TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ...

66
Γενικό Λύκειο Παραλίας Πατρών Τάξη Α Σχολικό έτος 2011-2012 TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ-ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ Ο κ. Πανούσος Βασίλειος Ο κ. Γκουντάνης Δημήτριος Ο κ. Φωτιάδης Θεοφάνης

Transcript of TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ...

Page 1: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Γενικό Λύκειο Παραλίας Πατρών

Τάξη Α Σχολικό έτος 2011-2012

TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ-ΕΠΙΡΡΟΕΣ

ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

Ο κ. Πανούσος Βασίλειος Ο κ. Γκουντάνης Δημήτριος Ο κ. Φωτιάδης Θεοφάνης

Page 2: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

ΟΜΑΔΑ 1 Καραμανή Μαρία Μπαλάση Ηλιάννα Νούλα Κωνσταντίνα

ΟΜΑΔΑ 2 Δημόπουλος Νικόλαος Καζιτόρη Χρύσα Μακρή Σπυριδούλα Μπαρδάκη Κωνσταντίνα Παλόυμπης Γεώργιος Χρυσοβιτσάνος Χρήστος

ΟΜΑΔΑ 3 Καννελόπουλος Γιώργος Πετρόπουλος Αναστάσης Γιαννακόπουλος Θεόδωρος Ξουρής Στέφανος Λεωνίδας

ΟΜΑΔΑ 4 Καλαντζής Διονύσιος Πετρούτσος Γεώργιος Καννελακόπουλος Σταύρος Τσορδιάς Δημήτριος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Εισαγωγή 2. Δημοτικό τραγούδι

3. Ρεμπετικο τραγούδι 4. Λαϊκό τραγούδι

5. Έντεχνο τραγούδι

6. Η διαχρονικότητα του έρωτα στην Ελληνική Μουσική

7. Η Φύση στην Ελληνική Μουσική 8. Η Ξενιτειά στην Ελληνική Μουσική

9. Ο Θάνατος στην Ελληνική Μουσική 10. Αφιερώματα

Page 3: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι να γνωρίσουμε

μορφές της ελληνικής μουσικής που στο σχολείο δεν διδάσκονται, ή διδάσκονται αποσπασματικά. Κατά κύριο λόγο αυτό που μας ενδιέφερε ήταν κυρίως το στιχουργικό μέρος. Στα σχολικά βιβλία διδασκόμαστε στην Α’ Λυκείου κυρίως, το δημοτικό τραγούδι. Με αυτή την εργασία όμως μας δίνεται η δυνατότητα, να γνωρίσουμε όχι μόνο περισσότερα δημοτικά τραγούδια, αλλά και στίχους και ποιήματα νεότερων εποχών που εντοπίζονται σε νεότερες μορφές τραγουδιού όπως είναι το ρεμπέτικο, το λαϊκό και το έντεχνο, πολλά από τα οποία επηρεάζονται από το δημοτικό τραγούδι.

‘Όπως ήταν επομένως φυσικό προηγήθηκε η γνωριμία των μαθητών με το δημοτικό τραγούδι ,όπως εμφανίζεται στις διάφορες περιοχές του ελληνικού χώρου και στη συνέχεια ακολούθησε η παρουσίαση της εξέλιξης του στον 20ον αι. Με το πέρας της παρουσίασής τους επιλεχτήκαν ενδεικτικά τέσσερις θεματικές ενότητες : α) έρωτας β) φύση γ) ξενιτιά και δ) θάνατος στις οποίες περιλαμβάνονται τραγούδια από το δημοτικό ,το λαϊκό ,το ρεμπέτικο και το έντεχνο τραγούδι. Οι μαθητές θα εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές όπως παρουσιάζονται στα επιλεγμένα τραγούδια. Mέσα από τη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία δίνεται παράλληλα η δυνατότητα στα παιδιά να προσεγγίσουν τη μουσική και τον ποιητικό λόγο με τρόπο βιωματικό ,να γνωρίσουν άλλες μορφές αισθητικής και προβληματισμού και να γίνουν οι ίδιοι ,ως αυριανοί πολίτες, υποστηρικτές της αυθεντικής λαϊκής έκφρασης Έτσι η εργασία αυτή φιλοδοξεί να αποβεί το κίνητρο για προσωπική αναζήτηση κυρίως μετά το πέρας της . Η ομαδική προσπάθεια δίνει παράλληλα στους μαθητές τη δυνατότητα να ανταλλάξουν σκέψεις ,να εκφράσουν απορίες ,λόγο και αντίλογο και κυρίως να ψάξουν .Να ψάξουν βιβλία ,άρθρα ,δίσκους βινυλίου ,33 και 45 στροφών ,δίσκους ψηφιακούς και κασέτες ,να μπουν επιπλέον στο διαδίκτυο και να εντοπίσουν οπτικοακουστικό υλικό. Χώροι μουσικής (μουσικές σκηνές, ρεμπετάδικα ) αλλά και τυχαία γεγονότα (θάνατος Δόμνας Σαμίου ,επέτειος θανάτου Ρασούλη ,θάνατος Δ. Μητροπάνου) θα αποτελέσουν αφορμή γι α έρευνα και αντικείμενα προβληματισμού. Θα μπορέσουν παράλληλα να αξιοποιήσουν γνώσεις που έχουν λάβει από άλλα μαθήματα όπως η λογοτεχνία ,η κοινωνιολογία ,η λαογραφία ,η πληροφορική και η μουσική.

Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας θα τους δοθεί η δυνατότητα να δουν λαϊκές φορεσιές και μουσικά όργανα ,σύγχρονα και παλαιότερα και κυρίως να κατανοήσουν ότι ο ελληνικός λόγος αποτελεί μια αδιατάρακτη ενότητα που βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Σύγχρονοι μουσικοί και ποιητές επηρεάζονται από προγενέστερους και από το περιβάλλον που τους γέννησε και το δημοτικό τραγούδι συνεχίζει ,παραδόξως ,να μιλάει σε σύγχρονους τραγουδοποιούς και ποιητές. Μ’ όλα τα παραπάνω θα αποκτήσουν μια καλύτερη γνώση της ελληνικής κοινωνίας μέσα από την πραγματικότητά της αντιδιαστέλλοντας τις αυθεντικές μορφές έκφρασης από τα σημερινά εμπορικά ακούσματα.

Page 4: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Με τον όρο δημοτικο τραγούδι αναφερόμαστε σε μια σύνθετη λαϊκή καλλιτεχνική δημιουργία που περιλαμβάνει έμμετρο λόγο ,μουσική ,χορό και εκτείνεται σε μια μακρά περίοδο του ελληνισμού που ξεκινά από τον 10ο αι και φτάνει σχεδόν μέχρι τις μέρες μας αγκαλιάζoντας όλες τις γωνιές της Ελλάδας.

ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

ΘΡΑΚΗ

Η γεωγραφική θέση της Θράκης στο κέντρο των Βαλκανίων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν σχέσεις στη μουσική και στο χορό μεταξύ τγν λαών της Το μουσικο-χορευτικό ιδίωμα της Θράκης παρουσιάζει ένα ξεχωριστό χρώμα, μέσα από μια έντονη μουσική, χορευτική και εθιμική παράδοση.

Διατηρούνται ακόμη μέχρι σήμερα τα αναστενάρια, τα κουρμπάνια, οι μεταμφιέσεις του δωδεκαημέρου, και της αποκριάς, το έθιμο του αγιόγιαννου και της τζαμάλας, καθώς και έθιμα με μιμικές παραστάσεις γονιμικού χαρακτήρα, που συνοδεύονται και με τους ανάλογους χορούς.. Μεγάλος στάθηκε ο επηρεασμός των εθίμων και της μουσικής από τα Μικρασιατικά παράλια στα οποία εντοπίζονται κοινοί μουσικοχορευτικοί τύποι.

Το ιδιαίτερο αυτό ύφος της Θράκης, οι ιδιάζουσες μελωδικές γραμμές, καθώς και οι κινήσεις των χορών δίνουν στην περιοχή μια ιδιαιτερότητα που διαφέρει πολύ από αυτή του υπόλοιπου Ελλαδικού χώρου

Page 5: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΠΟΝΤΟΣ

Ο Πόντος είναι η ελληνική ονομασία της γεωγραφικής περιοχής των ΒΑ. ακτών της Μικράς Ασίας, η παράλια περιοχή της Καππαδοκίας, ανατολικά της Παφλαγονίας, η οποία σήμερα ανήκει στην Τουρκία. Η γεωγραφική θέση του Πόντου ορίζεται δυτικά από τον ποταμό Παρθένιο της Βιθυνίας, νότια από την οροσειρά Ολγασύς, ανατολικά από τη λεγόμενη Μικρή Αρμενία και βόρεια από τη θάλασσα του Ευξείνου Πόντου που σήμερα ονομάζεται Μαύρη Θάλασσα (τουρκικά: Καρά-Ντενίζ). Ο Πόντος υπήρξε στην αρχαιότητα πεδίο έντονου ελληνικού αποικισμού αλλά και βασίλειο επί Μιθριδάτη. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ξαναϋπήρξε ως ανεξάρτητο κράτος. Μέχρι το 1923 και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε κατ΄ επιταγή της Συνθήκης της Λωζάνης κατοικούνταν, σε σημαντικό ποσοστό, από ελληνόφωνους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Page 6: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΝΤΟΥ

ΘΡΑΚΗ

Ζωναράδικος Θρακιώτικος χορός, που χορεύεται με διάφορες μορφές, σε όλη τη Θράκη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου έχουν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία. Οφείλει την ονομασία του στη λαβή που χρησιμοποιούν οι χορευτές. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Οι άνδρες πιάνονται στην αρχή ο ένας μετά τον άλλον και ακολουθούν οι γυναίκες.

Τριπάτης ή Ποδαράκι Ο Τριπάτης ή Ποδαράκι είναι χορός στη Βόρεια Θράκη. Ονομάζεται έτσι επειδή οι χορευτές χτυπούν το πόδι στο έδαφος με χαρακτηριστικό τρόπο. Λέγεται και Ζερβοδέξιος, Νταχτιρντί, Τρουπκανίτσα, Τριπόδης. Είναι μικτός χορός με λαβή των χεριών από τις παλάμες και με τους αγκώνες τεντωμένους προς τα κάτω. Συρτός Συγκαθιστός

Page 7: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο Συρτός Συγκαθιστός είναι κυκλικός, πηδηχτός χορός, με συγκαθίσματα στο ρυθμό της μουσικής, μία στο δεξί και μία στο αριστερό το πόδι.

ΠΟΝΤΟΣ Ανεφορίτσας: Χορός της Γαλίαινας (ευρύτερη περιοχή Ματσούκας-Τραπεζούντας) μια μορφή σερανίτσας με μονό τικ ή Κιζέλα: Πήρε την ονομασία από τους στίχους του τραγουδιού "Κόρη κατήβα σο μαντρίν ελλύεν η κιζέλα" 2. Από παν και κα: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας που χορευότανε επιτόπια με μικρά πηδηχτά βήματα με πιάσιμο από τη μέση 3. Από πάν και κα Χορός του Αγ-Ταγ-Μαντέν, περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Αγκυρα (εσωτερική μετανάστευση στις αρχές του 1800 από την Αργυρούπολη) ή τικ: Χορός που πιάνονταν από τους ώμους όπως το κότσαρι.Κάτι ανάμεσα σε χασαποσέρβικο και τικ. 4. Αλματσούκ Χορός της περιοχής Καρς 5. Ατσιαπάτ: Χορός που χορευότανε στα Πλάτανα κωμόπολη Δυτικά της Τραπεζούντας (στα τούρκικα ονομάζεται Akcapat) απ’όπου πήρε και το όνομά του. Την ίδια ονομασία συναντάμε και στην Ματσούκα, όπου χορευότανε και από γυναίκες

6. Γέμουρα: Χωριό ανατολικά της Τραπεζούντας. Στην περιοχή Σεβάστειας χορευόταν σαν μία μορφή Τρυγώνας Στα χωριά μεταξύ Γέμουρας - Τραπεζούντας χορευόταν σαν παραλλαγή του εταιρέ.

7. Γετίερε: Χορός της Αργυρούπολης του Πόντου ή Γεντίαρατς: Σημαίνει χορός των 7 διαγωνιζομένων γεντί=εφτά, αρατς=διαγωνισμός ή Γαντίαρα: Σημαίνει εφτά μικρά δρομάκια γεντί= εφτά, αρά =μικρός δρόμος

8. Γιουβαρλαντούμ: Σημαίνει κατρακύλισμα. Χορός των περιοχών Αγ-Νταγ-Μαντέν και Σαμψούντας. Χορεύεται σε παραλλαγές με διαφορετική μουσική και σε άλλες περιοχές του Πόντου όπως, Αργυρούπολη & Πάφρα Ο πρώτος κρατάει μαντήλι και κάνει λαβύρινθο

ΟΡΓΑΝΑ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΝΤΟΥ

Μουσικά όργανα στη Θράκη είναι σήμερα το βιολί, το κλαρίνο, το ούτι, ο ζουρνάς, επίσης το νταούλι (νταβούλι) και η ποιμενική φλογέρα· παλαιότερα ήταν και το κανονάκι (το μεσαιωνικό ψαλτήριον, έγχορδο όργανο σχήματος τραπεζίου, που παίζεται με δυο πένες). Όργανα όμως με περισσότερο τοπικό χαρακτήρα εν χρήσει και σήμερα είναι η λύρα, η γκάιντα, η μασιά, η ταραμπούκα και ο νταϊρές.

