v2 13-09-10 13:38 ˜˜˜˜˜˜ 1 Φιλό-ξενος πόλις...στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ της...

Φιλό-ξενος πόλιςΦιλό-ξενος πόλιςAPTEM

IΣ Σ

KO

YΛIK

A ―

AN

TΩN

HΣ

ΣK

IAΘ

AΣ

/ ΦIΛ

O–ΞEN

OΣ

ΠO

ΛIΣ

Η Αρτεμις Σκούλικα γεννή -θηκε το 1981 στο Λόουελτης Μασαχουσέτης τωνΗΠΑ. Σπούδασε φωτογρα-φία στο New Hampsire Ιnsti-tute of Αrt και εικονοληψία στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ της Αθήνας.Έκανε μεταπτυχιακά σεμι νά-ρια για την φωτογραφία καιτην εικονοληψία στην Αμε-ρική. Έχει εργαστεί ως φω-τογράφος σε εφημερίδες καιπεριοδικά πατρινού και αθη-ναϊκού τύπου και ως εικονο-λήπτρια σε εταιρίες παραγω-γής και κανάλια. Έχει συμμετάσχει σε αρκε-τές εκθέσεις και διαγωνι-σμούς φωτογραφίας και έχειβραβευτεί. Σήμερα ζει στηνΑθήνα και ασχολείται με τηνδιαφημιστική φωτογραφία.

Ο Αντώνης Σκιαθάς γεννή -θηκε στην Aθήνα το 1960.Έποικος των Πατρών από τιςαρχές της δεκαετίας του '80,σπούδασε Xημικός Mηχανι-κός. Δραστηριοποιείται στηνΠάτρα ως επιχειρηματίας καιπρόεδρος της επί σειρά ετώνπρωταθλήτριας Eλλάδος ομά-δας χάντμπολ γυναικών«OPMH».Έχουν εκδοθεί επτά ποιητικέςτου συλλογές, ενώ ποιήματάτου έχουν μεταφραστεί σεδώδεκα γλώσσες.Διηύθυνε το λογοτεχνικό πε-ριοδικό Eλί-τροχος. Eίναιμέλος του Δικτύου Πολιτιστι-κών Πρωτευουσών της Eυρώ-πης και της Eταιρείας Συγγρα-φέων.Συνδιευθύνει το Iστορικό Aρ-χείο Aντώνη και KυριάκουΣκιαθά.

Φ ω τ ο γ ρ α φ ί ε ς : Ά ρ τ ε μ ι ς Σ κ ο ύ λ ι κ α — Κ ε ί μ ε ν α : Α ν τ ώ ν η ς Σ κ ι α θ ά ςISBN: 978-960-6628-28-3

Γιάννης Σκ. ΠικραμένοςEκδότης

��?�� v2 13-09-10 13:38 �� 1

Φιλό–ξενος πόλις

Selidoartemis final 12-09-10 10:52 1

Φωτογραφίες: Άρτεμις Σκούλικα ― Κείμενα: Αντώνης Δ. Σκιαθάς


Προλογικά κείμενα: Νάσος Νασόπουλος

Eπιμέλεια: Aνδρονίκη Π. Xρυσάφη


Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2010ISBN: 978–960–6628–28–3Κοπυράιτ: Για την έκδοση, Γιάννης Σκ. Πικραμένος. Για τις φωτογραφίες, Άρτεμις Σκούλικα. Για τα κείμενα των φωτογραφιών, Aντώνης Δ. Σκιαθάς. Για τα προλογικά κείμενα, Nάσος Nασόπουλος.

