Μια δημιουργική

διαδικαςία για

ανταλλαγή γνώςεων,

ουςιαςτικό διάλογο και

επίλυςη

προβλήματοσ ςτην

Περιβαλλοντική

Εκπαίδευςη & ςτην

εκπαιδευτική

διαδικαςία.

To “café” τησ Περιβαλλοντικήσ

Εκπαίδευςησ

Ιωάννα Ντίνου, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικήσ

Εκπαίδευςησ Δ.Ε. Γ΄ Αθήνασ

Ελένη Νιάρχου, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικήσ

Εκπαίδευςησ Π.Ε. Γ΄ Αθήνασ

ISBN: 978-960-93-7283-1 ΑΘΗΝΑ 2015

2

Διόρθωςη – επιμέλεια κειμένων:

Δημότρησ Φριςτόπουλοσ, Υιλόλογοσ-υγγραφϋασ

3

ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ

ΗΗ μεθοδολογικό προςϋγγιςη τησ Περιβαλλοντικόσ Εκπαύδευςησ όταν το

αντικεύμενο πολλών ςυζητόςεων, προβληματιςμών, διαφωνιών και επι-

φυλϊξεων. Αυτό η ανταλλαγό απόψεων, το πϊντρεμα των ιδεών και η

ςύνθεςη των ςκϋψεών μασ με αυτϋσ του Αλϋξανδρου Πανταζύδη, τησ Γκϋ-

λυσ Μανούςου, του Γρηγόρη Μηλόπουλου, του Dennis Speerman, τησ Κα-

τερύνασ Λαμπαδαρύου και του Γιϊννη Πούλιου ϋγινε αφορμό για τη δημι-

ουργύα του «εγχειριδίου του Café τησ Περιβαλλοντικήσ Εκπαίδευ-

ςησ»! Σουσ ευχαριςτούμε πολύ!

Ο ςχεδιαςμόσ του εργαςτηρύου εύναι το απόςταγμα ιδεών και ε-

μπειριών που αποκομύςαμε ςτην πορεύα εφαρμογόσ του “Café τησ Περι-

βαλλοντικήσ Εκπαίδευςησ”. Εύναι ό,τι αποκομύςαμε ωσ Τπεύθυνεσ Πε-

ριβαλλοντικόσ Εκπαύδευςησ από την επαφό μασ με πολλούσ εκπαιδευτι-

κούσ ςε μια μακρϊ ςειρϊ ςεμιναρύων που υλοποιόςαμε.

Θα θϋλαμε, επύςησ, να επιςημϊνουμε ότι η δομό του εγχειριδύου βα-

ςύζεται ςτην περιοριςμϋνη βιβλιογραφύα που αφορϊ τη ςυγκεκριμϋνη με-

θοδολογύα και το ιςτορικό των ςυμμετοχικών cafés participatifs (ςυμμε-

τοχικών καφενεύων ςυζότηςησ) καθώσ και ςε διαδικτυακϊ ϊρθρα και ι-

ςτοςελύδεσ που ανακαλύψαμε κατϊ την ϋρευνα που πραγματοποιόςαμε.

Θα προςπαθόςουμε να μην πϋςουμε ςτην παγύδα τησ επανϊληψησ των

αναγραφομϋνων ιδεών.

Ιούλιοσ 2015

Ιωάννα Ντίνου – Ελένη Νιάρχου

4

We can be wise only together

Margaret J.Wheatley

ΠΡΟΛΟΓΟ

ΚΚατϊ την πολύχρονη πορεύα μασ ςτην Εκπαύδευςη, αποκομύςαμε την αύ-

ςθηςη ότι, ςυν τω χρόνω, αυξϊνεται το ποςοςτό των ανθρώπων που βιώ-

νουν την απομόνωςη και την ϋλλειψη επικοινωνύασ. Αναζητώντασ ιδϋεσ, με-

θόδουσ και ςυμπεριφορϋσ που θα μπορούςαν να ανανεώςουν τη γόνιμη και

ουςιαςτικό ανθρώπινη επικοινωνύα, ανακαλύψαμε ότι το World Café αποτε-

λεύ μια διαδικαςύα που νοηματοδοτεύ καθοριςτικϊ την ϋννοια του «δουλεύω

μαζί». Μϋςα από τισ ςυζητόςεισ που ϋγιναν, ςε μια ςειρϊ ςεμιναρύων με ςυμ-

μετϋχοντεσ εκπαιδευτικούσ τησ Αθόνασ αλλϊ και τησ επαρχύασ, διαπιςτώςαμε

κϊτι που ςυχνϊ παραβλϋπαμε ό προςπερνούςαμε: τη χαρά να εύμαςτε μαζύ

και την επιθυμία να ςυζητούμε, όπωσ ϋκαναν εδώ και αιώνεσ οι Έλληνεσ.

Αιςθανθόκαμε την ανϊγκη να απολαμβϊνουμε μια ωραύα ςυζότηςη για θϋ-

ματα κοινού ενδιαφϋροντοσ αλλϊ και την ανϊγκη να αποβϊλλουμε το φόβο

τησ ανταλλαγόσ απόψεων, τον διςταγμό μασ προσ τον άλλον. τα δικϊ μασ

“καφϋ” δεν υπϊρχουν διακρύςεισ, ςτερεότυπα, κατηγορύεσ, δεν υπϊρχει ςω-

ςτό και λάθοσ, δεν υπϊρχει τεχνολογύα ούτε κανενόσ εύδουσ τεχνούργημα.

Σο World Café εύναι ϋνασ κόςμοσ που δεν ςταματϊ να μασ εκπλός-

ςει, καθώσ ανακαλύπτουμε όχι την ατομικό αλλϊ τη ςυλλογικό νοημοςύνη.

Μϊθαμε ότι η -απαραύτητη για τη λύςη των προβλημϊτων μασ- νοημοςύνη

εύναι περιςςότερο λειτουργικό και πολλαπλαςιαςτικό, όταν βαςύζεται ςτην

ανταλλαγό απόψεων και ιδεών, όταν επενδύει ςτην ενεργητικό ςυμμετοχό

μασ, ςτον διϊλογο. Δεν δημιουργόςαμε κϊτι νϋο, δεν επινοόςαμε το καινοφα-

νϋσ, απλώσ θυμηθόκαμε τον τρόπο να δουλεύουμε με παραγωγικϋσ μεθόδουσ,

ώςτε να ελαχιςτοποιόςουμε τισ δυςκολύεσ τησ ομαδικόσ εργαςύασ, χρηςιμο-

ποιώντασ παιγνιώδεισ τεχνικϋσ και διαδικαςύεσ. To World Café βαςύζεται ςε

δύο απλϋσ παραδοχϋσ: Οι ϊνθρωποι, αφενόσ, ϋχουν μια ϋμφυτη επιθυμύα να

ςυνομιλούν για θϋματα που τουσ απαςχολούν ϊμεςα – εύναι η διαδικαςύα που

εκκινεύ από το δεδομϋνο ενδιαφϋρον και προςφϋρει ικανοπούηςη ςτουσ ςυν-

διαλεγομϋνουσ - και αφετϋρου, ςτη ροό του διαλόγου, ςυμβϊλλουν με ιδϋεσ,

προτϊςεισ και επιχειρόματα ςε διεξοδικϋσ λύςεισ, ωσ αποτϋλεςμα τησ ςυλλο-

γικόσ νοημοςύνησ.

Εύναι επιπλϋον ςημαντικό να τονύςουμε τισ δυνατότητεσ υλοπούη-

ςησ ενόσ World Cafe, ωσ προσ το πλόθοσ των καταςτϊςεων που μπορεύ να

5

διαχειριςτεύ, των χώρων όπου μπορεύ να ςυντελεςτεύ, των κινότρων που

μπορούν να το ενεργοποιόςουν και τη διαφορετικότητα των ςυμμετεχόντων.

Έχουμε ανϊγκη τισ διαφορετικϋσ απόψεισ για να ϋχουμε μια ακριβό εικόνα

τησ πραγματικότητασ, ϋχουμε ανϊγκη από πολλϊ μϊτια, πολλϊ αυτιϊ και

πολλϋσ καρδιϋσ. Μόνο μϋςα από διαφορετικϋσ οπτικϋσ γωνύεσ, ϋχουμε ικανϋσ

πληροφορύεσ που μπορούν να ςυνθϋςουν τισ τεκμηριωμϋνεσ και ολοκληρω-

μϋνεσ αποφϊςεισ.

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ευχαριςτίεσ………………………………………………………………….

Πρόλογοσ……………………………………………………………………..

Μέροσ πρώτο:

Η ιςτορύα των Café events…….……………………………………….

Σο café philosophique……………………………………………………

To world café ……………………………………………………………….

To Knowledge ό K-Café…………………………………………………

Μέροσ δεύτερο:

Μεθοδολογύα – τϊδια υλοπούηςησ………………………………..

Οι επτϊ βαςικϋσ αρχϋσ του World Café…………………………..

Μέροσ τρίτο:

Σο δικό μασ café.……………………………………………………………

Εργαςτόριο με τη μϋθοδο του World Café……………………...

Πορεύα του εργαςτηρύου:

Μϋροσ Α………………………………………………………………………..

Μϋροσ Β………………………………………………………………………..

Μέροσ τέταρτο:

Σο World Café ςτην τϊξη……………………………………………….

Παράρτημα:

Οδηγύεσ ςτουσ ςυμμετϋχοντεσ……………………………………….

12 κανόνεσ για μια επιτυχημϋνη και αποτελεςματικό δια-

δικαςύα………………………………………………………………………..

Υύλλο αξιολόγηςησ………………………………………………………

Ερωτόματα και απαντόςεισ…………………………………………..

Προτεινόμενα ερωτόματα……………………………………………..

Αφιςϊκια………………………………………………………………………

Βιβλιογραφία………………………………………………………………

ςελ. 2

ςελ. 3

ςελ. 6

ςελ. 7

ςελ. 12

ςελ. 13

ςελ. 22

ςελ. 28

ςελ. 29

ςελ. 37

ςελ. 42

ςελ. 49

ςελ. 55

ςελ. 56

ςελ. 58

ςελ. 59

ςελ. 69

ςελ. 72

ςελ. 77

7

8

Αυτι θ πρωτότυπθ πρακτικι τθσ

φιλοςοφίασ γεννικθκε ςτο Παρίςι

το 1992 ςτο Café des Phares, ςτθν

γειτονιά τθσ place de la Bastille,

από τον φιλόςοφο Marc Sautet,

ειδικό ςτον Nietzsche, ο οποίοσ εμψφχωνε κάκε Κυριακι ςτισ 11 θ

ϊρα μια τζτοια δθμόςια ςυηιτθςθ, ανοιχτι ςε όλουσ. Θ ςυηιτθςθ

είχε διάρκεια περίπου δφο ϊρεσ και απευκυνόταν ςτο ευρφ κοινό

και όχι ςτουσ ειδικοφσ. κοπόσ ιταν θ επιςτροφι ςτισ αρχζσ τθσ

κοινισ λογικισ. Ο ίδιοσ βοθκοφςε τθ ςυηιτθςθ να ξεκινιςει και

παρακινοφςε όλουσ να πάρουν τον λόγο. Σο χάριςμα που είχε ςτθ

ςυηιτθςθ τον ζκανε αρκετά δθμοφιλι και το γεγονόσ απαςχόλθςε

και τα ΜΜΕ. Ο Marc Sautet πζκανε το 1998 ςε θλικία 51 ετϊν,

αλλά το café-philo του Café des Phares υπάρχει ακόμα και εμψυ-

χϊνεται από μια ομάδα που εναλλάςςεται.

Σο Café Philosophique είναι μια φιλοςοφικι ςυηιτθςθ ανοιχτι ςε

όλουσ, θ οποία οργανϊνεται ςε ζνα καφζ ι ςε ζναν άλλο δθμόςιο

χϊρο. Ζνα café-philo δεν είναι μια ανεπίςθμθ κουβζντα καφενείου

όπου ''ξαναδθμιουργοφμε τον κόςμο'', όπωσ κα μποροφςαμε να

φανταςτοφμε από το όνομά του. Πρόκειται για μια ςυνάντθςθ ορ-

9

γανωμζνθσ ςυηιτθςθσ, με προκακοριςμζνθ χρονικι διάρκεια, επι-

λεγμζνθ κεματολογία και ζναν ικανό εμψυχωτι. Σο προσ ςυηιτθςθ

κζμα ςυχνά επιλζγεται με κοινι απόφαςθ των ςυμμετεχόντων,

ςτθν αρχι τθσ ςυνάντθςθσ, από μια λίςτα κεμάτων που ζχουν προ-

τείνει οι ςυμμετζχοντεσ.

Μποροφν να ςυμμετάςχουν όλοι ςτθ ςυηιτθςθ, γεγονόσ που

βοικθςε ςτθν απομυκοποίθςθ τθσ φιλοςοφίασ και ενκάρρυνε χι-

λιάδεσ ανκρϊπουσ να εμβακφνουν τθ ςκζψθ τουσ, να εντρυφιςουν

ςε φιλοςοφικά κείμενα και ,τζλοσ, να πάρουν τον λόγο δθμόςια. Σο

1998, τον χρόνο που πζκανε ο Marc Sautet, λειτουργοφςαν ςε ε-

βδομαδιαία βάςθ 100 φιλοςοφικά καφζ ςε όλθ τθ Γαλλία και 150

περίπου διεκνϊσ.

10

ο World Café γεννιζται τον Ιανουάριο του 1995, ςτο ςπίτι του

David Isaacs και τθσ Juanita Brown ςτο Mill Valley, ςτθν Καλιφόρνια.