Page 8: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Η θρακική λύρα (λιούρα) είναι αχλαδόμορφη με τρεις χορδές. Είναι δύο ειδών: η καμπάδικη, ελαφριά, μικρή και λεπτόηχη, και η τσαουσάνικη, βαρόηχη. Κατασκευάζεται από μονοκόμματο ξύλο (συνήθως καρυδιά ή μουριά) και αποτελείται από το ηχείο, το χέρι (ή λαιμό) και το κεφάλι, όπου είναι περασμένα από πίσω προς τα εμπρός τα κουρδιστήρια.

Η γκάιντα (ή: γκάιδα, γάιδα, κάιντα, τουλούμι) είναι είδος ασκαύλου και αποτελείται από ασκί, επιστόμιο και τμήμα παραγωγής του ήχου, το οποίο απαρτίζεται από δύο ξεχωριστούς αυλούς' ο ένας, κοντός με τρύπες, δίνει τη μελωδία και ο άλλος, μακρύς χωρίς οπές, δίνει ένα φθόγγο, που εναρμονίζεται με το φθόγγο που χρησιμοποιείται ως τονική στον αυλό της μελωδίας.

Η ποντιακή λύρα είναι ένα τρίχορδο πλήρες μουσικό όργανο στη κατηγορία του και για τους σκοπούς που χρησιμοποιείται. Χορδίζεται «κατά τέταρτα» και συνοδεύει τραγούδι και χορό. Διακρίνεται από τη μοναδικότητα της φιαλόσχημης μορφής του με μακρύ λαιμό και στενόμακρο ηχείο, που φέρεται να μην έχει αλλάξει από την πρώτη του εμφάνιση. Κατά κανόνα ο τρόπος χειρισμού, παιξίματός της παρουσιάζει χαρακτηριστικά στοιχεία βυζαντινής προέλευσης. Κατά τη χρήση του οργάνου ο Πόντιος λυράρης «παίζει» τη λύρα είτε όρθιος είτε καθιστός. Συχνότερα όμως βρίσκεται στη μέση του κυκλικού χορού παίζοντας εύθυμα και διεγείροντας τους χορευτές.

Η Ποντιακή λύρα φέρεται επίσης και με το όνομα κεμετζές (αρσενικό ο), ή κεμεντζέ (θηλυκό, η), όνομα που κατά τους ερευνητές πιθανότερα να προέρχεται από την περσική λέξη «καμάτσια» που ως είδος λύρας εμφανίσθηκε στη Β. Περσία τον 10ο αιώνα (μ.Χ.), χωρίς να παραγνωρίζεται η πιθανότητα να προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κέλης (= σκάφος) ή το ρήμα κέλομαι (= παροτρύνω) με μετάπτωση του λ σε μ. Η Ποντιακή λύρα έγινε περισσότερο γνωστή στην Ελλάδα μετά την γενοκτονία των Ποντίων και τον ολοκληρωτικό ξεριζωμό τους την περίοδο 1922 – 1923.

Page 9: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΠΟΝΤΟΣ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

ΚΕΜΕΝΤΖΕΣ ΚΕΜΑΝΕΣ ΝΤΑΟΥΛ ΧΕΙΛΙΑΥΛΟΣ

ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΘΡΑΚΗΣ

ΚΟΝΑΚΙ ΓΚΑΪΝΤΑ ΛΥΡΑ ΔΟΞΑΡΙ ΛΑΟΥΤΟ

Ή ΛΑΓΟΥΤΟ

TO ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Στη περιοχή της Πελοποννήσου γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση το δημοτικό τραγούδι με αποκορύφωμα την περίοδο της επανάστασης του 1821. Το πελοποννησιακό τραγούδι αποτέλεσε έτσι ένα πολύτιμο στοιχείο της ιστορίας μας κρατώντας ζωνταν ή την εθνική μνήμη και εθνική συνείδηση του τόπου μας.

Το περιεχόμενο τον τραγουδιών αυτών συσχετίζεται με τη ζωή των εξεγερμένων Ελλήνων και των κλεφτών και έχει επομένως χαρακτήρα

Page 10: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

επαναστατικό και ελπιδοφόρο,είναι όμως και τραγούδι που σχετίζεται με την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων και έχει μεγάλη θεματική ποικιλία (ερωτικό ,μοιρολόι κ.λ.π.). Το κλέφτικο τραγούδι δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετά το 16ο αιώνα, την εποχή της έντονης επαναστατικής δράσης των Ελλήνων κλεφτών και αρματολών. Τα τραγούδια αυτά υμνούν τα κατορθώματα, τον ηρωισμό, τον πόθο των αγωνιστών καθώς και το όραμα τους για την ελευθερία. Επίσης αναφέρουν σ αυτά τις δυσκολίες επιβίωσης που είχαν πάνω στα βουνά, τις στερήσεις τους και τα βάσανα τους.

Το Μωραΐτικο δημοτικό τραγούδι διακρίνεται για το ύφος του (πάθος, ένταση), την γλώσσα , τις ψηλές μουσικές κλίμακες, τα μουσικά όργανα και τη ρυθμική του ποικιλία.

Το Μωραΐτικο τραγούδι είναι δημιούργημα του ίδιου του λαού, ανώνυμων και προικισμένων δημιουργών και μεταδίδει ρυθμό στη ψυχή και στα πόδια χορεύοντας των καλαματιανό, τον τσάμικο, το συρτό και τόσους άλλους χορούς.

ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Tα αυθεντικά όργανα που ακολούθησαν το μωραΐτικο τραγούδι σε όλο το δημιουργικό κύκλο του, μέχρι και τα μεταεπαναστατικά χρόνια, ήταν ο ταμπουράς και μετά το λαούτο, ο αυλός (φλογέρα), η πίπιζα και το νταούλι. Με την είσοδο του κλαρίνου στη βόρεια Ελλάδα, γύρω στο 1835, άρχισαν να υποχωρούν σταδιακά τα παραδοσιακά πνευστά για να κυριαρχήσει τελικά το κλαρίνο. Αργότερα εμφανίστηκε και το βιολί. Τα βασικά όργανα που τελικά επικράτησαν και αποτέλεσαν τη μουσική κομπανία στο Μωριά και στην Αρκαδία ήταν το κλαρίνο και το λαούτο. Παρ' όλα αυτά μέχρι και πριν από 20 χρόνια, η πίπιζα και το νταούλι εξακολουθούσαν να εμφανίζονται περιστασιακά.

ΑΥΛΟΣ ΚΛΑΡΙΝΟ

Page 11: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΛΑΟΥΤΟ ΝΤΑΟΥΛΙ

ΠΙΠΙΖΑ ΤΑΜΠΟΥΡΑΣ

ΤΟΥΜΠΕΡΛΕΚΙ ΒΙΟΛΙ

Page 12: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΦΟΡΕΣΙΕΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ

ΑΡΚΑΔΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ

Page 13: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Η ηπειρωτική μουσική διακρίνεται πανελλήνια από το αρμονικό και

μελωδικό χρώμα,ενώ παράλληλα διαθέτει μεγάλη ποικιλία μουσικών

ιδιωμἀ των. Η μουσική της διακρίνεται σε μονοφωνική και πολυφωνική. Η

μονοφωνική είναι πιο αργή είτε πρόκειται για μοιρολόϊ είτε για τραγούδι της

τάβλας είτε για χορευτικό. Ο ήχος είναι πιο λυπητερός ακόμα και σε

τραγούδια με σαρκαστικό περιεχόμενο.Ο ρυθμός που συναντάμε είναι

κυρίως συρτός.Η πολυφωνική μουσική συναντάται κυρίως στη βόρεια

περιοχή της Ηπείρου. Στο είδος αυτό της μουσικής σπάνια έχουμε την

συνοδεία οργάνων. Υπάρχουν τρεις ρόλοι. Έτσι έχουμε τον πατρή (είναι

αυτός που αρχίζει το τραγούδι, τραγουδάει μόνος του καθαρά τους στίχους

), τον γυριστή (που γυρίζει και τσακίζει τη μελωδική του γραμμή ), τον

κλώστη (που κλώθει τη μελωδική γραμμή ) και τον ισοκράτη ( που

αποδίδουν τρία με τέσσερα άτομα και κρατούν τον ρυθμό του πατρή).

ΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

ΤΟΥΣ

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούν οι Ηπειρώτες είναι το βιολί,

το κλαρίνο, το λαούτο, το ντέφι , η φλογέρα και τα κρουστά. Παλιότερα

όμως τα αστικά της τραγούδια ερμηνεύονταν απο την βυζαντινή συναυλία

με βιολιά, φλογέρες , κανονάκια ή σαντούρια, ούτια ή λαούτα και κρουστά.

Στη σημερινή εποχή το σαντούρι το βρίσκουμε στη Πρέβεζα μόνο για τους

τονικούς της σκοπούς.

Page 14: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Το περιεχόμενο των τραγουδιών ποικίλει. Γίνονται αναφορές για

ιστορικά και ηρωικά γεγονότα, αισθηματικά, γαμήλια, ποιμενικά,

οδοιπορικά και πολλά για την ξενητειά. Εκεινή την περίοδο της

Τουρκοκρατίας, η μετανάστευση ήταν ιδιαίτερα έντονη. Αλλά και

μεταγενέστερα συνεχίστηκε η μετανάστευση των κατοίκων της Ηπείρου στα

μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδος και στο εξωτερικό. Όμως κατάφεραν

να κρατήσουν ζωντανή την μουσική τους παράδοση μέσα απο τους

διαφόρους πολιτιστικούς συλλόγους που δημιούργησαν και στην Ελλάδα

αλλά και σε δίαφορες μεγάλες πόλεις του εξωτερικου.

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ

Η ΠΑΛΙΟΤΕΡΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Page 15: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Η ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ

Page 16: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η Ελλάδα είναι διάσπαρτη από νησιά. Είναι οι σποράδες, οι

κυκλάδες, τα δωδεκάνησα, τα επτάνησα, η Κρήτη και πολλά ακόμη

μεμονωμένα νησάκια.

Ο ρυθμός των νησιώτικων ή θαλασσινών τραγουδιών είναι κυρίως

δίσιμος. Στα νησιά χρησιμοποιούν κλίμακες που έχουν ημιτόνια κατά τη

διαδοχή των φθόγγων τους. Η ομοιοκαταληξία και οι αυτοσχεδιασμοί είναι

Page 17: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

συχνό φαινόμενο στα νησίώτικα τραγούδια.

Τα όργανα που χρησιμοποιούν είναι το τουμπί, και η λύρα. Αργότερα

έβαλαν στη νησιώτικη μουσική το βιολί , το λαούτο, το σαντούρι και το

ντέφι.

Τα νησιά των βορείων σποράδων έχουν πλούσια φωνητική

παράδοση. Η Ίμβρος η Τένεδος και η Λήμνος έχουν μουσική που

επηρεάστηκε από την ανατολή. Αντίθετα τα τραγούδια τα νησιών κοντά

στην Εύβοια έχουν καθαρά νησιώτικο χρώμα. Στην Άνδρο και στα νησία

του Αργοσαρωνικού τραγουδιούνται και αρβανίτικα τραγούδια.

Στις κυκλάδες όπως και σε όλα τα νησια του Αιγαίου

χρησιμοποιούνται οι επτατονικές κλίμακες. Έχουν τους γρήγορους σκοπούς

στα τραγούδια τους παράλλητα όμως έχουν και τα μερακλήδικα τραγούδια

που ήρθαν από την Μικρά Ασία. Οι χαρακτηριστηκοί χοροί είναι ο

μπάλλος, ο συρτός και ο καλαματιανός.

Τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου επηιρεάστηκαν από την

παράδοση της Μικράς Ασίας. Ακούγονται ανατολικοί ήχοι και οι

μερακλήδες τραγουδιστές λένε αμανέδες χορέυουν απτάλικα και

τσιφτετέλια και ιδιαίτερα το αργό ζεϊμπέκικο όπως χορέυετε στο Αϊβαλί.

Στα δωδεκάνησα συναντάμε τραγούδια που επηρεάζονται απο την

ιόνια μουσική. Επίσης υπάρχει επηρεασμός από τους Ενετούς, τους

Φράγκους, τους Ιταλούς που κατείχαν τα δωδεκάνησα μέχρι το 1948.

Στη Ρόδο, την Κάσο και την Κάρπαθο έχουμε γρήγορους και

έντονους ρυθμούς όπως τους κρητικούς.. Κυριαρχούν οι κοντυλίες, οι

μαντινάδες, τα βυζαντινά ριζίτικα το έπος του Ερωτόκριτου και οι χοροί

είναι γρήγοροι με τη λύρα και το λαούτο.

Από την ιστορία γνωρίζουμε ότι τα επτάνησα γνώρισαν την Ενετική

και αγγλική κατοχή. Αυτό είχε σαν συνέπεια τα νησιά του ιονίου να

επηρεαστούν μουσικά από τα ιταλικά καλλιτεχνικά ρέυματα. Μια

παράδοση λέει ότι τα επτάνησα δέχτηκαν και την επιρροή των Κρητικών

που έφυγαν απο το νησί τους το 17ο αιώνα. Γι αυτό συναντάμε ένα

μουσικό ιδίωμα που είναι επηρεασμένο από το ιταλικό και το κρητικό είδος

μουσικής.

Αναπτύχθηκαν στα νησια του ιονίου οι συμφωνικές ορχήστρες, οι

φιλαρμονικές και οι χορωδίες. Μόνο στη Λευκάδα αναπτύχθηκε κυρίως το

παραδοσιακό κλαρίνο λόγω της μικρής απόστασης που χώριζε το νησί απο

τη στερεά Ελλάδα.

