To Aμερικανικο Νομισματικο Συστημα Και ο Διμεταλλισμοσ...

TO AΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΔΙΜΕΤΑΛΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ

ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1786-1861

Β. ΣΟΥΛΙΩΤΗΣΒ. ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ

Το αμερικάνικο νομισματικό σύστημα και ο διμεταλλισμός, 1786-1861

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΙΚΙΩΝ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΟΥΣ

-●-

Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΙΜΕΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΡΑΤΟΣ-●-

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ-●-

Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΩΝ ΗΠΑ-●-

ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟΥΣ «ΤΖΑΚΣΟΝΙΑΝΣ»-●-

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΖΑΚΣΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

-●-

Ο «ΠΑΝΙΚΟΣ ΤΟΥ 1837»-●-

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΜΕΤΑΛΛΙΣΜΟΥ-●-


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αν επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν σύντομο και γενικό ορισμό του τι είναι χρήμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί ένα γενικό ισοδύναμο, κοινά αποδεκτό, της αξίας που έχει κάθε αγαθό που προσφέρεται και αγοράζεται. Σύμφωνα δε με την μαρξιστική ανάλυση θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για υπερεμπόρευμα το οποίο αντιπροσωπεύει «καθορισμένες ποσότητες αντικειμενοποιημένου γενικού χρόνου εργασίας»1.

Έτσι στο βαθμό που οι ανθρώπινες κοινωνίες παρουσιάζουν όλο και περισσότερο σύνθετες κοινωνικές δομές, όσο οι οικονομικές συναλλαγές αυξάνονται και αφορούν μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας, όσο προχωρούμε προς «ανώτερες βαθμίδες της παραγωγικής διαδικασίας», τόσο το υπερεμπόρευμα αυτό αποκτά όλο και πιο πολύπλοκες και σύνθετες ιδιότητες.

Κατά τον 19ου αιώνα, η ενσωματωμένη εργασία που βρίσκεται στα εμπορεύματα εμφανίζεται –κυρίαρχα- με την μορφή χρυσών και ασημένιων νομισμάτων. Ειδικά στην συγκεκριμένη εργασία θα ασχοληθούμε με την νομισματική πολιτική στις ΗΠΑ από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι το 1860, την περίοδο δηλαδή κατά την οποία οι βρετανικές αποικίες της βορείου Αμερικής αποκτούν την ανεξαρτησία τους και συγκροτούνται ως το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής .

Ξεκινάμε ως εκ τούτου την εργασία παρουσιάζοντας συνοπτικά το ιστορικό, κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο της περιόδου προκειμένου να αναδειχθούν οι όροι, οι περιορισμοί και οι αντικειμενικές συνθήκες μέσα στους οποίους το νέο κράτος επιδιώκει να διατυπώσει ένα σύστημα κυκλοφορίας του χρήματος και να εφαρμόσει τη νομισματική του πολιτική.

Ακολούθως επιχειρείται να γίνει μια παρουσίαση της κυρίαρχης επιλογής των κυβερνήσεων των ΗΠΑ, σε αυτή την περίοδο, ως προς την κυκλοφορία η οποία είναι αυτή του διμεταλλισμού και ταυτόχρονα να περιγραφούν οι απόψεις που αναπτύσσονται για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της επιλογής αυτής.

Ταυτόχρονα εξετάζεται το ζήτημα της λειτουργίας των δύο κεντρικών αμερικάνικων τραπεζών των ΗΠΑ αλλά και τις πολιτικές διαφωνίες που αναπτύχθηκαν (ιδιαίτερα την περίοδο του προέδρου Άντριου Τζάκσον) πάνω στον ρόλο τους τόσο για το νομισματικό ζήτημα αλλά και ευρύτερα. Η εργασία κλείνει με το τέλος διμεταλλισμού που έρχεται ουσιαστικά με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου δίνοντας τελικά την θέση του σε ένα χρυσό μονομεταλλικό σύστημα.

Για την παρουσίαση του ιστορικού πλαισίου πριν και μετά την ανεξαρτησία των αποικιών μελετήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν άρθρα των Τζ.Α. Έρνστ και Κέρτις Νέτλς , και έργα των Γιάννη Κοκκινάκη και Χάουαρντ Ζιν. Ενώ για την καθαυτό νομισματική πολιτική χρησιμοποιήθηκαν άρθρα όπως του Μάρτιν Ντέιβις, Ρίτσαρντ Τιμπερλέικ, Μάσοου Τζέφρει, Πίτερ Ρουσώ, Άρθρου Γούντφορντ, ενώ ειδικά για την “Jacksonian Era” βασικό εργαλείο μελέτης υπήρξε και πάλι το έργο του Μάσοου Τζέφρι, “Administration and "The Democracy: Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-186.

Στην εργασία αυτή σε μεγάλο βαθμό αποφύγαμε να προβούμε σε ερμηνείες πάνω στο θέμα που εξετάσαμε καθώς η φύση του θέματος θεωρούμε ότι απαιτεί μια εις βάθος εξέταση τόσο της εσωτερικής κατάστασης όσο και του διεθνούς περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των ασκούμενων πολιτικών και των επιλογών στην οικονομία της Αγγλίας.

1 Karl Marx, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2013), σελ.91-95


Καθώς τα θέματα αυτά θίγονται μόνο ακροθιγώς είναι αδύνατη μια ανάλυση σε βάθος των συγκεκριμένων επιλογών χωρίς να υπάρξει ο άμεσος κίνδυνος λανθασμένων και βιαστικών συμπερασμάτων, για αυτό και οι όποιες παρατηρήσεις είναι περιορισμένες.

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΙΚΙΩΝ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΟΥΣ

Το βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου του 1773 μια ομάδα αποίκων, μεταμφιεσμένων σε ντόπιους Αμερικάνους («Ινδιάνους»-Μοχώκ), ανεβαίνει σε τρία φορτωμένα με εμπόρευμα πλοία της Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών που βρίσκονταν στο λιμάνι της Βοστώνης και πετάει στην θάλασσα τριακόσια σαράντα δύο κιβώτια που περιέχουν τσάι. Το“Boston Tea Party” (όπως έμεινε γνωστό στην ιστορία) αποτελεί τον προάγγελο τον μετέπειτα εξελίξεων που θα οδηγήσουν στην έναρξη του Πολέμου της Ανεξαρτησίας και στην δημιουργία των Η.Π.Α. Ταυτόχρονα το περιεχόμενο της αυτής της πράξης εμμέσως αναδεικνύει και ένα από τα σημαντικότερα αίτια της εξέγερσης των αποίκων ενάντια στους Βρετανούς και την αποικιοκρατική τους πολιτική η οποία ενώ αντιλαμβανόταν τους κατοίκους των αποικιών της βόρειας Αμερικής ως υπηκόους του στέμματος αλλά χωρίς να έχουν αντιπροσώπευση στο βρετανικό κοινοβούλιο2.

Περίπου ένα χρόνο αργότερα στο Λέξινγκτον της Μασαχουσέτης θα σημειωθεί η πρώτη ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των Άγγλων και των αποίκων για να καταλήξει σε έναν πόλεμο στον οποίο θα εμπλακεί τελικά η Γαλλία, η Ισπανία και ντόπιοι Αμερικάνοι. Στις 4 Ιούλιου του 1776 οι δεκατρείς αποικιακές πολιτείες της βόρειας Αμερικής θα διακηρύξουν την ανεξαρτησία τους ενώ στα τέλη του 1777 θα ψηφισθούν τα «Άρθρα της Συνομοσπονδίας -το πρώτο Σύνταγμα- από το Δεύτερο Ηπειρωτικό Κογκρέσο. Ο πόλεμος θα τελειώσει με την ήττα της Βρετανίας και την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης του Παρισιού του 1783 σύμφωνα με την οποία αναγνωριζόταν η ανεξαρτησία των αποικιών ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1787, θα ψηφισθεί και το πρώτο Ομοσπονδιακό Σύνταγμα των Η.Π.Α3.

Έτσι με την υπογραφή της συνθήκης του Παρισιού οι περιοχές που για δύο περίπου αιώνες υπήρξαν βρετανικές αποικίες τώρα είχαν μετατραπεί σε ένα αχανές ανεξάρτητο κράτος με έκταση δύο εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων (οκτακόσιες χιλιάδες τετραγωνικά μίλια) με έναν πληθυσμό που στα 1780 ήταν μόλις δύο εκατομμύρια οχτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι και μια δεκαετία αργότερα περίπου τρία εκατομμύρια4.

Αυτή η νέα, με τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες χώρα ωστόσο είχε αναπτύξει και συγκροτήσει τις παραγωγικές της δομές μέσα στο ασφυκτικό περιοριστικό πλαίσιο των μερκαντιλιστικών πολιτικών της μητρόπολης το οποίο είχε αποτελέσει άλλωστε και το κυρίαρχο αίτιο για την ίδια την επανάσταση. Διαρκείς παρεμβάσεις, επιβολή δασμών σε εισαγόμενα από τις αποικίες προϊόντα, φορολογικά μέτρα που έπλητταν τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της οικονομίας των αποικιών, περιοριστικοί νόμοι, όλα στόχευαν στην ενίσχυση της οικονομίας της Βρετανίας μέσω της εκμετάλλευσης των αποικιών και των

2 Curtis Nettels, «Η απειλή των αποικιακών βιοτεχνιών 1690-1720», The New England Quarterly, τόμ.4, Νο.2, (Απρίλιος 1931), σ. 230-269.13 Γιάννης Κοκκινάκης, «Από την “δημοκρατία χωρίς περιορισμούς” στην “εξουσία του «νόμου”;», Τα Ιστορικά-Historica, τομ. 25, Νο.49 (Δεκέμβριος 2008), σελ.393-3944 United States Census Bureau, http://www.census.gov/history/pdf/colonialbostonpops.pdf, σελ. 8-10

http://www.census.gov/history/pdf/colonialbostonpops.pdf


κατοίκων τους. Νόμοι όπως αυτός του «Χαρτοσήμου», των «Εσόδων», ξεσήκωναν μεγάλες αντιδράσεις και πολλές φορές ακυρωνόντουσαν στην συνέχεια5.

