culturaeviator.files.wordpress.com · Web view2014. 9. 13. · Στις 24 Φεβρουαρίου...

Ανάλυση του έργου «ο Γυάλινος Κόσμος»του Τέννεσση Ουίλλιαμς

Εισαγωγή

Θεωρούμε ότι τα θεατρικά έργα μοιάζουν με σύντομα σε έκταση λογοτεχνικά

κείμενα. Αυτό δε σημαίνει ότι υστερούν σε βαθύτητα νοημάτων και πλούτο

περιεχομένου αφού πολλά από αυτά έχουν γραφτεί από σπουδαίους

θεατρικούς συγγραφείς, όπως το συγκεκριμένο που θα σχοληθούμε, το

«Γυάλινο Κόσμο» του Thomas Lanier Williams (κατά κόσμο γνωστό ως

Tennessee Williams), έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς

Δραματουργούς του 20ού αιώνα.

Ο Γυάλινος Κόσμος είναι έργο διαχρονικό και περισσότερο από ποτέ

επίκαιρο. Η μεταπολεμική Αμερική του 1930,μετά το οικονομικό Κραχ του ‘29

και τις αλλαγές που επέφερε στις συνήθειες της μεσοαστικής τάξης,

παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την Ελλάδα την περίοδο της κρίσης.

Η κοινωνική και ατομική κρίση (αξιών),προβάλλει το αδιέξοδο του ατόμου, το

οποίο εθελοτυφλεί και δε θέλει να δεχτεί την υπάρχουσα κατάσταση,

αναπολώντας περασμένες εποχές υλικής ευμάρειας.

Στην πραγματικότητα, τα άτομα αυτά δεν είναι σε θέση να σκεφτούν και τα

οφέλη που προκύπτουν από τη νέα πραγματικότητα στην οποία βρίσκονται:

μεταστροφή του Εγώ στο Εμείς, αναζήτηση πραγματικών αξιών αντί

εφήμερων καταστάσεων, συλλογή πνευματικών αγαθών αντί υλιστικών.

Στην εργασία μας αυτή, θα ασχοληθούμε αρχικά με τη ζωή του συγγραφέα και

τις επιρροές του ώστε να μπορέσουμε να δούμε το έργο του από τη δική του

ματιά, μέσω των προσωπικών του βιωμάτων και της στάσης του απέναντι σε

καίρια θέματα ψυχολογικής φύσης και κοινωνικών καταστάσεων που

θίγονται.

Θα συνεχίσουμε με μια γενική εισαγωγή στο έργο, το θέμα και τους

χαρακτήρες του καθώς και τα βασικά θέματα που θίγονται.

Θα ασχοληθούμε εκτενώς με τα ιδανικά της αμερικανικής κοινωνίας και από

πού απορρέουν, το ιστορικο – κοινωνικο –πολιτικό πλαίσιο της εποχής ώστε

1 | Σ ε λ ί δ α

να μπορέσουμε μέσω αυτών να εμβαθύνουμε στην ψυχοσύνθεση των ηρώων

και να αναλύσουμε τις βασικές συγκρούσεις του έργου.

Συνεχίζοντας, θα ασχοληθούμε με τις κριτικές που έλαβε το έργο την

περίοδο’44 – ’45,που πρωτοπαίχτηκε αλλά και μετέπειτα δεκαετίες.

Τελειώνοντας παραθέτουμε τα συμπεράσματα και τη δική μας κριτική

θέλοντας να εγείρουμε ερωτήματα διαχρονικά σχετικά με το «ποιός τελικά

πετυχαίνει στη ζωή :αυτός που έχει ή αυτός που είναι;»

«αν πρέπει να υπάρχουν όρια στην ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη» και

«αν πρέπει η τέχνη του να είναι κοινωνικά προσανατολισμένη».

Κεφ. 1. Βιογραφικά στοιχεία

1.1. Βιογραφικό του Tennessee Williams

Ο Thomas Lanier Williams, κατά κόσμο γνωστός ως Tennessee

Williams, γεννιέται στις 26 Μαρτίου του 1911 στο Κολόμπους του

Μισισιπί.

Ο πατέρας του, Cornelius , αρχικά στρατιωτικός κι αργότερα

περιοδεύων πωλητής εργοστασίου παπουτσιών, διατήρησε σε όλη

του τη ζωή τη στρατιωτική υπερηφάνεια. Από το συγγραφέα

περιγράφεται ως βίαιος, αυταρχικός και «απών».

Η μητέρα του, Edwina , κόρη κληρικού, περιγράφεται ως τρυφερή και

αριστοκρατική, με καταγωγή από τους Κουάκερους.

Ο Williams, μεγάλωσε με τη μητέρα, τη γιαγιά, τον παππού και την

κατά δύο χρόνια μεγαλύτερή του αδερφή,Rose.

Προσκολλημένος στην αυστηρή του μητέρα, μεγάλωσε με πουριτανικές

αρχές, που του δίδαξαν την απώθηση του έρωτα και την αγέρωχη

στάση απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας. Η απαγόρευση του έρωτα με

την οποία γαλουχήθηκε, τον ώθησε στο να τον εξιδανικεύσει και να του


αποδώσει πιο ελεύθερες και ίσως διαστροφικές διαστάσεις, από

αντίδραση στην απαγόρευση της μητέρας του.

Ο πουριτανισμός της κοινωνίας του Νότου, σκότωνε τον ενστικτώδη

ερωτισμό, δημιουργούσε «γεροντοκόρες», αυστηρές μητριαρχικές

φιγούρες που ευνούχιζαν τον ανδρισμό των ανδρών ή τους καθήλωναν

σε έναν ισόβιο παιδισμό που ξέσπαγε στη νεύρωση ή στην

ομοφυλοφιλία ή στο γκαγκστερισμό.

Τα βιώματά του είναι βαθιά τυπωμένα στα έργα του, όπου συνήθως

υπάρχει ένα τρίγωνο ανθρωπίνων σχέσεων, στην κορυφή είναι ένας

άνδρας – θύμα και τρόπαιο – μαζί και στη βάση δυο γυναίκες

δυναμικές και διεκδικητικές.

Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι ταυτίζεται περισσότερο με τους γυναικείους

χαρακτήρες των έργων του.

Από μικρό παιδί στερήθηκε τις παιδικές παρέες, διότι η μητέρα του

συχνά παρενέβαινε και το ανδρικό πρότυπο έλειπε από το σπίτι, λόγω

της φυγής του πατέρα Η μόνη συντροφιά των παιδικών του χρόνων,

ήταν η αδερφή του, Rose.

Σε ηλικία επτά ετών, του διαγνώστηκε διφθερίτιδα, που του προκάλεσε

παράλυση των κάτω άκρων, ασθένεια που τον καθήλωσε στο κρεβάτι

για ένα χρόνο. Εκείνη τη χρονιά, απομονώθηκε από τον εξωτερικό

κόσμο και αφέθηκε στην περιποίηση των τριών γυναικών. Η μητέρα

του τον ενθάρρυνε να χρησιμοποιεί τη φαντασία του και να γράφει

ιστορίες. Εκείνη η περίοδος λειτούργησε καταλυτικά στον ψυχισμό του

Williams, που άρχισε να βρίσκει καταφύγιο στη φαντασία και στην

οριστικοποίηση της σεξουαλικής του ταυτότητας, καθώς οι τρεις αυτές

γυναίκες λειτούργησαν ως σύμβολα∙η γιαγιά της προστασίας, η μητέρα της τρυφερότητας και η αδερφή της

ομορφιάς.

Ο Williams,περιγράφει την παιδική του ηλικία ως χαρούμενη και

ξένοιαστη.

Η οικογένεια έμενε για αρκετά χρόνια στο Clarksdale του Μισισιπί.

Στα εννέα του χρόνια , ο πατέρας του παίρνει μόνιμη θέση στο

εργοστάσιο παπουτσιών και έτσι η οικογένεια μετακομίζει το 1918 στο


Σαιν Λούις. Η μεγάλη αυτή αλλαγή έφερε στα δυο παιδιά,Tom και

Rose, βαθιά μελαγχολία και αίσθημα κατωτερότητας.

Στο νέο τους διαμέρισμα, τα παιδιά ένιωσαν τη φτώχεια με τη

στενότητα χώρου, δίχως αυλή και κήπο, που είχαν άλλοτε και δίχως

την παρουσία της γιαγιάς που έμεινε πίσω στο Κολόμπους.

« Η γειτονιά μας, ήταν λίγο καλύτερη από τη γειτονιά των Wingfield

στον Γυάλινο Κόσμο. Ήταν μια άσχημη περιοχή με πολυκατοικίες,

όμοιες με κυψέλες, ως επί το πλείστον, και εξόδους κινδύνου και

αξιολύπητα μικρά μπαλώματα πρασίνου ανάμεσα σε τσιμεντένια

δρομάκια για τα αυτοκίνητα »7

Μαζί με αυτή την αλλαγή, τα παιδιά βίωσαν και την κοροϊδία από τους

συμμαθητές τους λόγω της βαριάς Νότιας προφοράς τους.

Εκεί ήταν που του κόλλησαν το παρατσούκλι «Tennessee» ,από την

περιοχή του Tennessee, που καταγόταν. Η κοροϊδευτική συμπεριφορά

των συμμαθητών του, τον έκανε να προσκολληθεί περισσότερο στην

αδερφή του.

Ένα χρόνο μετά, γεννιέται ο αδερφός του, Dakin, που ήταν όμως

ασθενικός. Για να μπορέσει να τον φροντίσει η μητέρα τους, ο Williams

υποχρεώθηκε να επιστρέψει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στη

γιαγιά, στο Νότο. Εκεί γεννήθηκε και η αγάπη του για το διάβασμα.

Λόγω των συχνών μετακομίσεων, της φιλάσθενης φύσης του και της

κακής φήμης της οικογένειας, ένιωθε «ξένος» .

Στα έντεκά του χρόνια, η μητέρα του, του χάρισε μια γραφομηχανή που

στάθηκε αχώριστος φίλος του σε όλη του τη ζωή.

Στα δώδεκά του, έγραψε σε αυτήν το πρώτο του διήγημα και στα

δεκατέσσερα κέρδισε το πρώτο βραβείο του περιοδικού Smart Set,

έναντι 25 δολαρίων, γεμίζοντας με υπερηφάνεια τη μητέρα του.

Κατά τα εφηβικά του χρόνια αναπτύσσει ντροπαλότητα σε παθολογικό

βαθμό που τον οδηγεί στην εσωστρέφεια.

Το 1930, ξεκινά σπουδές δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του

Μισούρι. Ο πατέρας του, τον αναγκάζει να σταματήσει και να εργαστεί

7 Τέννεσση Ουίλλιαμς, Αναμνήσεις, Ίνδικτος, Αθήνα, 2003, σ. 39


στο εργοστάσιο παπουτσιών. Το πρωί εργαζόταν και το βράδυ έγραφε

ποιήματα και διηγήματα.

Το 1935, σε ηλικία εικοσιτεσσάρων, αφήνει το εργοστάσιο και

επιστρέφει στη γιαγιά.

Γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο «Κάιρο, Σαγκάη, Βομβάη»

Το 1936, ξεκινάει σπουδές θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο

Washington του Σαιν Λούις.

Μεταξύ 1936 και 1937 γράφει πέντε θεατρικά έργα για τον ερασιτεχνικό

θίασο του Πανεπιστημίου.

Αποβάλλεται όμως, λόγω μιας υβριστικής επιστολής προς τον

Πρύτανη.

Η μητέρα του αφιερώνεται στο δεύτερο γιο της, που φαίνεται ότι

ακολουθεί τις γαλουχήσεις της και προορίζεται για στρατιωτική καριέρα

από τον πατέρα.

Η Rose, παθαίνει σχιζοφρένεια και κλείνεται σε ψυχιατρείο.

Το 1937, μετά από μια κρίση της Rose, οι γονείς ενέκριναν να γίνει

λοβοτομή. Η Rose έμεινε σχεδόν ανάπηρη και ο Williams περιέπεσε σε

κατάθλιψη, από την οποία υπέφερε σε όλη τη μετέπειτα ζωή του.

Δε συγχώρεσε ποτέ τους γονείς του για την ενέργειά τους αυτή και είναι

πιθανή εξήγηση για την εξάρτησή του από το αλκοόλ.

Ο Williams, παύει τους δεσμούς με την οικογένεια και φεύγει από το

Σαιν Λούις.

Ξεκινάει ανεξάρτητη ζωή το 1938, στα εικοσιεπτά του χρόνια, όπου και

εδραιώνεται μέσα του η σεξουαλική του ταυτότητα.

Παίρνει το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο της Αιόβα και εργάζεται

στο καφενείο και το νοσοκομείο του Πανεπιστημίου για να βγάλει τα

έξοδά του. Γράφει το έβδομο θεατρικό του έργο «Not about

Nightingales»

Το 1939, μετακομίζει στη Νέα Ορλεάνη.

Συνεχίζει τη συγγραφή θεατρικών έργων τη νύχτα αφού τα πρωινά

εργάζεται ως σερβιτόρος σε εστιατόριο.

Ταξίδεψε στον αμερικανικό Νότο και συναναστράφηκε ανέργους και

οικονομικά αδύνατους από την οικονομική κρίση του ’29.


Τα έργα του σκιαγραφούν την κοινωνία του αριστοκρατικού

αμερικανικού Νότου των προκαταλήψεων και υπογραμμίζουν τη νέα

οικονομική πραγματικότητα στην οποία έχουν έρθει.

Αρχίζει τον έκλυτο βίο με ευκαιριακούς ερωτικούς συντρόφους και

αλκοόλ.

Αλλάζει το συγγραφικό του όνομα από «Thomas» σε «Tennessee».

Το πρώτο του θεατρικό έργο «Μια Μάχη Αγγέλων» λογοκρίθηκε,

τον έκανε όμως γνωστό και κατάφερε να εργαστεί για μια σύντομη

χρονική περίοδο ως συγγραφέας με συμβόλαιο για την

κινηματογραφική εταιρεία Metro Goldwyn Mayer.

Οι διαπληκτισμοί των γονιών του, οδήγησαν τον πατέρα στον

αλκοολισμό, το πόκερ και τις εξωσυζυγικές σχέσεις και τη μητέρα στο

διαζύγιο το 1947.

Η μοναξιά, η εγκατάλειψη και το άγχος της ερωτικής απογοήτευσης,

θεματολογία συχνή στα έργα του, είναι τα βιώματά του, που πέρασαν

στο ασυνείδητο της παιδικής του ψυχής.

Την ίδια χρονιά, βραβεύτηκε για το «Λεωφορείον ο Πόθος» με το

Βραβείο Κριτικών της Νέας Υόρκης και το βραβείο Pulitzer.

Τα έργα του αρχίζουν να παίζονται πέρα από τον Ατλαντικό:

στο Λονδίνο ανεβαίνει την ίδια χρονιά, «ο Γυάλινος Κόσμος» και το

1949 το «Λεωφορείον ο Πόθος».

Το 1950, «ο Γυάλινος Κόσμος» γίνεται ταινία.

Ο αντίκτυπος της επιτυχίας που βίωσε ο Williams, ήταν τόσο μεγάλος

που σε ένα δοκίμιό του με τίτλο «The Catastrophe of Success»

υπογραμμίζει με ελαφρύ χιούμορ και ταυτόχρονα με αίσθηση

απώλειας, τους κινδύνους στους οποίους εκθέτει η φήμη τον

καλλιτέχνη.

Η μακροβιότερη σχέση της ζωής του ήταν με τον Σικελό Frank Merlo, ο

οποίος νικήθηκε από τον καρκίνο το 1961.

Η τελευταία μεγάλη του επιτυχία ήταν την ίδια χρονιά, «Η νύχτα της

Ιγκουάνα».


Έκτοτε δε μπόρεσε ποτέ ξανά να φτάσει τα υψηλά επίπεδα

δημιουργικότητας που μέχρι πρότινος κατείχε, σύμφωνα με την άποψη

των κριτικών.

Το 1963, σηματοδοτείται η πτώση του στο Broadway παράλληλα όμως

ανακηρύσσεται διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Τέξας.

Το 1967, μπαίνει σε ψυχιατρική κλινική στο Σαιν Λούις.

Παρά την άποψη των κριτικών, συνεχίζει τη συγγραφή.

Η απουσία της Τέχνης από τον ίδιο βιώνεται ως υπαρξιακός θάνατος

αφού χάνεται το νόημα της ζωής του.

Το γράψιμο άρχισε να γίνεται όλο και δυσκολότερο,

«αν μπορούσα να ξανανάψω τα χρωματιστά φώτα στο μυαλό μου»

γράφει σε ένα από τα σημειωματάριά του8.

«Το ταλέντο πεθαίνει μέσα μου από υπερέκθεση, σαν να έπαθε ηλίαση

από τον δυνατό ήλιο της επιτυχίας».

Βλέπει κατάματα την παρακμή του και υπολογίζει την αντίστροφη

μέτρηση.

Το 1969, ασπάζεται το Ρωμαιοκαθολικισμό και απαρνιέται τον

Προτεσταντισμό.