Ο David και θ Juanita ζχοντασ διοργανϊςει ιδθ τθν πρϊτθ ςυνά-

ντθςθ με κζμα τον ςτρατθγικό διάλογο για το “διανοθτικό κεφά-

λαιο”, προετοιμάηονται για τθ δεφτερθ ςυνάντθςθ ςτο ςπίτι τουσ,

ςτθν οποία κα ςυμμετάςχουν 24 άνκρωποι, ςτελζχθ επιχειριςεων,

ερευνθτζσ και ςφμβουλοι από 7 χϊρεσ, με ςκοπό τθν ζρευνα του

διανοθτικοφ κεφαλαίου, για τθν οποία ποτζ και πουκενά δεν ζχει

γραφτεί κάτι.

Ο David Isaaks ςτο βιβλίο “The World Café Our Futurs Through

Conversations That Matter” περιγράφει τθ γζννθςθ του World Café

ωσ εξισ: “… Ενϊ, λοιπόν, αναμζνουν να υποδεχτοφν τουσ 24 καλε-

ςμζνουσ τουσ, πυκνι ομίχλθ απλϊνεται και ςιγανι βροχι ξεςπά, με

αποτζλεςμα να προβλθματίηονται για τον χϊρο διεξαγωγισ του δι-

αλόγου και τθσ ςυνάντθςθσ γενικά”. Σότε, ο David προτείνει να

χρθςιμοποιιςουν τα τραπεηάκια τθλεόραςθσ ωσ επιπλζον τραπζηια

υποδοχισ ςτο κακιςτικό τουσ, ςτα οποία κα κάκονται να πιουν τον

καφζ τουσ όςοι καταφκάνουν πρϊτοι, περιμζνοντασ και τουσ υπό-

λοιπουσ καλεςμζνουσ και, όταν κα ζφκαναν, όλοι κα ζβγαηαν τα

Σ

11

τραπεηάκια και κα δθμιουργοφςαν τον «γνωςτό» τουσ κφκλο δια-

λόγου.

Ζνασ καλεςμζνοσ, που ιδθ είχε φτάςει, παρατιρθςε, πωσ αυτά

μοιάηουν με τραπεηάκια καφενείου και προτείνει να βάλουν τραπε-

ηομάντθλα. Θ Juanita τότε, αυτοςχεδιάηει, ςκεπάηοντασ τα τραπζηια

με λευκά μαλακά χαρτιά από το καβαλζτο. Θ ανθςυχία για τθ βροχι

ςταματάει, θ Juanita αποφαςίηει να ςτολίςει τα τραπεηάκια με

λουλοφδια που τα τοποκετεί ςε μικρά βαηάκια. Ο Tomi φζρνει μο-

λφβια για κάκε τραπζηι και φτιάχνει μια υπζροχθ επιγραφι για τθν

εξϊπορτα: “Welcome to the Homestead Café”. τθν πραγματικότθ-

τα δθμιουργεί ζνα λογοπαίγνιο με τθ διεφκυνςθ του ςπιτιοφ των

οικοδεςποτϊν “Homestead Boulevard”. Οι καλεςμζνοι καταφκά-

νουν και τουσ προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφζρον και χαρά το ςκθνικό

όπωσ είναι διαμορφωμζνο. ερβίρονται καφζ και κρουαςάν, δθμι-

ουργοφν μικρζσ άτυπεσ ομάδεσ εργαςίασ γφρω από τα τραπεηάκια

και αρχίηουν να ςυηθτοφν τα κζματα τθσ προθγοφμενθσ θμζρασ. Οι

καλεςμζνοι κατά τθ διάρκεια τθσ ςυηιτθςθσ ςθμειϊνουν τισ ιδζεσ

τουσ ςτα τραπεηομάντθλα. Οι οικοδεςπότεσ ςκζφτονται πωσ, αντί

να διακόψουν τθ ςυηιτθςθ για να δθμιουργιςουν κφκλο διαλόγου,

είναι καλφτερα να ενκαρρφνουν τουσ ςυμμετζχοντεσ να ςυνεχίςουν

να ανταλλάςςουν τισ απόψεισ τουσ με τον τρόπο που ιδθ ενερ-

γοφν. Παρατθροφν πωσ παρότι ζχουν περάςει ςαράντα πζντε λε-

πτά, θ ςυηιτθςθ παραμζνει ηωθρι. Σότε ζνασ καλεςμζνοσ, ο

Charhes Savage, προτείνει να αφιςουν ζναν οικοδεςπότθ ςτο κάκε

τραπζηι και να μετακινθκοφν ςτα υπόλοιπα, για να μάκουν τι ζχουν

12

ιδθ ςυηθτιςει. Θ πρόταςθ φαίνεται διαςκεδαςτικι και όλοι τθ δζ-

χονται με προκυμία. Υςτερα από μερικά λεπτά μετακίνθςθσ των

ςυνομιλθτϊν ςε διαφορετικά τραπζηια, το δωμάτιο ζχει πραγματι-

κά ηωντανζψει. Οι ςυμμετζχοντεσ είναι ςυνεπαρμζνοι από τθ ςυηι-

τθςθ, ςυμμετζχουν, ςθμειϊνουν. Αυτό κρατάει περίπου μια ϊρα.

Σότε κάποιοσ άλλοσ ςυμμετζχων προτείνει να αφιςουν ζναν και-

νοφργιο οικοδεςπότθ ςτα τραπζηια και να μετακινθκοφν ςε άλλα

για να ςυνεχίςουν τθ ςυηιτθςθ. Και ζτςι εξελίςςεται...

Οι ςυμμετζχοντεσ ζχουν τθν ευκαιρία να ςυνδζουν τισ νζεσ ιδζεσ

και να εμβακφνουν ςτισ παλαιότερεσ με απϊτερο ςτόχο τθ νζα

γνϊςθ. Σο τραπζηι γεμίηει από λζξεισ-κλειδιά, διαγράμματα και ηω-

γραφιζσ...

το τζλοσ των ςυνομιλιϊν ο Isaac ηθτάει από τουσ ςυνομιλθτζσ

να απλϊςουν ςτο πάτωμα τισ ςυηθτιςεισ όπωσ ζχουν καταγραφεί

ςτα τραπεηομάντθλα. Ζνα μεγάλο τραπεηομάντθλο δθμιουργείται,

οι ςυμμετζχοντεσ καλοφνται να κάνουν ζνα γφρο για να παρατθ-

ριςουν τα πρότυπα, τα κζματα και τισ ιδζεσ που αναδφκθκαν α-

νάμεςά τουσ.

Θ ςυλλογικι νοθμοςφνθ που αναπτφχκθκε εντελϊσ τυχαία ιταν

μια νζα μορφι ''ακροιςτικισ ςκζψθσ''

που ονομάςτθκε World Café.

13

Ιδρυτισ του είναι ο David Gurteen γνωςτόσ διεκνϊσ για το πάκοσ

του για τθ μεταςχθματιςτικι ςυνομιλία κι επίςθσ ωσ ο δθμιουργόσ

του Gurteen Knowledge Café. Ο David είναι ζνασ διεκνισ ομιλθτισ

και ςυντονιςτισ ςτον τομζα τθσ Διαχείριςθσ Γνϊςθσ, Οργανωτικισ

Μάκθςθσ και Οργανωτικισ υνομιλίασ, εργάηεται ωσ ανεξάρτθτοσ

ςφμβουλοσ για τθ διαχείριςθ τθσ γνϊςθσ.

Σο Knowledge Café είναι μια απλι αλλά ευζλικτθ, ομαδικι

διαδικαςία ςυηιτθςθσ που ςχεδόν ο κακζνασ μπορεί να φιλοξενι-

ςει. Χρθςιμοποιείται για να ςυγκεντρϊςει μια ομάδα ανκρϊπων,

ϊςτε να ζχουν μια ςυνομιλία για να κατανοιςουν καλφτερα ζνα

κζμα αμοιβαίου ενδιαφζροντοσ, αλλά μπορεί να προςαρμοςτεί για

τθν υλοποίθςθ διάφορων άλλων ςκοπϊν. Οι ςτόχοι αυτοί περιλαμ-

βάνουν τθν ανάδυςθ τθσ ςυλλογικισ γνϊςθσ τθσ ομάδασ (μακαίνο-

ντασ ο ζνασ από τον άλλον), μοιράηονται τισ ιδζεσ αποκτϊντασ μια

βακφτερθ κατανόθςθ του κζματοσ και των ςχετικϊν κεμάτων και τθ

διερεφνθςθ των δυνατοτιτων. Μπορεί επίςθσ να χρθςιμοποιθκεί

για να βοθκιςει τουσ ανκρϊπουσ ςτθ βελτίωςθ διαπροςωπικϊν

ςχζςεων.

14

15

Λίγα λόγια για τθ μεκοδολογία

Σι είναι το Word Cafe?

Σο World Café είναι ζνασ ευρθματικόσ τρόποσ

δθμιουργίασ ενόσ ηωντανοφ δικτφου από ςυηθ-

τιςεισ γφρω από ερωτιςεισ που μασ αφοροφν.

Είναι μια δθμιουργικι μεκοδολογία για να φι-

λοξενιςουμε αυκεντικζσ ςυηθτιςεισ ςε ομάδεσ

διαφόρων μεγεκϊν. Οι ςυμμετζχοντεσ ςυναντιοφνται με αρκετοφσ

άλλουσ ανκρϊπουσ γφρω από ζνα τραπεηάκι, όπωσ κα ζκαναν ςε

ζνα καφενείο, και ςυηθτοφν διεξοδικά ςχετικά με μια ερϊτθςθ εξζ-

χουςασ γι’ αυτοφσ ςθμαςίασ ςχετικά με τθ ηωι, τθν εργαςία, τθν

κοινότθτα ι οτιδιποτε άλλο. Σαυτόχρονα, άλλοι κάκονται ςτα δι-

πλανά τραπεηάκια και πραγματεφονται παρόμοιεσ ερωτιςεισ. Μο-

λαταφτα, δεν κάκονται για πολφ ςτο ίδιο τραπζηι, επειδι θ πρωτο-

τυπία τθσ μεκόδου ζγκειται ςτθν ευκαιρία να μετακινθκοφν ςε ζνα

διαφορετικό τραπζηι, να ςυνδιαλλαγοφν με νζουσ ανκρϊπουσ και

να διαςταυρϊςουν ιδζεσ και αντιλιψεισ.

Γενικά για τθ διαδικαςία του World Café:

ε κάκε World Café υπάρχει ζνα όμορφο ςυναίςκθμα πρόςκλθςθσ.

Πρζπει, λοιπόν, να δϊςουμε ιδιαίτερθ ζμφαςθ ςτθ δθμιουργία φι-

λόξενου χϊρου. Αλλά θ φιλοξενία πρζπει να είναι βακφτερθ, οι εμ-

ψυχωτζσ πρζπει να είναι πραγματικοί οικοδεςπότεσ, να καλωςορί-

16

ηουν τουσ καλεςμζνουσ, κάτι που λείπει ςυνικωσ από τα περιςςό-

τερα αυτοφ του είδουσ εργαςτιρια.

Καλωςορίηουμε, λοιπόν, τουσ ςυμμετζχοντεσ που φτάνουν και

τουσ προςκαλοφμε να κακίςουν.

Ζχουμε, ιδθ, προετοιμάςει τον χϊρο: ςτρϊνουμε τα τραπζηια

με λευκό χαρτί του μζτρου το οποίο κα φιλοξενιςει τισ ιδζεσ

των ςυμμετεχόντων ι με όμορφα τραπεηομάντθλα πάνω ςτα

οποία τοποκετοφμε άςπρεσ κόλλεσ μεγζκουσ Α3 ι και μεγα-

λφτερεσ.

Βάηουμε λουλοφδια , μαρκαδόρουσ και φυςικά τθν ερϊτθςθ

ςυνοδευόμενθ από τισ οδθγίεσ προσ τουσ ςυμμετζχοντεσ με

τθν μορφι καταλόγου (menu).

Κάκε τραπζηι ζχει τθ δικι του ερϊτθςθ θ οποία δεν αλλάηει ςε

όλθ τθ διάρκεια του εργαςτθρίου.

Μετά το τζλοσ του προκακοριςμζνου χρόνου, 20'-30', οι ςυμ-

μετζχοντεσ ςθκϊνονται και αλλάηουν τραπζηι, αποφεφγοντασ

να κακίςουν με τουσ ίδιουσ ανκρϊπουσ που κάκονταν προθ-

γουμζνωσ.

Σρία με τζςςερα ερωτιματα μποροφν να απαντθκοφν από 30-

40 ςυμμετζχοντεσ ςε διάςτθμα δφο ωρϊν.

Πριν αρχίςουμε, εξθγοφμε τον ςκοπό του ςυγκεκριμζνου Café,

τισ κατευκυντιριεσ γραμμζσ του Café και τθν εκιμοτυπία.

17

Αφινουμε τουσ ςυμμετζχοντεσ να κακίςουν με τυχαία επιλο-

γι γφρω από τα τραπζηια παροτρφνοντάσ τουσ να διαλζξουν

τουσ πιο άγνωςτουσ και αφινουμε λίγο χρόνο να γνωριςτοφν.

Σουσ ηθτοφμε να αποφαςίςουν ποιοσ κα είναι ο οικοδεςπότησ

του τραπεηιοφ.

Ο οικοδεςπότθσ δεν μετακινείται ςε όλθ τθ διάρκεια τθσ δια-

δικαςίασ, αλλά παραμζνει και ενθμερϊνει τουσ νεοφερμζνουσ

ςυνδαιτυμόνεσ για το τι ζχει ςυηθτθκεί ςτο τραπζηι.

Σο ςθμαντικότερο ζργο ενόσ οικοδεςπότθ είναι να ‘’ςυλλά-

βει’’ το νόθμα τοφ τι ζχει λεχκεί ςτο τραπζηι, ςε ςχζδια, ςφμ-

βολα ι λζξεισ.

