ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ

Ο ιστορικός χρόνος

19ος αιώνας (1821-1832) : Η Ελληνική Επανάσταση αντιμετώπισε πολλά προβλήματα κατά τη διάρκειά της (στρατιωτικές αποτυχίες, πολιτικές αντιθέσεις και εμφύλιες διαμάχες). Οπωσδήποτε χρειαζόταν και μια ισχυρή υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή διπλωματία (πολιτική, υλική και ηθική) για να πιεστεί η Οθωμανική αυτοκρατορία να προβεί σε υποχωρήσεις για την παραχώρηση ανεξαρτησίας στους Έλληνες και έτσι να έχει επιτυχή έκβαση ο αγώνας τους.

Ο ιστορικός χώρος

Ιστορική αφήγηση

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ (1821-1826)

Ο χαρακτήρας της Επανάστασης και η διεθνής συγκυρία Οι Έλληνες, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τη συμπαράσταση των Ευρωπαίων,

τόνιζαν (προκηρύξεις, Εθνοσυνελεύσεις) ότι η Ελληνική Επανάσταση ήταν ένας αγώνας εθνικός με στόχο την ελευθερία και όχι την κοινωνική ανατροπή.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις αρχικά κράτησαν σταθερά αρνητική στάση λόγω της συγκυρίας (μόλις είχαν νικήσει τον Ναπολέοντα και προσπαθούν να αποφύγουν νέους πολέμους).

Οι διακυμάνσεις της ευρωπαϊκής διπλωματίας

Εικόνα 1 : Γεώργιος Κάνιγκ Η μεταστροφή της Αγγλίας: Ο νέος υπουργός εξωτερικών Τζόρτζ Κάνιγκ αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη.

Ένα ελληνικό κράτος θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο συνεργάτη της Αγγλίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Η Ρωσία θορυβήθηκε από τις πρωτοβουλίες του Κάνιγκ Προτείνει τον σχηματισμό τριών αυτόνομων ελληνικών ηγεμονιών - Σχέδιο τριών τμημάτων (απορρίφθηκε όμως και από τους Έλληνες και από τον σουλτάνο).

Τα οφέλη από τη μεταστροφή των Δυνάμεων Η κυβέρνηση Κουντουριώτη συνάπτει δύο δάνεια με αγγλικές τράπεζες. Μετά την επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, οι

Έλληνες ζητούν με έγγραφο την προστασία της Αγγλίας – Πράξη Προστασίας.

Οι Έλληνες άρχισαν να πιστεύουν ότι η λύση στον αγώνα τους θα ερχόταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Συγκροτήθηκαν έτσι πολιτικές ομάδες- κόμματα που συνδέονταν με τις Μεγάλες Δυνάμεις:

Αγγλικό κόμμα- Αλ. ΜαυροκορδάτοςΓαλλικό κόμμα – Ι. ΚωλέττηςΡωσικό κόμμα – Α. Μεταξάς, Θ. Κολοκοτρώνης

Το κίνημα του φιλελληνισμού

Εικόνα 2 : Οι φιλέλληνες Ήταν το κίνημα συμπαράστασης απέναντι στους Έλληνες, που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη και στην Αμερική τον 19ο αιώνα και στρεφόταν εναντίον της οθωμανικής απολυταρχίας και της Ιερής Συμμαχίας.

Παράγοντες που γέννησαν τον φιλελληνισμό Οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης

(φιλελευθερισμός, επαναστατικός ριζοσπαστισμός) Ο θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο

ελληνικό πολιτισμό Ο αποτροπιασμός για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων Η συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες.

Προσφορά του κινήματος του φιλελληνισμού Οικονομική ενίσχυση: χρήματα, εφόδια Ηθική ενίσχυση: εκδηλώσεις συμπαράστασης Έμπρακτη βοήθεια στον Αγώνα: πολλοί φιλέλληνες σκοτώθηκαν πολεμώντας για την

ελευθερία των Ελλήνων – Άγγλος λόρδος Μπάιρον.

