Λ Α Δ Α

Α Θ Η Ν Α Ι

olymbitis@scan@2012

Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Ι Ο Δ Η Γ Ο Σ

Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Τ Ε Τ Α Ρ Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ I Σ

Ο Ρ Γ Α Ν Ι Σ Μ Ο Σ Τ Ο Υ Ρ I Σ Τ I Κ Ω Ν Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ω Ν

Κ Ο Λ Ο Κ Ο Τ Ρ Ω Ν Η 11 , Α' Ο Ρ Ο Φ Ο Σ , Τ Η Λ . 2 2 2 . 5 7 3

Α Θ Η Ν Α Ι 1 9 6 7

olymbitis@scan@2012

Λ Ι Γ Α Λ Ο Γ Ι Α

Ή νησιωτική 'Ελλάδα! Ό άναγνώστης τοϋ Τουριστικοϋ Ό δ η γ ο ΰ έχει τώρα στή διάθεσί του δλα τά έφόδια γιά νά τή γνωρίση άπό κοντά και νά τή ζήση. Τά νησιά τοϋ 'Ανατολικού Αιγαίου, οί Κυκλάδες, τά Δωδεκάνησα, ή Κρήτη, παρουσιάζονται σ ' αυτόν τόν Τόμο δπως πραγματικά ε ίνα ι : ζωντανά, έλκυστικά, ιδεώδεις τόποι γιά νά ξεκουραστή ό σύγχρονος κουρασμένος άνθρωπος. Και άπό τά βάθη των αιώνων προβάλλει ή πανάρ-χαιη ιστορία τους, πού χάνεται μέσα στήν άχλύ τοϋ μύθου. Ή λαογραφία και ή σημερινή λαϊκή τέχνη φέρνουν ώς τις μέρες μας τήν παράδοσι πολιτισμών, πού άφησαν βαθιά τ' άχνάρια τους στήν ίστορία της άνθρωπότητας. Και τό γαλάζιο τ' ούρανοϋ και του πελάγου πλαισιώνει αυτό τ' όμορφο ταξίδι στά σημερινά και στά περασμένα.

Ό 'Οργανισμός Τουριστικών 'Εκδόσεων προσφέρει μέ ίκανοποίησι στό έλληνικό κοινό και τόν Β' Τόμο τοϋ Τουριστικού Όδηγοϋ. Και μαζί μας μπορούν νά είναι υπερή-φανοι οί χιλιάδες τών άναγνωστών—συνεργατών μας, πού πρόσφεραν μέ προθυμία τήν πολύτιμη συμβολή τους γιά νά όλοκληρωθή αύτό τό άρτιο έργο. .Δημιούργησαν έτσι μιά παράδοσι στόν τόπο μας. Καϊ έδωσαν ενα μοναδικό παράδειγμα Ομαδικής προσπά-θειας γιά τό κοινό καλό, γιά νά γνωρίσουμε δλοι οί Έλληνες τήν όμορφη πατρίδα μας.

Γ. I. ΒΑΡΕΛΑΣ

olymbitis@scan@2012

Κ Α Ρ Π

«Κάσος μέ τά καράβια σου, Κρήτη μέ τις [έλιές σου,

Κάρπαθος ιιέ τά κρύα νερά και μέ τις κο-[πελλιές σου».

Ή Κάρπαθος είναι ένα μακρόστενο, ο-ρεινό, καταπράσινο νησι του Δωδεκανησια-κού συμπλέγματος. Τρίτο σέ μέγεθος, μέ εμβαδόν 288 τ. χλμ., βρίσκεται 30 ν.μ. ΝΔ τής Ρόδου και ΒΑ τής Κάσου και τής Κρή-της. Τά βουνά τής Καρπάθου, ή Καλολίμνη (Λάτρα ή Λάστρος, ύψ, 1220 μ.) και ό "Αγιος Ηλίας (ύψ. 1140 μ.), ύψώνουν τις κορυ-φές τους, άλλου άγριες και κοφτές, άλλου άπαλές. Οί βουνοπλαγιές εϊναι σκεπασμένες μέ πεύκα, άλιφασκιές, πουρνάρια, μυρτιές,

290

Α Θ Ο Σ

θυμάρια και κουμαριές. Χαμηλότερα συκιές και άμυγδαλιές, και στις κοιλάδες λεμονιές, πορτοκαλιές, μανταρινιές. Νερά άπό τις ά-φθονες πηγές ξεπηδούν σέ κάθε βήμα και ποτίζουν τή γή, πού τή στολίζουν άμπέλια, περιβόλια καί χωράφια. Τις πλούσιες σέ έ-ναλλαγές άκτές, μέ τούς άπειρους γραφικούς όρμους και τά άκρωτήρια, δέρνει τό πάντα ταραγμένο Καρπάθιο πέλαγος.

Σ' αύτό τό όμορφο νησί ζουν σήμερα 6707 κάτοικοι. Πρωτεύουσα είναι τά Πηγά-δια (Κάρπαθος, 1281 κ.). "Αλλες κοινότη-τες εϊναι τοϋ 'Ολύμπου (1255 κ.), τού Ά-περίου (768 κ.), των Μενετων (741 κ.), τής Αρκάσας (510 κ.), τής Βωλάδας (506 κ ),

olymbitis@scan@2012

του Μεσοχωρίου (464 κ.), του Όθους (436 κάτ.), των Σπόων (380 κ.) και των Πυλών (367 κ.). Ή Κάρπαθος και ή Κάσος άποτε-λοϋν τήν επαρχία Καρπάθου.

Τό όνομα πού μας παραδίδει ό "Ομηρος (Ίλ. Β. 676) γιά τό νησί είναι Κράπαθος και όχι Κάρπαθος.

Οϊ δ' άρα Νίσυρόν τ* είχον Κράπαθόν τε [Κάσον τε

και Κών Εύρυπύλοιο πόλιν νήσους τε Κα-[λύδνας.

Κάρπαθος είναι γλωσσικός τύπος πού διαμορφώθηκε στις κατοπινές εποχές.

Γιά τήν καταγωγή τών πρώτων κατοί-κων δύο εκδοχές ύπάρχουν. Σύμφοινα μέ τήν πρώτη εκδοχή, στο νησί έμειναν μερι-κοί Κρήτες, άπό εκείνους πού έξεστράτευσαν στο νησί μαζί μέ τον Μίνωα. Τούς Κρήτες αύτούς διαδέχθηκαν άργότερα οι Άργεΐοι, πού έστειλε στο νησί ό "Ιοκλος ό Δημολέον-τος. Σύμφωνα μέ τήν άλλη εκδοχή, πρώτοι οικιστές τοϋ νησιού ήταν οι Φοίνικες, όσοι είχαν άπομείνει στή Ρόδο γιά νά επιμελούν-ται τό 'Ιερό τής 'Αθηνάς Αινδίας. Οί Φοί-νικες άσχολοϋνταν κυρίως μέ τό ψάρεμα κογχυλίων πορφύρας, γι' αύτό και τό νησί πήρε γιά ένα διάστημα τό όνομα Πορφυρίς. Τήν κατοίκησί του άπό τούς Φοίνικες προ-δίδει και τό όνομα Φοινίκη, πού είχε δοθή, καθώς φαίνεται, σ' ένα μικρό εμπορικό λι-μάνι τής αρχαίας εποχής.