Το 1970, βραβεύεται με το χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας Γραμμάτων

και Τεχνών (American Academy of Arts and Letters).

Το 1975, εκδίδεται η αυτοβιογραφία του με τίτλο «Memoirs» στη Νέα

Υόρκη.

Το 1976, διετέλεσε Πρόεδρος της Επιτροπής του Φεστιβάλ Κανών.

Το 1979, πέφτει θύμα πολλαπλών επιθέσεων λόγω των σεξουαλικών

του προτιμήσεων, από τους πανκς του Key West.

Το 1980, παράτησε οριστικά το Broadway.

Στις 24 Φεβρουαρίου του 1983, στα εβδομηνταδύο του χρόνια,

βρίσκεται νεκρός σε δωμάτιο του ξενοδοχείου Elysee της Νέας Υόρκης,

έχοντας σφηνωμένο στο λαιμό του έναν φελλό μπουκαλιού.

Θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο στο Σαιν Λούις, την πόλη που

μισούσε.

8 Thornton, M., Tennessee Williams notebooks, 1st ed., Yale U. Pr., 2006


Σε όλα τα έργα του Williams υπάρχει μια συγκεκριμένη κατάσταση που

εκφράζεται μέσω του βασικού ήρωα (κυρίως γυναίκα) που είναι

ανήμπορη να ανταπεξέλθει στη ρεαλιστική πραγματικότητα και βρίσκει

καταφύγιο στη φαντασία για να λυτρωθεί.

Λόγω της ντροπαλής του φύσης, επέλεξε τη Θεατρική συγγραφή από

την Υποκριτική. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, ο ηθοποιός παρόλο

που καλύπτεται από τη μάσκα του ρόλου, συγχρόνως απογυμνώνεται

στους θεατές, καθώς η σκηνή λειτουργεί σα μεγεθυντικός φακός, όπου

όλα φαίνονται και υπόκεινται στην κρίση του κοινού.9

Άλλος λόγος που άφησε την υποκριτική, ήταν ότι αντί να θέλει να

βιώσει την ελευθερία του ηθοποιού που ζει διαφορετικές ζωές μέσα

από τους ρόλους του, προτίμησε την ελευθερία του να πλέκει μόνος

του τα σενάρια.

Συγκεκριμένα, επέλεξε τη θεατρική συγγραφή από τη συγγραφή

διηγημάτων, λόγω της αμεσότητάς τους με το κοινό. Ήταν ο δικός του

τρόπος να επικοινωνήσει με τον κόσμο αφού δεν ένιωσε ικανός να το

κάνει με άμεσο τρόπο.10

Η κοινωνική αναγνώριση, που ανήκει στα ιδανικά της αμερικανικής

κοινωνίας, είναι και ιδανικό του ίδιου του συγγραφέα γιατί μέσω αυτής

καταφέρνει να ξεπεράσει τον κοινωνικό του αποκλεισμό και να γίνει

αποδεκτός.

Όποτε έλειπε η αποδοχή, ο συγγραφέας κινδύνευε από την απελπισία,

την αίσθηση καταστροφής, την κατάθλιψη και την κατάρρευση.

1.2. Το κίνημα του Ρεαλισμού και οι επιρροές του συγγραφέα

9 Πεφάνης, Γ., Το θέατρο και τα σύμβολα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999

10 Τέννεσση Ουίλλιαμς, Αναμνήσεις, Ίνδικτος, Αθήνα, 2003, σ. 277


Όλα τα καλλιτεχνικά κινήματα δημιουργούνται ως απόρροια των

αλλαγών που διαμορφώνονται σε επίπεδο ιστορικο – πολιτικο –

κοινωνικό.

Έτσι και ο Ρεαλισμός αναδύθηκε έναντι του Ρομαντισμού σε μια εποχή

επιστημονικών παρατηρήσεων, πειραμάτων και πρακτικών εφαρμογών

που είχαν άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνία.

Η ατομιστική θεώρηση του κόσμου αντικαθίσταται από την

αντικειμενική επιστημονική παρατήρηση του γεγονότος, του

πραγματικού.

Ο Ρεαλισμός εμφανίστηκε στο τελευταίο μισό του 19ου αιώνα ως "ένα

πείραμα με σκοπό το θέατρο να προσανατολίσει τη χρησιμότητα του

στην κοινωνία.

Οι πειραματισμοί του περιελάμβαναν νέες αναζητήσεις σε θέματα

δραματολογίου, υποκριτικής, σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας κλπ.

«Για να επιζήσει, ο ηθοποιός έπρεπε να προσαρμοσθεί στις νέες

συνθήκες και στις νέες απαιτήσεις. Ο ρεαλιστικός διάλογος είχε ανάγκη

από ένα ήσυχο και «κουβεντιαστό» στιλ, αντί για το ρητορικό και

στομφώδες που κυριαρχούσε μέχρι τότε. Οι χειρονομίες έπρεπε να

γίνονται όλο και πιο περιορισμένες. Το σκηνικό έπρεπε να σχεδιάζεται

προσεχτικά, για να είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερο με έπιπλα και

σκηνικά αντικείμενα που να ταιριάζουν και στον χώρο και στην ιστορική

στιγμή του έργου. Η αυταπάτη της πραγματικότητας ενισχύθηκε

σημαντικά χάρη στην καθολική σχεδόν παραδοχή του κλειστού box –

set, που ήδη είχε αρχίσει να εκτοπίζει το ρομαντικό φόντο και τις

κουϊντες που χρησιμοποιούσε το μελόδραμα.

Ο ορισμός του Zola ότι το έργο είναι μια «φέτα ζωής» και ο απόλυτος

ρεαλισμός του έργου του, «Τερέζα Ρακέν» συνέβαλαν οπωσδήποτε

στην καθιέρωση της νέας σκηνικής τέχνης. Η κίνηση αυτή απλώθηκε

αστραπιαία στην Ευρώπη ..»11

Η μεγαλύτερη επιρροή για τον Williams, ήταν ο Ρώσος συγγραφέας

Anton Chekhov. Η συχνή αντιπαράθεση της χρήσης χιούμορ μαζί με

11 Φύλλις Χάρτνολ, Ιστορία του Θεάτρου, μτφρ. Πατεράκη, Ρ., Υποδομή, Αθήνα, 1985, σ.276


τραγικότητα, η μοναχικότητα των χαρακτήρων και οι σκοτεινές τους

ευαισθησίες είναι στοιχεία κοινά στα έργα των δυο συγγραφέων.

Άλλη επιρροή του, ήταν ο David Herbert Lawrence, σημαντικός

εκπρόσωπος του κινήματος του Μοντερνισμού στην Αγγλική

λογοτεχνία, ο οποίος μέσω των έργων του ασκεί δριμύ κατηγορώ στη

βιομηχανοποίηση για τα απάνθρωπα αποτελέσματα στην κοινωνία.

Ο Lawrence, αναφέρεται στο «Γυάλινο Κόσμο» ως ένας από τους

αγαπημένους συγγραφείς του Tom.

Άλλη σημαντική του επιρροή ήταν ο Αμερικάνος ποιητής Hart Crane,

λόγω των κοινών τους βιωμάτων και προσωπικών αναζητήσεων οι

δραματικές τους ζωές και οι ομοφυλοφιλικές τους προτιμήσεις.

Ο ίδιος ο συγγραφέας αποκαλύπτει πώς βιώνει την ιδιαιτερότητά του:

«Έχετε τον δικό σας ξεχωριστό τρόπο και τα δικά σας ξεχωριστά

πρότυπα πνευματικής υγείας που αυτός ο κόσμος συνεπάγεται. Οι πιο

πολλοί από σας ανήκετε σε κάτι που σας προσφέρει μια

σταθεροποιητική επιρροή: μιαν οικογενειακή μονάδα, μια καθορισμένη

κοινωνική θέση, επαγγελματική απασχόληση σ’ έναν οργανισμό,

κάποιους ασφαλέστερους τρόπους ύπαρξης. Εγώ ζω σαν τσιγγάνος,

είμαι ένας δραπέτης. Κανένας τόπος δεν μου φαίνεται κατοικήσιμος για

μεγάλο χρονικό διάστημα τώρα πια, ούτε καν το ίδιο μου το δέρμα.»12

1.3. Εργογραφία

1934: Το παιδί του Μιούνι δεν κλαίει ποτέ

12 ό. π., Αναμνήσεις, σ.363


1935: Κάιρο, Σαγκάη, Βομβάη

1935: Κεριά στον ήλιο

1936: Επικεφαλίδες

1936: Ο μαγικός πύργος

1936-1938: Ο φυγάς

1937: Εγώ, ο Βάσυα!

1937: Εαρινή καταιγίδα

1938-1939: Όχι για τα χελιδόνια

1939: Η μάχη των αγγέλων

1940: Αδέσμευτη

1940: Ο μεγάλος αποχαιρετισμός

1940: Ο εξαγνισμός

1940: Το σκοτεινό δωμάτιο

1940-1942: Σκάλα για τη στέγη

1941: Υπόθεση πετούνιες

1941: Ανασταίνομαι μέσα από τις φλόγες, φώναξε ο Φοίνικας

1941: Άουτο ντα Φε

1941: Το παγωμένο, γυάλινο φέρετρο

1941: Χαιρετισμούς από την Μπέρθα

1942: Προς κατεδάφιση

1942: Λαίδη Φθειροζόλ

1942-1943: Το πρώτο χάδι

1943: Ο επισκέπτης

11 | Σ ε λ ί δ α

1943: Γυάλινος κόσμος

1945: Η διακοπή μιας μακράς παραμονής, ή το ατελές δείπνο

1945: Καλοκαίρι και καταχνιά

1945: Λεωφορείον ο Πόθος

1946: Είκοσι επτά βαγόνια γεμάτα βαμβάκι

1946: Το τελευταίο ολόχρυσο ρολόι

1946: Πορτραίτο μιας Μαντόνας

1946: Το ερωτικό γράμμα του λόρδου Βύρωνα

1946: Το πιο παράξενο ρομάντζο

1946: Καμίνο Ρεάλ

1947: Η τέλεια εξήγηση που έδωσε ο παπαγάλος

1948: Τριαντάφυλλο στο στήθος

1950: Μίλα μου σαν τη βροχή

1951: Οι εκκεντρικότητες ενός αηδονιού

1952: Γλυκό πουλί της Νιότης

1953: Κάτι που δεν ειπώθηκε ποτέ

1953: Σένσο

1954: Τρεις στο παιχνίδι

1955: Λυσσασμένη γάτα

1957: Ορφέας στον Άδη

1958: Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι

1957-1958: Περίοδος προσαρμογής

1961: Η νύχτα της ιγκουάνα


1962: Άγγελος θανάτου

1966-1967: Το τέλος του κόσμου

1967: Εξομολογητικό

1967: Έργο με δύο πρόσωπα

1969: Στο μπαρ ενός ξενοδοχείου στο Τόκιο

1970: Vieux carré

1971: Η κραυγή

1971: Δεν μπορώ να φανταστώ το αύριο

1972: Μικρές εμπειρικές συμβουλές

1974: Φαρσοτραγωδία

1975: Μια υπέροχη Κυριακή για εκδρομή

1975: Ρούχα για θερινό ξενοδοχείο

1975-1976: Το σημάδι του κόκκινου διαβόλου

1976: Αυτό είναι διασκέδαση

1978: Ουρά τίγρης

1978: Καλή τύχη, Θεέ

1979: Τα βήματα να είναι προσεκτικά

1979: Τρυπάνι στο ναυαγοσωστικό

1979: Ο κύριος Μέριγουέδερ θα γυρίσει από το Μέμφις;

1980: Ετοιμόρροπο σπίτι

1981: Γάτες με πετράδια στα νύχια

1981: Κάτι ασαφές, κάτι ξεκάθαρο

13 | Σ ε λ ί δ α

Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από τριάντα γλώσσες.

Κεφ. 2. Γενική Εισαγωγή στο Έργο

2.1. Χαρακτήρες

Amanda Wingfield: Η μητέρα

Laura Wingfield: Η κόρη

Tom Wingfield: Ο γιος

Jim O’ Connor: Ο επισκέπτης

Η φωτογραφία του πατέρα που θυμίζει την απουσία του.

Ένας όμορφος άντρας, που εργαζόταν σε τηλεφωνική εταιρεία, με ροπή προς

το αλκοόλ.

Σκηνή: Σαιν Λούις, το 1937

Χρόνος: Τώρα και άλλοτε

Ο Tom, είναι ο αφηγητής και βασικός ήρωας.

Αφηγείται σε χρόνο παροντικό και παρελθοντικό. Σε μεγαλύτερη ηλικία

αφηγείται σε παρελθοντικό χρόνο και αναφέρεται στις αναμνήσεις του και σε

νεότερη ηλικία παίρνει μέρος στο έργο που εκτυλίσσεται στο παρόν.

2.2. Περίληψη έργου

Το σκηνικό βρίσκεται στο Σαιν Λούις του 1937.


Ο Tom, αφηγητής και κεντρικός ήρωας εργάζεται σε εργοστάσιο παπουτσιών

για να συντηρήσει την οικογένεια Wingfield – αδερφή και μητέρα- αφού ο

πατέρας είναι απών εδώ και πολλά χρόνια.

Ο Tom είναι μια προσωπικότητα που λαχταρά να ξεφύγει από το

οικογενειακό, εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον του Σαιν Λούις της εποχής

της οικονομικής ύφεσης, μετά το κραχ του ’29. Ονειρεύεται να ζήσει την

περιπέτεια και αποφασίζει να καταταγεί στο Εμπορικό Ναυτικό. Μέχρι να

πάρουν μορφή τα σχέδιά του, δραπετεύει προσωρινά από την

καθημερινότητά του μέσω του ποτού, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας

και της συγγραφής.

Η μητέρα Amanda, κατάγεται από αριστοκρατική οικογένεια του εύπορου

Νότου και μη μπορώντας να προσαρμοσθεί στη νέα οικονομική και κοινωνική

πραγματικότητα της οικογένειας συχνά καταφεύγει στην ονειροπόληση των

ένδοξων στιγμών των νεανικών της χρόνων. Είναι πιεστική με τα παιδιά της

γιατί θέλει να τους εμφυσήσει τα δικά της ιδανικά.

Η κόρη Laura, ευαίσθητη προσωπικότητα και ανάπηρη στο πόδι, της είναι

αδύνατο να συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της κοινωνίας και της μητέρας της

που θέλει να τη δει να κάνει καριέρα και μη μπορώντας να ανταπεξέλθει,

κλείνεται στο δικό της γυάλινο κόσμο, με το να περιποιείται τα γυάλινα

στολίδια της και να ακούει τους χιλιοπαιγμένους μουσικούς δίσκους,

ανάμνηση από τον πατέρα.

Η μητέρα, θεωρεί ότι η μόνη λύση για αποκατάσταση της Laura αλλά και δική

της, αφού βλέπει ότι η φυγή του Tom, πλησιάζει, είναι να παντρευτεί η Laura.

Ζητά από τον Tom να της γνωρίσει κάποιον νέο από τη δουλειά του.

Ο νέος έρχεται στο σπίτι για δείπνο και η Amanda έχει κάνει απίστευτες

προσπάθειες με σκοπό να τον εντυπωσιάσει με τη φιλοξενία της.

Μετά από μια μικρή στιγμή αδυναμίας του καλεσμένου απέναντι στην

ιδιαίτερα εύθραυστη φύση της Laura, ο νέος αποκαλύπτει ότι είναι

αρραβωνιασμένος.

15 | Σ ε λ ί δ α

Τα σχέδια της μητέρας καταλήγουν άδοξα, η Laura κλείνεται για πάντα στη

μοναξιά της και ο Tom τις εγκαταλείπει όπως ο πατέρας, προσπαθώντας να

βρει την ισορροπία με τον εαυτό του, τις τύψεις που έχει για την αδερφή που

άφησε και να βρει το κουράγιο να αυτοπροσδιοριστεί και να διακόψει τους

δεσμούς με το παρελθόν.

Γράφτηκε το 1944, βασισμένο σε προγενέστερο υλικό από μια σύντομη

ιστορία του Williams, «Portrait of a Girl in Glass».

Εκδόθηκε το 1945, από τον εκδοτικό οίκο Random House.

