Ιστορία του τόπου

Το Ζαγόρι είναι περιοχή στην οροσειρά της Πίνδου, στην Ηπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην περιοχή υπάρχουν 46 οικισμοί τα αποκαλούμενα Ζαγοροχώρια, τα οποία είναι διάσπαρτα στους πρόποδες της Πίνδου. Έχει έκταση περίπου 1,000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και σχήμα ανεστραμμένου ισόπλευρου τριγώνου. Η νότια κορυφή του τριγώνου αγγίζει την πρωτεύουσα της περιφέρειας Ιωάννινα, η νοτιοδυτική πλευρά σχηματίζεται από το όρος Μιτσικέλι (1,810 μ), ο ποταμός Αώος και το όρος Τύμφη αποτελούν τη βόρεια πλευρά και η νοτιοανατολική πλευρά ακολουθεί τον ποταμό Βάρδαστο Μαυροβούνι (2,100 μ) κοντά στο Μέτσοβο. Ο πληθυσμός της περιοχής είναι περίπου 3700, που δίνει πυκνότητα πληθυσμού 4 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, σε σύγκριση με το μέσο 73,8 συνολικά για την Ελλάδα. Η λέξη Ζαγόρι προέρχεται από τα Σλαβικά, από την πρόθεση Za που σημαίνει "πίσω" και το ουσιαστικό gora που σημαίνει "βουνό". Στην αρχαιότητα η περιοχή ονομάζονταν «Παροραία», και οι κάτοικοί της «Παροραίοι», δηλαδή αυτοί που ζουν πίσω από τα όρη.

Το έδαφος της περιοχής είναι απόλυτα ορεινό και εξαιρετικά δύσβατο, με τις απότομες χαράδρες, τα πυκνά δάση και τα ατελείωτα βουνά, κάτι που αποτέλεσε αποτρεπτικό παράγοντα για πολλούς λαούς, φυλές και αυτοκρατορίες στο πέρασμα των αιώνων να εισέλθουν και να εγκατασταθούν στην περιοχή. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε μάλλον πλεονέκτημα γιατί, χαρι σε αυτό, η ιστορία του Ζαγορίου γενικά δεν περιλαμβάνει λεηλασίες, κατακτήσεις, πολεμικές συρράξεις, εκτοπίσεις πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα αυτού πιστεύεται πως μεγάλο τμήμα του πληθυσμού διατήρησε πανάρχαια έθιμα και παραδόσεις. Πιστεύεται πως οι Σαρακατσάνοι, πολλοί από του οποίους κατοικούν στην περιοχή και χρησιμοποιούν αρκετές Ελληνικές λέξεις μιας Βορειοελληνικής διαλέκτου που δεν συναντάται οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα, είναι απόγονοι των αρχαίων κατοίκων του Ζαγορίου.

Αρχαία ιστορία

Η πρώτη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή χρονολογείται πριν 17.000 ως 10.000 χρόνια. Σημαντικάεπιπαλαιολιθικά τεχνουργήματα έχουν ανασκαφεί από το Σπήλαιο Κλειδί στις όχθες του Βοϊδομάτη. Στην αρχαιότητα η περιοχή του Ζαγορίου κατοικείτο από τους Τυμφαίους και

