Venizelos Skiagraξξξξfisi

8/18/2019 Venizelos Skiagraξξξξfisi

1/37

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Η καταγωγή του.

Γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1864 σε ένα διώροφο σπίτι, στο χρι!

"ουρνιές του νο#ού $ανίν%& καταγγή του είναι απ! την οικογένεια 'ρε((ατ) του "υστρ)% *ο

1++ η οικογένεια τν 'ρε((ατ)δν πρτοστ)τησε στην επαν)σταση του

-ρ.!φ και αργ!τερα στην επαν)σταση του 18/1% - "πενι0έ.ος 'ρε((ατ)ς

προπ)ππους του 2.ευθερίου3 απ! την 2πίδαυρο ι#ηρ) της ακνίας !που

είχε καταφύγει, #ετέ(η στην 'ρήτη, !που και εγκαταστ)θηκε στο νησί% -ι

ντ!πιοι 'ρητικοί τον αποκα.ούσαν "πενι0έ.ο και τα παιδι) του

"πενι0ε.)κια% 5πς συνέ(αινε συχν), το (αφτιστικ! !νο#α του πατέρα έγινε

το οικογενειακ! τν παιδιών του%Γιος του έτρου 7ενι0έ.ου ήταν ο 'υρι)κος, πατέρας του 2.ευθερίου

7ενι0έ.ου%

& #ητέρα του 2.ευθερίου τυ.ιανή .ου#ιδ)κη, απ! γνστή

οικογένεια του 9ερίσου, ήταν #ακρινή συγγενής τν $).ηδν, δι)ση#ν για

τους επαναστατικούς τους αγώνες στα χρ!νια της τουρκοκρατίας%

Νεανικά χρόνια γεμάτα περιπλανήσει.

- 2.ευθέριος #εγ).σε στην τουρκοκρατού#ενη 'ρήτη, που τε.ούσε

σε συνεχείς ε:εγέρσεις, τις οποίες ακο.ουθούσε π)ντα αι#ατηρή καταστο.ή%

*ο !νο#) του ήταν #ία ακ!#α έκφραση του π!θου τν 'ρητικών για

ε.ευθερία% - νον!ς του, ηγού#ενος της #ονής της $ρυσοπηγής, του έδσε

το !νο#α 2.ευθέριος #ε την ε.πίδα !τι αυτ!ς θα ε.ευθέρνε την 'ρήτη απ!

τον τουρκικ! 0υγ!%

"εγ).η επίδραση στη διαπαιδαγώγηση και στη δια#!ρφση του

χαρακτήρα του )σκησε ο πατέρας του 'υρι)κος, που ήταν έ#πορος και

εισαγγέας% - 'υρι)κος υπήρ:ε )νθρπος ο.οκ.ηρ#ένος, #ε ο:ύνοια,

)ριστη ε..ηνική παιδεία και υ;η.! πατριτικ! φρ!νη#α% & πατριτική του

δρ)ση του στοίχισε επανει.η##ένες διώ:εις, ε:ορίες και οικονο#ικές

καταστροφές% & 0ή του κυνηγη#ένου απ! τους *ούρκους 'υρι)κου ήταν #ια

ατε.είτη -δύσσεια% & οικογένεια )..α0ε συνέχεια τ!πο κατοικίας και τα

παιδι) του γεννήθηκαν σε διαφορετικούς τ!πους< "ουρνιές, $ανι),

"εσο.!γγι, Αθήνα, ύρο% *ο 1861, #ετ) απ! #ια ακ!#α ε:ορία, επέστρε;ε

στα $ανι) κοντ) στην οικογένει) του και :εκίνησε #ια νέα περίοδο στις

1


2/37

ε#πορικές του δραστηρι!τητες% αρ)..η.α συνέχισε την πατριτική του

δρ)ση και προσέφερε πο.ύτι#ες υπηρεσίες στα εκπαιδευτήρια τν $ανίν%

*ο 1866 :έσπασε η #εγ).η κρητική επαν)σταση κατ) του οθ#ανικού

0υγού% - πατέρας 7ενι0έ.ος, για να αποφύγει τη σύ..η;η απ! τις τουρκικές

αρχές τν $ανίν, εγκατέ.ει;ε την επιχείρησή του και #α0ί #ε την πο.υ#ε.ήοικογένει) του κατέφυγε στη ύρο, νησί που ανήκε στην ε.εύθερη 2..)δα%

- #ικρ!ς 2.ευθέριος, που ήταν #!.ις δύο ετών, γεύθηκε τ!τε, για πρώτη

φορ), τους πικρούς καρπούς της προσφυγι)ς% τη δι)ρκεια της

αναγκαστικής παρα#ονής της οικογένει)ς του στη ύρο, παρακο.ούθησε τα

πρώτα #αθή#ατα στο =η#οτικ! χο.είο της 2ρ#ούπο.ης%

*ο 18+> το τουρκικ! καθεστώς έδσε α#νηστεία και η οικογένεια

7ενι0έ.ου επέστρε;ε στα $ανι)% - 'υρι)κος :εκίνησε και π).ι τις ε#πορικές

δραστηρι!τητές του και ο #ικρ!ς 2.ευθέριος συνέχισε τη σχο.ική τουεκπαίδευση στα $ανι)% *ο 18++ γρ)φτηκε στο φη#ισ#ένο εκπαιδευτήριο

Αντνι)δη, στην Αθήνα% - 'υρι)κος ήταν ήδη η.ικι#ένος και ήθε.ε ο γιος

του να αποκτήσει την κατ)..η.η #!ρφση για να τον διαδεχθεί στις

ε#πορικές του δραστηρι!τητες% - νεαρ!ς 7ενι0έ.ος φοίτησε #ε επιτυχία στο

νέο σχο.είο% ?ταν )ριστος #αθητής, #ε εντυπσιακή ρι#!τητα και

α:ιοση#είτη έφεση στις :ένες γ.ώσσες%

*η χρονι) που ο 2.ευθέριος έφυγε στην Αθήνα ο πατέρας του

:εκινούσε την ανέγερση της νέας κατοικίας της οικογένειας στη $α.έπα,

που ήταν τ!τε προ)στιο τν $ανίν% *ο σπίτι αυτ!, στα κατοπιν) χρ!νια,

συνδέθηκε #ε τις ση#αντικ!τερες α..) και δυσκο.!τερες στιγ#ές της 0ής

του%

-ι σπουδές του ο.οκ.ηρώθηκαν το 188, στο Γυ#ν)σιο της ύρου, απ@

!που αποφοίτησε #ε )ριστα, κερδί0οντας τα κο.ακευτικ) σχ!.ια τν

καθηγητών του% *ην ίδια χρονι) επιστρέφει στα $ανι), και ο πατέρας του

:εκιν) την #ύησή του στα #υστικ) του ε#πορίου% 5#ς οι φι.οδο:ίες του

ευτέρη δεν #πορούσαν να περιορισθούν στους τέσσερις τοίχους του

καταστή#ατος της οδού $).ηδν% 5νειρ! του ήταν να γίνει δικηγ!ρος% -

'υρι)κος δεν συ#φνούσε και αρνήθηκε πεισ#ατικ) να δώσει )δεια για

συνέχιση τν σπουδών του στην Αθήνα% =εν είχε )..στε )..ο γιο% οιος θα

συνέχι0ε την επιχείρησηA οιος θα φρ!ντι0ε την πο.υ#ε.ή οικογένειαA -

ευτέρης, #ε (αρι) καρδι), δεν αντιτ)χθηκε στην απ!φαση του πατέρα,

!#ς δεν υποτ)χθηκε% 2πί εν)#ιση χρ!νο π).ε;ε να #εταπείσει τον πατέρα

του% -ι σχέσεις τους πέρασαν #εγ).η δοκι#ασία% & τυ.ιανή, στο ρ!.ο τηςαιώνιας #)νας, θα είναι η κρυφή σύ##αχ!ς του% 5#ς η παρέ#(αση του

2


3/37

ρ!:ενου της 2..)δας στα $ανι), ήταν εκείνη που )..α:ε τη γνώ#η του

πατέρα% «…Δεν έχετε δικαίωμα, κύριε Κυριάκο, να κρατείτε δεσμώτη έναν

εξαιρετικό Έλληνα, που είναι προορισμένο !ια κάτι ανώτερο από το

εμπόριο…", του είπε ο Bυγο#α.)ς% Cτσι, τον -κτώ(ριο του 1881, ο νεαρ!ς

7ενι0έ.ος εγγρ)φεται, επιτέ.ους, στη Dο#ική χο.ή του ανεπιστη#ίουΑθηνών% -ι σπουδές του !#ς δεν είναι χρίς δυσκο.ίες% ?ταν

υποχρε#ένος να τα:ιδεύει στα $ανι) για να (οηθ) στην επιχείρησή του τον

ήδη )ρρστο και γέρο πατέρα του%

*ο 188> ο 'υρι)κος πεθαίνει% 2ίχε 0ήσει #ια 0ή γε#)τη περιπέτειες%

Eπήρ:ε αυταρχικ!ς, α..) αγαπούσε #ε π)θος την οικογένει) του% -ι σχέσεις

πατέρα και γιου είχαν περ)σει δι)φορες κρίσεις% 5#ς οι στιγ#ές

τρυφερ!τητας και αγ)πης ήταν αυτές, που τους έδεσαν περισσ!τερο% *ώρα

ο ευτέρης έπρεπε να γυρίσει στα $ανι)% τα 1F του γίνεται προστ)της τηςοικογένειας, διαχειρί0εται #ε επιτυχία το ε#πορικ! κατ)στη#α, ενώ

παρ)..η.α (ρίσκει το χρ!νο και #ε.ετ) τα συγγρ)##ατα και τις ση#ειώσεις

που του στέ.νουν απ! την Αθήνα οι συ#φοιτητές του%

"ετ) απ! δύο χρ!νια επανέρχεται στην ε..ηνική πρτεύουσα και το

188+ τε.ειώνει το ανεπιστή#ιο% τις πτυχιακές ε:ετ)σεις, που έγιναν

ενώπιον τν καθηγητών της Dο#ικής χο.ής, ο 7ενι0έ.ος προκα.εί αίσθηση

#ε τις απαντήσεις του και #ε τ!.#η 0η.ευτή και επιστη#ονική π.ηρ!τητα

αντικρούει τις απ!;εις του καθηγητή 'ρασ) για κ)ποιο νο#ικ! θέ#α% Cνα

χρ!νο νρίτερα είχε προκα.έσει (αθι) εντύπση στον 7ρεταν! πο.ιτικ!

Gσήφ *σ)#περ.αιν, ο οποίος, διερχ!#ενος απ! την Αθήνα, δέχθηκε

αντιπροσπεία 'ρητών φοιτητών% - 7ενι0έ.ος, επικεφα.ής τν φοιτητών,

του #ί.ησε #ε θ)ρρος και επιχειρή#ατα για τον διακαή π!θο τν 'ρητικών

για ένση #ε την 2..)δα%

!ικ"γόρο και Οικογενειάρχ".