Tον τίτλο «Φιλό–ξενος πόλις» δανειστήκαμε από τις ομώνυμες εκδηλώσεις που οργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ερασιτεχνικό Σχήμα Πάτρας – ΡΕΦΕΝΕ»www.refenepatras.gr

Στην καρτ ποστάλ του οπισθοφύλλου απεικονίζονται Έλληνες μετανάστες που περνούν από ιατρικές εξετάσεις στο λιμάνι της Πάτρας, στις αρχές του εικοστού αιώνα, λίγο πριν αναχωρήσουν για την Aμερική με πλοίο της εταιρείας «Aυστροαμερικάνα»

[Συλλογή Φίλιππου Aνδρεόπουλου]

Θερμές ευχαριστίες, για τη βοήθειά του, στον Άρη Nικολαΐδη

Γιάννης Σκ. ΠικραμένοςEκδότηςΗρώων Πολυτεχνείου 92, 26442 ΠάτραΤηλ.: 2610 432200, Fax: 2610 430884Mail: [email protected]Ιnternet: www.yapi.gr

Tον σχεδιασμό της έκδοσης έκανε ο Γιάννης Σκ. Πικραμένοςενώ την τεχνική επιμέλεια είχε η Έφη Σαββατοπούλου

Εκτύπωση – Βιβλιοδεσία:ΤαχύτυποΤηλ.: 2610 461780Mail: [email protected]


5

Α. (O πλους)

Την ώρα που το φως χωρίζει το μπλε του ουρανού απότο μπλε της θάλασσας, είδα να επιπλέουν στα νερά τηςΣάμου μαύρα αυτοσχέδια σωσίβια. Εκεί λοιπόν, στααφρισμένα και «αφιλόξενα» νερά της πατρίδας μας, με-ταξύ των ακτών της Ιωνίας και της νήσου Σάμου, είδαίχνη ανθρώπων και ένα πλαστικό παιχνίδι να φωτίζει στομπλε του πελάγους. Λίγο μετά σε ένα επιταγμένο λεω-φορείο της γραμμής στοιβαγμένη η ανθρώπινη λάσπηκαι ένα παιδί γύρω στα τέσσερα να με κοιτά με υγράμάτια γεμάτα απορία. Kαι η πόλη παρακολουθεί.

Β. (Η διαπίστωση)

Σε μιαν εποχή όπου οι τοπικοί πόλεμοι, η φτώχεια και ηανημπόρια της γης να ζήσει τους ανθρώπους της είναι τοβιωμένο, για τους κατοίκους πολλών χωρών οι μετακι-νήσεις πληθυσμών είναι ένα από τα μελανά σημεία τουπαρόντος κόσμου. Η Ελλάδα, τόπος επανειλημμένων με-ταναστευτικών διεξόδων σε αρκετές χώρες του κόσμουτόσο τον δέκατο ένατο όσο και τον εικοστό αιώνα, γί-νεται πλέον θύλακας συσσώρευσης οδοιπόρων απόόλες τις γωνιές του πλανήτη.

Χωρίς ταξιδιωτιικά έγγραφα, χωρίς ταυτότητες, χωρίς ερ-γασία, χωρίς στέγη, χωρίς τροφή, οι έποικοι αυτοί πε-ριφέρονται σαν τα αγρίμια στις πόλεις.

Η Πάτρα κατοικείται χρόνους πολλούς τώρα από «πολίτες»όλου του κόσμου. Yπάρχουν παντού, τους βλέπεις παντού,τους ακούς παντού, υπάρχουν λοιπόν δίπλα μας. Συνυ-

πάρχουν όμως άριστα με τους άλλους τους «διαφορετι-κούς» οδοιπόρους της Ευρώπης, τους νόμιμους. Συνυπάρ-χουν δηλαδή με αυτούς που θεωρούν την οδοιπορία τρόποζωής, με αυτούς που βιώνουν την καθη με ρινότητα του δρό-μου ως κώδικα αγωγής των παιδιών τους. Συνυπάρχουνλοιπόν και με τους αθίγγανους. Kαι η πόλη παρακολουθεί.

Γ. (Ο βίος)

Ο δρόμος άδειος, η πλατεία υγρή, λουσμένη στην εα-ρινή υγρασία. Την ησυχία της πρωινής κυριακάτικης δια-δρομής ανατρέπουν οι παιδικές φωνές τεσσάρων τσιγ-γανόπουλων που ανεβαίνουν, κατεβαίνουν, σπρώχνουν,ανατρέπουν ένα ξεχαρβαλωμένο αναπηρικό καροτσάκι.Δώρο εύχρηστο από τις νυχτερινές αναζητήσεις τουςστους κάδους των σκουπιδιών. Η χρήση του περιορι-σμένη και ο βίος του στα χέρια των παιδιών ανύπαρκτος,καθώς το εφήμερο του παιχνιδιού ακυρώνει τα πάντα.

