Victor hugo

4ο Γυμνάσιο Π. Φαλήρου Σχ. Έτος 2014-2015 Πολιτιστικό πρόγραμμα : Ο Φιλελληνισμός στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 - η ευρωπαϊκή διανόηση στο

πλευρό των Ελλήνων

υπεύθυνες καθηγήτριες: Ναλμπάντη Αγγελική (ΠΕ 05) – Αρτινού Ιωάννα (ΠΕ 02) 1

Victor Hugo (Γαλλία, 1802 – 1885)

Ο διάσημος γάλλος ποιητής, μυθιστορηματογράφος, θεατρικός

συγγραφέας, δοκιμιογράφος και διανοούμενος συνδέεται όχι

μόνο με το συγγραφικό του έργο, αλλά και με τις

πανανθρώπινες αξίες στις οποίες τάχθηκε και αγωνίστηκε.

Υπήρξε κορυφαίος εκπρόσωπος του Ρομαντισμού.

Ο Hugo θα υμνήσει όχι μόνο τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά

και κάθε μορφής αγώνα καταπιεσμένων λαών, γινόμενος

υπέρμαχος της κοινωνικής αλλαγής, της δικαιοσύνης και της

ισότητας. Ταυτόχρονα υπήρξε και μεγάλος φιλέλληνας, που

εξύμνησε την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Ο μεγάλος αυτός φιλέλληνας διατηρεί σχέσεις με την

πνευματική ηγεσία του τόπου μας και παραμένει στο πλευρό

των αγωνιζόμενων Ελλήνων από το 1821 μέχρι και την Μεγάλη Κρητική Επανάσταση (1866 – 1869)

εναντίον των Τούρκων. Σε μήνυμά του προς τους σκλαβωμένους Κρήτες (1867), παρατηρεί: «Η

Κρήτη είναι η Ελλάδα. Υπολογίζετε σε εμένα ως συγγραφέα και πολίτη ... Ανήκω στην Ελλάδα όσο

και στην Ιταλία. Θα έδινα για την Ελλάδα τους στίχους μου, όπως ο Τυρταίος, και το αίμα μου, όπως ο

Βύρωνας ... Η ιερή σας πατρίδα έχει την πιο βαθιά μου αγάπη. Σκέφτομαι την Αθήνα όπως σκέπτεται

κανείς τον ήλιο». Και βέβαια υπογράφει: «Ο αδελφός σας, Victor Hugo»

Κορυφαία του έργα θεωρούνται τα: «H Παναγία των Παρισίων», «Οι Άθλιοι», «Εργάτες της

Θάλασσας», «Η τελευταία μέρα ενός θανατοποινίτη», «Ενενήντα Τρία», «Κρόμγουελ» κλπ

Το 1829 εξέδωσε τα Ανατολίτικα, ένα από τα πιο αξιόλογα έργα του, εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Από αυτή τη συλλογή αναλύσαμε τα εξής ποιήματα:

«Το Ελληνόπουλο»

«Η μάχη άρχισε»

«Τα κεφάλια στο Σεράι»

«Ο Δερβίσης»

«Στο Λαό»

«Κανάρης»




L' Enfant Grec

Les turcs ont passé là. Tout est ruine et deuil. Chio, l'île des vins, n'est plus qu'un sombre écueil, Chio, qu'ombrageaient les charmilles, Chio, qui dans les flots reflétait ses grands bois, Ses coteaux, ses palais, et le soir quelquefois Un chœur dansant de jeunes filles.

Tout est désert. Mais non ; seul près des murs noircis, Un enfant aux yeux bleus, un enfant grec, assis, Courbait sa tête humiliée ; Il avait pour asile, il avait pour appui Une blanche aubépine, une fleur, comme lui Dans le grand ravage oubliée.

Ah ! pauvre enfant, pieds nus sur les rocs anguleux ! Hélas ! pour essuyer les pleurs de tes yeux bleus Comme le ciel et comme l'onde, Pour que dans leur azur, de larmes orageux, Passe le vif éclair de la joie et des jeux, Pour relever ta tête blonde,

Que veux-tu ? Bel enfant, que te faut-il donner Pour rattacher gaîment et gaîment ramener En boucles sur ta blanche épaule Ces cheveux, qui du fer n'ont pas subi l'affront, Et qui pleurent épars autour de ton beau front, Comme les feuilles sur le saule ?

Qui pourrait dissiper tes chagrins nébuleux ? Est-ce d'avoir ce lys, bleu comme tes yeux bleus, Qui d'Iran borde le puits sombre ? Ou le fruit du tuba, de cet arbre si grand, Qu'un cheval au galop met, toujours en courant, Cent ans à sortir de son ombre ? Veux-tu, pour me sourire, un bel oiseau des bois, Qui chante avec un chant plus doux que le hautbois, Plus éclatant que les cymbales ? Que veux-tu ? fleur, beau fruit, ou l'oiseau merveilleux ? - Ami, dit l'enfant grec, dit l'enfant aux yeux bleus, Je veux de la poudre et des balles.