Η πλούσια αυτή μουσική παράδση των νησιών μας πέρασε στη

νεώτερη γενιά μέσω πολλών τραγουδιστών που τοποθέτησαν το νησιώτικο

Page 18: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

τραγούδι σε ένα πολύ ψηλό βάθρο. Μερικοί ονομαστοί λαϊκοί τραγουδιστές

είναι ο Πάριος, ο Ξυλούρης και πολλοί άλλοιπου ασχολήθηκαν με τη

διάδοση του νησιώτικου τραγουδιού.

ΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Page 19: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Τα είδη των κρητικών τραγουδιών είναι: οι Μαντινάδες, τα Ριζίτικα,

τα Πολύστιχα Ιστορικά Αφηγηματικά, τα Μοιρολόγια και τα

Ταμπαχανιώτικα.

Οι μαντινάδες είναι η πιο συνηθισμένη μορφή λαϊκού τραγουδιού

και αποτελούν ποιητικό είδος το οποίο απαντάται σε ολόκληρη την Κρήτη.

Είναι δίστιχα τραγούδια, που αποτελούνται από δεκαπεντασύλλαβους

ομοιοκατάληκτους στίχους. Ο όρος μαντινάδα προέρχεται από τη

βενετσιάνικη λέξη matinada, που μεταφράζεται ως «πρωινή καντάδα» και

σημαίνει το ερωτικό τραγούδι που τραγουδιόταν τις πρωινές ώρες κάτω από

το παράθυρο της αγαπημένης.

Η σύνθεση των μαντινάδων είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη, αφού

μέσα σε ένα αυτοσχέδιο δίστιχο περικλείεται ένα πλήρες νόημα. Οι

περισσότερες μαντινάδες αναφέρονται στον έρωτα και την αγάπη.

Υπάρχουν, όμως, και πολλές γνωμικές, διδακτικές, φιλοσοφικές,

πειραχτικές, σκωπτικές, τολμηρές κ.λπ. Έχουμε ακόμα δίστιχα της

βάπτισης, του αρραβώνα, του γάμου, του Κλήδονα, της κλεψιάς, της

βεντέτας, της φυλακής κ.λπ. Τραγουδιόνται με ή χωρίς συνοδεία μουσικών

οργάνων, πάνω στις μελωδίες των παραδοσιακών κρητικών χορών -

χανιώτικου (συρτού), σιγανού, σούστας (Ρεθύμνου), μαλεβιζώτη,

αγκαλιαστού κ.λπ. - των σκοπών της ρίμας, του Ερωτόκριτου και άλλων,

όμως η πιο συνηθισμένη μελωδία πάνω στην οποία τραγουδιόνται οι

κοντυλιές.

Οι κοντυλιές είναι ένα από τα βασικότερα είδη της κρητικής

μουσικής, με μακραίωνη παράδοση και ρίζες στην Ανατολική Κρήτη. Στην

ουσία πρόκειται για μουσικές φράσεις, από τις οποίες συγκροτούνται

οργανικές μελωδίες, τραγούδια ακόμα και χοροί. Περίφημες είναι οι

περίτεχνες κοντυλιές από τις επαρχίες Σητείας και Iεράπετρας.

Τα τραγούδια του νομού Χανίων, με δεκαπεντασύλλαβους

ανομοιοκατάληκτους στίχους, είναι ένα από τα πιο γνωστά είδη των

κρητικών τραγουδιών. Στους ντόπιους είναι γνωστά και ως λευκορείτικα

τραγούδια, μιας και προέρχονται από τα χωριά που βρίσκονται στους

πρόποδες των Λευκών Ορέων. Εκεί διαμορφώθηκαν, αναπτύχθηκαν και

διατηρούνται στην πιο αυθεντική τους μορφή. Αρκετά από αυτά τα λένε και

σφακιανά, επειδή πολλά από αυτά αναφέρονται στα Σφακιά ή σε

Σφακιανούς. Στις μέρες μας οι περισσότεροι τα γνωρίζουν ως ριζίτικα.

Τα μοιρολόγια είναι τα λυπητερά τραγούδια που αναφέρονται στο

θάνατο. Άλλοτε απευθύνονται στο εκλιπόν συγγενικό πρόσωπο (μάνα,

πατέρα, αδερφό-ή, σύζυγο, γιο, κόρη) κι άλλοτε στον ίδιο το Χάρο ή το

Νάδη. Λίγα δείγματα αυτού του είδους δημοσιεύθηκαν από το Νίκο Αγγελή

τη δεκαετία του 60’. Τα μοιρολόγια συγκροτούνται από

δεκαπεντασύλλαβους, άλλοτε ομοιοκατάληκτους και άλλοτε

Page 20: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ανομοιοκατάληκτους στίχους, ενώ ένας άλλος, ακόμα, τύπος μοιρολογιού

είναι τα ενδεκασύλλαβα ή δωδεκασύλλαβα με ομοιοκατάληκτο στίχο.

Παραθέτουμε τρία εξαιρετικά μοιρολόγια από τη συλλογή του Νίκου

Αγγελή.

Το πρώτο με δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο στίχο είναι

αφιερωμένο στη μεγάλη συμφορά της Κανάκαινας, απ’ τ’ Ασκύφου

Σφακίων, που σκότωσαν τους τρεις της γιους.

«Χριστέ και να κατέβαινε βρύση απ’ τη Μαδάρα

να πορπατεί κλιτά, κλιτά, να ‘ρχεται αγάλι, αγάλι,

να βρει τσι γούρνες εύκαιρες να μπει να τσι γεμίσει

να πλύνουν οι ανύπλητες, να πλύνουν κι οι πλυμένες,

να πλύνει κι η Κανάκαινα τα ματωμένα ρούχα.»

Το δεύτερο με δεκαπεντασύλλαβο ομοιοκατάληκτο στίχο είναι το

μοιρολόι που τραγούδησε η Βίγλαινα από τα Σφακιά για το γιο της, που

ήταν βοσκός και καθώς κυνηγούσε, γκρεμίστηκε στα πλευρά του

φαραγγιού της Σαμαριάς. Όπως, όμως, έπεφτε σκοτωμένος στο χάος,

πιάστηκε από κάποια κλαδιά και έμεινε μετέωρος.

«Έθαψα ‘γω κι απ’ αρρωσιά, έθαψα κι από μπάλα

πέντε ‘σαν κι αποθάνασι ούλα μιτσά, μεγάλα.

Σα το δικό σου τον καημό, άλλο καημό δεν είχα

να σε θωρώ να κρέμεσαι τη μέρα και τη νύχτα.

Πνιγμός, γκρεμνός του τσιφτελή, του τυχερού είν΄ η σφαίρα,

μα ‘σένα σου ‘τανε γραφτό να λιώσεις στον αέρα.»

Το τρίτο με ενδεκασύλλαβο και δωδεκασύλλαβο ομοιοκατάληκτο στίχο είναι της Ζαμπέταινας από την Ανώπολη Σφακίων, η οποία το τραγούδησε για το γιο της, που σκοτώθηκε στις πρώτες μάχες της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη το 1770.

«Μαρμαρωμένο σε θωρώ, Πωλιό μου, αγρίμι τω Μαδάρω και δικό μου. Μιλώ σου και δε μου μιλείς, κλωνάρι μου, πιάνω σε και μου φεύγεις, παλικάρι μου. Που πάεις με τέτοιαν Άνοιξη, καλέ μου, που πάεις με τέτοιον ήλιο, σύντροφέ μου;»

Αρκετοί μελετητές πιστεύουν ότι τα κρητικά μοιρολόγια απλώνουν τις ρίζες τους στο πολύ μακρινό παρελθόν και ότι πρόκειται για τη συνέχεια των

Page 21: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ομηρικών θρηνωδών ασμάτων, τα οποία επιβίωσαν στο πέρασμα των αιώνων και έφτασαν μέχρι την εποχή μας.

Τα ταμπαχανιώτικα είναι τα αστικά νταλκαδιάρικα τραγούδια της Κρήτης στα οποία συνδυάζονται αρμονικά η κρητική λαϊκή μουσική με τη μικρασιάτικη και τη ρεμπέτικη. Αποδίδονται με μπουλγαρί ή λαούτο. . Η ετυμολογία του όρου ταμπαχανιώτικα συνδέεται με τους ταμπάκηδες, δηλαδή τους βυρσοδέψες και τα ταμπάχανα

ΧΟΡΟΙ

Πεντοζάλι. Ανήκει στην κατηγορία των πηδηχτών χορών. Ρόδο

Γλυκομηλίτσα Φτερωτός συρτός

Κουτσαμπαδιανός

Σούστα Τριζάλης

Πηδηχτός

Page 22: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ
Page 23: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι το ελληνικό αστικό τραγούδι. Εξελίχθηκε μέσα από την ελληνική μουσική παράδοση, του δημοτικού τραγουδιού από τους κατοίκους των ελληνικών πόλεων.. Στις αρχές του 1900 τα ρεμπέτικα αποτελούσαν το λαϊκό τραγούδι των φτωχών συνοικιών των κυριοτέρων πόλεων. Μετά το 1922 έγινε μίξη των τραγουδιών μ΄ εκείνα της Μικράς Ασίας και του Βοσπόρου, με έντονη την εμφάνιση του αμανετζίδικου λαϊκού τραγουδιού. Τότε εμφανίζονται και τα περισπούδαστα του είδους Καφέ Αμάν όπου το ρεμπέτικο τραγούδι άρχισε ν΄ αναπτύσσεται ευρύτατα μέχρι το 1936 όταν και απαγορεύτηκαν θεωρούμενα ως τουρκοειδή. Το 1932 κυκλοφορούν οι πρώτες ηχογραφήσεις τραγουδιών από τον Μάρκο Βαμβακάρη. Μέχρι το '41 εμφανίζονται οι περισσότεροι από τους κλασικούς συνθέτες και τραγουδιστές του ρεμπέτικου τραγουδιού στη δισκογραφία. Κατά τη διάρκεια όμως της κατοχής (1941-1946) οι ηχογραφήσεις σταματούν. Μετά την απελευθέρωση το ρεμπέτικο αρχίζει να καταξιώνεται σαν λαϊκή μουσική ευρείας αποδοχής και βγαίνει από το περιθώριο.

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Η θεματολογία των ρεμπέτικων τραγουδιών κινείται σε χώρους συνηθισμένους σε κάθε είδος μουσικής, όπως είναι ο έρωτας και η φύση αλλά και στο χώρο της μαγκιάς. Αρχικά κυριαρχούσε το ερωτικό στοιχείο και η θεματολογία ναρκωτικά - φυλακή - παρανομία. Σταδιακά και με την εξάπλωση του ρεμπέτικου σε ευρέτερες μάζες η τα μάγκικα τραγούδια πέρασαν στο περιθώριο, και αναδεικνύονται πολλά κοινωνικά θέματα χωρίς βέβαια να χάσει τη πρωτοκαθεδρία του ο έρωτας. Ένα άλλο στοιχείο που επικράτησε κυρίως κατά την διάρκεια της κατοχής, ήταν το αίσθημα της φυγής, καθώς η τότε κοινωνία το αντιμετώπιζε καθημερινά εξαιτίας του φόβου και του άγχους που υπήρχε.

ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού της κλασικής περιόδου είναι το τρίχορδο μπουζούκι η κιθάρα ο τζουράς αλλά και ο μπαγλαμάς.

Page 24: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Χρησιμοποιούνται επίσης το ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο, και ως κρουστά τα κουτάλια, τα ζίλια. Στις παλαιότερες ηχογραφήσεις, πιο κοντά στη δημοτική ή στην ανατολική παράδοση, ακούγονται σαντουροβιόλια (σαντούρι και βιολί), κανονάκι και ούτι. Μπαγλαμάς Τρίχορδο Μπουζούκι

Τζουράς Βιολί

ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες λαϊκούς συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές του 20ου αιώνα. Τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη ακούγονται ακόμη και σήμερα. Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου, αλλά και του λαϊκού τραγουδιού.

Page 25: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ Γεννήθηκε στην Σύρο, από μια φτωχή οικογένεια. Στην ηλικία των 12, ο Μάρκος αναγκάστηκε να φύγει για τον Πειραιά με σκοπό να βγάλει τα προς το ζην. Αργότερα έμαθε να παίζει μπουζούκι και έτσι ασχολήθηκε επαγγελματικά με το ρεμπέτικο τραγούδι.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ

Ήταν Έλληνας ρεμπέτης και λαϊκός τραγουδιστής. Επίσης είναι γνωστός, καθώς ήταν ο πρώτος που κατέγραψε τα αυθεντικά <<απαγορευμένα>> ρεμπέτικα τραγούδια στις αρχές της δεκαετίας του 1970 με τους πρωτότυπους στοίχους τους, σε μια εποχή που αυτό το είδος μουσικής λογοκρίθηκε στην Ελλάδα λόγω της χούντας στην εξουσία.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΟΥΝΤΑΣ Ήταν ο διασημότερος συνθέτης της Σμυρναϊκής σχολής. Ανήκει στην ομάδα των Μικρασιατών που μετά την καταστροφή της Σμύρνης στις αρχές του 1920, διαμόρφωσαν το ρεμπέτικο τραγούδι στην Ελλάδα.

Page 26: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΠΕΛΛΟΥ Ήταν μία από τις κορυφαίες τραγουδίστριες του λαϊκού και του ρεμπέτικου τραγουδιού.

ΡΟΖΑ ΕΣΚΕΝΑΖΥ Ήταν διάσημη Ελληνίδα τραγουδίστρια της ρεμπέτικης και της ελληνικής μουσικής. Το πραγματικό της όνομα ήταν Σάρρα Σκινάζυ, υπήρξε όμως γνωστή και ως

βασίλισσα του ρεμπέτικου.

