒΙΤΣ ΦΩΤΟ SAM ROBERTS

gallery THE BREEDER

Η ατμόσφαιρα που επικρατούσε στον εκθεσιακό χώρο της αθηναϊ-κής γκαλερί The Breeder φέτος στο Frieze ταλαντεύονταν μεταξύ του απόκοσμου και του αποκαλυπτικού Ακόμα και ο πάγκος στον οποίο καθόντουσαν οι γκαλερίστες Γιώργος Βαμβακίδης και Στάθης Παναγούλης από του οποίου τις άκρες ξεπηδούσαν κέρα-τα άλκης παρέπεμπε σε κάτι μυθολογικό Αυτή η προσοχή στη λεπτομέρεια καθώς και η εκλεκτική στάση της γκαλερί απέναντι στα ανερχόμενα ταλέντα φαίνεται να εξηγεί το μυστικό της επιτυ-χίας της Μάλλον δεν είναι τυχαία η συμμετοχή της Breeder στο Frieze από το 2003 την πρώτη κιόλας χρονιά που καθιερώθηκε η διοργάνωσηΠίσω από το ζωομορφικό έπιπλο κρέμονταν δύο έργα του Στέλιου Φαϊτάκη ήδη γνωστού στο ελληνικό κοινό από τη συμ-μετοχή του πέρσι στην αθηναϊκή μπιενάλε Destroy Athens ο laquoΚατακλυσμόςraquo και ένας ως τώρα άτιτλος πίνακάς του Ο laquoΚατακλυσμόςraquo απεικονίζει ένα είδος Δευτέρας Παρουσίας όπου οπλισμένοι σέρφερ με φλεγόμενα φωτοστέφανα και καρχαρίες και τα πιθανά θύματά τους πλέουν μαζί με πνιγμένους σε ένα χρυσό χείμαρρο που έχει κατακλύσει μια πόλη Στις ταράτσες και τα μπαλκόνια των πολυκατοικιών άτομα που μοιάζουν να είναι εθνοφρουροί συγκρούονται με τους πολίτες Με τις αναφορές του στη βυζαντινή αγιογραφία ndash στοιχεία της οποίας άρπαξε και με μια σπρωξιά έφερε στο παρόν ndash την πολιτική θεματολογία των έργων του και τη χρήση τεχνικών από αβγοτέμπερα μέχρι στένσιλ ο Φαϊτάκης παρουσίασε στο κοινό του Frieze ένα όραμα απαράμιλ-λης τόλμης και πρωτοτυπίας Σε μια άλλη πλευρά του χώρου οι πίνακες της Iris Van Dongen και του Scott Treleaven ndash του οποίου τα έργα είναι επίσης ένα συνονθύλευμα εκφραστικών μέσων κολάζ μελάνι κραγιόνια γκουάς νερομπογιά ndash δημιουργούν έναν κόσμο πιο σκοτεινό πιο εσωστρεφή Ένα πορτρέτο της van Dongen αναπαριστά ένα δαίμο-να να κρατά στα χέρια του μια γυναίκα που βρίσκεται μεταξύ υπνο-βασίας και χορού Στο laquoBlack drawing (witch)raquo του Treleaven το έρεβος έχει μόλις ενδώσει στη λάμψη μιας φωτιάς και της μάγισ-σας που την έχει ανάψει Η μαγεία και το υπερφυσικό στην τέχνη και των δυο καλλιτεχνών φαίνεται να λειτουργούν ως αλληγορία για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να εκλύσουμε τις ενδόμυχες επιθυμίες μας

Θα μπορούσατε να μας πείτε με λίγα λόγια πώς ξεκινήσατε την BreederΑρχικά ξεκινήσαμε το 2000 με ένα περιοδικό στο οποίο καλούσα-με Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους Η γκαλερί προέκυψε δύο χρόνια αργότερα στον ίδιο χώρο που στεγαζόταν το περιοδικό εντελώς οργανικά όταν καλλιτέχνες άρχισαν να επιθυμούν να εκθέσουν τη δουλειά τους στο χώρο μας Πώς θα χαρακτηρίζατε την κατεύθυνση της γκαλερί Progressive rock Ψάχνετε κάτι συγκεκριμένο από τους καλλιτέχνες σαςΑυτό που θέλουμε από τον κάθε καλλιτέχνη που δείχνει μαζί μας είναι να εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις δυνατότητές του και ο ρόλος μας είναι να τον βοηθάμε να το κάνειΕπηρεάζει το γεγονός ότι είσαστε από την Ελλάδα στην επιλογή των καλλιτεχνών και στην αισθητική της γκαλερί