Προς την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1826- 1830)

1. Ιουλιανή Συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827)

Εικόνα 3 : Η Ναυμαχία του ΝαυαρίνουΗ Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία υπογράφουν την Ιουλιανή Συνθήκη του Λονδίνου, η οποία προέβλεπε την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους. Η άρνηση του Σουλτάνου να αποδεχτεί αυτή τη ρύθμιση προκάλεσε την ένοπλη επέμβαση των Δυνάμεων – Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Συντριβή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων.

2. Συνθήκη της ΑνδριανούποληςΜε την τουρκική ήττα στον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1828- 1829) η συνθήκη αυτή υποχρέωνε τον Σουλτάνο να αποδεχθεί όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις των Δυνάμεων για το ελληνικό ζήτημα.

3. Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας 1830 Η Αγγλία και η Γαλλία πρότειναν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Το Πρωτόκολλο υπογράφτηκε από την Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία. Ήταν η πρώτη διεθνής διπλωματική πράξη αναγνώρισης της Ελλάδας ως κράτος

κυρίαρχο και ανεξάρτητο. Το ελληνικό κράτος θα εκτείνονταν νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζεται από τους

ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό. Οι δυνάμεις επέλεξαν τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ ως ηγεμόνα της

Ελλάδας, ο οποίος όμως δεν αποδέχτηκε την εκλογή του.

Εικόνα 4 : Το πρώτο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

......

Μαθαίνω για το ιδεολογικό υπόβαθρο του φιλελληνισμού και για την οροθεσία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Οι επαναστατημένοι Έλληνες απευθύνονται στην ΕυρώπηΠρος τους εν Πάτραις προξένους των ξένων επικρατειών

Ημείς, το Ελληνικόν έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας [...], απεφασίσαμεν σταθερώς ή ν’ αποθάνωμεν όλοι, ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα βαστούμεν τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας. Όντες λοιπόν βέβαιοι, ότι όλα τα χριστιανικά βασίλεια γνωρίζουν τα δίκαιά μας, και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθή αλλά και θέλουν μας συνδράμη, και ότι έχουν εις μνήμην, ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ποτέ ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, διά τούτο ειδοποιούμεν την Εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμεν να προσπαθήσετε, να είμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου τούτου κράτους.Προκήρυξη του Αχαϊκού Διευθυντηρίου (Αχαϊκό Διευθυντήριο: επιτροπή προσωρινής διακυβέρνησης που σχηματίστηκε από προύχοντες της Αχαΐας αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης.)

Πηγή: Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, Μέλισσα, Αθήνα 1959-1960, τόμ. 1, σ. 178.

Φιλέλληνας ποιητής Σέλεϊ: «Είμαστε όλοι Έλληνες...»

Ο ριζοσπάστης Βρετανός ποιητής Σέλεϊ όταν έμαθε την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης συνέθεσε ένα λυρικό δράμα με τίτλο Hellas. Στον πρόλογό του έγραφε:«Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν όλα τις ρίζες τους στην Ελλάδα...».Ο πρώτος εκδότης του έργου αφαίρεσε από τον πρόλογο μια μεγάλη παράγραφο στην οποία ο ποιητής τόνιζε ότι «αυτή είναι η εποχή του πολέμου των καταπιεσμένων εναντίον των καταπιεστών». Έχει υποστηριχθεί ότι το ποίημα Hellas υπήρξε το πρότυπο-ερέθισμα του Διονύσιου Σολωμού για να συνθέσει το έργο του Ύμνος εις την Ελευθερίαν, που έγινε αργότερα ο εθνικός ύμνος των Ελλήνων.

Γιατί αναπτύχθηκε ο ΦιλελληνισμόςΕκτός όμως από την ανθρώπινη συμπάθεια για τα δεινά ενός αγωνιζόμενου λαού, υπήρξαν και ειδικότεροι παράγοντες που τροφοδότησαν αυτό το κίνημα. Οι κυριότεροι ήταν τρεις. Πρώτον, οι αναμνήσεις της Αρχαιότητας τις οποίες ανακαλούσε ο αγώνας των Ελλήνων, που θεωρούντο απόγονοι εκείνων που δημιούργησαν τον Δυτικό πολιτισμό. Οι αναφορές στα πρόσωπα και τα πράγματα της ελληνικής Αρχαιότητας ήταν ιδιαίτερα συχνή στα φιλολογικά και τα δημοσιογραφικά κείμενα, όπως και στις εικαστικές τέχνες εκείνης της εποχής.