2πιστρέφοντας στην 'ρήτη είχε αποκτήσει #ια στέρεη νο#ική παιδεία%

?ταν πο.ύγ.σσος και στο πο.υπο.ιτισ#ικ! περι()..ον τν $ανίν οι

:ένες γ.ώσσες ήταν σπουδαίο εφ!διο% *ην περίοδο εκείνη στην 'ρήτη

συνυπήρχαν C..ηνες, *ούρκοι, Αρ#ένιοι, 2(ραίοι, 2υρπαίοι και )..οι% -

7ενι0έ.ος παρείχε τη νο#ική συνδρο#ή του σε !.ους, ανε:αρτήτς

θρησκείας και εθνικ!τητας% "ε υ;η.ή αντί.η;η του δικηγορικού

.ειτουργή#ατος, σύντο#α αναδείχθηκε σε έναν απ! τους κορυφαίους

δικηγ!ρους της 'ρήτης%

3


4/37

& επιτυχη#ένη επαγγε.#ατική του σταδιοδρο#ία τού επέτρε;ε να

τακτοποιήσει τις προσπικές και αισθη#ατικές του υποθέσεις% Απ! το 188F

είναι ερτευ#ένος #ε τη "αρία 'ατε.ού0ου% - γ)#ος τους τε.έστηκε τον

Gανου)ριο του 18F1 και αποτέ.εσε :εχριστ! κοιννικ! γεγον!ς για τη

χανιώτικη κοιννία της εποχής% - νεαρ!ς 7ενι0έ.ος ήταν ήδη έναςφη#ισ#ένος δικηγ!ρος, είχε εκ.εγεί το 188F (ου.ευτής, είχε εντυπσι)σει

#ε το δη#οσιογραφικ! του τα.έντο και είχε προκα.έσει την τουρκική

διοίκηση #ε την πατριτική του δρ)ση% & παρουσία, στο γ)#ο, τν

προ:ένν τν "εγ).ν =υν)#εν στα $ανι), φανέρνε το κύρος και τις

σχέσεις που είχε αναπτύ:ει ο εικοσιεπτ)χρονος δικηγ!ρος%

"ετ) το γ)#ο, το 0ευγ)ρι εγκαταστ)θηκε στο επι(.ητικ! σπίτι της

$α.έπας και απ!κτησε δύο παιδι)% *ον 'υρι)κο και τον οφοκ.ή% & γέννηση

!#ς του οφοκ.ή έ#ε..ε να είναι #οιραία% & εικοσιτετρ)χρονη "αρίαπεθαίνει αναπ)ντεχα απ! επι.!χεια #!.υνση% - πρ!ρος θ)νατ!ς της

συγκ.!νισε τον 7ενι0έ.ο, που (ρέθηκε :αφνικ) #ε δύο (ρέφη, χρίς την

αγαπη#ένη του γυναίκα% Απαρηγ!ρητος απ! το τραγικ! γεγον!ς που έπ.η:ε

την ευαίσθητη ;υχή του, χρει)στηκε αρκετ! χρ!νο για να :επερ)σει την

απώ.εια της συντρ!φου του% Cκτοτε και για !.η του τη 0ή, διατήρησε τη

χαρακτηριστική γενει)δα, σε ένδει:η πένθους%

Το πολιτικό #άπτισμα.

Απ! αιώνες η 'ρήτη 0ούσε κ)τ απ! σκ.ηρ! 0υγ!% -ι συνεχείς και

γε#)τοι ένταση απε.ευθερτικοί αγώνες κατ) του *ούρκου δυν)στη

οδήγησαν σε #ερική φι.ε.ευθεροποίηση του καθεστώτος% *ο 18+8, #ε τη

.εγ!#ενη σύ#(αση της $α.έπας, επι(.ήθηκε η#ιαυτ!νο#ο πο.ίτευ#α% &

κρητική υνέ.ευση 7ου.ή3 απέκτησε δικαί#α να ;ηφί0ει ν!#ους, οι οποίοι

!#ς έπρεπε να κυρώνονται απ! τον ου.τ)νο% αρ)..η.α επιτρ)πηκε η

έκδοση εφη#ερίδν, η δη#ιουργία και η .ειτουργία σχο.είν, η σύσταση

κο##)τν και ακ!#α η ε..ηνική γ.ώσσα έγινε η επίση#η γ.ώσσα τν

=ικαστηρίν και της 7ου.ής% Για πρώτη φορ) διορίστηκε χριστιαν!ς Γενικ!ς

=ιοικητής 'ρήτης%

*ον Απρί.ιο του 188F, #ε ()ση τις πρ!νοιες του πο.ιτεύ#ατος του

18+8, διενεργήθηκαν εκ.ογές και ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος, σε η.ικία #!.ις /H

ετών, ε:ε.έγη (ου.ευτής της κρητικής 7ου.ής% 2ντ)χθηκε στη #ετριοπαθή

πτέρυγα τν Iι.ε.ευθέρν, που ήταν οι νικητές τν εκ.ογών, και

ακο.ούθησε τακτική κατευνασ#ού και συ#φι.ίσης απέναντι στουςαντιπ).ους του% *ην περίοδο αυτή το ε..ηνικ! στοιχείο ήταν κυριευ#ένο απ!

4


5/37

πο.ιτικ) π)θη και διχασ#ένο σε α..η.ο#ισού#ενες φατρίες% -ι συντηρητικοί,

που δεν #πορούσαν να αποδεχθούν την ήττα τους, για να εκ(ι)σουν και να

φέρουν σε δύσκο.η θέση τη φι.ε.εύθερη π.ειο;ηφία κατέθεσαν ;ήφισ#α στη

υνέ.ευση, στις 6 "αJου του 188F, και 0ητούσαν την )#εση κήρυ:η της

Cνσης της 'ρήτης #ε την 2..)δα% - 7ενι0έ.ος αντι.ήφθηκε α#έσς τουςκινδύνους απ! το δη#αγγικ! αυτ! δι)(η#α και το αποδοκί#ασε% - νεαρ!ς

(ου.ευτής πίστευε !τι η 'ρήτη δεν ήταν έτοι#η για νέα επαν)σταση, αφού

το ε..ηνικ! κρ)τος αρνήθηκε να (οηθήσει τους 'ρητικούς, γιατί δεν είχε τη

δυνατ!τητα% - 7ενι0έ.ος φο(!ταν τη (ίαιη αντίδραση του τουρκικού

καθεστώτος απέναντι στο, ούτς ή )..ς, επιπ!.αιο επαναστατικ! κίνη#α

τν συντηρητικών% *α γεγον!τα που ακο.ούθησαν επι(ε(αίσαν τους

φ!(ους του%

- ου.τ)νος επέ(α.ε δικτατορία και (ρήκε την ευκαιρία να αφαιρέσειτα προν!#ια που είχε παραχρήσει το 18+8 στον κρητικ! .α!% - ίδιος ο

7ενι0έ.ος, αν και ήταν αντίθετος προς την επαναστατική κινητοποίηση, για

να αποφύγει τη σύ..η;η κατέφυγε στην ε.εύθερη 2..)δα%

& αν)κ.ηση τν προνο#ίν και το τυραννικ! καθεστώς που

επικρ)τησε οδήγησε τους 'ρητικούς στην "εταπο.ιτευτική 2παν)σταση

του 18FHKF6% - ου.τ)νος, έπειτα απ! τις επιτυχίες τν επαναστατών και

κ)τ απ! τις πιέσεις τν "εγ).ν =υν)#εν, παραχώρησε τ!τε νέο

πο.ίτευ#α, το οποίο έδινε ση#αντικ) προν!#ια στο χριστιανικ! στοιχείο% *ο

#ουσου.#ανικ! στοιχείο, #ε την υποκίνηση της τουρκικής στρατιτικής

διοίκησης, δεν αποδέχθηκε το νέο καθεστώς και αντέδρασε δυνα#ικ)%

Η απελευ$ερωτική επανάστασ".

*ον Gανου)ριο του 18F+ έγιναν απ! τους "ουσου.#)νους φ!νοι

2..ήνν στα $ανι), στο Lέθυ#νο και στο &ρ)κ.ειο% Gδιαίτερα στα $ανι), ο

#ουσου.#ανικ!ς !χ.ος #ε τη (οήθεια του τακτικού στρατού, .εη.)τησε

καταστή#ατα, προέ(η σε σφαγές και έκα;ε τη χριστιανική συνοικία τν

$ανίν% -ι αι#ατηρές συγκρούσεις 2..ήνν και *ούρκν και το κ);ι#ο της

χριστιανικής συνοικίας τν $ανίν έπεισαν τον 7ενι0έ.ο να .)(ει #έρος

στην επαν)σταση% M..στε αυτή τη φορ) και η ε..ηνική κυ(έρνηση ήταν

#ε το #έρος τν επαναστατών, γεγον!ς που επέδρασε στις αποφ)σεις του

7ενι0έ.ου, ο οποίος π.έον εγκατέ.ει;ε τη #ετριοπαθή διαχείριση του

'ρητικού Bητή#ατος και σταδιακ) έγινε ο ηγέτης τν επαναστατών% τις /4

Gανουαρίου του 18F+ κι ενώ τα $ανι) καίγονταν, εκατ! περίπου επαναστ)τεςσυγκεντρώθηκαν στ@ Ακρτήρι, #ε την απ!φαση να διεκδικήσουν #ε κ)θε

5


6/37

#έσο την ένση% "ετα:ύ αυτών και ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος που, #ετ) απ! τα

πρώτα γεγον!τα, :εχρί0ει και αναδεικνύεται σε πρταγνιστή τν

ε:ε.ί:εν% τη συνέχεια, στ@ Ακρτήρι προστέθηκαν και )..οι επαναστ)τες,

που, #ε την ενθ)ρρυνση της ε..ηνικής κυ(έρνησης, κήρυ:αν την ένση #ε

την 2..)δα% *ις επ!#ενες #έρες η ε..ηνική κυ(έρνηση έστει.ε στρατ! στην'ρήτη, παρ) τη θέ.ηση τν =υν)#εν, οι οποίες έθεσαν τη #εγα.!νησο υπ!

την προστασία τους%

το #ετα:ύ, οι επαναστ)τες είχαν προθηθεί στις θέσεις Iρούδια και

προφήτ@ &.ίας, για να (ρίσκονται πιο κοντ) στα $ανι)% -ι "εγ).ες

=υν)#εις, για να αποτρέ;ουν τη σύγκρουση, δη#ιούργησαν ουδέτερη 0ώνη

#ετα:ύ 'ρητικών και *ούρκν% & τουρκική διοίκηση !#ς προκ).εσε

έντεχνα συ#π.οκή #ε τους επαναστ)τες, τους οποίους παρέσυραν

υποχρώντας οι *ούρκοι στην ουδέτερη 0ώνη% -ι ναύαρχοι τουαγκυρο(ο.η#ένου στον κ!.πο τν $ανίν στ!.ου τν =υν)#εν απαίτησαν

ν@ αποσυρθούν οι επαναστ)τες στις προηγού#ενες θέσεις τους, πρ)γ#α που

εκείνοι αρνήθηκαν% τις F Iε(ρουαρίου του 18F+, στις > #ετ) το

#εση#έρι, ο Gτα.!ς 'ανε()ρο, επικεφα.ής τν ναυ)ρχν, διέτα:ε το

(ο#(αρδισ#! του 2παναστατικού τρατοπέδου% "ια ο(ίδα έσπασε τον ιστ!