Το έργο είναι αναπόληση. Η αναπόληση κάνει ευρύτατη χρήση της ποιητικής

αδείας: παραλείπει κάποιες λεπτομέρειες, ενώ άλλες τις υπερτονίζει, ανάλογα

με το συναισθηματικό βάρος που αγγίζει, διότι η αναπόληση φωλιάζει κυρίως

στην καρδιά.13 Αφού είναι αναπόληση, φωτίζεται θαμπά, εμπεριέχει

συναισθηματισμούς και δεν είναι ρεαλιστικό. Στην αναπόληση κάθε τι ανάγεται

σε μουσική14. Στη σκηνογραφία γίνεται χρήση μουσικής και φωτιστικών εφέ,

προβολών εικόνων slides με λεζάντες, που θυμίζουν βωβό κινηματογράφο

και λέξεων που δίνουν έμφαση σε κάτι που αναφέρεται από τους χαρακτήρες

ή παραπέμπουν στο παρελθόν κάποιου χαρακτήρα ή στη φαντασία. Οι

θεατρικές αυτές τεχνικές ανάγονται στο ρεαλιστικό θέατρο. Όπως λέει και ο

Chekhov στο «Γλάρο»:

«Δεν πρέπει να δείχνουμε τη ζωή όπως είναι ή όπως θα έπρεπε να είναι,

αλλά όπως είναι στα όνειρά μας»

Ο Γυάλινος Κόσμος είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό έργο της ζωής του

Williams:

Η μητέρα Amanda, παρουσιάζει ομοιότητες με τη μητέρα του συγγραφέα,

Edwina, που καταγόμενη από αριστοκρατική οικογένεια του Νότου, είχε

συγκεκριμένα πρότυπα και δημιουργούσε ασφυκτική ατμόσφαιρα για τα

παιδιά της, ενώ είχε πιθανότατα νευρική διαταραχή.

13 7 Τέννεσση Ουίλλιαμς, Ο Γυάλινος Κόσμος, μτφρ. Μπελιές, Ε., Ηριδανός, Αθήνα, 1945, σ.11

14 ό. π. σ.13


Η κόρη Laura, παρουσιάζει ομοιότητες με την αδερφή του Rose, η οποία

έπασχε από σχιζοφρένεια, υπεβλήθη σε λοβοτομή και έμεινε σχεδόν

ανάπηρη.

Ο επισκέπτης Jim, είναι πρόσωπο υπαρκτό, φίλος του συγγραφέα.

Ο γιος Tom, είναι ο ίδιος ο συγγραφέας (το πραγματικό του όνομα ήταν

Thomas), την εποχή που η οικογένεια ζούσε στο Σαιν Λούις και ο ίδιος

αναγκάστηκε να παρατήσει τα σχέδιά του για πανεπιστημιακή μόρφωση και

να δουλέψει για μια τριετία υπάλληλος στη Διεθνή Εταιρεία Υποδημάτων. Τις

ελεύθερες ώρες του έγραφε διηγήματα, μονόπρακτα, θεατρικά και ποιήματα.

Ο πατέρας, που είναι απών στο έργο, είναι ο ίδιος ο πατέρας του Williams,

Cornelius, που ο συγγραφέας τον θεωρούσε απόντα, λόγω της φύσης της

δουλειάς του και ο οποίος υιοθετούσε όλο και πιο συχνά βάναυση

συμπεριφορά.

2.3. Βασικά θέματα του έργου

Η μοναξιά

Το Αίσθημα του Ανικανοποίητου

Η Άρνηση της Πραγματικότητας (εκφράζεται με νοσταλγία)

Οι καταστροφικές συνέπειες της προσκόλλησης στο Παρελθόν

Οι καταστροφικές συνέπειες για το άτομο των μεθόδων φυγής από την

Πραγματικότητα

Η Αξία της Επιτυχίας

Στο έργο γίνεται χρήση λέξεων – κλειδιών. Η χρήση καθημερινών

αντικειμένων που επαναλαμβάνονται με συγκεκριμένη συχνότητα αποκτούν

συμβολικό χαρακτήρα στο έργο του Williams και ανάγονται σε τεχνική του

«ποιητικού ρεαλισμού».

2.4. Αντικείμενα που έχουν συμβολικό χαρακτήρα

Τα γυάλινα στολίδια της Laura : συμβολίζουν τον προσωπικό της Γυάλινο

Κόσμο, στον οποίο είναι εγκλωβισμένη

17 | Σ ε λ ί δ α

Το αγαπημένο της στολίδι, ο μονόκερως : εκφράζει την ιδιαιτερότητα της

ψυχοσύνθεσής της και της σωματικής της αναπηρίας που την

διαφοροποιεί από τις άλλες κοπέλες

« Μπλε Ρόδο » : χαριτολογώντας την έλεγε έτσι ο Jim O’Connor.

Η χρήση του παραπέμπει στην ιδιαίτερη ομορφιά της, απόρροια του

εύθραυστου ψυχικού της κόσμου. Το «Μπλε Ρόδο» είναι λουλούδι όμορφο

αλλά ανύπαρκτο, υποδηλώνει την ιδιαιτερότητά της αυτή που την καθιστά

στο περιθώριο της κοινωνίας.

Η σκάλα κινδύνου : συμβολίζει την τελική φυγή του Tom. Στην τελευταία

σκηνή στέκεται εκεί, μεταξύ σπιτιού (οικογένειας) και έξω κόσμου,

προβάλλοντάς μας την αντίθεση μεταξύ του καθήκοντος και της

εσωτερικής ανάγκης για ελευθερία. Ενώ η Laura, συμβολικά σκοντάφτει

στη σκάλα υποδηλώνοντάς μας ότι δεν ήταν σε θέση να ξεφύγει από την

κατάστασή της.

2.5. Βασικά θέματα – συγκρούσεις έργου

Μέσω των συγκρούσεων πνευματικών και υλιστικών αξιών, προβάλλεται η

κριτική στάση του συγγραφέα απέναντι στην πνευματική φθορά που υπέστη η

Αμερική μετά το κραχ του ’29.

Κύριοι εκπρόσωποι των αξιών είναι ο Jim,με την υλιστική του ματιά στη ζωή

και ο Tom με την πνευματική και ονειροπόλα στάση του.

2.6. Χαρακτηριστικά έργων του Williams

Οι χαρακτήρες των έργων του πολλές φορές εκφράζουν τις προσωπικές

αναζητήσεις του συγγραφέα, άλλοτε πάλι έχουν ως στόχο την κοινωνική

αναμόρφωση.


Δε θεωρείται κοινωνικός συγγραφέας γιατί το ενδιαφέρον του εστιάζεται στην

αγωνία του ατόμου, το οποίο όμως αγωνίζεται να επιβιώσει στα πλαίσια της

κοινωνίας και καταστρέφεται.

Έμμεσα θίγει κάποια καίρια κοινωνικά ζητήματα, δεσμούς και αξίες της

κοινωνίας. Ασκεί έντονη κριτική απέναντι στις υλιστικές αξίες με τις οποίες

συχνά συνδέεται η επιτυχία και εκφράζεται ως ευτυχία.

Ξεκινώντας το συγγραφικό του έργο το 1930, είχε τα προσωπικά του ιδανικά

και το όραμα για κοινωνική αναμόρφωση, τα οποία όμως καταπατήθηκαν από

τον πόλεμο και την προδοσία του πολιτικού συστήματος. Ως αποτέλεσμα

άλλαξε η στάση του απέναντι στη ζωή και το συγγραφικό του ενδιαφέρον

εστιάστηκε στην ποιητική φαντασία.

Οι αξίες του γύρω από την τέχνη του δράματος, εστιάζουν στο «δυναμικό» και

«οργανικό» θέατρο που βασικό του συστατικό είναι η συγκίνηση.

Όπως είπε και ο ίδιος το 1962:

« I write out of an emotion, and I get carried away by the emotion»

Η αντίληψή του για την κοινωνία πηγάζει από την εμπειρία και το συναίσθημα

και έρχεται σε ρήξη με αυτήν.

Οι εικόνες που παρουσιάζει της αμερικανικής κοινωνίας, με τις υλιστικές αξίες,

στην οποία ασκεί κριτική, προβάλλουν την ηθική, πνευματική και βιολογική

αλλοτρίωση του ατόμου.

Η κριτική του αυτή στάση φαίνεται μέσα από την ψυχολογική ανάλυση των

ηρώων του, οι οποίοι έχουν ιδιαιτερότητες στην ψυχοσύνθεσή τους που

παρεκκλίνουν από τα κοινά μέτρα.

Στην πραγματικότητα, οι χαρακτήρες των ηρώων του αντανακλούν τον ίδιο και

την οικογένειά του. Ο ίδιος ο Williams, αδιαφορεί για το κοινά αποδεκτό και

έλκεται από το παράξενο και το διαφορετικό.

Οι χαρακτήρες του, έχουν μια «εσωτερική» ρήξη με την κοινωνία λόγω της

ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσής τους και των πνευματικών τους ιδανικών, δε

μπορούν να προσαρμοστούν σε μια κοινωνία η οποία παρουσιάζει

19 | Σ ε λ ί δ α

πνευματική και συναισθηματική αναπηρία και της οποίας τα ιδανικά είναι η

εφήμερη θεώρηση των πραγμάτων.

Ο Williams, θεωρείται από τους πιο απαισιόδοξους Αμερικανούς συγγραφείς,

τα έργα του όμως παρουσιάζουν κάποιες πτυχές αισιοδοξίας. Θεωρεί ότι η

ζωή ανήκει σε όσους τολμούν να αποκοπούν από το παρελθόν τους και να

αντιμετωπίσουν δυναμικά το μέλλον.

Κεφ. 3. Εμβάθυνση στους Θεατρικούς Χαρακτήρες

3.1. Ψυχολογική ανάλυση των χαρακτήρων του έργου

Η Amanda

Είναι το μόνο πρόσωπο στο έργο με το όποιο συγκρούεται άμεσα ο Tom και ο

λόγος είναι η άρνηση να ενστερνιστεί το μεσοαστικό πρότυπο ζωής που

εκείνη προσπαθεί να του επιβάλλει. Είναι το μόνο άλλωστε το οποίο εκείνη

γνωρίζει οπότε και θεωρεί επιτυχημένο.

Η ίδια είναι θύμα του Αμερικανικού Ονείρου Επιτυχίας και έχει υποστεί τις

επιπτώσεις της εφήμερης διάρκειάς του.

Αναπολεί το παρελθόν που ζούσε στον πλούσιο Νότο της Αμερικής μη

μπορώντας να δεχτεί την αλλαγή που έχει υποστεί η ζωή της οικογένειας. Οι

ψευδαισθήσεις της έχουν κυρίως να κάνουν με τα οικονομικής φύσης

προβλήματά τους, οι δε συμβουλές της προς τον Tom είναι αυτές των

κλασικών αμερικανικών προτύπων:

«Προσπάθησε και θα πετύχεις»

Η Amanda, παρουσιάζει μεν μια εμμονή στις αμερικανικές αξίες και

συγκεκριμένα τις υλιστικές, έχει όμως και την αγωνία για το τι θα απογίνουν

αυτή και η Laura, αφού έχει καταλάβει ότι ο Tom θα φύγει:


«Το είδα αυτό το γράμμα που πήρες από το Εμπορικό Ναυτικό. Ξέρω τι

ονειρεύεσαι .. Εννοώ ότι, άμα η Λώρα βρει κάποιον να τη νοιάζεται, και

παντρευτεί, κι ανοίξει δικό της σπίτι, και γίνει ανεξάρτητη – τότε είσαι

ελεύθερος να πας όπου θες, σε στεριά, θάλασσα, όπου σε βγάλει ο δρόμος

σου!»15

Στην πραγματικότητα, βρίσκεται και η Amanda στο περιθώριο της κοινωνίας

διότι είναι προσκολλημένη στο πρότυπο του ρομαντικού Νότου που έζησε στα

νεανικά της χρόνια:

«Βλέπετε, στο Νότο είχαμε ένα σωρό υπηρέτες. Πάνε όλα αυτά τώρα –

αναμνήσεις μιας ολόκληρης ζωής! Πέρασαν – για πάντα! Εγώ δεν ήμουν

καθόλου προετοιμασμένη γι’ αυτά που συνέβησαν αργότερα στη ζωή μου..»16

Ο Williams, παρουσιάζει την Amanda να υποδέχεται τον Jim με ένα

εντυπωσιακό φόρεμα, προσπαθώντας να ξαναβιώσει τα ρομαντικά νεανικά

της χρόνια.

Από το συγγραφέα χρησιμοποιείται ο συμβολισμός του νεανικού φορέματος

για να καυτηριάσει τη νεανική εμφάνιση που προσπαθεί να προβάλλει σε

αντίθεση με την αναχρονιστική της συμπεριφορά.

Η Amanda προσκολλημένη στο παρελθόν της συγκρούεται με τα παιδία της

προσπαθώντας να τους επιβάλλει τα δικά της ιδανικά.

Συγκρούεται ανοιχτά με τον Tom και αθόρυβα με τη Laura, αδιαφορώντας για

τα προβλήματα και τις αγωνίες τους. Ο Tom παρουσιάζεται ανεπηρέαστος

απέναντι στις νουθετήσεις της μητέρας του, όχι όμως και η Laura που η

ντροπαλή της φύση την έχει μετατρέψει σε «κορίτσι του σπιτιού», κατάλοιπο

της ρομαντικής κοινωνίας του Νότου των αριστοκρατών:

«Τζιμ: (με χαμόγελο σα μορφασμό) Τι έπαθε;

Τομ: Ποιος η Λώρα; Α, η Λώρα είναι φοβερά ντροπαλή.

Τζμ: Ντροπαλή, ε; Σπάνια συναντάς σήμερα ντροπαλές κοπέλες»17

15 ό. π. σ.4916 ό. π. σ.86

17 ό. π. σ.78

21 | Σ ε λ ί δ α

Η σύγκριση που κάνει μεταξύ πραγματικής ζωής και ιδεατής, δημιουργεί στον

ψυχισμό της το αίσθημα του ανικανοποίητου.

Δε μπορεί να δεχτεί τη φύση της Laura, με τα ψυχοπαθολογικά προβλήματα

και τη σωματική αναπηρία. Τα προβλήματα αυτά την καθιστούν ανίκανη να

εργαστεί καθώς και να βρει σύζυγο.

Η Amanda δεν επιτρέπει στον Tom να χρησιμοποιεί τη λέξη «ανάπηρη» για

την αδερφή του. Παρόλο που κάνει προσπάθειες να αποκαταστήσει την κόρη

της, με το να ζητά στον Tom να της γνωρίσει κάποιο νέο, στο οποίο όπως

είπαμε, η Laura δε μπορεί να ανταποκριθεί λόγω της φύσης της.

Παρόλαυτά, η Amanda, διαθέτει τη διαύγεια να αντιληφθεί την αλήθεια και τις

συνέπειές της.

Ο Williams διευκρινίζει ότι η Amanda δεν είναι παρανοϊκή, αλλά είναι η ζωή

της.

Η μοναξιά της παρουσιάζεται μέσω της ακατάπαυστης ομιλίας της και των

εμμονών της, εμμονές σχετικά με το παρελθόν και συμπεράσματα που βγάζει

τα οποία δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αλλά είναι

κατασκευάσματα του μυαλού της.

Η ίδια παρουσιάζει έλλειψη αυτοσυνείδησης και αποδίδει τη μοναξιά της σε

εξωτερικά αίτια: τη φυγή του συζύγου της:

« Όλα αυτά τα χρόνια παλεύω ολομόναχη»18

και τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες της εποχής:

«Οι μέρες που ζούμε είναι δύσκολες, πρέπει να στηριζόμαστε ο ένας στον

άλλο..»19

Στο τέλος του έργου, βιώνει την εγκατάλειψη του γιου της με αξιοπρέπεια

(όπως θα έκανε και η μητέρα του συγγραφέα, Edwina, έχοντας τα ιδανικά των

18 ό. π. σ.42

19 ό. π. σ.44


προτεσταντών Κουάκερων) και παρουσιάζεται η ολοκληρωτική έλλειψη

επικοινωνίας με την κόρη της:

Η Αμάντα φαίνεται να παρηγορεί τη Λώρα, που έχει κουρνιάσει στον καναπέ.

Καθώς δεν ακούγονται τα λόγια της μητέρας, βλέπουμε ότι η μωρία της έχει

εξαφανιστεί και η Αμάντα είναι τώρα μια τραγική, αγέρωχη φιγούρα20

Η Laura

Είναι ο πλέον απομονωμένος χαρακτήρας από την πραγματικότητα.

Εκφράζει την απόλυτη μοναξιά και συγκεντρώνει όλη τη συμπόνια του

συγγραφέα (είναι ουσιαστικά η αδερφή του, Rose). Είναι αποκομμένη από το

κοινωνικό περιβάλλον όπως επίσης και από την οικογένεια λόγω έλλειψης

επικοινωνίας. Τα αίτια της μοναξιάς της αφενός οφείλονται στην ιδιαίτερη

ψυχοσύνθεσή της, την οποία δεν είναι σε θέση να ρυθμίσει λόγω της μικρής

σωματικής της αναπηρίας και αφετέρου λόγω της διαπαιδαγώγησης από τη

μητέρα της.

Στην πραγματικότητα, η αναπηρία της δεν είναι τόσο έντονη όπως η ίδια

νομίζει. Ο Jim, ως χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα της

κοινωνίας, της λέει:

« Εκείνος ο κρότος που εσένα σου φαινόταν τόσο απαίσιος στο σχολείο. Η

ίδια είπες ότι φοβόσουν ως και να μπεις στην τάξη. Και τι έκανες; Παράτησες

το σχολείο, παράτησες τη μόρφωσή σου εξαιτίας ενός θορύβου που ήταν,

κατά τη γνώμη μου, ανύπαρκτος! Έχεις ένα ελάχιστο φυσικό ελάττωμα – κάτι

που δεν φαίνεται καν, και η φαντασία σου το έχει κάνει χιλιάδες φορές

μεγαλύτερο!»21

Ενώ ο αδερφός της Tom, βλέπει το πρόβλημά της έντονο:

« Μητέρα, μην περιμένεις και πολλά από τη Λώρα ..