Με την πρώτη ευκαιρία αφέθηκε στο κέντρο του δρό-μου γιατί η λατρεία τους για το νερό αυτή τη φορά έχειμεγαλύτερη σημασία. Το συντριβάνι σε λειτουργία καιτο νερό, κα θώς ρέει άφθονο, καταργεί τις σκουριές τουκορμιού τους. Πρωινό μπάνιο λοιπόν στο κέντρο της πλα-τείας. Kαι η πόλη παρακολουθεί.

Αργότερα, το ίδιο αναπηρικό καρότσι, έγινε μέσο μετα-φοράς οικοδομικών υλικών στα χέρια των Αφγανών στηνπαραλιακή της πόλης. Μαδέρια, μουσαμάδες, νάιλονστο ίδιο αναπηρικό καροτσάκι με την σχισμένη πλάτη καιτα οξειδωμένα σίδερα, για την βελτίωση του καταυλι-σμού. Kαι η πόλη παρακολουθεί.

Αντώνης Δ. Σκιαθάς

Σκέψεις για τους οδοιπόρους και τις οδοιπορίες τους


6 / 7

Δ. (Οι τύψεις)

Η προσωρινή τους μονιμότητα δημιουργεί τις τύψεις τηςπόλης και των πολιτών για το άταιρο του βίου αυτών τωνεποίκων. Η πόλη αφιλόξενη τους εγκαλεί γιατί υπάρχουν,γιατί έρχονται, γιατί καταργούν την αισθητική της, γιατίπολλαπλασιάζονται ― αφού δεν τους επιτρέπουν να τηνεγκαταλείψουν.

Οι πολίτες όπως πάντα στις δύο όχθες του ποταμού τήςκατανάλωσης. Οι μεν και οι δε. Η πολιτεία γεωγραφείτις αξίες τους όταν και εφόσον διαταχθεί. Τα παιδιάυπάρχουν στους δρόμους ξυπόλυτα, επαιτούν άλλοτε μεεπαγγελματικό και άλλοτε με ερασιτεχνικό τρόπο τηντροφή και το μεροκάματο της οικογένειας.

Οι οδοιπόροι έποικοι θέλουν να συνεχίσουν την οδοι-πορία, ο δρόμος φραγμένος και προς την Ευρώπη αλλάκαι προς την Ασία. Τα χρώματα των ματιών τους δημι-ουργούν τις σκιές. Η πόλη παρακολουθεί το Γολγοθά, τηΣταύρωση μακριά, πολύ μακριά από το όρος τωνΕλαιών. Γιατί εδώ Ανάσταση δεν έχει.

Η πόλη όμως παρακολουθεί.

Ε. (Η αναπαράσταση)

Η Άρτεμις προσπάθησε να καταγράψει τις σκιές τους,γιατί με αυτές η πόλη, την οποία παρακολουθεί, γίνεταιετοιμόγεννη που αγωνιά για τη γέννα.

Ο Γιάννης Πικραμένος, με τον τρόπο του αγιογράφου,τοποθέτησε τις εικόνες στο εικονοστάσι των Ελλήνωνόπως τότε, την εποχή που «η Μικρά Ασία» ήρθε απ' εδώ.

Ο Μαρίνος Σουβαλιώτης, άταιρος όπως πάντα με το κα-θεστώς των βολεμένων, ενέγραψε κύκλους ζωής πουείναι ορατοί απ' όλους.

H επιμέλεια της γραφής αρμόζει σ‘ αυτούς που ξέρουν τοπώς και το γιατί του ιδρώτα των χεριών. Kαι η Aνδρο νίκηXρυσάφη, με τρόπους εαρινούς, γνώστρια της ελληνικήςγλώσσας και ερωτευμένη με την ετερότητα και το Άλλον,υπηρετεί το κείμενο ― το σώμα και την ψυχή του.