Σα ερωτιματα πρζπει να είναι ςθμαντικά για τουσ ςυμμετζχοντεσ

Κάκε τραπζηι επεξεργάηεται ζνα ερϊτθμα που ζχει ςχεδιαςτεί για

το ςυγκεκριμζνο πλαίςιο και τον ςκοπό τθσ θμερίδασ ι του ςεμινα-

ρίου. Δθμιουργοφμε ερωτιςεισ που είναι ςχετικζσ με τισ πραγματι-

κζσ ανθςυχίεσ των ςυμμετεχόντων. Οι άνκρωποι όταν αιςκάνονται

ότι ςυνειςφζρουν τισ ιδζεσ τουσ ςε ερωτιςεισ που είναι ςθμαντικζσ

για αυτοφσ γίνονται ενεργθτικοί, ζχουν ζμπνευςθ, γίνονται δθμι-

ουργικοί. Ιςχυρζσ ερωτιςεισ που «μετακινοφνται καλά» ςυμβάλ-

λουν ςτθν προςζλκυςθ τθσ ςυλλογικισ ενζργειασ, τθ διορατικότθτα

και τθ δράςθ, κακϊσ ενεργοποιοφν τθν αγάπθ των ανκρϊπων να

μιλοφν ο ζνασ με τον άλλον, να μακαίνουν μαηί και να γίνονται μζ-

ροσ τθσ λφςθσ των προβλθμάτων που τουσ απαςχολοφν.

18

Καλζσ ερωτιςεισ

Μια καλι ερϊτθςθ είναι μια ερϊτθςθ που κζλουμε να απαντιςου-

με. Ζχουμε ανταποκρικεί ςε μια πρόςκλθςθ να ανακαλφψουμε, να

τολμιςουμε, να ριςκάρουμε, να ακοφςουμε, να μιλιςουμε, να ε-

γκαταλείψουμε τισ κζςεισ μασ. Οι καλζσ ερωτιςεισ μάσ βοθκοφν να

γίνουμε περίεργοι και διςτακτικοί για όςα πιςτεφαμε. Οι απαντι-

ςεισ είναι ο δρόμοσ για τθν οξυδζρκεια και τθν επίγνωςθ.

φμφωνα με τθν Juanita Brown ςτο Α Recource Guide for Hosting

Conversations that Matter at the World Cafe (2002) μια δυναμικι

ερϊτθςθ:

είναι απλι και ςαφισ

προκαλεί ςκζψεισ

δθμιουργεί ενζργεια

εςτιάηει ςτθν ζρευνα

είναι προκλθτικι

εξερευνά νζεσ δυνατότθτεσ

δεν απαντάται με ζνα ‘’ςυμφωνϊ’’ ι ‘’διαφωνϊ’’.

Κατά τθ διαδικαςία του World Café οι ςυμμετζχοντεσ κινοφνται

από τραπζηι ςε τραπζηι. Αυτι θ κίνθςθ είναι κάτι περιςςότερο από

απλι ςωματικι μετακίνθςθ. Αλλάηοντασ τραπζηι αφινουμε πίςω

τουσ ρόλουσ μασ, τισ παραδοχζσ και τισ προκαταλιψεισ μασ. Κάκε

φορά που μετακινοφμαςτε ςε νζο τραπζηι αφινουμε πίςω τισ μι-

19

κρζσ μασ βεβαιότθτεσ και ανοιγόμαςτε ςε ζνα ςφμπαν ςτο οποίο

μποροφν να γεννθκοφν νζεσ ιδζεσ.

Οι οικοδεςπότεσ δεν αλλάηουν τραπζηι, αλλά υποδζχονται τουσ

νζουσ ςυμμετζχοντεσ, ςυνοψίηουν τι ζχει λεχκεί και μοιράηονται

τισ βαςικζσ γνϊςεισ από τθν προθγοφμενθ ςυηιτθςθ, ζτςι ϊςτε οι

νζοι επιςκζπτεσ να μποροφν να ςυνδεκοφν και να οικοδομιςουν

νζεσ ιδζεσ χρθςιμοποιϊντασ τισ ιδζεσ που βρίςκονται ιδθ ςθμειω-

μζνεσ ςτο τραπζηι τουσ.

Μετά τθν ολοκλιρωςθ τθσ πρϊτθσ απάντθςθσ-ςυηιτθςθσ, οι πα-

ριςτάμενοι χρθςιμεφουν ωσ ταξιδιϊτεσ ι «πρεςβευτζσ τθσ ζννοι-

ασ». Οι ταξιδιϊτεσ μεταφζρουν τισ βαςικζσ ιδζεσ, τα κζματα και τα

ερωτιματα ςτισ νζεσ τουσ ςυνομιλίεσ.

Οι οικοδεςπότεσ καλωςορίηουν τουσ νζουσ και υπενκυμίηουν

ςτουσ ανκρϊπουσ ςτο τραπζηι τουσ να ςθμειϊςουν τισ βαςικζσ

ςυνδζςεισ, τισ ιδζεσ, τισ ανακαλφψεισ και τισ βακφτερεσ ερωτιςεισ

που κα προκφψουν. Ενκαρρφνουν τουσ ''ταξιδιϊτεσ'' να ςυνδζςουν

και να ςυνδυάςουν τισ ιδζεσ που προζρχονται από προθγοφμενεσ

ςυνομιλίεσ- τραπζηια ακοφγοντασ προςεκτικά.

Με τθν παροχι ευκαιριϊν ςτα άτομα να μετακινθκοφν ςε πολλά

τραπζηια τθσ ςυηιτθςθσ -ιδζεσ, ερωτιςεισ και κζματα αρχίηουν να

ςυνδζονται και να ςυνδυάηονται.

20

Αφοφ ολοκλθρωκοφν οι μετακινιςεισ, οι οικοδεςπότεσ καλοφνται

να αναπτφξουν ςτθν ολομζλεια τισ βαςικζσ ιδζεσ που ςυηθτικθκαν

ςτο τραπζηι τουσ.

Ανακαλφπτοντασ τθ υλλογικι Νοθμοςφνθ:

Οι ςυηθτιςεισ ενόσ Café (Café conversations)

ζχουν ςχεδιαςτεί με βάςθ τθν υπόκεςθ ότι οι

άνκρωποι ζχουν ιδθ μζςα τουσ τθ ςοφία και

τθ δθμιουργικότθτα για να αντιμετωπίςουν

ακόμθ και τισ πιο δφςκολεσ προκλιςεισ. Θ

διαδικαςία είναι απλι, αλλά μπορεί να δϊ-

ςει εκπλθκτικά αποτελζςματα. Μικρζσ, ιδιω-

τικζσ ςυνομιλίεσ ςυνδζονται και οικοδομοφνται θ μια πάνω ςτθν

άλλθ, κακϊσ οι άνκρωποι μετακινοφνται μεταξφ των ομάδων, αλ-

λθλο-επικονιάηουν τισ ιδζεσ και ανακαλφπτουν νζεσ ςε ερωτιςεισ ι

κζματα που πραγματικά ζχουν ςθμαςία ςτθ ηωι, τθν εργαςία ι

τθν κοινότθτά τουσ. Κακϊσ το δίκτυο των νζων ςυνδζςεων πολλα-

πλαςιάηεται, θ ανταλλαγι γνϊςεων διευρφνεται. Θ αίςκθςθ του

ςυνόλου γίνεται όλο και πιο ιςχυρι. Με αυτόν τον τρόπο θ ςυλλο-

γικι νοθμοςφνθ τθσ ομάδασ γίνεται πιο προςιτι και καινοτόμοσ και

προκφπτουν δυνατότθτεσ για δράςθ. Οι ςυηθτιςεισ που διεξάγο-

νται ςτο World Café δθμιουργοφν ταυτόχρονα μια βιωμζνθ εμπει-

ρία τοφ πϊσ μποροφμε να αυτοοργανωκοφμε για να ςκεφτοφμε

μαηί, ενιςχφουν τθν κοινότθτα διαμοιραςμοφ των γνϊςεων και, τζ-

λοσ, είναι ςε κζςθ να αναφλζξουν τθν καινοτομία.

21

Δομθμζνθ ςυηιτθςθ ςτθν ολομζλεια

Ο ςυντονιςτισ του World Café Workshop μπορεί να βοθκιςει να

ξεκινιςει θ ςυηιτθςθ κζτοντασ μερικά ερωτιματα.

Ο ρόλοσ του είναι εμψυχωτικόσ και οργανωτικόσ. Αφοφ ανα-

φερκεί ςτθ διαδικαςία και ςτισ πικανζσ διαπιςτϊςεισ, φροντίηει να

οργανϊνει τθ ςυηιτθςθ.

Πικανζσ διερευνθτικζσ ερωτιςεισ:

Ποια τα γενικά ςυμπεράςματά ςασ;

Αν υπιρχε μια φωνι ςτο τραπζηι, τι κα ζλεγε; (ανίχνευςθ τθσ

ιςχυρισ απάντθςθσ).

Υπάρχουν βακφτερα ερωτιματα που προκφπτουν ωσ αποτζ-

λεςμα αυτϊν των ςυνομιλιϊν;

Παρατθρϊντασ τα ςχζδια και τα ςφμβολα ανακαλφπτουμε κά-

ποια ιδιαίτερθ ςθμαςία;

Τι καινοφργιο αποκομίηουμε από τον κφκλο ςυνομιλιϊν;

κόπιμο κεωρείται θ ςυηιτθςθ να γίνεται ανά ερϊτθμα. Ο χρόνοσ

που κα αφιερϊςουμε εξαρτάται από τον χρόνο που διακζτουμε.

Μιςι ϊρα κα ιταν ζνασ ικανοποιθτικόσ χρόνοσ. Ο ςυντονιςτισ

φροντίηει για τθν τιρθςθ του χρόνου

και τθσ ςειράσ των ομιλθτϊν.

22

Οι ακόλουκεσ επτά αρχζσ ςχεδιαςμοφ ενόσ World Café είναι ζνα

ολοκλθρωμζνο ςφνολο ιδεϊν και πρακτικϊν που ςυνιςτοφν τθ βά-

ςθ του ςχεδίου ςτθ διαδικαςία του παραδοςιακοφ World Café

ςφμφωνα με το:

“Brown, Juanita; Isaacs, David; Café Community, World (2005-06-

05). The World Café: Shaping Our Futures Through Conversations

That Matter (Kindle Locations 1163-1165). Berrett-Koehler Publish-

ers. Kindle Edition”

23

1) Ορίςτε το πλαίςιο (Set the context) All thinking and learning takes place in a context. The mind always

seeks context in order to create meening.

Ed. Clarke Ph., Educator and author

Δϊςτε προςοχι ςτον λόγο που φζρνει τουσ ανκρϊπουσ κοντά, και

ό,τι κζλετε να επιτφχετε. Γνωρίηοντασ τον ςκοπό και τισ παραμζ-

τρουσ τθσ ςυνάντθςθσ ςάσ δίνει τθ δυνατότθτα να εξετάςετε και να

επιλζξετε τα πιο ςθμαντικά ςτοιχεία για να πραγματοποιιςετε

τουσ ςτόχουσ ςασ: π.χ. ποιοι κα πρζπει να πάρουν μζροσ ςτθν ςυ-

νομιλία; τι κζματα ι ποιεσ ερωτιςεισ κα είναι πιο ςχετικζσ; κ.λπ. ...

2) Δθμιουργιςτε φιλόξενο χϊρο (Create hospitable space) The idea is to create a physical space that enables you to move

around in that space, and to create a social space that encourages

you to swap and share and help each other. If you can design the

physical space, the social space ,and the information space together

to enhance collaborative learning, then that whole milieu turns into

a learning technology. People just love working there and they start

learning with and from each other.

John Seely Brown, former chief scientist, Xerox Corporation

Ζνα Café φιλοξενεί όλο τον κόςμο. Σονίςτε τθ δφναμθ και τθ ςθ-

μαςία τθσ φιλοξενίασ, δθμιουργϊντασ ζνα ηεςτό χϊρο, ϊςτε οι

24

ςυμμετζχοντεσ να τον αιςκάνονται αςφαλι και φιλόξενο. Όταν οι

άνκρωποι αιςκάνονται άνετα να είναι ο εαυτόσ τουσ, κάνουν πιο

δθμιουργικι ςκζψθ, ομιλία και ακρόαςθ.

Ειδικότερα, φροντίςτε ϊςτε θ πρόςκλθςι ςασ και θ ςτάςθ ςασ

να ςυμβάλουν ςτθ δθμιουργία μια φιλόξενθσ ατμόςφαιρασ.

3) Εξερευνιςτε ενδιαφζρουςεσ ερωτιςεισ ςχετικζσ με το κζμα (Explore Question That Matter)

Because questions are intrinsically related to action, they spark and

direct attention, perception, energy, and effort, and so are at the

heart of the evolving forms that our lives assume. . . . Creativity re-

quires asking genuine questions, those known.

Marilee Goldberg, The Art of the Question

Θ γνϊςθ αναδφεται ωσ απάντθςθ ςτισ επιτακτικζσ ερωτιςεισ. Βρεί-

τε τισ ερωτιςεισ που είναι ςχετικζσ με τισ πραγματικζσ ανθςυχίεσ

τθσ ομάδασ. Ιςχυρζσ ερωτιςεισ που “ταξιδεφουν καλά” ςυμβάλ-

λουν ςτθν προςζλκυςθ ςυλλογικισ ενζργειασ, ςτθ διορατικότθτα

και ςτθ δράςθ, κακϊσ κινοφνται ςε όλο το ςφςτθμα. Ανάλογα με

τον διακζςιμο χρόνο και τουσ ςτόχουσ ςασ, ςτο Café ςασ μπορείτε

να εξερευνιςετε μια μόνο ερϊτθςθ ι να χρθςιμοποιιςετε μια προ-

οδευτικά βακφτερθ γραμμι ζρευνασ μζςω διαφόρων γφρων ςυνο-

μιλιϊν.