'Ακολούθησε ή δωρική κατάκτησις. Ό Στράβων άναφέρει ότι ή Κάρπαθος στούς δωρικούς χρόνους είχε όλες—όλες τέσσαρες πόλεις, μιά άπό τις όποιες ονομαζόταν Νί-συρος. Γράφει ό Στράβων στο δέκατο βιβλίο του : «'Η δέ Κάρπαθος, ην Κράπαθον είπεν ό ποιητής, ύψηλή εστί, κύκλον έχουσα στα-δίων διακοσίων. Τετράπολις δ' υπήρξε και όνομα εϊχεν άξιόλογον, άφ' ου και τω πε-λάγει τούνομα έγένετο. Μία δέ των πόλεων έκαλείτο Νίσυρος, ομώνυμος τή των Νισυ-ρίων νήσω».

"Αλλες άρχαΐες πόλεις τής Καρπάθου ήταν ή Βρυκοΰς, τό όνομα τής όποιας δια-

Μεσοχώρι

Αγία Κυριακή

σώζει και ή παράδοσις μέ τό παρεφθαρμένο Βρουκοΰς ή Βουργοΰς και τό Ποτίδαιον (ό παρεφθαρμένος σημερινός τύπος; είναι Πο-σί). Τό Ποτίδαιον βρισκόταν μιάμιση ώρα νοτίως τοϋ 'Ολύμπου. Σημαντικά ερείπια σώζονται κοντά στο λιμάνι τών Πηγαδιών. Τό Ποτίδαιον κατά τό «Γεωγραφικής Άφη-γήσεοος» πέμπτο βιβλίο (2,33) τοϋ Κλαυ-δίου Πτολεμαίου, ονομαζόταν Ποσείδιον. Έδώ ύπήρχαν τά πιο επίσημα 'Ιερά των Ποτιδαίων και μάλιστα τό 'Ιερό τής 'Αθή-νας Λινδίας, τό Ίεροθυτεΐον κλπ.

Ή τέταρτη άρχαία πόλις ήταιν ή Άρκε-σίνη ή Άρκεσία, κοντά στή σημερινή Άρ-κάσα. Κοντά στήν Άρκάσα, στο ναΐδιο τής 'Αγίας Σοφίας, έγιναν τό 1923 άνασκαφές άπό τον Jacopich γιά λογαριασμό τής 'Αρ-χαιολογικής Εταιρίας 'Αθηνών. Οί άνα-σκαφές αύτές έφεραν σέ φώς κυρίως πα-λαιοχριστιανικά μνημεία.

eH Κάρπαθος στούς ιστορικούς χρόνους άκολούθησε τήν τύχη τής γειτονικής Ρόδου. Μετά τήν κυριαρχία τών'Αθηναίων περιήλ-θε στή Σπάρτη (404 π.Χ. και ύστερα). 'Αρ-γότερα, επί Κόνωνος, επανήλθε στήν κυρι-αρχία τών 'Αθηναίων. Τό κυπαρίσσι, πού προσέφεραν οί Καρπάθιοι στούς "Αθηναίους γιά τήν άνοικοδόμησι τοϋ παλαιοϋ ναοϋ τής 'Αθήνας στήν Άκρόπολι τών 'Αθηνών, φανε-ρώνει τήν άφοσίωσί τους στήν 'Αθήνα. Γιά τό λόγο αύτό και οί 'Αθηναίοι έδωσαν αύ-τονομία στούς Καρπαθίους και παρήγγειλαν, μάλιστα, στούς συμμάχουςτους, Ροδίους και Κώους νά τούς βοηθούν σέ κάθε δύσκολη περίστασι.

Τά Ρωμαϊκά χρόνια, πού άκολούθησαν, ήταν όμαλά. Έπί Διοκλητιανοΰ (245—313 μ.Χ.) ή Κάρπαθος ήταν μέλος τί^ς Provin-cia Insularum, μέ πρωτεύουσα τή Ρόδο.

Άργότερα, κατά τήν διαίρεσι τοϋ Ρω-

291

olymbitis@scan@2012

Άπέρι. Μητρόπολις μαϊκού κράτους, ή Κάρπαθος περιήλθε στήν Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Σύμφωνα μέ τή διοικητική διαίρεσι τού Βυζαντινού κρά-τους σέ «θέματα», ή Κάρπαθος, όπως και ή Ρόδος, ανήκε στο θέμα των Κιβυρραιωτών.

Τό 1206, μετά τήν κατάλυσι τού Βυζα-ντινού κράτους άπό τούς Φράγκους, όπότε ιδρύθηκε στο Αιγαίο ή ήγεμονία τού Λέο-ντος Γαβαλά, ή Κάρπαθος, ή Ρόδος καθώς και πολλά άλλα νησιά περιήλθαν σ' αύτόν. Ό Λέων Γαβαλάς παρέμεινε στά νησιά ώς ανεξάρτητος κυρίαρχος μέχρι τό 1224, όπό-τε άναγκάσθηκε ν' άναγνωρίση ώς αρχηγό τον αυτοκράτορα τής Νικαίας Βατάτση. Ά -πό τό 1282 και ύστερα ή Κάρπαθος, ή Ρό-δος και ή Κάσος περιήλθαν στούς Γενουά-τες, ύπό τήν αναγκαστική έγκρισι των Βυ-ζαντινών.

Ή Κάρπαθος έμεινε κάτω άπό τήν κυ-ριαρχία των Γενουατών ('Ανδρέας και Λου-δοβίκος Moresco) μέχρι τό 1306, όπότε, εξ αιτίας τής αιχμαλωσίας τού 'Ανδρέα More-sco, κατέλαβε τήν Κάρπαθο και τήν Κάσο ό 'Ανδρέας Κορνάρος, εύγενής άπό τήν Κρήτη.

Μετά τήν κατάληψι τής Ρόδου άπό τούς Ιππότες τού Τάγματος τού 'Αγίου 'Ιωάννου (1309), στην κυριαρχία τους περιήλθαν και τά νησιά Κάσος και Κάρπαθος. Ό Κορνά-ρος, ό όποιος είχε έκδιωχθή, επανήλθε μό-λις τό 1315 μέ τή βοήθεια τών Βενετών. "Ετσι οί Κορνάροι εξακολούθησαν νά κυρι-αρχούν στο νησί, ώσπου τό κατέλαβε ό Βαρβαρόσσας (1537).

"Η Κάρπαθος έμεινε κάτω άπό τήν κυ-ριαρχία τών Τούρκων μέχρι τό 1912 και α-πέσπασε πολλά προνόμια. Εντούτοις στήν Έπανάστασι τού 1821 οί Καρπάθιοι άγωνί-σθηκαν στο πλευρό τών λοιπών Ελλήνων. Τό 1823 ή Κάρπαθος άπετέλεσε μέρος τής 'Ελληνικής 'Επαρχίας μέ έπαρχο τόν Γρη-γοριάδη καί αργότερα προστέθηκε στήν επαρχία Σαντορίνης. Μέ τό Πρωτόκολλο τού Λονδίνου (1830) ή Κάρπαθος, όπως καί τά άλλα Δωδεκάνησα, περιήλθε στους Τούρ-

292

κους. Τό 1912 κατελήφθη άπό τούς 'Ιταλούς καί ένσωματώθηκε στήν Ελλάδα τό 1948, όταν έγινε ή ένσωμάτωσις τής Δωδεκανή-σου.