αποτέλεσε τμήμα του αρχαίου ελληνικού βασιλείου τωνΜολοσσών, που στην ύστερη κλασική εποχή επικράτησε σε όλη την Ήπειρο. Φημίζονταν για την εκτροφή πολεμικών σκύλων, που χρησιμοποιούσαν στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ο Μολοσσός, ο επώνυμος γενάρχης τους, λεγόταν ότι είχε γεννηθεί από την ένωση του Νεοπτόλεμου (γιού του Αχιλλέα) και της Ανδρομάχης (γυναίκας του Έκτορα της Τροίας). Ο Νεοπτόλεμος, ονομαζόμενος επίσης Πύρρος απο τα ξανθά μαλλιά του, ήταν ο πρώτος μιας σειράς Ηπειρωτών βασιλιάδων που κατέληξε στον Πύρρο των Ελληνιστικών χρόνων, που επιχείρησε αρκετές εκστρατείες κατά των Ρωμαίωνστην Ιταλία. Η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Μέγα Αλέξανδρου, καταγόταν από την πόλη «Μολοσσίδα», στην συμβολή των ποταμών Βοϊδομάτη, Αώου και Σαραντάπορου, στο βόρειο οριο του Ζαγορίου. Υπολείμματα κυκλώπειων τειχών στοΣκαμνέλι βεβαιώνουν ανθρώπινη κατοίκηση προ χιλιάδων ετών. Από τον 9ο ως τον 4ο αιώνα π.Χ. υπήρχε ένας μικρός οικισμός Μολοσσών μεταξύ Μονοδενδρίου και Βίτσας, με πέτρινα σπίτια και δύο νεκροταφεία, που έχουν αποφέρει σημαντικά ευρήματα. Πάντως, σχεδόν καθ' ολους τους ιστορικούς χρόνους ο πληθυσμός ήταν αραιός, ενώ η γη ήταν κατάλληλη κυρίως για κτηνοτροφία και καυσόξυλα για τις τοπικές ανάγκες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Πολεοδομική οργάνωση των οικισμών.

Παρά τα βασικά κοινά χαρακτηριστικά υπάρχουν ποιοτικές μορφολογικές διαφορές,

ανάμεσα στις τρεις περιοχές του Ζαγορίου, οι οποίες οφείλονται στο φυσικό περιβάλλον,

στα δομικά υλικά, στον κοινωνικό χαρακτήρα και στην παράδοση κάθε περιοχής.

Ανατολικά κυριαρχούν οι δασικές εκτάσεις και το ξύλο, καθώς και ο νομαδικός τρόπος

ζωής, με αποτέλεσμα λιγότερο αυστηρές μορφές, πιο ελεύθερες και ευχάριστες. Δυτικά

κυριαρχούν οι σκληρές πετρώδεις επιφάνειες της Πίνδου και οι πιο αυστηρές κοινωνικές

μορφές ζωής, με ανάλογα αποτελέσματα στη μορφολογική διαμόρφωση των

κτιρίων.Κριτήρια για την επιλογή της θέσης του οικισμού αποτελούν η τοπογραφία της

περιοχής (θέση κατάλληλη για δόμηση), η απόσταση από τους χώρους δουλειάς, η

σύνδεση με άλλους γειτονικούς οικισμούς, η δυνατότητα οπτικής επικοινωνίας, οι

συνθήκες ασφάλειας (οικισμοί κρυμμένοι από τα μονοπάτια των ληστών και των

Τούρκων), ο προσανατολισμός και η θέα (πλαγιές απάνεμες, προσήλιες, στραμμένες στη

θέα) και τέλος η ύπαρξη βοσκής και νερού κοντά στα χωριά. Η δυνατότητα οπτικής

επικοινωνίας ήταν εξαιρετικά σημαντική, γιατί στις ορεινές περιοχές το δύσκολο

περιβάλλον εντείνει το συναίσθημα της απομόνωσης και κουράζει ψυχικά. Επομένως η

οπτική επαφή με άλλους οικισμούς δρα καταλυτικά για το κοινωνικό σύνολο,

παρέχοντάς του ασφάλεια και ηρεμία απαλύνοντας το αίσθημα της μοναξιάς και του

φόβου.Η δόμηση των οικισμών είναι πυκνή με χαρακτήρα αμυντικό. Τα σπίτια έχουν

αυλές οι οποίες περικλείονται με ψηλούς (2 - 2.5μ.) πέτρινους μαντρότοιχους. Οι τοίχοι