Το 1699 με τον Νόμο για τα Μάλλινα (Woolen Act) οι Βρετανοί απαγόρευαν την εξαγωγή μάλλινων προϊόντων από τις αποικίες για να προστατεύσουν την αγγλική βιομηχανία που όλο και περισσότερο έβλεπε να δέχεται πιέσεις από την αντίστοιχη των αποικιών (η ανάπτυξη της αποικιακής βιομηχανίας μαλλιού ήταν τόσο μεγάλη που έφθανε ώστε να αποτελεί το 1/3 των συνολικών εξαγωγών). Το 1715 η βρετανική κυβέρνηση επιδίωκε την μη προώθηση των σχεδίων για την υποδηματοποιία της Πενσυλβανία και για την κατασκευή καραβόπανου στην Νέα Υόρκη. Οι μεταφορές των προϊόντων γίνονταν μόνο από βρετανικά πλοία, μέτρο που στόχευε στο να μην επιτρέψει την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού εμπορικού στόλου6.

Η Βρετανία λοιπόν στήριξε την ανάπτυξη της στην εκμετάλλευση των αποικιών της αφενός μέσα από την τροφοδότηση της με τεράστιες ποσότητες υλικών πόρων σε προνομιακές τιμές και αφετέρου από την προώθηση των προϊόντων της σχεδόν μονοπωλιακά προς τις αγορές των περιοχών των οποίων ασκούσε την κυριαρχία της.

Ταυτόχρονα, η Ινδία, η Καραϊβική (δυτικές Ινδίες), οι βόρειες και οι νότιες αποικίες και η ίδια η Αγγλία συνέθεταν ένα τεράστιο εμπορικό το οποίο έπαιζε ρόλο στην έτη περαιτέρω ισχυροποίηση του αγγλικού κεφαλαίου. Ξυλεία, κρέας, ψάρια, αλκοολούχα από τις βόρειες πολιτείες, βαμβάκι και καπνός από τις νότιες, μελάσα, ρούμι, ζάχαρη στις Δυτικές Ινδίες, τσάι και άλλα προϊόντα από την Ανατολή προς την μητρόπολη, ένα γιγαντιαίο δίκτυο δηλαδή διακίνησης εμπορευμάτων το οποίο βρισκόταν υπό τον γεωστρατηγικό έλεγχο της ταχύτατα αναπτυσσόμενης Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Οι δεκατρείς αποικίες της βόρειας Αμερικής διακρίνονταν από τις υπόλοιπες βρετανικές κτήσεις ως προς το ότι οι κάτοικοι τους προέρχονταν-αφού είχαν εκδιώξει ή αφανίσει τους ντόπιους κατοίκους- από την ίδια ευρωπαϊκή μήτρα, την Ολλανδία, την Σουηδία, την Γερμανία, την Γαλλία και βέβαια σε συντριπτικά μεγάλο ποσοστό από τα βρετανικά νησιά οι οποίοι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως υπηκόους του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου στα μέσα του 18ου αιώνα.

Ωστόσο η μερκαντιλιστική πολιτική της Αγγλίας δεν έκανε διακρίσεις ανάμεσα στις αποικίες και αγνοούσε την όποια πολιτισμική και εθνική συγγένεια ανάμεσα στους άποικους και τους Άγγλους. Τα κέρδη από το εμπόριο με τις αποικίες της βορείου Αμερικής ανέρχονται το 1700 στις 500 χιλιάδες στερλίνες, εβδομήντα χρόνια αργότερα στα 1770 τα κέρδη έχουν εκτοξευθεί στα 2,8 εκατομμύρια στερλίνες7.

ΤO περιγραφόμενο πλαίσιο είχε και το ισοδύναμο του στην νομισματική πολίτικη. Ο «Νόμος για το Κυκλοφοριακό Μέσο» που ψηφίζεται τον Απρίλιο του 1764 αφορούσε τα χαρτονομίσματα που κυκλοφορούσαν στις αποικίες και προέβλεπε την απαγόρευση έκδοσης νέων χαρτονομισμάτων διεθνή ενώ ταυτόχρονα απαγόρευε την επανέκδοση των παλαιών χαρτονομισμάτων μετά την λήξη του ορίου το οποίο είχε τεθεί κατά την αρχική τους έκδοση ως όριο για την νόμιμη κυκλοφορία τους. Βασική επιδίωξη για την ψήφιση αυτού του νόμου ήταν η προστασία των μητροπολιτικών οικονομικών συμφερόντων8.

5 Joseph Albert Ernst, «Το κίνημα για την κατάργηση του Νόμου για το Κυκλοφοριακό Μέσο: Μια μελέτη της αυτοκρατορικής πολιτικής και της επαναστατικής κρίσης, 1764-1767», The William and Mary Quarterly, τόμ.25, Νο.2, (Απρίλιος 1968), σελ. 1776 Curtis Nettels, «Η απειλή των αποικιακών βιοτεχνιών 1690-1720», The New England Quarterly, τόμ. 4, Νο. 2, (Απρίλιος 1931), σ.7 Howard Zinn, Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ως τις αρχές του 21ου αιώνα, (Αιώρα, Αθήνα 2008), σελ.76 8 Joseph Albert Ernst, «Το κίνημα για την κατάργηση του Νόμου για το Κυκλοφοριακό Μέσο: Μια μελέτη της αυτοκρατορικής πολιτικής και της επαναστατικής κρίσης», 1764-1767», The William and Mary Quarterly, Third Series τομ.25,Απρίλιος (1968), σελ. 177


Σε όλο αυτό το περιγραφόμενο διάστημα οι αποικίες στην βόρεια Αμερική υποφέραν καθ’ όλη την διάρκεια του 18ου αιώνα από την έλλειψη χρήματος, από την έλλειψη ενός σταθερού –κοινά αποδεκτού τόσο τοπικά όσο και σε σχέση με την Αγγλία- ανταλλακτικού μέσου το οποίο θα επέτρεπε την ομαλή ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομίας γενικότερα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1723 με το Νόμο του Maryland, ως νόμιμο μέσο ανταλλαγής, καθοριζόταν ο καπνός του οποίου η αξία καθοριζόταν από το αγγλικό νόμισμα. Την περίοδο που ανακηρύσσετε η ανεξαρτησία των αποικιών τα νομίσματα που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ και που γίνονται δεκτά για επίσημες συναλλαγές είναι όλα ξένα, Αγγλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Γαλλικά νομίσματα κυκλοφορούν έχοντας διαφορετικές αξίες και βάρος σε πολύτιμο μέταλλο και το καθένα συναντάται σε διαφορετική συχνότητα σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ9.

Μέσα σε αυτά τα οικονομικό-πολιτικά πλαίσια αναπτύχθηκαν και απέκτησαν την ανεξαρτησία τους οι αποικίες παρουσιάζοντας έτσι και ορισμένα θεμελιακά προβλήματα ως προς την περεταίρω πορεία τους. Ένα από τα βασικά προβλήματα το οποίο απασχόλησε την ηγεσία των επαναστατών και τις κυβερνήσεις των Η.Π.Α σχεδόν σε όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα ήταν το ζήτημα της νομισματικής πολιτικής.

Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΙΜΕΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΡΑΤΟΣ

Μετά το τέλος της Αμερικάνικης Επανάστασης η απουσία εθνικού νομίσματος και εθνικού νομισματοκοπείου καθιστούσε την οικονομία του νεοσύστατου κράτους ασταθή και πλήρως εξαρτημένη από τις μεταβολές των ισοτιμιών των ξένων νομισμάτων αλλά και από τις υποτιμήσεις ή τις υπερτιμήσεις στο χρυσό και το ασήμι στην διεθνή αγορά ενώ επιπλέον επέτεινε το πρόβλημα της πλήρους απαξίωσης της αμερικάνικης δημόσιας πίστης. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα μεγάλο καθώς στις αποικίες κυκλοφορούσαν νομίσματα Ισπανικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Πορτογαλικά με διαφορετική αλλά και μεταβαλλόμενη ανταλλακτική αξία10.

Η συζήτηση για την δημιουργία ενός εθνικού νομισματικού συστήματος ξεκίνησε το 1782 με τις πρώτες εισηγήσεις του υπευθύνου των Οικονομικών, Ρόμπερτ Μόρρις προς το Κογκρέσο. Το 1786 εκδόθηκε διάταγμα για την ίδρυση εθνικού νομισματοκοπείου και για το νόμισμα, την αξία του και την σύσταση του το οποίο ωστόσο παρέμεινε ανενεργό μέχρι την ψήφιση του Συντάγματος του 1787. Σύμφωνα με αυτό το Άρθρο 1, παράγραφος 10, όριζε ως μοναδικό νόμιμο μέσο πληρωμής χρεών προς το δημόσιο τα χρυσά και ασημένια νομίσματα. Κατά αυτό τον τρόπο η Αμερική εισέρχεται σε μια περίοδο διμεταλλικού νομισματικού συστήματος ενώ επιπρόσθετα, σύμφωνα με το Άρθρο 1 παράγραφο 8, δόθηκε στο Κογκρέσο την δυνατότητα να ορίζει την ανταλλακτική αξία τόσο των ίδιων αυτών των νομισμάτων που το νομισματοκοπείο θα εξέδιδε όσο και των αντίστοιχων ξένων που κυκλοφορούσαν στις ΗΠΑ, καθορίζοντας ταυτόχρονα και την αναμεταξύ τους ισοτιμία11.

To 1792 στο δεύτερο συνέδριο του Αμερικανικού Κογκρέσου, υπό την ηγεσία του πρώτου υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ Αλεξάντερ Χάμιλτον, θα ψηφισθεί ο νόμος που υλοποιούσε το άρθρο 1 του Συντάγματος και αφορούσε την νομισματική μεταρρύθμιση με την δημιουργία ενός νομισματοκοπείου το οποίο θα έκοβε τα πρώτα αμερικανικά νομίσματα και τα οποία θα ήταν τόσο χρυσά όσο και ασημένια. Ο ίδιος νόμος όριζε ως

9 Karl Marx, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2013), σελ.10910 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ. 9411 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ. 94


νόμιμο χρήμα για συναλλαγές με το δημόσιο και τα υπάρχοντα ξένα νομίσματα που βρίσκονταν ήδη στην κυκλοφορία και παράλληλα επέτρεπε την συνέχιση της κυκλοφορίας των ξένων νομισμάτων με τα οποία μάλιστα μπορούσαν να συνεχίζονται πληρωμές προς το δημόσιο με την προϋπόθεση όμως της σταδιακής του απόσυρσης στο νομισματοκοπείο και την κοπή τους εκ νέου ξανά ως αμερικάνικα δολάρια12.