ΤΟ ΛΑΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Λαϊκό τραγούδι ονομάζεται το τραγούδι που είναι εναρμονισμένο στο ύφος της ελληνικής αστικής λαϊκής μουσικής.Μετά το τέλος της δεκαετίας του

Page 27: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

1950, μια νέα γενιά μουσικών προερχόμενη από το ρεμπέτικο τραγούδι,δημιούργησε τη λαϊκή μουσική της εποχής. Στη σημερινή εποχή το λαϊκό τραγούδι ενισχύθηκε με καινοτομίες όπως η χρήση των ενισχυτών ή κι άλλων οργάνων (τύμπανο και των τεσσάρων οργάνων σε συγχορδία μπουζούκι, ηλεκτρική κιθάρα και αργότερα αρμόνιο). Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1960, κύριοι εκπρόσωποι του λαικού τραγουδιοὐ ήταν ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Μανώλης Χιωτης,η Βίκη Μοσχολιού,ο Γ.Ζαμπέτας,ο Α Πάνου κ.ά. Σ'αυτά βοήθησε και η άνθιση των ελληνικών ταινιών, η περίφημη χρυσή κινηματογραφική εποχή των δεκαετιών '60 και '70. Έχουμε λοιπόν, από τη μια το κοινό, ομογενοποιημένο ελληνικό λαϊκό τραγούδι, με όλα τα ιδιώματα της ελληνικής παραδοσιακής κουλτούρας κι από την άλλη το ιδιόμορφο μουσικό ρέυμα του αστικού ρεμπέτικου (τραγουδιού των πόλεων), δημιουργημένο από την ελληνική παράδοση, κυρίως των Ελλήνων προσφύγων. Στο Λαϊκό του 80 η επίδραση της δυτικής ποπ μουσικής, είναι πλέον εμφανέστατη . Με την ανάπτυξη της βιομηχανίας, το κέντρο βάρους της κοινωνίας μετατέθηκε από την ύπαιθρο προς τις πόλεις Κατά την εποχή της δισκογραφίας οι μεγάλοι συνθέτες, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες κατοικούσαν στις μεγαλουπόλεις για να βρίσκονται κοντά στα στούντιο των ηχογραφήσεων και στις εταιρείες των δίσκων. Και αφού διαμονή και βιότοπός τους ήταν η μεγαλούπολη, ήταν φυσικό να εκφράζουν τα αστικά τους βιώματα και τη ζωή της μεγαλούπολης.

Το λαϊκό τραγούδι βλέπει τα πράγματα απ'τη σκοπιά των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων γιατί οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις -η αριστοκρατία του χρήματος και της εξουσίας- βλέποντας αφ' υψηλού τη φτωχολογιά, είχαν μια περιφρονητική

Page 28: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

διάθεση απέναντί της και ήθελαν να διαχωρίσουν και να διαφοροποιήσουν τα καλλιτεχνικά τους γούστα στο τραγούδι και στο χορό. Έτσι, επιδόθηκαν σε μια επιδεικτική κατανάλωση στον τομέα της μουσικής, του τραγουδιού και του χορού. Έδειξαν μια αριστοκρατική προτίμηση στην όπερα, την οπερέτα και τη δουλική μίμηση της ευρωπαϊκής μουσικής και χορού. Αυτές οι προτιμήσεις έγιναν εμβληματικά στοιχεία ταυτότητας της ελληνικής αριστοκρατίας, ενώ το Λαϊκό Τραγούδι έγινε εμβληματικό στοιχείο ταυτότητας της φτωχολογιάς των πόλεων: «Μέσα σας κλαίει το μαύρο φτωχολόι» (Παλαμάς). «Δεν θέλω πλούτη και λεφτά, μ' αρέσει η φτώχια κι η εργατιά» (Τούντας). «Το Λαϊκό Τραγούδι πήρε φωτιά από αυτούς τους φουκαράδες, που δούλευαν εργάτες στο λιμάνι» (Βαμβακάρης). «Κι αν είμαι, μάτια μου, φτωχός, έχω καρδιά με μπέσα» (Χατζηχρήστος-Λελάκης). «Φτωχόπαιδο με γνώρισες και από μικρό στην πιάτσα» (Τσιτσάνης). «Φάτε, πλούσιοι, παράδες κι εμείς ας πεθάνουμε» (Δερβενιώτης-Παπαγιαννοπούλου). «Όταν κανείς είναι φτωχός, απ' όλους αδικιέται» (Καζαντζίδης).

ΕΝΤΕΧΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το έντεχνο τραγούδι εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950 -

αρχές δεκαετίας του 1960 με πρωτεργάτες τον Μάνο Χατζιδάκι και τον

Μίκη Θεοδωράκη. Ο Μίκης Θεοδωράκης ορίζει το έντεχνο λαϊκό τραγούδι

ως "ένα σύγχρονο σύνθετο μουσικό έργο τέχνης που θα μπορεί να

αφομοιωθεί δημιουργικά από τις μάζες." Αφετηρία της προσπάθειας αυτής

ήταν ο "Επιτάφιος" το 1958, σε ποίηση του Ρίτσου, για τον οποίο ο

Θεοδωράκης αναφέρει: "δεν είναι τίποτα άλλο παρά το πάντρεμα ανάμεσα

στη σύγχρονη ελληνική μουσική και στη σύγχρονη ελληνική ποίηση." Έτσι

δημιουργείται μια παράδοση μελοποιημένης ποίησης που ονομάζεται

"έντεχνο τραγούδι". Διαφέρει από το λαϊκό κυρίως στο στίχο, αλλά και στη

μουσική. Το ελληνικό έντεχνο τραγούδι αποκτά γρήγορα μεγάλη απήχηση

στις πλατιές μάζες, φαινόμενο πραγματικά σπάνιο για τα ευρωπαϊκά

δεδομένα. Άλλοι σημαντικοί συνθέτες που υιοθέτησαν το τραγουδιστικό

κλίμα του έντεχνου ήταν οι: Μάνος Λοΐζος, Δήμος Μούτσης, Χρήστος

Λεοντής, Δημήτρης Λάγιος, Νίκος Μαμαγκάκης και από πλευράς

στιχουργών οι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μάνος Ελευθερίου, Τάσος

Λειβαδίτης κ.α. Στη παράδοση του έντεχνου τραγουδιού προστέθηκαν

Page 29: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

αργότερα, μέσω της διάδοσης των μπουάτ, οι "τραγουδοποιοί" που γράφουν

την μουσική, το στίχο και τραγουδούν οι ίδιοι τα τραγούδια τους.

Πρωτεργάτης θεωρείται ο Διονύσης Σαββόπουλος, ενώ ανάμεσα στους

σημερινούς εκπροσώπους του είδους είναι ο Σωκράτης Μάλαμας, ο

Αλκίνοος Ιωαννίδης και ο Ορφέας Περίδης.

Μερικοί από τους πιο διάσημους συνθέτες και τα έργα τους

• Μίκης Θεοδωράκης: Άξιον Εστί («λαϊκό ορατόριο», Ελύτης).

• Μάνος Χατζιδάκις: Μεγάλος Ερωτικός (διάφορα ποιήματα με κοινό θέμα: Σαπφώ, ,

Ευριπίδης Σολωμός, Καβάφης, Ελύτης, Γκάτσος κ.ά.).

• Γιάννης Μαρκόπουλος: Ιθαγένεια, Χρονικό (Μύρης).

• Θάνος Μικρούτσικος: Ο Σταυρός του Νότου (Καββαδίας).

• Σταύρος Ξαρχάκος: Κατά Μάρκον (Γκάτσος)

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Page 30: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΣΤΙΧΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ

Page 31: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Άστρα μην με μαλώνετε

Στίχοι: Λευτέρης Καμπουράκης Μουσική: Λευτέρης Καμπουράκης

Πρώτη εκτέλεση: Χαράλαμπος Γαργανουράκης

Άστρα μη με μαλώνετε (4) που τραγουδώ τη νύχτα

Ω, γιατί 'χα πόνο στην καρδιά (2)

γιατί 'χα πόνο στην καρδιά ψηλό μελαχρινάκι μου

γιατί 'χα πόνο στην καρδιά και βγήκα και τον είπα Άστρα μη με μαλώνετε που τραγουδώ τη νύχτα

Στ' άστρα θα πω τον πόνο μου (4)

απού δεν τον μαρτυρούνε

Ω, απού 'χουνε κι υπομονή (2) αχ-ή, πώς με κατάντησες απού 'χουνε κι υπομονή

ώρες με τσ' ώρες και γροικούνε Στ' άστρα θα πω τον πόνο μου

απού δεν τον μαρτυρούνε

Δεν έτυχε φεγγάρι μου (4) να 'ρθεις στο χάλι απού 'μαι

Ω, κι έχεις το δίκιο να ρωτάς (2)

αχ-ή, πώς εκατάντησα έχεις το δίκιο να ρωτάς γιάηντα στεναχωρούμαι Δεν έτυχε φεγγάρι μου

να 'ρθεις στο χάλι απού 'μαι

Έχασα την αγάπη μου (4) κι εσύ ρωτάς φεγγάρι

Ω, για ήντα τσι νύχτες δεν μπορεί (2)

αχ-ή, καημοί και βάσανα για ήντα τσι νύχτες δεν μπορεί

ο ύπνος να με πάρει Έχασα την αγάπη μου

Page 32: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

κι εσύ ρωτάς φεγγάρι

Απόψε δεν κοιμήθηκα

Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό Εκτελέσεις:

Κώστας Γεροδήμος

Μέρα κι απόψε

Ωχ δεν κοιμήθηκα Και σήμερα νυστάζω

Μέρα για δυο ματάκια γαλανά Για δυο φρύδια γραμμένα

Σα δεν τα κλέψω μια βραδιά Νύχτα χωρίς φεγγάρι

Μόνο με την αστροφεγγιά

ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ

Μαύρα μάτια

Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος Μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος

Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος & Σαμιωτάκη ( Ντουέτο )

Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια, κατσαρά μαύρα μαλλιά

άσπρο πρόσωπο σαν κρίνος και στο μάγουλο ελιά

Τέτοια ομορφιά ποτές μου αχ! τσαχπίνα μου γλυκιά

Page 33: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

δεν την έχω απαντήσει εις ετούτο το ντουνιά

Μαυρομάτα μου για 'σένα

εκατάντησα τρελός Θα πεθάνω δεν αντέχω

έχω γίνει φθισικός

Πόνους έχω εγώ κρυμμένους μες στα φύλλα της καρδιάς με τα μάγκικά σου μάτια όταν φως μου με κοιτάς

Μην μου ξαναφύγεις πια

Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης, Βλάχος

Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης, Βλάχος Πρώτη εκτέλεση: Πρόδρομος Τσαουσάκης & Ρένα Ντάλλια ( Ντουέτο )

Άλλες ερμηνείες: Σωτηρία Μπέλλου

Βασίλης Τσιτσάνης, Βλάχος

Το ‘ξερα μια μέρα πως θα ‘ρθεις και τις τρέλες σου θα βαρεθείς

Μη μου ξαναφύγεις πια, μάγκα μου | 2x

Μείνε μες στην αγκαλιά μου | 2x

Ήταν άδικος ο χωρισμός και ανυπολόγιστα σκληρός

Μη μου ξαναφύγεις πια... ] 2x

Βρέθηκα στη στράτα της ζωής δίχως μάνα, δίχως συγγενείς

Μη μου ξαναφύγεις πια... ] 2x

Page 34: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΛΑ’Ι’ΚΟ

Τα δειλινά

Στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης, Τσάντας

Μουσική: Γιώργος Ζαμπέτας Πρώτη εκτέλεση: Βίκυ Μοσχολιού

Έφυγες και πήγες μακριά, σύννεφα σκεπάσαν την καρδιά,

σβήσαν απ' τα χείλη τα τραγούδια, γύρω μαραθήκαν τα λουλούδια.

Και τα δειλινά μια φωνή μου ψιθυρίζει

μυστικά δε θα γυρίσεις πια.

Στους μεγάλους δρόμους περπατώ,

με το βλέμμα μου σ' αναζητώ, λες κι αντιλαλούν τα βήματά σου

και ο πόνος με τραβάει κοντά σου. Και τα δειλινά

μια φωνή μου ψιθυρίζει μυστικά

δεν θα γυρίσεις πια.

Στα κλαδιά σωπαίνουν τα πουλιά, έρημη η παλιά μας η φωλιά,

φύτρωσε στην πόρτα μας χορτάρι, απ' τα χέρια μου σ' έχουνε πάρει.

Μα τα δειλινά μια φωνή μου ψιθυρίζει

μυστικά δε θα γυρίσεις πια.

Τι γλυκό να σ’ αγαπούν

Page 35: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Γιώργος Ζαμπέτας

Πρώτη εκτέλεση: Χαρούλα Αλεξίου

Μάτια μου μεγάλα μάτια μελαγχολικά ήπια στάλα στάλα

τα βαθιά σας μυστικά

Τι γλυκό να σ’ αγαπούν και να σου το λένε

μάτια που μελαγχολούν και κρυφά σου κλαίνε

και κρυφά σου σιγοκλαίνε

Άντρας μου δικός μου Θεέ μου γλυκαπαντοχή η καρδιά του κόσμου

στη καρδούλα μου αντηχεί

ΕΝΤΕΧΝΟ ( ΠΑΛΙΟ )

Όλα σε θυμίζουν

Στίχοι: Μανώλης Ρασούλης

Μουσική: Μάνος Λοΐζος Πρώτη εκτέλεση: Χαρούλα Αλεξίου

Όλα σε θυμίζουν, απλά κι αγαπημένα,

πράγματα δικά σου, καθημερινά σαν να περιμένουν κι αυτά μαζί μ’ εμένα να ’ρθεις κι ας χαράξει για στερνή φορά.