αυτοί εκτός από προστατευτικό ρόλο αποτελούν και αυστηρό όριο ιδιωτικής και

δημόσιας ζωής. Το κτίριο τοποθετείται μέσα στο οικόπεδο λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία

όπως ο προσανατολισμός και η θέα, ενώ ο ελεύθερος αδόμητος χώρος της αυλής είναι

σχετικά μικρός.Οι οικισμοί είναι μονοκεντρικοί. Έχουν ένα μόνο κέντρο, το μεσοχώρι

(πλατεία), γύρω από την οποία αναπτύσσονται τα σπίτια, στις διάφορες γειτονιές

(μαχαλάδες). Στην κεντρική πλατεία συγκεντρώνονται όλες οι δημόσιες χρήσεις - η

εκκλησία, το σχολείο, το καφενείο, η βρύση. Είναι ο χώρος των κοινωνικών

συγκεντρώσεων και των εμπορικών συναλλαγών. Γύρω από το κέντρο κατοικούν οι πιο

πλούσιοι Ζαγορίσιοι.

Γύρω από το κέντρο του οικισμού (το μεσοχώρι) αναπτύσσεται ένα δίκτυο πεζόδρομων

που διασχίζουν τις γειτονιές και οδηγούν στους χώρους δουλειάς, τα χωράφια, τα δάση,

τα αμπέλια. Το δίκτυο των πεζόδρομων αναπτύσσεται ακολουθώντας τις υψομετρικές

του εδάφους. Στα σημεία όπου οι δρόμοι συμβάλουν μεταξύ τους ή στις αυλόθυρες των

σπιτιών, δημιουργούνται διαπλατύνσεις και διάφορες κατασκευές - πεζούλια,

σκαλοπάτια, ρείθρα. Είναι χώροι στάσης, συνάντησης, συζήτησης, ξεκούρασης.

Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

Γενικά. Το Ζαγορίσιο σπίτι χτίζεται έτσι ώστε να παρέχει προστασία από τις δυσμενείς

συνθήκες του ορεινού χώρου, από τις επιδρομές και τις ληστείες. Είναι διώροφο ή

τριώροφο, ανάλογα με την κλίση του εδάφους. Υλικό δομής είναι η πέτρα η οποία έχει

μικρές διαφορές στις χρωματικές αποχρώσεις της, από περιοχή σε περιοχή. Η εξωτερική

τοιχοποιία είναι πέτρινη και λιτή - χωρίς διακόσμηση. Η επικάλυψη γίνεται με στέγη από

σχιστόπλακα. Οι όγκοι είναι απλοί, αυστηροί, απόλυτα γεωμετρικοί. Ανάμεσα στο

ανατολικό και δυτικό Ζαγόρι, παρατηρούνται ορισμένες μορφολογικές διαφορές, οι

οποίες, όπως προαναφέρθηκε, οφείλονται στο φυσικό περιβάλλον (ανατολικά δασικές

εκτάσεις - ξυλεία και μαύρη γρανιτοειδής πέτρα), στον κοινωνικό χαρακτήρα και στην

παράδοση κάθε περιοχής. Ανατολικά το ύφος των κτισμάτων είναι λιγότερο βαρύ και

χρησιμοποιείται περισσότερο ξύλο. Δυτικά κυριαρχούν οι γκριζογάλανες αποχρώσεις

των βράχων και τα κτίσματα είναι πιο βαριά και αυστηρά, με ελάχιστες προεξοχές.

Οι εξωτερικές τοιχοποιίες έχουν πάχος 60 - 70εκ. και χωρίζονται με οριζόντια διαζώματα -

ξυλοδεσιές. Η χρήση του ξύλου είναι γενικά περιορισμένη. Η στέγη είναι τετράριχτη. Η

χρήση του χρώματος είναι γενικά πολύ περιορισμένη - σχεδόν καθόλου στις όψεις και

όταν γίνεται χρήση σοβά, βάφεται λευκός ή ώχρα ανοιχτή.