TO EΛΛΗΝΟΠΟΥΛΟ (1828)

Τούρκοι διαβήκαν από κει. Παντού συντρίμμια και πένθος. Χίος! Το νησί του κρασιού, δεν είναι παρά ένα ερημονήσι Χίος! που σκιάζουν οι συστάδες των δέντρων Χίος! που στους αφρούς της καθρεφτίζονταν τα μεγάλα της δάση, Οι πλαγιές της, τα παλάτια της και πότε πότε τα βράδια Μια χορωδία κοριτσιών που χόρευαν. Παντού ερημιά ! Όμως όχι! Μόνο του, δίπλα στους Μπαρουτιασμένους τοίχους ένα γαλανομάτικο παιδί, Ένα Ελληνόπουλο, κάθεται μόνο του, γέρνει το ταπεινό του κεφαλάκι. Είχε για καταφύγιο και στήριγμα μια ασπραγκαθιά, Ένα λουλούδι ξεχασμένο, σαν κι αυτό μες τη μεγάλη καταστροφή. Αχ! Καημένο παιδί , ξυπόλυτο πάνω στα βράχια! Αλλοίμονο! Για να σκουπίσεις τα δάκρυα από τα γαλανά σου μάτια Και να ξαναβρούν τη ζωηρή λάμψη της χαράς και του παιχνιδιού Για να ξανασηκώσεις το ξανθό κεφαλάκι σου Τι θέλεις ; ομορφόπαιδο, τι σου χρειάζεται για να δέσεις όμορφα τα μαλλιά σου Και όμορφα να ρίξεις τις μπούκλες στους άσπρους σου ώμους , Αυτά τα μαλλιά που δεν ανέχτηκαν των όπλων την προσβολή Και κλαίνε πεσμένα γύρω από τ’ όμορφο μέτωπό σου Όπως τα φύλλα της ιτιάς ;

Ποιος μπορεί να διώξει τη λύπη σου ; Μήπως θέλεις το κρίνο, το γαλάζιο σαν τα μάτια σου Που φυτρώνει γύρω από το σκοτεινό πηγάδι του Ιράν; Ή το φρούτο του τουμπα, αυτού του γιγάντιου δέντρου Που ένα άλογο, καλπάζοντας, θέλει εκατό χρόνια για να Ξεφύγει από τη σκιά του; Θέλεις, για ένα χαμόγελό σου μόνο, το όμορφο πουλί του δάσους Που τραγουδάει πιο γλυκά και από το όμποε ; πιο δυνατά και από το τύμπανο ; Τί θέλεις ; λουλούδι ; όμορφο φρούτο ; ή το υπέροχο πουλί ;

- Φίλε, λέει το Ελληνόπουλο , λέει το παιδί με τα γαλάζια μάτια

- Θέλω μπαρούτι και σφαίρες.




Σχολιασμός ποιήματος

Το γεγονός της σφαγής της Χίου, το 1822, συγκλόνισε

τους Ευρωπαίους. Προκάλεσε απελπισία και δυστυχία,

ταυτόχρονα όμως, μαζί με άλλα έργα φιλελλήνων, συγκίνησε

και ευαισθητοποίησε ανθρώπους από όλον τον κόσμο.

Το ποίημα του Βίκτωρ Ουγκώ «Το Ελληνόπουλο»

(1828), αναφέρεται στην ολοκληρωτική καταστροφή της Χίου

το 1822, αναδεικνύοντας τις συνέπειες της σφαγής στο νησί του

κρασιού (συντρίμμια και πένθος) και αντιπαραθέτοντας το

αλλοτινό όμορφο τοπίο με την τωρινή «ερημιά», την εξαθλίωση

και τους «μπαρουτιασμένους τοίχους» που προκάλεσε η εισβολή

των Τούρκων.

Η ομορφιά του νησιού πριν τη σφαγή αποδίδεται με τους αφρούς της θάλασσας, τα μεγάλα

δάση, τις πλαγιές, τα παλάτια της, το χορό των κοριτσιών. Τί πιο αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό

του Ρομαντισμού που κυριαρχεί στην Ευρώπη!

Η αναφορά στην καταστροφή είναι το κυρίαρχο στοιχείο που προκαλεί δυνατή συγκίνηση. Ο

στόχος του ποιητή να κινητοποιήσει τα πλήθη για τα όσα συμβαίνουν στην κοιτίδα του Αρχαίου

Ελληνικού πολιτισμού είναι ολοφάνερος.

Στο ποίημα, σε αυτό το φορτισμένο συναισθηματικά πλαίσιο, προβάλλει το Ελληνόπουλο,

ένα παιδί έχει μείνει μόνο του χωρίς καμία προστασία, με τεράστια θλίψη αλλά ακόμα μεγαλύτερο

θυμό για ό,τι συνέβη και δίψα για εκδίκηση, η οποία θα τον έκανε χαρούμενο όσο τίποτα άλλο.

Παρουσιάζεται μόνο του, ταπεινό, «λουλούδι ξεχασμένο», «καημένο», «ξυπόλυτο», με δάκρια στα μάτια.

Ο ποιητής – διαβάτης αντικρίζει το «ομορφόπαιδο» και, μέσα από τα άστοχα ερωτήματα που

του υποβάλλει, προθυμοποιείται να προσφέρει ό,τι έχει ανάγκη, ό,τι παρέχει η κυρίαρχη φύση (κρίνο,

πηγάδι, γιγάντιο δέντρο, άλογο, σκιά, πουλί), θέλοντας να κάνει το παιδί να χαμογελάσει ξανά.

