* /a\j*

d. d.

SPECIMEN ACADEMICÜM,

VARIATIOMS1N

PRAXI ELOQUENTIAE,quod,

SUFFRAGANT. AMPL.SENAT. PHILOSOPH.IN REGIO ET ILLUSTRI ATHENTO UPSAL.

SUB PR^SIDIO,CELEßERRIMl VTRI

MAG. Ρ Ε T R IEKERΜAN,

ELOQUEN' 1". PROFESSORIS REG. ET. ORD.püßricodonorum μπιτ

CAROLUS AHLBOM,v'ermelandus

IN AUD1TORIO CAROL. MAJ. DIE IfOCTOB.ANNI MDCCLII. /

IlOIilSi ANTE MEX1DIEM, SOLltTS.

vi'salije, Exc. L, M. H0.JER, Reg. Acad. Typ.

KONGL. MAJ:TS TRO-TIENAREOCH

C AP IT A IN,me

HÖG - G UNSTIGE HERRE.

Ef/ä Ibcme HERRE tag, ej det ogimftigt opp,* ' Ät af Ert adla Namn, jäg högan prydnad lånarÅt detta ringa wårk, Jag wet det mera tfenar5Iil årans förebild, til dygdens fkydd och hopp,

fTH Fofterlahdets låf, til Rikets wäl och fagnad,•

An til ät jätta fårg på det (om ingen har sAf Eder hbga gunfl mitt nit fin djcrfbet tar $

Den långe warit har'min Faders hus til hagnad,Ror derfor aItid bli wår wordnads ändamål:

Mm tacKfamhét jom nu will bdmiukt teknad blifwa,Ej någon nmntran iger ån blott af ämnet tål;

Då handen är förfwag om Eder Nåd at Jkrifwa :L'f HERRE, långlig tid i dygd och lycka t ägd:Se ädla Slägtens glans och Hafets flor med frhgd,

Walborne He*r CAPITAINS

ådmiukofle tjänare,CARL AHLBOM,

.RÅDMANNENI Kongl. Reiideace och Hufwudftaden,

Den ädle och widt lagfurne Herren

ERR G U S T A FKl ΕRR 1 (k

Förnäme Befordrare.

λ yåT en ren dygd,, moget wen och munter flit giSra fl*^ na idkare (alla och wordade bland deras Landsmänrdä de med en[kild ymnighet öka en allmän rikedom,,witnarårwen Hög-gunftiqe Herrens trefnad och lycka. At red¬ligas wål ej kan utan ftörftn fägnad an!es at når/kylda yoch at hela födjlobygden tilägnar fig rätt at taga del i de¬ras åra , [om den uppammat, lära wi of erfarenheten.Herr RaDMANNEN täckes foreβål!a fig at den högaywiefl, foin Han behagat ivi/a }Indiers idkare, och en afnaturen inplantqd wordnaå, fom jag för Eder hyfs; , np-miiu.trat mig , faflän mindre känd, at tUfkrtfwa Ederdenna min Lårefpån; och hoppas [aledes, ät den medmanlig hög bewagenhet blir emot tagen. A t for HerrRÅDMANNENS och Edér fornama omwärdnads be¬fändega fållhet anropa Alhnagten ? Jkal jag förr ej aHa¬ta , ån mann i/kors allmänna öde nekar mig den förnöjei¬len at i diup wördiiad fä lefira

Ädle och widtlagfame Herr RÅDMANNENS,

öämiukafle tjenare,Carl ahlbom.

:;yN5-P.ECTORBN·>ι Wälbetro.ide

Herb eric ahl,bom,Min Huguira.de käre FADER,

ΡΝ (.Inning kar jag twifiat päom (fPn β,{(1· giftigt wurde äga.:

Dä nit lär helt om bjertat ra »Har tungan nldrrminft at (äga.

Den wbrdnad , (om är grundat ratt»Ar ganfkéi (war at fkiidras nätt.

Mitt förda finne nu doek willFil denna (a tfen witserd gifwa;

7y dä jag täncker bjuda til-Min hulda Faders gunfl brfivifwa i

D wigt (om fielfwa (åken har,,Min Jkaldmb all defs kraft förtar,D»ck, hulde FAR , tag wiljan an,

Jag för Fr koflnad och Er möda,Den jag ej wärdigt tälja kan»

Ger i betalning denna gröda;Hon mager är mot Ert be(wär,Er huldhet gör dock henne kär.Och Iom hon knapt fin lika (er i

Sä kan J ofwertygad wara,At j g med ftörfta ijwer ber.

Det Himlen uuks Er wäl bewara.Lej med min Mor här länge tiögd,Och njuten fidfi en ewig jrögd.Min hogtårade kåre FADERS

lydigofte foii,CARL AHLBOM.