25

4) Ενκαρρφνετε τθ ςυμβολι του κακενόσ ςτθ ςυηιτθςθ (Encourage Everyone’s Contribution) The idea of contribution is especially instructive because it lies in the

area that unites the “I” and the “we.” We contribute because we are

part of something larger than our own lives and efforts, but the form

of our contribution is based on our uniqueness and our individuality.

—Carol Ochs, Women and Spirituality

Αποκτοφμε όλο και μεγαλφτερθ επίγνωςθ τθσ ςθμαςίασ τθσ ςυμμε-

τοχισ αλλά και του γεγονότοσ ότι οι περιςςότεροι άνκρωποι δεν

κζλουν απλϊσ να ςυμμετζχουν, κζλουν να ςυμβάλλουν ενεργά, να

κάνουν τθ διαφορά. Είναι ςθμαντικό να ενκαρρφνουμε όλουσ ςτθν

ςυνάντθςι μασ να ςυνειςφζρουν με τισ ιδζεσ και τισ προοπτικζσ

τουσ, ενϊ επιτρζπουμε επίςθσ ςε όποιον κζλει απλϊσ να ςυμμετά-

ςχει ακοφγοντασ, να το κάνει.

5) υνδζςτε διαφορετικζσ προοπτικζσ (Cross- Pollinate and Connect Diverses Perspectives) Whenever knowledge connects with knowledge, new combinations

spontaneously take place. Ideas spark ideas, which synthesize with

each other until more knowledge results. It is completely natural. . . .

Sharing knowledge means bringing people into the conversation. —

Verna Allee, The Knowledge Evolution

26

Θ ευκαιρία που ζχετε να μετακινθκείτε μεταξφ των πινάκων, να

γνωρίςετε καινοφργιουσ ανκρϊπουσ οι οποίοι ςυμβάλλουν ενεργά

ςτθ ςκζψθ ςασ και ςυνδζουν τθν ουςία των ανακαλφψεϊν ςασ ςε

ςυνεχϊσ διευρυνόμενουσ κφκλουσ, είναι ζνα από τα ιδιαίτερα χα-

ρακτθριςτικά του Café. Κι αυτό γιατί οι ςυμμετζχοντεσ ζχοντασ βα-

ςικζσ ιδζεσ ι κζματα με νζουσ πίνακεσ, μποροφν να ανταλλάξουν

απόψεισ, εμπλουτίηοντασ τθ δυνατότθτα για εκπλθκτικζσ νζεσ ιδζεσ.

6) Ακοφςτε μαηί για Πρότυπα και Ιδζεσ (Listen Together for Patterns, Insights, and Deeper Questions ) We listened, and through that listening a dynamic of its own devel-

oped. The end result ... was a group spirit and group coherence

stronger than any I have ever known, yet it was a “dance with many

dancers,” a group of individuals who had found an emergent reality

drawing our differences into a meaningful whole. —Danah Zohar

and Ian Marshall, The Quantum Society

Σο να μάκουμε να ακοφμε είναι ζνα δϊρο που δίνουμε ο ζνασ ςτον

άλλον. Θ ποιότθτα τθσ ακρόαςισ μασ είναι ίςωσ ο πιο ςθμαντικόσ

παράγοντασ που κακορίηει τθν επιτυχία ενόσ Café. Μζςα από τθν

εξάςκθςθ ςε κοινι ακρόαςθ και προςοχι ςε κζματα, τα ςχζδια και

τισ ιδζεσ, ζχουμε αρχίςει να αιςκανόμαςτε μια ςφνδεςθ με το ευ-

ρφτερο ςφνολο.

27

7) Κοινζσ ςυλλογικζσ ανακαλφψεισ (Harvest and Share Col-lective Discoveries) There’s another aspect to fostering mutual intelligence . . .what I call

creating the “collective mindscreen.” How can we help people sense

the whole, together? Harvesting and sharing key ideas and insights

is like putting up tent poles.It’s what’s in the circle revealed by

putting up those poles, not any of the individual poles, where the

meaning of the conversation as a whole lies.

Finn Voldtofte, BDO ScanFutura

υηθτιςεισ που πραγματοποιικθκαν ςε ζνα τραπζηι αντικατοπτρί-

ηουν ζνα μοτίβο τθσ ολότθτασ που ςυνδζεται με τισ ςυηθτιςεισ ςτα

άλλα τραπζηια. Θ τελευταία φάςθ του Café, που ςυχνά αποκαλείται

θ «ςυγκομιδι», κάνει αυτό το μοτίβο τθσ ολότθτασ ορατό ςε ό-

λουσ, ςε μια μεγάλθ ομάδα ςυνομιλίασ. Υςτερα από πρόςκλθςθ για

ολιγόλεπτο ςιωπθλό προβλθματιςμό ςχετικά με τα ςχζδια, τα κζ-

ματα και τα βακφτερα ερωτιματα που βίωςαν ςτισ μικρζσ ομαδικζσ

ςυηθτιςεισ, καλοφμε τουσ ςυμμετζχοντεσ να μοιραςτοφν τισ ςκζ-

ψεισ τουσ με τθ μεγαλφτερθ ομάδα. Για να βεβαιωκείτε ότι ζχετε

ζναν τρόπο για να ''ςυλλζξετε τθ ςυγκομιδι'', ςυνιςτάται ζνασ κα-

ταγραφζασ που κα καταγράψει ό,τι αξίηει να αναφερκεί.

28

29

30

Περιγραφι εργαςτθρίου

Σο βιωματικό αυτό εργαςτιριο είναι μια ςυμμετοχικι διαδικαςία

ανταλλαγισ γνϊςεων, απόψεων και λιψθσ αποφάςεων αλλά και

για τθν προϊκθςθ τθσ δθμιουργικότθτασ ςτθν Εκπαίδευςθ. Είναι

ζνασ ςυνδυαςμόσ των δφο Cafés events του World Café και του

Knowledge Café. Ηθτοφμενο του εργαςτθρίου είναι θ αποςαφινιςθ

τθσ ζννοιασ που τίκεται κάκε φορά ςε ςυηιτθςθ (π.χ. θ δθμιουργι-

κότθτα ςτθν Π.Ε.), θ διατφπωςθ ξεκάκαρων ςτόχων και θ επιλογι

κατάλλθλων δράςεων για τθν επίτευξθ των ςτόχων. Σο βιωματικό

εργαςτιριο μπορεί να χρθςιμοποιθκεί για επίλυςθ προβλιματοσ

ςτθν περιβαλλοντικι εκπαίδευςθ, αλλά και ςτθν εκπαίδευςθ γενι-

κότερα, τθν καλλιζργεια τθσ δθμιουργικότθτασ και του διαλόγου.

Ηθτοφμενο του εργαςτθρίου που περιγράφουμε είναι να απαντθ-

κοφν ερωτιματα που ζχουν ςχζςθ με τον ρόλο τθσ Περιβαλλοντικισ

Εκπ/ςθσ ςτθ ςθμερινι πραγματικότθτα, τον ςχεδιαςμό προγραμμά-

των ''χωρίσ τοίχουσ'' και τουσ τρόπουσ που μποροφν αυτά τα προ-

γράμματα να ςυμβάλουν ςτο όραμα για καλφτερθ παιδεία. Θ όλθ

διαδικαςία βαςίηεται ςτθ διερεφνθςθ απαντιςεων πάνω ςε ςυγκε-

κριμζνα ερωτιματα. Με τθν ολοκλιρωςθ τθσ επεξεργαςίασ ενόσ

ερωτιματοσ, οι ςυμμετζχοντεσ αναςυγκροτοφν νζεσ ομάδεσ ςυηι-

τθςθσ μζςα από μια κυκλικι διαδικαςία. Θ τεχνικι αυτι ςυνιςτά

ζνα δομθμζνο καταιγιςμό ιδεϊν (brain storming) και χρθςιμοποιεί-

ται ςυχνά ςαν εργαλείο επίλυςθσ προβλθμάτων, επαναπροςδιορι-

31

ςμοφ ςτόχων (π.χ. διαμορφωτικι αξιολόγθςθ ςε ζνα πρόγραμμα

Π.Ε.) και χάραξθσ ςτρατθγικισ.

Σο Καφζ τθσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ μπορεί να γίνει το

Καφζ για το κλίμα ι για τα ανκρϊπινα δικαιϊματα.

32

Προετοιμαςία για το εργαςτιριο

Πριν από το εργαςτιριο:

τζλνουμε μια πρόςκλθςθ ι δθμιουργοφμε μια αφίςα, με

πλθροφορίεσ για τον τόπο, τον χρόνο, το κζμα που κα ςυηθ-

τθκεί ςτο World Café μασ και μερικζσ πλθροφορίεσ για το ερ-

γαςτιριο.

Φροντίηουμε να φτάςει ςτα χζρια των ςυμμετεχόντων πριν

από το γεγονόσ.

(Αφίςα ςεμιναρίου)

33

Είναι ςθμαντικό να ζχουμε ζνα δωμάτιο που μπορεί να δια-

μορφωκεί για ομαδικι εργαςία, καρζκλεσ και τραπζηια που

να μποροφν να μετακινθκοφν, επίςθσ αρκετό χϊρο για τουσ

ςυμμετζχοντεσ ϊςτε να μποροφν να μετακινθκοφν. Σζλοσ,

χϊροσ για τον εμψυχωτι για να μπορεί να εργαςτεί και να

αποκθκεφει τα υλικά που κα χρειαςτοφν ςτο εργαςτιριο.

Αν και οι άνκρωποι μιλοφν καλφτερα εκτόσ πλαιςίου (ςτθ ςυ-

γκεκριμζνθ περίπτωςθ: ςχολικόσ χϊροσ), ο χϊροσ που επιλζ-

34

γουμε είναι ςυνικωσ μια αίκουςα πολλαπλϊν χριςεων ι μια

μεγάλθ τάξθ. Αν και τισ περιςςότερεσ φορζσ οι χϊροι αυτοί

ζχουν τθ ςφραγίδα τουσ από ζργα μακθτϊν ι άλλα ζργα του

ςχολείου, φροντίηουμε -όςο είναι δυνατόν- να «ξεφορτϊ-

ςουμε» τον χϊρο, ϊςτε να μθν αποςπάται θ προςοχι των

ςυνομιλθτϊν. Προτείνουμε ακόμα να ςτολίςουμε τθν αίκου-

ςα με αφιςάκια που ζχουν ζνα ζξυπνο ςχζδιο και τισ λζξεισ

World Café. Σζτοια κα βρείτε ςτο παράρτθμα ςτθ ςελίδα ...

Όλα αυτά δεν είναι παρά κάποιεσ ιδζεσ! Μπορείτε να δθμι-

ουργιςετε, να αυτοςχεδιάςετε, να παίξετε με τισ εικόνεσ. Ο

χϊροσ πρζπει να είναι άνετοσ και τα τραπζηια ςχετικά απο-

μακρυςμζνα μεταξφ τουσ, ϊςτε οι ςυμμετζχοντεσ να κινοφ-

νται άνετα από το ζνα τραπζηι ςτο άλλο και να μθν υπάρχει

οχλαγωγία. Καλό είναι να μθν ζχει οφτε πολφ κρφο οφτε πολ-

λι ηζςτθ, ζνασ ευχάριςτοσ χϊροσ που κα χαλαρϊςει τουσ ςυ-

νομιλθτζσ και κα επιτρζ-

ψει να γίνει μια γόνιμθ

και δθμιουργικι ςυηιτθ-

ςθ. Λίγα φρζςκα λου-

λοφδια κα δϊςουν ακό-

μα περιςςότερο τθ φιλόξενθ αίςκθςθ ενόσ καφζ.

ε μια γωνιά και εφόςον είναι δυνατόν, είναι καλό να υπάρχει

ζνα τραπζηι με νερό, καφζ, χυμοφσ ι και κάποια μικροεδζ-

35

ςματα. Οι ςυμμετζχοντεσ μποροφν να κινθκοφν άνετα τθν

ϊρα του εργαςτθρίου από και προσ το τραπζηι αυτό.

το παραδοςιακό World Cafe μποροφν να πάρουν μζροσ από

12 ζωσ ςυμμετζχοντεσ. το παρόν εργαςτιριο ο ιδανικόσ α-

ρικμόσ κυμαίνεται από 20 ζωσ 30 ςυμμετζχοντεσ.

Ανάλογα με τον αρικμό των ςυμμετεχόντων (υπολογίηουμε 5

άτομα ανά τραπζηι) ζχουμε 4 ζωσ 6 τραπζηια. Σα τραπζηια

αυτά καλφπτονται από τθν αρχι του εργαςτθρίου (από τον

εμψυχωτι) με λευκό χαρτί του μζτρου. Πρζπει να φροντί-

ςουμε για τθν πλιρθ κάλυψθ του τραπεηιοφ και τθν ςτακε-

ροποίθςθ των χαρτιϊν με χαρτοταινία.

Πάνω ςε κάκε τραπζηι, εκτόσ από τα λουλοφδια τοποκετοφμε

τισ οδθγίεσ για τουσ ςυμμετζχοντεσ. Μια ιδζα είναι να τισ

πλαςτικοποιιςουμε ϊςτε να τισ ζχουμε για κάκε World Café.

Μια άλλθ ιδζα είναι να τυπωκοφν ςε τρεισ όψεισ ϊςτε, όταν

διπλωκοφν, να ςτζκονται όρκιεσ ςτθν μζςθ του τραπεηιοφ.