Ο de facto διμεταλλισμός βεβαίως στις ΗΠΑ υφίσταται ήδη από πριν, αφού όπως είπαμε στην κυκλοφορία βρίσκονται ήδη διάφορα νομίσματα τα οποία είναι και ασημένια και χρυσά. Ωστόσο σύμφωνα και με τον ίδιο τον Χάμιλτον η μέχρι τότε κυκλοφορία των ασημένιων δολαρίων ήταν κάτι μου μάλλον προέκυπτε ως ανάγκη και ως διευκόλυνση για τις καθημερινές συναλλαγές χωρίς να δίνεται προσοχή ούτε στο βάρος του και στην ύπαρξη του ως ένα κομμάτι ενταγμένο στην συνολική νομισματική πολιτική με χρήση τόσο στην ντόπια όσο και στην διεθνή αγορά13.

Μια σειρά από ζητήματα ανέκυψαν μετά την απόφαση του Κογκρέσου. Το πρώτο ήταν καθαρά πρακτικό αλλά ουσιώδες. Η διαδικασία δημιουργίας ενός εθνικού νομισματοκοπείου και η παραγωγή νομισμάτων αποδείχθηκε πιο σύνθετη απ’ ότι αρχικά υπολογιζόταν. Αν και επρόκειτο για μια συνταγματική απόφαση συνέχιζαν να υπάρχουν μεγάλες αμφιβολίες για το αν έπρεπε να γίνει πραγματικά μια τέτοια επένδυση. Ακόμα και το ποια θα είναι η απεικόνιση πάνω στο νόμισμα αποτέλεσε πεδίο αντιπαραθέσεων αντανακλώντας πάντως και σε αυτή την περίπτωση διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις. Η εμπειρία της αποικιοκρατικής περιόδου και της κυριαρχίας του αγγλικού στέμματος έφθανε μέχρι το σημείο να αντιλαμβάνονται πολλοί την ύπαρξη μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας με την συγκέντρωση πολλών εξουσιών σε έναν πρόεδρο ως απειλή για την δημοκρατία και έτσι ακόμα και η πρόταση της Γερουσίας για την απεικόνιση του προέδρου στο νόμισμα αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία. Πολύ περισσότερο έλειπε η βασική υποδομή, εξειδικευμένοι τεχνίτες, μηχανήματα και κατάλληλες εγκαταστάσεις τα οποία έπρεπε να δημιουργηθούν από το μηδέν ενώ η ίδια η διαδικασία για την επεξεργασία των μετάλλων είχε υψηλό κόστος14.

Ακόμα και όταν ξεπεράστηκαν όμως τέτοιου είδους προβλήματα άλλα σημαντικότερα προέκυψαν. Ένα σημαντικό ζήτημα ήταν το γεγονός ότι το αμερικάνικο σύνταγμα και ο νόμος δεν εξασφάλιζε το μονοπώλιο της νομισματοκοπής στο κράτος. Ως αποτέλεσμα ιδιωτικά νομισματοκοπείο «έκοβαν» νομίσματα κατά βούληση και με περιεκτικότητα μάλιστα μικρότερη από την ορισμένη και τα οποία μιμούνταν τα επίσημα. Τα νομίσματα αυτά προορίζονταν κατά κύριο λόγο για την αγορά των δυτικών Ινδιών15.

Τα δύο τελευταία και σημαντικότερα ζητήματα που ανέκυψαν ήταν αφενός η πλήρης ανεπάρκεια των ποσοτήτων των πολύτιμων μετάλλων τα οποία φθάνανε στο νομισματοκοπείο όταν τελικά ήταν έτοιμο να λειτουργήσει16 και αφετέρου η μη συμμόρφωση κρατικών αξιωματούχων να ακολουθήσουν τις οδηγίες σύμφωνα με τον νόμο που είχε ψηφισθεί. Προβλεπόταν δηλαδή όλες εκείνες οι ποσότητες των παλαιών νομισμάτων που έφθαναν στα κρατικά ταμεία να μεταφέρονταν στο νομισματοκοπείο προκειμένου να λιωθούν και να ξανακοπούν πράγμα που αποδεικνυόταν πολλές φορές

12 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, Vol. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 429 και Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.9513 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.9614 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.10015 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.10016 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.100


δύσκολο να γίνει σε απομακρυσμένες περιοχές της επικράτειας. Έτσι ενώ την περίοδο 1796-1800 οι ετήσιες κρατικές εισπράξεις έφθαναν ετησίως τα 8 εκ. δολάρια η κοπή νέων νομισμάτων στην ίδια περίοδο μόλις που έφθανε τα 500 χιλ. δολάρια17.

ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ

Πρωταρχικό θέμα ήταν αυτό του καθορισμού της ονομαστικής αξίας των νομισμάτων, των υποδιαιρέσεων του δολαρίου που θα εκδίδονταν και βέβαια της περιεκτικότητας που θα είχαν αυτά σε πολύτιμο μέταλλο. Τα παλαιότερα ισπανικά ασημένια είχαν μια περιεκτικότητα σε ασήμι ύψους 374 κόκκων αργύρου (κάθε κόκκος ισούτο με 0,07 γραμμάρια) ενώ τα νεότερα ισπανικά ασημένια περιείχαν μόλις 368 κόκκους. Η πρόταση λοιπόν του Χάμιλτον ήταν το αμερικάνικο ασημένιο να περιέχει 371,25 κόκκους. Για να καταλάβουμε την σημαντικότητα της επιλογής αυτής πρέπει να εξετάσουμε παράλληλα και μία άλλη σχέση. Στους υπολογισμούς για το νόμισμα η απόφαση για την περιεκτικότητα γινόταν με βάση την αναλογία της αξίας του ασημιού με το χρυσό. Με αυτή την έννοια ένα ισπανικό δολάριο τον 368 κόκκων είχε μια αναλογία 14,87 προς 1 σε σχέση με το χρυσό. Με άλλα λόγια 14,87 ασημένια νομίσματα αντιστοιχούσαν προς ένα χρυσό νόμισμα το οποίο αντίστοιχα περιείχε μέσα του 24,75 κόκκους χρυσού. Η περιεκτικότητα δε όσο αφορά το ασημένιο δολάριο (όπως ονομάσθηκαν τα νομίσματα αυτά) ήταν ίδια με την αντίστοιχη των δυο ισπανικών νομισμάτων που βρίσκονταν σε κυκλοφορία στις ΗΠΑ18.

Όπως είδαμε λοιπόν η περιεκτικότητα και η αναλογία με το χρυσό που προτάθηκε από τον Χάμιλτον με την ψήφιση του πρώτου νόμου για την ρύθμιση της νομισματικής κυκλοφορίας για το ασημένιο αμερικάνικο δολάριο ήταν 371,25 και 15 προς 1. Αντίστοιχα όμως η νέα έκδοση ισπανικών ασημένιων ανέβασε την περιεκτικότητα της σε 415 κόκκους ασημιού ανά νόμισμα. Ενώ στην Αμερική η αναλογία μεταξύ ασημιού και χρυσού ήταν στα 15 προς 1 όπως είπαμε στην παγκόσμια αγορά η αναλογία βρισκόταν στα 15,42 προς 1. Αυτό διευκόλυνε πρακτικές που εκμεταλλεύονταν τις διαφορές των ονομαστικών αξιών κερδίζοντας σε πραγματικές αξίες19.

Ταυτόχρονα μέχρι τότε η χρήση χαρτονομισμάτων δεν είχε ακόμα υιοθετηθεί ως ένα μεσω κυκλοφορίας κατάλληλο για όλες τις συναλλαγές. Έτσι η μαζική και οργανωμένη παραγωγή ασημένιων δολαρίων έλυνε ακριβώς αυτά τα προβλήματα Ταυτόχρονα όμως η ίδια η φύση του διμεταλλισμού δημιουργούσε ένα άλυτο –επί της ουσίας- πρόβλημα.

Στον βαθμό δηλαδή που το νόμισμα είχε και αξίας ως χρήμα αλλά και αξία ως μέταλλο και στον βαθμό που σε διαφορετικές χώρες οι περιεκτικότητες σε ασήμι ή χρυσό στα νομίσματα τους ήταν διαφορετικές, αυτό δημιουργούσε την τάση ανάλογα με τις ισοτιμίες να εμφανίζεται η τάση το νόμισμα να λιώνεται να χρησιμοποιείται ως πολύτιμο μέταλλο για να αγορασθεί ένα άλλο νόμισμα ίδιας ονομαστικής αξίας αλλά διαφορετικού βάρους και στην συνέχεια να κερδίσουν από την διαφορά που σε καθαρό βάρος του πολύτιμου μετάλλου.

Για παράδειγμα μπορούσε κανείς να λιώσει ένα ασημένιο αμερικάνικο νόμισμα να πάρει 371 κόκκους ασήμι στην συνέχεια με τους 368 κόκκους να αγοράσει ένα ισπανικό ασημένιο και να του μείνουν τέσσερις κόκκοι κέρδος και στην συνέχεια να ανταλλάξει το 17 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.18 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, Vol. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ.42919 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, Vol. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ.429


ισπανικό με το ασημένιο αμερικάνικο πάλι να το λιώσει ή πάλι ένας αμερικάνος broker μπορούσε να πάει 15 ασημένια αμερικανικά δολάρια τα έλιωνε και πουλούσε το ασήμι αυτό για ένα 1 χρυσό νόμισμα στην συνέχεια πήγαινε στην Αγγλία και με αυτό το χρυσό νόμισμα αγόραζε 15, 42 ασημένια νομίσματα τα πήγαινε στην Αμερική και πουλούσε τα 15 ασημένια για να αγοράσει ένα χρυσό ενώ του μένανε και ο,42 ασημένια και μετά έκανε πάλι το ίδιο.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ

Η επιλογή για την κοπή ασημένιων νομισμάτων εξυπηρετούσε ασφαλώς την ανάγκη για επαρκές νόμισμα σε κυκλοφορία κάτι που αποτελούσε διαρκώς πρόβλημα μέχρι τότε για τις αποικίες καθώς το χρυσό σε καμία περίπτωση δεν ήταν επαρκές για τις καθημερινές συναλλαγές20 σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που στα τέλη του 19ου αιώνα ο Αζάια Τόμας, εκδότης εφημερίδων και συγγραφέας, ενημερώνει τους συνδρομητές της εφημερίδας του ότι «εξαιτίας της έλλειψης μεταλλικού θα δεχόταν να πληρωθεί σε παστό χοιρινό»21.