Θεωρούμε ότι είμαστε διεθνής γκαλερί και η Αθήνα μας προσφέρει απλώς την πλατφόρμα δράσης και την ευκαιρία να ανακαλύψουμε πολλούς ενδιαφέροντες νέους Έλληνες καλλιτέχνες Πώς βρίσκετε το Frieze σε σύγκριση με άλλες φουάρ και πώς πιστεύετε ότι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνιαΤο Frieze είναι πολύ νέο δεδομένου του ότι ξεκίνησε μόλις το 2003 αλλά κατάφερε μέσα σε πέντε χρόνια να είναι μια από τις πλέον επιτυχημένες διοργανώσεις Ξεχωρίζει σε σχέση με τις άλλες καταρχάς γιατί βρίσκεται στο Λονδίνο που είναι ένα από τα μεγάλα κέντρα της τέχνης αλλά και γιατί μαζεύει πάντα την αφρόκρεμα του χώρου Επίσης το επίπεδο των γκαλερί που συμμε-τάσχουν είναι πάντα πάρα πολύ υψηλόΠοια ήταν η αντίδραση του κοινού στα έργα που παρουσιάσατε φέτος Η αντίδραση ήταν πολύ θετική πράγμα που φάνηκε και από τις πωλήσειςΠοιος κατά τη γνώμη σας ήταν ο καλύτερος νέος καλλιτέχνης που παρουσιάστηκε (εξαιρώντας τους καλλιτέχνες της Breeder)Ο Hernan BasΠώς πιστεύετε ότι έχουν επηρεάσει οι αναδυόμενες αγορές το χαρακτήρα της παγκόσμιας τέχνηςΑκόμα δεν τον έχουν επηρεάσει αλλά αν όντως εξελιχθούν σε πραγματικές αγορές σίγουρα θα αλλάξει ο χάρτης της σύγχρονης τέχνηςΤι επίδραση θα έχει η οικονομική κρίση στην αγορά τέχνης και στα έργα καθrsquo αυτάΗ αγορά τέχνης εξακολουθεί να αποτελεί μια σίγουρη επιλογή τη στιγμή που άλλες αγορές (χρηματιστήριο ομόλογα) κλονίζονται Όσον αφορά τα έργα θεωρούμε ότι δεν θα επηρεαστούν Πρόβλημα ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι laquoμετεωρίτεςraquo του χώρου

ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΜΒΑΚΙΔΗΣ Ο ΣΤΑΘΗΣ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Η ΝΑΝΤΙΑ ΓΕΡΑΖΟΥΝΗ ΣΤΟΝ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ BREEDER