της υ;#ένης ε..ηνικής ση#αίας και τ!τε ο πο.ε#ιστής πύρος

'αγια.εδ)κης, την :αναύ;σε κ)νοντας το σώ#α του 0νταν! κοντ)ρι% *ο

γεγον!ς του (ο#(αρδισ#ού προκ).εσε πανε..ήνια συγκίνηση και διεθνείς

αντιδρ)σεις% ε πο..ές π!.εις της 2υρώπης έγιναν διαδη.ώσεις και

ασκήθηκε ο:ύτατη κριτική για τη στ)ση τν =υν)#εν% *ο επεισ!διο της

ση#αίας ε#;ύχσε το #αχ!#ενο κρητικ! .α! και έγινε ακατ).υτο σύ#(ο.ο

της κρητικής ε.ευθερίας% - 7ενι0έ.ος συνέτα:ε έντονη δια#αρτυρία προς

τους ναυ)ρχους, που την υπέγρα;αν !.οι οι οπ.αρχηγοί, !που διακήρυττε

την αποφασιστικ!τητα τν επαναστατών να συνεχίσουν τον αγώνα τους%

το #ετα:ύ η επαν)σταση απ.ώθηκε σ@ !.η την 'ρήτη και οι "εγ).ες

=υν)#εις το ")ρτιο του 18F+ κήρυ:αν τον αποκ.εισ#! του νησιού% *ον

Απρί.ιο :έσπασε ε..ηνοτουρκικ!ς π!.ε#ος, ε:αιτίας του 'ρητικού

Bητή#ατος, και η ήττα της 2..)δας, !πς ήταν φυσικ!, επηρέασε την

πορεία του% -ι επαναστ)τες ήταν π.έον υποχρε#ένοι να αποδεχθούν την

αυτονο#ία που προσέφεραν οι "εγ).ες =υν)#εις% *α γεγον!τα

επισπεύσθηκαν έπειτα απ! τις σφαγές στις οποίες προέ(ησαν οι *ούρκοι στο

&ρ)κ.ειο, τον Αύγουστο του 18F8% -ι "εγ).ες =υν)#εις παρενέ(ησαν

δυνα#ικ) και υποχρέσαν την *ουρκία να αποσύρει τα στρατεύ#ατ) της απ!την 'ρήτη, ενώ παρ)..η.α παραχώρησαν αυτονο#ία%

6


7/37

& ε:έγερση του 18F+ ανέδει:ε τις ηγετικές και διπ.#ατικές αρετές

του 7ενι0έ.ου% *ο 18F8, σε η.ικία >4 ετών, είχε περι(.ηθεί #ια αρχηγική

αίγ.η και ήταν απ@ τα κεντρικ) πρ!σπα της κρητικής πο.ιτικής σκηνής%

Η Κρ"τική %ολιτε&α. *ο =εκέ#(ριο του 18F8 αφίχθηκε στην 'ρήτη και ανέ.α(ε τη

διακυ(έρνησή της ο πρίγκιπας Γεώργιος, γιος του (ασι.ι) Γεργίου ΑN της

2..)δας% - πρίγκιπας ή.θε ς εντο.οδ!χος Oπατος Αρ#οστής3 τν

"εγ).ν =υν)#εν, οι οποίες είχαν διατηρήσει ση#αντικές στρατιτικές

δυν)#εις στις π!.εις της 'ρήτης% *ο νέο αυτ!νο#ο κρ)τος, το οποίο τε.ούσε

υπ! την επικυριαρχία του ου.τ)νου και την προστασία τν "εγ).ν

=υν)#εν, είχε αυτ!νο#η πο.ιτική στις εστερικές υποθέσεις του, στην

ουσία !#ς δεν είχε δικαί#α ασκήσες ε:τερικής πο.ιτικής% αρ@ !.ααυτ) η )φι:η του Γεργίου χαιρετίστηκε #ε ενθουσιασ#! απ! τον κρητικ!

.α!, σαν το τε.ευταίο (ή#α πριν απ! την ένση της 'ρήτης #ε την 2..)δα%

το έργο της συγκρ!τησης του νέου κρ)τους ση#αντικ! ρ!.ο έπαι:ε ο

2.ευθέριος 7ενι0έ.ος, ο οποίος, τον Απρί.ιο του 18FF, έγινε σύ#(ου.ος

υπουργ!ς3 =ικαιοσύνης στην πρώτη κυ(έρνηση του πρίγκιπα% & σύντο#η

θητεία του στο Eπουργείο ήταν παραγγική και δη#ιουργική% *ο νο#οθετικ!

του έργο κ).υ;ε !.ους τους το#είς του αστικού και του ποινικού δικαίου και

σε ε.)χιστο χρ!νο δη#ιούργησε σύγχρονο και αποτε.εσ#ατικ! δικαιPκ!

σύστη#α, το οποίο ε#πέδσε αίσθη#α δικαιοσύνης και ασφ).ειας #ετα:ύ

τν κατοίκν της 'ρήτης% - 7ενι0έ.ος επέ#εινε ιδιαίτερα στη διασφ).ιση

τν δικαι#)τν της #ουσου.#ανικής #ειον!τητας και εισήγαγε διατ):εις,

που παρείχαν ισονο#ία, πο.ιτική ισ!τητα και ανε:ιθρησκεία%

την αρχή οι σχέσεις του Oπατου Αρ#οστή και του υπουργού του

υπήρ:αν στενές και η συνεργασία τους κα.ή% 5#ς η διεθνής θέση του νέου

καθεστώτος, καθώς και οι #ε..οντικοί του προσανατο.ισ#οί, έφεραν τα

πρώτα σύννεφα στις σχέσεις τν δύο ανδρών% - 7ενι0έ.ος πίστευε στη

σταδιακή προσέγγιση του σκοπού του, που ήταν η ένση% Για να φτ)σου#ε

!#ς ς εκεί, έπρεπε η 'ρήτη να κερδίσει π.ήρη αυτονο#ία% Dα απα..αγεί

δη.αδή απ! τη διεθνή προστασία τν =υν)#εν, να αποχρήσουν τα :ένα

στρατεύ#ατα και να δη#ιουργηθεί κρητικ!ς στρατ!ς%

τον αντίποδα, ο πρίγκιπας είχε την αφέ.εια να πιστεύει, !τι οι

προσπικές του σχέσεις και οι συ#π)θειες που διατηρούσε στις (ασι.ικές

αυ.ές της 2υρώπης θα αρκούσαν για να υπερπηδηθούν ταα..η.οσυγκρου!#ενα συ#φέροντα τν "εγ).ν =υν)#εν στην 'ρήτη% *ο

7


8/37

ο:ύ πο.ιτικ! αισθητήριο του 7ενι0έ.ου τού επέτρε;ε να αντι.ηφθεί

εγκαίρς !τι η ε:τερική πο.ιτική του πρίγκιπα δεν είχε σο(αρ) ερείσ#ατα,

κυρίς .!γ της αδυνα#ίας του ε..ηνικού κρ)τους να στηρί:ει στρατιτικ)

και διπ.#ατικ) την πο.ιτική αυτή%

-ι διαφορετικές θέσεις #ετα:ύ τν δύο ανδρών στο χειρισ#! του'ρητικού Bητή#ατος, καθώς και η πο.ιτική φι.οσοφία του 7ενι0έ.ου που

ήταν (ασισ#ένη σε φι.ε.εύθερες αρχές, διεύρυναν περισσ!τερο το χ)σ#α

#ετα:ύ τν% - 7ενι0έ.ος απ! #ικρ!ς είχε 0ήσει σε ένα περι()..ον που

διασταυρν!ταν οι ιδέες του ε..ηνικού α.υτρτισ#ού #ε τις ιδέες του

ευρπαPκού διαφτισ#ού% & $α.έπα, την εποχή εκείνη, ήταν το κέντρο της

πο.ιτικής 0ής της 'ρήτης, έδρα τν προ:ένν τν "εγ).ν =υν)#εν,

τ!πος συν)ντησης ση#αντικών ανδρών, #ε δι)χυτη αντιστασιακή, πο.ιτική

και πνευ#ατική ατ#!σφαιρα και #ε έντονες τις επιρροές απ! τα σύγχροναευρπαPκ) ιδεο.ογικ) ρεύ#ατα% & ατ#!σφαιρα αυτή )σκησε ση#αντική

επίδραση στην ;υχοσύνθεση και σφρ)γισε την προσπικ!τητα του νέου

πο.ιτικού, ο οποίος ήδη την περίοδο της 'ρητικής ο.ιτείας είχε σαφείς

ιδεο.ογικούς και πο.ιτικούς προσανατο.ισ#ούς και ήταν ο κυρι!τερος

εκφραστής του φι.ε.εύθερου πνεύ#ατος στην 'ρήτη% ?ταν φυσικ! επο#ένς

να έ.θει σε σύγκρουση #ε τον πρίγκιπα, που ήταν δεδη.#ένος οπαδ!ς της

απ!.υτης #οναρχίας και θιασώτης απο.υταρχικών #εθ!δν διακυ(έρνησης%

-ι διαφορές αυτές #ετα:ύ τν δύο ανδρών, προκ).εσαν, το 1F1, την

αποπο#πή του 7ενι0έ.ου απ! την κυ(έρνηση% Cκτοτε ο κρητικ!ς πο.ιτικ!ς

)σκησε ο:ύτατη αντιπο.ίτευση κατ) του πριγκιπικού καθεστώτος, π)ντα

!#ς στα π.αίσια της νο#ι#!τητας%

- πρίγκιπας και το περι()..ον του αντέδρασαν απέναντι στον

κρητικ! πο.ιτικ! και του προσή;αν τη χειρ!τερη κατηγορία< ?ταν ένας

ανθεντικ!ς προδ!της% ίστευαν !τι έτσι θα τον ε:!ντναν ηθικ) και

πο.ιτικ)% - 7ενι0έ.ος έπρεπε να α#υνθεί απέναντι σ@ αυτή τη ρυπαρή

συκοφαντική εκστρατεία% 5#ς ο δεσποτισ#!ς του καθεστώτος δεν )φηνε

πο..) περιθώρια< .ογοκρισία του *ύπου, διώ:εις τν οπαδών του 7ενι0έ.ου,

φυ.)κιση του ίδιου, παρακο.ούθηση της α..η.ογραφίας και τν

τη.εγραφικών επικοιννιών ήταν #ερικές απ! τις ενέργειες που απέ(.επαν

στην κατ)πνι:η της (ενι0ε.ικής αντιπο.ίτευσης% & συ#περιφορ) αυτή του

πα.ατιού της $α.έπας αύ:ησε την ο:ύτητα και έκανε αγεφύρτη τη

διαίρεση #ετα:ύ πριγκιπικών και (ενι0ε.ικών%

'παναστάτ" πάλι.

