Ερωτηματολόγιο για έρευνα

Θέμα: Δυνατότητες πρόσληψης και κατανόησης της Bio-art

1ο μέρος

Ονοματεπώνυμο: ………………………………………………………………………………………………………………….

Ιδιότητα: Φοιτητής/Φοιτήτρια Τμήμα/Σχολή/Πανεπιστήμιο:…………………………………………………………………………………… Μαθήματα που έχω παρακολουθήσει σχετικά με την τέχνη:

1.

2.

3.

4.

5.

Γενικότερη σχέση που έχω με την τέχνη (βιβλία, εκθέσεις, προσωπική ενασχόληση, οικογένεια κλπ.):

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Βαθμός επαφής μου με τη σύγχρονη τέχνη, από το 1 έως το 10: …… Βαθμός επαφής μου με την Bio-art, από το 1 έως το 10: …… Βαθμός επαφής μου με τη Βιοηθική, από το 1 έως το 10: …… Βαθμός επαφής μου με τις εξελίξεις στη Βιοτεχνολογία, από το 1 έως το 10: ……

2ο μέρος

Παρατήρησε προσεκτικά τα ακόλουθα έργα που ανήκουν στο κίνημα της Bio-art και διάβασε τις σύντομες περιγραφές που τα συνοδεύουν. Σε αυτό το στάδιο της έρευνας θα έχεις ως «εφόδια» για τις απαντήσεις σου μόνο την πρότερη σου γνώση, όποια και αν είναι αυτή, και τα στοιχεία που σου δίδονται. Να έχεις επίσης υπόψη σου ότι η Bio-art είναι μια μορφή σύγχρονης τέχνης που χρησιμοποιεί ως υλικό της ζωντανή ή ημι-ζωντανή ύλη. Συχνά οι Bio-artists αντλούν από τη Βιοτεχνολογία και την Βιοηθική.

ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΗΣ BIOART

1. Πειραματικές παρεμβάσεις στο ανθρώπινο σώμα : "Extra ear: 1/4 scale" (Stelarc)

O Κυπριο-Αυστραλός καλλιτέχνης Stelarc (Στέλιος Αρκαδίου) δημιουργεί πρόσθετα τεχνητά μέλη, τα οποία προσαρμόζει στο σώμα του. Το έργο του "Extra ear: 1/4 scale" (2003) περιλαμβάνει ένα βιντεογραφικό ντοκουμέντο της κατασκευής ενός τεχνητού αυτιού και τον 3D ψηφιακό σχεδιασμό της εμφύτευσής του στο χέρι του. Πρόκειται για ένα τεχνητό αυτί που κατασκευάστηκε από ανθρώπινα κύτταρα καλλιεργημένα σε περιστρεφόμενο αντιδραστήρα, ο οποίος επέτρεπε να αναπτυχθούν σε μια τρισδιάστατη δομή. Ο αντιδραστήρας είχε τοποθετηθεί σε θερμοκοιτίδα με τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος (37 βαθμοί C.) και κάθε 3-4 ημέρες ανεφοδιαζόταν με θρεπτικές ουσίες για την τροφοδότηση του αυτιού.

Το 2009, o Sterlac δημιούργησε το "Ear on arm", με την εμφύτευση ενός τεχνητού αυτιού στον βραχίονα του. Χρειάστηκαν δύο χειρουργικές επεμβάσεις. Το "Ear on arm" αποτελεί τη

συνέχεια του "Extra ear: 1/4 scale". Επιδίωξη του καλλιτέχνη ήταν η δημιουργία ενός αυτιού πλήρους μεγέθους, το οποίο, εμφυτευμένο στον βραχίονά του, μετέδιδε τους ήχους που προσλάμβανε. Σύμφωνα με μαρτυρία του ίδιου, σκοπός του ήταν η αποδόμηση του ανθρώπινου σώματος και η δημιουργία σκέψης για διακριτές εκδοχές του.

2. Ευγονική : “Flesh Machine" (Critical Art Ensemble)

Η ομάδα Critical Art Ensemble (CAE) αποτελείται από καλλιτέχνες που διερευνούν τη σχέση της τέχνης με την κριτική θεωρία, την τεχνολογία και τον πολιτικό ακτιβισμό. Στο πλαίσιο πολιτικών ακτιβιστικών δράσεων, οργάνωσαν το project "Flesh Machine" (1997-98) σε μουσειακούς και πανεπιστημιακούς χώρους σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις.

