Viktor Frankl

Τµήµα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Μάθηµα: Ανθρωπιστική Ψυχολογία Ι (272). ∆ιδάσκων: Φ. Ζαφειρίδης

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ VIKTOR FRANKL

Φάσεις ψυχικών αντιδράσεων των κρατουµένων

Περίοδος µετά την εισαγωγή στο στρατόπεδο

Περίοδος προσαρµογής στις συνθήκες του στρατοπέδου

Περίοδος που µετά την απελευθέρωση

Το σύνδροµο της αυταπάτης της αναστολής της εκτελέσεως

Χαρακτηριστικό σύµπτωµα το σοκ

∆ιάλυση της αυταπάτης και συνειδητοποίηση της κατάστασης

Ακολουθεί µακάβρια αίσθηση του χιούµορ και ψυχρή περιέργεια

Νέκρωση των συναισθηµάτων

Την απόγνωση ακολουθεί η απάθεια

Ο κρατούµενος δε φοβάται πια το θάνατο.

Ασυγκίνητος και ανίκανος να νιώσει αηδία, φρίκη ή οίκτο.

Ολοκληρωτική περιφρόνηση προς οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί την επιβίωσή του.

Παλινδρόµηση στην πρωτόγονη ψυχική ζωή

Από τα όνειρα επαναφορά στη φοβερή πραγµατικότητα του στρατοπέδου.

ΚΑΝΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΟΣΟ ΤΡΟΜΕΡΟ ΚΙ ΑΝ ΗΤΑΝ ∆Ε ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ

ΦΟΒΕΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕ∆ΟΥ

Κύριο πρωτόγονο ένστικτο: επιθυµία για τροφή.

Πνευµατική ζωή των κρατουµένων

Ύπαρξη εσωτερικής ζωής: τους έδινε την ικανότητα να ξεφύγουν από τις

δύσκολες εξωτερικές συνθήκες.

Παράδοξο φαινόµενο: µερικοί κρατούµενοι µε µικρότερη φυσική αντοχή συχνά

τα έβγαζαν πέρα ευκολότερα.

Ένας άνθρωπος που δεν έχει τίποτα πια σ’αυτό τον κόσµο, µπορεί να βρει την

ευτυχία έστω κι αν είναι για µια µόνο στιγµή, µε την αναπόληση του αγαπηµένου

του προσώπου.

Αναζητώντας νόηµα ζωής και ελευθερίας

Ίχνη ελευθερίας της σκέψης και ανεξαρτησίας ανάµεσα στους κρατούµενους

υπήρχε η δυνατότητα της επιλογής.

Τρόποι διαχείρισης της δοκιµασίας

...αναζητώντας νόηµα ζωής και ελευθερίας


Βασική η ύπαρξη ενός στηρίγµατος – κάτι που να περιµένει ο κρατούµενος από

τη ζωή και το µέλλον.

Προσπάθειες ατοµικής ψυχοθεραπείας: η συνειδητοποίηση από τον άνθρωπο, ότι

κανένας άλλος δε µπορεί να τον αντικαταστήσει στο έργο του, δίνει σκοπό στη ζωή

του και τον βοηθά να αντέξει το κάθε τι.

...αναζητώντας νόηµα ζωής και ελευθερίας

Η ψυχολογική δοµή των φρουρών

Κάποιοι ήταν σαδιστές µε την καθαρά κλινική έννοια.

Οι υπόλοιποι είχαν αποκτηνωθεί από τις απάνθρωπες µεθόδους του

στρατοπέδου.

Ωστόσο, υπήρχαν κι αυτοί που ένιωθαν έλεος για τους κρατούµενους.

Η ψυχολογία του κρατούµενου µετα την απελευθέρωση

«Είχαν ξεµάθει να χαίρονται κι έπρεπε να το µάθουν σιγά σιγά από την αρχή»

Κατάσταση αποπροσωποίησης: το κάθε τι τους φαινόταν µη πραγµατικό,

απίθανο, σαν σε όνειρο.

∆υσκολία στο να ξαναβρούν την αλήθεια ότι: κανένας δεν έχει το δικαίωµα να

αδικεί, έστω κι αν ο ίδιος έχει αδικηθεί.