Όλη μας η αγάπη την κάμαρα γεμίζει

σαν ένα τραγούδι που λέγαμε κι οι δυο, πρόσωπα και λόγια και τ’ όνειρο που τρίζει,

σαν θα ξημερώσει τι θα ’ν’ αληθινό.

Page 36: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Όλα σε θυμίζουν,

απλά κι αγαπημένα, πράγματα δικά σου, καθημερινά.

Όλα σε θυμίζουν,

κι οι πιο καλοί μας φίλοι. Άλλος στην ταβέρνα, άλλος σινεμά.

Μόνη μου διαβάζω το γράμμα που ’χες στείλει πριν να φιληθούμε πρώτη μας φορά.

Όλη μας η αγάπη την κάμαρα γεμίζει

σαν ένα τραγούδι που λέγαμε κι οι δυο, πρόσωπα και λόγια και τ’ όνειρο που τρίζει,

σαν θα ξημερώσει τι θα ’ν’ αληθινό.

Όλα σε θυμίζουν, απλά κι αγαπημένα,

πράγματα δικά σου, καθημερινά.

Σ’ ακολουθώ

Στίχοι: Μάνος Λοΐζος

Μουσική: Μάνος Λοΐζος Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Λοΐζος

Σ' ακολουθώ στην τσέπη σου γλιστράω σαν διφραγκάκι τόσο δα μικρό

Σ' ακολουθώ και ξέρω πως χωράω μες στο λακκάκι που 'χεις στο λαιμό

Έλα κράτησέ με και περπάτησέ με

μες στο μαγικό σου το βυθό πάρε με μαζί σου στο βαθύ φιλί σου

μη μ' αφήνεις μόνο θα χαθώ

Σ' ακολουθώ και πάνω σου κολλάω σαν φανελάκι καλοκαιρινό

Σ' ακολουθώ σ' αγγίζω και πονάω κλείνω τα μάτια και σ' ακολουθώ

Page 37: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΕΝΤΕΧΝΟ ( ΣΥΓΧΡΟΝΟ)

Μιλώ για σένα

Στίχοι: Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Μουσική: Θανάσης Παπακωνσταντίνου Πρώτη εκτέλεση: Μελίνα Κανά

Μιλώ με τα ψηλά τ' απάτητα βουνά και τους μιλώ για σένα

πως έχεις ομορφιά και φρύδια τοξωτά σαν πέτρινα γεφύρια

Και μ' απάντησαν:

''Τα γεφύρια χορταριάζουν. Άμοιρη ψυχή μη ξεγελαστείς''.

Μιλώ με τ' ουρανού τα μαύρα σύννεφα

και τους μιλώ για σένα πως όταν περπατάς, γλυκά όπου πατάς

η στέρφα γη ανθίζει

Και μ' απάντησαν: "Η γη ανθίζει εκεί που θέλει.

Άμοιρη ψυχή μη ξεγελαστείς."

Μιλώ με τις πηγές που ζούνε μοναχές και τους μιλώ για σένα

πως όταν με κοιτάς, σαν λες πως μ' αγαπάς

αγγέλοι φτερουγίζουν

Και μ' απάντησαν: "Είναι χάρτινοι οι αγγέλοι.

Άμοιρη ψυχή μη ξεγελαστείς."

Page 38: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Αύγουστος

Στίχοι: Νίκος Παπάζογλου

Μουσική: Νίκος Παπάζογλου Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Παπάζογλου

Μα γιατί το τραγούδι να 'ναι λυπητερό με μιας θαρρείς κι απ' την καρδιά μου ξέκοψε

κι αυτή τη στιγμή που πλημμυρίζω χαρά ανέβηκε ως τα χείλη μου και με 'πνιξε

φυλάξου για το τέλος θα μου πεις

Σ' αγαπάω μα δεν έχω μιλιά να στο πω κι αυτό είναι ένας καημός αβάσταχτος

λιώνω στον πόνο γιατί νιώθω κι εγώ ο δρόμος που τραβάμε είναι αδιάβατος

κουράγιο θα περάσει θα μου πεις

Πώς μπορώ να ξεχάσω τα λυτά της μαλλιά την άμμο που σαν καταρράχτης έλουζε καθώς έσκυβε πάνω μου χιλιάδες φιλιά

διαμάντια που απλόχερα μου χάριζε θα πάω κι ας μου βγει και σε κακό

Σε ποιαν έκσταση απάνω σε χορό μαγικό μπορεί ένα τέτοιο πλάσμα να γεννήθηκε

από ποιο μακρινό αστέρι είναι το φως που μες τα δυο της μάτια πήγε κρύφτηκε

κι εγώ ο τυχερός που το 'χει δει

Μες το βλέμμα της ένας τόσο δα ουρανός αστράφτει συννεφιάζει αναδιπλώνεται

μα σαν πέφτει η νύχτα πλημμυρίζει με φως φεγγάρι αυγουστιάτικο υψώνεται και φέγγει από μέσα η φυλακή

Πώς μπορώ να ξεχάσω τα λυτά της μαλλιά

την άμμο που σαν καταρράχτης έλουζε καθώς έσκυβε πάνω μου χιλιάδες φιλιά

διαμάντια που απλόχερα μου χάριζε θα πάω κι ας μου βγει και σε κακό

Page 39: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Ο έρωτας στο δημοτικό τραγούδι παρουσιάζεται ως τάση ολοκληρωτικής

ένωσης και ταύτισης των δύο ερωτευμένων. Συγκεκριμένα

προσωποποιούνται ο έρωτας και η Μοίρα, οι οποίοι «υποστηρίζουν» ότι ο

έρωτας είναι παντοδύναμος και μπορεί να εισβάλλει στις καρδιές όλων των

Page 40: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ανθρώπων, και έχει να κάνει περισσότερο με τη συναισθηματική παρά με

τη σαρκική του διάσταση. Τέλος, στο δημοτικό τραγούδι ο ερωτευμένος δεν

είναι κτητικός αλλά αδρανής. Αυτό φαίνεται στο τραγούδι ‘Άστρα μην με

μαλώνετε’, στους εξής στίχους: «Άστρα μην με μαλώνετε/ Που τραγουδώ τη

νύχτα/ Γιατί είχα πόνο στην καρδιά/ Και βγήκα και τον είπα», όπου ο

ερωτευμένος, επειδή δεν είναι κτητικός απέναντι σε αυτή που αγαπάει,

προτιμά να την σκέφτεται και να λέει τον πόνο του στα άστρα παρά να την

διεκδικήσει.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Σύμφωνα με μια ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι, στο ρεμπέτικο τραγούδι, ο ανικανοποίητος έρωτας ξεκινάει από την πιο κυνική στάση και φτάνει με μια πρωτόγονη ένταση μέχρι τα πλατειά χριστιανικά όρια της αγάπης και αλλού ως φυγή που επιβάλλεται νοσηρά από αδυναμία, μια που οι συνθήκες παραμένουν το ίδιο σκληρές σα μέταλλο στον άνθρωπο που κινάει για να αγαπήσει μ’ όλη του τη δύναμη κι όσο μπορεί περισσότερο. Ο έρωτας στο ρεμπέτικο τραγούδι παρουσιάζεται ακόμα ως εξάρτηση και αρρώστια. Για παράδειγμα, στο τραγούδι ‘Μαύρα μάτια’, οι εξής στίχοι: «Εκατάντησα τρελός/ Θα πεθάνω δεν αντέχω» φανερώνουν ότι την τρέλα και την υπερβολική εξάρτηση που μπορεί να προκαλέσει ο έρωτας.

Page 41: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Αντίθετα, συγκριτικά με το δημοτικό τραγούδι, ο έρωτας παρουσιάζεται γεμάτος υγεία και λεβεντιά.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟ ΛΑΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Στο λαϊκό τραγούδι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό η απογοήτευση και η απαισιοδοξία. Για παράδειγμα, στο τραγούδι ‘Τα δειλινά’, στους εξής στίχους: «Έφυγες και πήγες μακριά/ σύννεφα σκεπάσαν την καρδιά/ σβήσαν απ' τα χείλη τα τραγούδια/ γύρω μαραθήκαν τα λουλούδια», παρουσιάζεται η φύση να λυπάται μαζί με τον απογοητευμένο ερωτευμένο. Τα περισσότερα τραγούδια μιλούν για κάποιο ανεκπλήρωτο έρωτα ή για

ένα δακρύβρεχτο αποχωρισμό.Δύσκολα παρουσιάζεται μια ελπίδα, ότι ίσως κάποια στιγμή ο ερωτευμένος καταφέρει να είναι με το αγαπώμενο πρόσωπο. Αντιθέτως, πιστεύει πως δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να ζήσει την ευτυχία προσωποποιεί έννοιες όπως τον πόνο και τη μοναξιά, και υποστηρίζει ότι αυτοί πλέον είναι η μοναδική του συντροφιά.Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο ερωτευμένος ομολογεί και χαίρεται τον έρωτά του νοιώθοντας ψυχική πληρότητα ,όπως φαίνεται στο τραγούδι «τι γλυκό να σ’αγαπούν».

Page 42: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟ ΕΝΤΕΧΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Στο έντεχνο τραγούδι, ο έρωτας εμφανίζεται πλέον με πιο εξευγενισμένο τρόπο. Υπάρχει διάχυτος ρομαντισμός και συναισθηματισμός. Ο ερωτευμένος τείνει να είναι ευάλωτος και εξαρτημένος από το αγαπώμενο πρόσωπο. Οτιδήποτε γύρω του θυμίζει το αντικείμενο του πόθου του, σαν να είναι πλέον ο έρωτας μια διάχυτη έννοια. Αυτό φαίνεται στο τραγούδι ‘Όλα σε θυμίζουν’, στους εξής στίχους: «Όλα σε θυμίζουν/ Απλά κι αγαπημένα/ Πράγματα δικά σου, καθημερινά». Οι στίχοι είναι πολύ προσεγμένοι, θυμίζουν περισσότερο ποίηση παρά μουσική. Δεν υπάρχει πλέον αυτή η εξαρτημένη ανάγκη ανάμεσα στους ερωτευμένους, όχι τουλάχιστον με τον ίδιο τρόπο που υπάρχει στο ρεμπέτικο. Στο έντεχνο, ο ερωτευμένος τείνει να είναι περισσότερο μελαγχολικός, δεν υπάρχει όμως αυτή η διάθεση να καταπνίξει τον πόνο του με ανώφελα μέσα όπως η μέθη. Κατά κάποιο τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι συνυπάρχει με τη μοναξιά του. Για παράδειγμα, στο τραγούδι ‘Άυγουστος’, στους εξής στίχους: «Σ' αγαπάω μα δεν έχω μιλιά να στο πω/ κι αυτό είναι ένας καημός αβάσταχτος/ λιώνω στον πόνο γιατί νιώθω κι εγώ/ ο δρόμος που τραβάμε είναι αδιάβατος/ κουράγιο θα περάσει θα μου πεις», ο ερωτευμένος φαίνεται όχι μόνο να γνωρίζει, αλλά και να έχει αποδεχθεί το γεγονός ότι δε μπορεί να είναι με

Page 43: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

την αγαπημένη του, χωρίς να κάνει καμία προσπάθεια να αλλάξει την κατάσταση.

Φύση

Λαϊκό-Ρεμπέτικο Η φύση έχει σημαντικό ρόλο στα τραγούδια. Το λαϊκό τραγούδι

επηρεάζεται από την φύση. Για παράδειγμα στο τραγούδι «Αγριολούλουδο» προβάλονυαι οι δυσκολίες τις ζωής που ν έχουν κάνει τον πρωταγωνιστή σκληρό.Νιώθει σαν να ξεριζώνεις ένα αγριολούλουδο που του στερεις τη ζωή του.. Επιπλέον στο τραγούδι «Βουνό» έχουμε πάλι κύριο πρόσωπο τη φύση όπως το «Αγριολούλουδο».Εδώ ο ερωτευμένος βρίσκει καταφύγιο στη φύση για παρηγοριά γιατί ο άνθρωπος δεν θα τον στηρίξει. Τέλος και στα δυο αυτά τραγούδια η φύση είναι ένας τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων και μέρος γαληνεύσεις της ψυχής των ανθρώπων. Επιπρόσθετα στο ρεμπέτικο τραγούδι τα προβλήματα των ανθρώπων και ιδιαίτερα των πόλεων παρουσιάζονται με πολλές εικόνες της φύσης. Όταν είναι προβληματισμένοι οι εικόνες είναι μουντές και συνήθως βασίζονται σε καιρικές συνθήκες όπως είναι και τα τραγούδια «Συννεφιασμένη Κυριακή» όπου αρομιάζει την καρδιά του με την Κυριακή που είναι μουντή. Ακόμα «Ο ουρανός έχει μαυρίσει» μας προϊδεάζει πως θα γίνει κάτι άσχημο αλλά εκφράζει και την ανάγκη του να κάνει αυτό που αισθάνεται ότι και να γίνει. Τέλος και τα δυο είδη μουσικής λαϊκό ρεμπέτικο έχουν ως κύριο μέσο παρουσίασης των ανθρώπινων συναισθημάτων τη φύση. Άλλοτε με εικόνες ενώ τις περισσότερες φορές επικεντρώνεται σε λουλούδια για να δείξει τα προβλήματα της ευρύτερης κοινωνίας.