20 ό. π. σ.126

21 ό. π. σ.108

23 | Σ ε λ ί δ α

Η Λώρα μας φαίνεται έτσι όπως την περιγράφεις, γιατί είναι δική μας και την

αγαπάμε. Εμείς ούτε προσέχουμε πως είναι ανάπηρη..»22

Χαρακτηριστικό της ψυχοσύνθεσής της είναι η υπερευαισθησία της, η οποία

από τον Williams παρομοιάζεται με την ευθραυστότητα του γυαλιού, το γυαλί

που παραπέμπει στη γυάλινη συλλογή με τα ζωάκια της, το γυάλινο κόσμο

της.

Η υπερευαισθησία της φαίνεται πως την καθιστά ψυχολογικά ανώριμη, μη

διαθέτοντας αυτοσυνείδηση, και άλλα βασικά χαρακτηριστικά της

προσωπικότητας που το άτομο αναπτύσσει μετά από μια ορισμένη ηλικία,

ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στην κοινωνία.

Από την υπερβολική της ντροπή, αποκτά ψυχοσωματικές αντιδράσεις που

λειτουργούν ως ανασταλτικοί παράγοντες σε οποιαδήποτε προσπάθειά της

για πρόοδο, στη σχολή γραμματέων που την ανάγκασε η Amanda να

παρακολουθήσει μαθήματα:

«.. τα χέρια της έτρεμαν και δε μπορούσε να χτυπήσει σωστά τα πλήκτρα!

Την πρώτη φορά που τους δώσαμε ένα τεστ ταχύτητας, κατέρρευσε ..»23

και «η πίσω πόρτα ανοίγει και μπαίνει δειλά η Λώρα. Φαίνεται έτοιμη να

λιποθυμήσει, τα χείλη της τρέμουν, τα μάτια της κοιτάζουν γουρλωμένα..»24

Η σωματική της αναπηρία φαίνεται να επεκτείνεται και στον ψυχικό της

κόσμο.

22 ό. π. σ.65

23 ό. π. σ.23

24 ό. π. σ.87


Ο Williams, συχνά χρησιμοποιεί το συμβολικό χαρακτήρα αντικειμένων για να

δώσει βαρύτητα στα χαρακτηριστικά των ηρώων του.

Αρχικά με το χαρακτηρισμό, «Μπλε Ρόδο», με τον οποίο ο Jim αποκαλούσε

τη Laura στο σχολείο για να τονίσει την παράξενη ομορφιά της:

«Λώρα: Μα, το μπλε δεν ταιριάζει τόσο στα ρόδα.

Τζίμ: Ταιριάζει σ’ εσένα! Είσαι – όμορφη!»25

Δεύτερο σύμβολο, υπαρκτού όμως αντικειμένου, η χρήση του οποίου

λειτουργεί για να προβάλλει την ιδιαιτερότητα της Laura που την καταδικάζει

στη μοναξιά της, είναι το αγαπημένο της στολίδι, μέρος της συλλογής της, ο

μονόκερως:

« Λώρα: Αποφεύγω να κάνω διακρίσεις, αλλά αυτός είναι ο αγαπημένος μου.

Τζιμ: Τι είναι;

Λώρα: Δεν βλέπεις το κερατάκι στο μέτωπό του;

Τζιμ: Μονόκερως, ε;

Λώρα: Μμμ – χμμμ!

Τζιμ: Δεν υπάρχουν πια μονόκεροι

Λώρα: Το ξέρω

Τζιμ: Ο κακομοίρης, θα νιώθει πολύ μόνος

Λώρα (χαμογελάει): Και να νιώθει, δεν παραπονιέται. Μένει στο ίδιο ράφι με

κάτι άλογα που, φυσικά, δεν έχουν κέρατα, και φαίνεται να περνάνε καλά όλα

μαζί.»26

Η Laura ταυτίζεται με το μονόκερο, έχοντας αποδεχτεί την ιδιαιτερότητά της

που προβάλλεται μέσω της μοναξιάς, την οποία θεωρεί φυσική κατάσταση.

25 ό. π. σ.116

26 ό. π. σ.111

25 | Σ ε λ ί δ α

Θα επιθυμούσε όμως να απαλλαγεί από αυτή την κατάσταση και να ενταχθεί

στην κοινωνική πραγματικότητα:

«Λώρα: Τώρα είναι σαν τ’ άλλα άλογα.

Τζιμ: Έχασε το - ;

Λώρα: Ναι, το κερατάκι του. Αλλά δεν πειράζει. Μπορεί να είναι για καλό του ..

(χαμογελάει) θα φανταστώ ότι του έκαναν εγχείριση. Του έβγαλαν το κερατάκι

για να μη νιώθει αφύσικος. (Γελάνε και οι δυο) Τώρα θα νιώθει καλύτερα

ανάμεσα στα υπόλοιπα άλογα, που δεν είχαν κέρατα.»27

Μήπως η εγχείριση που φαντάζεται με αθωότητα η Laura ότι έκαναν στο

μονόκερο, παραπέμπει στην εγχείριση (λοβοτομή) που έκαναν στην

αγαπημένη αδερφή του συγγραφέα με σκοπό τον έλεγχο της συμπεριφοράς

της με τα ξεσπάσματα που είχε;

Η Laura όμως δε θα κατορθώσει να απαλλαγεί από τη μοναξιά της, παρά το

παρθενικό φιλί, που της χαρίζει ο Jim και τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που

της προκαλούνται, η αποκάλυψη του ότι είναι αρραβωνιασμένος και πρόκειται

να παντρευτεί, την οδηγεί στην τελική της καταδίκη.

Η Laura του χαρίζει το μονόκερο, που πλέον έχει χάσει το κερατάκι του, και

μοιάζει με κοινό άλογο. Η κίνηση είναι συμβολική∙ ο Jim από την αδεξιότητά

του σπάει το κέρατο του γυάλινου στολιδιού, που ήταν τόσο εύθραυστο, όπως

με την αδεξιότητά του, να την φιλήσει και μετά να της αποκαλύψει την ύπαρξη

της αρραβωνιαστικιάς του, «κλόνισε» την ευαίσθητη ψυχή της κοπέλας και

ράγισε την καρδιά της, όπως ράγισε το στολίδι.

Εκείνη του χαρίζει το στολίδι σαν ενθύμιο, σα να του χαρίζει ένα κομμάτι του

εαυτού της, αυτό που πήρε εκείνος άθελά του, με το φιλί που της έδωσε.

Η μοίρα της Laura επισφραγίζεται με το τέλος του έργου, που σβήνει μόνη της

τα κεριά, καθιστά δηλαδή τον εαυτό της στην εκούσια απομόνωση, αφού

αποχωρίζεται τον αδερφό της, το μοναδικό άτομο με το οποίο είχε μια

στοιχειώδη επικοινωνία.

27 ό. π. σ.115


Ο Tom

Είναι η φωνή του συγγραφέα.

Εκπροσωπεί τον πνευματικό κόσμο σε αντίθεση με τον υλιστικό που είναι το

πρότυπο του σύγχρονου αμερικανικού μοντέλου.

Η διαφορετικότητά του, τον καθιστά στο περιθώριο, με το να αντιστέκεται στον

μικροαστισμό της εποχής του. Αρνείται να ενστερνιστεί το πρότυπο του

ευσυνείδητου «υπαλληλάκου» σε μια βολεμένη δουλειά, με προβλέψιμη ζωή

και μικροαστικά όνειρα όπως ο Jim.

Η δε πνευματικότητα του χαρακτήρα του, τίθεται καθοριστικός παράγοντας για

την απόλυσή του από την αποθήκη:

«Μετά από λίγο καιρό μ’ έδιωξαν από τη δουλειά, γιατί έγραψα ένα ποίημα

πάνω σ’ ένα κουτί παπουτσιών..»28

Αυθεντικός χαρακτήρας, που δεν ξεπουλάει τα ιδανικά του, με το όποιο

κόστος για τον ίδιο.

Αντιστέκεται σε όλους τους τομείς, επαγγελματικό, οικογενειακό, προσωπικό.

Η ανάγκη του για διαφυγή, εκφράζεται με το να γράφει ποιήματα σε κουτιά

παπουτσιών, κρυφά στην αποθήκη που δουλεύει, να διαβάζει λογοτεχνία, να

γράφει διηγήματα, να ξενυχτάει σε μπαρ και να προσπαθεί να δραπετεύσει

από το δικό του «Γυάλινο Κόσμο» βλέποντας μανιωδώς ταινίες περιπέτειας

στον κινηματογράφο.

Κάποια στιγμή όμως αντιλαμβάνεται ότι η περιπέτεια που προσφέρει η

μεγάλη οθόνη είναι «παθητική» και θέλει να δράσει:

«Οι άνθρωποι πάνε στο σινεμά και βλέπουν δράση, ενώ οι ίδιοι μένουν

στάσιμοι! .. Μέχρι να ξεσπάσει ένας πόλεμος. Μόνο τότε η περιπέτεια γίνεται

προσιτή στις μάζες! ..

28 ό. π. σ.127

27 | Σ ε λ ί δ α

Βαρέθηκα να κινούνται οι άλλοι στην οθόνη – θέλω να κινηθώ κι εγώ .. θα

φύγω!»29

Στο χώρο της οικογένειας, διαρκώς λογομαχεί με τη μητέρα του, η οποία

προσπαθεί να του επιβάλλει το πρότυπο της μετρημένης ζωής και της

καριέρας, το δεύτερο ειδικά με το σκεπτικό να ωφεληθούν η ίδια και η κόρη

της, αφού ο πατέρας, τους παράτησε πριν χρόνια.

Η αγωνία του Tom να βρει την προσωπική του ταυτότητα, κλιμακώνεται με τη

φυγή του, κατατάσσεται στο Εμπορικό Ναυτικό και επιτέλους μπορεί να ζήσει

την περιπέτεια.

Ο ίδιος ο Williams περιγράφει τον Tom ως έναν:

«Ποιητή που δουλεύει σε αποθήκη»

Εδώ τονίζεται η αντίθεση μεταξύ της πνευματικής του φύσης και της εργασίας

που κάνει για βιοποριστικούς λόγους, στην οποία δεν υπάρχει θέση για

έννοιες όπως η φαντασία και η περιπέτεια.

Η αδιαφορία του μπορεί να χαρακτηριστεί προκλητική, γιατί τολμά σε περίοδο

κρίσης να ρισκάρει τον πενιχρό μισθό του, ο οποίος συντηρεί την οικογένεια

και παραμερίζει την ιδέα για μελλοντική υπαλληλική καριέρα.

Θεωρεί τη δημιουργική δράση ως αυτοσκοπό. Η ανάγκη του για φυγή

εκφράζεται ξεκάθαρα:

«Έχω αρχίσει να βράζω μέσα μου.

Το ξέρω, σου φαίνομαι ονειροπόλος, αλλά μέσα μου, ναι, βράζω!

Όποτε αγγίζω παπούτσι στην αποθήκη, τρέμω στην ιδέα ότι η ζωή είναι

μικρή, κι εγώ δεν κάνω τίποτα. Ότι και να’ ναι η ζωή, ξέρω πως είναι κάτι

καλύτερο από παπούτσια – εκτός αν είναι παπούτσια στο πόδι κάποιου

ταξιδιώτη!» 30

29 ό. π. σ.82

30 ό. π. σ.83


Οι αξίες του Tom, βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με του μέσου Αμερικάνου,

πιο συγκεκριμένα την ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση ο Tom δεν την

επιδιώκει γιατί γράφει ποίηση, την οποία όμως διατηρεί μόνο για τον ίδιο.

Στόχος του δεν είναι η προβολή και η κοινωνική αναγνώριση αλλά αυτή καθ’

αυτή η δημιουργική διαδικασία.

Η στάση της κοινωνίας απέναντι στον Tom παρουσιάζεται ως τιμωρία, τον

αντιμετωπίζει ως ξένο σώμα και τελικά τον αποβάλλει.

Συγκεκριμένα στο εργασιακό του περιβάλλον:

«Με φώναζε «Σαίξπηρ». Κι ενώ όλα τα άλλα παιδιά στην αποθήκη με

αντιμετώπιζαν φιλύποπτα ή και εχθρικά, ο Τζιμ με έβλεπε πάντα

καλοπροαίρετα. Σιγά – σιγά, η συμπεριφορά του επηρέασε και τους άλλους, η

εχθρότητά τους υποχώρησε και άρχισαν κι εκείνοι να μου χαμογελάνε, όπως

χαμογελάνε οι άνθρωποι όταν βλέπουν ένα παράξενο σκυλί να περνάει σε

απόσταση.» 31

Αλλά και στο οικογενειακό περιβάλλον, αντιμετωπίζεται από τη μητέρα του ως

άτομο εγωιστικό και ανήθικο, μη μπορώντας να αντιληφθεί η Amanda τις

πνευματικές και υπαρξιακές του ανησυχίες:

«Νομίζω ότι κάνεις πράγματα για τα οποία ο ίδιος ντρέπεσαι.

Γι’ αυτό φέρεσαι έτσι. Δεν πιστεύω ότι κάθε νύχτα τρέχεις στο σινεμά.

Κανένας λογικός άνθρωπος δεν πάει στο σινεμά τόσο συχνά όσο λες ότι πας

εσύ.

Ο κόσμος δεν πάει τα μεσάνυχτα στο σινεμά,

και τα σινεμά δεν τελειώνουνε στις δυο το ξημέρωμα.

Και γυρνάς στο σπίτι τρεκλίζοντας και παραμιλώντας

σαν μανιακός!

Πέφτεις και κοιμάσαι τρεις ώρες όλες κι όλες, και μετά κατευθείαν δουλειά.

31 ό. π. σ.68 - 69

29 | Σ ε λ ί δ α

Ω, φαντάζομαι πώς θα είσαι όλη μέρα εκεί.

Νυσταγμένος, μισοζαλισμένος, κακομοίρης» 32

Το μόνο άτομο με το οποίο δε βρίσκεται σε σύγκρουση είναι η Laura, λόγω

όμως της ισχυρής αδυναμίας της φύσης της, επικοινωνεί μαζί του μόνο σε

συναισθηματικό επίπεδο.

Ο Tom καταφεύγει στην απομόνωση από επιλογή προκειμένου να

διασφαλίσει την ακεραιότητα της προσωπικότητάς του.

Η μοναξιά θα εξακολουθήσει να υπάρχει στη ζωή του και μετά από τη

«μεγάλη φυγή» του από το Σαιν Λούις:

«Γι’ αυτό και ταξίδεψα πολύ.

Οι πόλεις στροβιλίζονταν γύρω μου σα νεκρά φύλλα,

φύλλα με ζωντανά ακόμα χρώματα, αλλά αποκομμένα από το κλαδί τους..»33

Αισθάνεται την ανάγκη να ριζώσει πλέον κάπου, να αποβάλλει τη μοναξιά και

να επικοινωνήσει, γι’ αυτό και επιδιώκει τη συντροφιά αγνώστων.

Η αγωνία του όμως για την τύχη της αδερφής του και οι τύψεις που νιώθει ότι

την εγκατέλειψε, παρουσιάζονται ανοιχτά από το συγγραφέα:

«.. και να περάσω από μια φωτισμένη βιτρίνα αρωματοπωλείου

γεμάτη πολύχρωμα γυαλάκια, μπουκαλάκια σε υπέροχες αποχρώσεις,

σαν κομμάτια ουράνιου τόξου.

Και τότε να νιώσω το χέρι της αδερφής μου στον ώμο μου.

Στρέφω και την κοιτάζω κατάματα ..

Αχ, Λώρα, Λώρα, προσπάθησα να σ’ αφήσω πίσω μου,

αλλά τώρα σου είμαι πιο πιστός απ’ όσο σου ήμουν τότε!»34

32 ό. π. σ.33 - 34

33 ό. π. σ.127

34 ό. π. σ.127


Έχει πλήρη επίγνωση του τι πρέπει να θυσιάσει για να «λυτρωθεί» ο ίδιος

εσωτερικά και να αυτοπροσδιοριστεί:

«Σβήσε τα κεριά σου, Λώρα! Αντίο,λοιπόν..»35

Σύμφωνα με τον καθηγητή Αγγλικής φιλολογίας Thomas E. Scheye, o Tom

ανατρέχει στο παρελθόν, θυμάται τη Laura, με σκοπό να την ξεχάσει μια για

πάντα.

Ο συγγραφέας επικροτεί τη φυγή του Tom ως δικαίωμα του ατόμου για

αναζήτηση της προσωπικής του ελευθερίας.

Ο Jim

Εκπροσωπεί το μέσο Αμερικάνο, εκφραστή του συστήματος και της

ιδεολογίας του «Αμερικανικού Ονείρου».