Γίνεται ένα παιχνίδι της εξαιρετικής αντιπαράθεσης μεταξύ της ομορφιάς και της δυστυχίας του

παιδιού, αναδεικνύοντας τον αγώνα του υποδουλωμένου λαού ενάντια στον αφέντη Τούρκο.

Το αποκορύφωμα βρίσκεται στην απάντηση του παιδιού: τίποτα από αυτά δεν θα τον

ικανοποιούσε όσο το μπαρούτι και οι σφαίρες που χρησιμοποιώντας τα θα έπαιρνε εκδίκηση για τον

χαμό της οικογένειάς του και όλου του νησιού. Δηλαδή συνέχιση του αγώνα ενάντια στο δυνάστη

-κυρίαρχη ιδέα του Ρομαντισμού που συνδέθηκε με το κίνημα του Φιλελληνισμού.

Μελιτίνα Παγιαυλά - Ελισάβετ Ράκα Β΄3




La bataille commença.

La bataille commença. Comment ? Par un doux sourire. Elle me dit : — Comme ça, Vous ne voulez pas m'écrire ? — Un billet doux ? — Non, des vers. — Je n'en fais point, répondis-je, — Ainsi parfois de travers Le dialogue voltige. Après le sourire vint Un regard, oh ! qu'elle est fière ! Moi, candidat quinze-vingt, Je me dis : Elle est rosière. Et je me mis à songer À cent vertus, rehaussées Par mes mauvaises pensées D'adolescent en danger. Je me taisais, cela passe Pour puissance et profondeur. Son sourire était la grâce. Et son regard la pudeur. Ce regard et ce sourire M'entraient dans l'âme. Soudain, Elle chanta. Comment dire Ce murmure de l'Éden. Cette voix grave, touchante, Tendre, aux soupirs nuancés !... — Quoi ! m'écriai-je, méchante, Vous achevez les blessés !

Η Μ Α Χ Η Α Ρ Χ Ι Σ Ε

Η μάχη άρχισε Πώς; Μ’ ένα γλυκό χαμόγελο Μου λέει : - Έτσι, Δε θέλετε να μου γράψετε; Ένα τρυφερό σημείωμα; - Όχι, στίχους. -Δε γράφω , απάντησα, -Έτσι καμιά φορά Ο διάλογος στροβιλίζεται Μετά το χαμόγελο έρχεται ένα βλέμμα , ω, πόσο περήφανη είναι! Εγώ υποψήφιος 15-20 χρονών Μονολογώ και λέω : είναι σεμνή Κι άρχισα να φέρνω στο μυαλό μου Εκατό αρετές , τονισμένες μέσα από τις αρνητικές σκέψεις Ενός έφηβου που βρίσκεται σε κίνδυνο Σιωπούσα , αυτό θεωρείται Δύναμη και ένταση. Το χαμόγελό της ήταν χάρη Και το βλέμμα της συστολή Αυτό το βλέμμα και το χαμόγελο Μου τσάκιζαν τη ψυχή. Ξαφνικά, Αυτή τραγούδησε. Πώς αλλιώς να ονομάσω Αυτό το ψίθυρο της Εδέμ . Αυτή η βαριά , συγκινητική Και τρυφερή φωνή με ποικίλες αποχρώσεις !.... -Τί ! φώναξα ,κακούργα , Αποτέλειωσες τους πληγωμένους !





Το ποίημα « η Μάχη Άρχισε » περιέχει έντονα το επαναστατικό, αγωνιστικό στοιχείο, το οποίο και

κορυφώνεται με την προσωποποίηση της μάχης με την οποία έρχεται, για πρώτη φορά, σε επαφή

ο ποιητής, έφηβος - πολεμιστής.

Ο αγώνας για ελευθερία, αναπαρίσταται, από τον Hugo ως μια όμορφη, περήφανη και γλυκιά

κοπέλα, η οποία συνομιλεί με το νεαρό ποιητή. Η κοπέλα – μάχη, περήφανη, ζητάει από τον ποιητή

στίχους με τους οποίους να εκφράζει τα συναισθήματά του.

Όμως το χαμόγελο και η χάρη της «μάχης» τον τσακίζουν, γιατί τον ξεγελούν: σύντομα μετατρέπεται

σε μια εκδικητική, κακούργα γυναίκα , στα μάτια του νεαρού έφηβου. Το τραγούδι της μοιάζει

Με «ψίθυρο της Εδέμ», αλλά βλέποντας τα αποτελέσματα και τις συνέπειες της «μάχης» με τους

νεκρούς γύρω του, συνειδητοποιεί ότι η φωνή της είναι παραπλανητική. Τότε θυμώνει και την

αποκαλεί «κακούργα»

.

‘Έτσι, το διπλό πρόσωπο που παρουσιάζεται να έχει η μάχη, χρησιμοποιείται από τον ποιητή για να

αποδώσει το γεγονός ότι ο αγώνας έχει βέβαια νικητές, παρόλα αυτά δεν λείπουν και οι ηττημένοι. Για

τους μεν, λοιπόν, η μάχη μοιάζει να είναι μια

τρυφερή κυρία, για τους δε, όμως,

περιγράφεται καλύτερα ως αδίστακτη και

άκαρδη γυναίκα.

Στο ποίημα εξυμνείται επίσης και η ύψιστη

αρετή της θυσίας για την ελευθερία και την

πατρίδα. Γι’ αυτό, ο στόχος του ποιητή είναι

να κινητοποιήσει το λαό καθώς ωθεί τα

νιάτα ν’ αγωνιστούν εναντίον του

οποιουδήποτε Δυνάστη.