Ή Κάρπαθος σήμερα Ώραΐο, φιλόξενο νησί, ή Κάρπαθος έ-

χει πολλές και άσύγκριτες ομορφιές. 'Αμ-μουδιές, γραφικοί κόλποι, καταπράσινοι τό-ποι, πολλές πηγές μέ άφθονα νερά, ψηλώ-ματα, άπό όπου χαίρεται κανείς άσύγκριτα ηλιοβασιλέματα καί άνατολές, καί δροσε-ρές, βαθύσκιες κοιλάδες. Σ' αύτόν τόν τό-πο ζούνε, άνόθευτα άκόμη, ήθη καί έθιμα τών άνθρώπων τού νησιού, πού θά μας δώ-σουν κι' αύτά αισθητική χαρά καί θά μας φέρουν σέ στενώτερη επαφή μέ τούς άγνούς νησιώτες. Στούς γάμους ή στη γιορτή τού Κλύδωνα, θά βρεθούμε μπροστά σέ ήθη καί έθιμα μέ γνήσιο λαϊκό χρώμα. Χαρακτηρι-στικό είναι, επίσης, τό πρωτότυπο αρχιτε-κτονικό στύλ τών σπιτιών τής Καρπάθου.

Γιά τή γνωριμία μας μέ τό νησί θά βο-ηθήσουν μερικοί καλοί χωματόδρομοι, στούς όποιους κυκλοφορούν τά λιγοστά αύτοκίνη-τα πού ύπάρχουν στήν Κάρπαθο.

Ή Κάρπαθος (Πηγάδια), εϊναι τό κεν-τρικό λιμάνι καί ή πρωτεύουσα του νησιού. Τό γραφικό λιμάνι, πού είναι γεμάτο σκού-νες, βάρκες καί βενζίνες, τό λένε Ποσί. Αύτό τό όνομα θυμίζει τήν άρχαία πόλι τού νησιού Ποτίδαιον, πού βρισκόταν έδώ κοντά.

Ή κωμόπολις άπλώνει τά σπίτια της σε ίσιωμα. Τά μπαλκόνια είναι σκεπασμένα μέ γλάστρες γεμάτες λουλούδια καί οί μεγάλες αύλές μέ δέντρα καί λουλούδια κάθε επο-χής. Οί δρόμοι στενοί, γραφικοί. Ό παρα-λιακός άσφαλτοστρωμένος δρόμος, μέ τά μαγαζιά καί τά κέντρα, συγκεντρώνει τά βράδυα όλο τόν κόσμο πού θέλει νά πιή λί-

Μενετές

olymbitis@scan@2012

γο καλό κρασί και νά άπολαύση τή δροσιά. 'Εδώ σεργιανίζει και ή νεολαία.

Τριγυρίζοντας στα Πηγάδια θά σταθού-με στις πλατείες με τά δέντρα, πού χαρί-ζουν τόν ίσκιο τους, και στήν εκκλησία τής Παναγίας.

Μέ δυσκολία θά ανακαλύψουμε στά χω-ράφια λίγα ϊχνη του άρχαίου Ποτιδαίου.

Τό κύκλωμα του νησιού: Πηγάδια— Άπέρι—Βωλάδα— "Οθος—Πυλές —Άρκάσα —Μενετές — Πηγάδια (3,5 χλμ. άσφαλτος. Τά ύπόλοιπα 13 χαλικόστρωτος) Ό ασφαλτοστρωμένος δρόμος κα-

τευθύνεται στήν άρχή άνατολικά και σέ λίγο βορειοδυτικά. Δεξιά μας ή άπέραντη άμμουδιά του Βρόντι, μια άπό τις ώραιότερες τοϋ νησιού. Τήν πλαισιώνουν πολλά δέντρα.

'Απομακρυνόμαστε άπό τήν πα-ραλία. Ό δρόμος άνεβαίνει. Είναι πιά χαλικόστρωτος.

Περνούμε άπότομες στροφές, γρα-φικά τοπία, γκρεμούς. eH ομορφιά ξεπροβάλλει στήν κάθε στροφή. Ή σύνθεσις του γκρίζου, του πράσινου, τοϋ χρυσαφένιου, μέ τό μακρυνό γα-λάζιο τής θάλασσας, είναι ένας αλη-θινός πίνακας ζωγραφικής.

7 χλμ.: Άπέρι (ύψ. 320 μ.). Είναι ή παλιά πρωτεύουσα του νησιού,

κτισμένη στήν πλαγιά. Έδώ είναι ή έδρα

Μερτώνας

τού μητροπολίτου Καρπάθου. Ξεχίορίζει ό μητροπολιτικός ναός τής Θεοτόκου.

Τό χωριό είναι εξαιρετικά όμορφο. "Ε-χει τρεις συνοικισμούς, τόν Κάτω, τόν Κεντρικό και τόν Επάνω, πού τόν λένε και Βαλαντοΰ. Ένας χείμαρρος τό χωρίζει στά δύο. Στις όχθες ροδοδάφνες μέ πλατάνια, ε-λιές, συκιές και άγριοκαλαμιές. "Ενα γερό γεφύρι ένώνει τά δυο κομμάτια τού χωριού. Τά σπίτια, ολόλευκα και γραφικά, κτισμένα τό ένα κοντά στο άλλο, ορθώνονται άνάμρ-σα σέ πορτοκαλιές, λεμονιές και άλλα όπω-ροφόρα.

Συνεχίζουμε τή διαδρομή μας. Τά άμπέλια διαδέχονται τά χω-

ράφια και ή μιά όμορφη τοποθεσία τήν άλλη.

9,5 χλμ.: Φθάνουμε στή Βωλάδα (ύψ. 440 μ.).

Τά ολόλευκα σπίτια, τά καλντερίμια, τά λουλούδια, οί άμυγδαλιές, οί βερυκοκιές, οί μηλιές, είναι σκαρφαλωμένα στήν πλα-γιά. Έδώ θά βρούμε θαυμάσια δείγματα του άρχιτεκτονικοϋ στύλ του Καρπαθιώτικου σπιτιού.

Άπό Βωλάδα χωματόδρομος δεξιά πα-ρακάμπτει άπό τά άνατολικά τό βουνό και στρέφοντας ΒΔ οδηγεί σέ 7—10' (μέ αύτο-κίνητο) στον Μερτώνα.Ένα μικρό χωριό μέ-σα σέ ένα Ελβετικό τοπίο, θαυμάσιο γιά κατασκήνωσι.

Άνατολικά, στήν παραλία, ή Κυρά Πα-ναγιά (1 ώρα άπό Πηγάδια μέ βενζινό-πλοιο).

Θαυμάσιος τόπος γιά κατασκήνωσι. Γί-νεται μεγάλο πανηγύρι στις 15 Αύγούστου.

Συνεχίζουμε άπό Βωλάδα μέ δυ-τική κατεύθυνσι. Ό δρόμος άνεβαί-νει. Μιά καταπράσινη περιοχή.

11,5 χλμ.: Τό χωριό Όθος (ύψ. 510 μέτ.).

Είναι κι' αύτό κτισμένο άμφιθεατρικά. Τά σπίτια του είναι βαμμένα στο κάτω μέ-ρος μέ λουλακί χρώμα και στο έπάνω μέ άσβέστη. Πρέπει νά ζητήσουμε τήν ά-δεια γιά νά έπισκεφθούμε τό σπίτι τού Α -ριστοτέλη Σταυράκη (τής Βενετίας). Είναι θαυμάσιο δείγμα Καρπαθιώτικου σπιτιού,

Ή θέα άπό τό χωριό είναι υπέροχη. "Ο-λο τό νοτιοδυτικό Αιγαίο άπλώνεται μπρο-στά μας. Στον "Οθο έχει προγραμματισθή ή άνέγερσις ξενώνος.

Άπό τόν "Οθο αμαξιτός χωματόδρομος κατευθύνεται βορειοδυτικά. "Εχει σκληρές γιά τό αυτοκίνητο άνηφοριές και πολλές καί έπικίνδυνες στροφές. Κατεβαίνει και ά-νεβαίνει χαράδρες καί τρέχει δίπλα σέ τρο*

293

olymbitis@scan@2012

μακτικούς γκρεμούς. Περνά στις δυτικές πλαγιές τού Προφήτη 'Ηλία.

Μια μικρή διακλάδοχτις αριστερά οδηγεί στον Λευκό. Παραλιακή τοποθεσία μέ άμμου-διά, δέντρα και κρύα, χωνευτικά νερά πη-γής. 'Υπάρχουν βυζαντινά ερείπια. Τόπος κατάλληλος γιά παραθερισμό.

'Επιστρέφουμε στή διακλάδωσι. Ό δρό-μος συνεχίζεται πρός βορράν.

14 χλμ. (Άπό "Οθο) : Μεσοχώρι (ύψ. 130 μέτ.).

Τό χωριό είναι άμφιθεατρικά κτισμένο, κοντά στή θάλασσα, μέ έξαιρετική θέα. "Ολα τά σπίτια είναι μονόροφα μέ κεραμίδια καί

-δώματα άσπροβαμμένα, μέ λουλούδια καί δέντρα στις αύλές. 'Ολόγυρα αμπέλια, εσπε-ριδοειδή, περιβόλια. Τό Μεσοχώρι παράγει περίφημα έπιτραπέζια σταφύλια. Ή ώραία εκκλησία τού χωριού (Παναγιά ή Μεσοχω-ρίτισσα) γιορτάζει στις 15 Αύγούστου. Γίνε-ται μεγάλο πανηγύρι, μέ προσκυνητές άπό όλο τό νησί. θ ' άπολαύσουμε χορούς καί καρπαθιώτικα τραγούδια στο γλέντι μετά τή συνεστίασι.

Άπό Μεσοχώρι σέ 10' πεζή ή θαυμάσια τοποθεσία Πικάπου.

Άπό Μεσοχώρι χωματόδρομος καλής βατότητος σέ 40' πεζή οδηγεί στο μικρό χωριό Σπόα.

Αγροτικός οικισμός μέ νοικοκυρεμένα σπίτια. Έχει ώραΐες εξοχές, πολλά φρούτα καί πηγαία νερά.

Άπό Σπόα 10' άνατολικά μέ αυτοκίνητο, καλός χωματόδρομος οδηγεί στις Στές, θαυ-μάσια έξοχική τοποθεσία

Άπό Σπόα, πεζή 20' ή μέ ύποζύγιο σέ χωματόδρομο καλής βατότητος, θά παμε στή μαγευτική τοποθεσία τής 'Αγίας Ειρή-νης. Είναι μιά άπό τις καλύτερες άμμουδιές τού νησιού. Δέντρα καί πολλά νερά πηγής.

Επιστρέφουμε στο "Οθος. Συνεχίζουμε στήν κεντρική δια-

δρομή (κύκλωμα). Ό δρόμος προχωρεί ομαλός ανά-

μεσα άπό άμπελώνες και σπαρμένα χωράφια.

14,5 χλμ.: Πυλές. Ενοικιάζονται σπίτια. Τό χωριό είναι

κτισμένο σέ//αμηλή, όμαλή τοποθεσία. Κά-θε σπίτι κα^Ιϊνας κήπος μέ λουλούδια, για-σεμιά καί άγιοκλήματα, μέ άμυγδαλιές καί έσπεριδοειδή. Δρόμοι καθαροί, καλντερί-μια. Όλόγυρα άμπελώνες καί φυτείες, δημη-τριακά, περιβόλια, έσπεριδοειδή. eH περι-οχή έχει πολλά πηγαία νερά. Ή τοποθεσία Πράσινο είναι άληθινά μαγευτική.

Άπό Πυλές ό δρόμος συνεχίζε-ται, δλο στροφές.

294

19,5 χλμ.: Φοινίκι. Γραφικό ψαράδικο λιμανάκι. Άπό δώ

γίνεται ή επικοί vcovi α μέ τήν Κάσο μέ βεν-ζινόπλοια.

Ό δρόμος συνεχίζεται ομαλός. 21,5 χλμ.: Άρκάσα.

Είναι κτισμένη χαμηλά σέ ϊσιο μέρος καί σκεπασμένη άπό λουλούδια καί δέντρα λογής - λογής. Στήν περιοχή άμυγδαλιές, ε-λαιώνες, εσπεριδοειδή, χωράφια μέ δημη-τριακά, πολλά καρπούζια καί πεπόνια. Πη-γές μέ πολλά κρύα νερά.

Στήν κορυφή τού χωριού ή ακρόπολις, τό Παλαιόκαστρο.

Στή δυτική πλευρά τού χωριού ή ερειπω-μένη βυζαντινή εκκλησία τής Άγιας Ανα-στασίας (5ου αιώνος). Τά περίφημα ψηφι-δωτά της βρίσκοναι στο Μουσείο τής Ρό-δου.

Άπό Άρκάσα νεοανοιγμένος χω-ματόδρομος κατευθύνεται βορειοα-νατολικά.

28 χλμ.: Μενετές(714 κ.). Άπό τά Πηγάδια οί Μενετές άπέχουν

20' μέ αύτοκίνητο. Είναι ή μεγαλύτερη κοι-νότητα τού νησιού, κτισμένη άμφιθεατρι-κά. Τά στενά καλντερίμια της άνηφορίζουν γραφικά άνάμεσα σέ όμορφα λευκά σπίτια, περιβόλια, δέντρα καί βρύσες πού φέρνουν τά κρύα νερά άπό τό «Σταυρί».

Φοινίκι (Άγ. Νικόλαος)

olymbitis@scan@2012

Διαφάνι

Ό χωματόδρομος κατηφορίζει βορειοανατολικά.

34,5 χλμ.: Ξαναγυρίζουμε στά Πηγάδια. Πηγάδια—Άγια Κυριακή

Ένας καλός καί σύντομος δρόμος κατευθύνεται νοτιοανατολικά και όδηγει στήν "Αγία Κυριακή.

Ή εκκλησία στέκεται ολόλευκη πάνω στά βράχια.

Προς τή Βόρεια Κάρπαθο 2 ώρες, είσ. 15 δρχ.

Δέν ύπάρχει οδικό δίκτυο. Θά πά-ρουμε τό βενζινόπλοιο άπότά Πηγά-δια καί θά βάλουμε πλώρη κατά τό βοριά. Μικρά νησιά παίζουν κρυφτό μέ τά κύματα. Ή άνατολική άκτή, πότε άγρια, γεμάτη βράχια, καί πότε γελαστή. Απότομοι γκρεμοί, παι-χνιδιάρικες άκρογιαλιές καί δέντρα. Σέ 15' (8—10 δρχ. είσ.) βρισκόμαστε στήν Κυρά—Παναγιά.

Είναι τό πιό όμορφο μέρος της Καρπά-θου. "Ενας γραφικός όρμος. 'Απέραντη αμ-μουδιά γαρνιρισμένη μέ πολύ πράσινο : πλα-τάνια, έλιές, θάμνοι, οπωροφόρα. Στήνάκρη τής θάλασσας είναι κτισμένο τό Μοναστήρι τής Κυρά—Παναγίας. "Εχει ξενώνα γιά 20 άτομα καί γύρω λιγοστά σπίτια πού ενοι-κιάζονται. Στις 15 Αυγούστου γίνεται μεγά-λο! πανηγύρι. Είναι ώραϊος τόπος γιά κατα-σκήνωσι.

Τό βενζινόπλοιο προχωρεί βό-ρεια. Ή σκηνογραφία δέν άλλάζει. Τά κύματα τοϋ πελάγου μας λικνί-ζουν κοντά μιά ώρα. "Ενα όμορφο λιμανάκι, τό Διαφάνι, θά μας δεχθή.

Τά όλόλευκα σπίτια κλείνονται στή δε-ξιά πλευρά άπό απαλές βουνοπλαγιές, σκε-

πασμένες μέ πουρνάρια, σχίνα, κουμαριές καί θυμάρια. 'Αριστερά, ως πέρα μακρυά, αμπέλια, λιόδεντρα καί δέντρα μέ φρούτα.

Προς "Ολυμπον 9 χλμ. χωματόδρομος. Δύσκολος δρόμος.

Άπό τό Διαφάνι χωματόδρομος κατευθύνεται νοτιοδυτικά. Απότομες κατηφοριές καί άνηφοριές, ισκιωμέ-νες χαράδρες, πού σπάνια τις βλέπει ό ήλιος, ψηλά, γκρίζα βουνά, πηγές πού κελαρύζουν, θά συναντήσουμε στο δρόμο μας. Περνούμε άπό πλα-γιές κοφτές καί άνώμαλες, σκεπασμέ-νες μέ λιγαριές, φλισκούνια καί πι-κροδάφνες. Ό σ ο άνηφορίζόυμε, τό-σο πιό έντονα διαγράφονται μπρο-στά μας καί ορθώνονται πλάϊ μας τά καρπαθιώτικα βουνά.

Τό χωριό Όλυμπος, είναι κτισμένο σέ λόφο μέ πολλές όμορφες καί άπαλές προε-ξοχές. Μοιάζει μέ καλλιτεχνική άφίσσα. Γύρω, μεγάλα γκριζοπράσινα βουνά. Πιό κάτω τά άσπρισμένα σπίτια, πλάϊ—πλάϊ μέ τούς φτερωτούς άνεμόμυλους. Κι' άνάμεσα στούς μύλους, τό ψηλό καμπαναριό τής έκ-κλησιάς. Ό λ α μοιάζουν σάν νά κατρακυλούν στο γκρεμό, άλλά τά συγκρατεί αυτή ή άπόκοσμη γοητεία του τοπίου.

Στον Όλυμπο διατηρούνται άνέπαφα τά ήθη καί τά έθιμα του νησιού, θ ά άκούσου-με τή νησιώτικη γλώσσα σέ όλη της τήν ιδιομορφία, στολισμένη με άρχαΐα δωρικά κατάλοιπα, καί θά χαρούμε τις πολύ ενδια-φέρουσες ντόπιες ενδυμασίες. Θά είμαστε τυχεροί άν βρεθούμε στο χωριό τις ήμέρες πού πρόκειται νά γίνη γάμος. Έδώ ό γάμος είναι μιά άληθινή λαϊκή γιορτή, πού κρατά πολλές μέρες.

Από τή Δευτέρα καί τήν Τρίτη θά κλη-θούν οί εργατικοί άνθρωποι τού χωριού μέ τά ζώα τους, γιά νά κόψουν ξύλα, μέ τά ό-ποια θά μαγειρευθούν τά φαγητά καί θά ψη-θούν στά κάρβουνα τά βόδια. Τό βράδυ όλοι αυτοί οί ξυλοκόποι θά μαζευτούν στό σπίτι τής νύφης, όπου γίνεται φαγοπότι καί γλέν-τι μέχρι τό πρωί.

Τήν Τετάρτη πλάθονται τά κουλούρια (ψιλοκούλουρα). Μ* αυτά, άφού τά ψιλοκό-ψουν,θά τρατάρουν τούς καλεσμένους μέ μεγά-λα πανέρια τήν ήμέρα τού γάμου, μαζί μέ κα-ρύδια, σταφίδες, φιστίκια, άμύγδαλα καί στραγάλια, πού έδώ λέγονται όλα μαζί «γλε-ούδια». Τό βράδυ τής Τετάρτης γίνεται πά-λι φαγοπότι, γλέντι καί χορός στό σπίτι τής νύφης.

295

olymbitis@scan@2012

Τήν Πέμπτη ψήνονται τά κουλούρια από ειδικές τεχνίτρες τού χωριού και άπό συγγε-νείς τών νεονύμφων.

Τήν Παρασκευή γίνεται τό «στόλισμα τών σεντονιών» στο σπίτι τής νύφης. Τά σεντόνια, μεταξωτά καί υφαντά, κρεμιούνται ολόγυρα στούς τοίχους, στο νυφικό δωμά-τιο, στήν τραπεζαρία, σ' όλο τό σπίτι. Τό βράδυ γίνεται πάλι φαγοπότι καί γλέντι. Τό «στόλισμα τών σεντονιών» γίνεται άπό κο-πέλλες πρωτοκόρες, πού δεν πρέπει νά εί-ναι ορφανές. Αυτές λέγονται «κανακαρές».

Τό Σάββατο καλούνται ειδικοί σφάχτες, συγγενείς τού γαμπρού καί τής νύφης, οί όποιοι θά σφάξουν τά βόδια γιά τό γάμο. Τήν Ιδια ώρα οί γυναίκες συγγενείς έτοιμά-ζουν τή σισαμόμελη (ειδικό γλύκισμα γιά τούς γάμους). Κατασκευάζεται άπό καθαρι-σμένο σισάμι καί μέλι, πού ψήνεται στή φοπιά καί τό γεμίζουν μέ ζαχαροστράγαλα. Τό βράδυ τού Σαββάτου καλούνται οί κανα-καρές καί οί έπίσημες ξένες. Τό κάλεσμα γίνεται μέ συνοδεία οργάνων.