Η αντίθεσή του με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας είναι τόσο έντονη που

από την αρχή του έργου αναφέρεται ως:

«το πιο ρεαλιστικό πρόσωπο του έργου,

αφού είναι απεσταλμένος από τον κόσμο της πραγματικότητας,

από τον οποίο εμείς έχουμε κάπως απομακρυνθεί.»36

Η λειτουργία του ατόμου αυτού στο έργο έχει και συμβολικό χαρακτήρα:

«είναι αυτό το κάτι που αργεί να έρθει και πάντα το περιμένουμε γιατί γι’ αυτό

ζούμε»37

Στο έργο ο Jim προβάλλεται ως κύριος εκφραστής του Αμερικανικού

προτύπου της Επιτυχίας:

35 ό. π. σ.128 με τα λόγια αυτά κλείνει το έργο.

36 ό. π. σ.13

37 ό. π. σ.13

31 | Σ ε λ ί δ α

«Στο σχολείο ο Τζίμ ήταν ίνδαλμα. Είχε την τεράστια καλοσύνη και ζωντάνια

των Ιρλανδών, και η όψη του έλαμπε σαν λευκή, κινέζική πορσελάνη.

Λες και όπου πήγαινε, τον φώτιζε κάποιος προβολέας.

Ήταν αστέρι στο μπάσκετ, φοβερός στις διαλέξεις, αρχηγός στην τάξη των

τελειοφοίτων, αρχηγός της χορωδίας και πρωταγωνιστής στις οπερέτες που

ανέβαζε το σχολείο στο τέλος κάθε χρονιάς.

Πάντα έτρεχε ή πήγαινε χοροπηδώντας, ποτέ δεν περπατούσε κανονικά –

σαν να ήταν έτοιμος να καταργήσει το νόμο της βαρύτητας.

Πετούσε με τόσο γρήγορο ρυθμό μέσα στην εφηβεία του που, λογικά,

τον περίμενες τουλάχιστον Πρόεδρο στο Λευκό Οίκο προτού φτάσει τα

τριάντα.»38

Όπως κάθε άνθρωπος που ζει με το όνειρο της επιτυχίας, γοητεύεται από την

ιδέα του γρήγορου κέρδους.

Έτσι, βλέπουμε να εκφράζει στη Laura το θαυμασμό του για την ασήμαντη

αλλά κερδοφόρα εφεύρεση της τσίχλας:

«Σκέφτεσαι τι λεφτά έκανε αυτός που ανακάλυψε την τσίχλα, φοβερό ε;»39

Η προσήλωσή του στα ιδανικά του αμερικανικού συστήματος φαίνεται και από

την πίστη του στο μέλλον των τεχνολογικών επιτευγμάτων.

Για να καταφέρει να ανέλθει οικονομικά και κοινωνικά ώστε να

πραγματοποιήσει το Όνειρο της Επιτυχίας, παρακολουθεί μαθήματα

ραδιομηχανικής και Εκφώνησης και έτσι εντάσσεται πλήρως στο σύστημα της

βιομηχανικής κοινωνίας:

«Γιατί πιστεύω στο μέλλον της τηλεόρασης!

Θέλω να είμαι έτοιμος όταν θα πάρει τα’ απάνω της η τηλεόραση –

38 ό. π. σ.68

39 ό. π. σ.96


γι’ αυτό πρέπει να ξεκινήσω από τώρα. Έχω ήδη κάνει αρκετές γνωριμίες,

και το μόνο που μένει είναι ν’ αρχίσει να λειτουργεί αυτή η νέα τεχνολογία.

Οπότε, εμπρός και φύγαμε!

Μόρφωση - Βζζζζινννν!

Λεφτά - Βζζζζινννν!

Εξουσία - Βζζζζινννν!

Αυτή είναι η βάση της σύγχρονης δημοκρατίας!» 40

Η αποτυχία εκπλήρωσης του Αμερικανικού Ονείρου και οι συνέπειες της

προσκόλλησης του ατόμου σε αυτό, παρουσιάζονται και στο έργο μας.

Το μέλλον του Jim, δεν παρουσιάζεται ανοιχτά από το συγγραφέα, όμως από

τις πληροφορίες που αντλούμε γι αυτόν από τον Tom, βλέπουμε ότι η εξέλιξή

του δεν ήταν η αναμενόμενη αν τη συγκρίνουμε με τη δημοτικότητα που είχε

στο σχολείο:

«Όμως, φαίνεται ότι ο Τζίμ συνάντησε εμπόδια στη ζωή μόλις τέλειωσε το

σχολείο: κάτι του έκοψε τη φόρα οριστικά.

Έξι χρόνια μετά την αποφοίτησή του είχε μια δουλειά

όχι και πολύ καλύτερη από τη δική μου.»41

Φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται την αποτυχία του και εκφράζει την ανησυχία του

στη Laura μέσω των συμβουλών που της δίνει για να τονώσει την

αυτοπεποίθησή της. Στην πραγματικότητα, προσπαθεί να τονώσει τη δική

του:

«Νομίζεις ότι μόνον εσύ έχεις προβλήματα,

ότι μόνον εσύ έχεις απογοητευτεί!

40 ό. π. σ.109

41 ό. π. σ.68

33 | Σ ε λ ί δ α

Όμως, άμα κοιτάξεις γύρω σου, θα δεις ότι πολύς κόσμος

έχει απογοητευτεί

όπως εσύ.

Εγώ, για παράδειγμα: όταν τελείωσα το σχολείο,

πίστευα ότι σ’ έξι χρόνια θα είχα πάει μπροστά – και τώρα,

έξι χρόνια αργότερα,

βλέπω που είμαι ..»42

Δηλώνοντας όμως την πίστη του στο Αμερικανικό Όνειρο, προσπαθεί να

νικήσει την απογοήτευσή του για την πεσμένη του δημοτικότητα και ελπίζει

στην επάνοδό της:

«Σήμερα η υπογραφή μου δεν αξίζει τόσο.

Αλλά κάποια μέρα – πού ξέρεις! – μπορεί να έχει αξία.

Άλλο είναι ο απογοητευμένος και άλλο ο αποθαρρυμένος.

Εγώ είμαι απογοητευμένος, αλλά δεν έχω χάσει το κουράγιο μου

από τα είκοσι τρία μου».43

Προσπαθώντας να ανανήψει νοσταλγεί τις περασμένες του δόξες.

Εδώ διαφαίνονται καθαρά οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων

στην αμερικανική κοινωνία, οι οποίες έχουν ως στόχο την ανάδειξη του

ατόμου μέσω της δημοτικότητάς του.

Όπως πληροφορούμαστε από τον Tom, σχετικά με τη «φιλία» του με τον Jim:

«Εγώ του ήμουν πολύτιμος, γιατί θυμόμουν τις παλιές του δόξες:

τον είχα δει πρωταθλητή του μπάσκετ και με το ασημένιο κύπελλο

42 ό. π. σ.102

43 ό. π. σ.105


μετά τη διάκριση της διάλεξής του»44

Η σχέση του Jim με τον Tom βασίζεται στην «αλληλοεξυπηρέτηση».

Ο Tom θυμάται τις παλιές δόξες του Jim και ο δεύτερος ανταποδίδει με το να

διαφυλάττει το μικρό μυστικό του Tom:

«Κι εκείνος ήξερε την αδυναμία μου, ότι,

άμα δεν είχαμε πολλή δουλειά στην αποθήκη,

κλεινόμουν στο δωματιάκι του μπάνιου και έγραφα ποιήματα»45.

Στον κόσμο που εκπροσωπεί ο Jim, το μεσοαστικό, της υλικής ευμάρειας και

της κοινωνικής καταξίωσης, τα πνευματικά αγαθά δεν έχουν θέση, γι’ αυτό και

αντιμετωπίζει τον Tom με μια μικρή δόση ειρωνείας, αποκαλώντας τον

«Σαίξπηρ».

Ο Jim παρουσιάζεται ως αντιπροσωπευτικό θύμα των λανθασμένων αξιών

της αμερικανικής κοινωνίας.

Παρατηρούμε λοιπόν, ότι ο Jim παρόλο που στην εισαγωγή του έργου

αναφέρεται ως ο χαρακτήρας που συνδέει την οικογένεια (που είναι

εγκλωβισμένη στο δικό της «Γυάλινο Κόσμο») με την πραγματικότητα,

παρόλαυτά είναι και ο ίδιος εγκλωβισμένος στα ιδανικά που επιτάσσει η

αμερικανική κοινωνία, κυνηγώντας το «Αμερικάνικο Όνειρο» με τις επιπτώσεις

του.

3.2. Τα κοινά στοιχεία των τριών βασικών χαρακτήρων

(Amanda – Laura – Tom)

44 ό. π. σ.68

45 ό. π. σ.68

35 | Σ ε λ ί δ α

Και οι τρεις βρίσκονται απομονωμένοι από το περιβάλλον, ο καθένας όμως

στο δικό του «Γυάλινο Κόσμο» και αυτό ως προς τα αίτια που τους οδήγησαν

στην απομόνωση και ως προς το πώς βιώνει ο καθένας τους τη μοναξιά.

3.3. Οι διαφορές των τριών βασικών χαρακτήρων

Η Amanda και η Laura παρουσιάζονται ως ανίκανες να προσαρμοστούν στην

κοινωνία, ο Tom ως πνευματικός άνθρωπος απομονώνεται στο περιθώριο

συνειδητά, μη θέλοντας να συμβαδίσει με τα ιδανικά της κοινωνίας.

Η Amanda και η Laura κλείνονται οριστικά στη μοναξιά τους στο τέλος του

έργου. Δυο γυναίκες σε ένα σπίτι χωρίς καμία επικοινωνία πια μεταξύ τους,

αφού ο Tom, ο συνδετικός κρίκος τις εγκατέλειψε.

Για τον Tom όμως, δε μας διευκρινίζεται από το συγγραφέα, εάν θα έχει την

ίδια κατάληξη. Αφήνεται αμυδρά μια ελπίδα..

Ο Tom είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται τις αιτίες που δημιουργούν το

εσωτερικό του αδιέξοδο και γνωρίζει το κόστος που απαιτείται να απαλλαγεί

από αυτό, γι’ αυτό και νιώθει τύψεις που αφήνει την αδερφή του.

Το αίσθημα του ανικανοποίητου στην Amanda και τον Tom, είναι συνέπεια

των προσωπικών στάσεων και των συνθηκών της ζωής ενώ στην περίπτωση

της Laura πηγάζει από την ψυχοπαθολογία της.

Ο Tom αντιλαμβάνεται τις καταστροφικές συνέπειες της προσκόλλησης στο

παρελθόν και παίρνοντας την απόφαση να προχωρήσει και να

αυτοπροσδιοριστεί, αποκόβεται οριστικά από τη σκέψη της αδερφής του.

Η Amanda δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί τις καταστροφικές συνέπειες και

βρίσκει παρηγοριά με την προσκόλληση σε αυτό, έτσι οδηγείται στο αίσθημα

του ανικανοποίητου.

Κεφ. 4. Εμβάθυνση στο Κεντρικό Θέμα του Έργου


4.1. Οι αξίες της αμερικανικής κοινωνίας μέσα από το Αμερικάνικο Ρεαλιστικό Δράμα του 20ου αιώνα

Η θεματολογία του έργου του κάθε συγγραφέα απορρέει από τον κοινωνικό

του περίγυρο που και αυτός με τη σειρά του αντανακλά το συγκεκριμένο

πολιτισμό που τον διαμορφώνει.

Εμείς θα ασχοληθούμε με το Αμερικάνικο Ρεαλιστικό Δράμα του 20ου αιώνα

που επηρεάζεται από το Μοντέρνο Δυτικό Δράμα, που περιλαμβάνει τη

δραματική λογοτεχνία ολόκληρης της Ευρώπης και της Αμερικής και θέλουμε

να αποκαλύψουμε τους δημιουργικούς μηχανισμούς που διαμορφώνουν το

χαρακτήρα της Αμερικάνικης Ρεαλιστικής Δραματουργίας, δηλαδή τις

κοινωνικοπολιτιστικές ρίζες και τη συνθετική τους λειτουργία στο χαρακτήρα

των προσώπων που επηρεάζονται από το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Παρατηρούμε κοινά θέματα όπως λ.χ. τη μοναξιά και την απόγνωση του

σύγχρονου ανθρώπου σε έργα των O’ Neill, Williams, Miller και Albee.

Την άρνηση της πραγματικότητας και την αντιμετώπιση της αλήθειας στο έργο

των Ibsen, Chekhov, Pirantello και Zene καθώς και των τεσσάρων

προαναφερθέντων αμερικανών συγγραφέων. Το θέμα της βίας, σε έργα των

Williams, Albee, Shepard, Pinter, Bond και Frisch.

Όμως, παρά τη συγγένειά τους, παρουσιάζεται διαφορά στο περιεχόμενο,

που οφείλεται στην ιδιαιτερότητα του αμερικανικού πολιτισμού.

Η ιδιαιτερότητα του Μοντέρνου Αμερικανικού Δράματος συνήθως εκφράζεται

και με τον όρο «Αμερικάνικος Ψυχολογικός Ρεαλισμός» που έχει ως βάση το

άτομο. Είχε προηγουμένως χρησιμοποιηθεί και από Ευρωπαίους συγγραφείς,

Ibsen, Strindberg και Chekhov αλλά αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε στην

Αμερική λόγω της ατομικιστικής φιλοσοφίας της κοινωνίας της.

Εκφράζει τον προβληματισμό των συγγραφέων σχετικά με το ψυχολογικό,

κοινωνικό και υπαρξιακό αδιέξοδο του Αμερικανού και προβάλλει την

ατομικιστική θεώρηση της ζωής ως φιλοσοφία της αμερικανικής κοινωνίας.

Η διαφορά συνίσταται στο ότι τα θέματα που παρουσιάζονται είναι κοινά,

όπως το αίσθημα της μοναξιάς, το αίσθημα του ανικανοποίητου και η άρνηση

37 | Σ ε λ ί δ α

της πραγματικότητας και αναπτύσσονται από τους αμερικανούς συγγραφείς

ως ατομικά ψυχολογικά προβλήματα σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους που

προσεγγίζουν τα θέματα ως προβλήματα της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας ή

της ανθρώπινης φύσης.

Έτσι, παρατηρούμε ότι ακόμα και καθαρά κοινωνικά θέματα, όπως η επιτυχία

απόκτησης υλικών αγαθών παρουσιάζεται ως πρωταρχική αιτία των

προαναφερθέντων ψυχολογικών προβλημάτων και αντανακλούν στο

αδιέξοδο της αμερικανικής ατομικιστικής κουλτούρας.

Το ψυχολογικό ατομικό πρόβλημα βρίσκεται στο κέντρο της δράσης και

συνίσταται στην ανάλυση του προβλήματος, αυτή είναι η οπτική των

αμερικανών συγγραφέων, απόρροια των βιωμάτων τους και του φιλοσοφικού

προβληματισμού της κοινωνίας τους.

Η κοινωνικο – πολιτιστική πραγματικότητα της Αμερικής της μεταπολεμικής

περιόδου του 1945 – 1960, θίγει θέματα όπως «Η αξία της Επιτυχίας» , «Το

αίσθημα της Μοναξιάς», «Το αίσθημα του Ανικανοποίητου» και «η άρνηση

της Πραγματικότητας» και αντανακλώνται επάξια στα αντιπροσωπευτικότερα

αμερικανικά έργα:

«The Glass Menagerie» (1945), «A Streetcar Named Desire» (1947) του

Tennessee Williams, «Death of a Salesman» (1949) του Arthur Miller και

«Long Day’s Journey into Night» (1956) του Eugene O’ Neill.

Τα βασικά θέματα που θίγονται στα παραπάνω έργα αντικατοπτρίζουν τους

χαρακτήρες των ηρώων και τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται

μεταξύ τους, τον σκηνικό χώρο που αναπτύσσεται η δράση και η ατμόσφαιρα

του έργου, τα συναισθήματα, οι εσωτερικές συγκρούσεις, η ανάδειξη της

κεντρικής ιδέας του έργου και η προβολή της φιλοσοφίας του συγγραφέα.

Η πολιτιστική κουλτούρα του κάθε λαού είναι εμφανής στη λογοτεχνία του και

διαμορφώνεται σύμφωνα με τα ιδανικά και τις αξίες που διέπουν την κοινωνία

του. Στην περίπτωση της αμερικανικής κοινωνίας υπάρχουν δυο πόλοι, ο

ένας περιλαμβάνει την επιτυχία, τη δύναμη και το κύρος (που προϋποθέτουν

τον υλικό πλούτο) και ο δεύτερος περιλαμβάνει την ευτυχία και την


αυτοολοκλήρωση (που εν μέρει προϋποθέτει υλικό πλούτο) που

πραγματώνεται μέσω της αυτογνωσίας του ατόμου.