Βεβαίως η αμερικάνικη κυβέρνηση και ο Χάμιλτον είχαν υπόψη τους το «ελάττωμα» αυτό του διμεταλλισμού και η επιλογή για τον ορισμό της συγκεκριμένης μικρότερης ποσότητας σε άργυρο από αυτή τον ξένων και συγκεκριμένα τον νέων ισπανικών δολαρίων είχε ακριβώς αυτό το σκοπό. Επιδίωκαν δηλαδή να λειτουργήσουν τα ξένα νομίσματα ως ασπίδα (κάτι που πράγματι συνέβη καθώς μέχρι το 1860 που τα ξένα νομίσματα αποσύρθηκαν από την νόμιμη κυκλοφορία αυτά λειτούργησαν με αυτό τρον τρόπο-) στα αμερικάνικα αφού η υψηλότερη περιεκτικότητα τους σε ασήμι θα τα έκανε και προτιμητέα για την χρήση τους ως πολύτιμο μέταλλο22.

Ωστόσο το μέτρο δεν ήταν αρκετό, καταρχήν γιατί όπως επισήμανε η αρμόδια επιτροπή της Γερουσίας και σημειώνει ο Ντέιβιντ Μάρτιν «η διάκριση που έκανε ο νόμος (δηλαδή η διαφορετική περιεκτικότητα) ήταν ανεπαρκής… Πρακτικά όλα αυτά τα νομίσματα είναι ισοδύναμα, ανεξάρτητα από την πραγματικό τους βάρος» (την περιεκτικότητα τους δηλαδή σε πολύτιμο μέταλλο). Αν και τα ισπανικά δολάρια ήταν τα πρώτα που λιώνονταν για να χρησιμοποιηθούν ως πολύτιμο μέταλλο προσφέροντας έτσι μια ασπίδα για τα αμερικανικά, τα τελευταία άρχισαν επίσης να χρησιμοποιούνται ως πολύτιμο μέταλλο γιατί ενώ οι αναλογίες των ασημένιων δολαρίων έδιναν πλεονέκτημα στα αμερικάνικα δεν συνέβαινε το ίδιο και με τις υποδιαιρέσεις αυτών των δύο νομισμάτων στα οποία συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο23.

Το αποτέλεσμα όλης αυτής της συνθήκης που προέκυπτε ήταν ότι και πάλι η αμερικάνικη αγορά παρουσίαζε όλο και μεγαλύτερες ελλείψεις σε αμερικάνικα νομίσματα καθώς σε αυτήν κυριαρχούσαν και πάλι τα υποτιμημένα ξένα σε ένα ποσοστό της τάξεως του 80%.Συνέπεια αυτή της έλλειψης ήταν ότι από τα 16 εκ. δολάρια που υπήρχαν στην αμερικάνικη αγορά τα 10 περίπου εκ. βρίσκονταν στα θησαυροφυλάκια των τραπεζών και τα υπόλοιπα 6 εκ. αντιστοιχούσαν σε ένα δολάριο κατά κεφαλήν για κάθε κάτοικο των ΗΠΑ, κατά αυτό τον τρόπο ήταν αδύνατη η απόσυρση των ξένων νομισμάτων αφού η αγορά θα στέρευε παντελώς από ρευστό24.

20 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.9721 Γιάννης Κοκκινάκης, Εξουσία και Ελευθερία. Η συγκρότηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, 1776-1789, (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012)22 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ.76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 43023 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 430


Αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης ήταν η έκδοση χάρτινου χρήματος σε διάφορες μορφές. Ένας πληθωρισμός του χάρτινου νομίσματος μέσα σε ένα σύστημα μικτού νομισματικού συστήματος γενικά προκαλούσε την εξαφάνιση του μεταλλικού νομίσματος εξαιτίας της εκτιμούμενης ονομαστικής αξίας του νομίσματος ως εμπορεύματος. Τα τραπεζογραμμάτια των μικρών υποδιαιρέσεων άρχισαν να βρίσκονται σε ευρεία κυκλοφορία. Αυτή η σχέση μεταξύ πληθωρισμού και την εμφάνιση μικρών τραπεζογραμματίων απέδειξε σε πολλούς παρατηρητές ότι τα μικρά χαρτονομίσματα οδηγούν το νόμισμα εκτός καθημερινής κυκλοφορίας και συχνά εκτός χώρας, έτσι προκαλούνταν αναταράξεις στις πληρωμές σε νόμισμα.25

Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΩΝ ΗΠΑ

Η ίδρυση της Πρώτης Κεντρικής Τράπεζας (First Bank) το 1791 των ΗΠΑ από τον Χάμιλτον ανταποκρινόταν στην πεποίθηση του ότι τα αποθέματα σε ασήμι και χρυσό που παρέμεναν ανενεργά έπρεπε να μπουν στην κυκλοφορία μέσω της έκδοσης τραπεζογραμματίων. Μια τέτοια τράπεζα θα βοηθούσε την κυβέρνηση στην λήψη δανείων ώστε να ικανοποιήσει παλαιότερα χρέη και να λάβει νέα στην περίπτωση που προέκυπτε ανάγκη. Με αυτό τον τρόπο το δημόσιο χρέος θα μετατρεπόταν σε κεφάλαιο το οποίο αντί απλά να βαραίνει το κράτος θα μεταβαλλόταν σε ένα μέσο κυκλοφορίας χρήματος στην αγορά26 (το δημόσιο χρέος μειώθηκε από τα 7,5 εκατομμύρια δολάρια στα 41 μεταξύ των ετών 1791-1809).

Έτσι το δημόσιο χρέος με τις νέες ομολογίες γινόταν ένα μέσο απ όπου μπορούσε να παραχθεί κέρδος για τους μεγαλοκεφαλαιούχους μέσα από την αγοραπωλησία του στις αγορές. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ θα μετατρέπετο σε νέα ομόλογα τα οποία θα αγόραζε η Πρώτη Τράπεζα και τα οποία θα έδιναν κέρδη στους μετόχους της τράπεζας λόγω των μερισμάτων που θα εισέπρατταν οι τελευταίοι. Τα μερίσματα αυτά αντιστοιχούσαν στα κέρδη από τους τόκους που τα γραμμάτια αυτά είχαν. Η δημιουργία και η συγκέντρωση κεφαλαίων κατά τον Χάμιλτον θα είχε ως αποτέλεσμα μια ευρεία κυκλοφορία νομισμάτων, τέτοια που θα διευκόλυνε την ανάπτυξη της ελεύθερης αγοράς και βεβαίως οι τράπεζα θα παρείχε εγγύηση για την σταθερότητα αυτής της κυκλοφορίας. Η Πρώτη Τράπεζα αποτέλεσε έτσι τόσο πιστωτή όσο και οφειλέτη της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, πρωτίστως όμως ήταν ο μονοπωλιακός πιστωτής των πολιτειακών τραπεζών.27

Επιχειρηματολογώντας ενάντια στην δημιουργία μιας τέτοιας τράπεζας, αλλά και επί της ουσίας συνολικά στις προτεινόμενες πολιτικές των Φεντεραλιστών του Χάμιλτον, ο Μάντισον ισχυριζόταν ουσιαστικά το Κογκρέσο στο βαθμό που μπορεί να ιδρύει μια κεντρική τράπεζα, να δημιουργεί χρήμα και να το δανείζει, τελικά γίνεται υπέρμετρα ισχυρή. Η διαφωνία ήταν σαφής και εκφρασμένη σε επίπεδο κεντρικού πολιτικού προσανατολισμού. Από την μια δηλαδή η αντίληψη για ένα ισχυρό κράτος με συγκεντρωτική εξουσία γύρω από τον πρόεδρο των ΗΠΑ και από την άλλη μια αποκεντρωμένη δομή με τις πολιτείες να διατηρούν την εξουσία σε μια σειρά κρίσιμων

24 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 43125Richard Timberlake, «Denominational Factors in Nineteenth Century Currency Experience», The Journal of Economic History, τομ.34, No.4 (Δεκέμβριος 1974), σελ.835,83726 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ.321-322, 32327 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ.321-323


θεμάτων. Εξάλλου η Κεντρική Τράπεζα δεν θα ήταν τίποτε άλλο παρά πρώτα απ’ όλα ανταγωνιστής των πολιτειακών τραπεζών28.

Διαφορετικά επιχειρήματα εκφράζονταν απ’ όσους βλέπανε στην κεντρική τράπεζα όχι ένα δημόσιο ίδρυμα το οποίο θα εξυπηρετούσε κοινά συμφέροντα αλλά ένα πανίσχυρο οργανισμό που θα ήταν εργαλείο μιας κεντρικής εξουσίας που θα ρύθμιζε τα πάντα. Ο δημοκρατικός γερουσιαστής της Φιλαδέλφειας Χένρι Κλέι τόνιζε χαρακτηριστικά ότι η κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να συγκεντρώνει το υπάρχον χρήμα (μέσω της εσόδων του κράτους) και όχι να εκδίδει χαρτονομίσματα διαμορφώνοντας την αγορά και παίζοντας ρόλο στην λειτουργία της εμπορικής δραστηριότητας29.

Η πρώτη κεντρική τράπεζα σταμάτησε την λειτουργία της το 1811 υπό την προεδρεία του διαδόχου Όλιβερ Ουόλκοτ ο οποίος υπήρξε και υπεύθυνος για τον τερματισμό της λειτουργίας της30και πέντε χρόνια αργότερα το 1816 ιδρύθηκε η Δεύτερη Τράπεζα. Κατά την διάρκεια αυτών των χρόνων οι διαφωνίες ήταν συνεχείς. Οι περισσότεροι μετά τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης μιας τέτοιας τράπεζας δεν διαφωνούσαν στο να υπάρχει μια τέτοια τράπεζα αλλά και στο ποιος θα ήταν ο ρόλος της. Οι Φεντεραλιστές αναγνώριζαν ως κίνδυνο την συγκέντρωση εξουσιών που σχετίζονταν με την νομισματική πολιτική στην Πρώτη Τράπεζα ενώ οι Δημοκρατικοί την αντιλαμβάνονταν ως εργαλείο μιας φισκαλιστικής πολιτικής στην οποία θα συγκεντρωνόταν τα έσοδα του κράτους31.