...η ψυχολογία του κρατούµενου µετά την απελευθέρωση

Πικρία από την αντιµετώπιση των άλλων

∆ιάλυση της αυταπάτης ότι είχαν φτάσει στο ανώτατο όριο κάθε δυνατού πόνου.

«ο κρατούµενος ύστερα απ’όσα υπέφερε δεν έχει τίποτα πια να φοβάται εκτός

από το Θεό του» !

Βασικές αντιλήψεις περί λογοθεραπείας

Λογοθεραπεία – Υπαρξιακή Ψυχολογία – 3η σχολή Βιέννης

Λογοθεραπεία και Ψυχανάλυση

Λιγότερο αναδροµική

Λιγότερο ενδοσκοπική

Ενδιαφέρον για το µέλλον

Αποσύνδεση αναδροµικών µηχανισµών

Η εγωκεντρικότητα του νευρωτικού διασπάται αντί να υποθάλπεται και να

ενισχύεται αδιάκοπα

Η Θέληση προς ένα σκοπό

ΛΟΓΟΣ = νόηµα / σκοπός

Προσπάθεια προσανατόλισµού του ανθρώπου προς τον «δυνάµει» ΣΚΟΠΟ του

και να τον βοηθήσει να αντιληφθεί την ευθύνη του γι’αυτό


Ο σκοπός είναι µοναδικός και ειδικός

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η θέληση του ίδιου του ατόµου να τον εκπληρώσει.

Υπάρχει ελευθερία βούλησης στην επιλογή του σκοπού και στην πραγµατοποίησή

του ή όχι.

Υπαρξιακή απογοήτευση

= µαταίωση της θέλησης του ανθρώπου για νόηµα και σκοπό.

Η υπαρξιακή απογοήτευση µπορεί να οδηγήσει σε νευρώσεις: «νοογενείς

νευρώσεις»

∆εν είναι ψυχική ασθένεια, αλλά πνευµατική δοκιµασία.

Οι Νοογενείς νευρώσεις

< νούς = σκέψη

Λογοθεραπευτικός όρος που δηλώνει κάθε τι που βρίσκεται στον «πνευµατικό»

πυρήνα της ανθρώπινης προσωπικότητας.

προέλευση: συγκρούσεις µεταξύ αξιών

Αντιµετώπιση από πνευµατική και όχι από ενστικτική σκοπιά.

Παράδειγµα αµερικανού διπλωµάτη

«κάθε σύγκρουση δεν είναι κατ’ ανάγκη νευρωτικής φύσεως – ένα µέρος είναι

φυσιολογικό και υγιές»

Νοοδυναµική

Αυτό που χρειάζεται ο άνθρωπος για να είναι ψυχικά υγιής δεν είναι η ψυχική

οµοιόσταση, αλλά η πνευµατική δυναµική σ’ ένα πεδίο έντασης, όπου ο ένας πόλος

αντιπροσωπεύει τον σκοπό που πρέπει να εκπληρωθεί και ο άλλος το άτοµο που

πρέπει να τον εκπληρώσει.

Νίτσε: «Εκείνος που έχει ένα σκοπό στη ζωή µπορεί να αντέξει το κάθε τι»

Υπαρξιακό κενό

= το αίσθηµα του κενού που νιώθει ο άνθρωπος

Ένα πλατιά διαδεδοµένο πρόβληµα του 20ου αι.

Οφείλεται σε 2 απώλειες που έχει υποστεί ο άνθρωπος:

Απώλεια βασικών ζωώδων ενστίκτων που τους εξασφαλίζουν ασφάλεια.

Απώλεια των παραδόσεων που προσδιορίζουν τη συµπεριφορά του

Υπαρξιακό κενό

Εκδηλώνεται µε:

Μία κατάσταση ανίας (πολύς ελέυθερος χρόνος). Π.χ. «Η νεύρωση της

Κυριακής»

Ή µε διάφορα προσωπεία. Π.χ.θέληση για δύναµη, χρήµατα, ηδονή.


Magde Arnold «κάθε θεραπεία, ανεξάρτητα από το πόσο περιορισµένη είναι, πρέπει

κατά κάποιο τρόπο να είναι και λογοθεραπεία

Το νόηµα της ζωής

Μοναδικό για τον κάθε άνθρωπο

∆ιαφέρει από στιγµή σε στιγµή και από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Το άτοµο πρέπει να καταλάβει ότι η ερώτηση πρέπει να απαντηθεί από τον ίδιο.