Τα κείμενα, άλλα μεταφέρουν τις αγωνίες των παιδιώνπου ζουν στον δρόμο γιατί είχαν γέννες φοβερές σε φο-βερές πατρίδες, και άλλα τους ήχους της θάλασσας, πουακόμα και τα μεσάνυχτα δωρίζει πατρίδες και στεριές σεόσους τολμούν να αγγίξουν το φεγγάρι.


Mέρος πρώτο:



Από το Αφγανιστάν στην Ελλάδα με τελικό προορισμό τηνΚεντρική Ευρώπη. Ένα ταξίδι που κοστίζει από 5.000 έως10.000 ευρώ και διαρκεί από ένα έως δύο χρόνια. Άν-θρωποι που θέλουν να ζήσουν το όνειρο μιας καλύτερηςζωής και συχνά πέφτουν θύματα κυκλωμάτων ναρκωτικών,πορνείας και διάθεσης οργάνων. Είναι οι άνθρωποι τουδιπλανού μας… παραπήγματος. Είναι οι άνθρωποι γιατους οποίους γίνεται μεγάλη συζήτηση για το αν είναι πρό-σφυγες ή μετανάστες. Και πάνω στη συζήτηση ξεχνάμε ότιείναι άνθρωποι.

Πέμπτη, 27 Νοεμβρίου 2008. Έντεκα το πρωί. Ακο-λουθώ την ομάδα των ξένων δημοσιογράφων πουσυμμετέχουν στο Συνέδριο που συνδιοργανώνουν τοΣυμβούλιο της Ευρώπης, ο Δήμος Πατρέων και η ΈνωσηΣυντακτών. Προορισμός είναι ο καταυλισμός των Αφγα-νών στην Ηρώων Πολυτεχνείου. Ποτέ έως τώρα δεν έχωμπει μέσα στον καταυλισμό. Περνώντας από το δρόμο,έχω δει τα παραπήγματα με τους νάιλον τοίχους, τα βρά-δια έχω δει τη λάμψη των διάσπαρτων εστιών φωτιάς πουκαίει, προφανώς για να ζεστάνει τους ανθρώπους πουμένουν εκεί, αλλά μέσα στον «οικισμό» δεν έχω μπει.Είναι η πρώτη φορά. Προσπαθώ να μην με κυριεύσουντα αισθήματα ντροπής που νοιώθω ως άνθρωπος από τοθέαμα που αντικρίζω και να λειτουργήσω ως δημοσιο-γράφος που έχει την ευκαιρία να κάνει ρεπορτάζ.

Προσεγγίζω ένα παιδί και του ανοίγω συζήτηση. Σε λίγαλεπτά έχουν συγκεντρωθεί γύρω μας περισσότερα απόείκοσι άτομα. Στην πλειοψηφία τους παιδιά. Είναι τοπρώτο που μου κάνει εντύπωση. Ρωτάω την ηλικία τους.

Είναι από 15 έως 21 χρονών. Ο συνομιλητής μου είναιμόλις 15. Μιλάει πολύ καλά αγγλικά. Απαντά πρόθυμασε κάθε ερώτησή μου. Αυτό το παιδί που είναι μόλις 15,έφυγε από το Αφγανιστάν πριν 2 χρόνια. Όταν ήταν 13χρονών! Οι γονείς του πούλησαν ό,τι είχαν και δεν είχανκαι του έδωσαν 7.000 δολάρια. Τόσα του χρειάζοντανγια να φτάσει από το Αφγανιστάν στην Πάτρα. 7.000δολάρια και δύο χρόνια περιπέτειας! Όμως...

«Όμως δεν ήξερα που ερχόμουνα. Φεύγοντας από τοΑφγανιστάν, νομίζουμε ότι στην Ευρώπη θα βρούμε εύ-κολα δουλειά, ότι θα μας δεχτούν χωρίς προβλήματα,ότι μπορούμε να πάμε εύκολα στη χώρα που θέλουμε.Ακούγαμε ότι στην Ευρώπη υπάρχει δημοκρατία και προ-στατεύουν τους ανθρώπους».