$. I.

Omini, prce brutis animantibus, flo¬tes perquam admirandas conces-iit optimum ac fapientiihmum Nu·men,Rationem fcilicet & Oratio¬ner». Illa rerum harmoniam &ordinem diftinéte percipit, atque,ut ait Cicero , rebus prxfentibusadjunqit, atqi adueciit futuras (a):

Hcec fenfa animi dilucide exponit & coniilia feliciter ex-cogitata ad cornmunem hominum confert utilitatem.Quemadmodum vero ratio orationis domina re&rixqueiemper eile debet; ita eidem confentaneum eft rationi,ut certum finem homo, ficut in omnibus fuis aétionibus,fic etiam in loquendo teneat prsefixum. Nam fapiers fi-ne icopo, ad quem refpiciat, atque adeo iineuiu, quemfibi vel aliis accelerare cogitet , nec agere debet quid·quam, nec loqui. Finis autem orationis in genere hiceft, ut gloria Creatoris benigniflimi illuiiretur, & fum-ma, qus obtineri poteft , hominum felicitas promovea-tur. Hunc vero finem ut commode adfequamur, multae

A tegu?

; ζ (

regulae , rrmlt^que cautelae ibnt obfervandae , quarumtum cognitionem , tum adplicationem tradit Oratoria.Non ferunt angufli, quibus circumfcribirnur , Iimites,ut cunéla , qua: ad metam orationi propofitam condu-cunt , fubfidia adtendamus. Illud igitur ex multis feli-gere voluimus Oratoris artificium , quo rem unam va«riatis verbis & phrafibus proponit, cujus quidem ufumin Eloquentia eximium brevi hac di/Tertatione Tibi L. B.ob osuios ponere eil animus. Tu vero , quce Tuaeilhumanitas , conatus meos» imbecilles quidem, Ted Inno-xios, in meliorem, qutefo, interpreteris partem.

(aj /. Offic. c.$■ ΪΙ.

# .

Per Variationem inteliigimus orationis commuta-tionem , qua res atque fententia eadem aliis atque aliisdefcribitur verbis & loquendi formuiis. Oratio igiturvariata tum dicitur, cum idero, quod antea diélum erat,alio verborum habitu & ordine auditoribus, aliaoccafio-ne, proponitur.. Nam ubi in eadem oratione varia oc»-currunt argumenta, varii item , eandefn veritatem con-firmandi atque illullrandi, modi, varietas reélius, quamvariatioj dicitur. Sic laudatur apud Rceclerum , in Dis-fertatione de Comparanda Latinse liiigvas facultate , iva-viflimus ille rerum geilarum Alexandri Macedonis fcri-ptor , Q. Curtius, quod eleganter , apte & opportuneorationem variaverit, bniilesque fenfus diveriis formu¬iis expreiTerit, ac iludio fummo caverit, ne ex repeti-tione fimilium auf earundem forrnularum t£edium aiiquodcontraheret (b). Sed ubi in uno fermone idem fepius repe-titur, non commutatis aut artificio ullo inflexis vocabu-lis , infuiia obrepit Tavtologia, & inanis atque tasdiofaloquacitas, a vera Eloquentia, quse non nimiam, fed ju»ila η requirit verborum copiarn , follicite diilingvenda.Solent autem non folum tili, qui in iludio Eio.quentlap.a-

liquos

SftS> ) 3 ( ®*3>

Jiquos cupiunt facere progrefTus, fed ii etiam, qui arttdicendj multum valent, Variationem adamare f®piusque,ut quoddam facundi® decus ac prsefidiuin , adhibere, feddiverfo tamen inflituto. Qui enim tirones adhuc funtaut certe ulteriori exercitatione fefe indigere fentiunt ,ilii res easdern fsepius variatis dicendi formis exprimereconantur , ut inde verborum & fententiarum copia, &exirnia qu®dam in perorando dexteritas hauriatur. Necfallit eos illa fpes & fententia. Nam ut exercitatio inge-nere, fl ad naturain docilem ac inftitutionern fidelem ac-cefierit, pr®clara qu®vis & excellentia producere fölet:ita fpeciatim in Eloquenti® apparatu ac velut thefaurocomparando adeo infignis eft Variationis utilitas ac prse-ftantia , ut fne illa vix ac ne vix quidem ad faftigiumaliquod afcendat Eloquenti® ftudiofus. Hinc eam cumLectione ac Imitatione Au&orum probat® fidei maximecommendant opttmi quique fandi magiftri. Variationisautem duo traduntur genera, quorum fimpliclus ac faci-lius unum , alterum ornatius eft, artemque requirit pau-lo ma jorem. Gramrnatica variatio, iic enim prius voca-tur, formam tantum atque inflexionem vocum commu¬tat , ut cum , pro adje&ivo fubftantivum ponitur, ver-bum pro nomine , ailivum pro paflivo , caius alii autperfon® pro aliis fubftituuntur. In Rhetorica vero va¬riatione, qu® , ut dixhnus , ornatior eft & difficilior,phraiis una mutatur in aliam, fenfu manente eodem, autfimplexfermoin figuratam convertitur dicendi rationem,aut unafigura in alteram (c): fatis autem patet, utrain-que hane Variationem in oratione pleniore reddenda acperficienda ufum habere permultum , modo caveatur fe-dulo, ne vel proprietas ac genius lingv® deferatur, velipfa etiam fententia alia evadat aut obfeurata.