Έντεχνο παλιό-σύγχρονο

Στο έντεχνο η φύση παίρνει την κυριολεκτική σημασία της,. Πιο

συγκεκριμένα στο τραγούδι «Θάλασσα Πλατιά» η καρδιά παρομοιάζετε με την θάλασσα που είναι ανήσυχη. Βλέποντας την θάλασσα ξυπνάνε αναμνήσεις, βλέποντας τα πουλιά να φεύγουν τους ζητάει να του φέρουν πίσω το αίσθημα της ευτυχίας .Στο τραγούδι «Κούρο Σιβο» έχουμε άσχημες αναμνήσεις ενός ναυτικού και τις πολλαπλές δυσκολίες που εμφανίζει η ζωή στα πλοία.

Στο σύγχρονο έντεχνο τραγούδι έχουμε το τραγούδι «γέρο πλάτανος» το οποίο μιλαει για την εγκατάλειψη της φύσης από τους ανθρώπους γιατί φεύγουν και πάνε στην πολη.Η φύση ερημώνεται και μένει μόνη της. Ο ποιητής παίρνει αφορμή επίσης από τον πλάτανο για να μιλήσει για τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της ζωής.

Page 44: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ένα άλλο τραγούδι «Κοιλάδα των Τεμπών» θυμίζει την προφορική παράδοση η φράση του κειμινου « όπως τα λέω». Το τραγούδι δείχνει τη ζωή που δίνει στον πλατανο.Αυτος μιλά στον άνθρωπο ο οποίος θέλει να τον προστατέψει διότι είναι πιο ισχυρός και πιο δυνατος. Εδω εντοπίζουμε την προσωποποίηση της φύσης.

Στίχοι: Παραδοσιακό Μουσική: Παραδοσιακό

Εκτελέσεις: Χρόνης Αηδονίδης Γιώργος Τζώρτζης

Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν και μου 'πανε, ποτέ δεν θα πεθάνω.

Φτιάχνω κι εγώ το σπίτι μου

ψηλότερο από τ΄ άλλα. Σαράντα δυο πατώματα,

εξήντα παραθύρια.

Στα παραθύρια στέκομαι, τους κάμπους αγναντεύω.

Βλέπω τους κάμπους πράσινους και τα βουνά γαλάζια.

Βλέπω το Χάρο που ΄ρχεται

καβάλα στ' άλογό του Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν και μου είπανε, ο Χάρος δεν με παίρνει.

Μη με παίρνεις Χάρο,

μη με παίρνεις γιατί δεν με ξαναφέρνεις.

Στίχοι: Κώστας Μάνεσης Μουσική: Γιάννης Παπαϊωάννου, Ψηλός, Πατσάς

Page 45: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Πρώτη εκτέλεση: Οδυσσέας Μοσχονάς, Σαμιώτης

Πέντε Έλληνες στον Αδη ανταμώσαν ένα βράδυ Και το γλέντι αρχινάνε

κι όλα γύρω τους τα σπάνε

Με μπουζούκια, μπαγλαμάδες τρέλαναν τους σατανάδες Κι από κέφι ζαλισμένοι χόρευαν οι κολασμένοι

Στο ρωμαίικο τραγούδι

κάηκε το πελεκούδι Κι όλοι φώναζαν αράδα να μας ζήσει η Ελλάδα

Στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης, Τσάντας Μουσική: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Πρώτη εκτέλεση: Σούλα Καλφοπούλου & Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος ( Ντουέτο )

Το καντήλι τρεμοσβήνει σε μια κάμαρα φτωχή

και μια μάνα σιγολιώνει Ι στο κρεβά-, κρεβάτι μοναχή. Ι Δις

Ξένοι πια την παραστέκουν για στερνή της συντροφιά.

Έφαγε την κόρη αρρώστια Ι και τον γιο, τον γιο η ξενιτιά. Ι Δις

Έσβησε πια το καντήλι κι η μανούλα πάει μαζί.

Μοναχή σ’ αυτό τον κόσμο Ι τι το ή-, το ήθελε να ζει. Ι Δις

Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος Καζαντζίδης & Μαρινέλλα ( Ντουέτο )

Page 46: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο κυρ Αντώνης πάει καιρός που ζούσε στην αυλή με ένα κανάτι κι ένα κρεβάτι και με κρασί πολύ

είχε δυο μάτια γαλανά κι αχτένιστα μαλλιά κι ένα λουλούδι πάντα φορούσε στα ρούχα τα παλιά

Αχ κυρ Αντώνη πώς σ' αγαπάμε και μαζί σου τ' άστρα μετράμε

τις φωτιές για σένα πηδάμε ώσπου να ρθει βροχή και το θυμό σου πάντα ξεχνάμε σαν πουλιά μαζί τριγυρνάμε

σαν παιδιά με σένα γελάμε σαν κάνεις προσευχή

Ο κυρ Αντώνης βιάζεται να πάει να κοιμηθεί γιατί το βράδυ στα όνειρά του θέλει να θυμηθεί

ό,τι ποτέ δεν έζησε μες τ' όνειρό του ζει μα η νύχτα φεύγει και λυπημένο τον βρίσκει η χαραυγή

Αχ κυρ Αντώνη πώς σ' αγαπάμε και μαζί σου τ' άστρα μετράμε

τις φωτιές για σένα πηδάμε ώσπου να ρθει βροχή και το θυμό σου πάντα ξεχνάμε σαν πουλιά μαζί τριγυρνάμε

σαν παιδιά με σένα γελάμε σαν κάνεις προσευχή

Μα ένα βράδυ ο κυρ Αντώνης στρώνει να κοιμηθεί κι όταν ξυπνάμε τον καρτεράμε στην πόρτα να φανεί

μα ο κυρ Αντώνης δε θα βγει ποτέ του στην αυλή αφού για πάντα μες τ' όνειρό του θέλησε πια να ζει

Στίχοι: Brendan Behan & Βασίλης Ρώτας Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου

Άλλες ερμηνείες: Μαρία Φαραντούρη Γιώργος Νταλάρας

Ήταν πρωί του Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή βγήκα να πάρω αέρα στην ανθισμένη γη

βλέπω μια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνεί σπάσε καρδιά μου εχάθη το γελαστό παιδί

Είχεν αντρεία και θάρρος και αιώνια θα θρηνώ

το πηδηχτό του βήμα το γέλιο το γλυκό ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στιγμή

σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί

Page 47: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Μον' να 'ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι και μόνον από βόλι Εγγλέζου να 'χε πάει κι από απεργία πείνας μέσα στη φυλακή

θα 'ταν τιμή μου που 'χασα το γελαστό παιδί

Βασιλικιά μου αγάπη μ' αγάπη θα στο λέω για το ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίω

γιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύ δόξα τιμή στ' αξέχαστο γελαστό παιδί

Στίχοι: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Μουσική: Λουδοβίκος των Ανωγείων

Πρώτη εκτέλεση: Λουδοβίκος των Ανωγείων

Αυτή ήταν η Ακριβούλα η εγγόνα της γριάς Λούκαινας Φύκια ήταν τα στεφάνια της

κοχύλια τα προικιά της

Κι' η γριά ακόμα, ακόμα μοιρολογά τα γεννοβόλια της τα παλιά

Σαν να μην είχανε ποτέ τους τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου

Σαν να μην είχανε ποτέ τους τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου

Αυτή ήταν η Ακριβούλα

η εγγόνα της γριάς Λούκαινας

Στίχοι: Μήτσος Σταυρακάκης Μουσική: Μιχάλης Σταυρακάκης

Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

Ο έρωτας κι ο θάνατος ίδια σπαθιά βαστούνε

κι οι δυο με τρόπο ξαφνικό και ύπουλο χτυπούνε

Όταν φιλώ τ' αχείλι σου μουδιάζει το κορμί μου

Page 48: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

και μες στου ονείρου το γιαλό χάνομαι γιασεμί μου

Ο έρωτας στην ξενιτειά Ξενιτεμένο μου πουλί

Στίχοι: Γιώργος Αρμένης Μουσική: Χρήστος Λεοντής

Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Μπαγιώκης Ξενιτεμένο μου πουλί εκεί στα ξένα που 'σαι

σου στέλνω μήλο σέπεται κυδώνι μαραγκιάζει

Σου στέλνω και το δάκρυ μου σ' ένα μικρό μαντίλι

το δάκρυ μου είναι καφτερό και καίει το μαντίλι

Ξενιτεμένο μου πουλί εκεί στα ξένα που 'σαι

ξένοι σου πλένουν τα σκουτιά ξένοι στα σαπουνίζουν

Στα πλένουν μια στα πλένουν δυο στα πλένουν τρεις και πέντε κι από τις πέντε κι ύστερα

τα ρίχνουν στο σοκάκι Πάρε ξένε μ' τα ρούχα σου πάρε και τα σκουτιά σου

και σύρε στην πατρίδα σου σε καρτερεί η φαμελιά σου.

Να χαμηλώναν τα βουνά

Παραδοσιακό Πρώτη εκτέλεση: Ψαραντώνης & Γιάννης Παξιμαδάκης ( Ντουέτο )

Άιντε να χαμηλώναν τα βουνά ώρε να ιδώ την Σαλονίκη τα μεσάνυχτα

την πόρτα σου άνοιξα. Ώρε να ιδώ και την αγάπη μου

άιντε με ποιον τρώει και πίνει μήλο κόκκινο, κορμί μου νόστιμο.

Έρε με έναν ασίκη κάθουνταν άιντε μ' αυτόν τρώει και πίνει μήλο της μηλιάς

κορμί της αγκαλιάς μήλο πράσινο, κορμί για πιάσιμο...

Έρε τα κόκκινα, τα κίτρινα κι αν έβγαλες άιντε κι αν φόρεσες τα μαύρα Τούρκα για Ρωμιά;

Page 49: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

και απόμεινες Ρωμιά. φέξε αστέρι μου, και πιάσ' το χέρι μου...

Το παράπονο του ξενιτεμένου ( Σαν απόκληρος γυρίζω ) Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης, Βλάχος

Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης, Βλάχος Πρώτη εκτέλεση: Σωτηρία Μπέλλου

Σαν απόκληρος γυρίζω στην κακούργα ξενιτιά

Περιπλανώμενος δυστυχισμένος Μακριά απ' της μάνας μου την αγκαλιά

Κλαίνε τα πουλιά για αέρα

Και τα δέντρα για νερό Κλαίω μανούλα μου κι εγώ για σένα

Που έχω χρόνια για να σε ειδώ Πάρε χάρε τη ψυχή μου

Ησυχία για να βρω Αφού το θέλησε η μαύρη μοίρα

Μες τη ζωή μου να μη χαρώ Η ξενιτιά

Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου Μουσική: Ara Dinkjian

Πρώτη εκτέλεση: Ελευθερία Αρβανιτάκη Ψηλά βουνά κι εσείς των άστρων θωριές. Ποτάμια αχνά, ελάτια, δάφνες, μυρτιές.

Την καρδιά μου, ωχ φωτιά μου, όποιος δει να του πει να 'ρθει κοντά μου, μην αργεί.

Ξενιτιά μου, έρωτά μου, φως κι αυγή πριν ραγίσει απ' το σεβντά μου όλη η γη.

Φαράγγια υγρά κι εσείς των δράκων σπηλιές αετών φτερά κι ανέμων μαύρες φωλιές.

Την καρδιά μου, ωχ φωτιά μου, όποιος δει να του πει να 'ρθει κοντά μου, μην αργεί.

Ξενιτιά μου, έρωτά μου, φως κι αυγή πριν ραγίσει απ' το σεβντά μου όλη η γη. Αηδόνι εσύ, πλανεύτρα στάχτη που καις με ποιο κρασί μεθάει τα μάτια του, πες.

Στο σταθμό του Μονάχου Στίχοι: Άκης Πάνου

Μουσική: Άκης Πάνου Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Διονυσίου

Στο σταθμό του Μονάχου με πέταξε άχου

η μαύρη μοίρα μου μάνα κακομοίρα μου

Όπου να 'ναι σουρουπώνει το Ακρόπολις θα φτάσει

να 'ταν και να κατεβάσει ένα φίλο ή γνωστό

Page 50: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Στο σταθμό του Μονάχου με πέταξε άχου

η μαύρη μοίρα μου μάνα κακομοίρα μου

Κάθε άνθρωπος και γλώσσα ποιόνε ξέρω ποιος με ξέρει

αφιλόξενα τα μέρη παγωμένες οι καρδιές

Στο σταθμό του Μονάχου με ξέχασε άχου

η μαύρη μοίρα μου μάνα κακομοίρα μου

Δίπλα μου λαγοκοιμάται ένας χίπυ πεινασμένος

ένας νέγρος μεθυσμένος τα ναυάγια σωρό

Στο σταθμό του Μονάχου με ξέχασε άχου

η μαύρη μοίρα μου μάνα κακομοίρα μου

Μιλώ για τα παιδιά μου

Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος Πρώτη εκτέλεση: Βίκυ Μοσχολιού

Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.

Μου γράφει η γιαγιά τους πως ρωτάνε τα τρένα που 'ναι στο σταθμό πού πάνε.

Αδύνατος μου γράφει ο Στελάκης έχει ανάγκη θάλασσας ο Τάκης

αρχίζει το σχολείο η Μαρίνα θέλει να γίνει κάποτε γιατρίνα.

Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.

Αγόρασα λαχείο στ' όνομά τους αχ να κερδίσω να σταθώ σιμά τους

Τώρα που πας στην ξενιτιά Στίχοι: Νίκος Γκάτσος

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πρώτη εκτέλεση: Νανά Μούσχουρη

Τώρα που πας στη ξενιτειά πουλί θα γίνω του νοτιά

γρήγορα να σ' ανταμώσω. Για να σου φέρω τον σταυρό που μου παράγγειλες να βρω

δαχτυλίδι να σου δώσω.

Page 51: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ήσουν κυπαρίσσι στην αυλή μου αγαπημένο ποιος θα μου χαρίσει το φιλί που περιμένω.