4.2. Πώς δημιουργήθηκε ο μύθος του «Αμερικανικού Ονείρου»

Η αμερικάνικη κοινωνία δημιουργήθηκε από πληθυσμούς που εκδιώχθηκαν

από τον ευρωπαϊκό χώρο και κατέφυγαν στο Νέο Κόσμο προς αναζήτηση

μιας καλύτερης ζωής. Εκεί είχαν τη δυνατότητα να θέσουν τα πλαίσια για

καλύτερη διαβίωση αφήνοντας πίσω κοινωνικά στερεότυπα και παραδόσεις.

Στο επίκεντρο της συνείδησής τους ήταν η ατομική προσπάθεια που έπλασε

την ιδεατή εικόνα του «Αμερικανικού Ονείρου», το οποίο προσδιοριζόταν από

την αυτονομία, την αυτοολοκλήρωση και την προσωπική ανάπτυξη του

ατόμου.

Η φιλοσοφία αυτή εν μέρει ήταν επηρεασμένη από τον Προτεσταντισμό και

την Πουριτανική Ηθική που έφεραν μαζί τους από την Ευρώπη οι πρώτοι

άποικοι και είναι εμφανής σε όλα τα επίπεδα της αμερικάνικης ζωής και

σκέψης.

Είναι τόσο μεγάλη η έμφαση που δίνει η αμερικάνικη κοινωνία στη

σπουδαιότητα της προσωπικής επίτευξης και την υπευθυνότητα που φέρει το

άτομο για τον εαυτό του, από τη νηπιακή κιόλας ηλικία, που υπάρχει ο φόβος

η ελευθερία του να μετατραπεί σε καταναγκασμό με αποτέλεσμα την

ψυχολογική του σύγχυση. 46

Έτσι λοιπόν, όπως υποστηρίζει η γαλλίδα φιλόσοφος, Simon Weil, όταν οι

δυνατότητες επιλογής είναι τόσο ευρείες ώστε να πλήττουν το κοινό όφελος,

οι άνθρωποι παύουν να απολαμβάνουν την ελευθερία.

Σημαντική είναι ωστόσο και η διαπίστωση του Stanley Hauerwas, ότι οι

Αμερικανοί θεωρούν τις ηθικές θέσεις ως υποκειμενικές προτιμήσεις.

4633 Το ερώτημα εδώ, που αναπόφευκτα δημιουργείται είναι « εάν οι άνθρωποι θέλουν την ελευθερία ή μήπως νιώθουν φόβο μπροστά στην ευθύνη που φέρει η απόκτησή της; », θέμα το οποίο αναπτύσσεται και στο βιβλίο του Erich Fromm, Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία, 1971. Ο Erich Fromm δε, συγκαταλέγεται στους ευρωπαίους ψυχαναλυτές που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ και οι ψυχαναλυτικές θεωρίες τους βρήκαν τόσο μεγάλη απήχηση στην αμερικανική κοινωνία που έφτασαν να ταυτίζονται με τη σύγχρονη Αμερική.

39 | Σ ε λ ί δ α

Αυτό εξηγείται μέσω της ψυχολογίας της αλλαγής, η οποία επηρεάζει τη

διαμόρφωση του συστήματος αξιών και την αντίληψη ταυτότητας του ατόμου.

Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να επισημάνουμε μια αντίφαση στη φιλοσοφία

της αμερικάνικης κοινωνίας, από τη μια υπάρχει η αντίληψη ότι το άτομο

αυτοεπιβεβαιώνεται μέσω των προσωπικών του επιτευγμάτων και από την

άλλη, η ανάγκη του για κοινωνική αναγνώριση που εξασφαλίζεται μέσω της

δημοτικότητας.

Το δεύτερο δε, είναι τόσο δυνατό που όταν αυτή του η ανάγκη δεν

εκπληρωθεί, το άτομο θεωρεί ότι δεν είναι αγαπητό και άρα δεν είναι

επιτυχημένο. Το να είναι αρεστό, επιβεβαιώνει την αξία του.

Η δημοτικότητά του, επιτυγχάνεται μέσω των φιλικών σχέσεων που συνάπτει.

Οι φιλικές όμως αυτές σχέσεις έχουν ημερομηνία λήξης όταν το άτομο αλλάζει

κοινωνική θέση.

Οι φιλίες αυτές είναι στο πλαίσιο της ατομικιστικής του φιλοσοφίας, όπως

προείπαμε δεν έχουν καμία σχέση με τη βαρύτητα που δίνουν σε αυτή άλλοι

λαοί, όπως της Ελλάδας.

Για τον αμερικάνο, η φιλία σηματοδοτεί τις κοινές ανάγκες. Λόγω του ότι η

αυτονομία και η ανεξαρτησία είναι πρωταρχικοί σκοποί, ο Αμερικάνος

αντιστέκεται στους δεσμούς αλληλεξάρτησης.

Η κοινωνική καταξίωση έχει ως σκοπό να προάγει το άτομο και να το

ξεχωρίσει από το σύνολο οπότε καταλαβαίνουμε ότι η προσπάθεια ανάδειξης

του «Εγώ» παρόλο που επιτυγχάνεται μέσω των κοινωνικών

συναναστροφών δε μπορεί ποτέ να αγγίξει τη φιλοσοφία του «Εμείς».

Ο πραγματισμός της αμερικάνικης κουλτούρας έρχεται σε αντίθεση με τον

ευρωπαϊκό τρόπο σκέψης που δίνει βάση στον κόσμο των ιδεών.

Τα υλικά αγαθά για τους Αμερικάνους, δεν είναι απλά μέσο για την άνετη

διαβίωσή τους αλλά μεταφράζεται ως βαθύτερη μεταφυσική αγωνία.

Η ιδεολογία αυτή έχει τις ρίζες της στον προτεσταντισμό που έφεραν μαζί τους

οι άποικοι στην Αμερική από την Ευρώπη και έχει στενή σχέση με τον


καπιταλισμό. Το πρότυπο της προσωπικής επιτυχίας και κυρίως της υλικής,

προβλήθηκε έντονα και μέσω του αμερικάνικου κινηματογράφου.

Στοιχεία της αμερικανικής θεώρησης των ιδανικών του ατόμου συναντώνται

στη θεωρία του «Κοινωνικού Καθρεφτισμού» των Cooley και Mead, όπου η

έννοια της αυτοεκτίμησης αναδύεται στο άτομο όταν αυτό έρχεται για πρώτη

φορά σε επαφή με τις απόψεις της κοινωνίας γι’ αυτό.

Με τη μεταφορική έκφραση «καθρεπτιζόμενος εαυτός» εξηγείται η άποψη που

έχει το άτομο για τον εαυτό του, η οποία διαμορφώνεται από τις πληροφορίες

που παίρνει από τους άλλους γι’ αυτό.

Όταν λοιπόν το άτομο βλέπει τους προσωπικούς του στόχους να μην

πραγματώνονται, αισθάνεται αποτυχημένο γιατί βρίσκεται στο περιθώριο της

κοινωνίας και πρέπει οπωσδήποτε να ενταχθεί σε αυτή για να ανακάμψει και

να επαναπροσδιοριστεί.

Ο ανταγωνισμός, είναι βασικό στοιχείο της ατομικιστικής φιλοσοφίας και

παρατηρείται σε πολιτισμούς που η θέση του ατόμου στην κοινωνία δεν έχει

σχέση με τις οικογενειακές του καταβολές αλλά με την προσωπική του αξία.

Ο ανταγωνισμός αποτελεί θεμελιώδη αρχή του Κοινωνικού Δαρβινισμού.

Οι δε συνέπειές του, είναι η ανασφάλεια και η ανισότητα της αμερικάνικης

κοινωνίας.

Μια άλλη αντίφαση που παρατηρούμε στην αμερικάνικη κοινωνία είναι ότι το

άτομο παρά την ατομικιστική του φιλοσοφία διακατέχεται παράλληλα και από

συνεργατικότητα.

Αυτό γιατί από τη βιομηχανική εποχή τα άτομα αλληλεπιδρούσαν σε χώρους

οργανωμένων ομάδων και η εργασία τους για να παραχθεί προϋπέθετε

συνεργασία.

Παρατηρούμε λοιπόν, ότι η αμερικάνικη κοινωνία παρουσιάζει μεγάλες

αντιφάσεις και αλληλοσυγκρουόμενες αξίες που έχουν επιπτώσεις οδυνηρές

στην ψυχολογία του λαού.

41 | Σ ε λ ί δ α

Το άτομο μέσω των αλληλοσυγκρουόμενων αξιών του (προσωπικές αξίες και

κοινωνικές επιταγές) οδηγείται στην αλλοτρίωση.

Στο μοντέρνο Αμερικάνικο Δράμα, βλέπουμε την έντονη αμφισβήτηση των

ιδανικών και αξιών του αμερικάνικου πολιτισμού και την ανάγκη για μια

ανθρωποκεντρική στροφή της κοινωνίας.

Στα περισσότερα έργα θίγεται η αποτυχία του «Αμερικανικού Ονείρου», που

αλλοτριώνει το άτομο ηθικά, συναισθηματικά και πνευματικά και το ωθεί στη

βία, την απόγνωση και την αυτοκαταστροφή.

Κυρίαρχα θέματα που εκφράζουν το ψυχολογικό αδιέξοδο είναι όπως

προείπαμε, «το αίσθημα της μοναξιάς», «το αίσθημα του ανικανοποίητου» και

«η άρνηση της πραγματικότητας».

Συχνά, αυτά τα αισθήματα δεν παρουσιάζονται στους βασικούς χαρακτήρες

των έργων μεμονωμένα αλλά σε συνδυασμούς.

Συχνά τα άτομα προσπαθούν να βγουν από το αδιέξοδο καταφεύγοντας στο

όνειρο και την αυταπάτη. Εδώ φαίνεται η αποτυχία ενός λαού που έρχεται σε

σύγκρουση με τα ιδανικά του.

Παρά την έντονη κριτική στάση που έχουν οι σύγχρονοι Αμερικάνοι

δραματουργοί, δεν καταφέρνουν να ξεφύγουν από τη φιλοσοφία του λαού

τους γιατί δίνοντας έμφαση στη νεότητα των βασικών ηρώων τους εκφράζουν

την αισιοδοξία τους για ένα καλύτερο αύριο που υπόσχεται την προσωπική

καταξίωση του ατόμου και άρα πέφτουν στην αντίφαση να ενστερνίζονται

αυτό που καταγγέλουν, δηλαδή την πίστη στο Αμερικάνικο Όνειρο και την

ατομικιστική θεώρηση της ζωής.

4.3. Οι αξίες της αμερικανικής κοινωνίας συναντώνται ως τα βασικά θέματα – συγκρούσεις στο έργο του Williams

Ο Williams, είναι εκφραστής ενός ποιητικού οράματος μοναξιάς.

Μιας μοναξιάς που υπάρχει στη φύση του ανθρώπου και είναι υπεύθυνη για

τις πράξεις του. Η τέχνη γι’ αυτόν είναι μια εκδήλωση, μια ανάγκη να ξεφύγει

από αυτήν την υπαρξιακή του απομόνωση.


Η μοναξιά, είναι το σημαντικότερο και επαναλαμβανόμενο θέμα στα έργα του,

όπως δήλωσε ο ίδιος σε συνέντευξή του το 1973.

Η μοναξιά, στους ήρωές του, εκφράζεται με το αίσθημα του ψυχικού πόνου

και της απελπισίας λόγω της ευαισθησίας του χαρακτήρα τους.

Διαθέτουν ωστόσο υψηλά ιδανικά και αξίες που τους διαφοροποιούν από

τους αλλοτριωμένους εκφραστές της κοινωνίας και χαίρουν το σεβασμό και

την εκτίμηση του συγγραφέα. Λογικό είναι, αφού είναι χαρακτήρες που

απορρέουν από τις οικείες του φυσιογνωμίες, της οικογένειάς του αλλά και τον

ίδιο.

Το αίσθημα της μοναξιάς καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις που στο έργο του

είναι σχέσεις διάστασης.

Το αίσθημα του ανικανοποίητου, είναι βασικό συστατικό της ψυχολογίας των

κύριων ηρώων στα έργα του Williams και πηγάζει από τη μοναξιά του

νιώθουν.

Με το αίσθημα του ανικανοποίητου εκφράζονται οι εσωτερικές συγκρούσεις

των χαρακτήρων και δημιουργείται ο βασικός πυρήνας από όπου απορρέουν

οι εξωτερικές συγκρούσεις και εκτυλίσσεται η δράση του έργου.

Το αίσθημα του ανικανοποίητου ουσιαστικά απορρέει από τον

προβληματισμό του ίδιου του συγγραφέα, τις δικές του εσωτερικές

συγκρούσεις.

Η θέση του συγγραφέα σχετικά με τον αγώνα που κάνουν τα άτομα για να

αντιμετωπίσουν το αίσθημα του ανικανοποίητου που τα διακατέχει, είναι ότι

σπάνια κατορθώνουν να αυτοπροσδιοριστούν και να λύσουν το πρόβλημά

τους, όπως ο Tom, αυτενεργώντας, παίρνοντας τη ζωή στα χέρια τους ή

υποκύπτουν στη μοίρα τους, όπως η Laura.

Το αίσθημα του ανικανοποίητου συμπεραίνουμε ότι προβάλλει αναπόφευκτα

την κοινωνική πραγματικότητα στο σύνολό της.

Παρόλο που οι χαρακτήρες του έργου είναι αντιθετικοί, έχοντας υλιστικά και

πνευματικά πρότυπα, νιώθουν όλοι μη ικανοποιημένοι.

43 | Σ ε λ ί δ α

Ο Williams δεν ασκεί απλά κριτική στα υλιστικά πρότυπα της κοινωνίας του,

αλλά μέσω των έντονων αντιθέσεων των χαρακτήρων του, Jim και Tom, και

των αξιών που εκπροσωπούν, προβάλλει τη θέση ότι το άτομο οφείλει να

αποβάλλει από πάνω του τις καταστρεπτικές αξίες της κοινωνίας ώστε να

μπορέσει να βρει την ισορροπία με τον εαυτό του.

Η άρνηση της πραγματικότητας, δεν είναι μόνο βασικό στοιχείο της

ψυχολογίας των Wingfield, αλλά και γενικό χαρακτηριστικό της αμερικάνικης

μεσοαστικής τάξης.

Ο υπαινιγμός αυτός παρουσιάζεται φανερά στην εισαγωγή του έργου από τον

Tom:

«..Επιστρέφω σ’ εκείνη την αλλόκοτη περίοδο των τριάντα, τότε που η

τεράστια μεσαία τάξη της Αμερικής σπούδαζε σε σχολές τυφλών. Τα μάτια

τους, τους είχαν προδώσει ή, ίσως, εκείνοι είχαν προδώσει τα μάτια τους – και

τώρα προσπαθούσαν να διαβάσουν με τα δάχτυλα, όπως οι τυφλοί, τις

εξελίξεις για την οικονομία που κατέρρεε».

47

Στόχος του ατόμου είναι αρχικά, η διέξοδος από τα κοινωνικά και ψυχολογικά

του προβλήματα καθώς βρίσκεται σε σύγκρουση με τον εξωτερικό και

εσωτερικό του κόσμο. Σε βαθύτερη ανάλυση, είναι η φυγή από την

πραγματικότητα μέσω ψευδαισθήσεων.

Βασική μορφή έκφρασης της άρνησης της πραγματικότητας είναι η νοσταλγία.

Οι χαρακτήρες του Williams που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας,

αναζητούν την προσωπική τους διέξοδο άλλοτε στον εξωπραγματικό χώρο

της ψευδαίσθησης και του ονείρου και άλλοτε στο δημιουργικό χώρο της

τέχνης.

Η σημασία που δίνει ο Williams στον απελευθερωτικό χαρακτήρα της τέχνης

μέσω των ηρώων του λ.χ. του Tom που αποδρά προσωρινά από την

πραγματικότητα μέσω της λογοτεχνίας και της ποίησης, μαρτυρά τη δική του

προσωπική σχέση με την τέχνη.

47 Τέννεσση Ουίλλιαμς, Ο Γυάλινος Κόσμος, μτφρ. Μπελιές, Ε., Ηριδανός, Αθήνα, 1945, σ.12


Να τονίσουμε εδώ, ότι οι ήρωές του αποδρούν προσωρινά από την

πραγματικότητα μέσω της τέχνης, δηλαδή δε λύνουν με αυτό τον τρόπο τα

εσωτερικά τους προβλήματα.

Για τον ίδιο γνωρίζουμε ότι σε συνέντευξή του στις 08/03/1959 στους New

York Times, αποκάλυψε ότι στην ηλικία των δεκατεσσάρων ανακάλυψε το

γράψιμο ως μέσο φυγής από την πραγματικότητα και αμέσως έγινε το

καταφύγιό του.

Οι καταστροφικές συνέπειες της προσκόλλησης στο παρελθόν φαίνεται να

λειτουργούν διαφορετικά σε Tom και Amanda.