Άρτεμις Αντιβάκη Γ΄1

Eugène Delacroix

(1798– 1863)

Η Ελευθερία οδηγεί το λαό




Les Têtes du sérail (1826)

Le sérail...! Cette nuit il tressaillait de joie.

Au son des gais tambours, sur des tapis de soie,

Les sultanes dansaient sous son lambris sacré ;

Et, tel qu'un roi couvert de ses joyaux de fête,

Superbe, il se montrait aux enfants du prophète,

De six mille têtes paré !

Si je verse le sang qui me reste à répandre,

Dans une terre libre allez porter ma cendre,

Et creusez ma tombe au soleil !

« Missolonghi ! — Les Turcs ! — Chassons, ô camarades,

Leurs canons de ses forts, leurs flottes de ses rades.

Brûlons le capitan sous son triple canon.

Allons !que des brûlots l'ongle ardent se prépare.

Sur sa nef, si je m'en empare,

C'est en lettres de feu que j'écrirai mon nom.

« Oui, Canaris, tu vois le sérail et ma tête

Arrachée au cercueil pour orner cette fête.

Les Turcs m'ont poursuivi sous mon tombeau glacé.

Vois !ces os desséchés sont leur dépouille opime :

Voilà de Botzaris ce qu'au sultan sublime

Le ver du sépulcre a laissé !

« Écoute : Je dormais dans le fond de ma tombe,

Quand un cri m'éveilla : Missolonghi succombe !

Je me lève à demi dans la nuit du trépas ;

J'entends des canons sourds les tonnantes volées,

Les clameurs aux clameurs mêlées,

Les chocs fréquents du fer, le bruit pressé des pas.

« J'entends, dans le combat qui remplissait la ville,

Des voix crier : « Défends d'une horde servile,

Ombre de Botzaris, tes Grecs infortunés ! »

Et moi, pour m'échapper, luttant dans les ténèbres,

J'achevais de briser sur les marbres funèbres

Tous mes ossements décharnés.

Tα κεφάλια στο Σεράι Το σεράι! Σκιρτούσε απόψε από χαρά. Οι σουλτάνες χόρευαν υπό τον ήχο των χαρούμενων τυμπάνων, Επάνω σε μεταξωτά χαλιά. Και σαν βασιλιάς ,πλημμυρισμένο από γιορτινά δώρα, Εξαίσιο, παρουσιαζόταν στα παιδιά του προφήτη Στολισμένο με 6000 κεφάλια. Εάν χυθεί το αίμα που απομένει για να κυλήσει Σε μια ελεύθερη γη , να σκορπίσετε τη στάχτη μου Και ν’ ανοίξετε τον τάφο μου στον ήλιο.

Μεσολόγγι! Οι Τούρκοι ! Να πολεμήσουμε , αδέλφια, τα κανόνια τους στα φρούρια, Το στόλο τους στα λιμάνια. Να κάψουμε τον καπετάνιο κάτω από το τριπλό κανόνι Εμπρός! Πόσα πυρπολικά τα τρομερά χέρια ετοιμάζουν! Στο καράβι επάνω, αν το καταλάβω , Με γράμματα της φωτιάς θα γράψω τ’ όνομά μου.

Ναι , Κανάρη, βλέπεις το σεράι και το κεφάλι μου Έξω από το φέρετρο , στολίδι της γιορτής. Οι Τούρκοι με κυνήγησαν στον παγωμένο τάφο Βλέπεις! Αυτά τα στεγνά κόκαλα είναι το λείψανό τους Να τι άφησε από τον Μπότσαρη στον εξοχότατο σουλτάνο, το σκουλήκι του τάφου. Άκου! Κοιμόμουν βαθειά στον τάφο μου Όταν μια φωνή με ξύπνησε: το Μεσολόγγι πέφτει! Μισοσηκώνομαι μες τη νύχτα του θανάτου Ακούω τις βροντερές βολές των κανονιών Τις βοές ανακατεμένες με βροντές Τους κρότους των όπλων, το βιαστικό θόρυβο των βημάτων. Ακούω , μες τη μάχη που γινόταν στην πόλη Φωνές να λένε δυνατά: ‘ σκιά του Μπότσαρη , υπεράσπισε τους άτυχούς σου Έλληνες Κι εγώ για να γλυτώσω, πολεμώντας στα σκοτάδια, θα θρυμματίσω στα μάρμαρα Του τάφου όλα μου τα λιπόσαρκα κόκκαλα.




Σχολιασμός του ποιήματος

Σε αυτό το ποίημα ο Hugo έχει σαφώς εντυπωσιαστεί από την ηρωική μορφή του Σουλιώτη

Μάρκου Μπότσαρη, που αγωνίστηκε στο Μεσολόγγι και σκοτώθηκε στο Κεφαλόβρυσο (Καρπενήσι)

το 1823. Ο Μπότσαρης θάφτηκε με τιμές στο Μεσολόγγι. Ο αφηγητής μπαίνει στο ρόλο του νεκρού

πια Μπότσαρη και με απέχθεια περιγράφει τις γιορτές

και τα γλέντια (!) που ακολουθούν μετά από μία

βάρβαρη νίκη των Τούρκων. Μπορούμε να υποθέσουμε

πως χρονικά μεταφερόμαστε στο τελευταίο διάστημα

της 3ης πολιορκίας του Μεσολογγίου, γύρω στα 1826,

όταν πια το φάσμα της πείνας, των απωλειών και του

επερχόμενου τέλους κύκλωνε την ηρωική πόλη.