8


9/37

*ο 1FH, #ετ) απ! !σα είχαν προηγηθεί, είχε ρι#)σει π.έον #ετα:ύ

τν παραγ!ντν της αντιπο.ίτευσης η αναγκαι!τητα της επαναστατικής

ρή:ης% ριν να φτ)σει ς εκεί, ο 7ενι0έ.ος έκανε #ία ύστατη προσπ)θεια για

συνδια..αγή #ε το πα.)τι% - πρίγκιπας !#ς έκ.εισε τις π!ρτες ερ#ητικ)

και απέκ.εισε κ)θε συνενν!ηση% =εν έ#ενε π.έον )..η διέ:οδος απ! τηνεπαναστατική κινητοποίηση%

ρ)γ#ατι, στις 1Q/> "αρτίου 1FH, ο πρίγκιπας και οι =υν)#εις θα

π.ηροφορηθούν !τι ο 7ενι0έ.ος ήταν για #ία ακ!#α φορ) αρχηγ!ς #ίας

ένοπ.ης επαν)στασης, στο 9έρισο, στους πρ!ποδες τν ευκών -ρέν, #ε

στενούς συνεργ)τες του τους 'νσταντίνο ")νο και 'νσταντίνο Iού#η%

-ι επαναστ)τες κήρυ:αν την ένση της 'ρήτης #ε την 2..)δα και αγν!ησαν

την απει.ητική απαίτηση του πρίγκιπα να δια.υθούν%

- 7ενι0έ.ος φρ!ντισε ν@ αποφύγει την αντιπαρ)θεση #ε τις "εγ).ες=υν)#εις, οι οποίες )..στε ήταν αντίθετες σε κ)θε ιδέα ανακίνησης του

'ρητικού Bητή#ατος% - Oπατος Αρ#οστής !#ς, στην προσπ)θει) του να

καταπνί:ει την επαν)σταση, 0ήτησε τη συνδρο#ή τν :ένν στρατευ#)τν%

& 7ρετανία, η Γα..ία και η Gτα.ία αρνήθηκαν την ανοικτή επέ#(αση%

Αντίθετα τα ρσικ) στρατεύ#ατα ενεπ.)κησαν σε #)χες #ε τους

επαναστ)τες%

"ετ) απ! οκτώ #ήνες η επαν)σταση τερ#ατίστηκε #ε έναν έντι#ο

συ#(ι(ασ#!% & Cνση δεν επιτεύχθηκε, !#ς ο δεσποτισ#!ς είχε ηττηθεί και

ο δρ!#ος για #ία δη#οκρατική διακυ(έρνηση στην 'ρήτη είχε ανοί:ει% -

7ενι0έ.ος είχε νικήσει τον αντίπα.! του και ο πρίγκιπας απο#ον#ένος απ!

τη διεθνή υποστήρι:η, υποχρεώθηκε να εγκατα.εί;ει την Oπατη Αρ#οστεία

και το νησί τον επτέ#(ριο του 1F6% το ε:ής ο Oπατος Αρ#οστής θα

διορι0!ταν απ! το (ασι.ι) της 2..)δας, #ε τη σύ#φνη γνώ#η τν

=υν)#εν, οι οποίες στο τέ.ος της επαν)στασης διαπίστσαν την αδυνα#ία

τους να επι()..ουν την πο.ιτική τους% τα π.αίσια αυτ) ο πρώην C..ηνας

πρθυπουργ!ς Α.έ:ανδρος BαJ#ης διορίσθηκε Oπατος Αρ#οστής και #ία

συνταγ#ατική επιτροπή, #ε επικεφα.ής τον 7ενι0έ.ο, κατ)ρτισε ένα νέο πιο

δη#οκρατικ! ύνταγ#α% Cτσι )ρχι0ε #ία καινούργια περίοδος για την 'ρήτη

και για τον 7ενι0έ.ο, ο οποίος ήταν π.έον στο επίκεντρο του πανε..ήνιου

και διεθνούς ενδιαφέροντος%

*α επ!#ενα χρ!νια ο 7ενι0έ.ος επέδει:ε σπ)νιες ικαν!τητες στην

οικοδ!#ηση #ιας φι.ε.εύθερης και ευνο#ού#ενης 'ρητικής ο.ιτείας%

Αναδιοργ)νσε το δικαστικ! σύστη#α, την αστυνο#ία και δη#ιούργησε #ίαα:ι!#αχη στρατιτική δύνα#η, την πο.ιτοφυ.ακή, #ε 'ρητικούς υπ! τη

9


10/37

διοίκηση 2..ήνν α:ι#ατικών% & πο.ιτική σταθερ!τητα και η ευνο#ία, που

επικρ)τησαν έκτοτε, επέτρε;αν στις =υν)#εις να αποσύρουν τα

στρατεύ#ατ) τους απ! το νησί% -ι ε:ε.ί:εις αυτές ήταν #ία δικαίση της

πο.ιτικής διορατικ!τητας του 7ενι0έ.ου%

το #ετα:ύ οι ε:ε.ί:εις στο ανατο.ικ! 0ήτη#α ήταν ραγδαίες% την *ουρκία, τον Gούνιο του 1F8, εκδη.ώθηκε το επαναστατικ! 'ίνη#α τν

Dεοτούρκν, το οποίο προς στιγ#ήν δη#ιούργησε την ;ευδή εντύπση !τι η

απο.υταρχία θα έδινε τη θέση της στη συνταγ#ατική #οναρχία και !τι στο

ε:ής #ουσου.#)νοι και χριστιανοί θα 0ούσαν υπ! καθεστώς ε.ευθερίας και

ισ!τητας% ύντο#α οι ε.πίδες δια;εύσθηκαν% *ο νέο καθεστώς ακο.ούθησε

τις πα.ιές #εθ!δους της οθ#ανικής αυτοκρατορίας, #πο.ιασ#ένες #ε

έντονο εθνικισ#!% 5#ς η εστερική αστ)θεια, που προκ).εσε το 'ίνη#α

τν Dεοτούρκν, έδσε την ευκαιρία στην Αυστροουγγαρία να προσαρτήσειτη 7οσνία R 2ρ0εγο(ίνη και στη 7ου.γαρία να ανακηρυχθεί σε ανε:)ρτητο

κρ)τος%

*ο επτέ#(ριο του 1F8, χι.ι)δες 'ρητικοί κατέκ.υσαν το εδίον του

Mρες στα $ανι) και απαίτησαν την ένση #ε την 2..)δα% χη#ατίστηκε

κυ(έρνηση, η οποία ανακοίνσε !τι θα κυ(ερνούσε στο !νο#α του (ασι.ι)

της 2..)δας% *ο ε..ηνικ! !#ς κρ)τος ήταν ανίσχυρο ακ!#α και η ε..ηνική

κυ(έρνηση, #ε το φ!(ο εν!ς νέου ε..ηνοτουρκικού πο.έ#ου, δεν τ!.#ησε να

αναγνρίσει το νέο καθεστώς% 2:@ )..ου οι =υν)#εις ήταν αντίθετες προς

νέα αναταραχή στον ευαίσθητο χώρο της 2γγύς Ανατο.ής% *ο επ!#ενο

δι)στη#α ο 7ενι0έ.ος, ς Eπουργ!ς 2:τερικών και ς ρθυπουργ!ς,

πο.ιτεύθηκε #ε ευε.ι:ία και αντιτ)χθηκε #ε τ!.#η σε ε:τρε#ιστικ) στοιχεία

της 'ρήτης που επεδίκαν (ίαιες .ύσεις στο 'ρητικ! Bήτη#α%

() ΣΤΗΝ '**ΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ '+Ρ,%Α-ΚΗ ΣΚΗΝΗ.

Κυ#ερνήτ" τ" 'λλάα

& ταπείνση της 2..)δας #ετ) την ήττα του 18F+, ο διεθνής

διασυρ#!ς ε:αιτίας του 'ρητικού Bητή#ατος, οι χρ!νιες αδυνα#ίες του

πο.ιτικού συστή#ατος και η φθορ) τν θεσ#ών έφεραν το στρατ! στο

προσκήνιο% *ον Αύγουστο του 1FF εκδη.ώθηκε στην Αθήνα στρατιτικ!

κίνη#α, το οποίο είχε ς αίτη#α την ανασυγκρ!τηση του πο.ιτικού

συστή#ατος και του στρατού% ύντο#α !#ς διαπιστώθηκε !τι οτρατιτικ!ς ύνδεσ#ος δεν είχε πρ!γρα##α και σχέδιο για την έ:οδο της

10


11/37

χώρας απ! το πο.ιτικ! αδιέ:οδο% & (ασι.ική οικογένεια είχε χ)σει το κύρος

της και τα πα.αι) κ!##ατα ήταν ανυπ!.ηπτα, το κοινο(ού.ιο δεν #πορούσε

να .ειτουργήσει και οι στρατιτικοί (υθί0ονταν στο τέ.#α της αδυνα#ίας

τους να κυ(ερνήσουν% "έσα σ@ αυτ! το χ)ος, η ηγεσία τν κινη#ατιών

κατέφυγε στον 7ενι0έ.ο, στην 'ρήτη, και 0ήτησε τη (οήθει) του% -'ρητικ!ς πο.ιτικ!ς έφτασε στην Αθήνα το =εκέ#(ριο του 1FF% "ε

#ετριοπ)θεια και ευε.ι:ία απέναντι στα Αν)κτορα και τον πα.αι! πο.ιτικ!

κ!σ#ο, έδσε πο.ιτικές .ύσεις και )#(.υνε τις διαφορές που είχε

δη#ιουργήσει η επέ#(αση του στρατού%

*ον Αύγουστο του 1F1, εγκατέ.ει;ε την πρθυπουργία της 'ρήτης

και ε:ε.έγη ανε:)ρτητος (ου.ευτής Αττικο(οιτίας% τις 6 -κτ(ρίου

ορκίσθηκε πρθυπουργ!ς της 2..)δας% τις νέες εκ.ογές της 7N

Αναθερητικής 7ου.ής, που διε:ήχθησαν στις /8 Dοε#(ρίου, το κ!##α τνIι.ε.ευθέρν, το οποίο εν τ #ετα:ύ ίδρυσε, θα θρια#(εύσει%

- 7ενι0έ.ος ήταν τ!τε 46 χρονών% 2ίχε αποδεί:ει κι!.ας τις ικαν!τητές του,

πο..ές φορές% 2ίχε ;ηθεί στο κα#ίνι της 'ρήτης και είχε αντι#ετπίσει #ε

επιτυχία τα δρα#ατικ) γεγον!τα της νήσου% 5ταν ανέ.α(ε τη διακυ(έρνηση,

(ρέθηκε #προστ) σε #ια χαοτική κατ)σταση% & χώρα ήταν συντετρι##ένη

απ! το ()ρος της ήττας του 18F+, διεθνώς απο#ον#ένη, #ε ανύπαρκτο

κρατικ! #ηχανισ#!, ανα:ιοποίητες τις παραγγικές πηγές, υποθηκευ#ένη

στο διεθνές κεφ).αιο και #ε ένα .α! χρίς ε.πίδα και !ρα#α% Αντι#έτπος

#ε την καχυπο;ία τν Ανακτ!ρν και την αδια..α:ία τν α:ι#ατικών του

τρατιτικού υνδέσ#ου, κατ)φερε να επι(.ηθεί εστερικ) και να

νο#ι#οποιηθεί #ε το .αPκ! χρίσ#α% & ε:ο#).υνση της εστερικής

κατ)στασης και ο ανώδυνος τερ#ατισ#!ς της επέ#(ασης του στρατού στην

πο.ιτική, αποτέ.εσαν το πρώτο ση#αντικ! έργο του% υνεχίσθηκε #ε ταχείς

ρυθ#ούς η αναδιοργ)νση τν εν!π.ν δυν)#εν και για το σκοπ! αυτ!