Στ' όμορφο ακρογιάλι καρτερώ να μου 'ρθεις πάλι σαν μικρό χαρούμενο πουλί. (δις)

Χρυσή μου αγάπη έχε γεια να 'ναι μαζί σου η Παναγιά κι όταν 'ρθει το περιστέρι. Θα χω κρεμάσει φυλαχτό στο παραθύρι τ' ανοιχτό

την καρδιά μου σαν αστέρι. Ήσουν κυπαρίσσι στην αυλή μου αγαπημένο ποιος θα μου χαρίσει το φιλί που περιμένω.

Στ' όμορφο ακρογιάλι καρτερώ να μου ρθεις πάλι σαν μικρό χαρούμενο πουλί. (δις)

Της ξενιτιάς ( Φεγγάρι μάγια μου 'κανες ) Στίχοι: Ερρίκος Θαλασσινός

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Πρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Φεγγάρι μάγια μου ‘κανες και περπατώ στα ξένα είναι το σπίτι ορφανό αβάσταχτο το δειλινό

και τα βουνά κλαμένα Στείλε ουρανέ μου ένα πουλί να πάει στη μάνα υπομονή

Στείλε ουρανέ μου ένα πουλί ένα χελιδονάκι,

να πάει να χτίσει τη φωλιά στου κήπου την κορομηλιά

δίπλα στο μπαλκονάκι, στείλε ουρανέ μου ένα πουλί να πάει στη μάνα υπομονή Να πάει στη μάνα υπομονή

δεμένη στο μαντίλι προικιά στην αδερφούλα μου

και στη γειτονοπούλα μου γλυκό φιλί στα χείλη

Της αγκαλιάς η ξενιτιά Στίχοι: Άλκης Αλκαίος

Μουσική: Σωκράτης Μάλαμας Πρώτη εκτέλεση: Σωκράτης Μάλαμας

Xάθηκα απόψε στη σιωπή και σ' ένα πέλαγος βαθύ του νού με σέρνει η ρότα Eίπα να φύγω σ' άλλη γη μα της αγάπης η πληγή δεν κλείνει με τσιρότα

Bλέπω καράβια να περν μ' άσπρη σημαία να γυρνούν στης λησμονιάς τα μέρη

Page 52: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

και μια γοργόνα με ρωτά αν είδα ήλιο τη νυχτιά κι άστρο το μεσημέρι

Tης αγκαλιάς η ξενητειά είναι η πιό μεγάλη

βάλε στη στάχτη μου φωτιά κι αφάνισέ με πάλι

Kαλότυχα είναι τα βουνά ψυχή δεν έχουν να πονά, καρδιά ν' αργοπεθαίνει

πέφτει μια κίτρινη βροχή που να 'βρουν στέγη και τροφή

του κόσμου οι κολασμένοι Kάποτε είχες μια καρδιά

που χώραγε όλο το ντουνιά τώρα χωράει μια πέτρα

μέχρι να βρείς τρόπο να ζείς μην τη σκοτώνεις τη ζωή,

τι μένει κάτσε μέτρα ούν

Αχ Ελλάδα Στίχοι: Μανώλης Ρασούλης Μουσική: Βάσω Αλαγιάννη

Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Παπάζογλου

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά και στο Σικάγο μέσα ζει στη λευτεριά εκείνος που δεν ξέρει και δεν αγαπά

σάμπως φταις κι εσύ καημένη και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά

Αχ Ελλάδα σ' αγαπώ και βαθιά σ' ευχαριστώ γιατί μ' έμαθες και ξέρω ν' ανασαίνω όπου βρεθώ να πεθαίνω όπου πατώ και να μην σε υποφέρω Αχ Ελλάδα θα στο πω πριν λαλήσεις πετεινό

δεκατρείς φορές μ' αρνιέσαι μ' εκβιάζεις μου κολλάς

σαν το νόθο με πετάς μα κι απάνω μου κρεμιέσαι

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά

Οδυσσέα γύρνα κοντά μου που τ' άγια χώματα της

πόνος και χαρά Κάθε ένας είναι ένας

Page 53: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

που σύνορο πονά κι εγώ είμαι ένας κανένας

που σας σεργιανά Αχ Ελλάδα σ' αγαπώ

και βαθιά σ' ευχαριστώ γιατί μ' έμαθες και ξέρω ν' ανασαίνω όπου βρεθώ να πεθαίνω όπου πατώ και να μην σε υποφέρω Αχ Ελλάδα θα στο πω πριν λαλήσεις πετεινό

δεκατρείς φορές μ' αρνιέσαι μ' εκβιάζεις μου κολλάς

σαν το νόθο με πετάς μα κι απάνω μου κρεμιέσαι

ΣΧΟΛΙΑ

Τα τραγούδια στα οποία δουλέψαμε μας μιλάνε για την ξενιτειά και για τις ανθρώπινες σχέσεις.Οι ήρωες των τραγουδιών αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως η απόσταση π.χ στο τραγούδι τώρα που πας στην ξενιτειά,ο ήρωας θέλει να γίνει πουλί και να γυρίσει πισω.Ο πόνος είναι αβάστακτος για τους πιο πολλούς όπως στο τραγούδι της ξενιτειάς το πουλί μεταφέρει το μήνυμα του πόνου.Αλλά η ξενιτειά δρούσε σαν τσιρότο για τον πόνο της ερωτικής απογοήτευσης του ήρωα στο τραγούδι της αγκαλιάς η ξενιτειά.Επίσης τα ξενιτεμένα τραγούδια όπως το αχ'Ελλάδα σ'αγαπώ μας δείχνει οτι ο ήρωας αφήνει πίσω τα άσχημα και πέρνει μαζί του τα καλά.Σύμφωνα με αυτά τα τραγούδια,συμπερένουμε οτι μιλάνε για τον πόνο του ξενιτεμένου που φεύγει απο την χώρα του και την οικογένεια του.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

ΔΗΜΟΤΙΚΑ

ΜΕ ΓΕΛΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ Στίχοι: Παραδοσιακό

Μουσική: Παραδοσιακό Εκτελέσεις:

Χρόνης Αηδονίδης

Page 54: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Γιώργος Τζώρτζης

Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν και μου 'πανε, ποτέ δεν θα πεθάνω.

Φτιάχνω κι εγώ το σπίτι μου

ψηλότερο από τ΄ άλλα. Σαράντα δυο πατώματα,

εξήντα παραθύρια.

Στα παραθύρια στέκομαι, τους κάμπους αγναντεύω.

Βλέπω τους κάμπους πράσινους και τα βουνά γαλάζια.

Βλέπω το Χάρο που ΄ρχεται

καβάλα στ' άλογό του Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ΄ αηδόνια.

Με γέλασαν και μου είπανε, ο Χάρος δεν με παίρνει.

Μη με παίρνεις Χάρο,

μη με παίρνεις γιατί δεν με ξαναφέρνεις.

ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ

ΠΕΝΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΟΝ ΑΔΗ Στίχοι: Κώστας Μάνεσης

Μουσική: Γιάννης Παπαϊωάννου, Ψηλός, Πατσάς Πρώτη εκτέλεση: Οδυσσέας Μοσχονάς, Σαμιώτης

Άλλες ερμηνείες:

Δημήτρης Τσαουσάκης Ελένη Βιτάλη

Μανώλης Αγγελόπουλος Μανώλης Λιδάκης

Page 55: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Πέντε Έλληνες στον ʼ δη ανταμώσαν ένα βράδυ Και το γλέντι αρχινάνε

κι όλα γύρω τους τα σπάνε Με μπουζούκια, μπαγλαμάδες

τρέλαναν τους σατανάδες Κι από κέφι ζαλισμένοι χόρευαν οι κολασμένοι

Στο ρωμαίικο τραγούδι

κάηκε το πελεκούδι Κι όλοι φώναζαν αράδα να μας ζήσει η Ελλάδα

ΤΟ ΚΑΝΤΗΛΙ ΤΡΕΜΟΣΒΗΝΕΙ Στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης, Τσάντας

Μουσική: Γρηγόρης Μπιθικώτσης Πρώτη εκτέλεση: Σούλα Καλφοπούλου & Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος (

Ντουέτο )

Το καντήλι τρεμοσβήνει σε μια κάμαρα φτωχή

και μια μάνα σιγολιώνει Ι στο κρεβά-, κρεβάτι μοναχή. Ι Δις

Ξένοι πια την παραστέκουν για στερνή της συντροφιά.

Έφαγε την κόρη αρρώστια Ι και τον γιο, τον γιο η ξενιτιά. Ι Δις

Έσβησε πια το καντήλι κι η μανούλα πάει μαζί.

Μοναχή σ’ αυτό τον κόσμο Ι τι το ή-, το ήθελε να ζει. Ι Δις

Page 56: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΛΑΪΚΑ

ΒΡΕΧΕΙ ΦΩΤΙΑ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΑ ΜΟΥ

Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Μίμης Πλέσσας

Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Διονυσίου

Άλλες ερμηνείες: Γιώργος Νταλάρας

Βρέχει φωτιά στη στράτα μου φωτιά που μ' έχει κάψει

για τα φτωχά τα νιάτα μου κανένας δε θα κλάψει

Η ζωή, η ζωή εδώ τελειώνει

σβήνει το καντήλι μου κι η ψυχή, η ψυχή σαν χελιδόνι

φεύγει απ' τα χείλη μου

Κύμα πικρό στην πλώρη μου και τα πανιά σκισμένα

ούτε αδελφός αγόρι μου δε νοιάστηκε για σένα

Η ζωή, η ζωή εδώ τελειώνει

σβήνει το καντήλι μου κι η ψυχή, η ψυχή σαν χελιδόνι

φεύγει απ' τα χείλη μου

Page 57: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο ΚΥΡ-ΘΑΝΟΣ ΠΕΘΑΝΕ

Στίχοι: Κώστας Βίρβος Μουσική: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Πρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Ο κυρ-Θάνος πέθανε παραπονεμένος ώρα δυο στο καπηλειό του Χατζηθωμά.

Τελευταία πέρναγε φτώχειες ο καημένος κι είχε βάλει ενέχυρο και τον μπαγλαμά.

Τον μπαγλαμά, τ' αδέρφι του που τού 'φτιαχνε το κέφι του

ενέχυρο τον έδωσε και ο κυρ-Θάνος έσβησε.

Κάποιος αν του πλήρωνε κάτι λίγα χρέη θα 'χε τ' οργανάκι του, θα 'ταν στη ζωή.

Μα κανείς δεν ρώτησε, τάχα γιατί κλαίει. Τον καημό του αλλουνού ποιος τον εννοεί;

Τον μπαγλαμά, τ' αδέρφι του που τού 'φτιαχνε το κέφι του

ενέχυρο τον έδωσε και ο κυρ-Θάνος έσβησε.

Page 58: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΕΝΤΕΧΝΑ

Ο ΚΥΡ-ΑΝΤΩΝΗΣ Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος Καζαντζίδης & Μαρινέλλα ( Ντουέτο )

Άλλες ερμηνείες: Βίκυ Λέανδρος

Γιώργος Νταλάρας Νανά Μούσχουρη

Ο κυρ Αντώνης πάει καιρός που ζούσε στην αυλή με ένα κανάτι κι ένα κρεβάτι και με κρασί πολύ

είχε δυο μάτια γαλανά κι αχτένιστα μαλλιά κι ένα λουλούδι πάντα φορούσε στα ρούχα τα παλιά

Αχ κυρ Αντώνη πώς σ' αγαπάμε και μαζί σου τ' άστρα μετράμε

τις φωτιές για σένα πηδάμε ώσπου να ρθει βροχή και το θυμό σου πάντα ξεχνάμε σαν πουλιά μαζί τριγυρνάμε

σαν παιδιά με σένα γελάμε σαν κάνεις προσευχή

Ο κυρ Αντώνης βιάζεται να πάει να κοιμηθεί

γιατί το βράδυ στα όνειρά του θέλει να θυμηθεί ό,τι ποτέ δεν έζησε μες τ' όνειρό του ζει

μα η νύχτα φεύγει και λυπημένο τον βρίσκει η χαραυγή

Αχ κυρ Αντώνη πώς σ' αγαπάμε και μαζί σου τ' άστρα μετράμε τις φωτιές για σένα πηδάμε ώσπου να ρθει βροχή

και το θυμό σου πάντα ξεχνάμε σαν πουλιά μαζί τριγυρνάμε σαν παιδιά με σένα γελάμε σαν κάνεις προσευχή

Μα ένα βράδυ ο κυρ Αντώνης στρώνει να κοιμηθεί

κι όταν ξυπνάμε τον καρτεράμε στην πόρτα να φανεί

Page 59: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

μα ο κυρ Αντώνης δε θα βγει ποτέ του στην αυλή αφού για πάντα μες τ' όνειρό του θέλησε πια να ζει

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ Στίχοι: Brendan Behan & Βασίλης Ρώτας

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου

Άλλες ερμηνείες:

Μαρία Φαραντούρη Γιώργος Νταλάρας

Ήταν πρωί του Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή βγήκα να πάρω αέρα στην ανθισμένη γη

βλέπω μια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνεί σπάσε καρδιά μου εχάθη το γελαστό παιδί

Είχεν αντρεία και θάρρος και αιώνια θα θρηνώ

το πηδηχτό του βήμα το γέλιο το γλυκό ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στιγμή

σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί

Μον' να 'ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι και μόνον από βόλι Εγγλέζου να 'χε πάει κι από απεργία πείνας μέσα στη φυλακή

θα 'ταν τιμή μου που 'χασα το γελαστό παιδί

Βασιλικιά μου αγάπη μ' αγάπη θα στο λέω για το ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίω

γιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύ δόξα τιμή στ' αξέχαστο γελαστό παιδί

Page 60: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ Στίχοι: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Μουσική: Λουδοβίκος των Ανωγείων

Πρώτη εκτέλεση: Λουδοβίκος των Ανωγείων

Αυτή ήταν η Ακριβούλα η εγγόνα της γριάς Λούκαινας Φύκια ήταν τα στεφάνια της

κοχύλια τα προικιά της

Κι' η γριά ακόμα, ακόμα μοιρολογά τα γεννοβόλια της τα παλιά

Σαν να μην είχανε ποτέ τους τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου

Σαν να μην είχανε ποτέ τους τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου

Αυτή ήταν η Ακριβούλα

η εγγόνα της γριάς Λούκαινας

Page 61: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ Στίχοι: Μήτσος Σταυρακάκης

Μουσική: Μιχάλης Σταυρακάκης Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

Ο έρωτας κι ο θάνατος ίδια σπαθιά βαστούνε

κι οι δυο με τρόπο ξαφνικό και ύπουλο χτυπούνε

Όταν φιλώ τ' αχείλι σου μουδιάζει το κορμί μου

και μες στου ονείρου το γιαλό χάνομαι γιασεμί μου

Page 62: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ-ΣΧΟΛΙΟ

Από πολύ παλιά οι άνθρωποι, είχαν την ανάγκη μέσα από τα τραγούδια να εκφράζουν όχι μόνο χαρές και διασκέδαση, αλλά και φάσεις της καθημερινότητας που είναι σε μεγάλο βαθμό θλιβερές. Μία από αυτές είναι και ο θάνατος ο οποίος χαρακτηρίζεται διαφορετικά σε κάθε είδος τραγουδιού: το δημοτικό, το ρεμπέτικο, το λαϊκό, και το έντεχνο τραγούδι. Διαλέξαμε λίγα χαρακτηριστικά τραγούδια για το κάθε είδος από τα οποία αντλήσαμε πληροφορίες και ερμηνεύσαμε την στάση τους απέναντι στον θάνατο. Στα δημοτικά τραγούδια, ο θάνατος προσωποποιείται με την μορφή του Χάροντα συμβολίζοντας με αυτόν τον τρόπο πως ο θάνατος είναι ένα

απειλητικό και τρομακτικό φαινόμενο το οποίο οι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν με θλίψη και όταν φτάνει τους στερεί τα αγαπημένα τους πρόσωπα, πράγματα και κυρίως την ζωή. Αυτό το βλέπουμε στο τραγούδι ‘με γελάσαν τα πουλιά’, όπου στους στίχους τους υπάρχει η καθαρή στάση του ανθρώπου, λέγοντας: <<Μη με παίρνεις Χάρο, μη με παίρνεις γιατί δεν με ξαναφέρνεις>>. Επιπλέον βλέπουμε την πλεονεξία του ανθρώπου, η οποία είναι ακατάπαυστη και χορταίνει μόνο με υλικά αγαθά ενώ όταν έρχεται ο Χάρος αναγνωρίζει το λάθος του και βλέπει την πραγματική αξία των πραγμάτων σε σχέση με την ζωή, όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στους στίχους : <<Με γέλασαν τα πουλιά, της άνοιξης τ΄ αηδόνια. Με γέλασαν και μου' πάνε, ποτέ δεν θα πεθάνω. Φτιάχνω κι εγώ το σπίτι μου ψηλότερο από τ΄ άλλα. Σαράντα δυο πατώματα, εξήντα παραθύρια>>. Στο ρεμπέτικο τραγούδι, βλέπουμε διαφορετικές στάσεις απέναντι στον θάνατο. Στην πλειοψηφία των τραγουδιών ο θάνατος συσχετίζεται με την μοναξιά που έχουν μερικοί άνθρωποι που κυρίως έχουν χάσει τους δικούς τους ανθρώπους και αντιμετωπίζουν μόνοι τους τα βάσανα της ζωής όπως για παράδειγμα βλέπουμε στο ρεμπέτικο τραγούδι ‘ το καντήλι τρεμοσβήνει’: << Ξένοι πια την παραστέκουν για στερνή της συντροφιά. Έφαγε την κόρη αρρώστια και τον γιο, τον γιο η ξενιτιά>>. Επιπλέον αναγνωρίζουμε το καντήλι ως προσομοίωση της ζωής η οποία, όπως ακριβώς και το καντήλι, μπορεί να σβήσει ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν όμως αρκετές περιπτώσεις ρεμπέτικων τραγουδιών, που ο θάνατος αντιμετωπίζεται ως ένα ανεπαίσθητο, καθημερινό γεγονός το οποίο δεν σηματοδοτεί το τέλος μιας ζωής, αλλά τη συνέχεια σε έναν διαφορετικό κόσμο, εκεί δηλαδή που πήγαν και οι πέντε Έλληνες σύμφωνα με το τραγούδι ‘πέντε Έλληνες στον Άδη’. Αυτοί δημιουργούν ένα μεγάλο και ζωηρό γλέντι αντί να θρηνήσουν για τον θάνατο τους. Το κέφι που επικρατεί, είναι τόσο μεγάλο που ακόμα και οι υπόλοιποι νεκροί πηγαίνουν να διασκεδάσουν. Έτσι, ξεχνάνε όλοι τους την κατάσταση που βρίσκονται και συνεχίζουν κανονικά τη ζωή τους, περνώντας μας την ιδέα πως ο θάνατος δεν σηματοδοτεί το τέλος αλλά είναι ένα καθημερινό γεγονός, συνέχεια της κανονικής ζωής. <<Και το γλέντι αρχινάνε κι όλα γύρω τους τα σπάνε. Με μπουζούκια, μπαγλαμάδες τρέλαναν τους σατανάδες. Κι από κέφι ζαλισμένοι χόρευαν οι κολασμένοι>> Στο λαϊκό τραγούδι, η φτώχεια, η πείνα και η μοναξιά φιγουράρουν ως κύρια αίτια για τον θάνατο. Η τάση των ανθρώπων να μην νοιάζονται για

Page 63: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

τον συνάθρωπό τους παρουσιάζεται έντονα στο τραγούδι ‘βρέχει φωτιά στην στράτα μου. Κανένας δεν νοιάστηκε και για τον κεντρικό χαρακτήρα αυτών των στίχων, ο οποίος πέρασε δύσκολα και φτωχικά νιάτα και όταν νιώθει τον ερχομό του τέλους του κανένας δεν είναι δίπλα του να του δώσει κουράγιο στις δύσκολες στιγμές που περνά όπως βλέπουμε στους στίχους του: <<για τα φτωχά τα νιάτα μου, κανένας δεν θα κλάψει, η ζωή, η ζωή εδώ τελειώνει, σβήνει το καντήλι μου>>. Στο τραγούδι ‘ο κυρ-Θάνος πέθανε’ διακρίνουμε κυρίως την φτώχεια που επικρατούσε εκείνη την εποχή και για ακόμα μια φορά την αδιαφορία των ανθρώπων όπως διαβάζουμε στους στίχους: <<τελευταία πέρναγε φτώχειες ο καημένος>> και <<τον καημό του αλλουνού, ποιος τον εννοεί;>>. Τέλος, στο έντεχνο τραγούδι, βλέπουμε μια πτυχή που τα αίτια του θανάτου είναι φυσιολογικά. Ο θάνατος του κυρ-Αντώνη για παράδειγμα, παρόλο που προκαλεί θλίψη στους φίλους του, προέρχεται από φυσιολογικά αίτια: << Μα ένα βράδυ ο κυρ-Αντώνης στρώνει να κοιμηθεί κι όταν ξυπνάμε τον καρτεράμε στην πόρτα να φανεί μα ο κυρ Αντώνης δε θα βγει ποτέ του στην αυλή αφού για πάντα μες τ' όνειρό του θέλησε πια να ζει>>. Επιπλέον, στο έντεχνο τραγούδι, ο θάνατος αντιμετωπίζεται ως μία ηρωική πράξη, ως μία αντίσταση σε κάτι κακό και απειλητικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ‘το γελαστο παιδί’ στο οπόιο αποδίδονται τιμές για τον ηρωικό θάνατό του:<<Βασιλικιά μου αγάπη μ' αγάπη θα στο λέω για το ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίω γιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύ δόξα τιμή στ' αξέχαστο γελαστό παιδί>>. Συνοψίζοντας, παρόλο που ο θάνατος είναι ένα πολύ θλιβερό γεγονός, οι άνθρωποι όχι μόνο επιλέξαvε να δημιουργήσουμε τραγούδια για αυτόν, αλλά σε μερικά από αυτά ο θάνατος είναι πράγμε αμελητέο και καθημερινό.

ΑΦΙΕΡΏΜΑΤΑ

Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής εργασίας συνέβησαν δύο δυσάρεστα γεγονότα ,ο θάνατος της Δόμνας Σαμίου πρώτα και του Δημήτρη Μητροπάνου λίγο αργότερα. Νιώσαμε την ανάγκη να μάθουμε περισσότερα γι’αυτούς γι’αυτό προστρέξαμε στις εφημερίδες που παρουσίασαν αφιερώματα και στη συνέχεια να γράψουμε κάποιες σκέψεις σας για τη μνήμη τους.

ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ

Η Δόμνα Σαμίου γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1928 στην Καισαριανή της Αθήνας. Οι γονείς της ήταν μικρασιάτες πρόσφυγες από το Μπαϊντίρι, χωριό της περιοχής της Σμύρνης. Έζησε τα παιδικά της χρόνια μέσα στις απάνθρωπες αλλά παράλληλα πολύ ανθρώπινες και αλληλέγγυες συνθήκες της προσφυγιάς, κι εκεί απέκτησε τα λαϊκά ερείσματα της προσωπικότητάς της και την ατόφια συμμετοχικότητά της.

Page 64: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

Για τη Δόμνα Σαμίου μάθαμε μέσω της ερευνητικής εργασίας. Έχει σημαντική θέση στην ιστορία του ελληνικού πενταγράμμου, γιατί τραγούδησε πολλά δημοτικά τραγούδια και άφησε μια σημαντική πολιτιστική κληρονομιά στις επόμενες γενιές. Αν δεν είχε καταγράψει αυτές τις προφορικές παραδόσεις, ο ελληνικός λαός θα γνώριζε πολύ λιγότερα πράγματα για την παραδοσιακή μουσική της χώρας του.

Η σημαντικότερη ερμηνεύτρια αλλά και κορυφαία ερευνήτρια της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής δεν είναι πλέoν μαζί μας. Άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 84 ετών το Σάββατο 10 Μαρτίου 2012, ύστερα από σοβαρά προβλήματα υγείας. Η κληρονομιά που μας άφησε; Ανεκτίμητη. Τα τραγούδια της; Αμέτρητα. Η φωνή της; Ανεπανάληπτη. Το έργο της; Σπουδαίο. Η ζωή της; Τραγούδι... που θα το συνεχίσει, όπως συνέχισε να ερευνά αδιάκοπα τον ελληνικό μουσικό πλούτο, ακριβώς εκεί, στην οδό ονείρων...

Θα συνεχίσουμε να ακούμε τα τραγούδια της και να την ευχαριστούμε για το θησαυρό που κληροδότησε σε εμάς, και στις επόμενες γενιές. Θα την

αγαπάμε και θα την θυμόμαστε!

Page 65: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΑΝΟΣ

02/04/1948 – 17/04/2012

Ο Δημήτρης Μητροπάνος γεννήθηκε στις 02/04/1948 στην Αγία Mονή, μια συνοικία στα Τρίκαλα. Από μικρός δούλευε τα καλοκαίρια για να βοηθήσει τα οικονομικά της οικογένειας του. Πρώτα ως σερβιτόρος στην ταβέρνα του θείου του και ύστερα στις κορδέλες κοπής ξύλων. Μετά την τρίτη γυμνασίου, το 1964, μετέβη στην Αθήνα να ζήσει με τον θείο του στην οδό Αχαρνών. Προτού, τελειώσει το γυμνάσιο, εργάστηκε ως τραγουδιστής. Θεωρήθηκε από τους σημαντικότερους της σύγχρονης εποχής. Ερμήνευσε χαρακτηριστικά τραγούδια σημαντικών στιχουργών και συνθετών. Με τις λαϊκές επιτυχίες του σημάδεψε το χώρο της σύγχρονης ελληνικής μουσικής σκηνής, κερδίζοντας την εκτίμηση και το σεβασμό από το λαό. Μέσα από την ερευνητική αυτή εργασία, μας δόθηκε η δυνατότητα να μάθουμε για την ζωή του και να ακούσουμε τα όμορφα τραγούδια του. Τραγουδήσαμε και διαβάσαμε τους στίχους των τραγουδιών του. Στις 17/04/2012 άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 64 ετών. Άφησε πίσω του μια απέραντη καριέρα που την είχε δημιουργήσει χάρη στο

πολύτιμο θησαυρό που υπήρχε μέσα του - την ξεχωριστή φωνή του- . Άφησε πίσω ένα τεράστιο κενό στο λαϊκό στερέωμα και τα αξέχαστα τραγούδια του που θα τα τραγουδάμε και θα τα θυμόμαστε για όλη μας την ζωή! Τον ευχαριστούμε μέσα από τα βάθη της καρδιάς μας για όλα όσα μας πρόσφερε! Θα τον αγαπάμε για πάντα! Ο θεός να αναπαύσει την ψυχή του!

………..

ΑΝΤΙΟ ΜΕΓΑΛΕ!!!

Page 66: TO ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ …lyk-paral.ach.sch.gr/project_11_12/TO BIBLIO THS EREYNHTIKHS(DHMOTIKO... · ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΠΟΝΤΟΥ