Είδος: Εφημερίδα / ΚύριαΗμερομηνία: Κυριακή, 22-02-2009Σελίδα: 23Μέγεθος: 341 cm ²Μέση κυκλοφορία: 27730Επικοινωνία εντύπου: (210) 4808000

Λέξη κλειδί: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Επιφυλλίδα / Του Χρήστου Γιανναρά

To κώμα, τα κόμματα και n ευθανασία Δεν έχουμε να κερδίσουμε πολλά

από την ερώτηση: πόσα χιλιόμετρα μακριά από τη γη είναι

το φεγγάρι ή ποια n συνταγή για να παρασκευάσουμε υδροχλωρικό οξύ.

Γνωρίζουμε οριστικά xis απαντήσει σε τέτοια ερωτήματα και ο οριστικόε

χαρακτήραε αυτήε ms γνώσηε φανερώνει πόσο ανούσια και τελικά πόσο ασήμαντη ήταν n αρχική μαε ερώτηση.

Αντίθετα, ό,τι αξίζει να ερωτηθεί είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητο.

Δεν υπάρχουν τελικέ5 απαντήσει, οριστικέε, στο ερώτημα για το

νόημα ms ανθρώπινα ύπαρξε ή για το νόημα μιαβ σονάταε του Μότσαρτ ή για τη σύγκρουση ms ατομικήε συνείδησηε

με τουε κοινωνικούε εξαναγκασμούε. Ο,τι είναι αξιό να ερωτηθεί

καταξιώνει το ερώτημα και αυτόν που το θέτει, αναδείχνει τη διαδικασία ms ερώτησηε και ms απόκρισηε οε συνεχώε ανανεούμενο διάλογο, σαν μουσική αντίστιξη. Ακόμη και αν δεν μπορεί να υπάρχει τέλθ5 στο να ρωxas

για τα καίρια και μόνο το να θέτειε ερωτήματα δεν είναι άσκοπο. Αυτή

n περιπλάνηση, λέει ο Χάιντεγγερ, το μακρύ ταξίδι npos ό,τι αξίζει να το panas, δεν είναι περιπέτεια είναι παλιννόστηση.

Ο άνθρωποε έτσι επιστρέφει, με το κεφάλι ψηλά, οίκαδε

στο αναπάντητο». To κείμενο είναι του George

Steiner, απόσπασμα από το βιβλίο του «Χάιντεγγερ», που πρόσφατα εκ¬

δόθηκε και στα ελληνικά (από to Εκδόσειε Πατάκη). Κατέφυγα σε αυτό,

όταν διάβασα ένα θαυμάσιο κομμάτι του Αντώνη Καρκαγιάννη, στην

«Καθημερινή» (11-2-2009) για την Ευθανασία. Εγραφε ο Καρκαγιάννηε:

«Για να δεχθεί κανεί5 την ευθανασία απαιτείται μια θεμελιώδηε παραδοχή που δεν είναι εύκολη: ότι έρχεται από το Πουθενά και οδεύει npos το Τίποτα.

Χωρίε αυτήν την παραδοχή n ζωή δεν του ανήκει, ανήκει οε άλλον. Εχει την ευθύνη να τη διαχειριστεί, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να ορίσει την αρχή και το τέλοε ms».

Προτού προχωρήσω στη συσχέτιση των δύο κειμένων, θα μου συχωρέσει ο αναγνώστη μια παρένθεση: Από to τυραννίε5 που μα5 επιβάλλει ο εκφαυλισμό5

του πολιτικού συστήματοε στη σημερινή Ελλάδα είναι n αναπόφευκτα

συνεχήε ενασχόληση μαε μαζί του. Δεν υπάρχει περιθώριο να καταπιαστούμε

με τα ουσιώδη ms ζωήε (το νόημα ms ανθρώηινηε ύπαρξηε ή το νόημα μιαε σονάτα5 του Μότσαρτ) όταν