#ετακ.ήθηκαν στρατιτικές και ναυτικές εκπαιδευτικές αποστο.ές απ! τη

Γα..ία και τη 7ρετανία, γεγον!ς που προκ).εσε την αντίθεση του διαδ!χου

'νσταντίνου και στρατιτικών κύκ.ν, που επιθυ#ούσαν #ετ)κ.ηση

Γερ#ανών εκπαιδευτών% αρ)..η.α #ε την εκπαίδευση εντ)θηκαν τα

ε:οπ.ιστικ) προγρ)##ατα και έγιναν νέες παραγγε.ίες πο.ε#ικού υ.ικού%

- 7ενι0έ.ος πίστευε !τι η εν!τητα του στρατού και η α:ιοποίηση του

στε.εχικού δυνα#ικού του, αποτε.ούσαν πρταρχικ! !ρο για την επικεί#ενη

πο.ε#ική προσπ)θεια του έθνους% Γι@ αυτ! ανακ).εσε στην υπηρεσία, απ! τη

διαθεσι#!τητα που τον είχε θέσει ο τρατιτικ!ς ύνδεσ#ος, τον δι)δοχο'νσταντίνο και του αν)θεσε την αρχιστρατηγία, παρ) τις σφοδρές

11


12/37

αντιδρ)σεις τν α:ι#ατικών, α..) και τν πο.ιτικών του αντιπ).ν% &

ώρα για τη #εγ).η ε:!ρ#ηση π.ησία0ε και απ@ αυτήν δεν ε:αίρεσε κανένα%

Απ! τον 'νσταντίνο, #έχρι τους δύο δικούς του γιους, που κατ) τη

δι)ρκεια τν πο.έ#ν 1F1/K1F1> θα (ρεθούν στην πρώτη γρα##ή του

#ετώπου%τον αντικει#ενικ! του στ!χο της συναδέ.φσης και της ο#ο;υχίας

ενέτα:ε τις .αPκές δυν)#εις, προς τις οποίες έδσε ε.πίδες και ορ)#ατα% &

περίοδος, που )ρχισε το 1F1, υπήρ:ε περίοδος ρι0οσπαστικών

#εταρρυθ#ίσεν, οι οποίες καθιέρσαν στην 2..)δα το κρ)τος δικαίου και

ανακούφισαν τις .αPκές τ):εις% ύγχρονο και προοδευτικ! ύνταγ#α, που

κατοχύρνε την ανε:αρτησία της =ικαιοσύνης, τη #ονι#!τητα τν

δη#οσίν υπα..ή.ν και εισήγαγε διατ):εις για αναγκαστική απα..οτρίση

τν #εγ).ν τσιφ.ικιών% Iι.εργατική πο.ιτική, που καθιέρνε το οκτ)ρο,την αργία της 'υριακής, την προστασία της γυναίκας και την απαγ!ρευση

της παιδικής εργασίας, η οργ)νση της δη#!σιας διοίκησης, υποχρετική

στοιχειώδης εκπαίδευση, υπήρ:αν ορισ#ένες απ! τις #εγ).ες

#εταρρυθ#ίσεις της περι!δου αυτής%

Αντιμ/τωπο με το Κρ"τικό 0ήτ"μα

5ταν ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος #εταπήδησε απ! την κρητική στην

ε..ηνική πο.ιτική σκηνή, η 'ρήτη είχε αποκτήσει την ε.ευθερία της και η

ένση #ε την 2..)δα ήταν θέ#α χρ!νου και ευνοPκ!τερν διεθνών

συγκυριών% 2ν τούτοις το 'ρητικ! Bήτη#α αποτε.ούσε το #εγα.ύτερο

πρ!(.η#α της ε..ηνικής ε:τερικής πο.ιτικής, σε ση#είο τέτοιο ώστε να

απει.είται νέος ε..ηνοτουρκικ!ς π!.ε#ος, #ε αφορ#ή την επι#ονή τν

'ρητών (ου.ευτών να εισέ.θουν στο ε..ηνικ! 'οινο(ού.ιο% -ι περιστ)σεις

!#ς δεν ήταν καθ!.ου ευνοPκές, δεδο#ένου !τι η χώρα και στρατιτικ)

ανέτοι#η ήταν «…και ε!ώ δεν #α $#ελον να έλ#ω ει σύ!κρουσιν με την

%ουρκία άνευ συμμάχων…", !πς τ!νι0ε ο ίδιος ο 7ενι0έ.ος .ίγα χρ!νια

αργ!τερα στη 7ου.ή% - C..ηνας πρθυπουργ!ς αντιστ)θηκε σθεναρ) στην

καταδη#αγώγηση του 'ρητικού Bητή#ατος και το απέσπασε κυριο.εκτικώς

απ! το πε0οδρ!#ιο και για πρώτη φορ) το ενέτα:ε στο γενικ!τερο

στρατηγικ! σχεδιασ#! της ε:τερικής πο.ιτικής της χώρας, #α0ί #ε τις

υπ!.οιπες α.ύτρτες περιοχές του 2..ηνισ#ού% αρ) τις κατηγορίες του

*ύπου για προδοσία, τις παραιτήσεις Eπουργών του, τις αντιδρ)σεις της

κοινής γνώ#ης, απαγ!ρευσε την είσοδο τν 'ρητών (ου.ευτών στο2..ηνικ! 'οινο(ού.ιο, διέτα:ε τη σύ..η;ή τους απ! το στρατ! και

12


13/37

αισθ)νθηκε, !πς ο#ο.!γησε, «με!άλο &υχικόν άλ!ο" για τα αι#ατηρ)

γεγον!τα που επακο.ούθησαν στην οδ! ταδίου, το ")ιο του 1F1/%

- 7ενι0έ.ος, είχε π)ντοτε #ία εστερική πυ:ίδα #ε την οποία

κατεύθυνε την πο.ιτική του και ουδέποτε υπέτα:ε στη δίνη τν γεγον!τν

ή στις απαιτήσεις της κοινής γνώ#ης τα #ακροπρ!θεσ#α συ#φέροντα τηςχώρας% "ισούσε τη δη#αγγία και είχε το θ)ρρος να πηγαίνει αντίθετα στο

ρεύ#α% 'αι #ε το πνεύ#α #ιας ;ύχραι#ης θεώρησης του συν!.ου της

ε:τερικής πο.ιτικής, απεύθυνε, το 1F11, αυστηρή προειδοποίηση προς τον

κρητικ! .α! τονί0οντας «… ότι είναι αδύνατον να ανα!νωρισ#εί το

δικαίωμα ει αυτού, αποτελούντα το '() $ το '(* του πλη#υσμού τη

+λλάδο, όπω υπα!ορεύσωσι και επιάλωσιν αυτοί εκιαστικώ την

πολιτικ$ν αυτών ει το ελεύ#ερον -ασίλειον…" % Αυτ) έ.εγε τ!τε προς τους

συ#πατριώτες του και τους συναγνιστές του τν πρ!σφατν κρητικώνεπαναστ)σεν ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος% Cπρεπε να κατανοήσουν !.οι, !τι η

χώρα δεν ήταν δυνατ!ν, !πς το 18F+, να συρθεί και π).ι απ! ε:τρε#ιστικ)

στοιχεία σε έναν π!.ε#ο παρ) τη θέ.ηση της υπεύθυνης κυ(έρνησης%

12οο από τ"ν απομόνωσ".

τις παρα#ονές τν 7α.κανικών ο.έ#ν η διεθνής θέση της χώρας

ήταν ιδιαίτερα δυσχερής και η ανα0ήτηση συ##)χν καθ!.ου εύκο.η

υπ!θεση% 2ίχε προηγηθεί ο "ακεδονικ!ς Αγώνας, ο οποίος είχε επιδεινώσει

τις σχέσεις της 2..)δος προς την *ουρκία, Lου#ανία και 7ου.γαρία% -ι

διαφορές #ε την Lου#ανία, ε:αιτίας του 'ουτσο(.αχικού Bητή#ατος, είχαν

οδηγήσει στη διακοπή τν διπ.#ατικών σχέσεν το 1F6, η οποία

διήρκεσε #έχρι το 1F11% 2:)..ου, η ισχυροποίηση του (ου.γαρικού

παρ)γοντα και οι (.έ;εις του σε ο.!κ.ηρη τη "ακεδονία προκα.ούσαν

πανικ! στην Αθήνα, η οποία ε:έτα0ε το ενδεχ!#ενο της συ##αχίας #ε την

*ουρκία, για την αντι#ετώπιση του (ου.γαρικού κινδύνου% 5#ς οι ε.πίδες

που είχε γεννήσει η νεοτουρκική επαν)σταση είχαν δια;ευσθεί και κατ)

συνέπεια η προσέγγιση προς τα σ.α(ικ) έθνη αποτε.ούσε #ον!δρο#ο%

Για τους .!γους αυτούς ο 7ενι0έ.ος κα..ιέργησε κ.ί#α ύφεσης #ε τη

7ου.γαρία και την κρίσι#η στιγ#ή συνή;ε α#υντική συ##αχία #ε τη χώρα

αυτή, χρίς προηγου#ένς να συ#φνήσει τα εδαφικ) αντα..)γ#ατα, πρ):η

αδιαν!ητη για !.ους τους πο.ιτικούς αντιπ).ους του% 5#ς χρίς αυτήν η

2..)δα δε θα έ#παινε στον ΑN 7α.κανικ! !.ε#ο% Για την πανίσχυρη τ!τε

7ου.γαρία η #!νη διαπραγ#)τευση που θα #πορούσε να γίνει αποδεχτή ήταν

13


14/37

αυτή που θα έδινε στους 7ού.γαρους τη 9εσσα.ονίκη% - 7ενι0έ.ος )φησε τη

διανο#ή τν εδαφών στα !π.α και δικαιώθηκε%

'ατ) τον G% "ετα:) ο π!.ε#ος εκείνος ήταν ένα ο.έθριο .)θος% 'ατ)

τον επιφανέστερο Lου#)νο πο.ιτικ! της εποχής, *% Gονέσκου, η συ##αχία της

2..)δος #ε τη 7ου.γαρία, χρίς εκ τν προτέρν διανο#ή εδαφών, ήτανπρ):η πο.ιτικής #εγα.οφυJας%

Οι απελευ$ερωτικο& πόλεμοι.

*ον -κτώ(ριο του 1F1/ η 7α.κανική υ##αχία κήρυττε τον π!.ε#ο

κατ) της -θ#ανικής Αυτοκρατορίας% C..ηνες, 7ού.γαροι, έρ(οι και

"αυρο(ούνιοι είχαν ενθεί, για να απε.ευθερώσουν εκατο##ύρια ο#οεθνείς

τους και για να διώ:ουν τους *ούρκους απ! τα ευρπαPκ) εδ)φη% ?ταν ο

πρώτος 7α.κανικ!ς !.ε#ος%'ατ) τη δι)ρκεια τν πο.έ#ν, ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος

παρακο.ουθούσε εκ του σύνεγγυς την ε:έ.ι:η τν επιχειρήσεν και ς

υπεύθυνος κυ(ερνήτης καθ!ρι0ε τους στρατηγικούς στ!χους, στους οποίους

υπέτασσε τους επιχειρησιακούς σχεδιασ#ούς του επιτε.είου% & στροφή του

!γκου του ε..ηνικού στρατού, απ! το "οναστήρι, που ήταν ο αρχικ!ς

σχεδιασ#!ς του Γενικού 2πιτε.είου, προς τη 9εσσα.ονίκη, και η έγκαιρη

κατ).η;η της π!.ης στις /6 -κτ(ρίου 1F1/, αποτέ.εσε κορυφαία έκφραση

αυτής της πο.ιτικής% *α έντονα δια(ή#ατα του πρθυπουργού, για α..αγή

της πορείας του ε..ηνικού στρατού απ! το (ορρ) προς την ανατο.ή, έφεραν

τις πρώτες τρι(ές #ε τον αρχιστρ)τηγο 'νσταντίνο, έσσαν !#ς την

τε.ευταία στιγ#ή τη 9εσσα.ονίκη απ! τις επε.αύνουσες (ου.γαρικές

δυν)#εις%

Για τον 7ενι0έ.ο δεν υπήρχαν !ρια #ετα:ύ πο.ε#ικής στρατηγικής και

ε:τερικής πο.ιτικής, αρκεί έτσι να υπηρετούντο οι εθνικοί στ!χοι% τα

π.αίσια αυτ) δεν δέχθηκε την ανακχή που υπέγρα;αν οι .οιποί ε#π!.ε#οι

κατ) τον ΑN 7α.κανικ! !.ε#ο% Cτσι η 2..)δα συνέχισε τις επιχειρήσεις

κατ) της *ουρκίας, παρ)..η.α !#ς συ##ετείχε στις διαπραγ#ατεύσεις για

την ειρήνη, που διε:ήγοντο στο ονδίνο% το δι)στη#α αυτ!,

απε.ευθερώθηκαν τα νησι) του ανατο.ικού Αιγαίου και τα G)ννινα και έτσι

ναυ)γησαν τα σχέδια της Lώ#ης και της 7ιέννης για έντα:η της π!.ης στο

νέο α.(ανικ! κρ)τος%

*ο ")ιο του 1F1> υπογρ)φηκε τε.ικ), στο ονδίνο, η συνθήκη ειρήνης

#ετα:ύ της ηττη#ένης *ουρκίας και τν (α.κανικών κρατών% & ειρήνηδιήρκεσε #!.ις ένα #ήνα% 5πς αποδείχθηκε η συ##αχία τν (α.κανικών

14


15/37

χρών υπήρ:ε πρ!σκαιρη% *ις είχε ενώσει #!νον το κοιν! #ίσος για την

*ουρκία% *α συ#φέροντ) τους είχαν παύσει π.έον να είναι κοιν)% &

7ου.γαρία δεν ήταν καθ!.ου ικανοποιη#ένη απ! τη .εία του πο.έ#ου,

διεκδικούσε εδ)φη που είχαν κατα.)(ει στη "ακεδονία ο ε..ηνικ!ς και ο

σερ(ικ!ς στρατ!ς% - 7N 7α.κανικ!ς !.ε#ος :έσπασε #ετα:ύ τν πρώηνσυ##)χν, έπειτα απ! αιφνιδιαστική επίθεση της 7ου.γαρίας κατ) της

2..)δας και της ερ(ίας%

- 7ενι0έ.ος, πριν απ! την έναρ:η τν επιχειρήσεν, προσπ)θησε να

αποφύγει τον π!.ε#ο και :εκίνησε συνο#ι.ίες #ε τη (ου.γαρική κυ(έρνηση%

αρ)..η.α !#ς, διε:ήγαγε #υστικές διαπραγ#ατεύσεις #ε τη ερ(ία, οι

οποίες, έπειτα απ! προσπική παρέ#(αση του C..ηνα πρθυπουργού,

κατέ.η:αν στην υπογραφή συνθήκης συ##αχίας, παρ) τις αντιρρήσεις του

(ασι.ι) 'νσταντίνου και του επιτε.είου, σε σχέση #ε τις δεσ#εύσεις πουανα.)#(ανε η 2..)δα για το #έ..ον%

& 7ου.γαρία αντι#ετπί0οντας τους δύο συ##)χους α..) και τη

Lου#ανία και την *ουρκία, ηττήθηκε κατ) κρ)τος% -ι διαπραγ#ατεύσεις για

την ειρήνη, που )ρχισαν στο 7ουκουρέστι, ήταν σκ.ηρές% -ι 7ού.γαροι

0ήτησαν ανακχή, !#ς ο αρχιστρ)τηγος 'νσταντίνος, που, #ετ) τη

δο.οφονία του πατέρα του Γεργίου ΑN, είχε ανέ.θει στον θρ!νο, αρνι!ταν

να τη δεχθεί% ?θε.ε να εκ#ηδενίσει στρατιτικ) και να ταπεινώσει τη

7ου.γαρία% Cνα απει.ητικ! ρήγ#α στο #έτπο τν ε..ηνικών δυν)#εν,

συνέτισε τον C..ηνα (ασι.ι)% ανικ!(.ητος, στις 16 Gου.ίου 1F1>, έστει.ε

τη.εγρ)φη#α στον 7ενι0έ.ο, στο 7ουκουρέστι< «…. στρατό μα έ/#ασεν

ει τα /υσικά και η#ικά όρια τη αντοχ$ του0 1πό τα συν#$κα αυτά δεν

δύναμαι πλέον να επιμένω αρνούμενο ανακωχ$ν $ εκεχειρίαν…"% -

7ενι0έ.ος, που ούτς ή )..ς, διαφνούσε #ε την α.α0ονική πο.ιτική του

(ασι.ι), έσπευσε να προσφέρει ανακχή, την οποία οι 7ού.γαροι α#έσς

αποδέχτηκαν% & αντιπροσπεία της 7ου.γαρίας στο 7ουκουρέστι δεν είχε

π.ηροφορηθεί ακ!#α τις δυσκο.ίες του ε..ηνικού στρατού%

τη συνέχεια ο 7ενι0έ.ος παρα#έρισε τις ε:πραγ#ατικές εδαφικές

α:ιώσεις του 'νσταντίνου και ταυτ!χρονα ε:ουδετέρσε την αντίθεση της

αυστροουγγρικής, (ρετανικής και ρσικής διπ.#ατίας στην παραχώρηση

της περιοχής =ρ)#ας R 'α().ας στην 2..)δα% τις /8 Gου.ίου Q 1

Αυγούστου του 1F1> υπογρ)φηκε η συνθήκη του 7ουκουρεστίου% & 2..)δα,

#ετ) απ! δύο σκ.ηρούς πο.έ#ους είχε διπ.ασιαστεί% & "ακεδονία #έχρι την

'α().α, η ?πειρος, τα νησι) του ανατο.ικού Αιγαίου και η 'ρήτη είχανενσ#ατθεί στο ε..ηνικ! (ασί.ειο% ?ταν ένας θρία#(ος της πο.ιτικής του

15


16/37

7ενι0έ.ου% 'αι ο 'νσταντίνος, αναγνρί0οντας την προσφορ) του, τού

τη.εγραφούσε στο 7ουκουρέστι !τι αποδείχθηκε αντ):ιος της πατρίδας%

*ην επαύριον της υπογραφής της υνθήκης του 7ουκουρεστίου, ο

7ενι0έ.ος επιδίκε την επικρ)τηση #ιας #ακρ)ς ειρηνικής περι!δου, η οποία

θα επέτρεπε στην 2..)δα την επού.ση τν π.ηγών του πο.έ#ου, τηνο#α.ή ενσ#)τση στην εθνική οικονο#ία τν περιοχών που

απε.ευθερώθηκαν και τη συνέχιση της ανασυγκρ!τησης και αν)πτυ:ης της

χώρας% την ε:τερική πο.ιτική υπερασπι0!ταν τις ισορροπίες που

δια#ορφώθηκαν στη (α.κανική #ετ) τη συνθήκη του 7ουκουρεστίου, ενώ

ορα#ατι0!ταν ένα ειρηνικ! #έ..ον για τους .αούς που διασταύρσαν τα

:ίφη τους στους 7α.κανικούς ο.έ#ους% 5#ς οι διεθνείς συγκυρίες δεν

ευνοούσαν καθ!.ου αυτή την πο.ιτική% & νέα (α.κανική πραγ#ατικ!τητα, η

οποία προέκυ;ε απ! τους δύο πο.έ#ους, ήταν αντίθετη προς τις διεκδικήσειςτης 7ου.γαρίας και της *ουρκίας, ενώ έθιγε τις ι#περια.ιστικές (.έ;εις της

Αυστροουγγαρίας και της Gτα.ίας στην περιοχή%

Cτσι, στις παρα#ονές της έκρη:ης του ΑN αγκοσ#ίου ο.έ#ου, η

2..)δα αντι#ετώπι0ε την απει.ή εν!ς νέου ε..ηνοτουρκικού πο.έ#ου% -ι

*ούρκοι διεκδικούσαν τα νησι) του ανατο.ικού Αιγαίου και ε:απέ.υαν απηνή

διγ#! κατ) του ε..ηνικού στοιχείου της "ικρ)ς Ασίας και της ανατο.ικής

9ρ)κης% - ρε(ανσισ#!ς της (ου.γαρικής ηγεσίας, η εχθρ!τητα της

Αυστροουγγαρίας, οι αντιθέσεις #ε την Gτα.ία στα θέ#ατα τν

=δεκανήσν και στη χ)ρα:η τν συν!ρν της Α.(ανίας, κυρίς !#ς η

τουρκική απει.ή, υποχρέναν τον 7ενι0έ.ο να ανα0ητήσει ισχυρ) διεθνή

ερείσ#ατα για την αντι#ετώπιση τν σο(αρών κινδύνν που απει.ούσαν τη

χώρα%

Α) %αγκόσμιο %όλεμο

')τ απ! αυτές τις συνθήκες η έκρη:η του ΑN αγκοσ#ίου ο.έ#ου

το 1F14 προσέφερε στον 7ενι0έ.ο #οναδική ευκαιρία να αποκτήσει τα

ερείσ#ατα που επεδίκε%

Cτσι, .ίγες η#έρες #ετ) την έναρ:η του #εγ).ου πο.έ#ου και σε

δι)στη#α εν!ς #ην!ς, πρ!τεινε τρεις φορές στους Αγγ.ογ)..ους συ##ετοχή

της 2..)δος στον π!.ε#ο, στα π.αίσια ευρύτερης σύ#πρα:ης τν

(α.κανικών κρατών, απ! την οποία ε:αιρούσε την *ουρκία% & .ογική της

πρ!τασης του 7ενι0έ.ου υπηρετούσε ένα στρατηγικ! στ!χο% *ην ε:ασφ).ιση

της εδαφικής ακεραι!τητας της χώρας, στα π.αίσια της συ##αχίας τηςΑντ)ντ% - C..ηνας πρθυπουργ!ς έσπευδε να προ.)(ει τις ε:ε.ί:εις και να

16


17/37


18/37

δεινή θέση .!γ της επικεί#ενης κοινής επίθεσης Γερ#ανών και Αυστριακών

εναντίον της% & επίθεση αυτή, σε συνδυασ#! #ε τη (έ(αιη προσχώρηση της

7ου.γαρίας στο στρατ!πεδο τν 'εντρικών =υν)#εν, καθιστούσε

αναπ!φευκτη τη συντρι(ή του σερ(ικού στρατού και την έκ.ει;η του

σερ(ικού παρ)γοντα, απ! τη (α.κανική σκακιέρα%-ι παραπ)ν ε:ε.ί:εις επι(ε(αίναν τους χειρ!τερους φ!(ους του

7ενι0έ.ου, ο οποίος ε: αρχής διακήρυττε, !τι ήττα της ερ(ίας

ισοδυνα#ούσε #ε δρα#ατική ανατροπή τν στρατηγικών ισορροπιών στη

7α.κανική, που θα οδηγούσε στη δη#ιουργία #ιας πανίσχυρης 7ου.γαρίας,

την οποία αργ) ή γρήγορα θα εκα.είτο η 2..)δα να αντι#ετπίσει #!νη της,

#ετ) τον π!.ε#ο% - 7ενι0έ.ος υπενθύ#ισε τ!τε στον 'νσταντίνο τις

συ##αχικές υποχρεώσεις της 2..)δος έναντι της ερ(ίας α..) τα Αν)κτορα

και το 2πιτε.είο προφασίσθηκαν την αδυνα#ία της ερ(ίας να παρατ):ει1H% στρατ! στην κοι.)δα του Α:ιού, !πς προέ(.επε σχετικ!ς !ρος της

ε..ηνοσερ(ικής συνθήκης% - 7ενι0έ.ος, #ε έναν ευφυή ε.ιγ#! και παρ)

π)σαν προσδοκία, έπεισε, έστ και για .ίγες ώρες, τον 'νσταντίνο να

δεχθεί την απο(ί(αση αγγ.ογα..ικών στρατευ#)τν στη 9εσσα.ονίκη, στη

θέση τν σερ(ικών, που προέ(.επε η ε..ηνοσερ(ική συνθήκη% *α επ!#ενα

χρ!νια η 9εσσα.ονίκη δέχτηκε χι.ι)δες στρατ!, που συγκρ!τησε το

συ##αχικ! #έτπο της "ακεδονίας% - 7ενι0έ.ος, #ετ) τη συγκατ)θεση του

7ασι.ι), ενήργησε αστραπιαία φο(ού#ενος υπαναχώρηση του 'νσταντίνου

και 0ήτησε απ! τους συ##)χους την αποστο.ή τν στρατευ#)τν αυτών%

ρ)γ#ατι, οι σύ##αχοι ανταποκρίθηκαν α#έσς και οι δυν)#εις τους, που

έδρευαν στην 'α..ίπο.η, επι(ι()σθηκαν στα π.οία #ε κατεύθυνση τη

9εσσα.ονίκη%

ίγες η#έρες αργ!τερα η υπο(!σκουσα κρίση στις σχέσεις (ασι.ι) και

7ενι0έ.ου ανα0πυρώθηκε και οδήγησε στην αποπο#πή τού προσφ)τς

εκ.εγ#ένου πρθυπουργού% -ι δρ!#οι τν δύο ανδρών χώρισαν οριστικ) και

ο διχασ#!ς του ε..ηνικού έθνους, που ήταν η αιτία !.ν τν δεινών που

επακο.ούθησαν, )ρχι0ε%

-ι ανακτορικές κυ(ερνήσεις, που διαδέχθηκαν τον 7ενι0έ.ο,

συνέχισαν να ο#ι.ούν περί ουδέτερης 2..)δος% τα π.αίσια αυτής της

ουδετερ!τητας ανέχτηκαν απροκ).υπτες επε#()σεις και κατα.ή;εις

ε..ηνικών εδαφών απ! τους Αγγ.ογ)..ους, ενώ ταυτ!χρονα αποδέχθηκαν

αδια#αρτύρητα τον ακρτηριασ#! της χώρας #ε αποκορύφ#α την

κατ).η;η της ανατο.ικής "ακεδονίας απ! το (ου.γαρικ! και το γερ#ανικ!στρατ! τον Αύγουστο του 1F16% 2ίχαν παραδώσει τη "ακεδονία σε #ιαν

18


19/37

ανε.έητη (ου.γαρική κατοχή% 2δ)φη που κερδήθηκαν #ε αί#α, εκατοντ)δες

χι.ι)δες C..ηνες που απε.ευθερώθηκαν στους πρ!σφατους πο.έ#ους,

παραδίδονταν α#αχητί στους εχθρούς της χώρας%

9.ί;η, οργή και αγαν)κτηση απ.ώθηκαν σε !.η την 2..)δα%

τις 14 Αυγούστου 1F16

η #ισή Αθήνα συγκεντρώθηκε κ)τ απ! τοσπίτι του 2.ευθερίου 7ενι0έ.ου, απ@ !που ο C..ηνας ηγέτης απεύθυνε

ύστατη έκκ.ηση στο (ασι.ι) να εγκατα.εί;ει τη φι.ογερ#ανική

ουδετερ!τητα% *ρεις #έρες αργ!τερα, στη 9εσσα.ονίκη, :εσπ) το

στρατιτικ! κίνη#α, της 2θνικής Α#ύνης, κατ) της πο.ιτικής τν

Ανακτ!ρν% την αρχή ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος αρνήθηκε να το υιοθετήσει%

ροσπ)θησε για τε.ευταία φορ) να δη#ιουργήσει γέφυρες προς τα

Αν)κτορα τν Αθηνών% 5#ς δεν (ρήκε ανταπ!κριση% - κύ(ος είχε π.έον

ριφθεί και ο 7ενι0έ.ος είχε πεισθεί !τι οι (ασι.ικές κυ(ερνήσεις οδηγούσαντη χώρα στην καταστροφή% ')τ απ! την πίεση τν δρα#ατικών ε:ε.ί:εν

έγινε για #ια ακ!#α φορ) επαναστ)της% *ο επτέ#(ριο του 1F16

εγκατα.είπει την Αθήνα και πηγαίνει στα $ανι), !που ήδη είχε εκδη.θεί

.αPκή ε:έγερση, η οποία είχε απ.θεί σε !.η την 'ρήτη% 2κεί σχη#)τισε

προσρινή κυ(έρνηση #ε το ναύαρχο 'ουντουριώτη και ακο.ούθς

περι!δευσε στα νησι) του ανατο.ικού Αιγαίου, τα οποία προσχώρησαν στην

επαν)σταση% Α#έσς #ετ) κατέ.η:ε στη 9εσσα.ονίκη, !που ο .α!ς του

επεφύ.α:ε π)νδη#η υποδοχή% & 9εσσα.ονίκη θα ήταν π.έον η έδρα της

προσρινής κυ(ερνήσες του δεύτερου ε..ηνικού κρ)τους%

Το κράτο τ" 3εσσαλον&κ"

Α#έσς #ετ) την εγκατ)στασή της στη 9εσσα.ονίκη, η επαναστατική

κυ(έρνηση έθεσε ς πρταρχικ! στ!χο της την οργ)νση του στρατού και

την )#εση συ##ετοχή στις πο.ε#ικές επιχειρήσεις, ώστε να #πορέσει η

2..)δα να επανακτήσει τα κατα.ηφθέντα εδ)φη και να υπερασπιστεί τα

συ#φέροντ) της κατ) τη #εταπο.ε#ική περίοδο% αρ) τις φο(ερές

δυσκο.ίες, την αρχική αδυνα#ία, την απροθυ#ία τν συ##)χν να

συνδρ)#ουν την προσπ)θεια #ε οικονο#ική και στρατιτική (οήθεια και την

υπον!#ευση απ! το κρ)τος τν Αθηνών, η προσρινή κυ(έρνηση

συγκρ!τησε εντ!ς ο.ίγν #ηνών στρατ!, κυρίς απ! εθε.οντές, ο οποίος

τον Gούνιο του 1F1+ αριθ#ούσε H/%/+1 οπ.ίτες και 1%4F+ α:ι#ατικούς% -

στρατ!ς αυτ!ς έ.α(ε #έρος σε ση#αντικές #)χες και αποτέ.εσε τον κορ#!

του στρατού, που δη#ιουργήθηκε #ετ) την ενοποίηση του κρ)τους%

19


20/37

-ι ύ##αχοι προχώρησαν στην defactoαναγνώριση της κυ(έρνησης

της 9εσσα.ονίκης, α..) δεν στ)θηκαν αποφασιστικ) στο π.ευρ! του

7ενι0έ.ου% Cτσι, οι 7ρετανοί, που ενδιαφέρονταν για τη διατήρηση της

#οναρχίας στην 2..)δα, ή.πι0αν, #)ταια, σε #ια συνδια..αγή #ε τον

'νσταντίνο, ενώ εκείνος την ίδια ώρα απεύθυνε #υστικές εκκ.ήσεις στονΓερ#αν! αυτοκρ)τορα για επίθεση κατ) τν συ##)χν στη "ακεδονία%

2:)..ου, η οποιαδήποτε ιδέα ανατροπής του 'νσταντίνου συναντούσε την

κατηγορη#ατική )ρνηση του *σ)ρου της Lσίας και αργ!τερα την αντίθεση

τν διαδ!χν του, οι οποίοι στο πρ!σπο του 7ενι0έ.ου έ(.επαν ένα

σο(αρ! ε#π!διο στα σχέδι) τους για την 'νσταντινούπο.η και τη

7α.κανική% Ακ!#η η ιτα.ική κυ(έρνηση υπον!#ευε το έργο της κυ(έρνησης

της 9εσσα.ονίκης και επεδίκε #ε κ)θε #έσο την αποτροπή της ενοποίησης

του ε..ηνικού κρ)τους #ε επικεφα.ής τον 7ενι0έ.ο, που η ιτα.ική ηγεσία

τον θερούσε π.έον επικίνδυνο αντίπα.ο για τα ι#περια.ιστικ) της !νειρα

στη "ικρ) Ασία, στο χώρο του Αιγαίου και ευρύτερα στη (α.κανική

χερσ!νησο% τη Γα..ία η κατ)σταση ήταν ε:αιρετικ) περίπ.οκη% -

πρθυπουργ!ς Α% "πρι)ν ήταν θιασώτης του #ετώπου της 9εσσα.ονίκης

α..) παρ)..η.α ακο.ουθούσε πο.ιτική συνδια..αγής #ε τον 'νσταντίνο%

& πο.ιτική αυτή συνετέ.εσε στην πτώση της κυ(έρνησής του%

*ην περίοδο αυτή οι C..ηνες ήσαν !σο ποτέ )..οτε διχασ#ένοι% Cνας

(ιογρ)φος του 7ενι0έ.ου ση#ειώνει για το διχασ#! !τι< «…όσοι μόνον τον

έ2ησαν $ τον είδαν #α μπορούσαν να πιστέ&ουν το ά#ο του παράλο!ου

μίσου που εδημιούρ!ησε το ε#νικό σχίσμα…"% Eπήρχε η 2..)δα του (ασι.ι)

'νσταντίου, κουνι)δου του ')ι0ερ της Γερ#ανίας, απροκ).υπτα π.έον

γερ#αν!φι.ου, και η 2..)δα του 2.ευθερίου 7ενι0έ.ου, αποφασισ#ένη να

ενταχθεί στο π.ευρ! της Αντ)ντ% τις 18 Dοε#(ρίου 1F16, το (ασι.ικ!

κρ)τος τν Αθηνών, υποταγ#ένο σε φι.ογερ#ανικ) ε:τρε#ιστικ) στοιχεία,

θα κτυπήσει #ε !.ες του τις δυν)#εις, αγγ.ογα..ικ) αγή#ατα, που είχαν(ρεθεί στην Αθήνα #ε τη συγκατ)θεση του C..ηνα (ασι.ι)% -ι C..ηνες και

οι Γ)..οι θρήνησαν πο..ούς νεκρούς% *ις επ!#ενες #έρες το (ασι.ικ!

καθεστώς ε:απέ.υσε α#εί.ικτο διγ#! κατ) τν οπαδών του 7ενι0έ.ου% *α

γεγον!τα αυτ) συνετέ.εσαν στη #εταστροφή τν =υτικών συ##)χν%

& ισχυροποίηση του κρ)τους της 9εσσα.ονίκης, οι πιέσεις του

7ενι0έ.ου και της κοινής γνώ#ης στη 7ρετανία και στη Γα..ία, οι

δεσ#εύσεις τν συ##)χν για παραχώρηση της #ύρνης στην Gτα.ία σε

συνδυασ#! #ε την αν)γκη δη#ιουργίας ισχυρού ε..ηνικού στρατού, ο οποίοςθα αντικαθιστούσε τις (ρετανικές δυν)#εις στο #έτπο της 9εσσα.ονίκης,

20


21/37

οδήγησαν στην ανατροπή και την ε:ορία του 'νσταντίνου, στην ενοποίηση

του κρ)τους και στην επικρ)τηση του 7ενι0έ.ου%

Η 'λλάα ενωμ/ν" στον πόλεμο.

- 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος επανή.θε στην Αθήνα και ανέ.α(ε την αρχήτον Gούνιο του 1F1+% 'ήρυ:ε α#έσς τον π!.ε#ο κατ) τν 'εντρικών

Αυτοκρατοριών, α..) (ρήκε ένα κρ)τος εχθρικ! προς το νέο καθεστώς%

τρατ!ς, αστυνο#ία, διοίκηση, δικαιοσύνη, εκκ.ησία είχαν δια(ρθεί ή

προσχρήσει στο (ασι.ικ! στρατ!πεδο και #ετα:ύ τους επικρατούσε πνεύ#α

απείθειας και σφοδρής αντίδρασης προς την κυ(έρνηση% - 'νσταντίνος

απ! την ε:ορία πίε0ε τους Γερ#ανούς να επιτεθούν κατ) της 2..)δος και τα

!ργαν) του ε:απέ.υαν ανταρτικές ο#)δες στη "ακεδονία και σχεδία0αν

.αPκή ε:έγερση% *ις αντιδρ)σεις αυτές ε:ουδετέρσε η κυ(έρνηση #εευρείες εκκαθαρίσεις στο στρατ! και στον κρατικ! #ηχανισ#! και #ε την

επι(ο.ή εκτ)κτν #έτρν% =υστυχώς δεν αποφεύχθηκαν οι ακρ!τητες, που

()θυναν το διχασ#! του .αού% - 7ενι0έ.ος αρνήθηκε να κηρύ:ει δικτατορία

και επανέφερε την πο.ιτειακή νο#ι#!τητα ανα(ιώνοντας τη 7ου.ή, που είχε

προέ.θει απ! τις εκ.ογές του "αJου 1F1H, την οποία είχε δια.ύσει ο

(ασι.ι)ς παρα(ι)0οντας το ύνταγ#α%

αρ)..η.α #ε την πο.ιτειακή νο#ι#οποίηση του καθεστώτος

7ενι0έ.ου προχρούσε η οργ)νση του στρατού και η πο.ε#ική

προπαρασκευή% ?δη στο #έτπο ε#)χετο ο στρατ!ς της 2θνικής Α#ύνης% &

γενικ!τερη !#ς κινητοποίηση τν εν!π.ν δυν)#εν καθυστερούσε απ!

έ..ει;η εφοδίν, τα οποία, παρ) τις υποσχέσεις τους, οι ύ##αχοι δεν ήταν

σε θέση να τα προ#ηθεύσουν% 2:)..ου ο 'νσταντίνος απ! την ε:ορία στην

2.(ετία, επεδίκε την αποτυχία της επιστρ)τευσης, ώστε η 2..)δα να #ην

#πορέσει να παρατ):ει α:ι!#αχο στρατ!, #ε συνέπεια την καταρρ)κση του

κύρους του 7ενι0έ.ου και την πτώση του% *ε.ικ), το Iθιν!προ του 1F1+, οι

ύ##αχοι αποφ)σισαν να στηρί:ουν οικονο#ικ) και στρατιτικ) την

πο.ε#ική προσπ)θεια της 2..)δας% - 7ενι0έ.ος τούς είχε πείσει !τι η

κυ(έρνησή του #πορούσε να δη#ιουργήσει #ια στρατι) >% ανδρών% *ο

κέρδος για τον C..ηνα πρθυπουργ! ήταν διπ.!% 7οήθεια και διατήρηση του

#ετώπου% - στρατ!ς αυτ!ς δη#ιουργήθηκε και πέτυχε σπουδαία νίκη στο

κρα ντι έγκεν το ")ιο του 1F18, νίκη που συνετέ.εσε στην απ!φαση της

συ##αχικής ηγεσίας για αν).η;η γενικής επίθεσης, που εκδη.ώθηκε στις

/Q1H επτε#(ρίου 1F18 και οδήγησε στη δι)σπαση του (ου.γαρογερ#ανικού#ετώπου και στην παρ)δοση της 7ου.γαρίας% ?ταν η πρώτη αποφασιστική

21


22/37

νίκη της Αντ)ντ κατ) τν 'εντρικών Αυτοκρατοριών% Για τη ση#ασία της

νίκης αυτής στην ε:έ.ι:η του πο.έ#ου, ο αρχηγ!ς του γερ#ανικού επιτε.είου

στρατηγ!ς ούντεντρορφ ση#ειώνει στα απο#νη#ονεύ#ατα του< «…Δεν

έ2ησα πιο οδυνηρέ ώρε από την εποχ$ των !ε!ονότων που εξελίχ#ηκαν

στο -αλκανικό μέτωπο τη '3η

4επτεμρίου '*')και εσ/ρά!ισαν τη μοίρατη τετραπλ$ συμμαχία"% -πσδήποτε η συ#(ο.ή του #ετώπου της

9εσσα.ονίκης στην έκ(αση του πο.έ#ου ήταν ση#αντική% & νίκη ήρθε σε #ια

δύσκο.η στιγ#ή για την Αντ)ντ και είχε ς αποτέ.εσ#α την ισχυροποίηση

του ε..ηνικού παρ)γοντα% - 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος είχε δικαιθεί στις

επι.ογές του%

Tην ίδια εποχή !#ς που διε:αγ!ταν ο αγώνας στο εστερικ! του

κρ)τους και στο (α.κανικ! #έτπο, ο 7ενι0έ.ος είχε αποδυθεί σε ένα ε:ίσου

δύσκο.ο διπ.#ατικ! αγώνα% -ι ενδοσυ##αχικοί ανταγνισ#οί στον

ε..ηνικ! χώρο γεννούσαν καχυπο;ίες και αντιθέσεις, που δυσχέραιναν το

έργο του% - 7ενι0έ.ος γνώρι0ε πο.ύ κα.), !τι η καθυστερη#ένη εισδοχή της

χώρας στον π!.ε#ο και τα προηγηθέντα δρα#ατικ) εστερικ) γεγον!τα

περι!ρι0αν στο ε.)χιστο τις διεθνείς δυνατ!τητες της χώρας% Cτσι, σ@ αυτή

τη φ)ση, προσπ)θησε να ε:ουδετερώσει τις εχθρικές διεκδικήσεις οι οποίες

απει.ούσαν την ακεραι!τητα της 2..)δας% & 7ου.γαρία ε:ακο.ουθούσε να

κατέχει την ανατο.ική "ακεδονία και υπήρχε ο κίνδυνος σύνα;ης χριστής

ειρήνης #ε τους δυτικούς συ##)χους, για να διατηρήσει τα κατεχ!#ενα

ε..ηνικ) και σερ(ικ) εδ)φη% ')ποιοι απ! τους συ##)χους α..ηθώρι0αν προς

την πο.ιτική αυτή, γιατί ήθε.αν ν@ αφαιρέσουν τα περιφερειακ) στηρίγ#ατα

της Γερ#ανίας, ώστε να την υποχρεώσουν να υποκύ;ει% - 7ενι0έ.ος 0ήτησε

τη (οήθεια της Γα..ίας και συνεργ)στηκε στεν) #ε τη σερ(ική και τη

ρου#ανική ηγεσία, για να κ)#;ει τις δ!.ιες προθέσεις για χριστή ειρήνη%

ο(αρ) προ(.ή#ατα επίσης δη#ιουργούσε την εποχή αυτή και η εχθρική

στ)ση της Sσυ##)χουT Gτα.ίας, που είχε κατα.)(ει τη ν!τιο ?πειρο καιεπεδίκε τη δη#ιουργία της "εγ).ης Α.(ανίας% $ρει)σθηκαν έντονα

δια(ή#ατα του C..ηνα πρθυπουργού και απ!φαση της συ##αχικής

συνδι)σκε;ης του Gου.ίου 1F1+, ώστε να υποχρεθεί η Lώ#η να εκκενώσει

τα κατα.ηφθέντα ε..ηνικ) εδ)φη%

Γενικ), η έ..ει;η κοινής στρατηγικής τν συ##)χν και η απουσία

πραγ#ατικού ενδιαφέροντος για το θέατρο τν επιχειρήσεν της

9εσσα.ονίκης, κυρίς απ! τους 7ρετανούς, που επεδίκαν π)ντα την

απ!συρση δυν)#εν και την #εταφορ) τους στο =υτικ! "έτπο και στηνα.αιστίνη, έθετε σε κίνδυνο τις επι.ογές του 7ενι0έ.ου, ο οποίος ήθε.ε το

22


23/37

#έτπο αυτ! να αποτε.έσει #ια απ! τις επιθετικές αιχ#ές της συ##αχίας%

*ον Απρί.ιο του 1F18 #ε προσπική παρέ#(αση του C..ηνα πρθυπουργού

στη συ##αχική ηγεσία απετρ)πη, την τε.ευταία στιγ#ή, η αποδυν)#ση του

#ετώπου% Cνα #ήνα αργ!τερα η ε..ηνική νίκη στο κρα έδσε νέα πνοή στο

#έτπο και συνέ(α.ε στη συ##αχική απ!φαση για την νικηφ!ρο επίθεση τουεπτε#(ρίου του 1F18%

Ηγ/τ" με ιε$νή ακτινο#ολ&α.

ρος το τέ.ος του πο.έ#ου ο 2.ευθέριος 7ενι0έ.ος πέτυχε τη

συ##ετοχή της 2..)δας στο σκ.ηρ! πυρήνα τν νικηφ!ρν ευρπαPκών

δυν)#εν και κέρδισε σταδιακ) τη συ##αχική υποστήρι:η στους στ!χους και

τις α.υτρτ

Venizelos Skiagraξξξξfisi

Documents

Transcript of Venizelos Skiagraξξξξfisi