3 ΑΤΙΤΛΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΦΑΪΤΑΚΗ

4 ΤΟ laquoUNTITLED (WICKERMAN)raquo ΤΟΥ SCOTT TRELEAVEN

5 ΤΟ laquoBUTTERFLY NET (TEMPLATE)raquo ΤΟΥ SCOTT TRELEAVEN

1 ΤΟ laquoBLACK DRAWING (WITCH)raquo ΤΟΥ SCOTT TRELEAVEN

2 ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΡΓΙΑΝΑ

gallery VERMELHO

Με πληθυσμό που φτάνει σχεδόν τα είκοσι εκατομμύρια το Σάο Πάολο όπου βρίσκεται η γκαλερί Vermelho είναι από τις μεγα-λύτερες πόλεις του κόσμου Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού στον εκθεσιακό χώρο της γκαλερί στο Frieze τα έργα τoυ Marcelo Cidade έφεραν μαζί τους κάτι από το περιβάλλον της πυκνοκα-τοικημένης μητρόπολης Πίσω από το γραφείο του Akio Aoiki και της Eliana Finkelstein για παράδειγμα μπορούσε να δει κανείς το πορτρέτο ενός άντρα του οποίου το πρόσωπο είχε παραποιηθεί με πίξελ Λίγο πιο πέρα μια στοίβα τσιμεντόλιθων είχε φορτωθεί σrsquo ένα καροτσάκι του σουπερμάρκετ που είχε πια καταστεί άχρη-στο Σε συνδυασμό τα έργα αυτά στέκουν ως σύμβολα ενός απρό-σωπου καταναλωτισμού laquoΗ πλεονεξία οδηγεί σε αδιέξοδο και η απάθεια στην ομοιομορφίαraquo φαίνεται να είναι το μήνυμα που περνούνΜαζί με τον Cidade η Vermelho παρουσίασε και μια καλλιτέχνι-δα με επιρροές από τη λογοτεχνία και τη γλωσσολογία τη Marilagrave Dardot Το laquoUlyssesraquo της Dardot αποτελείτο από δεκαεννιά εικόνες καθεμιά τους ένα δισέλιδο από μια πλασματική δίγλωσ-ση έκδοση (στα αγγλικά και σε πορτογαλέζικη μετάφραση) του laquoUlyssesraquo του James Joyce του οποίου η μετάφραση είναι περι-βόητα δύσκολη Οι εικαστικές αναζητήσεις της Dardot ndash που το Σεπτέμβριο που μας πέρασε γέμισε την αίθουσα μιας γκαλερί με τεράστια τσιμεντένια γράμματα ndash εξερευνούν τη σχέση μας με τις λέξεις και τα βιβλία και τον περίεργο βουβό διάλογο που προκύ-πτει μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα

Θα μπορούσατε να μας πείτε με λίγα λόγια πώς ξεκινήσατε τη VermelhoΗ ιδέα ήταν (κι ακόμα είναι) να προσφέρουμε ένα χώρο στους νέους καλλιτέχνες που παράγουν τέχνη με πειραματικό χαρακτή-ρα με έμφαση στα καινούρια εκφραστικά μέσα Σήμερα έχουμε τέσσερις εκθεσιακές αίθουσες ένα βιβλιοπωλείο και ένα εστιατό-ριο Την προηγούμενη εβδομάδα ανοίξαμε άλλο ένα χώρο όπου θα λειτουργεί πρόγραμμα διαμονής για τους καλλιτέχνες Στόχος μας είναι η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ καλλιτεχνών από τη Βραζιλία και το εξωτερικόΠώς θα χαρακτηρίζατε την κατεύθυνση της γκαλερί Ψάχνετε κάτι συγκεκριμένο από τους καλλιτέχνες σαςΑυτή τη στιγμή προσβλέπουμε στη δημιουργικότητά τους αψη-φώντας συνεχώς τα καθιερωμένα πρότυπα Θέλουμε πάντα να τους σπρώχνουμε ένα βήμα παραπέρα Επίσης είναι σημαντικό οι καλλιτέχνες μας να συμμετάσχουν σε εκθέσεις Ο Nicolas Robbio λόγου χάριν θα παρουσιάσει δουλειά του στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Φάρος στη Λευκωσία από 1 Δεκεμβρίου μέχρι 15 Ιανουαρίου 2009Επηρεάζει το γεγονός ότι είστε από τη Βραζιλία στην επιλογή των καλλιτεχνών και στην αισθητική της γκαλερίΔουλεύουμε για τη σύγχρονη τέχνη χωρίς σύνορα ή συγκεκρι-μένη αισθητική Εκπροσωπούμε καλλιτέχνες από τη Δανία την Αργεντινή το Μεξικό τη Χιλή ndash και όχι μόνοΠώς βρίσκετε το Frieze σε σύγκριση με άλλες φουάρΑυτή είναι η πρώτη μας φορά στο Frieze και στο Λονδίνο Έχουμε συμμετάσχει στην Art Basel Miami και πιστεύουμε ότι απευθύνε-ται πιο πολύ στο κοινό των ΗΠΑ του Καναδά και της Λατινικής