Την ίδια περίοδο τόσο ο χρυσός όσο και το ασήμι εξάγονταν διαρκώς. Αυτός ήταν και ο λόγος που η κυβέρνηση σταμάτησε να κόβει ασημένια νομίσματα από το 1804 έως και το 1836.32 Το 1830 από τα 25 εκατομμύρια δολάρια που είχαν κοπεί μόνο τα 14 ήταν ακόμα στις ΗΠΑ, τα υπόλοιπα είχαν εξαχθεί ενώ το 1831 από τα 11 που κυκλοφορούσαν μόνο τα 2 ήταν αμερικάνικα και τα υπόλοιπα ξένα.

Όσο αφορά το χρυσό την πρώτη αυτή περίοδο και στις αρχές του 19ου αιώνα η νομισματοποίηση παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα ενώ οι εξαγωγές συνεχίζονταν σε τέτοιο βαθμό ώστε πρακτικά στην αγορά δεν κυκλοφορούσαν χρυσά αμερικάνικα νομίσματα χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι σταματά η κοπή νέων τέτοιων νομισμάτων καθώς υπήρχε συνεχής ροή χρυσού το οποίο προερχόταν από τις περιοχές του νότιου Μισισίπι. Κατά συνέπεια η αναλογία δολαρίων (συνολικά ξένων και αμερικάνικων) σύμφωνα με αυτά που υπήρχαν στην αγορά και αντιστοιχούσε για κάθε αμερικάνο πολίτη έφτασε στο 1,3 δολάρια ανά πολίτη33.

Ο νέος υπουργός οικονομικών Άλμπερτ Γκάλλατιν (1801-1811) θα υπάρξει υπέρμαχος της ίδρυσης μιας δεύτερης κεντρικής τράπεζας υποστηρίζοντας ότι η πρώτη είχε επιτύχει το σκοπό της δηλαδή την διαχείριση του χρέους και των νέων πιθανών δανείων που το νεοσύστατο κράτος θα έπρεπε να πάρει. Επιπρόσθετα τόνιζε ότι το υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα (πολιτειακές – εμπορικές τράπεζες) δεν μπορούσαν να αποτελέσουν ένα υποκατάστατο της κεντρικής αλλά μονάχα έπρεπε ή κατείχαν ένα συμπληρωματικό ρόλο στο τραπεζικό σύστημα όπου η κεντρική τράπεζα έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο34..

28 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ.321-32229 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ. 32530 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ. 322-32331 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ. 21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ. 32532 Gordon Hayes, «Bimetallism Before and After 1834», The American Economic Review, τομ. 23, No. 4 (Δεκέμβριος 1933), σελ. 67833 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 432


ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟΥΣ «ΤΖΑΚΣΟΝΙΑΝΣ»

Ο δεύτερος πόλεμος με τους Βρετανούς (1812-1815) οδήγησε την Αμερικάνικη κυβέρνηση των Ρεπουμπλικάνων (υπό την προεδρία του Τζέιμς Μάντισον35) στην έκδοση κρατικών ομολόγων για την πληρωμή των προμηθευτών του αμερικάνικου κράτους και των πολεμικών αναγκών του36.

Από το 1812 έναρξη του δεύτερου πολέμου με την Βρετανία μέχρι και το 1820 το συνολικό απόθεμα σε νομίσματα ξένα και ντόπια είχαν μειωθεί κατά 40%. Έτσι σε όλο αυτό το διάστημα ανανεωνόταν η απόφαση για την νόμιμη κυκλοφορία των ξένων νομισμάτων. Στο τελευταίο μέρος του πολέμου του 1812 οι πληρωμές για τις πολεμικές ανάγκες γίνονταν σχεδόν εξ ολοκλήρου με γραμμάτια που εξέδιδε η αμερικάνικη κυβέρνηση, ενώ οι πολεμικές συνθήκες διατηρούσαν και επέτειναν μια συνεχή κατάσταση αστάθειας στις αξίες των νομισμάτων και στις αναλογίες, οι τιμές των νομισμάτων ήταν διαρκώς κυμαινόμενες γεγονός βεβαίως που καθιστούσε την διεξαγωγή των εμπορικών και των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ιδιαίτερα δύσκολες37.

Μετά τον πόλεμο η κυκλοφορία ομολόγων του δημοσίου είχε αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό και πολλοί, όπως ο υπουργός οικονομικών (1816-1825) Γ. Κρόφορντ σημείωναν ότι αυτή πρέπει να μειωθεί. Πράγματι το υπουργείο οικονομικών κατά την διετία 1815-1817 δεν ενέκρινε την επανέκδοση 19 εκατομμύρια δολάρια υπό την μορφή παλαιών ομολόγων (η συνολική κυκλοφορία σκληρού και χάρτινου νομίσματος εκείνη την περίοδο στις ΗΠΑ ήταν 100 εκατομμύρια) γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την μείωση των τιμών κατά 30%38. Ταυτόχρονα όμως η συνεχής εξαγωγή αργύρου και χρυσού ανάγκαζε την κυβέρνηση των ΗΠΑ στην έκδοση νέων. Προκειμένου να γίνει αυτό ιδρύεται το 1816 η Δεύτερη Τράπεζα η οποία καταρχήν θα αναλάμβανε την συγκέντρωση κεφαλαίων με βάση και τα ξένα νομίσματα τα οποία βρίσκονταν σε κυκλοφορία και θα συγκεντρώνονταν μέσω της φορολογίας θα αποτελούσαν την βάση για την έκδοση τραπεζικών ομολογιών τα οποία όμως δεν εξασφάλιζαν ασφάλεια για μεγάλες εμπορικές συναλλαγές ούτε όμως και αποτελούσαν ένα βολικό νομισματικό μέσο για τις καθημερινές συναλλαγές. Η κατάσταση ήταν τέτοια που ακόμα και το κόψιμο στα δύο ενός τραπεζογραμματίου ήταν συχνό προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κατάσταση39.

Δύο προτάσεις που κατατέθηκαν στα 1816 και 1819 δεν υιοθετήθηκαν. Η πρώτη υποστήριζε την απαγόρευση της εξαγωγής νομισμάτων ιδιαίτερα προς την Ινδία η πρόταση απορρίφθηκε τόσο από το υπ. Οικονομικών όσο και από την επιτροπή της Γερουσίας. Επί της ουσίας δεν υπήρχαν τα μέσα ώστε να μπορέσει να γίνει πράξη μια τέτοια απόφαση επιπλέον είναι προφανές ότι αυτό θα οδηγούσε στην εμφάνιση τυχοδιωκτικών πρακτικών -όπως του λαθρεμπορίου- και θα ενίσχυε διάφορα κερδοσκοπικά επιχειρηματικά κέντρα. Το Κογκρέσο δεν ενέκρινε την πρόταση ούτε όμως και την δεύτερη που υποστήριζε την μείωση του βάρος της νομισματικής μονάδας μειώνοντας έτσι την

34 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ. 21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ. 323-32435 English Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic-Republican_Party36 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.10337 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 43238 Richard Timberlake, “The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ. 21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961), σελ. 32939 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ. 104-105


αξία του νομίσματος και έτσι κάνοντας το λιγότερο προτιμητέο για εξαγωγή. Η αρχική πρόταση για αυτό το σχέδιο έγινε το 1816 αλλά κατατέθηκε και στην Γερουσία το 1819 και πρότεινε ένα ασημένιο νόμισμα του οποίου η περιεκτικότητα σε ασήμι να αντιστοιχεί σε μια αναλογία ως προς ένα χρυσό νόμισμα 14.8540.

Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι στην περίοδο αυτή δεν παύουν οι εισαγωγές σε ασήμι και χρυσό. Στην περίοδο 1826 – 1833 εισήχθη ασήμι αξίας 21 εκ. δολαρίων ενώ το ποσό που εξήχθη ήταν 10 εκ. δολάρια. Το 40% των εισαγωγών ήταν ξένα νομίσματα ενώ ένα 20% ήταν ισπανικό ασήμι στην μορφή μεταλλεύματος. Τελικά τα νομίσματα τα οποία βρίσκονταν σε κυκλοφορία εκείνη την περίοδο ήταν περίπου 3 με 10 εκ. δολάρια και η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν ξένα εκ των οποίων τα Ισπανικά αποτελούσαν και «νόμιμο μέσο συναλλαγής», δηλαδή νόμισμα που αναγνωριζόταν ως αποδεκτό για τις συναλλαγές με το δημόσιο.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΖΑΚΣΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

Ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός το οποίο επηρεάζει δραματικά τις εξελίξεις είναι η εκλογή του πρoέδρου Τζάκσον το 1828 στις προεδρικές εκλογές των Η.Π.Α. Η νίκη αυτή εγκαινιάζει μια νέα περίοδο για την πολιτική ζωή της χώρας. Τo Δημοκρατικό Κόμμα Ρεπουμπλικανικό κόμμα και το Φεντεραλιστικό κόμμα της πρώτης περιόδου (1792-1824) θα αντικατασταθούν από το Δημοκρατικό κόμμα και τους Γούινγκς που ακλουθούσαν σε μεγάλο βαθμό ένα «νέο-Χαμιλτιανό πρόγραμμα» εγκαινιάζοντας την δεύτερη περίοδο του πολιτικού αμερικάνικου συστήματος. Ο Τζάκσον θα υπάρξει ο ηγέτης του νέου Δημοκρατικού Κόμματος το οποίο επιδιώκει να εφαρμόσει διαφορετικές πολιτικές και να στηρίξει διαφορετικά κοινωνικά στρώματα από αυτά των Φεντεραλιστών41.