οι πολιτικοί ληστεύουν το μεροκάματο μα5, ασελγούν στο σχολειό

των παιδιών μαε, μα5 στερούν την ανθρώπινη μεταχείριση στην αρρώστια

μα5. Ξεχνάμε ή παρακάμπτουμε τα ερωτήματα για τη ζωή και τον θάνατο,

όταν μέρα νύχτα κατακλυζόμαστε από το ψέμα ή την κενολογία των αρχόντων

μα5 και ξέρουμε ότι διαπομπεύουν την πατρίδα μαε, προσβάλ¬

λουν ό,τι σημαίνει το όνομα τηε για τον πολιτισμό, ακυρώνουν κάθε ενδεχόμενο

να αμυνθεί σε επιβουλέ3. Στη χώρα όπου αρθρώθηκε για

πρώτη φορά οντολογικόε προβληματισμόε (το ερώτημα για το «νόημα»,

δηλαδή την αιτία και τον σκοπό ms ύπαρξηε και των υπαρκτών) τα άξια να

τεθούν ερωτήματα είναι περίπου απαγορευμένα: Η ωμή ιδεολογική τρομοκρατία

που ασκεί στα πανεπιστήμια, τριάντα χρόνια

τώρα, το κόμμα του κ. ^^^^m Αλαβάνου, τα αποκλείει.

Η στρατωνισμένη σκέψη, n μονοτροπία του Ιστορικού Υλισμού και n συνακόλουθη καταναλωτική αξιολόγηση

ms ζωήε επιβάλλουν πια eos καθολικό

κανόνα την εμπορευματοποίηση του πολι-

τικού λόγου, την καφρική «λαϊκότητα» ms τηλεοπτικήε

μαστροπεία5, τον συναγωνισμό των εφημερίδων για «light» πληροφόρηση

(δηλαδή εξηλιθίωση) ms μάζαε. Μοιάζει χαμένη στην ελλαδική κοινωνία

n συναρπαστική «περιπλάνηση» που κάνει τον άνθρωπο άνθρωπο,

το μακρύ ταξίδι npos ό,τι αξίζει να το ρωτάε. Δεν ξεχνώ την εικόνα: ήταν ένα «στρογγυλό τραπέζι» σε ιατρικό συνέδριο και θέμα του n «ευθανασία».

Οι γιατροί μιλούσαν τη γλώσσα

Μοιάζει χαμένη στην ελλαδική κοινωνία n συναρπαστική

«περιπλάνηση»

στο αναπάντητο.

των νομικών και οι νομικοί πάλευαν για τη μοιρασιά οριοθετημένη5 ευθύvns.

Ολοι ζητούσαν μετρημένεε δικαιοδοσίεε και δικαιώματα, ωσάν να επρόκειτο για την απόσταση ms σελήvns

από τη γη ή για τη συνταγή παραγωγήε υδροχλωρικού οξέθ5. Ακόμα

και ο παπάε στο πάνελ το «δικαίωμα» επέσειε σαν ακαταμάχητο επιχείρημα:

«Δεν έχουμε δικαίωμα να διακόψουμε τη ζωή που μαε έδωσε ο Θεό3»!

Ο Αντώνηε Καρκαγιάννη5 μιλάει για προαπαιτούμενη

θεμελιώδη παραδοχή, που μόνο

αυτή θα δικαιολογούσε την ευθανασία: ότι ο άνθρωποε έρχεται από το Πουθενά και οδεύει npos το Τίποτα. Και πολύ

σωστά τη χαρακτηρίζει «καθόλου εύκολη».

Γιατί n παραδοχή του Πουθενά και του Τίποτα

δεν είναι μόνο tvas a(popm:os δογματισμόε, απριορισμόε που αποκλείει

κάθε ερώτημα. Είναι και αξιωματική παραδοχή απόλυτηε αλογίαε του υπαρκτού

και ms ύπαρξηε, οριστική παραίτηση από την κριτική σκέψη, τη δημιουργική περιέργεια, την παλιννόστηση

του ανθρώπου στην ανθρωπιά του, δηλαδή στα ανοιχτά ερωτήματα.