Τήν Κυριακή, ημέρα τού γάμου, αρχί-ζουν τά όργανα άπό πολύ πρωί (λύρα καί λαγούτο), στα σπίτια τού γαμπρού καί τής νύφης. Στά δυο σπίτια σηκώνονται οί παν-τιέρες (πολύχροψα μεταξωτά μαντήλια), πά-νω σέ ψηλά καλάμια. Αύτό δείχνει ότι ό γάμος άρχισε. Τότε έρχονται οί καλεσμένοι στά σπίτια τού γαμπρού καί τής νύφης, ενώ τά όργανα παίζουν καί οί νέοι τραγουδούν επαινετικές μαντινάδες γιά τή νύφη, τον γαμπρό καί τούς προξενητάδες. Γίνεται τό τρατάρισμα μέ «γλεούδια» καί ύστερα όλοι πηγαίνουν στήν έκκλησία, όπου γίνεται ή στέψις. Μετά τή στέψι κλείνει τό σπίτι τού γαμπρού και όλοι πηγαίνουν στο σπίτι τής νύφης. "Αφού τραταρισθούν, πηγαίνουν σιό κοινοτικό μέγαρο. 'Εκεί είναι στρωμένα με-γάλα τραπέζια, στά δποΐα κάθονται οί νεό-νυμφοι καί όλοι οί καλεσμένοι.

Τό ντόπιο φαγητό είναι ό «χόνδρος», δηλαδή κρέας μέ άλεσμένο σιτάρι. Τώρα

Τοίστομο

μαγειρεύουν στούς γάμους καί κρέας μέ πα-τάτες. Σερβίρουν άφθονο καρπαθιώτικο κρα-σί, όλοι εύχονται «καλώς νά σ' εύρο)» (προ-πόσεις) καί τραγουδιέται τό «Λελούδι τής Μονεμβασίας».

Τό άπόγευμα τής ίδιας ημέρας γίνεται χορός στο «πέργερο», δηλαδή στή μεγάλη αύλή τής έκκλησιάς. Ό χορός αύτός λέγε-ται «φουμιστός». Οί νεόνυμφοι πιάνουν στή μέση. Άπό τήν πλευρά τής νύφης πιάνουν οί συγγενείς της καί άπό τήν πλευρά τού γαμπρού οί δικοί του. Αύτό γίνεται γιά νά δούνε ποιος άπό τούς δυο έχει μεγαλύτερο σόι. Ό χορός διαρκεί μέχρι τό πρωί μέ αυ-τοσχέδια δίστιχα (μαντινάδες).

Τήν άλλη μέρα γίνεται ό «άντίγαμος» γιά τούς κουμπάρους. Τά όργανα πηγαίνουν στο σπίτι τού κουμπάρου, ό όποιος κλείνε-ται μέσα έπίτηδες, ώσπου νά τού τάξουν τραγουδιστά ένα μοσχάρι ή άλλο δώρο γιά ν' άνοιξη τήν πόρτα. Πολλές φορές λένε τού κουμπάρου σατιρικά δίστιχα. 'Εκείνος άπαντα τραγουδιστά, καί άφού τούς παιδέ-ψη γιά λίγο τούς άνοίγει. Τότε άρχίζει τό τρατάρισμα μέ γλεούδια, μεζέδες καί καρ-παθιώτικο κρασί. "Υστερα παίρνουν τόν κουμπάρο καί όλοι μαζί πηγαίνουν στο σπί-τι τής νύφης, όπου συνεχίζείαι τό γλέντι.

Τήν πρώτη Κυριακή είναι οί «οκτώ τού γάμου». Τήν ημέρα αύτή έκκλησιάζεται τό άντρόγυνο. Ακολουθεί τραπέζι καί γλέντι, μέ καλεσμένους μόνο τούς στενούς συγγε-νείς καί τούς εκλεκτούς τού νησιού.

Στο γάμο όλοι καί όλες φορούν τις ό-μορφες τοπικές ενδυμασίες.

Οί άνδρες : Πάνω άπό τό πουκάμισο, ένα σταυρωτό γιλέκο (τό σταυροπερίκο). Μπλέ, μαύρο ή καφετί ζηπούνι, πάνινο ή μάλλινο μέ μανίκια. Ή βράκα (ποτούρι), είναι μπλέ μέ μαύρο κορδονέτο (δένεται μέ βρακοζώνα). Πάνω άπό τή βράκα, τό «μίζο-ρο», μάλλινη πλεκτή ζώστρα, ριγωτή ή σκέτη. Στά πόδια «στιβάνια», είδος κρητι-κής μπόττας άπό μαλακό τραγίσιο δέρμα μέ

296

olymbitis@scan@2012

σόλες άπό γουρουνοτόμαρο. Στό κεφάλι μαύρος σκούφος ή κόκκινο φέσι, τό «του-τουζιώτικο», μέ μεγάλη φούντα πού κρέμε-ται πίσω. Τό καλοκαίρι μεγάλα ψάθινα κα-πέλλα, τά «καπάσια».

Οί γυναίκες : Πλατυμάνικη ύφαντή που-καμίσα, μέ βαρύτιμα μεταξωτά κεντήματα στό γύρο, στά μανίκια καί στό στήθος. Στό κεφάλι σφιχτό σκούρο τσεμπέρι, πάνινο ή μεταξωτό. Στον κουτελίτη (κάτω άπό τό μέ-τωπο) μιά χρυσή κορδέλλα άπά φλουριά, α-λυσίδες καί άσημένιες φούντες. Πίσω στήν πλάτη κρεμαστή μαντήλα. Στό λαιμό, πρώ-τα τά «μανάκια» (άσημένιο περιδέραιο), ύ-στερα ή «μερτζάνια», (άπό Κοράλλια) καί οί «κλώνες». Στό στήθος χρυσά νομίσματα, μαχμουντιέδες, ντούμπλες, άγιοκο^νσταντι-νατα, τούρκικες λίρες, βενετσιάνικα φλου-ριά. Στά πόδια, πλεκτές κάλτσες καί παν-τούφλες ή «στιβάνια».

Άπό Διαφάνι 1 ώρα μέ βενζινόπλοιο (είσ. 12 δρχ.), ώραΐος θαλάσσιος περίπατος στό βόρειο άκρωτήριο του νησιού. Τό πέ-ρασμα μεταξύ Καρπάθου καί τού μικρού νη-σιού Σαριά είναι ύπέροχο. Στό νησί Σαριά βρισκόταν στήν άρχαιότητα ή πόλις Νί-συρος.

Στό βορειοδυτικό άκρο τής Καρπάθου, δυο νησάκια προσπαθούν νά κλείσουν τήν είσοδο στό μικρό όρμο Τρίστομο. Μιά θαυ-μάσια τοποθεσία, σάν λίμνη, μέ λίγα μικρά ψαράδικα σπίτια. "Αφθονο κυνήγι πέρδικας.

Καρπαθιακό σπίτι Τό άρχοντικό Καρπαθιακό σπίτι άπο-

τελεΐται άπό τό μεγάλο σπίτι, τό μικρό σπί-τι ή κελλι καί τόν φούρνο. Ό λ α είναι κολ-λητά, «συρτά», μέσα σέ μαντρωμένη αύλή.

Τό μεγάλο σπίτι έχει ενα παράθυρο καί μιά πόρτα ξύλινη. 'Ανοίγοντας τήν πόρτα μπαίνουμε σ' ένα στενόμακρο δωμάτιο μή-κους 4—5 μέτρων. 'Αριστερά μας ύπάρχει Ενα μακρύ έπιπλο, πού πιάνει άπό τή μιά ώς τήν άλλη άκρη τού δωματίου καί λέγε-ται μεγάλο παγκάλι. Είναι κατασκευασμένο άπό ξύλο σκαλιστό, μέ ώραΐα σχέδια στά μπροστινά καί στις άκρες. Μοιάζει μέ μεγάλο καναπέ. Τόν στρώνουν μέ ύφαντά καί χρά-μια καί τόν χρησιμοποιούν γιά νά κάθονται στις επισκέψεις καί στις διασκεδάσεις. Γύ-ρω είναι τά ράφια, άπό ξύλο σκαλιστό μέ ώραΐα σχέδια. Θά δούμε άραδιασμένα ποτή-ρια, λαγήνες, μαστραπάδες, πιάτα καί άλλα άντικείμενα οικιακής χρήσεως, πού χρησι-μοποιούνται γιά στολισμό. Στά μεγάλα άρ-χοντόσπιτα ύπήρχαν, 200—300 πιάτα και άλλα σκεύη.

Τό ταβάνι είναι κατασκευασμένο άπό ξύλιν α καλοδουλεμένα δοκάρια καί οί τοϊ-

297

olymbitis@scan@2012

χοι άπό σοβάδες άσπροβαμμένους. Τό πάτω-μα (πάτος) είναι στολισμένο μέ άσπρα καί μαΰρα χαλικάκια (χοχλάδια) μέ βυζαντινά σχέδια, φιλοτεχνημένα άπό ειδικούς τεχνί-τες. Τέτοια πατώματα θά δούμε στο οικογε-νειακό σπίτι του Βαρίκα στο χωριό Όθος καί στήν έκκλησία τής Παναγίας, στό ίδιο χωριό. Δεξιά, ψηλά στή γωνιά τού ταβα-νιού, τό εικονοστάσι, μέ γύψινη ή ξύλινη στολιστή κορνίζα. Τό καντήλι είναι πάντα άναμμένο κάτω άπό τήν εικόνα τής Πα-ναγίας.

Α Προς τά μέσα τού δωματίου, δεξιά, εί-ναι τό μικρό παγκαλάκι, ένας μικρός κανα-πές σκεπασμένος μέ πολύχρωμα χράμια καί άλλα ύφαντά.

Τρία ξύλινα σκαλιά θά μας οδηγήσουν στον σοφά, άλλο δωμάτιο 3—4 μέτρων. 'Α-ριστερά ένα ξύλινο έπιπλο, κομψό καί σκα-λισμένο μέ τέχνη. Είναι ή σιφονιέρα, στο-λισμένη μέ ένα πολύχρωμο κεντητό μεταξω-τό κάλυμμα, πού λέγεται «σκρίνιο». Στήν έ-πάνω μεριά τής σιφονιέρας είναι άραδια-σμένοι ώραΐοι καθρέφτες μέ κορνίζες. 'Ολό-γυρα στούς τοίχους είναι κρεμασμένα τά κάδρα τών οικοδεσποτών καί τών στενών συγγενών.

Ό σοφάς χρησιμοποιείται γιά ύπνοδω-μάτιο. Σέ μιά γωνιά, ένας μεγάλος σοφάς (έ-πιπλο), στενόμακρος, ξύλινος καί σκαλι-στός. Επάνω άραδιάζουν μπαούλα καί κα-σέλες καί άπό πάνω βάζουν διπλωμένα τά στρώματα καί τά παπλώματα, σκεπασμένα μέ κεντητά χράμια. Τό έπιπλο αύτό χρησι-

Άγιος Μάμας

μοποιεΐται καί γιά κάθισμα. Στούς γάμους έκεϊ κάθονται οί νεόνυμφοι καί δέχονται εύ-χές.

Δυο σκαλιά πιο πάνω μας οδηγούν στό πανωσούφαο, ένα τετράγωνο δωμάτιο. Κι' έδώ ύπάρχει ένας μεγάλος καναπές μέ στρώ-ματα καί ρούχα σκεπασμένα μέ χρωματιστά χράμια.

Μετά τό πανωσούφαο, δυό σκαλιά μας οδηγούν στή μουσάνδρα, πού χρησιμοποιεί-ται γιά ξενώνας. Στον καναπέ είναι στρω-μένα πολύχρωμα κιλίμια καί χράμια. Τά σκαλιά είναι σκαλισμένα μέ όιάφορα σχέδια καί έχουν δεξιά καί άριστερά φαρδιά σκα-λιστά κάγκελλα, τά «τραπεζάνια», σκεπασμέ-να μέ μεταξωτές μανδήλες «τού Καούρου» (άρχαΐα σχέδια) καί μέ πολύχρωμα ύφαντά. Πάνω στά καφασωτά «τραπεζάνια» βάζουν στούς γάμους τά προικιά τής νύφης καί τά δείχνουν στούς καλεσμένους.

Τό μικρό σπίτι ή κελλι είναι κολλητό, «συρτό» μέ τό μεγάλο σπίτι. "Εχει δίφυλλη πόρτα (τό καλαπόρτι) καί τό πάτωμα ό (πά-τος) είναι άπό τσιμέντο ή χώμα. Έχε ι μι-κρό παράθυρο, τζάκι (τόν κούμελο) καί μι-κρό, χαμηλό σοφα. Έδώ κοιμούνται τά παι-διά καί οί γέροι. Χρησιμοποιείται καί γιά κουζίνα. Στον σοφα είναι διπλωμένα τά στρώματα τής καθημερινής χρήσης. Στή μιά άκρη δυό - τρία «παλέρια» (πρόχειροι σοφράδες ξύλινοι) καί στό ταβάνι είναι κρεμασμένοι σέ καρφιά ξύλινοι στρογγυλοί «καρκάλοι» (είδος σκάφης), γιά τό ζύμωμα τού ψωμιού, καί ό «κάτσουνας» μέ ξύλινα κλαδιά γιά νά κρεμάνε τά κουλούρια. Πλάι στό τζάκι, σάν φωλιά μέσα στον τοίχο, ή σταμνοθήκη μέ τό σταμνί γιά τό κρύο νε-ρό. Πάνω άπό τόν σοφά ό «άποκρίατος», ένα στενόμακρο ξύλινο σκαλιστό ράφι μέ μαστραπάδες καί λογής — λογής πιάτα, μπακιρικά καί άλλα σκεύη. Κάτω άπό τόν σοφά κιούπια μέ λάδια, κρασιά καί τουρσιά καί βάζα μέ τυρί, ντοματοπελτέ καί άλλα τρόφιμα.