Η καθολική ψήφος για όλους τους λευκούς άνδρες42, η ευρεία μετοίκηση μικρομεσαίων αγροτών στις δυτικές περιοχές ήταν κάποια από αυτά τα μέτρα. Στο ζήτημα της νομισματικής επίσης επιδίωκε την άσκηση μιας διαφορετικής πολιτικής. Θεωρούσε ότι η πολιτική του Χάμιλτον στήριζε την τάξη του εμπορικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ενώ εκείνος επιδίωκε την στήριξη του από περισσότερο λαϊκά κοινωνικά στρώματα όπως αυτό των αγροτών43. Ταυτόχρονα η πολιτικές περαιτέρω επέκτασης των, νέων λευκών κατοίκων της Αμερικής οδηγούσε σε συγκρούσεις και περαιτέρω εξοβελισμό των πληθυσμών των ντόπιων Αμερικάνων44

Το κόμμα των Δημοκρατικών με αυτή την έννοια υπήρξε από επιφυλακτικό ως ανοικτά αντίθετο στις νεωτεριστικές αντιλήψεις για την οικονομία αλλά και στις ίδιες αυτές τις ομάδες που εξέφραζαν σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο αυτές τις επιλογές. Πάνω σε αυτή την διαφωνία εδραζόταν και η διαφωνία του με την ύπαρξη μιας Κεντρικής Τράπεζας της χώρας. Η διαφωνία αυτή υφίστατο ήδη από την ίδρυση του Αμερικάνικου κράτους.

40 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ. 10541 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008), σελ.157442 Η πραγματική αύξηση της συμμετοχής του εκλογικού σώματος –χωρίς όμως να αμφισβητείται η διεύρυνση του εκλογικού σώματος- και η «δημοκρατική επανάσταση» της Jacksonian Era ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη σύμφωνα με τον McCormick, (βλ. New Perspectives on Jacksonian Politics, Richard P. McCormick, The American Historical Review, Vol. 65, No. 2 (Jan., 1960), pp. 288-301. Ωστόσο η διεύρυνση του εκλογικού σώματος δεν αμφισβητείται43 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.1572, 157344 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.1579


Ήταν φυσικό επακόλουθο ότι οι Φεντεραλιστές που ήταν υπέρμαχοι μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας θα επιθυμούσαν και την ύπαρξη μιας Κεντρικής Τράπεζας η οποία εξάλλου θα έπαιζε βασικό ρόλο στην στήριξη ενός δεύτερου πυλώνα των αντιλήψεων τους που ήταν η προώθηση των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρηματικών συμφερόντων. Όταν οι Ρεπουμπλικάνοι πήραν την κυβέρνηση έκλεισαν την πρώτη Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ ενώ ο Τζάκσον έθεσε βέτο για την δημιουργία της Δεύτερης Τράπεζας45 το 1832.

Ο Τζάκσον δηλώνοντας την αντιπαλότητα του στην επέκταση της ισχύος μιας κεντρικής τράπεζας είχε πει χαρακτηριστικά ότι «The bank is trying to kill me, but I will kill it!»46 ενώ στο πρώτο του μήνυμα προς το Κογκρέσο ανέφερε ότι «η τράπεζα απέτυχε να εγκαθιδρύσει ένα ομοιογενές και ομαλό νομισματικό σύστημα». Μάλλον προφητικά αντιλαμβανόταν ότι το τραπεζικό σύστημα και τα συμφέροντα μιας ελίτ –τα οποία ο Τζάκσον θεωρούσε ότι είναι άμεσα συνδεδεμένα- όχι μόνο μπορούν να αποκτήσουν τεράστια οικονομική αλλά και πολιτική δύναμη τέτοια ώστε να κατασκευάζουν και να ελέγχουν κυβερνήσεις47.

Η αλλαγή αυτή στο νομισματικό σύστημα επιβάρυνε τους πιστωτές κατά 2,5 σεντς για κάθε δολάριο και αυτό ερμηνεύθηκε ως μια προσπάθεια των Δημοκρατικών να προστατεύσουν όσους χρωστούσαν μειώνοντας τα χρέη τους μέσω της μείωσης της αξίας της βασικής νομισματικής μονάδας 48.Αυτή ήταν και η πρόθεση του Τζάκσον που έλεγε χαρακτηριστικά:

«Είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι πλούσιοι και ισχυροί πολύ συχνά πλάθουν τους νόμους της κυβέρνησης για τους δικούς του ιδιοτελείς σκοπούς… Όταν ο νόμος καταλήγει να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και πιο ισχυρούς τότε τα ταπεινά μέλη της κοινωνίας, οι αγρότες , οι μηχανικοί και οι εργάτες έχουν το δικαίωμα να παραπονεθούν για την αδικία της κυβέρνησης τους»49.

Το τέλος της Δεύτερης Τράπεζας ακολούθησε η μεταφορά των κρατικών αποθεματικών χρυσού και αργύρου σε πολιτειακές τράπεζες οι οποίες τα χρησιμοποίησαν ως κάλυψη για την έκδοση χαρτονομισμάτων. Ταυτόχρονα με την πώληση νέων εκτάσεων γης από το δημόσιο στα δυτικά δημιουργήθηκε μια τεράστια αγορά με αγοραπωλησίες τεράστιων εκτάσεων. Οι πληρωμές των αγοραστών γινόταν και πάλι με τέτοια χαρτονομίσματα τα οποία όταν ξαναέφθαναν στην τράπεζα θεωρούνταν ως νέο κεφάλαιο το οποίο μπορούσε να καλύψει την έκδοση νέων χαρτονομισμάτων50.

Η περίοδο αυτή που περιγράφουμε και μέχρι το 1834 ονομάστηκε «ασημένια περίοδος του διμεταλλισμού», στην πραγματικότητα αυτός ο τίτλος αφορά το χρονικό διάστημα τούτο όπου κυριαρχούν αφενός τα ξένα νομίσματα τα οποία είδαμε προηγουμένως αλλά και τα τραπεζογραμμάτια που εκδίδονται από τις τράπεζες51.

Η δεύτερη σημαντική του πράξη ήταν ο νόμος που έφερε το Δημοκρατικό Κόμμα για την νομισματική κυκλοφορία (“Gold Bill”) τον Ιούλιο του 1834 ο οποίος επέφερε τον τερματισμό της πλήρους επικράτησης του ασημένιου μονομεταλλισμού που υφιστατο ουσιαστικά με την παντελή απουσία του χρυσού ως νόμισμα στην αγορά. Ο νέος 45 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.158546 Εncyclopaedia Brittanica, http://www.britannica.com/event/Bank-War47 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ.117, Νο.8, (Ιούνιος 2008), σελ.158948 Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893)49Foundation of Economic Education http://fee.org/the_freeman/detail/the-us-presidents-and-the-money-issue50 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.158751 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ.76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ. 435


νόμος επέφερε μια αλλαγή στην ισοτιμία μεταξύ χρυσού και ασημιού που επανακαθοριζόταν στο 16 προς 1 αντί για την προηγούμενη 15/1. Επρόκειτο δηλαδή για υπερτίμηση του χρυσού που οδήγησε στην εισαγωγή χρυσών νομισμάτων από την Αγγλία ενώ το ασήμι συνέχισε να εισάγεται από το Μεξικό52.

Ο Άντονι Μάρτιν αναφέρει ότι την περίοδο μέχρι το 1834 η απουσία χρυσών νομισμάτων από την κυκλοφορία ήταν πλήρης και μόνο το 15% των αποθεματικών των τραπεζών ήταν σε χρυσό, ποσότητα που αντιπροσωπεύει σχεδόν και την συνολική ποσότητα σε χρυσό στις ΗΠΑ την περίοδο εκείνη53.

Ωστόσο ο Μάρτιν Χέις και οι αναφορές του Τάουσινγκ (διευθυντή του νομισματοκοπείου) μας δίνουν μια διαφορετική εικόνα από την οποία γίνεται φανερό –όπως μπορούμε να δούμε και στον πίνακα 1- ότι οι ποσότητες χρυσού που κόπηκαν σε χρυσό ήταν αυξανόμενες φτάνοντας το ένα εκατομμύριο δολάρια τον προηγούμενο ακριβώς χρόνο από την ψήφιση του νέου νόμου.

Πίνακας 154

Έτος Αξία χρυσού σε εκ. δολ.

1833 11832 0,71831 0,71830 0,643

Η συνολική αξία του χρυσού που κόπηκε σε αυτά τα χρόνια ήταν περίπου το ένα τρίτο της αντίστοιχης αξίας του αργύρου. Επιπλέον και μετά το 1834 η κοπή του ασημιού υπερέβαινε αυτή του χρυσού και όχι μόνο αυτό αλλά το ύψος της κοπής στα χρόνια μετά το 1834 ήταν μεγαλύτερο από κάθε άλλη περίοδο. Μόνο μετά το 1837 υπάρχει μια κάμψη και μέχρι το 1843 υπερβαίνει σε αξία από της αντίστοιχης του χρυσού55.

Ο «ΠΑΝΙΚΟΣ ΤΟΥ 1837»

Ο “Πανικός του 1837” αποτέλεσε μια σημαντική οικονομική κρίση που τα αίτια της ήταν τόσο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά. Συμφωνά και με τους Μακ Γκρέιν και Χάμοντ αλλά και τον Πέτερ Ρουσώ σημαντικός παράγοντας της κρίσης υπήρξε ο νόμος του Τζάκσον την Κυκλοφορία του Νομίσματος (Specie Circular) τον Ιούλιο του 1836 ο οποίος επέβαλε οι αγοραπωλησίες της γης να γίνονται μόνο με σκληρό νόμισμα. Στόχος ήταν η μείωση της έκδοσης χαρτονομισμάτων από τις πολιτειακές τράπεζες που μετά την ανάληψη της διαχείρισης των κρατικών αποθεμάτων (όπως είδαμε και παραπάνω) είχαν επιδοθεί σε μια ακατάστατη έκδοση τραπεζογραμματίων 56.

52 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ.76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ.43453 David A. Martin, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, τομ.76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968), σελ.43454 Gordon Hayes, «Bimetallism Before and After 1834», The American Economic Review, τομ. 23, No. 4 (Δεκέμβριος 1933), σελ.67855 Gordon Hayes, «Bimetallism Before and After 1834», The American Economic Review, τομ. 23, No. 4 (Δεκέμβριος 1933), σελ..67856 Peter L. Rousseau, «Jacksonian Monetary Policy, Specie Flows, and the Panic of 1837», The Journal of Economic History, τομ. 62, No. 2 (Ιούνιος 2002), σελ.458-460


Η εφαρμογή του νόμου είχε ως αποτέλεσμα την σταδιακή μείωση των αποθεμάτων σε νόμισμα κυρίως των τραπεζών της Νέας Υόρκης ιδιαίτερα προς την δύση όπου η υπήρχε και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για γη57. Τον Μάιο του 1837 οι τράπεζες της Νέας Υόρκης επέβαλαν αναγκαστική κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων αρνούμενες την εξαργύρωση των τελευταίων σε σκληρό νόμισμα (κάτι που επαναλήφτηκε και στα αμέσως επόμενα χρόνια, την διετία 1839-1842) 58.