Ο απαίσιος τρόπος που αντιμετωπίζουν οι

Τούρκοι το επίτευγμα αυτό, δηλαδή ¨στολίζοντας¨ το

σεράι με τα κεφάλια των νεκρών αντιπάλων τους και

συμπατριωτών του Μπότσαρη, εξοργίζει τον ποιητή. Δεν είναι πλέον τόσο μεγάλη η θλίψη που τον

κατακλύζει όσο ο θυμός και η αγανάκτηση για το λυπηρό γεγονός της σφαγής των Ελλήνων

αγωνιστών που υπερασπίζονται ακόμα το Μεσολόγγι. .

Ο Hugo μας σκιαγραφεί τον Μπότσαρη να δείχνει την αγάπη του για την πατρίδα και το πάθος

του για την ελευθερία! Ο αγώνας του και ο ηρωικός του θάνατος αποτελεί έμπνευση για τους

συμπατριώτες του και κρατάει ζωντανή την ελπίδα και την αγωνιστικότητα μέσα τους.

Η τελευταία, αυτή, πολιορκία του Μεσολογγίου κατέληξε στην ηρωική Έξοδο, που συγκίνησε

χιλιάδες φιλέλληνες, άρα και τον Hugo. Έτσι, λοιπόν, ο Μπότσαρης, παροτρύνει τον υπόδουλο λαό

να μην σταματήσει να παλεύει και να αγωνίζεται για την ελευθερία. Τους ξεσηκώνει να εξεγερθούν και

να πολεμήσουν για το Μεσολόγγι, που βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο! («το Μεσολόγγι πέφτει!»)

Προβάλλοντας ως πρότυπο τον εαυτό του, επικαλούμενος τον Κανάρη, δηλώνει πως οι εχθροί τους

διψούν για αίμα, ευχαριστιούνται με την βασανιστική και ολοκληρωτική καταστροφή και δεν έχουν

όρια. Όλα αυτά επηρέασαν τον υπόδουλο λαό, που καλεί τον Μπότσαρη , ακόμα και νεκρό, να

πολεμήσει και να συμπαρασταθεί.

Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν το φιλελληνική πτυχή του ποιήματος, που σαφώς

στηρίζεται στο ρομαντικό κίνημα που έχει προηγηθεί και ως χρονική

και ως καλλιτεχνική περίοδος.

Μερικά από τα στοιχεία που καθιστούν το ποίημα και ρομαντικό είναι:

• Η πρόκληση ισχυρής συγκίνησης μέσω της διατύπωσης και της δραματικής περιγραφής του




γεγονότος: Είναι χαρακτηριστικό πως ο Μπότσαρης λέει πως οι Τούρκοι τον κυνήγησαν στον

παγωμένο τάφο του: ο Hugo είχε πληροφορηθεί, φαίνεται, τις φήμες που ήθελαν τους

Τούρκους, μετά την Άλωση του Μεσολογγίου, να ξεθάβουν τα λείψανα του Μπότσαρη, για να

αποσπάσουν τα όπλα του ως λάφυρα.

• Παρουσιάζει την ιδιαίτερη αγάπη και την επιθυμία του λαού να αγωνιστεί μέχρι θανάτου

• Προβάλλει η αδύναμη αλλά ταυτόχρονα ηρωική μορφή του ανθρώπου, που μάχεται ενάντια

στους κινδύνους

• Κάνει μία ελαφρά στροφή προς τη φαντασία, καθώς μας παρουσιάζονται οι Έλληνες να

ισχυρίζονται πως βλέπουν την σκιά του νεκρού Μπότσαρη

• Έτσι εκπέμπει μία μελαγχολία, αλλά και μία αγωνία, ενώ οι ήρωες είναι ανήσυχοι από το

αίσθημα του ανολοκλήρωτου, του φόβου για μη επίτευξη του στόχου τους

• Ο ποιητής φαίνεται να εκτιμά την ακεραιότητα, την ειλικρίνεια και την αφοσίωση των ηρώων

στα ιδεώδη τους. Πιστεύουν ακράδαντα πως ο νεκρός Μπότσαρης τους συμπαραστέκεται

ενεργά και αποτελεί έμπνευση και κινητήριο δύναμη γι΄ αυτούς. Στηριζόμενοι λοιπόν οι ήρωες

σ΄ αυτή την πεποίθηση, είναι ικανοί να θυσιάσουν τα πάντα, ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό

προκειμένου να βγάλουν ασπροπρόσωπους τους νεκρούς συμπατριώτες τους και να φτάσουν

στο τελικό τους στόχο:

να αποκτήσουν την ελευθερία τους!

Δέσποινα Λιοτσάκη Β΄2

«Οι τελευταίοι υπερασπιστές του Μεσολογγίου»,

του Joseph-Denis Odevaere και

«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου»

του Eugène Delacroix




Le Derviche

Un jour Ali passait : les têtes les plus hautes Se courbaient au niveau des pieds de ses arnautes ; Tout le peuple disait : Allah ! Un derviche soudain, cassé par l'âge aride, Fendit la foule, prit son cheval par la bride, Et voici comme il lui parla :

« Ali-Tépéléni, lumière des lumières, Qui sièges au divan Dont le grand nom toujours grandit, Ecoute-moi, vizir de ces guerriers sans nombre, Ombre du padischah qui de Dieu même est l'ombre, Tu n'es qu'un chien et qu'un maudit !

« Un flambeau du sépulcre à ton insu t'éclaire. Comme un vase trop plein tu répands ta colère Sur tout un peuple frémissant ; Tu brilles sur leurs fronts comme une faulx dans l'herbe Et tu fait un ciment à ton palais superbe De leur os broyés dans leur sang. « Mais ton jour vient. Il faut, dans Janina qui tombe, Que sous tes pas enfin croule et s'ouvre la tombe ; Dieu te garde un carcan de fer Sous l'arbre du segjin chargé d'âmes impies Qui sur ses rameaux noirs frissonnent accroupies, Dans la nuit du septième enfer !

Ο Δερβίσης

Μια μέρα περνούσε ο Αλή: τα πιο ψηλά κεφάλια έγερναν Στο ύψος των ποδιών των πολεμιστών του. Όλος ο λαός έλεγε: Αλλάχ! Ξαφνικά ένας δερβίσης, τσακισμένος από τη τραχιά ηλικία Σκίζει το πλήθος, πιάνει το άλογο από το χαλινάρι Και να πώς του μιλάει: ‘ Αλή-Τεπελενλή, φώς των φώτων Που κάθεσαι στο ντιβάνι Που αν και σπουδαίο τ ’όνομά σου, όλο και πιο σπουδαίο γίνεται Άκουσέ με, βεζίρη των πολυάριθμων πολεμιστών, Σκιά του Πατισάχ και του Θεού του ίδιου μάλιστα, Δεν είσαι παρά ένας σκύλος και καταραμένος. Το φώς του τάφου σε φωτίζει , αλλά δεν το ξέρεις. Σαν το ξεχειλισμένο βάζο σκορπάς το θυμό σου Σ’ ένα λαό που τρέμει από φόβο. Λάμπεις στα μέτωπά τους όπως το δρεπάνι στα χόρτα Και χτίζεις το υπέροχο παλάτι σου Με τ’ αλεσμένα στο αίμα τους κόκκαλα. Αλλά έρχεται η ώρα σου! Πρέπει μες τα Γιάννενα που πέφτουν Ν’ ανοίξει ο τάφος κάτω από τα πόδια σου. Ο Θεός σου, φυλάει ένα σιδερένιο χαλκά Κάτω από το δέντρο το γεμάτο άπιστες ψυχές που ανατριχιάζουν, καθισμένες πισωκάπουλα, Πάνω στα μαύρα κλαδιά, Μες τη νύχτα της έβδομης κόλασης.

«Οι Σουλιώτισσες» 1827

πίνακας του Ary Scheffer




Σχολιασμός του ποιήματος

O ποιητής χρησιμοποιεί μια εξαιρετικά δυνατή εικόνα για να

προβάλλει τη δύναμη της εξουσίας που

εκπροσωπεί ο Αλή. Πρόκειται για τον Αλή Πασά των

Ιωαννίνων, με καταγωγή από το Τεπελένι, στη

δικαιοδοσία του οποίου ήταν και το Σούλι. Αυτός ήταν που το

1803 νίκησε και έδιωξε τους Σουλιώτες

από τα χωριά τους-ακολούθησε το Ζάλογγο για τις γυναίκες.

Οι Φιλέλληνες εμπνέονταν από τα συνταρακτικά γεγονότα του

1821 και προσπάθησαν να τα κάνουν γνωστά, ώστε να

συγκινήσουν τους λαούς τους και να κερδίσουν οι Έλληνες τη

συμπάθειά τους Πράγματι, οι κορυφαίες στιγμές του ελληνικού

Αγώνα στο Σούλι, τη Χίο και το Μεσολόγγι αποτυπώθηκαν

επανειλημμένως από ποιητές και ζωγράφους.

Εδώ, λοιπόν, ο Hugo παρουσιάζει τον Αλή να προχωρεί, ενώ οι υψηλόβαθμοι πολεμιστές του,

υποταγμένοι, σκύβουν τα κεφάλια τους και φωνάζουν «Αλλάχ», μια προσφώνηση με αναφορά στη

θρησκεία - πρόκειται για αλλόθρησκους και γι αυτό τονίζεται.

Ξαφνικά, ένας ηλικιωμένος δερβίσης απευθύνεται στον Αλή, αναφέρεται στη δύναμή του αλλά και

στη σκληρότητά του με επίθετα που δείχνουν το στυγερό και απάνθρωπο χαρακτήρα του («σκύλος»,

«καταραμένος» ). Έχει παρασυρθεί, λέει, από τη δύναμή του, ο θυμός τον κυρίευσε και εκδηλώνεται με

το φόβο που προκαλεί στους αντιπάλους του, τους οποίους θέλει οπωσδήποτε να συντρίψει

(«σα ξεχειλισμένο βάζο σκορπάς το θυμό σου, σ’ ένα λαό που τρέμει από φόβο»… «όπως το δρεπάνι

στα χόρτα»… «παλάτι με τ’ αλεσμένα κόκκαλα»).

Τα Γιάννενα όμως πέφτουν, ελευθερώνονται, οι εχθρότητες που προκάλεσε ο Αλής θα γυρίσουν τώρα

εναντίον του, η σειρά του έρχεται και η θεϊκή τιμωρία θα είναι ο σιδερένιος χαλκάς -ο θάνατος.