Σο προτεινόμενο εργαςτιριο ζχει ςχεδιαςτεί για να γίνει ςε

δφο τετράωρα με διαφορά μιασ ι δφο θμερϊν, ϊςτε οι ςυμ-

μετζχοντεσ να ζχουν τον χρόνο να αναςτοχαςτοφν τισ ςυηθ-

τιςεισ, πριν να καταλιξουν ςε ςυμπεράςματα. Ανάλογα με τθ

χρονικι δυνατότθτα κα μποροφςε να γίνει και ςε τρεισ ϊρεσ,

εάν οι ερωτιςεισ αλλάηουν κάκε φορά που αλλάηουν τραπζηι

οι ςυμμετζχοντεσ. Πρζπει να υπολογίηουμε πάντα τον χρόνο

για διάλειμμα, ζκκεςθ όςων ζχουν γραφεί, για ςκζψθ και ςυ-

ηιτθςθ.

36

Οι ερωτιςεισ είναι το βαςικότερο ςτοιχείο επιτυχίασ ενόσ Café

τθσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ, βαςικόσ ςκοπόσ τθσ ο-

ποίασ είναι θ Εκπαίδευςθ για τθν Αειφόρο ανάπτυξθ μζςω

τθσ δθμιουργίασ ενεργϊν πολιτϊν με κριτικι ςκζψθ και διά-

κεςθ για ανάλθψθ δράςθσ.

Όλα τα ηθτιματα που μασ απαςχόλθςαν πρζπει να απαντοφν ςτα

καίρια ερωτιματα ποιοσ, ποφ, τι, γιατί. Μια καλι ερϊτθςθ, πρζπει

να είναι επίκαιρθ, να εςτιάηει ςτουσ προβλθματιςμοφσ των ςυμμε-

τεχόντων, να μθν φοβάται να “ταράξει τα νερά”. Δεν ζχει νόθμα να

ςυηθτιςουμε κάτι που κα μποροφςε να απαντθκεί με ζνα ναι ι με

ζνα όχι ι κάτι που είναι γενικά παραδεκτό.

37

Πορεία του εργαςτθρίου

Α’ ΜΕΡΟ

Αρχίηουμε το εργαςτιριο με μια μικρι παρουςίαςθ (εμείσ προτεί-

νουμε ζνα power point ) με τθν ιςτορία των Cafés ωσ τόπων δομθ-

μζνθσ ςυηιτθςθσ ι ζνα ςχετικό βίντεο (ενδεικτικά παρακζτουμε

ζνα ςτθν βιβλιογραφία).

α ) Περιεχόμενο

Τπενκυμίηουμε ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ότι ο πρωταρχικόσ ρόλοσ τουσ

είναι να ςυνειςφζρουν ιδζεσ που ςχετίηονται με το πλαίςιο και το

ςυγκεκριμζνο ηιτθμα που επεξεργάηονται.

β ) Διαδικαςία

Τπενκυμίηουμε ςτουσ ςυμμετζχοντεσ ότι θ ομάδα διευκόλυνςθσ

(εμψυχωτισ και οικοδεςπότεσ) είναι εκεί για να διαχειριςτεί τθ ροι

των δραςτθριοτιτων, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ εφαρμογισ των

διαφόρων μεκοδολογιϊν που κα μασ επιτρζψουν να απαντιςουμε

ςτα ερωτιματά μασ και να επιτφχουμε τουσ ςτόχουσ μασ.

Οι διευκολυντζσ, δεν είναι εκεί για να επθρεάςουν το περιεχό-

μενο των ςυηθτιςεων, αλλά για να μεταφζρουν ςτουσ επόμενουσ τι

ζχει λεχκεί.

Όλοι οι ςυμμετζχοντεσ καλό είναι -εάν πρζπει να χρθςιμοποιι-

ςουν τουσ φορθτοφσ υπολογιςτζσ, τθλζφωνα, κ.λπ., για οποιονδι-

ποτε λόγο- να βγουν από τθν αίκουςα.

38

Όπωσ είπαμε και ςτθ κεωρθτικι παρουςίαςθ του World Cafe, θ

καινοτομία του είναι θ ιδζα που ταξιδεφει και μεταφζρεται από

τραπζηι ςε τραπζηι με ςκοπό να ςυναντιςει τισ ιδζεσ των ςυνομιλθ-

τϊν και να προςτεκεί ςε ό,τι ζχει ιδθ λεχκεί. Για τθ μεγαλφτερθ δυ-

νατι επιτυχία αυτοφ του ταξιδιοφ οι ςυνομιλθτζσ είναι καλό να μθν

κακίςουν με τουσ ίδιουσ ςυμμετζχοντεσ ςτα επόμενα τραπζηια. τα

πολυπλθκι World Cafe οι ςυμμετζχοντεσ παίρνουν από τθν αρχι

μια κονκάρδα με κάποιο διακριτικό ζτςι ϊςτε να κυμοφνται με ποι-

ουσ ζχουν κακίςει.

το πρϊτο ερϊτθμα-«προοριςμό» αφινουμε τουσ ςυμμετζχοντεσ

-«ταξιδιϊτεσ» να επιλζξουν μόνοι τουσ ςε ποιο τραπζηι κα κακί-

ςουν. Υςτερα από τθν απαραίτθτθ αλλθλογνωριμία, καλοφνται να

αποφαςίςουν ποιοσ κα είναι ο οικοδεςπότθσ (αυτόσ που κα παρα-

39

μείνει ςτο τραπζηι) και να επεξεργαςτοφν το 1ο ερϊτθμα για 20

περίπου λεπτά, γράφοντασ με μπλε μαρκαδόρο, τισ απαντιςεισ, τισ

ιδζεσ, τα ςφμβολα, τα ςχζδια ςτο χάρτινο τραπεηομάντθλο.

τθ ςυνζχεια και ανάλογα με τον χρόνο που διακζτουμε, ςυνεχί-

ηουμε τθν κυκλικι διαδικαςία ζτςι ϊςτε όλοι οι

ςυμμετζχοντεσ να περάςουν από όλα τα τραπζηια και να μθν κακί-

ςουν (όςο αυτό είναι εφικτό) με τουσ ίδιουσ ςυνομιλθτζσ. Οι οικο-

δεςπότεσ παραμζνουν ςτισ κζςεισ τουσ, υποδζχονται τουσ νζουσ

ςυνομιλθτζσ τουσ και ενθμερϊνουν για το τι ζχει λεχκεί μζχρι ςτιγ-

μισ. Εάν ο αρικμόσ των ςυμμετεχόντων είναι μεγαλφτεροσ από 20

περιορίηουμε τθν εναλλαγι τραπεηιϊν ςτο ίδιο ερϊτθμα ςε δυο ι

τρεισ φορζσ ανάλογα με τον χρόνο που διακζτουμε και το ενδιαφζ-

ρον που διαπιςτϊνουμε. Ο ζμπειροσ εμψυχωτισ που βλζπει τθ δι-

αδικαςία να χαλαρϊνει επιταχφνει τουσ χρόνουσ και ελαττϊνει τισ

40

μετακινιςεισ. Αντίκετα, εάν αντιλθφκεί ηωθρό ενδιαφζρον, τθρεί

τουσ χρόνουσ και δίνει τθ δυνατότθτα και για παραπάνω μετακινι-

ςεισ.

το δεφτερο ερϊτθμα-“προοριςμό” οι ςυμμετζχοντεσ εξακολου-

κοφν να κάκονται με τθν ίδια κυκλικι λογικι. Ο ςυντονιςτισ / εμ-

ψυχωτισ φροντίηει για τθν ανανζωςθ τθσ ςφνκεςθσ των ομάδων. Ο

οικοδεςπότθσ μπορεί να παραμείνει ο ίδιοσ ι να αλλάξει (κακιςτά

τθ διαδικαςία πιο ευχάριςτθ και για τον ίδιο). Εάν υπάρχουν ακόμα

κάποιοι που δεν ζχουν ςυςτθκεί από τα προθγοφμενα τραπζηια,

ζχουν τϊρα τθν ευκαιρία να γνωριςτοφν. το 2ο ερϊτθμα, οι ‘’ταξι-

διϊτεσ’’ ςθμειϊνουν με κόκκινο μαρκαδόρο τισ απαντιςεισ τουσ

ςτο χάρτινο τραπεηομάντθλο. Θ διαδικαςία ςυνεχίηεται όπωσ ακρι-

βϊσ και ςτο προθγοφμενο ερϊτθμα.

41

το τρίτο και τελευταίο ερϊτθμα κάκε ςυμμετζχων επιλζγει ε-

λεφκερα κάποιο από τα τραπζηια. Ο οικοδεςπότθσ, μπορεί να είναι

ο ίδιοσ ι άλλοσ και τα μζλθ τθσ νζασ ομάδασ επεξεργάηονται για

20’ περίπου το νζο ερϊτθμα και απαντοφν με πράςινο μαρκαδόρο.

Αφινουμε τα πάντα ωσ ζχουν και διακόπτουμε για διάλειμμα και

αναςτοχαςμό.

42

Β’ ΜΕΡΟ

Με τθν ίδια δθμιουργικι λογικι του Ken Robinson υλοποιοφμε το

2ο μζροσ τθσ διαδικαςίασ τθν επόμενθ θμζρα .

Ωσ ειςαγωγι τθσ 2θσ θμζρασ προτείνουμε το 20’ βίντεό του ‘’Πϊσ

το ςχολείο ςκοτϊνει τθν δθμιουργικότθτα’’

http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativi

ty?language=el

Μετά τθν προβολι και μια μικρι ειςαγωγι-ςφνδεςθ με τθν προθ-

γοφμενθ θμζρα, τουσ προςκαλοφμε ςτα τραπζηια για τθ ςυνζχεια

τθσ διαδικαςίασ.

Τουσ καιροφσ μασ ςαρϊνει μια χιονοςτιβάδα αλλαγϊν. Λζγεται

ςυχνά πωσ κλειδί για το μζλλον είναι θ Εκπαίδευςθ. Πράγματι,

αλλά ζνα κλειδί γυρνάει προσ δφο κατευκφνςεισ: θ μία κρατά

κλειδωμζνουσ τουσ διακζςιμουσ πόρουσ· θ αντίκετθ τουσ απε-

λευκερϊνει.

Για να βγοφμε νικθτζσ από τθν κρίςθ, πρζπει να ανακαλφψουμε

τισ πραγματικζσ μασ δθμιουργικζσ δυνάμεισ. Πρζπει να αρχίςου-

με να ςκεφτόμαςτε αλλιϊσ τον εαυτό μασ και να ςυμπεριφερό-

μαςτε αλλιϊσ μεταξφ μασ. Πρζπει να μάκουμε να λειτουργοφμε

με ΑΛΛΗ ΛΟΓΙΚΗ.

Ken Robinson

43

Θ διαδικαςία ςυνεχίηεται με τισ παρακάτω δραςτθριότθτεσ:

Δραςτηριότητα 1η

‘’Ψαλίδι για να κόψεισ - Κόλλα για να κολλιςεισ’’

Δίνουμε ςτουσ ςυμμετζχοντεσ μικρά ψαλίδια ϊςτε να κόψουν προ-

ςεκτικά τισ απαντιςεισ και τουσ υποδεικνφουμε τον ειδικά διαμορ-

φωμζνο, από τουσ εμψυχωτζσ, χϊρο (τοίχο, πάνελ, κλπ), όπου κα

τοποκετιςουν τισ απαντιςεισ τουσ. Ζχουμε φροντίςει να κολλι-

ςουμε το ερϊτθμα ςτον τοίχο για να τοποκετιςουν τισ απαντιςεισ

ανά χρϊμα και ανά ερϊτθμα.

Θ διαδικαςία είναι ιδιαίτερα ευχάριςτθ και παιγνιϊδθσ και όλοι

ςυμμετζχουν ευχαρίςτωσ.

Μια μικρι πρακτικι ςυμβουλι: για να διευκολφνετε τθ διαδικα-

ςία, μπορείτε από τθν αρχι να “οριοκετιςετε” ςτα τραπεηομάντθ-

λα τον χϊρο που αναλογεί ςτο κάκε χρϊμα ερϊτθςθσ (να χωριςτεί

εξαρχισ ςε τρία μζρθ).

44

45

Δραςτηριότητα 2η

“Ϊρα για ... μελζτθ”

Καλοφμε τουσ ςυμμετζχοντεσ να περάςουν και να διαβάςουν προ-

ςεκτικά όλεσ τισ απαντιςεισ που ζχουν αναρτθκεί. Αφιερϊνουμε

τουλάχιςτον 20’ ςτθ διαδικαςία ι και περιςςότερο, εάν αυτά που

ζχουν γραφεί είναι πολλά και πολφπλοκα.

ε περίπτωςθ που ο χϊροσ δεν διακζτει αρκετά μεγάλο ελεφκερο

τοίχο, μποροφμε να απλϊςουμε τα χάρτινα τραπεηομάντθλα ςτο

πάτωμα.

46

Δραςτηριότητα 3η

“Η κάλπθ ςτον... τοίχο”

Ο εμψυχωτισ μοιράηει ςτον κάκε ςυμμετζχοντα ζξι ψιφουσ (μικρά

αυτοκόλλθτα) δφο από κάκε χρϊμα και τον καλεί να ψθφίςει τισ

δφο απαντιςεισ που κεωρεί πιο ςθμαντικζσ. Θ ψθφοφορία ενκου-

ςιάηει τουσ ςυμμετζχοντεσ, είναι μια δθμιουργικι, καινοτόμοσ δια-

δικαςία και γριγορα αρχίηουν να ξεχωρίηουν οι «δθμοφιλείσ» ιδζ-

εσ.

47

Ολομζλεια

Καλοφμε τουσ ςυμμετζχοντεσ να κακίςουν ςε κφκλο και υποβοθ-

κοφμε τθν ζναρξθ τθσ ςυηιτθςθσ.

Ποια απάντθςθ ιταν θ πιο δυνατι;

Γιατί κατά τθ γνϊμθ τουσ;

Τπάρχει κάποιοσ που πιςτεφει ότι κάποια ιδζα δεν προκρίκθ-

κε αρκετά;

Εάν το εργαςτιριο γίνει ςε μια θμζρα, οι δφο φάςεισ είναι καλό

να ξεχωρίςουν με ζνα διάλειμμα.