Αμερικής ενώ το Frieze έχει πιο διεθνή ατμόσφαιρα με επισκέ-πτες από τη Μέση Ανατολή την Ασία τη Ρωσία την Ευρώπη καθώς και τη Νότια ΑμερικήΠοια ήταν η αντίδραση του κοινού στα έργα που παρουσιάσατε Πάρα πολύ καλή Συχνά παρουσιάζουμε νέους καλλιτέχνες που βλέπουν το σύγχρονο βίο μέσα από το πρίσμα της τέχνης Αυτό πάντα έχει ενδιαφέρον είτε μιλάμε για φοιτητές καλών τεχνών είτε για συλλέκτες ή μουσείαΠοιος κατά τη γνώμη σας ήταν ο καλύτερος νέος καλλιτέ-χνης που παρουσιάστηκε (εξαιρώντας τους καλλιτέχνες της Vermelho)Μου άρεσε πάρα πολύ ένα έργο στην γκαλερί XL με έναν παλιό υπολογιστή που ζητιάνευεΠώς πιστεύετε ότι έχουν επηρεάσει οι αναδυόμενες αγορές το χαρακτήρα της παγκόσμιας τέχνηςΑυτό που έχει αλλάξει δραματικά είναι η πρόσβαση στις πληρο-φορίες Κάποτε οι μόνοι που ήξεραν για τις αναδυόμενες αγορές ήταν οι καθηγητές πανεπιστημίων μερικοί επιμελητές εκθέσεων και διάφορα εξειδικευμένα ιδρύματα Σήμερα ακόμα και ένας νέος συλλέκτης από την Καλιφόρνια μπορεί να μάθει για μια έκθεση ενός καλλιτέχνη στο Σάο ΠάολοΤι επίδραση θα έχει η οικονομική κρίση στην αγορά τέχνηςΝομίζω ότι τα υψηλότερα στρώματα της αγοράς θα αισθανθούν την κρίση πιο πολύ από τους νέους καλλιτέχνες και τις γκαλερί που τους εκπροσωπούν Αλλά νομίζω θα τη νιώσουμε για τα καλά σε δύο-τρεις μήνες όταν η παγκόσμια αγορά θα έχει κάνει απολογι-σμό της ζημιάς

ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ

Η πλεονεξία οδηγεί σε αδιέξοδο και η απάθεια στην ομοιομορφία φαίνεται να είναι το μήνυμα που περνά η γκαλερί Vermelho με την αξιοσημείωτη παρουσία της στο Frieze| ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΤΣΟΒΙΤΣ ΦΩΤΟ SAM ROBERTS

1

1 ΚΟΠΕΛΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟ laquoULΥISSESraquo ΤΗΣ MARILA DARDOT

2 ΣΕΙΡΑ ΑΠΟ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ANGELA DETANICO ΚΑΙ RAFAEL LAIN

3 ΤΟ laquoSTATUS QUOraquo ΤΟΥ MARCELO CIDADE

1

Ο AKIO AOKI ΚΑΙ Η ELIANA FINKELSTEIN ΣΤΟΝ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ VERMELHO ΣΤΟ FRIEZE

2 3

Ο Maacutercio Botner διευθυντής της γκαλερί υποστηρίζει πως η βραζιλιάνικη τέχνη είναι μια διαδικασία κατανόησης | ΚΕΙΜΕΝΟ WILLIAM ALDERWICK ΦΩΤΟ SAM ROBERTS

galleryA GENTIL CARIOCA

Η A Gentil Carioca που άνοιξε το Σεπτέμβριο του 2003 από τους καλλιτέχνες Maacutercio Botner Laura Lima και Ernesto Neto βρί-σκεται στην καρδιά του ιστορικού κέντρου του Ρίο ντε Τζανέιρο Η συνοικία Σαάρα που φημίζεται ως η μεγαλύτερη υπαίθρια αγορά στη Λατινική Αμερική ιδρύθηκε τον προηγούμενο αιώνα από μετανάστες και μέλη της αραβικής και εβραϊκής κοινότητας Γύρω από την γκαλερί μπορεί να βρει κανείς κάθε είδους μόδα κοσμή-ματα και μπαχαρικά καθιστώντας την περιοχή πόλο έλξης για τους ντόπιους και τουρίστες από όλο τον κόσμοΣτον εκθεσιακό χώρο της A Gentil στο Frieze κυριαρχούσε το έργο laquoMagicianraquo της Laura Lima Φορώντας ένα ψηλό μαύρο καπέλο και φράκο που ήταν γεμάτα πιτσιλιές λάσπης ο laquoμάγοςraquo καθόταν κατά τη διάρκεια της φουάρ σε έναν κεραμευτικό τροχό και έφτιαχνε γλάστρες για την εγκατάσταση στα γύρω ράφια Ο περφόρμερ προκάλεσε στο κοινό μια αίσθηση σιωπηλού θαυμα-σμού για τη δημιουργική μαγεία που απορρέει από παραδοσιακές τεχνικές που συνήθως θεωρούνται απλοϊκές Παρόμοια εντύπωση προκάλεσαν οι ψάθες της Maria Nepomuceno που με το αλλόκο-το πλέξιμό τους και τις πολύπλοκες αναδιπλώσεις τους έπαιζαν με την έννοια του χώρου Το πιο εντυπωσιακό όμως έργο μια σειρά από βιντεοσκοπήσεις ασφαλείας ενός φαινομενικά εγκατελειμμένου κτιρίου ανήκε στη Renata Lucas Μέσα σε ερειπωμένες αίθουσες και πυλωτές κάτω από οροφές που έσταζαν νερό μπορούσε να δει κανείς ανά στιγμές να πηγαινοέρχονται πάνω στις σκάλες ή μέσα από τα ανοίγματα του κτιρίου διάφορα ζώα ένα μοναχικό παγώνι ένας ιπποπόταμος δύο πάνθηρες μια μαϊμού και περιστέρια που τσι-μπολογούσαν ψωμί Ο ακαθόριστος αστικός ορίζοντας της πόλης υπονοούσε ότι το κτίριο μια άδεια σκηνή χωρίς ανθρώπινους πρω-ταγωνιστές θα μπορούσε να βρίσκεται οπουδήποτε