Επιπλέον, ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης θεωρήθηκε από πολλούς, λόγω της θρησκευτικής διαφοράς μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων, αγώνας των καταπιεζόμενων Χριστιανών απέναντι στους καταπιεστές τους Μουσουλμάνους, ένας πόλεμος (κατά την έκφραση της εποχής) του σταυρού εναντίον της ημισελήνου. Η πρώτη αντίδραση, άλλωστε, των Τούρκων απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση, δηλαδή ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ και των μελών της Ιεράς Συνόδου, ενίσχυε αυτή την αντίληψη.Τέλος, στην εκδήλωση του φιλελληνισμού συνέβαλε και το εθνικό στοιχείο της Ελληνικής Επανάστασης, το γεγονός δηλαδή ότι επρόκειτο για την εξέγερση ενός λαού που επιχειρούσε με σκληρές θυσίες να επιτύχει την εθνική του αποκατάσταση.

Κ. Σβολόπουλος: «Ο γαλλικός φιλελληνισμός κατά την Ελληνική Επανάσταση. Η πόλη του Στρασβούργου και η επαρχία του Ρήνου», ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΟΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ,

Ε΄ (1974-1975), σσ. 299-332.

Το ιδεολογικό υπόβαθρο του ευρωπαϊκού φιλελληνισμούΕυρωπαίοι φιλελεύθεροι διανοούμενοι, καρμπονάροι, [...] Ιακωβίνοι πρώην αξιωματικοί του

Ναπολέοντα και άλλοι, μεταξύ εκείνων που μεταλαμπάδευσαν τα Φώτα στις ελληνικές ελίτ, όταν το 1821 είδαν, μετά από έξι χρόνια ήττας και σιωπής που τους είχε επιβάλει η Ιερή Συμμαχία, να ξεσηκώνονται οι Έλληνες, ήταν σαν να ενσαρκώνονταν και να επαναστατούσαν τα ίδια τα ιδεολογικά σύμβολά τους. Και για τούτο ανταπέδωσαν την προσφορά με το κίνημα του Φιλελληνισμού. Και αυτή ήταν η δεύτερη δύναμη της Ελληνικής Επανάστασης και η πρώτη διεθνοποίηση της υπόθεσης των Ελλήνων.

Π. Πιζάνιας, «Επανάσταση και έθνος, μια ιστορική-κοινωνιολογική προσέγγιση του '21», Ιστορία του νέου ελληνισμού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, τόμ. 3ος, σ. 51.

Το πρωτόκολλο του Λονδίνου, 3 Φεβρουαρίου 1830 (αποσπάσματα)1. Η Ελλάς θέλει σχηματίσει εν Κράτος ανεξάρτητον, και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια πολιτικά, διοι-κητικά και εμπορικά τα προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν.2. [...] η διοριστική γραμμή των συνόρων της Ελλάδος, αρξαμένη από τας εκβολάς του Ασπρο- ποτάμου [σημ. Αχελώος], θέλει ανατρέξει τον ποταμόν αυτόν έως [...]τον κόλπον του Ζητουνίου [σημ. Λαμία], εις τον οποίον θέλει καταντήσει προς τας εκβολάς του Σπερχειού.Όλαι αι χώραι και τόποι κείμενοι προς Μεσημβρίαν αυτής της γραμμής [...], θέλουν ανήκει εις

την Ελλάδα [...].Θέλουν ανήκει ωσαύτως εις την Ελλάδα η νήσος Εύβοια ολόκληρος, αι Δαιμονόνησοι [σημ. Σπο-ράδες], η νήσος Σκύρος, και αι νήσοι, αι εγνωσμέναι το αρχαίον υπό το όνομα Κυκλάδες, συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Αμοργού [...].3. Η Ελληνική Κυβέρνησης θέλει να είναι μοναρχική και κληρονομική[...].

Πηγή : Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, Μέλισσα, Αθήνα, 1959-1960, τόμ. 6, σ. 437.