Για να τθρθκεί ζνασ δομθμζνοσ τρόποσ ομιλίασ και να μθν γίνει

οχλαγωγία, όπωσ γίνεται όταν μιλάει ο ζνασ “πάνω” ςτον άλλο, ο

ςυντονιςτισ μπορεί να κρατάει ζνα μπαλάκι ι ζνα άλλο αντικείμε-

νο που κα δίνει ςτον ομιλθτι. Ζχει δικαίωμα να μιλιςει μόνο ό-

ποιοσ κρατάει το αντικείμενο.

48

Λιξθ του εργαςτθρίου και ανατροφοδότθςθ

Μοιράηουμε ζνα απλό φφλλο αξιολόγθςθσ με βακμό ικανοποίθςθσ

από το 1 ζωσ το 5 και παρακαλοφμε τουσ ςυμμετζχοντεσ να το ςυ-

μπλθρϊςουν (παράρτθμα ςελ…..)

Ευχαριςτοφμε όλουσ τουσ ςυμμετζχοντεσ για τον χρόνο και τθ

ςυνειςφορά ςτο καφζ μασ.

Τπενκυμίςτε τουσ ςυμμετζχοντεσ ότι κα τουσ αποςταλεί ανα-

τροφοδότθςθ με τισ απαντιςεισ ςτο e – mail τουσ, αν το επικυμοφν.

49

50

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠ/Η

«Με λουλοφδια που φροντίηω,

Σο ςχολειό μου το ςτολίηω!»

51ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΠΕΡΙΣΕΡΙΟΤ

ΧΟΛΙΚΟ ΕΣΟ 2014 – 2015

Τπεφκυνθ Προγράμματοσ: οφιανοφ Γεωργία

Σα παιδιά χωρίςτθκαν ςε 4 ομάδεσ και κάκιςαν ςτα τραπεηάκια. Σο

ερϊτθμα που ςυηιτθςαν είναι: «Σα λουλοφδια επθρεάηουν τθ διά-

κεςι μασ;» Ζνα παιδί από κάκε ομάδα ανζλαβε ρόλο ςυντονιςτι και

ςτο τζλοσ ανακοίνωςε ςτθν ολομζλεια τισ απόψεισ που ακοφςτθκαν.

Οι απόψεισ κατεγράφθςαν. Αφοφ ανακοίνωςαν όλεσ οι ομάδεσ τισ

απόψεισ τουσ και κατεγράφθςαν, μετά κάκε παιδί ψιφιςε τθν άπο-

ψθ που κεωρεί καλφτερθ, ανεξάρτθτα αν ιταν δικι του ι κάποιου

άλλου. Σζλοσ, αφοφ μετρικθκαν τα αποτελζςματα, διαπιςτϊκθκε

ποια είναι θ πιο δθμοφιλισ, θ επικρατζςτερθ άποψθ.

Σα παιδιά εκφράηονται για το world café:

… αυτό που μασ άρεςε πιο πολφ ήταν το “worldCAFΕ” , που κάναμε

δυο φορζσ ςτο περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Αυτό που μασ άρεςε

ήταν πωσ όλεσ οι ιδζεσ είναι αποδεκτζσ, δεν υπήρχε ςωςτό και λά-

θοσ, όλοι λζνε ελεφθερα τη γνϊμη τουσ και όλεσ οι απόψεισ μετρά-

νε. (Ζνα παιδάκι είπε πωσ θζλει και ςτο ςπίτι με τη μαμά να κά-

νουν world cafe)…

51

52

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΚΠ/Η

«Σον κακό μασ τον καιρό»

3ο ΓΤΜΝΑΙΟ ΑΙΓΑΛΕΩ

ΧΟΛΙΚΟ ΕΣΟ 2014 – 2015

Τπεφκυνοι Προγράμματοσ: Φιλαρζτθ Καλομενοίδου

Άννα Παπαδοποφλου

Ανδρζασ Χατηθμθνάσ

Εμείσ, ςτθ φετινι ομάδα, δουλζψαμε το world cafe ςε δφο φάςεισ:

τθν πρϊτθ φάςθ, το χρθςιμοποιιςαμε αντί τθσ αρχικισ ζρευνασ

για τισ προχπάρχουςεσ γνϊςεισ των παιδιϊν πάνω ςτο ςυγκεκριμζ-

νο κζμα, δθλαδι τθν κλιματικι αλλαγι. Σο ερϊτθμα που κζςαμε

ιταν “μφκοσ ι πραγματικότθτα θ κλιματικι αλλαγι;” Σουσ ηθτι-

ςαμε να γράψουν επίςθσ και από ποιεσ πλθροφορίεσ οδθγικθκαν

ςτθν άποψι τουσ.

Θεωρϊ ότι δοφλεψε πολφ καλά, δεδομζνου ότι ξζςπαςαν ατε-

λείωτεσ πακιαςμζνεσ ςυηθτιςεισ, που περιελάμβαναν από ςενάρια

ςυνωμοςιολογίασ ζωσ πλθροφορίεσ από ντοκιμαντζρ τθσ τθλεόρα-

ςθσ και γνϊςεισ από τα μακιματα του ωρολογίου προγράμματοσ.

Παρόλο που όλοι ιταν ελεφκεροι να γράψουν ό,τι πίςτευαν, ο κα-

κζνασ προςπακοφςε να πείςει τουσ υπολοίπουσ για τθν αλικεια

και τθν ορκότθτα των επιχειρθμάτων του. Αυτι θ «άςκθςθ» διαλό-

53

γου, θ προςπάκεια ζκφραςθσ τθσ γνϊμθσ και θ ενεργθτικι ακρόα-

ςθ ιταν το μεγάλο κζρδοσ τθσ πρϊτθσ φάςθσ.

τθ δεφτερθ φάςθ, το χρθςιμοποιιςαμε για να “μαηζψουμε” τισ

πλθροφορίεσ που είχαν ςυλλζξει οι υποομάδεσ για τα 3 βαςικά πε-

ριβαλλοντικά προβλιματα (φαινόμενο κερμοκθπίου, όξινθ βροχι,

τρφπα του όηοντοσ) και τθ ςυμμετοχι του κακενόσ ςτθν κλιματικι

αλλαγι, αφοφ πρϊτα κάκε υποομάδα είχε ενθμερϊςει τθν ολομζ-

λεια. Αυτι τθ φορά δεν υπιρξαν πολλζσ αντιπαρακζςεισ, αντίκετα

απαιτικθκε ςυνεργαςία όλων και αλλθλοςυμπλιρωςθ για να ολο-

κλθρωκεί θ εργαςία. Σο πανό που προζκυψε λειτοφργθςε ανατρο-

φοδοτικά κακ' όλθ τθν διάρκεια των εργαςιϊν τθσ περιβαλλοντικισ

ομάδασ, κυρίωσ όταν ζπρεπε να ςυντάξουμε τισ ερωτιςεισ για τα

επιτραπζηια παιχνίδια που καταςκευάςαμε. τα παιδιά άρεςε ωσ

διαδικαςία και ανταποκρίκθκαν με ενκουςιαςμό.

το τζλοσ, ςτθ φάςθ τθσ αξιολόγθςθσ, ςυγκρίναμε τισ γνϊςεισ

που είχαμε μετά τθν ολοκλιρωςθ του προγράμματοσ, με εκείνεσ

που είχαμε όταν γράφαμε το πανό του world cafe,ςυμπλθρϊςαμε

οριςμζνα πράγματα και ζτςι ιταν ςε όλουσ φανερό πόςθ πρόοδο

είχαμε κάνει μζςα ςε αυτό το χρονικό διάςτθμα.

54

55

ΟΔΗΓΙΕ ΣΟΤ ΤΜΜΕΣΕΧΟΝΣΕ

Μιλιςτε χωρίσ να διςτάηετε, όλεσ οι γνϊμεσ είναι ςθμαντικζσ.

Για να ακουςτοφν όλεσ οι ιδζεσ και οι απόψεισ διευκολφνετε όλα τα μζλθ τθσ ομάδασ να εκφραςτοφν.

Εξαςκθκείτε ςτθν ενεργθτικι ακρόαςθ (ακοφω προςεκτικά τον άλλον, ϊςτε να είμαι ςε κζςθ να μεταφζρω τα λεγόμενά του ςε

κάποιον άλλον ι ςτθν ομάδα)

Εςτιάςτε ςε ό,τι ςασ φαίνεται ςθμαντικό.

Αποτυπϊςτε ςτο χαρτί τισ ςκζψεισ αφοφ τισ μοιραςτείτε με τθν ομάδα ςασ.

Γράψτε λζξεισ, προτάςεισ, ςυνκιματα, ςχεδιάςτε, ηωγραφίςτε, με άλλα λόγια εκφραςτείτε ελεφκερα.

Μιλιςτε με τθν καρδιά και το μυαλό ςασ.

υνδζςτε τισ ιδζεσ όλθσ τθσ ομάδασ.

Διαςκεδάςτε

56

12 κανόνεσ για μια επιτυχθμζνθ και αποτελεςματικι διαδικαςία

1. Επιλζγουμε ζνα κζμα, το οποίο αποτελεί πρόκλθςθ για τουσ ανκρϊπουσ

που καλοφνται να εμπλακοφν.

2. Καλλιεργοφμε προςμονι για το γεγονόσ, τονίηοντασ παράλλθλα ότι μια

τζτοια διαδικαςία ςυμβάλλει ςτθν ενίςχυςθ τθσ εςωτερικισ ςυνοχισ τθσ ο-

μάδασ ςτόχου.

3. Προςπακοφμε να υπάρχει ποικιλία μεταξφ των ςυμμετεχόντων όπωσ π.χ.

ίςθ αναλογία φφλων, θλικιακϊν ομάδων ι πολλαπλϊν τφπων νοθμοςφνθσ.

4. χεδιάηουμε και προετοιμάηουμε ζναν αποτελεςματικό ςυνδυαςμό τεχνι-

κϊν που να επιτρζπουν τθ γζνεςθ ιδεϊν (διατφπωςθ ερωτθμάτων, επιλογι

ατόμων ςε ρόλο «οικοδεςπότθ», προετοιμαςία του χϊρου, εναλλαγι ςυνκζ-

ςεων ςτα τραπζηια).

5. Προςαρμόηουμε τθ διαδικαςία ανάλογα με τισ ανάγκεσ τθσ εκάςτοτε ομά-

δασ.

6. Επιμζνουμε ςτθν αποπλαιςίωςθ των ςυμμετεχόντων, δθμιουργϊντασ πα-

ράλλθλα ζνα (ςυναιςκθματικά) αςφαλζσ περιβάλλον, όπου ο κακζνασ μπορεί

να αιςκάνεται άνετα και να εκφράηεται ελεφκερα.

7. υντονίηουμε τθ διαδικαςία με τθ βοικεια ενόσ εμψυχωτι ο οποίοσ μετα-

ξφ άλλων:

Εξθγεί ςτουσ ςυμμετζχοντεσ τουσ κανόνεσ του «παιγνιδιοφ».

Δεν επιτρζπει τθ χριςθ κινθτϊν τθλεφϊνων και άλλων θλεκτρονικϊν

ςυςκευϊν κατά τθ διάρκεια τθσ διαδικαςίασ.

57

Θζτει χρονικά περικϊρια και διαςφαλίηει τθν υιοκζτθςθ και τιρθςθ

αυτϊν από όλουσ τουσ ςυμμετζχοντεσ.

Αςκεί διακριτικό ζλεγχο ςτθ λειτουργία των ομάδων παρακολουκϊ-

ντασ τθν πρόοδό τουσ ςτθ φάςθ του καταιγιςμοφ ιδεϊν.

Διατθρεί ζνα καλό ρυκμό για να μθν πλατειάςει και γίνει βαρετι θ όλθ

διαδικαςία.

Παρεμβαίνει ςε περίπτωςθ που κάποια ομάδα είναι αρκετά κορυβϊ-

δθσ.

8. Αφινουμε να μεςολαβιςει ζνα εφλογο χρονικό διάςτθμα (τουλάχιςτον

δφο θμερϊν) ανάμεςα ςτον «καταιγιςμό ιδεϊν» και τθ «διαδικαςία ανάδει-

ξθσ πρωτότυπων ιδεϊν».

9. Αφιερϊνουμε διπλάςιο χρόνο ςτθ διαδικαςία ςφγκλιςθσ (ανάδειξθ δυνα-

τϊν πρωτότυπων ιδεϊν) απ’ ό,τι ςτθ διαδικαςία απόκλιςθσ (καταιγιςμόσ ι-

δεϊν).

10. Επιλζγουμε διαςκεδαςτικζσ μεκόδουσ υλοποίθςθσ των δραςτθριοτιτων

του β’ μζρουσ που αποςκοποφν ςτθν «οπτικοποίθςθ» των αποτελεςμάτων

κατά τθ διαδικαςία ανάδειξθσ των πιο πρωτότυπων ιδεϊν (κάλπθ μασ ο

...τοίχοσ, ψθφίηουμε … ςτον τοίχο ).

11. υντονίηουμε τθ ςυηιτθςθ ςτθν ολομζλεια με αφορμι τα αποτελζςματα

από τθ διαδικαςία ανάδειξθσ δυνατϊν ιδεϊν.

12. Καταγράφουμε τα πορίςματα από τθν όλθ διαδικαςία, τα αποςαφθνί-

ηουμε και εντζλει τα κοινοποιοφμε ςε όλουσ τουσ ςυμμετζχοντεσ.