Για την Amanda το παρελθόν είναι φυγή από το παρόν και λειτουργεί σαν

καταφύγιο για εκείνη. Δεν είναι σε θέση να καταλάβει ότι μένει στάσιμη εκεί,

για τον Tom όμως λειτουργεί διαφορετικά. Εκείνος, είναι σε θέση να καταλάβει

τις συνέπειες και τολμά να αποκόψει κάθε δεσμό με το παρελθόν με σκοπό να

μπορέσει να αυτοπροσδιοριστεί.

Οι καταστροφικές συνέπειες για το άτομο των μεθόδων φυγής από την

πραγματικότητα προκαλούν τη συμπόνια του συγγραφέα αλλά και τη στάση

του για ανάγκη αυτενέργειας.

Η αξία της επιτυχίας χρησιμοποιείται ως αντικείμενο και μέσο έκφρασης του

κοινωνικού προβληματισμού. Ο Williams την κατακρίνει μέσω των ηρώων του

που αρνούνται να ενταχθούν στη σύγχρονη αλλοτριωτική κοινωνία.

Ο Williams είναι κάθετα αντίθετος με τη φιλοσοφία του Αμερικανικού Ονείρου

και του πλουτισμού ώστε να παρουσιάζει τους χαρακτήρες αυτούς στα έργα

του ότι πάσχουν από κάποια σοβαρή ασθένεια.

Αυτοί δεν είναι οι βασικοί χαρακτήρες των έργων του και αντανακλούν όλα

όσα ο ίδιος αποστρέφεται στην κοινωνία που έζησε.

Έτσι οδηγούμαστε στη σκέψη ότι οι χαρακτήρες αυτοί νοσούν συμβολικά

υποδηλώνοντας την υλιστική κοινωνία που νοσεί και της οποίας είναι κύριοι

εκφραστές.

45 | Σ ε λ ί δ α

Συμπεραίνουμε ότι στα έργα του προβάλλεται έντονα η σύγκρουση μεταξύ

πνευματικών και υλιστικών αξιών. Συνήθως νικητής είναι ο εκφραστής των

υλικών αξιών που οδηγείται στην προσωπική του αλλοτρίωση.

4.4. Το ιστορικο – πολιτικό πλαίσιο της Αμερικής του 1930

4.4.1. Η μεγάλη κρίση του 1929 – 1932 στην Αμερική

Στις 22 Οκτωβρίου 1929, σε μια Αμερική ευημερούσα, που πίστευε ότι έχει

βρει τον τρόπο να χτυπήσει την ανέχεια, ξεσπά η μεγάλη κρίση. Ενώ μέχρι

τότε η αξία των βιομηχανικών μετοχών αυξανόταν συνεχώς, οικονομικοί

κύκλοι που φοβούνται μια ξαφνική πτώση των τιμών των μετοχών, αρχίζουν

να πωλούν. Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ρευστοποιήθηκαν 13 εκατομμύρια τίτλοι

μετοχών. Από εκείνη την ημέρα μεγάλος αριθμός Αμερικανών ρευστοποιεί τις

μετοχές του για να τις τοποθετήσει αλλού ελπίζοντας να κερδίσει περισσότερα.

Αμέσως η τιμή των μετοχών αρχίζει να πέφτει κατακόρυφα και ένας αληθινός

πανικός δημιουργείται στο χρηματιστήριο. Όλοι προσπαθούν να πουλήσουν

τις μετοχές τους πριν πέσουν πιο χαμηλά. Πολλές τράπεζες που είχαν

τοποθετήσει τα χρήματα των πελατών τους σε μετοχές για να αποκομίσουν

μεγαλύτερα κέρδη, καταστρέφονται και κηρύσσουν πτώχευση. Άλλες τράπεζες

μπροστά στην οικονομική κρίση δεν δανείζουν πια τα χρήματα τους στους

πελάτες τους για να αγοράσουν βιομηχανικά προϊόντα και αρνούνται τα

χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις που δεν μπορούν πια να

διαθέσουν τα προϊόντα τους και τα βλέπουν να συσσωρεύονται σε στοκ,

αναγκάζονται να ρίξουν τις τιμές. Πολλές χρεοκοπούν. Ακόμη και τα τραστ

περιορίζουν την παραγωγή τους. Οι εργάτες απολύονται ή εισπράττουν

μειωμένες αμοιβές, πράγμα που επιδεινώνει την οικονομική κρίση, γιατί με την

σειρά τους, δεν μπορούν να αγοράσουν. Στα μέσα του 1930 όλη η

αμερικάνικη οικονομία έχει παραλύσει.


4.4.2. Η Διεθνής κρίση

Από τις Ηνωμένες Πολιτείες η κρίση επεκτείνεται σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι

αμερικάνικες τράπεζες που είχαν δανείσει χρήματα στις άλλες χώρες,

επιδιώκουν να επαναπατρίσουν τα κεφάλαια τους για να αντιμετωπίσουν τις

οικονομικές τους δυσκολίες. Έτσι προκαλούν χρεοκοπία στις γερμανικές και

αυστριακές τράπεζες που στηρίζονται κυρίως στον αμερικανικό δανεισμό.

Η ευρωπαϊκή ευημερία έχει κλονιστεί. Εκείνη που θίγεται περισσότερο είναι η

Γερμανία, η οποία έχει σημειώσει αξιόλογη βιομηχανική ανάπτυξη χάρη στα

αμερικάνικα κεφάλαια. Στην Αγγλία, της οποίας οι οικονομικές δυσκολίες είναι

παλιές, η κατάσταση επιδεινώνεται περισσότερο γιατί η κρίση, παραλύοντας

την παγκόσμια οικονομία, αφαιρεί από την χώρα τους περισσότερους

πελάτες. Αντίθετα η Γαλλία θίγεται λιγότερο γιατί σε αυτή οι μεγάλες

βιομηχανικές επιχειρήσεις ήταν λίγες και επομένως οι αμερικανικές

επενδύσεις ελάχιστες.

Αλλά εκτός από τις βιομηχανικές χώρες, η κρίση πλήττει και τις γεωργικές και

τις υπανάπτυκτες. Η παράλυση της οικονομίας αφαιρεί από τις πλούσιες

χώρες τα χρήματα με τα οποία αγόραζαν τα προϊόντα των αγροτικών χωρών.

Έτσι ο Καναδάς δεν μπορεί πια να πουλήσει το σιτάρι του, η Αυστραλία το

μαλλί της, η Βραζιλία τον καφέ της. Επειδή δεν υπάρχουν αγοραστές, οι τιμές

αυτών των προϊόντων πέφτουν και έτσι οι χώρες αυτές χάνουν την κύρια πηγή

εσόδων τους.

4.4.3. Οι Κοινωνικές Επιπτώσεις Της Κρίσης

Άμεσο αποτέλεσμα της κρίσης ήταν να προκληθεί σε ολόκληρο τον κόσμο ένα

κύμα κοινωνικής εξαθλίωσης. Ένας μεγάλος αριθμός εργατών στις χώρες που

επλήγησαν περισσότερο έμεινε άνεργος: 13 εκατομμύρια στις Ηνωμένες

Πολιτείες στα 1932, 6 εκατομμύρια στην Γερμανία. Στους άνεργους πρέπει να

προσθέσουμε ακόμη τους υπαλλήλους και τους διευθυντές των επιχειρήσεων

που έκλεισαν. Οι έμποροι βλέπουν τις εργασίες τους να μειώνονται γιατί

δυσκολεύονται να πουλήσουν και οι πελάτες των ελεύθερων επαγγελμάτων

συνεχώς ελαττώνονται. Οι αγρότες δεν βρίσκουν αγοραστές για τα προϊόντα

τους παρά την πτώση των τιμών. Αυτή η ανέχεια προκαλεί την οργή των

47 | Σ ε λ ί δ α

πολιτών κατά των κυβερνήσεων, που τις θεωρούν υπεύθυνες για την κρίση:

πορείες, διαδηλώσεις, συγκρούσεις ανέργων με την αστυνομία στους

δρόμους είναι καθημερινό φαινόμενο για τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης και

της Αμερικής.

Μία από τις κυριότερες συνέπειες αυτής της κρίσης είναι η ακόμα μεγαλύτερη

κεφαλαιοκρατική συγκέντρωση, η οποία και επαύξησε τον ρόλο των τραστ

στην οικονομική ζωή. Τα μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα βρήκαν την

ευκαιρία και εξαγόρασαν τις μικρότερες επιχειρήσεις που χρεοκόπησαν ή που

δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στην κρίση. Το ίδιο συμβαίνει και στον

τραπεζικό τομέα. Πολλοί αγρότες και κάτοικοι μικρών πόλεων συρρέουν στα

μεγάλα αστικά κέντρα με την ελπίδα να βρουν δουλειά.

Ο πληθυσμός των αστικών κέντρων αυξάνεται και δημιουργούνται πρόσθετα

κοινωνικά προβλήματα. Η διάρθρωση της αστικής κοινωνίας διαταράσσεται.

Τα μεσαία αστικά στρώματα, με τη χρεοκοπία των επιχειρήσεων τους, χάνουν

την οικονομική τους υπόσταση και προλεταριοποιούνται. Η κοινωνική κρίση

αρχίζει να μεταμορφώνεται σε ιδεολογική.

4.4.4. Η Παρέμβαση του Κράτους για την αντιμετώπιση της Κρίσης

Στα 1932, εκλέγεται πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ο Franklin Roosevelt,

ο οποίος εφαρμόζει μία νέα πολιτική για την έξοδο από την οικονομική κρίση.

Η νέα αυτή οικονομική πολιτική ονομάζεται «New Deal».

Βασικός άξονας της πολιτικής του Roosevelt, ήταν η ακόλουθη σκέψη :

για να γίνει κατορθωτή η ανάκαμψη της οικονομίας θα πρέπει να ανατεθούν

στις βιομηχανίες μεγάλες παραγγελίες. Οι βιομηχανίες για να

πραγματοποιήσουν τις παραγγελίες, θα αναζωογονούσαν άλλες επιχειρήσεις.

Με αυτόν τον τρόπο οι εργάτες θα έβρισκαν εργασία και με τις αποδοχές τους

θα κινούσαν την αγορά. Αλλά επειδή κανένας δεν είχε χρήματα για να τα

επενδύσει ( και όσοι είχαν δεν τα επένδυαν), θα έπρεπε το κράτος να

αναλάβει τον ρόλο του επενδυτή για να πετύχει την αναθέρμανση της

οικονομίας.

Η επέμβαση αυτή εκδηλώνεται με τους εξής τρόπους:


• καταστροφή του στοκ των βιομηχανικών και των αγροτικών προϊόντων

ή περιορισμός της παραγωγής τους ώστε να ανέβουν οι τιμές τους.

• Προσπάθεια για επανάκτηση των αγορών του εξωτερικού με

υποτίμηση της αξίας του εθνικού νομίσματος. Με αυτόν τον τρόπο

ελπίζεται ότι ο ξένος αγοραστής θα προτιμήσει τα προϊόντα της χώρας,

μια και του προσφέρονται φθηνότερα. Στα 1932 η Αγγλία, για να

αναζωογονήσει το εμπόριο της, υποτιμά τη στερλίνα και το 1934 ο

Roosevelt κάνει τι ίδιο με το δολάριο.

• Θεσπίζονται υψηλοί τελωνιακοί θεσμοί για τα εισαγόμενα από το

εξωτερικό προϊόντα. Έτσι τα προϊόντα αυτά γίνονται ακριβότερα από τα

εγχώρια και ο τοπικός αγοραστής δεν τα προτιμά.

• Καταβάλλεται προσπάθεια να ισοσκελισθεί ο κρατικός προϋπολογισμός

με μείωση των δαπανών (αποπληθωρισμός). Μερικές χώρες

μιμούμενες τις Η.Π.Α. καταστρώνουν προγράμματα εκτέλεσης

δημοσίων έργων για να μειώσουν την ανεργία.

Μετά την οικονομική κρίση, ο κόσμος εμφανίζεται βαθιά αλλαγμένος.

4.4.5. Πτωχεύσεις και Αυτοκτονίες

Εκτός από τους μικροεπενδυτές και οι τράπεζες είχαν εκτεθεί σημαντικά στο

χρηματιστήριο. Όταν οι μετοχές ήταν άχρηστα χαρτιά, τα χρήματα των

καταθετών τους είχαν γίνει καπνός. Μαζικές αναλήψεις καταθέσεων έφεραν

πανικό, τράπεζες κατέρρευσαν, χρηματιστηριακοί οίκοι πτώχευσαν, άνθρωποι

άρχισαν να πέφτουν από τα κτίρια. Εκτιμάται ότι περίπου 140 δισ. δολ.

καταθέσεων εξατμίστηκαν και 10.000 τράπεζες έβαλαν λουκέτο.

Πάντως όσοι εμφανίστηκαν προνοητικοί κατάφεραν να κερδίσουν. Μία από τις

ιστορίες αυτού του τύπου ήταν εκείνη του πατέρα του John F. Kennedy,

Joseph Kennedy, ο οποίος πούλησε πριν από το κραχ και έβγαλε

εκατομμύρια, καθώς άκουσε τυχαία νεαρούς λούστρους στο δρόμο να

σχεδιάζουν πώς θα κερδοσκοπήσουν στην αγορά, εικόνα ενδεικτική της

ελαφρότητας που περικύκλωνε το χρηματιστήριο.

49 | Σ ε λ ί δ α

Μετά το κραχ ο Dow Jones ανέκαμψε για λίγο στις αρχές του 1930,

ξανακυλώντας στη συνέχεια στα χαμηλά του 1932. Η αγορά δεν επέστρεψε

στα προ του 1929 επίπεδα πριν από τα τέλη του 1954 και στις 8 Ιουλίου 1932

βρισκόταν σε χαμηλότερο επίπεδο από το 1800.

Στη μεγάλη ύφεση που ακολούθησε το κραχ η φτώχεια έγινε καθημερινότητα.

Πρώην εκατομμυριούχοι επιχειρηματίες κατέληξαν να πουλάνε μήλα και

μολύβια στις γωνίες των δρόμων και το ένα τρίτο των Αμερικανών βρέθηκε

κάτω από το όριο της φτώχειας.

Το κραχ της Wall Street είχε τεράστιο αντίκτυπο στην αμερικανική οικονομία

και παραμένει μέχρι σήμερα πηγή έντονης ακαδημαϊκής συζήτησης για τις

συνέπειές του.

Το βασικό ερώτημα είναι «αν το κραχ προκάλεσε την ύφεση που ακολούθησε

ή αν ήταν απλώς ένα σύμπτωμα της οικονομικής φούσκας που είχε

δημιουργηθεί από την πιστωτική μανία;»

Κεφ. 5. Οι Κριτικές της Εποχής για το Έργο

Το έργο παίχτηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Civic του Σικάγο στις 26

Δεκεμβρίου του 1944.

Ο Williams, είχε μεγάλη αμφιβολία σχετικά με την παραγωγή και από το

θέατρο δεν περίμεναν το έργο να διαρκέσει περισσότερο από μερικές

βραδιές. Οι παραγωγοί δε, είχαν ετοιμάσει μια σημείωση σε απάντηση για τις

χαμηλές αναμενόμενες εισπράξεις.

Δυο όμως κριτικοί θεάτρου, ενθουσιάστηκαν με το έργο και το αξιολόγησαν με

θαυμασμό που συνεχίστηκε σε καθημερινή βάση μέσω των άρθρων τους.

Στα μέσα Ιανουαρίου είχε γίνει το πιο φημισμένο έργο στο Σικάγο και ήταν

σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς εισιτήρια.


Στις 31 Μαρτίου του 1945, το έργο παίχτηκε στη Νέα Υόρκη, στο θέατρο

Playhouse του Broadway με εξίσου μεγάλη επιτυχία και κέρδισε το Βραβείο

Κριτικών (New York Drama Critics Circle Award).

To 1950, έγινε ταινία με πρωταγωνιστές τους ηθοποιούς: Kirk Douglas (Τζιμ),

Jane Wyman (Λώρα), Getrude Lawrence (Αμάντα) και Arthur Kennedy (Τομ).

Τις δεκαετίες ’50 και ’60, ορισμένοι κριτικοί αντιμετώπισαν τον Williams

σκληρά εξαιτίας των ομοφυλοφιλικών του προτιμήσεων και των καταχρήσεων

που έκανε. Χαρακτηριστική είναι η κριτική που άσκησε το αγγλικό

Κοινοβούλιο για το έργο του, «Λεωφορείο ο Πόθος» που παίχτηκε το 1949

στο Λονδίνο, σε παραγωγή Laurence Olivier, με πρωταγωνίστρια τη Vivien

Leigh.

Το έργο χαρακτηρίστηκε «ακόλαστο και πορνογραφικό».

Στην Ελλάδα, ο Γυάλινος Κόσμος, παίχτηκε για πρώτη φορά στο θέατρο

Τέχνης Καρόλου Κουν το 1946, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μουσική

Μάνου Χατζιδάκι με τους ηθοποιούς: Κουν, Λαμπέτη, Γιαννακοπούλου και

Καλλέργη.