Ωστόσο δεν συμφωνούν όλοι σε αυτή την ερμηνεία ιδιαίτερα καθώς πολλοί τονίζουν ότι η αγορά γης δεν ήταν τόσο μεγάλη και τα ποσά τα οποία μεταφέρθηκαν δυτικά δεν ήταν τέτοιου όγκου ώστε να προκαλέσουν –τουλάχιστον μόνα τους- μια τέτοια κρίση.

O Πήτερ Τέμιν –όπως αναφέρει ο Ρουσώ- στο έργο του «Jacksonian Economy» προτάσσει ως σημαντικότερο παράγοντα την τραπεζική πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας. Κατά την δεκαετία του 1830 τα αποθέματα σε χρυσό της τράπεζας της Αγγλίας είχαν πτωτική τάση. Για να αντιμετωπισθεί αυτή η κρίση σημειώθηκε μια αύξηση στα επιτόκια της τράπεζας της Αγγλίας της τάξης του τρία με πέντε τοις εκατό ενώ στην συνέχεια έπαψαν να γίνονται αποδεκτές μια σειρά από συναλλαγματικές αμερικάνικων εμπορικών οίκων.59

Ταυτόχρονα την ίδια περίοδο σημειώνεται μια μείωση στις εξαγωγές βάμβακος και συνακόλουθη μείωση στην τιμή γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα να μείνουν ανεξόφλητα γραμμάτια πληρωμής δημιουργώντας πανικό στην τραπεζική αγορά. Η κρίση του 37 απλά ανέδειξε τα δομικά προβλήματα που είχε το νομισματικό και τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ. Ο Πήτερ Ρουσώ επικεντρώνει ως κυρίαρχα προβλήματα την πολιτική του Τζάκσον σε σχέση με την Δεύτερη Τράπεζα των ΗΠΑ το κλείσιμο της οποίας είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη ενός ύστατου αμυντικού μηχανισμού που θα μπορούσε να αποτελέσει τον δανειστή που θα απέτρεπε μια τέτοια έλλειψη σε σκληρό νόμισμα. Προσθέτει δε ότι ένα σωστά δομημένος μηχανισμός θα είχε την δυνατότητα να επαναφέρει στην Ανατολή το νόμισμα που είχε μετακινηθεί στη Δύση60.

Το κλείσιμο της Δεύτερης Τράπεζας και η διαχείριση των αποθεματικών του κράτους αποδείχθηκε ανεπαρκές ιδιαίτερα λόγων του πληθωριστικού χρήματος το οποίο εξέδιδαν οι πολιτειακές τράπεζες. Όταν λοιπόν ο Μάρτιν Βαν Μπούρεν θα αναλάβει την ηγεσία του κόμματος και το 1837 θα εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ θα επιχειρήσει να τροποποιήσει το τραπεζικό σύστημα και την διαχείριση του. Επιχείρησε έτσι την δημιουργία ενός μηχανισμού ελέγχου των αποθεματικών αφαιρώντας την εξουσία αυτή από τις πολιτειακές τράπεζες και δίνοντας τις αρμοδιότητες αυτές σε ένα ανεξάρτητο θησαυροφυλάκιο το οποίο θα διαχειριζόταν και θα διένειμε τα κρατικά διαθέσιμα. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα ήταν όμως σημαντική και γιατί κατά τους Δημοκρατικούς και τον Βαν Μπούρεν θα απελευθέρωνε το αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα από την εξάρτηση του από το βρετανικό καθώς οι αμερικάνικες τράπεζες ήταν άμεσα συνδεδεμένες και εξαρτημένες με τις με τις πρώτες. Η αντίληψη αυτή ήταν τόσο ισχυρή ώστε η νέα ρύθμιση επικράτησε και ως «Δεύτερη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας»61.

Η νομοθετική ρύθμιση του 1840,της κυβέρνησης του Βαν Μπούρεν, θα ακυρωθεί όταν τον ίδιο χρόνο οι Δημοκρατικοί θα χάσουν τις εκλογές τις οποίες θα κερδίσουν οι Γούιγκς για να την επαναφέρει τέσσερα χρόνια μετά ο νέος πρόεδρος Τζέιμς Πόλκ και η νέα

57 Peter L. Rousseau, «Jacksonian Monetary Policy, Specie Flows, and the Panic of 1837», The Journal of Economic History, τομ. 62, No. 2 (Ιούνιος 2002), σελ.46158 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.82759 Peter L. Rousseau, «Jacksonian Monetary Policy, Specie Flows, and the Panic of 1837», The Journal of Economic History, τομ. 62, No. 2 (Ιούνιος 2002), σελ.46260 Peter L. Rousseau, «Jacksonian Monetary Policy, Specie Flows, and the Panic of 1837», The Journal of Economic History, τομ. 62, No. 2 (Ιούνιος 2002), σελ.486-48761 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.1606-1608


κυβέρνηση των Δημοκρατικών και θα διατηρηθεί ουσιαστικά μέχρι τον 20ο αιώνα και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα62

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΜΕΤΑΛΛΙΣΜΟΥ ΣΤΙΣ Η.Π.Α.

Η αλλαγή στην ισοτιμία (16/1) χρυσού-αργύρου παρά τις μεγάλες αναταράξεις την δεκαετία του 30, σε συνάρτηση με τις τιμές στην παγκόσμια αγορά (στο Λονδίνο η σχέση ήταν 15,97/1), ευνόησε την μείωση στην διαρροή χρυσών και ασημένιων νομισμάτων φθάνοντας το 1,2 εκατομμύρια δολάρια το 1842 σε αντίθεση με τα 2,8 εκατομμύρια του προηγούμενου έτους. Συνεχής ταυτόχρονα παρέμεινε και η εισαγωγή σε πολύτιμα μέταλλα. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την συνεχή αύξηση των αποθεμάτων τους τα οποία κόβονταν σε νομίσματα και προωθούνταν στην αγορά. Σε μια δημοσίευση του 1844 στο περιοδικό «U.S. Magazine and Democratic Review” –που μας μεταφέρει ο Ντ. Μάρτιν αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η ποσότητα των νομισμάτων σε κυκλοφορία είναι μεγαλύτερη απ ότι κάθε άλλη φορά στην ιστορία της χώρας. Ταυτόχρονα τα ασημένια νομίσματα γίνονται το κυρίαρχο μέσω συναλλαγών στις μικρές συναλλαγές αντικαθιστώντας τα χαρτονομίσματα μικρής ονομαστικής αξίας63.

Το τέλος του de facto διμεταλλισμού θα έρθει την δεκαετία του 1850 στις ΗΠΑ με την ψήφιση του νομισματικού «Νόμου του 1853». Η απόφαση -σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Μάρτιν στο έργο του “The end of Bimetallism in the United States”- δεν προέκυπτε από μια διαφοροποίηση στην νομισματική φιλοσοφία της εποχής αλλά περισσότερο από νέες συνθήκες που ανέκυψαν εσωτερικά αλλά και παγκόσμια. Οι ανακαλύψεις κυρίως στην Καλιφόρνια και στην Αυστραλία μεγάλων κοιτασμάτων χρυσού είχαν ως αποτέλεσμα την συνεχή μείωση της αξίας του φθάνοντας το 1853 στο 15,37/164 .

Η τεράστια αυτή διαφορά ανάμεσα στην παγκόσμια αγορά και την αμερικάνικη που βρισκόταν στο 16//1 οδήγησε τεράστιες ποσότητες ασημένιων νομισμάτων στο λιώσιμο και την πώληση τους –για άλλη μια φορά- ως πολύτιμο μέταλλο.

Για να αντιμετωπισθεί αυτό το πρόβλημα το οποίο δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στις καθημερινές συναλλαγές του εμπορίου αποφασίσθηκαν αλλαγές στο νομισματικό σύστημα. Μέχρι τότε το νομισματοκοπείο «έκοβε» χρυσά νομίσματα ονομαστικής αξίας δέκα, πέντε και δυόμιση δολαρίων και ασημένια αντίστοιχης αξίας ενός, μισού, ενός τετάρτου και ενός δεκάτου (δεκάρα). Όσο αφορά τα δεύτερα η περιεκτικότητα τους σε πολύτιμο μέταλλο ήταν αντίστοιχη. Το πρόβλημα της επάρκειας σκληρού χρήματος (μαζί με την συνεχιζόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης στα χαρτονομίσματα) παρέμενε. Το Φλεβάρη του 1851 παρουσιάστηκε από τον επικεφαλής της Επιτροπής των Οικονομικών, Ρόμπερτ Χάντερ, στην Γερουσία ένα σχέδιο νόμου για την επίλυση του προβλήματος το οποίο όμως καταρχήν απορρίφθηκε. Κεντρικός άξονας του σχεδίου του Χάντερ ήταν η μείωση κατά 7% τη περιεκτικότητας σε άργυρο (345,6 κόκκοι αργύρου) σε όλα τα ασημένια νομίσματα εκτός αυτού του ενός δολαρίου. Τα νομίσματα αυτά θα κόβονταν αποκλειστικά από την κυβέρνηση ενώ θα αποτελούσαν νόμιμο μέσο συναλλαγής μόνο για συναλλαγές αξίας μέχρι πέντε δολαρίων65.