58

Φφλλο αξιολόγθςθσ

Θα θέλαμε τη γνώμη ςασ

Φρηςιμοποιώντασ την κλύμακα από το 1 (δεν ϋμεινα ικανοποιημϋνοσ-η) ϋωσ το 5

(ϋμεινα απόλυτα ικανοποιημϋνοσ), θα θϋλαμε να αξιολογόςετε τα ακόλουθα:

1.ΤΠΟΔΟΦΗ-ΕΙΑΓΩΓΗ ΣΟ ΘΕΜΑ- ΑΡΦΙΚΕ ΟΔΗΓΙΕ ........

2.ΚΑΣΑΛΛΗΛΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΑΥΗΝΕΙΑ ΣΩΝ ΕΡΩΣΗΜΑΣΩΝ ........

3.ΤΝΣΟΝΙΜΟ ΤΖΗΣΗΗ ΣΟ ΚΑΘΕ ΣΡΑΠΕΖΙ ........

4.ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΣΩΝ ΔΗΜΟΥΙΛΕΣΕΡΩΝ ΑΠΑΝΣΗΕΩΝ ........

5.ΠΑΡΟΤΙΑΗ-ΤΖΗΣΗΗ ΣΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ........

6.ΚΛΙΜΑ ΣΟΤ ΕΡΓΑΣΗΡΙΟΤ ........

7.ΓΕΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΣΗΡΙΟΤ ........

8. ΕΡΩΣΗΗ Ή ΕΡΩΣΗΕΙ ΠΟΤ ΘΑ ΘΕΛΑΣΕ ΝΑ ΕΙΦΑΝ ΣΕΘΕΙ:

.............................................................................................................................................................................. .......

............................................................................................................................ .........................................................

............................................................................................................................. ........................................................

................................................................................................................................ .....................................................

ΦΟΛΙΑ/ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ/ΠΡΟΣΑΕΙ

.....................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ........................................................

............................................................................................................................. ........................................................

............................................................................................................................................................ .........................

.......................................................................................................... ...........................................................................

............................................................................................................................. ........................................................

ΕΤΦΑΡΙΣΟΤΜΕ ΓΙΑ ΣΗ ΤΜΜΕΣΟΦΗ Α

59

ΕΡΩΣΗΜΑΣΑ και ΑΠΑΝΣΗΕΙ:

«Η κζςθ τθσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ

ςτο ςθμερινό ςχολείο»

(τα ερωτιματα τζκθκαν ςε 70 εκπαιδευτικοφσ που ςυμμετείχαν ςτα

ςεμινάρια - εργαςτιρια που διοργάνωςαν οι Διευκφνςεισ Α/κμιασ

Γϋ Ακινασ, Β/κμιασ Γϋ Ακινασ και Β/κμιασ Βϋ Ακινασ διά των Τπευ-

κφνων Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ)

ΜΠΛΕ ΕΡΩΣΗΜΑ

1. Συμφωνείτε με τθν άποψθ ότι ζπειτα από τρεισ δεκαετίεσ ε-

φαρμογισ τθσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ ςτα ςχολεία οι

μακθτζσ και οι εκπαιδευτικοί που ςυμμετείχαν ςτα προγράμ-

ματα δεν ζχουν αποκτιςει ςτάςεισ και ςυμπεριφορζσ απζνα-

ντι ςε καίρια περιβαλλοντικά ηθτιματα προσ τθν κατεφκυνςθ

μιασ περιςςότερο αειφόρου και δίκαιθσ κοινωνίασ; Αιτιολογι-

ςτε τισ απόψεισ ςασ.

ΚΑΣΑΓΡΑΦΗ ΑΠΑΝΣΗΕΩΝ

ΑΠΑΝΣΗΗ ΨΗΦΟΙ

Αν και ζχει γίνει μεγάλθ προςπάκεια, δεν ζχουμε τα επικυμθτά αποτελζςματα, γιατί δεν μπόρεςε θ Π.Ε. να γίνει βίωμα ςε όλθ τθν κοινωνία

15

Θ αλλαγι νοοτροπίασ είναι μακροχρόνια και ζμπρακτθ (ςυμμε- 6

60

τοχι ςε Περ/κζσ Οργανϊςεισ, εφαρμογι νζων Προγραμμάτων).

Καλφτερα αποτελζςματα κα είχαμε, αν ςυνεργάηονταν πολλοί φορείσ.

5

Μακροπρόκεςμα κίνθτρο ωσ μζςο για αλλαγι ςτάςθσ. 5

Δεν υπάρχει διάχυςθ αποτελεςμάτων. 4

Διαφωνοφμε γιατί το χολείο μαηί με τθν Οικογζνεια, τον Διμο τθν κοινωνία μποροφν να κάνουν τθν ΑΡΧΘ για κάκε μακθτι, εκ-παιδευτικό, για τθν καλλιζργεια περιβαλλοντικισ ςυνείδθςθσ.

3

Όταν ςπζρνεισ Π.Ε. κερίηεισ περιςςότερθ αειφορία και δικαιότε-ρθ κοινωνία.

3

Όταν με ςυνζπεια, με ςυνζχεια, με ςυνεργαςία, με κοινωνικι αποδοχι τότε… 30 χρόνια Π.Ε. (ακολουκεί ςχζδιο με ζνα ςποράκι που ςταδιακά γίνεται δζντρο).

6

χετικά περιοριςμζνα τα αποτελζςματα αειφορίασ και δίκαιθσ κοινωνίασ.

2

Απουςία διεπιςτθμονικισ ςκζψθσ, αποςπαςματικι προςζγγιςθ, δεν ςυνδζεται θ οικονομικι, κοινωνικι, οικολογικι διάςταςθ του Περιβάλλοντοσ.

2

Θ προςπάκεια πρζπει να είναι ατζρμονθ, ςυνεχισ, επίμονθ και ολιςτικι.

2

Ο ρόλοσ των Τπευκφνων Π.Ε.Ο ρόλοσ των Δ/ντϊν των ςχολικϊν μονάδων.

1

Άνοιγμα τθσ Π.Ε. ςε γονείσ (World Café ςε γονείσ). 1

Διαφωνϊ, γιατί βλζπω ορατά αποτελζςματα, 1

Κοινωνία ςε κρίςθ! 1

61

χολείο, Οικογζνεια, Κοινωνία, Πολιτεία, ΜΜΕ, Σοπικι Αυτοδιοί-κθςθ.

1

Π.Ε.: δυναμικι μεταμόρφωςθ του ςχολικοφ περιβάλλοντοσ με παρακίνθςθ και αυτενζργεια.

0

ΕΒΑΜΟ-ΕΠΙΜΟΝΘ-ΑΣΟΜΙΚΘ ΕΤΘΤΝΘ 0

Μιπωσ βάηουμε ψθλά τον πιχθ; 0

Σα αποτελζςματα δεν είναι άμεςα ορατά. 0

υγκρίνοντασ ςυμπεριφορζσ μεταξφ αρχισ και τζλουσ τθσ χρο-νιάσ.

0

Τπάρχουν μικρότερα των αναμενομζνων, αποτελζςματα γιατί οι επιδράςεισ εκτόσ ςχολείου εξακολουκοφν να είναι αρνθτικζσ

0

Θ όποια αλλαγι περιορίηεται ςτθν τελευταία δεκαετία. 0

Ηθτείται ΕΛΠΙΔΑ! 0

εβαςμόσ ςτον άνκρωπο και ςτο Περιβάλλον. 0

Αδιαφορία, μθ εφαρμογι νόμων. 0

Μόλισ ςταματιςει το πρόγραμμα, ςταματά θ γνϊςθ. 0

Δεν υπάρχει ςυνζχεια και υποςτιριξθ από τθν Πολιτεία. Απο-ςπαςματικότθτα.

0

Ζλλειψθ ςτόχων γενικϊν, όχι μόνο εκελοντιςμόσ, όταν υπάρχει ευαιςκθτοποίθςθ, τότε είναι ρομαντιςμόσ.

0

ε μικρι θλικία υπάρχει ευαιςκθτοποίθςθ τόςο ςτα παιδιά όςο και ςτουσ γονείσ.

0

Άλλθ απάντθςθ 0

62

ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

2. Πολλοί υποςτθρίηουν ότι θ Περιβαλλοντικι Εκπαίδευςθ ι ΕΕΑ

(Εκπαίδευςθ για τθν Αειφόρο Ανάπτυξθ) ζχει κάνει τον κφκλο τθσ

ςαν πρόγραμμα εκτόσ ΑΠΣ (Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδϊν). Κατά

τθ γνϊμθ ςασ τι κα επζφερε εάν εγκατζλειπε τθ ςθμερινι τθσ μορ-

φι και ενταςςόταν ςτο ΑΠΣ με ό,τι αυτό ςυνεπάγεται; (διδακτζα

φλθ, βακμολογία, εξζταςθ κ.λπ.)

ΚΑΣΑΓΡΑΦΗ ΑΠΑΝΣΗΕΩΝ

ΑΠΑΝΣΗΗ ΨΗΦΟΙ

Μάκθμα ευζλικτθσ ηϊνθσ για τθν Α’\κμια και τθ Β’ κμια Εκπαί-δευςθ μζςα ςτο Ω.Π. χωρίσ βακμολογία αλλά με Αναλυτικό Πρόγραμμα. Ο εκπαιδευτικόσ που κα αναλαμβάνει, κα πρζπει να ζχει παρακολουκιςει ςεμινάρια, να ζχει ενδιαφζρον και α-γάπθ για τθν Περιβαλλοντικι και να μθν γίνεται “υποχρεωτικι ανάκεςθ” για κάλυψθ ωραρίου.

15

Θα μποροφςε να μπει ςτο ωρολόγιο πρόγραμμα, χωρίσ όμωσ διδακτζα φλθ και εξετάςεισ για να μποροφν να ςυμμετζχουν όλοι οι μακθτζσ. Αν ζχει βακμολογία, εξετάςεισ και διδακτζα φλθ, κα ζχει αρνθτικά αποτελζςματα και το ενδιαφζρον των παιδιϊν κα μειωκεί δραματικά. Ποιοσ κα το διδάςκει;

8

Π.Ε. ςτο ΑΠ: Ελεφκερθ ζκφραςθ με: διάλογο, διαπραγμάτευςθ, ςυλλογικι δράςθ, βιωματικι γνϊςθ και αξιοποίθςθ εμπειριϊν ηωισ. Να κάνει τθ ΓΝΩΜΘ ΓΝΩΘ !!!!

7

Όχι μάκθμα: κα ιταν επικυμθτι θ διάχυςθ υπό προχποκζςεισ, που δεν υπάρχουν.

7

63

Π.Ε. ςτο ΑΠ είναι κοινωνικό δικαίωμα κάκε ενεργοφ μακθτι-πολίτθ.

6

Ο εκπαιδευτικόσ που αναλαμβάνει, κα πρζπει να ζχει παρακο-λουκιςει ςεμινάρια, να ζχει ενδιαφζρον και αγάπθ για τθν Περ/κθ και να μθν γίνεται “υποχρεωτικι” ανάκεςθ για κάλυψθ ωραρίου.

5

Πρόςβαςθ για ευαιςκθτοποίθςθ ΟΛΩΝ των μακθτϊν /τριϊν και εκπαιδευτικϊν.

0

Αναγνϊριςθ και προβολι τθσ αξίασ τθσ Π.Ε. 0

Εγχειρίδιο χριςθσ και προτεινόμενα κζματα ςε ςεμινάρια διδα-ςκαλίασ.

1

Θ υποχρεωτικότθτα περιορίηει τθ δθμιουργικότθτα, πρζπει να υπάρξει κίνθτρο τόςο ςε εκπαιδευτικοφσ όςο και ςε μακθτζσ.

2

Ναι, να ενταχκεί ςτο ΑΠ, γιατί ζτςι ευαιςκθτοποιοφνται όλοι οι μακθτζσ, με τθν προχπόκεςθ ότι κα ζχει τθ μορφι των βιωμα-τικϊν δράςεων και δεν κα ζχει βακμολογία. Θα αξιολογείται με αυτοαξιολόγθςθ από τουσ μακθτζσ.

3

Περιβαλλοντικι εκπαίδευςθ με διακεματικό χαρακτιρα ςε ε-ρευνθτικζσ εργαςίεσ εντόσ ΑΠ με ομαδοςυνεργατικι μάκθςθ και αυτοαξιολόγθςθ και αλλθλοαξιολόγθςθ.

3

Όχι ςτο ΑΠ, γιατί τα παιδιά δεν χρειάηονται ζνα ακόμα μάκθμα ςτο φορτωμζνο τουσ πρόγραμμα.

1

Ελεφκερο (βιωματικό) μάκθμα χωρίσ βακμολογία να προςανα-τολιςτεί και να ενταχκεί ςτθν ευζλικτθ ηϊνθ.

1

Θ παραδοςιακι μορφι μακιματοσ καταργεί τουσ ςτόχουσ τθσ Π.Ε.

0

Θ Π.Ε. ζτςι και αλλιϊσ περνάει και πρζπει να περνάει ςε όλα τα 0

64

μακιματα.

Όχι ςτο Α.Π. γιατί τα παιδιά αντιδροφν ςε κακετί υποχρεωτικό. 0

Ναι ςτο Α.Π. για να μθ κεωρείται «πάρεργο», χωρίσ εξζταςθ και χωρίσ βακμολογία αλλά με περιγραφικζσ μορφζσ αξιολόγθςθσ, αυτοαξιολόγθςθσ, αλλθλοαξιολόγθςθσ.

0

Ζνταξθ ςτθν Α/κμια Εκπ/ςθ με ςκοπό τθ δθμιουργία περιβαλ-λοντικά εγγράμματων “ευαίςκθτων” πολιτϊν. Να υπάρχει και το ΕΕΑ (εκελοντικά).Σο ίδιο και για τθ Β/κμια παραμζνοντασ τα προγράμματα εκελοντικά αλλά και να ενταχκοφν ςτο ΑΠ διότι υπθρετοφν διαφορετικοφσ ςτόχουσ.