Για την παράσταση είχε γράψει ο Μ. Καραγάτσης:

48 «Ο κ. Κουν έπαιξε σαν ηθοποιός τον πρώτο ανδρικό ρόλο. Ο κ. Καλλέργης

απέδωσε πολύ καλά τον τύπο του νεαρού, θετικού και πεζολόγου

Αμερικανού. Όσο για τη δ. Λαμπέτη, πρέπει να ομολογήσουμε ότι εγέμισε τη

σκηνή με το δημιουργικό παίξιμό της. Μολονότι αποφεύγω τις προφητείες,

έχω την εντύπωση πως αυτή η κοπελίτσα θα πάει μακριά και ψηλά!»

Κάποιος κριτικός είχε θίξει στον Williams ότι το βασικό θέμα του έργου του

είναι η «αιμομιξία». Ο συγγραφέας θεώρησε ότι μπορεί να αναφέρεται στη

στενή σχέση του με την αδερφή του Rose και αμύνθηκε απαντώντας:

«Η αδερφή μου κι εγώ είχαμε μια στενή σχέση, εντελώς ακηλίδωτη από

οποιαδήποτε σαρκική σχέση. Στην πραγματικότητα, μάλλον ντρεπόμαστε ο

ένας τον άλλον, και σωματικά. Δεν υπήρχε ούτε καν κάποια τυχαία σωματική

48 φιλολογικό ψευδώνυμο του πεζογράφου Δημήτριου Ροδόπουλου

51 | Σ ε λ ί δ α

οικειότητα του είδους εκείνου που παρατηρεί κανείς στους λαούς της

Μεσογείου στις οικογενειακές τους σχέσεις. Και όμως η αγάπη μας ήταν, και

είναι η βαθύτερη της ζωής μας και στάθηκε, ίσως, πολύ σχετική προς την

οπισθοδρόμησή μας μπροστά σε έξω – οικογενειακές προσκολλήσεις»49

Οι απόψεις των κριτικών είναι τόσο σημαντικές για εκείνον, όπως

εξομολογείται: «Πώς θα μπορούσα να τολμήσω να μην λάβω υπόψη μου

οποιαδήποτε κριτική που αποφασίζει τη ζωή ή το θάνατο μιας

παράστασης;»50

Συχνά διακατέχεται από παρανοϊκές σκέψεις μη μπορώντας να δεχτεί την

αποτυχία: «Στη Νέα Υόρκη το κατέβασαν με εκδικητικότητα».

«Υποψιάζομαι πως ήταν μια σκευωρία ώστε να με περιορίσουν σ’ αυτό που

θεωρούσαν πως ήταν το μέγεθός μου».51 «Συχνά αποτύγχανα, σύμφωνοι,

αλλά με υποτιμούσαν μόνο οι κριτικοί»52

Παρά τις κατά καιρούς αρνητικές κριτικές που λάμβανε ο Williams για το έργο

του και που κυρίως είχαν να κάνουν με την προσωπική του ζωή, τα έργα του,

όπως και των περισσότερων μεγάλων συγγραφέων του σύγχρονου

Αμερικάνικου Δράματος βρήκαν ευρεία απήχηση στο αμερικανικό κοινό γιατί

εξέφραζαν τα προβλήματα της εποχής και τις φιλοσοφικές τους αναζητήσεις.

49 Τέννεσση Ουίλλιαμς, Αναμνήσεις, Ίνδικτος, Αθήνα, 2003, σ.182 - 183

50 ό. π., σ.344

51 ό. π., σ.25752 ό. π., σ.311


Συμπεράσματα

Το Μεταπολεμικό Αμερικάνικο Ρεαλιστικό Δράμα ασχολείται με θέματα τα

οποία αντανακλούν τα προβλήματα της κοινωνίας σε αντίθεση με το

Ευρωπαϊκό Ρεαλιστικό Δράμα, όπου το κοινωνικό πλαίσιο εντάσσεται στο

χωροχρόνο της δράσης με σκοπό την ανάδειξη φιλοσοφικών

προβληματισμών.

Τα αμερικανικά θεματικά στοιχεία επικεντρώνονται στα εξής θέματα (για τα

οποία έγινε εκτενής ανάλυση το κεφάλαιο 4) :

την Αξία της Επιτυχίας, το Αίσθημα της Μοναξιάς, το Αίσθημα του

Ανικανοποίητου, την Άρνηση της Πραγματικότητας.

Ο Αμερικάνικος Ρεαλισμός βασίζεται στην ανάλυση της αντικειμενικής

πραγματικότητας μέσω της υποκειμενικής ματιάς των ηρώων.

Τα φιλοσοφικά ζητήματα που θίγονται από τους αμερικάνους συγγραφείς,

συνήθως είναι προεκτάσεις των ψυχολογικών προβλημάτων των ηρώων.

Συμφωνούμε με τη θέση του συγγραφέα ότι το άτομο που διαθέτει πνευματικά

ιδανικά και ρισκάρει γι’αυτά με σκοπό να αυτοπροσδιοριστεί, έχει πολλές

πιθανότητες να τα καταφέρει εν αντιθέσει με το άτομο που έχει πίστη στις

υλικές αξίες και αναπαράγει το όραμα της κοινωνίας του, τοποθετώντας τις

δικές του προσωπικές αξίες στο περιθώριο.

Μπορεί το άτομο αυτό να πετύχει για λίγο αλλά τελικά θα υποστεί την

ολοκληρωτική αλλοτρίωση.

Η στάση αυτή του συγγραφέα στα έργα του, μας δηλώνει τη φιλοσοφία του

και τις δικές του προσωπικές επιλογές, πάντα με το τίμημά τους.

Κατά καιρούς, υπήρξαν αντιδράσεις σχετικά με το περιεχόμενο του έργου του

Williams,σχετικά με τις σεξουαλικές προτιμήσεις των ηρώων του, ζώντας

έκλυτο βίο, καθιστώντας τους έρμαια των παθών τους.

Στους ήρωές του είναι μεταστοιχειωμένοι οι χαρακτήρες την προσωπικής του

ζωής, ο ίδιος και η οικογένειά του.

53 | Σ ε λ ί δ α

Η σχέση του συγγραφέα με τους ήρωές του είναι τόσο στενή που ο ένας

καθρεφτίζει τον άλλο. Οι ήρωές του έχουν συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης:

να μιλήσουν για ότι δεν τολμάει να πει ο συγγραφέας, να είναι ότι δε μπορεί ο

συγγραφέας, να προκαλέσουν όπως θα ήθελε ο συγγραφέας, να

επικοινωνήσουν με το κοινό όπως θα επιθυμούσε ο συγγραφέας, να εκτεθούν

σε κοινή θέαση, να τρελαθούν ή να υποστούν άλλες σοβαρές ζημιές στη θέση

του συγγραφέα.

Κατά καιρούς λογοκρίθηκε χωρίς όμως αποτέλεσμα. Διότι το έργο του είναι

διαχρονικό και τολμά να σπάσει τα ταμπού της κάθε πουριτανικής κοινωνίας

με τα υλιστικά της ιδανικά και την προσκόλλησή της σε ένα ελιτίστικο

παρελθόν.

Η θέση μας είναι ότι η Τέχνη χρίζει να παρουσιάζεται χωρίς περιορισμούς,

αποδεσμευμένη από τα κοινωνικά στερεότυπα, δίνοντας την απόλυτη

ελευθερία έκφρασης στον καλλιτέχνη.

Παρόλαυτά, είμαστε αντίθετοι με τη φιλοσοφία του κινήματος της «Τέχνης για

την Τέχνη» και θεωρούμε ότι σκοπός της δεν πρέπει να είναι μόνο η εκθείαση

του Ωραίου αλλά και μια ανθρωποκεντρική εστίαση και κριτική ματιά απέναντι

σε φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα.

Με αυτό τον τρόπο θεωρούμε ότι γίνεται ένας συγκερασμός της Τέχνης που

λειτουργεί ως «αυτοσκοπός» και έχει ως επίκεντρο την αισθητική αξία του

καλλιτεχνικού έργου και της «Στρατευμένης Τέχνης» που ο ρόλος της είναι

κοινωνικά προσανατολισμένος.

Για τη δε στρατευμένη τέχνη, θέλουμε να δηλώσουμε ότι προτιμούμε να μην

υπόκειται σε συγκεκριμένο πολιτικο – ιδεολογικό πλαίσιο ώστε να αφήνεται

στον καλλιτέχνη ένα ευρύτερο πεδίο έκφρασης.

Η προσωπική και επαγγελματική ζωή του δραματουργού, με τον οποίο

ασχοληθήκαμε, χαίρει το θαυμασμό μας για αυτή την «εύθραυστη» και

ιδιάζουσα προσωπικότητα.

Δε θέλουμε και ούτε είμαστε σε θέση να κρίνουμε την προσωπικότητά του με

τις ιδιαιτερότητές της αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι οι σκέψεις και οι ενέργειες


του κάθε καλλιτέχνη δηλώνουν την υπαρξιακή του αγωνία και η μαχητικότητά

του έχει ως σκοπό τον αυτοπροσδιορισμό του.

Το να παλέψεις με τα «φαντάσματά» σου για να «γνωρίσεις τον εαυτό

σου»,μπορεί να πάρει πολλά χρόνια και για πολλούς από εμάς ίσως σταθεί

και ακατόρθωτο.

«Η δική μου δουλειά είναι η επανάσταση, προσωπική και καλλιτεχνική,

είμαι βέβαιος γι’αυτό όχι όμως στρατευμένη και όχι υπόγεια,

ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής μου χωρίς γενικευμένη βία»

Tennessee Williams

55 | Σ ε λ ί δ α

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Εισαγωγή …………………………………………………………………………..1


1.1. Βιογραφικό του Tennessee Williams ……………….........................................2

1.2. Το κίνημα του Ρεαλισμού και οι επιρροές του συγγραφέα ……………………9


1.3. Εργογραφία ……………………………………………………………………….11

Κεφ. 2. Γενική Εισαγωγή στο Έργο

2.1. Χαρακτήρες ………………………………………………………………………...14

2.2. Περίληψη έργου ………………………………………………………………….. 15

2.3. Βασικά θέματα του έργο …………………………………………………………..17

2.4. Αντικείμενα που έχουν συμβολικό χαρακτήρα …………………………………18

2.5. Βασικά θέματα – συγκρούσεις έργου …………………………………………. 18

2.6. Χαρακτηριστικά έργων του Williams ...............................................................19

Κεφ. 3. Εμβάθυνση στους Θεατρικούς Χαρακτήρες

3.1. Ψυχολογική ανάλυση των χαρακτήρων του έργου ……………………….......20

3.2. Τα κοινά στοιχεία των τριών βασικών χαρακτήρων

(Amanda – Laura – Tom) ………………………..…………………………………...36

3.3. Οι διαφορές των τριών βασικών χαρακτήρων ………………………………..36

Κεφ. 4. Εμβάθυνση στα Κεντρικά Θέματα του Έργου

4.1. Οι αξίες της αμερικανικής κοινωνίας μέσα από το

Αμερικάνικο Ρεαλιστικό Δράμα του 20ου αιώνα …………………………….37

4.2. Πώς δημιουργήθηκε ο μύθος του «Αμερικανικού Ονείρου» ………………39

4.3. Οι αξίες της αμερικανικής κοινωνίας συναντώνται ως τα

βασικά θέματα – συγκρούσεις στο έργο του Williams ……………………..42

4.4. Το ιστορικο – πολιτικό πλαίσιο της Αμερικής του 1930 ….........................46

57 | Σ ε λ ί δ α

4.4.1. Η μεγάλη κρίση του 1929 – 1932 στην Αμερική …………………………46

4.4.2. Η Διεθνής κρίση ……………………………………………………………. 47

4.4.3. Οι Κοινωνικές Επιπτώσεις Της Κρίσης …………………………………. 47

4.4.4. Η Παρέμβαση του Κράτους για την αντιμετώπιση της Κρίσης …………48

4.4.5. Πτωχεύσεις και Αυτοκτονίες ……………………………………………….49

Κεφ. 5. Οι Κριτικές της Εποχής για το Έργο …………………………...50

Συμπεράσματα ……………………………………………………………53

Πίνακας περιεχομένων …………………………………………………..56

Βιβλιογραφία ……………………………………………………………...59

Παράρτημα φωτογραφιών ………………………………………………60


Βιβλιογραφία

Ουίλλιαμς, Τ., Αναμνήσεις, Ίνδικτος, Αθήνα, 2003

Ουίλλιαμς, Τ., Ο Γυάλινος Κόσμος, μτφρ. Μπελιές, Ε., Ηριδανός,

Αθήνα, 1945

Πεφάνης, Γ., Το θέατρο και τα σύμβολα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999

Χαβιαρά – Κεχαϊδου, Ε., Αμερικάνικο Θέατρο: Κοινωνικο-Πολιτιστική

Διαλεκτική στο Ρεαλισμό του 20ου αιώνα , Διατριβή (Δ.Δ.) – Πανεπιστήμιο

Αθηνών, Σχολή Φιλοσοφική Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Αθήνα,

1987

Χάρτνολ, Φ., Ιστορία του Θεάτρου, μτφρ. Πατεράκη, Ρ., Υποδομή, Αθήνα,

1985

Thornton, M., Tennessee Williams notebooks, 1st ed., Yale U. Pr., 2006

Πηγές

ΑΠΘ Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Θεάτρου, Θεατρικό Πρόγραμμα της

παράστασης Γυάλινος Κόσμος, χειμερινή περίοδος 2005 – 2006, Δημοτικό

Περιφερειακό θέατρο Βόλου

(διαδικτυακή πηγή) <www . sparknotes . com / lit / menagerie /. html > ανακτήθηκε

στις 02/05/2013

59 | Σ ε λ ί δ α

http://www.sparknotes.com/lit/menagerie/.html


Παράρτημα Φωτογραφιών


ο Tennessee Williams

61 | Σ ε λ ί δ α

Rose και Thomas με τη μητέρα τους, Edwina Rose και Thomas

με το σύντροφο της ζωής του, Frank Merlo

Κεφ. 4. Το Ιστορικο – Πολιτικό πλαίσιο της Αμερικής του 1930


δείκτες ανεργίας το 1930

ανήλικο κορίτσι – εργάτρια σε εργοστάσιο παραγωγής βαμβακιού

(1900-1937)

63 | Σ ε λ ί δ α

διαφήμιση που καλεί τους άνεργους πολίτες να καταταγούν στο Εμπορικό

Ναυτικό

εργάτες σε ουρανοξύστη της Αμερικής, 1932


συσσίτια για τους ανέργους από τον Al Capone, Αμερική ‘30

Αυτοκτονίες στη Νέα Υόρκη μετά την κατάρρευση του χρηματιστηρίου

(κραχ) το φθινόπωρο του 1929

65 | Σ ε λ ί δ α

Η Guernica,

είναι δημιούργημα του Pablo Picasso και ήρθε ως απάντηση για το

βομβαρδισμό της Γκερνίκα, μιας βάσκικης επαρχιακής πόλης στη βόρεια Ισπανία,

από τα μαχητικά αεροπλάνα Γερμανών και Ιταλών μετά από διαταγή των Ισπανικών

Δυνάμεων στις 26 Απριλίου 1937, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου.

Λέγεται πως όταν οι Γερμανοί εισήλθαν στο Παρίσι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,

στην προσπάθειά τους να βρουν καλλιτεχνικούς θησαυρούς και να τους

κατασχέσουν, ένας Γερμανός Αξιωματικός έδειξε σε φωτογραφία τον πίνακα στον

ίδιο τον Πικάσο που είχε προσαχθεί ρωτώντας τον: -Αυτόν τον πίνακα εσείς τον

κάνατε; Κι εκείνος απάντησε με θάρρος: Όχι, Εσείς!

Κεφ. 5. Οι Κριτικές της Εποχής για το Έργο

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B9


η θεατρική αφίσα για τον Γυάλινο Κόσμο,

στο θέατρο Playhouse της Νέας Υόρκης, 1945

67 | Σ ε λ ί δ α

η παράσταση Γυάλινος Κόσμος σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου,

με τους ηθοποιούς(από αριστερά): Κωνσταντίνο Γαβαλά (Jim), Αμαλία Νίνου (Laura), Ναταλία Τσαλίκη (Amanda) και Αντίνοο Αλμπάνη (Tom)

Ο Tom, στέκεται μόνος του δεξιά με σκοπό να φανεί η αντίθεσή του από τους άλλους ήρωες. Δυο κόσμοι διαφορετικοί, αριστερά ο κόσμος των υλιστικών προτύπων της αμερικανικής κοινωνίας και δεξιά ο κόσμος των πνευματικών αναζητήσεων.

η Vivien Leigh, στο ρόλο της Scarlett O' Hara, στο Όσα παίρνει ο άνεμος

του 1939. Μια άλλη Amanda Wingfield που αναπολεί την ευμάρεια της αριστοκρατίας του Νότου με την ξέγνοιαστη ζωή και τη συντροφιά επίδοξων εύπορων συζύγων.

culturaeviator.files.wordpress.com · Web view2014. 9. 13. · Στις 24 Φεβρουαρίου...

Documents

Transcript of culturaeviator.files.wordpress.com · Web view2014. 9. 13. · Στις 24 Φεβρουαρίου...