Συναίσθηση ευθύνης = ουσία ύπαρξης !

Η Ουσία της Υπάρξεως

Έµφαση στη συναίσθηση της έυθύνης.

« Ζήσε κατά κάποιο τρόπο σα να ζούσες ήδη για 2η φορά και σα να

συµπεριφερόσουν την 1η τόσο λαθεµένα όσο πρόκειται να συµπεριφερθείς και

τώρα»

*Εναπόκειται στον ασθενή να αποφασίσει τον τρόπο που θα αντιµετωπίσει τη ζωή

του

...Η Ουσία της Υπάρξεως

Λογοθεραπευτής: προσοµοιάζει στο ρόλο του οφθαλµιάτρου παρά του ζωγράφου

Αληθινό νόηµα της ζωής το βρίσκει κανείς µέσα στον κόσµο

Ο πραγµατικός σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης δε µπορεί να βρεθεί στην

αυτοπραγµάτωση αλλά στην αυτοϋπερβατικότητα.

Τρόποι να ανακαλύψουµε το νόηµα της ζωής

Με την πραγµατοποίηση ενός επιτεύγµατος

Με την εµπειρία κάποιας αξίας (π.χ. Αγάπη)

Με τον πόνο

Το Νόηµα της Αγάπης

Αγάπη → ο µοναδικός τρόπος να κατανοήσουµε τον άλλο στον ενδότερο πυρήνα

της προσωπικότητας του

Έρωτας → όχι απλό επιφαινόµενο σεξουαλικών ορµών και ενστίκτων.

Αγάπη & Σεξ → το σεξ δικαιολογείται και καθαγιάζεται όταν αποτελεί όχηµα της

αγάπης

Το Νόηµα του Πόνου

Πόνος → ευκαιρία πραγµατοποίησης της ύψιστης αξίας: να εκπληρώσει το νόηµα

του πόνου.

Κύριο µέληµα του ανθρώπου δεν πρέπει αν είναι η επιδίωξη της απόλαυσης ή η

αποφυγή του πόνου αλλά η αναζήτηση νοήµατος & σκοπού στη ζωή

Σηµασία έχει η στάση που παίρνουµε έναντι του πόνου.

Π.χ. Η περίπτωση του ηλικιωµένου παθολόγου


Edith Weisskopf – Joelson → η επικρατούσα αντίληψη επαυξάνει τη δυστυχία

Το Εφήµερο της Ζωής

«Οι µόνες πραγµατικά µεταβατικές και εφήµερες πλευρές της ζωής είναι οι

δυνατότητες, µα µόλις αξιοποιηθούν, την ίδια στιγµή γίνονται πραγµατικότητες»

Η Λογοθεραπεία ως Τεχνική

Οι ρεαλιστικοί φόβοι → δε θεραπεύονται µε ψυχοδυναµικές ερµηνείες

Οι νευρωτικοί → δε θεραπεύονται µε φιλοσοφικές έννοιες

Η Λογοθεραπεία προτείνει : «το παράδοξο της αντίθετης πρόθεσης»

Ο ασθενής που κατατρέχεται από φοβία:

•Υπερ – πρόθεση (υπερβολική πρόθεση)

•Υπερ – προσήλωση (υπερβολική προσοχή)

ο φόβος επαληθεύει αυτό που το άτοµο φοβάται.

Η υπερ – πρόθεση µαταιώνει αυτό που το άτοµο επιθυµεί (π.χ. Νεαρή γυναίκα

παραπονούµενη για ψυχρότητα)

Υπερ – πρόθεση & υπερ – προσήλωση: δυνητικά παθογενετικά

Μία τέτοια θεραπεία κάνει χρήση της ειδικής ανθρώπινης ικανότητας για ΑΥΤΟ –

ΑΠΟΣΠΑΣΗ ή για ΑΠΟ – ΚΕΝΤΡΩΣΗ.

∆ηλ. Η τεχνική του «παράδοξου της αντίθετης πρόθεσης» προκαλεί συγχρόνως

την ικανότητα της αυτο – απόσπασης από τη νεύρωσή του (π.χ. Παιδί µε σοβαρό

πρόβληµα τραυλισµού).

Η θεραπεία αυτή:

• ολιγόχρονη & άµεση

•Προσφέρεται για τη θεραπεία των ψυχαναγκαστικών καταστάσεων & φοβιών

(ειδικότερα σε περιπτώσεις µε υπολανθάνον άγχος)

•Π.χ. Περιπτώσεις αϋπνίας, κακογραφίας

...Η Λογοθεραπεία ως Τεχνική

Η φοβία αντιστοιχεί σε σύµπτωµα, το οποίο ενδυναµώνει τη φοβία κι αυτή µε τη

σειρά ενισχύει την εµφάνιση του συµπτώµατος. (φαύλος κύκλος!)

Στην ψυχαναγκαστική νεύρωση: ασθενής αντιµάχεται ιδέες→ενίσχυση δύναµης

ιδεών→η πίεση επισπεύει την αντίδραση µε αντι – πίεση → ενίσχυση συµπτώµατος

και πάλι (φαύλος κύκλος!)

Μέθοδος αντίθετης πρόθεσης: διάσπαση φαύλου κύκλου µέσω γελιοποίησης µε

ειρωνικό τρόπο των ψυχαναγκαστικών ιδεών


Η Συλλογική νεύρωση

«Κάθε εποχή έχει τη δική της συλλογική νεύρωση & κάθε εποχή χρειάζεται τη

δική της ψυχοθεραπεία για να την αντιµετωπίσει»

Νεύρωση σηµερινής εποχής: ΥΠΑΡΞΙΑΚΟ ΚΕΝΟ

Η ψυχοθεραπεία οφείλει:

Να κρατηθεί µακριά από τις πιέσεις & τις επιδράσεις των σύγχρονων τάσεων

µηδενιστικής φιλοσοφίας

Να µεταδίδει στον ασθενή αυτό που στην πραγµατικότητα αποτελεί τη

γελοιογραφία µάλλον παρά την αληθινή εικόνα του ανθρώπου

Το Ψυχιατρικό Πιστεύω

∆εν υπάρχει τίποτα που θα µπορούσε να καταντήσει τον άνθρωπο τόσο έρµαιο

των καταστάσεων, ώστε να µην του αφήσει έστω και ελάχιστο ίχνος ελευθερίας!

«Ένα αθεράπευτο ψυχωτικό άτοµο µπορεί να µην είναι πια χρήσιµο, εν τούτοις

διατηρεί την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτό είναι το ψυχιατρικό µου

πιστεύω. Χωρίς αυτό, δεν πιστεύω ότι θα άξιζε τον κόπο να είµαι ψυχίατρος. Για

χάρη ποιού; Απλώς και µόνο για χάρη µιας βλαµµένης εγκεφαλικής µηχανής που

δε µπορεί να γιατρευτεί; Μα αν ο ασθενής δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από αυτό,

τότε η ευθανασία θα µπορούσε να βρεί δικαίωση»

Ο Επανεξανθρωπισµός της Ψυχιατρικής

«Για πολύ καιρό, στην πραγµατικότητα για µισό αιώνα, η ψυχιατρική προσπαθούσε

να ερµηνεύσει το ανθρώπινο µυαλό και, κατά συνέπεια, τη θεραπεία της ψυχικής

αρρώστιας σαν µία τεχνιτή µηχανή. Πιστεύω πως το όνειρο αυτό διαλύθηκε.

Εκείνο που τώρα ξεπροβάλλει στον ορίζοντα δεν είναι το διάγραµµα µιας

ψυχολογοποιηµένης ιατρικής (psychologised medicine) αλλά µάλλον το διάγραµµα

µιάς εξανθρωπιστικής ψυχιατρικής (humanized psychiatry)»

«Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης είδαµε και παρέστηµεν µαρτυρίες

συγκρατουµένων µας που συµπεριφέρονταν σα γουρούνια, ενώ άλλοι σαν άγιοι. Ο

άνθρωπος έχει και τις δύο δυνατότητες µέσα του»

Viktor Frankl

Documents

Transcript of Viktor Frankl