Σε εκείνο το «στρογγυλό τραπέζι» για την ευθανασία μου γεννήθηκε,

θυμάμαι, παιγνιώδηε n περιέργεια: Αν συμφωνούσαμε να αποκλείσουμε από τη συζήτηση τη λέξη «δικαίωμα», σε ποιαν άλλη θα μπορούσαμε να βρούμε

ένα «πα στω», μέτρο ή κριτήριο για να αξιολογήσουμε (os επιλογή την ευθανασία;

Και n δική μου όσφρηση με οδηγούσε στα όσα σημαίνονται με τη λέξη «σχέση». Είναι n μόνη που μπορεί

να παραπέμπει σε «νόημα» ms ύπαρξηε και του υπαρκτού, xcopis να εξαντλεί το «νόημα» στη νοητική του

σύλληψη. Γνωρίζουμε και πραγματώνουμε

την ύπαρξη μόνο eos σχέση. Παίρνουμε οξυγόνο, παίρνουμε τροφή, νερό

υπάρχουμε όσο λειτουργεί αυτή n σχέση - πρόσληψη. Αυτό που είναι ο άνθρωποε, n απόλυτη ετερότητα, το μοναδικό, το ανόμοιο και ανεπανάληπτο

του κάθε ανθρώπου, πραγματώνεται και γνωρίζεται μόνο μέσω των

ενεργημάτων του που καλούν οε σχέση και συγκροτούν σχέση. Είναι n

φωνή, το βλέμμα, το χαμόγελο, οι χειρονομίεε, n χάρη ms Kivnons, το ξεχωριστό

ms σκέψηε, ms Kpions, ms φαντασίαε - ενεργήματα που επιτρέπουν

την εμπειρική μετοχή στη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, συγκροτούν τη γνώση (os σχέση. Μαζί

(ή kupicas) τα ποιητικά ενεργήματα: οι κατασκευέ5 του τεχνίτη, n μουσική του μουσουργού, n ζωγραφιά του ζωγράφου,

το ποίημα του ποιητή. Αλλθ5 ο novos όταν Kanoios μά5

κρατάει το χέρι και aKKos ο novos στη μοναξιά, στην εγκατάλειψη. Αλλη n γεύση του θανάτου, άλλη και n προσδοκία

του θανάτου όταν μένει ανοιχτό το ερώτημα (ανοιχτό στην ελπίδα): αν n ύπαρξη μαε είναι (όχι μόνο

γνωρίζεται) eos σχέση, αν καταγωγική ms αφετηρία είναι μια σχέση: κλήση «εκ του μη όντοε εΐ3 το είναι» κλήση αγάπηε, δηλαδή πρόκληση ελευθεpias.

Αν μπορούμε να βιώνουμε την ύπαρξη eos εμπιστοσύνη.

Τα ανοιχτά ερωτήματα, ανοιχτά στην ελπίδα, είναι παλιννόστηση στην ανθρωπιά ]ias, στο «Kupicos ανθρώπινον»:

Παλιννόστηση στη σχέση eos ερωτική ανταπόκριση, os εμπιστοσύνη.

Αν «απαντηθούν» τα ερωτήματα, υποκατασταθούν με βεβαιότητεε,

με πεποιθήσειε, τότε n δυναμική ms ελπίδα5, το άθλημα ms εμπιστοσύνηε, δίνουν τη θέση τουε στην ιδεολογία, στον ψυχολογισμό, στην εγωκεντρική θωράκιση. Σήμερα ο παρακμιακόε Ελληνισμό5 του ελλαδικού κρατιδίου μιλάει για «πίστη» και καταλαβαίνει «πεποιθήσειε», ακούει για «μεταφυσική»

και λογαριάζει «ιδεολογία». Δεν ξέρω τι μορφέε μπορεί να πάρει

μια συλλογική ευθανασία όταν έναε ολόκληροε λαόε βρίσκεται σε επιθανάτιο

κώμα τόσεε δεκαετίεε. Ισωε τα σωληνάκια τα αποσυνδέσουν κάποια

στιγμή και δώσουν τέλοε στην υποτυπώδη ιστορική μαε επιβίωση οι ορδέε

των κουκουλοφόρων του κ. Αλαβάνου.

www.clipnews.gr