Σταματάω τη συζήτηση μαζί του, γιατί βλέπω τα μάτια τουνα βουρκώνουν. Συνειδητοποιώ ότι είναι ένα παιδί, σαντον δεκαπεντάχρονο γιο μου. Όμως αυτό το παιδί δενπηγαίνει σχολείο, δεν «σερφάρει» στο internet, δεν...δεν... δεν... Από τα 13 του περιπλανιέται γιατί κάποιοιτο έπεισαν ότι στην Ευρώπη θα βρει τη «Γη της Επαγγε-λίας». Το έπεισαν, του πήραν τα 7.000 δολάρια καιτώρα βρίσκεται σ’ έναν άθλιο καταυλισμό. Κοιμάται σ’ένα παράπηγμα, πλένεται στη θάλασσα, κάνει τις ανάγ-κες του στις δημόσιες τουαλέτες της λιμενικής ζώνης τιςοποίες μοιράζεται με 3.000 άλλους ανθρώπους που βρί-σκονται στην ίδια μοίρα. Και περιμένει την ευκαιρία νακρυφτεί σ’ ένα φορτηγό για να περάσει στην Ιταλία. Αυτήη… ευκαιρία κοστίζει από 1.000 έως 2.000 ευρώ, επι-πλέον. Τα οποία δεν υπάρχουν. Γι αυτό κρεμιέται στα

Νάσος Π. Νασόπουλος

Ο πρόσφυγας δίπλα μου

8


9

κάγκελα του λιμανιού, μήπως μπορέσει και τρυπώσει σεκάποιο φορτηγό για να φτάσει στην Ιταλία. Κι από κειστη Γερμανία, όπου θεωρεί ότι μπορεί πιο εύκολα ναπάρει άσυλο και να βρει δουλειά. Όμως είναι δύσκολονα τα καταφέρει μόνος του. Οι πιθανότητες επιτυχίας αυ-ξάνουν θεαματικά μόνον αν τη μετακίνησή του χειριστείκάποιο κύκλωμα μετακίνησης προσφύγων και λαθρομε -τα ναστών. Κάποιο από αυτά τα κυκλώματα που τα πλο-κάμια του απλώνονται από το Αφγανιστάν ως την Τουρ-κία, φθάνουν μέχρι την Ελλάδα και καταλήγουν μέσαστον καταυλισμό. Είναι τα ίδια κυκλώματα στα οποία πλή-ρωσε τα 7.000 δολάρια για να φτάσει από το Αφγανι-στάν, μέσω Τουρκίας, στην Πάτρα.

Είναι τα ίδια κυκλώματα, στα οποία εμπλέκονται λιμενι-κοί, φορτηγατζήδες, αλλά και πρόσφυγες, οι οποίοιπλου τίζουν εκμεταλλευόμενοι το δράμα των ομοεθνώντους.

Η περιπέτεια αρχίζει από το Αφγανιστάν. Εκεί, τα κυ-κλώματα παράνομης μετακίνησης προσφύγων δημιουρ-γούν το κλίμα ότι όποιος φτάσει στην Ευρώπη θα εξα-σφαλίσει μια άνετη ζωή. Σε μια χώρα που δεν υπάρχειδημοκρατία, που οι πολεμικές συρράξεις είναι μέρος τηςκαθημερινότητας, που δεν υπάρχει σύστημα εκπαίδευ-σης και περίθαλψης, που η ζωή είναι εφιάλτης, η προ-οπτική της μετανάστευσης στην Ευρώπη φαντάζει ως τοπιο γλυκό όνειρο. Ένα όνειρο που κοστίζει από 5.000έως 10.000 ευρώ. Όποιοι διαθέτουν περιουσιακά στοι-χεία τα εκποιούν, καταθέτουν τα χρήματα στο κύκλωμακαι η μεγάλη διαδρομή αρχίζει: από το Αφγανιστάν στηνΤουρκία και από κει στα ελληνικά παράλια, ή στα ελλη-νοτουρκικά σύνορα στον Έβρο. Εν συνεχεία στην Πάτραή στην Ηγουμενίτσα και αναμονή για τη μεγάλη στιγμήπου θα τρυπώσουν σε κάποιο φορτηγό για να περάσουν