Το project ξεκινούσε με διάλεξη σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την νέα αναπαραγωγική τεχνολογία. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες μελέτησαν σε CD-ROM πραγματικά δεδομένα από τεστ προγεννητικού ελέγχου, ενώ συγκέντρωσαν πληροφορίες για την αναπαραγωγική τεχνολογία και τις νέες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ακολούθησε ο έλεγχος του DNA των συμμετεχόντων σε εργαστήριο και η κρυοσυντήρηση κυττάρων τους. Τέλος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τις δυνατότητες του γενετικού τους προφίλ και ως εκ τούτου, την αξία του σώματός τους ως πρώτης ύλης στην αγορά της νέας γενετικής οικονομίας.

Με αυτό το project, η Critical Art Ensemble θέλησε να αναδείξει, σε δημόσιο πλέον διάλογο, τα λανθάνοντα κατάλοιπα της ευγονικής στην αγορά με αντικείμενο την έρευνα για τη γενετική και τη βελτίωση της γονιμότητας.

3. Ανθρώπινα γονίδια ως στοιχείο της ταυτότητας του κάθε ατόμου : “Portrait of John E. Sulston” (Marc Quinn)

Ο Marc Quinn διερευνά την έννοια "σύγχρονος άνθρωπος" μέσα από διάφορους παράγοντες που την καθορίζουν, ανάμεσα στους οποίους είναι η γενετική του ταυτότητα. Σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο, δημιούργησε το γονιδιακό πορτραίτο του Βρετανού βιολόγου John E. Sulston, ο οποίος κέρδισε το βραβείο Νόμπελ το 2002, για την έρευνά του σχετικά με αλληλουχία του ανθρώπινου γονιδιώματος.

Το πορτραίτο του John E. Sulston δημιουργήθηκε από βακτήρια που περιέχουν κυτταρικό δείγμα του DNA του Sulston. Επάνω σε ειδική εργαστηριακή πλάκα (άγαρ) που χρησιμοποιούν οι βιολόγοι ερευνητές, ο Quinn άπλωσε τα βακτήρια σε τυχαίο σχηματισμό. Πρόκειται για ένα εννοιολογικό έργο που μέσα από μία «ζωντανή» απεικόνιση προβάλλει τα συστατικά της γενετικής ταυτότητας του Sulston. Το ερώτημα που προκύπτει είναι, αν τα

γονίδια δεν αποτελούν μόνο βιολογικό υλικό αλλά θεμελιώδη στοιχεία της ταυτότητας μας, δεν θα πρέπει να υπάρχει κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους? Είναι ηθικό να παρεμβαίνουμε σε αυτά και να τα τροποποιούμε?

4. Γενετική τροποποίηση : "GFP Bunny" (Eduardo Kac)

Ο Eduardo Kac, από τα τέλη της δεκαετίας του '90, χρησιμοποιεί την επιστήμη της γενετικής μηχανικής και της βιοτεχνολογίας για να δημιουργήσει διαγονιδιακά έργα, παρεμβαίνοντας στην φυσική γενετική δομή ζώων και φυτών. Το έργο του "GFP Bunny" ή "Alba", σύμφωνα με την ονομασία που έδωσε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, είναι ένα γενετικά τροποποιημένο κουνέλι, που δημιούργησε ο Kac το 2000 σε συνεργασία με τον Γάλλο γενετιστή Louis-Marie Houdebine. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Alba είναι το φωσφορίζον πράσινο χρώμα της. Για την χρωματική της μετάλλαξη χρησιμοποιήθηκε η πράσινη φθορίζουσα πρωτεϊνη από την μέδουσα aequorea victoria, η οποία τροποποιήθηκε για να γίνει ακόμα πιο λαμπερή. Στη συνέχεια, η πρωτεϊνη ενώθηκε με γονιμοποιημένο κύτταρο από αυγά κουνελιού. Αποτέλεσμα αυτής της γενετικής τροποποίησης ήταν η αλλαγή του χρώματος του κουνελιού από λευκό σε πράσινο με την έκθεσή του σε υπεριώδες φως. Αρχικός σκοπός του καλλιτέχνη ήταν μετά την έκθεση της Alba να την πάρει ως κατοικίδιο στην οικογένεια του, καταδεικνύοντας ότι ακόμη και τα διαγονιδιακά τροποποιημένα όντα μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνική ζωή. Τελικά η Alba παρέμεινε στο εργαστήριο.