Θα μπορούσες να μας πεις με λίγα λόγια πώς ξεκινήσατε την A Gentil CariocaΕξαρχής η A Gentil συνελήφθη ως ένα δημιουργικό χωνευτήρι στο οποίο θα συγκεντρωνόταν κάθε είδους τέχνη από τη Βραζιλία και τον υπόλοιπο κόσμο Πιστεύουμε ότι κάθε έργο τέχνης είναι ένα πολιτισμικό μόριο που έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κουλτούρα και παιδεία Υπό αυτή την έννοια η ιστορία μπορεί να συλληφθεί να σφυρηλατηθεί και να αλλάξει Η A Gentil είναι

ένας χώρος που εκπροσωπεί πολλούς καλλιτέχνες και εκπέμπει τις απόψεις τουςΠώς θα χαρακτηρίζατε την κατεύθυνση της γκαλερί Ψάχνετε κάτι συγκεκριμένο από τους καλλιτέχνες σαςΔιαφέρουμε από άλλες γκαλερί με την έννοια ότι ο Ernesto Neto η Laura Lima κι εγώ είμαστε καλλιτέχνες Συνηθίζαμε να λέμε ότι αυτοί που αποφασίζουν τι θα γίνεται στην γκαλερί είναι οι καλλι-τέχνες που συμπεριλαμβάνει κι εμάςΕπηρεάζει το γεγονός ότι είστε από τη Βραζιλία στην επιλογή των καλλιτεχνών και στην αισθητική της γκαλερίΗ Βραζιλία είναι ένα μίγμα από διαφορετικές ρίζες κουλτούρες και έθνη Μας αρέσει πολύ αυτό Προσπαθούμε να το κατανοή-σουμε Και νομίζω ότι τελικά η βραζιλιάνικη τέχνη είναι αυτή η διαδικασία κατανόησης Πώς βρίσκετε το Frieze σε σύγκριση με άλλες φουάρΤο Frieze είναι αυτή τη στιγμή μία από τις καλύτερες φουάρ σύγχρονης τέχνης στον κόσμο Η διάταξή του είναι ιδανική γιατί συγκεντρώνει τις καλύτερες γκαλερί του κόσμου στο Regentrsquos Park του ΛονδίνουΠοια ήταν η αντίδραση του κοινού στα έργα που παρουσιάσατε φέτος στο FriezeΉταν φανταστική ειδικά η υποδοχή που είχε το laquoMagicianraquo το έργο της Laura Lima όπου ένας άντρας με ρούχα μάγου έφτιαχνε γλάστρες από πηλό Είναι ένας ιδιόμορφος μάγος που δεν κρύβει τίποτα από το κοινόΠοιος κατά τη γνώμη σας ήταν ο καλύτερος νέος καλλιτέχνης που παρουσιάστηκε φέτος (εξαιρώντας τους καλλιτέχνες της A Gentil Carioca)Μου άρεσε πολύ μια καλλιτέχνις από τη Βραζιλία η Marilaacute Dardot που ήταν στην γκαλερί VermelhoΠώς πιστεύετε ότι έχουν επηρεάσει οι αναδυόμενες αγορές το χάρτη της παγκόσμιας τέχνηςΔεν είμαι σίγουρος Για μένα αυτό που παίζει πραγματικά ρόλο είναι να βγει στον κόσμο περισσότερη κουλτούρα Η αγορά ενός έργου τέχνης είναι απλά άλλη μια ευκαιρία εξαγωγής πολιτισμού Αυτό είναι αυτό που με ωθείΤι επίδραση θα έχει η οικονομική κρίση στην αγορά τέχνηςΟι αγοραστές θα εξαφανιστούν αλλά οι συλλέκτες θα παραμείνουν πιστοί

ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1

1 ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΟΚΕΣ ΨΑΘΕΣ ΤΗΣ MARIA NEPOMUCENO

2 ΤΟ laquoYOUTHraquo ΤΟΥ THIAGO ROCHA PITTA ΔΙΠΛΑ ΣΕ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥΛΙΩΝ ΤΗΣ LAURA LIMA

3 ΤΟ ΚΛΕΙΣΤΟΦΟΒΙΚΟ laquoBARULHO DE FUNDOraquo ΤΗΣ RENATA LUCAS

4 Ο laquoΜΑΓΟΣraquo ΤΗΣ LAURA LIMA ΠΛΑΘΕΙ ΠΗΛΟ

Ο MARCIO BOTNER ΣΤΟΝ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ A GENTIL CARIOCA ΣΤΟ FRIEZE

2 3

4

Ποιoς θα rsquoθελε μια αγκαλιa



Συνέβη τελείως απρόβλεπτα στο δρόμο μου προς το χώρο της Breeder που ήταν δίπλα σrsquo αυτόν της Broadway 1602 Η μουσική και ο κόσμος μπροστά από την είσοδο της νεοϋρκέζικης γκαλερί ήδη προϊδέαζαν ότι κάτι συνέβαι-νε Μέσα η Shana Moulton λουσμένη σε πράσινο φως είχε μόλις αρχίσει το διαστρικό της περφόρμανς Αν και η καλλιτέχνις έχει ασχοληθεί μεταξύ άλλων και με ταινίες μικρού μήκους και εγκαταστάσεις οι καλλιτεχνικές παραστάσεις και τα βίντεο φαίνεται να είναι το πραγματικό της ατού Με τη βοήθεια ενός μπουκαλιού Pepto-Bismol (το οποίο παίρνει το έντο-νο ροζ χρώμα του από το υποσαλικυλικό βισμούθιο που χορηγείται για τη δυσπεψία) και με ρυθμικές τελετουργικές κινήσεις η Shana μετέτρεψε το μαλλί της σε μια ροζ χαίτη που ιρίδιζε κάτω από το έντονο φως Πίσω της μια ψυχεδελική προβολή αναδείκνυε τη σιλουέτα της και αλληλεπιδρούσε με τη σκιά και τις χροιές του σώματός της Όταν σε κάποια στιγμή τίναξε το κεφάλι της εκτοξεύοντας ροζ σταγόνες στο κοινό τα μαλλιά της κολλημένα μεταξύ τους από το παχύρρευστo φάρμακο έκαναν τη χαίτη της να μοιάζει με χταπόδι που σφάδαζεΣύντομα οι λούπες της υπνωτικής μουσικής άρχισαν να επιταγχύνονται και η Shana μεταφέρθηκε σε μια άλλη άκρη της Broadway 1602 μπροστά σε μια προβολή ενός βίντεού της Με τα χέρια της η καλλιτέχνις ακολουθούσε την ιλλιγγιώδη ανοδική πορεία τής βινεοσκόπησης ενός δέντρου ρίχνοντας πάνω στην προβολή σκιές που έπαιζαν με τα κλαριά σχηματίζοντας ζώα που κρύβονταν στα φύλλα του μέχρι που μεταμορφώθηκαν σε πύραυλο που εκτοξεύθηκε στο ΔιάστημαAνάμεσα στα χειροκροτήματα των παρευρισκόμενων η 30χρονη Καλιφορνέζα κατέβηκε από τη σκηνή απευθύνθηκε στο κοινό και στάζο-ντας ροζ υγρά είπε laquoΠοιος θα rsquoθελε μιαν αγκαλιάraquo

Το εξώφυλλο είναι έργο του Yinka Shonibare Φωτογραφία Toby Summerskill

ΥΓ 23112008ΚΑΘΕ ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ

ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΝΙΚΟΣ ΠΑΤΤΙΧΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣΕΛΕΝΗ ΞΕΝΟΥ

ART DIRECTORΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΤΙΧΗ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗΣΕΛΕΝΑ ΠΑΡΠΑ

ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙΜΑΡΙΝΑ ΣΙΑΚΟΛΑΣΩΚΡΑΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣCHARLIE MAKKOSΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΑΤΤΗΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ OMAΔΑΑΝΤΡΕΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥΠΟΛΥΣ ΠΕΣΛΙΚΑΣΛΕΥΤΕΡΗΣ ΤΑΠΑΣ

ΜΟΝΙΜΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣΜΑΡΙΑΝΝΑ ΚΑΡΑΒΑΛΗΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΤΖΑΛΟΣ ΜΑΡΙΑ ΜΑΣΟΥΡΑFILEP MOTWARYΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΒΒΙΝΙΔΗΣΝΙΚΟΛΑΣ ΣΠΑΡΣΗΣΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΜΑΖΗΣΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΙΛΛΙΔΗΣΙΩΑΝΝΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣΤΕΛΛΑ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ

ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝΜΑΡΙΑ ΖΕΡΒΟΥΜΑΡΙΑ ΚΑΠΑΤΑΗΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΥ

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ampΕΚΤΥΠΩΣΗPROTEAS PRESS LTD

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν δημιουργικά οιΓιάννης ΤσίτσοβιτςSam RobertsToby SymmerskillSam RobertsWilliam Alderwick

Μας ενδιαφέρουν τα δικά σαςΥστερόγραφα Οι δικές σας ιδέες για θέματα και οι δικές σας απόψεις Τα περιμένουμε στην ηλεκτρονική διεύθυνσηelenixenouphileleftheroscom

30

ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

R E A L S T O R I E S

-Ζει η επανάστασις στρατηγέΔεν σας ακούω πολύ καλά Ελάτε λίγο πιο κοντά αγαπητέ μουhellip Καλύτερα τώρα Λοιπόν αν δεν γινόταν η επανάστα-σις δεν θα ζούσαμε Ο Άρης Βελουχιώτης είχε δηλώσει ότι θα σκοτώσει όλους τους Έλληνες -πλην τριών εκατομμυ-ρίων Ακόμη και αυτούς τους εθεωρούσε πολλούς Αν δεν επενέβαινε ο στρατός την 21η Απριλίου δεν ξέρω ποιοι θα ζούσαν

-Ευτυχώς λοιπόν έχετε σώσει την Ελλάδα από πολλά δεινάΣίγουρα Την Ελλάδαν έσωσεν ο Θεός και αι ένοπλαι δυνά-μεις Όχι ο Παττακός

-Εσείς όμως συμβάλατε στη σωτηρία ΕΟ Παττακός επολέμησεν 10 χρόνια Από το 1940 μέχρι το 1949 Έχει πάρει τρία αριστεία ανδρείας δεκαπέντε παρά-σημα και επτά πολεμικούς σταυρούς Εγώ εις την πορείαν μου εφήρμοσα στρατιωτική πειθαρχία και όλοι ζούσαν καλά Ανέβηκε η δραχμή μας δεύτερο νόμισμα του κόσμου

-Ενώ τώρα όλα πάνε από το κακό στο χειρότερο έτσιΤώρα όλα κάθε χρόνο είναι χειρότερα Δεν τα βλέπετε και εσείς Είστε βλαξ Τότε laquoΕλλάς Ελλήνων Χριστιανώνraquo τώρα laquoΕλλάς αλλοδαπών ληστώνraquo Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήτο να καταλήξω στη φυλακή σε ένα κελί τρία επί δύο Έχασα την οικογένειά μου και την ελευθερία μου

-Θα ήταν ενδιαφέρον να μου δίνατε τον ορισμό της λέξης laquoελευθερίαraquoΕλευθερία σημαίνει να μπορεί ο κάθε άνθρωπος να κάνει ότι λένε οι νόμοι Ελευθερία είναι να κάνω ότι δεν θα ενοχλεί Όλα αυτά που λέει ο Χριστός Να μην ποιείτε όλα αυτά που δεν θέλετε να σας κάνουν οι άλλοι

-Υπήρχε αυτή η έννοια από το 1967 μέχρι το 1973Υπήρχε τάξις ασφάλεια οικονομική ασφάλεια υπήρχε

δίκαιον Υπήρχε κράτος δικαίου -Ξέρετε είμαι κομμουνιστήςΔεν με ενδιαφέρει η ιδεολογία σας Με ενδιαφέρουν αι κακαί πράξεις

-Τι σημαίνει κακή πράξηΤο ψεύδος η κλοπή η μοιχεία η ατιμία είναι κακαί πρά-ξεις Ότι λένε οι δέκα εντολαί του Μωυσέως και ότι λέει ο Χριστός

-Πάντα πράττατε με βάση τις εντολές του ΘεούΑκόμη και ο Χριστός δεν τα κατάφερε Έδιωξε τους εμπό-ρους από τον Ναό του Κυρίου O Βολταίρος ο άθεος είπε Υπάρχει Θεός αλλά και να μην υπάρχει πρέπει να τον ανα-καλύψουμε Όποιος δεν πιστεύει στον Θεό τα κάνει όλα και εγώ πιστεύω σrsquo Αυτόν Λειτουργώ εις όλην τη ζωή μου με βάση την ανθρωπιά Εγώ κάνω ότι μπορώ κάνω ότι είναι αληθές Το δίκαιον είναι πάνω απrsquo όλα Η αλήθεια η αξιο-πρέπεια και η ευπρέπεια είναι υπέρτατα αγαθά

-Εσείς ζήσατε με βάση αυτάΔεν είναι καλές οι ερωτήσεις σαςhellip Έχετε υπηρετήσει εις το στράτευμα

-Βεβαίως 26 μήνες στην Κύπρο Τη θυμάστε την ΚύπροΤι εννοείτε Εμείς δεν ευθυνόμαστε διά όσα συνέβησαν εις τη νήσον Και μη μου πείτε τότε γιατί αφήκατε τους Τούρκους και κατέλαβον το 40 της νήσου μας διότι θα λάβετε την απάντησιν ότι εγώ ευθύνομαι διrsquo όσα συνέβη-σαν από 21 Απριλίου 1967 μέχρις 8 Οκτωβρίου 1973 Ούτε Μεραρχία έλειπεν ούτε δύναμις άλλη εχρειάζετο

-Δεν αισθάνεστε καμία ενοχήΑπό πού έως πού με βρίσκετε ένοχον Αυτοί που βρήκαν την Κύπρον μακράν των Αθηνών τιμώνται και δοξάζονται από ατίμους και ανιστόρητους Δεν μου αρέσουν οι ερωτή-σεις σας

Ο ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ ΔΕΝ ΑΚΟΥΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ

ΣΚΕΨΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΑ

ΦΩ

ΤΟ

TOB

Y S

UM

MER

SK

ILL




ΦΩ

ΤΟ

TOB

Y S

UM

MER

SK

ILL






O











FRIEZE ART FAIR



FRIEZE




FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30



















ΦΩ

ΤΟ

TOB

Y S

UM

MER

SK

ILL






O











FRIEZE ART FAIR



FRIEZE




FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30





















O











FRIEZE ART FAIR



FRIEZE




FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30

















FRIEZE ART FAIR



FRIEZE




FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30

















FRIEZE




FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30


















FRIEZE




FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30
















FRIEZE

PROJECTS



















ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30































ΠΕΚΙΝΟ


1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30
















1 2 3





Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30

















Gallery APPETITE




ΜΠΟΥΕΝΟΣ

ΑΪΡΕΣ





1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30




















1

2 3


gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30

















gallery THE BREEDER




ΑΘΗΝΑ

3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30
















3 4 5

1 2







gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30
















gallery VERMELHO




ΣΑΟ

ΠΑΟΛΟ


1




1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30



















1


2 3






ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30





















ΡΙΟ Ν

ΤΕ

ΤΖΑΝΕΪΡΟ

1






2 3

4




















30





















2 3

4




















30



































30
















Ysterografo Magazine_Issue 125

Documents

Transcript of Ysterografo Magazine_Issue 125