( b) P. (c) Cfr, Schejffen Gymnaf. ftilp* 2.& (eqv,

A* SvIU,

)4( „

$. III.

Sed de ifto quidem ufu , quem in Eloquentta ftudiopercurrendo prsefiat Variatio , multa dlcere noftrum noneil- De illis igitur, qui Eloquentiam jam non difcunt,fed in praxin quaft deducunt, nonnulla fumus a&uri, utconitet etiam iliis Variationem elTe perneceiTariam,Hoc vero ut fieri rite poflit , mentis noftrse indolemcommunemque hominum confvetudinem paucis lubetcontemplari. Experientiam optimam illam ac quoti-dianam magiitram, fl eoniulimus , vix ullum fåne mor-talium adeo inveniemus conilantem & quafi immobilem,ut novafepius audire intermiferit, atque ad ea, quse adnaufeam usque recurrunt, parem atque eandem,ac ubi pri-mo oculis animoque obverfabantur , adhibeat attentio-nem. Vt enim haec tam longe lateque diffufa, in quavivitur , univerfitas, ilupendam plane ac propemoduminfinitam fubminiilrat obje&orum diverfitatem $ ita ani-mus noiler, qui, ob Iimites, quibus includitur , fat an-guftos, omnia fimul contueri nequit, ad unam rem poilalteram defle&it, ita quidem, ut ex tanta varietate non

exiguum attentio capiat incrementum» Libenter enim& credimus & perpendimus ea , quse volumus , atqueideo Variatio non modo deledare, fed attentiores nos

quoque recldere fölet.

§. IV.

Verum enim vero , fint licet in boc univerfo iongeplurima, eaque admodum inter fe difcrepanria , tamennon raro accidere novimus, ut eadem res, neceffitateita poftu'ante, abOratore tit cum auditoribus identidemcommunicanda. Neque enim nova femper fefe offeretdicendi materia, cum in diverfa ire non liceat, quip-

pe,

<££2> ) 5 C

pe, quae circurnftant , remin momenta idem inculcan»dum fvadent, nec de ccelo & ftellis multa utiliter arces-ii poterunt, ubi in prudenti agrorum cultura, peroran-do, occuperis. Ergo quivis facile Iargietur, plurimumIntereiTe, ut eandem rem variis ferrnonum veluti fche-matibus colluftrare fciat Orator. Scilicet, ut auditori-bus, novitatis admodum cupidis , fatisfaciat > novamfemper ingredietur dieendi viam ac rationem> ne,quem-admodum eadem jam , ut fsepius, coniilia promit,eademetiam , ut cum Horatio Ioquar , oberrare chorda depre-hendatur : id quod» fine taedio & langvefcente apud au-dientes attentione fieri nequit. Graviter hane in fen-tentiam Quincftilianus f de Eloquentia omni promovendaimmortalitermeritus: Nontam, inquit? jejunam acpau-perem natura Eloquenttam Jecit» ut una de re bene dietnifi Jemel non poffit. Nifi Jone hißrionummulta circavoces easdem variare geflus potefl, orandi minor vis, utdicatur aliquid , poß quod in eadem materia nihil di-cendum fit (d). igitur fcopum fibi propofirum attinge-re cupiens, variato femper incedat ©rationis ornatu :ita tarnen, ut nihil in argumentorum pondere defide-retur, nihil perfpieuitati decedat, Neque enim eorumprobamus variandi cupidinem , qui verba iingula fu-perftitiofe commutare fludent , nuliam fere vocem inmedium produéturi , quam antea auditam vel feiunt,vel fufpicantur. Hi vero, dum nova dicendi forma de-ledtare prsegeftiunt , a vero fepe tramite aberrant, eaeffutlentes, quae vix ipfi, ne dum alii, po flint perci-pere. Pracftat autem vel decies eadem sdponere, quam,orationem nulli futuram ufui condendo , non adplau-fum, fed cachinnos irridentium commovere. Medioigitur etiam heic ire tutiffimurn fudicamus Videlicetmagni facirnus fententiam Celeb. Buchneri, qui, ubi deCommutata Ratione dicendi prasclare agit, hsec adfert:

®J® ) 6 (Μ diltum orationis atque coneinnitatem pertinet vocemtandem in una periode non repeterc teinere. Λ t /i deazpirditur rei evident atque expreßa ftgrificatio , potiiyeß, quoä &. Hermogenes praecipit, nno vocabulo uti ύ-pius, quam copiam Jermonts inepte ac intempeftive oftendere (e).

(d) Ivßiu Örat* X* c.f. (ej P. if. & iß*

§. V:

Variationis utilifas luculentius ut patefcat, ad fln-gularia orationum argumenta animum advertamus. £t-enim in vita communi haud raro accidit , ut res eadem,iisdem, quibus antea erat propofita, auditoribus, denuofit explicanda ; faepe etiam eeedem redeunt qusiliones,iisdem fere rationibus folvendge, Nec raro eadem occur-

runt negotia, ad quse feliciter peragenda , eorum , quo-rum intereft, diligentiam ac fidem excitabit Orator. Etquis fingulos , qui admodum fimiles eile folent, enu-merare cafus unquam valet? Heic vero quantum juve-rit ea pollere in dicendo dexteritate , ut, verborumac fententiarurn habitu paululum commutato, nova at¬tention! adferantur pabula atque incitamenta, ex anteademonftratis facile colligitur. Ad milites , inftru&ajam acie in hoitem impetum fa&uros, eadem genera-tim non poteit non frequentari dicendi materies, for-titudo fcilicet accendenda » metusque abigendus. Sedparum oratione valebit imperator, fi haec iola verba:Porti eftote animo, boftem nec reformidate, in fingu-iis prseliis ineundis , celeusmatis inftar , non argu¬menta gravioris ponderis ac momenti (pecialiora, ad-ducere fciat. Longe aliter Alexanders ille Magnuscommilitones alloqui erat folitus, varia némpe oratione,ut cujusque animis aptum videbatur, Aliter Cajus Julius

Csefar

) 1 t <g*U

Gefar Orator non minus , quam bcilator exceltentisfi·mus. Hi enim, ut plurimos taceam , fatis fuo excnwplo convincunt , quanta utilitas etiam in militarem o-rationem ex Variatione redandet.

5. VI.

Maximum autem confert ufurn variandi folertia o-rationibus ad facrum cceturo, exque cathedra ecciefia-ilica habendis. Etenim plurima quidem Oratori facroobje&a aderunt, ut verarn fidem & pietatem minimefucatam auditorum inftillet animis, Non.vero longisverborum anfra&ibus opus eft* ut prtecipua hxc Chri-iliante religionis capita commcndentur , pofletque , nivalde fallimur, una eadernque orationis formula in o-mnibus ac fingulis conventibus ufurpari , nifi obftaret,ut antea monuimus , incommodum baud fane levisfi-mum, quod attentio vel nulla, vel certe langvida adorationem fepiu^r iteratam , debita inflexione, aut dis-pofitione partium non innovatam , exfpe&ari poffiLIdinc Minifter Ecclefise, eandem quidem iemper tenetfalutis viain eosdemque iiducice in Servatore collocatsefruétus riilaudat , fed eundem tarnen dicendi modumnon fequitur , verum novo örationis cultu & quaii ve-ftiru novam atque excitatam auditorum iibi adquirereiludet attentionem. Nec vana iiia opera ac contemnen-da cenfebitur, quippe, in ipfa Scriptura Sacra* easdemveritates faluiares multiplici, eaque jucundisfima, Va¬riatione propofitas invenire licet ac devenerari. Eritigitur nofter Orator varius & coplofus, ita tarnen,.utnon artem anxie nimis ccnquiiitam, fed fubmiilam inDFum devotionem , & iinceram erga audifores bene-volentiam ubique fapiat oratio. Sed de his plura &

ssa? ) 8 (folidiora docet illa pars Theologise , quas Eioquentiamgenuinam, inque omnes, quam late demum pateant,ieientias fuos uius fpargtntem, & rebus facris adcom-modatam tradit. Conferantur nihilominus binee diifer-taciones , ad h3nc Academiam non ita pridem habits,de Neceflitaie Eloquentiae in Cathedra Ecclefialtiea.Creafori autem optimo , cöjus infinite varia in nosbeneficia quotidie exitant , novas femper , & variatoconüantiflima: pietatis adfedlu animatas , fas eft, aga*

mus gratias , ut cunétis non minus fermonibus,quam factis noifris, ceu fcopus, propoiita Ut

SOL1US DEi GLORIA.