Η θέση του; Μαζί με τους άπιστους που συνέτριψε.

Τα κυρίαρχα στοιχεία του ποιήματος που προκαλούν τα αισθήματα του αναγνώστη είναι η βιαιότητα

του Αλή-δυνάστη στην οποία ο ποιητής αντιπαραθέτει τη Θεία Δίκη. Έντονα συναισθήματα που

βρίσκουν απήχηση στους λαούς της Ευρώπης και κινητοποιούν τη ψυχή της.

Δέσποινα Λιοτσάκη Β΄2

Ο Αλή πασάς, πίνακας του

Louis Dupré




Au peuple Partout pleurs, sanglots, cris funèbres. Pourquoi dors-tu dans les ténèbres ? Je ne veux pas que tu sois mort. Ce n'est pas l'instant où l'on dort. La pâle Liberté gît sanglante à ta porte. Tu le sais, toi mort, elle est morte. Voici le chacal sur ton seuil, Voici les rats et les belettes, Pourquoi t'es-tu laissé lier de bandelettes? Ils te mordent dans ton cercueil ! De tous les peuples on prépare Le convoi… — Lazare ! Lazare ! Lazare ! Lève-toi

Σ Τ Ο Λ Α Ο

Παντού κλάματα, λυγμοί, επιθανάτιες κραυγές Γιατί κοιμάσαι στα σκοτάδια; Δεν είναι καιρός για ύπνο. Δε θέλω να πεθάνεις. Η χλωμή ελευθερία κείτεται ματωμένη στην πόρτα σου. Το ξέρεις , αν πεθάνεις εσύ , θα πεθάνει κι εκείνη Να το τσακάλι στο κατώφλι σου, Να οι αρουραίοι , οι νυφίτσες, Γιατί αφέθηκες να δένεις επιδέσμους; Σε δαγκώνουν μες το φέρετρο! Ετοιμάζουν την «έξοδο» όλων των λαών Λάζαρε ! Λάζαρε ! Λάζαρε! Σήκω !!!

Eugène Delacroix

Η Ελευθερία οδηγεί το λαό





Ο Victor Hugo μας εισάγει στο ποίημα με μια ζοφερή εικόνα: κλάματα, φωνές, σκοτάδια… Κάνει,

λοιπόν, την τραγική διαπίστωση ότι ο Έλληνας καθημερινά πληγώνεται, ματώνει, βασανίζεται,

πεθαίνει. Ενώ όμως τον πλακώνει η σκλαβιά, εκείνος την υπομένει και δεν επαναστατεί.

Η αγάπη του συγγραφέα για τους Έλληνες φανερώνεται στην απελπισμένη του επιθυμία να μην

χαθεί ο Έλληνας, να μην πεθάνει το έθνος. Έτσι, απευθυνόμενος στο ελληνικό έθνος άμεσα, σε β΄

πρόσωπο, το προτρέπει με αγωνία να ξυπνήσει, να μην επαναπαύεται πλέον.

Συνεχίζει με την ίδια ένταση, λέγοντας ότι η ελευθερία κείτεται ματωμένη στην πόρτα του Έλληνα

και πως ,αν πεθάνει εκείνος θα πεθάνει κι εκείνη, εννοώντας πως αν δεν κάνει κάτι ο Έλληνας, αν δεν

επαναστατήσει, τότε θα πεθάνει η ελπίδα για ελευθερία και για τους υπόλοιπους υποδουλωμένους

λαούς.

Παρομοιάζει μάλιστα τους κατακτητές, τους δυνάστες, με αρπακτικά τσακάλια, με αρουραίους και

νυφίτσες, ζώα πονηρά και ύπουλα, αντιπαθή στον κόσμο, που τρέφονται με άλλα αδύναμα ζώα ή και

με πτώματα. Έτσι και οι Τούρκοι «πληγώνουν» και εκμεταλλεύονται τους Έλληνες κι εκείνοι το μόνο

που κάνουν είναι να δένουν τους επιδέσμους και να επουλώνουν τις πληγές τους. Ο Hugo, επιπλήττει

τον Έλληνα με ένα ρητορικό ερώτημα: «Γιατί αφέθηκες να δένεις επιδέσμους;»

Η αφύπνιση των σκλάβων που προσπαθεί

να πετύχει ο ποιητής, φαίνεται κι από τον

παραλληλισμό του Έλληνα με ένα νεκρό,

που, ακίνητος και άπραγος μέσα στο

φέρετρο, δέχεται τις δαγκωνιές των

ποντικιών…

Σε όλο το ποίημα ο Victor Hugo προτρέπει

τον Έλληνα να επαναστατήσει, να

αποτινάξει τον τούρκικο ζυγό που τον θέλει

ζωντανό-νεκρό. Για αυτό και στο τέλος τον

παρομοιάζει με τον Λάζαρο που επιτέλους θα

αναστηθεί.