στην Ιταλία και να συνεχίσουν το δρόμο τους για τον τε-λικό προορισμό τους, που είναι κυρίως η Γερμανία..Αλλά και όσοι δεν έχουν τα αναγκαία κονδύλια, δεναποκλείονται από το… όνειρο. Το κύκλωμα τούς δίνειλύση. Τους οδηγεί στην Τουρκία με την υποχρέωση γιαδιάστημα εφτά έως δώδεκα μηνών να κάνουν τα «βα-ποράκια» ή να προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες. Τοκύκλωμα της παράνομης μετακίνησης βρίσκεται σε από-λυτη συνεργασία ή ταύτιση με κυκλώματα ναρκωτικώνκαι πορνείας. Μόλις συμπληρωθεί το διάστημα αυτό,προωθούνται στην Ελλάδα. Εδώ, πέρα από τις δύο προ-ηγούμενες επιλογές, τους δίνεται και μια τρίτη λύση: ναπροσφέρουν ένα νεφρό τους για μεταμόσχευση. Αυτή ηλύση εγγυάται την πιο γρήγορη και ασφαλή μετάβασηστον τελικό προορισμό. Όσοι συμφωνήσουν να γίνουνδότες μεταφέρονται με πολυτελή μέσα και με πλαστά,φυσικά, ταξιδιωτικά έγγραφα, σε κάποια χώρα της Βό-ρειας Ευρώπης. Εκεί υποβάλλονται στην επέμβαση και ενσυνεχεία προωθούνται στη χώρα που επιθυμούν.

Αυτή είναι η πικρή αλήθεια, χρειάστηκε να μιλήσουμεμε πολλούς πρόσφυγες, επί πολλούς μήνες. Και πριν βια-στούν κάποιοι να προβούν σε βαρύγδουπες καταγγελίεςγια «τους λαθρομετανάστες που είναι βαποράκια», αςσκεφτούν τι θα ήσαν οι ίδιοι διατεθειμένοι να κάνουν ανζούσαν υπό συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης. Ο άνθρω-πος δεν γεννιέται παραβατικός ή αντικοινωνικός. Τον κά-νουν οι συνθήκες στις οποίες ζει.


10 / 11

Aχαρη εποχή στις ερημιές της πόλης. Τα πάντα ξένα, τα ρούχα, τα παπούτσια, τα ξύλα,

οι κουβέρτες, τα σχοινιά που αντιστέκονται στον αέρα. Η λάσπη των ανθρώπων επι-

τάφιος θρήνος στη λάσπη των νικημένων. Το σφυρί σε χέρια σίγουρα. Το δρεπάνι

όπως πάντα αφημένο στο ράφι της πολιτικής κατανάλωσης.


Χειμώνας. Τα πόδια γυμνά. Oύτε είκοσι χρονών και ιερουργεί στους τόπους των Eλ-

λήνων με υπνόσακο δωρισμένο. Καθώς αυτός τον σώζει τις νυχτιές, αυτός τον ντύνει

τα πρωινά, ληστεύοντας τον ύπνο του θνητού που θέλησε να ζήσει.Φεύγει με το

βλέμμα του οδοιπόρου, την αναμονή του μετανάστη, τον φόβο του πρόσφυγα και την

ελπίδα των ομοίων ότι θα έρθει επιτέλους η βοήθεια, αλλά από πού;

18 / 19


v2 13-09-10 13:38 ˜˜˜˜˜˜ 1 Φιλό-ξενος πόλις...στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ της...

Documents

Transcript of v2 13-09-10 13:38 ˜˜˜˜˜˜ 1 Φιλό-ξενος πόλις...στο ΙΕΚ ΑΚΜΗ της...