0

Σα παιδιά αναηθτοφν ελεφκερθ ζκφραςθ και δθμιουργία εκτόσ ΑΠ ι μορφι μακιματοσ, με ζνα μόνο βιβλίο.

0

65

ΠΡΑΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

3. Αποτελείτε μζλοσ ομάδασ εκπαιδευτικϊν από τουσ οποίουσ

ζχει ηθτιςει το Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ να κάνουν ςυγκεκριμζνεσ προτάςεισ

ϊςτε να διαμορφωκεί μια ενιαία ςφγχρονθ εκπαιδευτικι πολι-

τικι για τθν Περιβαλλοντικι Εκπαίδευςθ. Τι προτείνετε;;;

ΚΑΣΑΓΡΑΦΗ ΑΠΑΝΣΗΕΩΝ

ΑΠΑΝΣΗΗ ΨΗ-ΦΟΙ

Περιςςότερεσ δράςεισ εντόσ χολείου (πεδίο-εκδρομζσ). 8

Όπωσ . υπάρχει θ ευζλικτθ ηϊνθ ςτθν Α/κμια Εκπ/ςθ, κα πρζ-πει να επεκτακεί και ςτθν Β/κμια με αναλυτικό πρόγραμμα χωρίσ βακμολογία (με περιςςότερεσ ϊρεσ διδαςκαλίασ (2-3).

6

Εγχειρίδιο χριςθσ για Εκπαιδευτικοφσ με προτεινόμενα κζμα-τα, ενδεικτικι ανάπτυξθ κεμάτων, ενδεικτικά ςενάρια διδα-ςκαλίασ, με κάποιεσ δραςτθριότθτεσ και με δυνατότθτα να ςυμπλθρϊνεται με καλζσ πρακτικζσ. Ενιαίοσ προγραμματι-ςμόσ τθσ φλθσ και κατθγοριοποίθςθ ανάλογα με τισ ομάδεσ.

6

Πράςινθ εβδομάδα με ποικίλεσ δράςεισ και διάχυςθ εμπει-ριϊν.

5

Περιβαλλοντικζσ δραςτθριότθτεσ απ’ όλουσ τουσ εκπαιδευτι-κοφσ όλων των μακθμάτων.

4

Επζκταςθ των ΚΠΕ και ςυχνότερθ ςυνεργαςία με τα χολεία. 3

Διακομματικι επιτροπι για τον κακοριςμό ενιαίασ εκπαιδευ-τικισ πολιτικισ.

3

66

Να διατθρθκοφν και να αναβακμιςτοφν τα Γραφεία Περιβαλ-λοντικισ Εκπαίδευςθσ και να ζχουν λόγο ςτθ χάραξθ εκπαι-δευτικισ πολιτικισ.

3

Περιβαλλοντικι εκπαίδευςθ ςτθν Σριτοβάκμια και μετζπειτα ςτθν εργαςία (κα πρζπει να υπάρχει ςυνζχεια).

3

Δθμιουργία ςχετικϊν ομίλων (περιβαλλοντικόσ-ακλθτικόσ- καλλιτεχνικόσ) ςτον οποίο κα πρζπει να υπάρχει υποχρεωτικι ςυμμετοχι. Κάκε όμιλοσ κα ζχει υπεφκυνο κακθγθτι και κα διαλζγει κζμα και δράςεισ ςτθν αρχι τθσ χρονιάσ. Εναλλαγι κακθγθτϊν.

2

Μετατροπι των γνϊςεων ςε δράςεισ-πράξεισ-βιωματικζσ ε-μπειρίεσ-επιςκζψεισ.

2

Να υπάρχει ςτόχοσ και πλαίςιο ςε όλεσ τισ βακμίδεσ του εκ-παιδευτικοφ ςυςτιματοσ με προαιρετικότθτα, δθμιουργία και φανταςία.

2

Οριςμόσ Τπεφκυνου Π.Ε. ςε κάκε χολείο, και κάκε ςχολείο να υλοποιεί τουλάχιςτον ζνα πρόγραμμα Π.Ε.

2

Αναβάκμιςθ των Γραφείων Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ και του κεςμοφ του Τπεφκυνου.

2

Επιμόρφωςθ υποχρεωτικι και δωρεάν και αυτοεπιμόρφωςθ. 2

Κακοριςμόσ ςτόχου: Σι πολίτεσ κζλουμε να φτιάξει θ Εκπ/ςθ: κοινι πολιτικι με ςυνζχεια.

1

Απαιτείται εξορκολογιςμόσ του ωρολογίου προγράμματοσ. 1

τόχοσ δεν είναι θ ςτείρα παροχι γνϊςεων και θ ατομικι αξι-ολόγθςθ αλλά θ αλλαγι ςτάςθσ ηωισ ολόκλθρθσ τθσ εκπαι-δευτικισ κοινότθτασ.

1

Να μπει ζνα δίωρο ςτο εβδομαδιαίο πρόγραμμα τφπου ευζλι- 1

67

κτθσ ηϊνθσ, για να γίνεται εντόσ του ςχολικοφ ωραρίου για ε-ξαςφάλιςθ ςυμμετοχισ όλων των μακθτϊν (χωρίσ βακμολο-γία).

Να διδάςκεται θ Π.Ε. 2-4 φορζσ τθν εβδομάδα, ςτο πλαίςιο ενόσ ολοιμερου χολείου, ϊςτε να ςυμμετζχουν όλα τα παι-διά.

1

Ανάπτυξθ κριτικισ ικανότθτασ με ςφνκεςθ πλθροφοριϊν από άλλα μακιματα προθγουμζνων ετϊν.

1

Διάχυςθ αποτελεςμάτων, παρουςίαςθ ζργου ςε ςυνεργαςία υλλόγου Γονζων, δθμοτικϊν αρχϊν, άλλων χολείων (διε-κνϊν και διατοπικϊν φορζων).

1

Επιμόρφωςθ-εκπαίδευςθ των εκπαιδευτικϊν για τθν εφαρμο-γι των προγραμμάτων.

1

Ευελιξία κεμάτων, ϊςτε να ανταποκρίνονται ςτθ κζλθςθ κα-κθγθτϊν και παιδιϊν αλλά και ςτα τοπικά προβλιματα .

1

Επιμόρφωςθ εκπαιδευτικϊν και ευαιςκθτοποίθςθ όςων δεν ζχουν ενδιαφερκεί ακόμα με ςκοπό τθν εμπλοκι τουσ ςε προ-γράμματα Π.Ε.

1

Να αφαιρεκεί φλθ (εξορκολογιςμόσ). 1

Ανάκεςθ ςε εξειδικευμζνουσ επιμορφωμζνουσ εκπαιδευτι-κοφσ.

1

Ελεφκερθ επιλογι ςυγκεκριμζνων ωρϊν ςτθ διάρκεια του Γυ-μναςίου-Λυκείου, ϊςτε να αποκτά ο μακθτισ περιβαλλοντικι ευαιςκθτοποίθςθ.

1

Απαιτείται εξορκολογιςμόσ του ωρολογίου προγράμματοσ.

Απλοφςτευςθ γραφειοκρατικϊν διαδικαςιϊν για τισ μετακι-νιςεισ ςτα ΚΠΕ.

68

Να εξοπλιςτοφν τα χολεία με βιβλιοκικεσ και εργαςτιρια Θ/Τ, ϊςτε όλθ θ δουλειά να γίνεται ςτον ςχολικό χϊρο και όχι ςτο ςπίτι.

0

Θ ςτελζχωςθ των ΚΠΕ να είναι αυςτθρότερθ με κριτιριο όχι μόνο τουσ κακθγθτζσ, αλλά και τουσ ειδικοφσ επιςτιμονεσ και αναβάκμιςθ του ρόλου τουσ.

0

υνεργαςία χολείων με κοινό κζμα. 0

Να μθν ακολουκείται θ “κλαςικι” διαδικαςία των μακθμάτων (διάλεξθ, εξετάςεισ κτλ) αλλά να ζχει τθ μορφι δραςτθριότθ-τασ.

0

Επιμόρφωςθ του ςυναδζλφου που κα αναλάβει το μάκθμα ι το πρόγραμμα.

0

Χρθματοδότθςθ. 0

Σα Γραφεία Π.Ε. να ςυνεργάηονται πιο ςυςτθματικά με τα ςχολεία και τουσ Εκπαιδευτικοφσ και να οργανϊνουν περις-ςότερα ςεμινάρια.

0

υςχετιςμόσ με τα πρότηεκτ ςτθ κεματολογία. 0

Απογευματινι ηϊνθ με υποχρεωτικι παρακολοφκθςθ ςε προ-γράμματα τθσ αρεςκείασ τουσ.

0

Ενίςχυςθ των ιδθ υπαρχόντων ΚΠΕ και δθμιουργία νζων. 0

69

ΕΡΩΣΗΜΑΣΑ (ΓΙΑ WORLD CAFE)

ςχετικά με τθν κλιματικι αλλαγι

ΜΠΛΕ ΕΡΩΣΗΜΑ

1. Οι κλιματικζσ αλλαγζσ ζχουν παρουςιαςτεί και άλλεσ φορζσ

ςτθν ιςτορία τθσ γθσ, όμωσ φαίνεται πωσ αυτι τθ φορά θ κφρια

–αν όχι αποκλειςτικι- αιτία είναι οι δραςτθριότθτεσ του αν-

κρϊπινου είδουσ. Ποια είναι θ ανκρϊπινθ δραςτθριότθτα θ ο-

ποία κατά τθ γνϊμθ ςασ ςυμμετζχει ςε μεγαλφτερο ποςοςτό

ςτθν κλιματικι αλλαγι;

70

ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

2. Με ποιον /ποιουσ τρόπουσ κεωρείτε ότι εμείσ ωσ ενεργοί πολί-

τεσ μποροφμε να ςυνειςφζρουμε ςτθν άμβλυνςθ των φαινομζ-

νων και των επιπτϊςεων των κλιματικϊν αλλαγϊν;

ΠΡΑΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

3. Με ποιουσ τρόπουσ κα μποροφςαμε να προχωριςουμε ωσ χϊ-

ρα ςτθ ςταδιακι ζξοδο από τθ χριςθ των ορυκτϊν καυςίμων ωσ

καφςιμθσ φλθσ κατά τθν παραγωγικι διαδικαςία και τισ μεταφο-

ρζσ; Σι κα κερδίηαμε; Σι κα χάναμε;

71

ΕΡΩΣΗΜΑΣΑ (ΓΙΑ WORLD CAFE)

ςχετικά με τον Ενεργό Πολίτθ

ΜΠΛΕ ΕΡΩΣΗΜΑ

Σι ςθμαίνει για εςζνα θ ζννοια του ενεργοφ παγκόςμιου πολίτθ;

ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

Ποιοσ είναι ο ρόλοσ του ςχολείου ςτθ διαμόρφωςθ των Ενεργϊν Πολιτϊν;

ΠΡΑΙΝΟ ΕΡΩΣΗΜΑ

Ποια εμπόδια αντιμετωπίηει ο κακζνασ από εμάσ ςτο να γίνει ε-νεργόσ πολίτθσ;

72

ΑΦΙΑΚΙΑ

WORLD CAFÉ

73

WORLD CAFÉ

74

WORLD CAFÉ

75

WORLD CAFÉ

76

WORLD CAFÉ

77

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΓΓΛΟΥΩΝΗ

Allee, V. The Future of Knowledge: Increasing Prosperity Through Value Networks,. Boston Butterworth – Heinemann, 2002

Brown, J. The World Café: A Resource Guide for Hosting Conversa-tions The Matter,Mill Valley, Whole Systems Associates, 2002

Brown, J. Isaaks, D.et World Café Community. The World Café: Shap-ing Out Futures Through Conversations That Matter, Berrett-Koehler, 2005

Chasin, L. “Searching for Wise Questions.’’ Water-town, Mass.: Public conversations Project, 2001 Available at: http://publicconversations.org

Greider, W. Who Will Tell the People? New York: Simon & Schuster, 1992

Brown, S. J. Seeing Differently : Insights on Innovation. Boston. Har-vrard Business School Press, 1997

ΓΑΛΛΟΥΩΝΗ

Sautet, Μ. Un café pour Socrate, Robert Laffont, 1995

Courouve, C. Démocratie et anarchie dans les cafés de philosophie, Esprit, n° 239, janvier 1998, pp. 200-205.

Diament, J. Les Cafés de Philosophie, L'Harmattan, 2003

Youlountas, Τ. Comprendre le phénomène café-philo, ouvrage collec-tif, directionpréface Edgar Morin, Éditions La Gouttière, 2003.

Tozzi, Μ. Les enjeux de l’animation d’un café-philo, n° 13, mars 2002 (dossier Les cafés philosophiques).

Revue Diotime-L’Agora, périodique du CRDP Languedoc-Roussillon, n° 9 mars 2001

ΕΛΛΗΝΟΥΩΝΗ

Robinson, K. ΑΛΛΗ ΛΟΓΙΚΗ Για μια επανϊςταςη δημιουργικότητασ, «Εν Πλω» Δεκϋμβριοσ 2011

78

ΙΣΟΣΟΠΟΙ

http://www.cafe-philo-des-phares.info/(αναςύρθηκε 2/5/2015 )

http://www.slideshare.net/dgurteen/unicomtekwsep200804ppt-presentation

www.theworldcafe.com (αναςύρθηκε 2/5/2015 )

http://www.meadowlark.co/world_cafe_resource_guide.pdf (ανα-ςύρθηκε 2/5/2015 )

https://www.youtube.com/watch?v=YrTKD8NpApY(αναςύρθηκε 2/5/2015

https://www.youtube.com/watch?v=iDvV-Ga5R6I(αναςύρθηκε 2/5/2015 ) Introduction to the Knowledge Cafe by David Gurteen

79