Η περίπτωση της Alba προκάλεσε την αντίδραση των ακτιβιστών για τα δικαιώματα των ζώων προάγοντας ισχυρό ηθικό προβληματισμό.

5. Δημιουργία και χρήση ημι-ζωντανών οργανισμών : " Victimless Leather" (Oron Catts and Ionat Zurr)

Οι καλλιτέχνες Oron Catts και Ionat Zurr, σε συνεργασία με την SymbioticA στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, διερευνούν τις δημιουργικές και ηθικές επιπτώσεις των εξελίξεων της βιοτεχνολογίας.

Το «Victimless Leather» αποτελεί ένα έργο - πρόταση των δύο δημιουργών για τη μελλοντική παραγωγή εργαστηριακού δέρματος. Πρόκειται για ένα σακάκι - μινιατούρα, χωρίς ραφές, που δημιουργήθηκε από αθάνατες κυτταρικές σειρές σε βιοδιασπώμενη πολυμερή μήτρα. Καλλιεργήθηκε μέσα σε έναν ειδικά διαμορφωμένο θάλαμο με αυτοματοποιημένο σύστημα έγχυσης, έτσι ώστε τα κύτταρα να τροφοδοτούνται σε τακτά διαστήματα.

Καθώς η χρήση του δέρματος των ζώων για την δημιουργία υφασμάτων και ενδυμάτων προϋποθέτει τη θανάτωση των ζώων, με το " Victimless Leather" οι Oron Catts και Ionat Zurr μιλούν για τη δυνατότητα χρήσης μηχανικά επεξεργασμένων ιστών για την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων χωρίς θύματα.

Ήρθε η ώρα να απαντήσεις σε κάποιες ερωτήσεις. Να επαναλάβουμε ότι οι απαντήσεις σου θα πρέπει να είναι άμεσες και σε καμία περίπτωση να μην κάνεις κάποια έρευνα.

1.Αντιλαμβάνεσαι τα παραπάνω έργα ως έργα τέχνης? Να δικαιολογήσεις την απάντηση σου με μια πρόταση.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. Η οπτική επαφή που έχεις με τα παραπάνω έργα σού προκαλεί συναισθήματα? Πιστεύεις ότι αποκομίζεις κάποιο είδος αισθητικής εμπειρίας?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Βασιζόμενος/η στην εικόνα, τον τίτλο και τη σύντομη περιγραφή, θα μπορούσες να ερμηνεύσεις τα παραπάνω έργα με αναφορά σε βιοηθικές αξίες? Αν η απάντηση σου είναι θετική, γράψε σύντομα τι σκέφτεσαι.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

4. Η οπτική επαφή με τα συγκεκριμένα έργα σού έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον να μάθεις

περισσότερα για τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με την επιστήμη, τη βιοτεχνολογία και τη

βιοηθική? Θα είχες προβεί σε περαιτέρω έρευνα αν δεν σου είχε ζητηθεί να μην το κάνεις

στην παρούσα φάση?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3ο μέρος

Ήρθε η ώρα της μελέτης!!!

Διάβασε προσεκτικά τα παρακάτω άρθρα και κεφάλαια. Μπορείς να κάνεις και περαιτέρω

έρευνα, αν το θέλεις. Σκοπός είναι να ενημερωθείς γενικότερα για την οντολογία και τον

ρόλο της τέχνης, αλλά και για τις τάσεις στη σύγχρονη τέχνη, την Bio-art, τη Βιοτεχνολογία

και τη Βιοηθική.

1. Ε. Γέμτου, «Ο κοινωνικός ρόλος της Τέχνης», Επιστήμη και Κοινωνία, τευχ.20, 2008,

σ.199-218 (βλ. e-class)

2. Ε.Γέμτου, Τέχνη και Επιστήμη. Ερμηνευτικές προσεγγίσεις στη Μοντέρνα και

Σύγχρονη Τέχνη μέσα από την επίδραση της Επιστήμης, Επίκεντρο 2018, σ. 16-24 &

κεφ. 8 (διανέμεται)

3. Ε. Διαμαντοπούλου, Συνοπτική ιστορία της Bio-art / Συνοπτική κοινωνική ιστορία

της Βιοηθικής / Συνοπτική ιστορία της Βιοτεχνολογίας (Βλ. e-class)

4. «Βιοηθική: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα - ηθικά και κοινωνικά διλήμματα της

Γενετικής Μηχανικής», Βιολογία (Γ Λυκείου Θετικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή,

κεφ. 12 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-

C112/479/3165,12741/

5. Philip K. Wilson, “Eugenics”, ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA,

https://www.britannica.com/science/eugenics-genetics/Popular-support-for-

eugenics

6. Άλλα άρθρα που θεωρείς χρήσιμα.

Αφού πλέον έχεις αποκτήσει καλύτερη ενημέρωση πάνω σε θέματα που πραγματεύεται η

Bio-art, μπορείς να επιστρέψεις στα έργα της έρευνας μας. Δεν έχεις παρά να απαντήσεις

πάλι στις ίδιες ερωτήσεις του 2ου μέρους, οι οποίες διατυπώνονται παρακάτω με μικρές

αλλαγές. Οι απαντήσεις σου όμως αυτή τη φορά θα πρέπει να στηρίζονται στη γνώση που

έχει αποκομίσει από τη μελέτη σου και άρα θα είναι περισσότερο αναλυτικές και

εμπεριστατωμένες.

1. Αντιλαμβάνεσαι τα παραπάνω έργα ως έργα τέχνης? Να δικαιολογήσεις την

απάντηση σου πιο αναλυτικά από ό,τι στο 2ο μέρος.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. Η οπτική επαφή που έχεις με τα παραπάνω έργα σού προκαλεί συναισθήματα?

Πιστεύεις ότι αποκομίζεις κάποιο είδος αισθητικής εμπειρίας? Να δικαιολογήσεις

την απάντηση σου πιο αναλυτικά από ό,τι στο 2ο μέρος.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3. Να ερμηνεύσεις τα έργα της έρευνας με αναφορά σε βιοηθικούς προβληματισμούς.

Αρκούν 1-2 προτάσεις για κάθε έργο.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

4. Μπορείς να συσχετίσεις τα έργα της έρευνας με ερευνητικά πεδία από τον χώρο της

Βιοτεχνολογίας? Κάνε μια σύντομη αναφορά για κάθε έργο που νομίζεις ότι μπορείς.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4ο μέρος

Φτάνουμε στο τέλος του ερωτηματολογίου μας! Έχοντας διαβάσει το προτεινόμενα κείμενα και έχοντας σκεφτεί πάνω σε σημαντικά ζητήματα σύγχρονων τάσεων στην τέχνη, να γράψεις μια σύντομη έκθεση (περ. 300 λέξεων) που να περιλαμβάνει τις σκέψεις σου σε σχέση με τα ακόλουθα ερωτήματα:

Πιστεύεις ότι η τέχνη έχει το δικαίωμα να εισέρχεται σε άλλα γνωστικά πεδία και να δανείζεται από αυτά τα ερευνητικά τους αντικείμενα, τις μεθόδους και τις τεχνικές τους? Αιτιολόγησε.

Πιστεύεις ότι η Bio-art αποτελεί φορέα βιοηθικών αξιών? Αιτιολόγησε. Πιστεύεις ότι η Bio-art έχει τη δυναμική να επαναπροσδιορίσει το βιοηθικό πλαίσιο

των αποδεκτών της? Αιτιολόγησε. Πιστεύεις ότι η Bio-art έχει τη δυναμική να λειτουργήσει ως μια εναλλακτική της

Βιοηθικής και της Βιοτεχνολογίας? Αιτιολόγησε. Πιστεύεις ότι η Bio-art μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση επιστημονικής γνώσης

στο ευρύ κοινό? Αιτιολόγησε. Πιστεύεις ότι για να κατανοήσει κάποιος την Bio-art πρέπει να γνωρίζει αφενός τις

εξελίξεις στην τέχνη, τη Βιοηθική και τη Βιοτεχνολογία, αφετέρου να έχει παρακολουθήσει τις συζητήσεις που αφορούν στην οντολογία και τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης? Αιτιολόγησε.