62 Jeffrey L Mashaw, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.161163 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.82964 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.84565 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.837


Τον Δεκέμβριο του 1851 το υπουργείο Οικονομικών υπό τον Κόργουιν επανήλθε προτείνοντας την αναπροσαρμογή της σχέσης ανάμεσα στο χρυσό και το ασημένιο δολάριο σε μια σχέση μόλις 14,88/1. Αν και το σχέδιο νόμου πέρασε στην Γερουσία το αντίθετο συνέβη με την αρμόδια επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων66. Ήταν η ασφυκτική πίεση του ίδιου του προβλήματος που ανάγκασε τελικά τον Φλεβάρη του 1853 στην ψήφιση του νόμου του Χάντερ. Ο νόμος στην τελική του μορφή μείωνε την περιεκτικότητα των υποδιαιρέσεων του ασημένιου δολαρίου κατά τα 6,91%, ενώ προέβλεπε την συνέχιση μεν απεριόριστων ποσών μετάλλου για την κοπή ασημένιων δολαρίων αλλά περιορισμένες ποσότητες για την κοπή υποδιαιρέσεων του τελευταίου.

Οι διαφωνίες πριν την ψήφιση του νόμου υπήρξαν έντονες και γεννιούνταν μέσα από την ίδια την αντίληψη για το τι είναι χρήμα και ποιος είναι ο ρόλος των θεσμικών οργάνων στην σχέση «χρήμα-αγορά-νόμισμα-πολιτικήή». Πιο συγκεκριμένα , η παρέμβαση του Κογκρέσου με νόμους όπως αυτός του Χάντερ γινόταν αντιληπτή ως μια νομισματική πολιτική που δεν στηριζόταν σε πραγματικά δεδομένα αλλά σε «αλχημείες» μέσω τον οποίον επί της ουσίας «παραγόταν χρήμα». Πράγματι στο βαθμό που υποδιαιρέσεις του δολαρίου ως προς την ονομαστική τους αξία είχαν την ίδια αξία με ένα δολάριο αλλά στην πραγματικότητα είχαν μικρότερη πραγματική αξία αυτό παρήγαγε έναν ανορθολογισμό σύμφωνα με την παραδοσιακή μέχρι τότε αντίληψη για το χρήμα σύμφωνα με την οποία το νόμισμα δεν μπορούσε να είναι τίποτε άλλο παρά η πραγματική απεικόνιση σε νόμισμα των υπαρκτών αποθεμάτων σε πολύτιμο μέταλλο, με αυτή την έννοια οι εκάστοτε ισοτιμίες δεν μπορούσαν παρά να εξοικονομούν ένα τέτοιο σκοπό67.

Ο Άντριου Τζάκσον ασκώντας μιλώντας στο Κογκρέσο για το ζήτημα αυτό έλεγε:

«Εάν μπορούμε δια μέσω του νόμου να φτιάχνουμε εκατόν επτά δολάρια από εκατό, τότε μπορούμε με την ίδια διαδικασία να τα κάνουμε να αξίζουν και εκατόν πενήντα δολάρια. Γιατί κύριε, απ’ όλα τα προβλήματα που έχει αναζητηθεί μια λύση από την εποχή των αλχημιστών μέχρι σήμερα κανένα δεν μπορεί να συγκριθεί με την λύση που δόθηκε από το αμερικάνικο Κογκρέσο. Μόνο αυτό ανακάλυψε ότι μπορεί να φτιάχνει χρήμα….. ο εμπορικός κόσμος χρησιμοποιήσει αυτά τα νομίσματα σύμφωνα με την αρχική τους αξία και όχι με βάση αυτήν που ο νόμος καθορίζει ότι αξίζουν»68.

Ο νόμος αν και αρχικά προοριζόταν να έχει μια προσωρινή ισχύει, μέχρι να υπάρξει μια ομαλοποίηση των τιμών του αργύρου, έγινε μόνιμος και στα επόμενα χρόνια. Το διμεταλλικό νομισματικό σύστημα αν και παρέμενε τύποις σε ισχύ, επί της ουσίας είχε καταργηθεί και αυτό γιατί ενώ σύμφωνα με τον νόμο το ασημένιο δολάριο παρέμεινε ως ένα νόμιμο μέσω κυκλοφορίας στην πράξη έπαψαν να κόβονται ασημένια δολάρια. Στην πράξη δηλαδή τα νομίσματα που βρίσκονταν στην κυκλοφορία ήταν τα χρυσά αμερικάνικα δολάρια (και τα πολλαπλάσια του) και οι υποδιαιρέσεις του ασημένιου δολαρίου. Τέσσερα χρόνια μετά θα ψηφισθεί θα αποσυρθούν από την κυκλοφορία και όλα τα ξένα νομίσματα που μέχρι τότε ήταν αναγκαία για την ομαλή λειτουργία της κυκλοφορίας χρήματος. Με την ουσιαστική κατάργηση του διμεταλλισμού οι λόγοι ύπαρξης τους είχαν πάψει να υφίστανται. To 1861 ξεσπά ο αμερικάνικος εμφύλιος πόλεμος που θα έχει ως αποτέλεσμα την αναστολή της κυκλοφορίας σκληρού νομίσματος τα οποία στην περίοδο 1861 έως 1865 θα αντικατασταθούν χαρτονομίσματα (greenbacks) που για πρώτη φορά εκδίδονται ως 66 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.83967 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.838-84068 David A. Martin, «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.840


μοναδικό νόμιμο μέσω κυκλοφορίας προκειμένου να αντιμετωπισθούν και να ικανοποιηθούν οι ανάγκες που προέκυψαν σε προμήθειες και συνολικά πληρωμές την περίοδο του εμφυλίου πολέμου69 έτσι για πρώτη φορά έχουμε την πλήρη απόσυρση από την κυκλοφορία συνολικά του σκληρού χρήματος και την αντικατάσταση του από χαρτονομίσματα70.

To δεύτερο μισό του 19ου αιώνα είναι η περίοδος όπου παγκόσμια υιοθετείται «ο χρυσός κανόνας»71 με την Βρετανική αυτοκρατορία να τον εισάγει πρώτη το 1844, η Γερμανία μετά τον Γάλλο-Πρωσικό πόλεμο αλλά και στην συνέχεια στην Ινδία, την Κίνα, την Ιαπωνία κλπ. Στις ΗΠΑ αν και η περίοδος των greenbacks και της αποκλειστικής κυκλοφορίας τους κυκλοφορίας θα είναι προσωρινή ο δρόμος για την εισαγωγή του χαρτονομίσματος ως βασικού νόμιμου μέσου έχει ανοίξει.

Μετά το τέλος του εμφυλίου στις ΗΠΑ ο νόμος για την κυκλοφορία του 1873 ο οποίος περιλαμβάνει την κατάργηση ορισμένων ασημένιων υποδιαιρέσεων του νομίσματος και την ουσιαστική απόσυρση του αργύρου ως νόμισμα θα σημάνει την επισφράγιση της οριστικής κυριαρχίας του χρυσού κανόνα και το οριστικό τέλος του διμεταλλισμού.

69Richard Roll, «Interest Rates and Price Expectations during the Civil War», The Journal of Economic History, τομ.32, No. 2 (Ιούνιος 1972), σελ.476-48170 Arthur Woodford, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.12471 J.H.Jones, «The Gold Standard», The Economic Journal, τομ.43, No. 172 (Δεκέμβριος 1933), σελ.551-574


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ernst, Joseph Albert, «Το κίνημα για την κατάργηση του Νόμου για το Κυκλοφοριακό Μέσο: Μια μελέτη της αυτοκρατορικής πολιτικής και της επαναστατικής κρίσης, 1764-1767», The William and Mary Quarterly, τόμ.25, Νο.2, (Απρίλιος 1968), σελ.177-211

Martin, David A., «1853: The End of Bimetallism in the United States», The Journal of Economic History, τομ. 33, No.4 (Δεκέμβριος 1973), σελ.825-844

Martin, David, «Bimetallism in the United States before 1850», Journal of Political Economy, Vol. 76, No. 3 (Μάιος-Ιούνιος 1968),σελ.428-442

Marx, Karl, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2013)

Mashaw, Jeffrey, “Administration and "The Democracy": Administrative Law from Jackson to Lincoln 1829-1861”, Yale Law Journal, τομ. 117, Νο.8, (Ιούνιος 2008),σελ.1568-1693

McCormick, Richard, «New Perspectives on Jacksonian Politics», The American Historical Review, τομ.65, No. 2 (Ιανουάριος 1960), σελ.288-301

Hayes, Gordon, «Bimetallism Before and After 1834», The American Economic Review, τομ. 23, No. 4 (Δεκέμβριος 1933), σελ.677-679

Nettels, Curtis, «Η απειλή των αποικιακών βιοτεχνιών 1690-1720», The New England Quarterly, τόμ.4, Νο.2, (Απρίλιος 1931),σελ.230-269

Rousseau, Peter L.,«Jacksonian Monetary Policy, Specie Flows, and the Panic of 1837», The Journal of Economic History, τομ.62, No. 2 (Ιούνιος 2002), σελ. 457-488

Roll, Richard, «Interest Rates and Price Expectations during the Civil War», The Journal of Economic History, τομ.32, No. 2 (Ιούνιος 1972), σελ.476-498

Timberlake, Richard ,“The Specie Standard and Central Banking in the United States before 1860”, The Journal of Economic History, τομ.21, No. 3 (Σεπτέμβριος 1961),σελ.318-341

Timberlake, Richard, «Denominational Factors in Nineteenth Century Currency Experience», The Journal of Economic History, τομ.34, No.4 (Δεκέμβριος 1974), σελ.835-850

Woodford, Arthur, «On the Use of Silver as Money in the United States», Annals of the American Academy of Political and Social Science, τομ.4, (Ιούλιος 1893), σελ.91-149

Zinn, Howard, Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ως τις αρχές του 21ου αιώνα, (Αιώρα, Αθήνα 2008)


Κοκκινάκης Γιάννης, Εξουσία και Ελευθερία. Η συγκρότηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, 1776-1789, (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012)

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

United States Census Bureau, http://www.census.gov/history/pdf/colonialbostonpops.pdf

English Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic-Republican_Party

Εncyclopaedia Brittanica, http://www.britannica.com/event/Bank-War

F.E.E. http://fee.org/the_freeman/detail/the-us-presidents-and-the-money-issue

http://fee.org/the_freeman/detail/the-us-presidents-and-the-money-issue

http://www.britannica.com/event/Bank-War

https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic-Republican_Party

http://www.census.gov/history/pdf/colonialbostonpops.pdf

To Aμερικανικο Νομισματικο Συστημα Και ο Διμεταλλισμοσ...

Documents

Transcript of To Aμερικανικο Νομισματικο Συστημα Και ο Διμεταλλισμοσ...