Ειρήνη Πουλίδα Β΄3

Eugène Delacroix

Επεισόδιο του Ελληνικού Αγώνα




Canaris Malte arborait sa croix ; Venise, peuple-roi, Sur ses poupes mouvantes, L'héraldique lion qui fait rugir d'effroi Les lionnes vivantes. Le pavillon de Naples est éclatant dans l'air, Et quand il se déploie On croit voir ondoyer de la poupe à la mer Un flot d'or et de soie. Rome a les clefs; Milan, l'enfant qui hurle encor Dans les dents de la guivre ; Et les vaisseaux de France ont des fleurs de lys d'or Sur leurs robes de cuivre. L'autre aigle au double front, qui des czars suit les lois, Son antique adversaire, Comme elle regardant deux mondes à la fois, En tient un dans sa serre. L'Angleterre en triomphe impose aux flots amers Sa splendide oriflamme, Si riche qu'on prendrait son reflet dans les mers Pour l'ombre d'une flamme. C'est ainsi que les rois font aux mâts des vaisseaux Flotter leurs armoiries, Et condamnent les nefs conquises sur les eaux A changer de patries. Aux navires captifs toujours ils appendront Leurs drapeaux de victoire, Afin que le vaincu porte écrite à son front Sa honte avec leur gloire !

ΚΑΝΑΡΗΣ (απόσπασμα)

H Μάλτα σήκωνε το σταυρό της Η Βενετία, λαός-βασιλιάς με το εραλδικό λιοντάρι πάνω στα καράβια της, κάνει τις λέαινες να βρυχώνται από τρόμο. Η σημαία της Νάπολης αστράφτει στον αέρα και όταν ξεδιπλώνεται θαρρείς πως βλέπεις να κυματίζει από την πλώρη προς τη θάλασσα ένα κύμα από χρυσάφι και μετάξι. Η Ρώμη έχει τα κλειδιά, το Μιλάνο, παιδί που ουρλιάζει ακόμη μέσα στα δόντια του φιδιού και τα γαλλικά πλοία έχουν χρυσαφένια κρινολούλουδα στη χάλκινη αρματωσιά. Ο άλλος αετός, ο δικέφαλος, που συνεχίζει τους νόμους των τσάρων, ο αιώνιος αντίπαλός της, κοιτάζοντας συγχρόνως τους δυο κόσμους, κρατά τον ένα στην αγκαλιά του. Η Αγγλία θριαμβευτική επιβάλλει στις θάλασσες το λαμπρό της λάβαρο που η ανταύγεια του στη θάλασσα μοιάζει με σκιά φωτιάς. Έτσι οι βασιλιάδες βάζουν τα οικόσημά τους στα καράβια των πλοίων τους να κυματίζουν και καταδικάζουν τα καράβια που κατέλαβαν, ν’ αλλάζουν πατρίδες. Στα αιχμαλωτισμένα καράβια θα κρεμούν πάντα τις νικηφόρες σημαίες τους για να φέρει ο νικημένος στο μέτωπό του γραπτή τη ντροπή της δόξας τους.




Mais le bon Canaris, dont un ardent sillon Suit la barque hardie, Sur les vaisseaux qu'il prend, comme son pavillon, Arbore l'incendie ! Novembre 1828

Αλλά ο καλός Κανάρης, που το φοβερό του καράβι ακολουθούν τα ζοφερά του απόνερα, στα καράβια που κατέλαβε, έχει για σημαία τη φωτιά. Νοέμβριος 1828


Ο καταγόμενος από τα Ψαρά Κωνσταντίνος Κανάρης ήταν σπουδαία μορφή του ναυτικού αγώνα

κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Το όνομά του συνδέεται με την ανατίναξη της τουρκικής

ναυαρχίδας του Καρά Αλή, του επικεφαλής του στρατού που έσφαξε τους κατοίκους της Χίου το 1822

και έκαψε το νησί. Ο Κανάρης ήταν αυτός που πήρε εκδίκηση για το αποτρόπαιο γεγονός της χιώτικης

σφαγής, όταν τον Ιούνιο του 1822, τοποθέτησε ένα πυρπολικό (βάρκα με εκρηκτικά) στα πλευρά του

τούρκικου πλοίου.

Το γεγονός αυτό, δεν βοήθησε την Επανάσταση μόνο σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά ξεσήκωσε κι ένα

κύμα θαυμασμού στο εξωτερικό, που διόγκωσε το φιλελληνικό κίνημα. Ο Κανάρης για όλη την

Ευρώπη ήταν πια ήρωας και παράδειγμα ανυπότακτης στάσης.

Ο θαυμασμός του Hugo αποτυπώνεται με μια αντίθεση: από τη μια κάνει μια λεπτομερή περιγραφή

των στόλων των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, τονίζοντας την ισχύ και την επιβλητικότητά

τους, στοιχεία με τα οποία καθυποτάσσουν τους άλλους λαούς , ενώ από την άλλη τονίζει πως

«ο καλός Κανάρης» δεν έχει ανάγκη από υλική δύναμη για να πετύχει τους στόχους του, παρά μόνο

ψυχική: «έχει για σημαία τη φωτιά».

Ο φιλελεύθερος Hugo τονίζει, λοιπόν, πως οι αγώνες δεν

στηρίζονται στην στρατιωτική ισχύ αλλά στο φρόνημα. Άρα, όλοι

οι καταπιεσμένοι λαοί μπορούν να διεκδικήσουν ό,τι μοιάζει

λογικά ακατόρθωτο: την Ελευθερία τους!

Γαλάτεια Απαλίδη Γ΄1

Λιθογραφία του K. Krazeisen

Κ. Κανάρης

Victor hugo

Documents

Transcript of Victor hugo