Στό χαμηλό φούρνο, πλάι στό μικρό σπίτι, ψήνουν τό ψωμί.

Χαρακτηριστικό τού καρπαθιακού σπιτι-ού είναι ένας μεγάλος στύλος, στή μέση τής οικοδομής. Είναι χονδρός, καλοδουλε-μένος, άπό γερό ξύλο. Αύτός ό στύλος θεω-ρείται άπό τούς καρπαθιώτες τό στήριγμα τής φαμελιάς. Τόν προσέχουν πολύ, τόν στολίζουν στις χαρές καί στά γιορτάσια, τόν ντύνούν ολόκληρο μέ μεταξωτές ύφαν-τές μαντήλες καί δείχνουν μέ κάθε τρόπο τόν σεβασμό τους στό στήριγμα τού σπιτιού πού συμβολίζει τόν άρχηγό τής οικογε-νείας.

298

olymbitis@scan@2012

Κρητικός Π., Καθηγητής Πανεπιστημίου 'Αθηνών.

ΛΕΡΟΣ

Καρανικόλας Μ. Φιλιππίδης Ν.

ΛΕΙΨΟΙ Μηλιανός Χ., 'Ιατρός. Σαρρής Ν., Σπουδαστής θεολογικής Σχο-

λής Χάλκης.

ΚΑΛΥΜΝΟΣ

Καλογιάννης Άντ. , Δήμαρχος. Γιαννάτου Αικατερίνη—Καθοπούλη, Ία-

τρός. Κουκούλης Γ., Γυμνασιάρχης. Κουντούρης Θέμος, Σπηλαιολόγος. Τάταρης Α.. Γραμματεύς Δημαρχίας Κα-

λύμνου.

ΚΩΣ Δήμαρχος Κώ. Γεωργιάδης Σ., 'Αντιπρόεδρος 'Ενώσεως

Κώων. Καραναστάσης Η. Κουρζής Γ., Δικηγόρος. Λαμπρόγλου Σ. Πετρίδης Π. Φουρτούνης Δημ., Δικηγόρος. Φουρτούνης Ε., Ποιητής. Χατζηαντωνίου Δ., Δικηγόρος. Χατζηνικολάου I., "Ιατρός, Πρόεδρος 'Ε-

νώσεως Κώων 'Αθηνών—Πειραιώς.

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ Αύθεντόπουλος Μ., 'Εργολάβος, τέως Πρό-

εδρος "Ενώσεως Άστυπαλαιωτών. Φραγκεσκάκης Ν., 'Ιατρός.

ΝΙΣΥΡΟΣ

Σακελλαρίδης Π., Πολιτικός Μηχανικός.

ΤΗΛΟΣ

Καμμάς Π., 'Ιατρός. ΣΥΜΗ

Άγαπητίδης Κ., 'Ανώτερος 'Υπάλληλος 'Ελληνικού Κέντρου Παραγωγικότητος.

Χατζηφώτης I., συγγραφεύς.

ΧΑΛΚΗ

Ήλιάδης Κ., 'Ιατρός, Λαογράφος.

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

ΕΟρη Βαρίκα — Μοσκόβη, Λαογράφος — Λογοτέχνις.

Πρωτοψάλτης Ε., 'Υφηγητής Πανεπιστημί-ου, Διευθυντής Γεν. 'Αρχείων τοϋ Κρά-τους.

Χανιώτης Β., Δημοσιογράφος, Λογοτέχνης. Χατζηπαναγιώτου I., Πολιτικός Μηχανικός.

ΚΑΣΟΣ

Μαυρής Ν., 'Ιατρός, 'Ιστορικός, Λαογρά-φος, τέως Γεν. Διοικητής Δωδεκανήσου.

'Ιωάννου Γ., Δημοσιογράφος, Διεθυντής 'Ε-φημερίδος «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΟΥ».

Ρουκουνάκης, Ν. Ναυτικός. Σκευοφύλαξ Γ., Δόκιμος Πλοίαρχος Ε.Ν.

Κ Ρ Η Τ Η

Γενική Συνεργασία : ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΣ ΕΝΩ-ΣΙΣ. ΑΛΕΗΑΚΗΣ Σ. I., 'Αντιστράτηγος έ.ά., 'Ιστορικός, Λαογράφος. ΑΛΕΞΙΟΥ Σ., Έφορος 'Αρχαιοτήτων. ΑΓΓΕΛΗΣ Ν., Δημοσιογράφος, 'Υπάλληλος Γρα-φείου Τύπου ΟΤΕ. ΒΙΣΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝ-ΝΗΣ, Διευθυντής Περιοδικού «Πολιτική και Οικονομική Έρευνα». ΠΛΑΤΩΝ Ν., 'Επιθεωρητής 'Αρχαιοτήτων Κρήτης. ΣΠΥΡΙΔΑΚΗΣ Κ. Γ., 'Υφηγητής Πανε-πιστημίου 'Αθηνών, Διευθυντής τοϋ Λαο-γραφικού Αρχείου τής 'Ακαδημίας 'Α-θηνών. ΣΤΡΑΤΑΚΗΣ I. Ν., 'Αντιπρόε-δρος Συνδέσμου 'Ελλήνων Λογοτεχνών, Ποιητής, Λογοτέχνης, 'Ανώτατος 'Αξιω-ματικός έ.ά. ΦΥΤΡΑΚΗΣ Α., Καθηγη-τής Πανεπιστημίου Αθηνών. ΦΙΛΙΠ-ΠΑΚΗΣ I., Δικηγόρος—Δημοσιογράφος. Φωτογραφίες : ΚΟΥΤΟΥΛΑΚΗΣ Κ., Καλλιτέχνης Φωτογράφος, Συνταξιούχος 'Υπάλληλος 'Εθνικής Τραπέζης.

ΧΑΝΙΑ

"Αγγελής Ν., Δημοσιογράφος, Ύπάλ. Γραφ. Τύπου Ο.Τ.Ε.

"Αντωνακάκης Ν., Δικηγόρος, Γεν. Γραμ-ματεύς Παγκρητίου 'Ενώσεως.

Καραγκάνης θ . , Δήμαρχος 'Ανωγείων. Κτιστάκης P., Διευθυντής 'Εφημερίδος

«Κρητικός Κόσμος» Μακρυδάκης Α., Διευθυντής Γραφείου Του-

ρισμοϋ Χανίων. Μαρματάκης Γ., Πρόεδρος Κοινότητος

ΚαμπανοΟ—Σελίνου Χανίων. Φιλιππάκης I., Δικηγόρος—Δημοσιογράφος.

ΡΕΘΥΜΝΟΝ

Κουρμούλης Γ., Πρύτανις Πανεπιστημίου "Αθηνών, Καθηγητής τής Γλωσσολογίάς.

Μανούσακας Μ., Καθηγητής Πανεπιστη-μίου.

Βογιατζάκης Γ., Γενικός Διευθυντής τής Α.Ε. Άσφάλειαι «ΦΟΙΝΙΞ».

olymbitis@scan@2012