Τυπολογία κτισμάτων.Η κάτοψητων σπιτιών έχει σχήμα ορθογωνικό, τετράγωνο,

παραλληλόγραμμο, Γ ή Π. Συχνά το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει μετά από επεκτάσεις

και προσθήκες στην αρχική κάτοψη. Η τυπολογική εξέλιξη των σπιτιών σχετίζεται με

χρονολογική εξέλιξη.

Διακρίνονται 3 τύποι: Α - γιαγιά, Β - μάνα και Γ - θυγατέρα.

Τύπος Α. Σπίτι μικρό, τετράγωνο ή ορθογώνιο, ισόγειο υπερυψωμένο. Έχει ένα ή δύο

δωμάτια ανώγεια και κατώγεια (κελάρια). Η σκάλα είναι πάντα εξωτερική. Δεν υπάρχει

τζάκι. Για θέρμανση άναβαν φωτιά στη μέση ενός τοίχου. Σε κάποια σημεία στον τοίχο

υπήρχαν εσοχές που χρησίμευαν σαν ντουλάπια. Δεν υπήρχαν κρεβάτια - κοιμόταν σε

στρώματα που έστρωναν στο πάτωμα. Μεταγενέστερα προσθέτονταν ένα ή δύο

δωμάτια. Τα σπίτια αυτού του τύπου διαμορφώθηκαν το 1650 περίπου, ενώ σήμερα

είναι ακατοίκητα και ερειπωμένα.Τύπος Β. Σπίτι που αποτελείται από 4 χώρους, με

τετράγωνο σχήμα κάτοψης. Οι χώροι είναι πιο ψηλοί και πιο ευρύχωροι. Κάθε χώρος

αποκτά συγκεκριμένο χαρακτήρα - μεγειρειό με φούρνο, χώρος χειμερινής διαμονής,

δωμάτιο διαμονής και ύπνου (μαντζάτο) και ο χώρος για τους επισκέπτες (οντάς). Η

σκάλα εντάσσεται σε ημιυπαίθριο χώρο του ισογείου, το χαγιάτι Αυτά τα σπίτια χτίζονται

από τεχνίτες. Τα σπίτια αυτά διαμορφώθηκαν γύρω στο 1700 - 1750 και σήμερα δε

σώζονται πολλά, ενώ στην πλειοψηφία τους έχουν υποστεί μεταγενέστερες προσθήκες

Τύπος Γ. Σπίτια πλουσιότερα από τα προηγούμενα. Προστίθεται προεξοχή στον όροφο,

το σαχνισί (σιανισίνι). Απέναντι από το τζάκι τοποθετείται η μεσάντρα (ντουλάπια που

καλύπτουν όλο τον τοίχο). Στο μαντζάτο υπερυψώνεται το δάπεδο και δημιουργείται

χώρος ύπνου (τα μπάσια). Τα σπίτια αυτά χρονολογούνται στα τέλη 18ου αι. με μέσα

19ου αι. Είναι η εποχή που οι Ζαγορίσιοι ταξιδεύουν και τα χωριά ευημερούν. Τα σπίτια

δηλώνουν τον πλούτο του ιδιοκτήτη τους.Το Ζαγορίσιο σπίτι αποτελεί συγκρότημα με: το

κυρίως σπίτι, τα βοηθητικά κτίσματα και την αυλή. Η αυλή περιβάλλεται με ψηλό

μαντρότοιχο, είναι πλακοστρωμένη και έχει μικρά πέτρινα πεζούλια λόγω των κλίσεων.

Τα βοηθητικά κτίσματα είναι πολύ απλές κατασκευές - το μαγειρειό, η τουαλέτα και η

στέρνα (αποθήκευση νερού). Το μαγειρειό έχει φούρνο, τζάκι για τη γάστρα και

νεροχύτη.

‘Το Ζαγόρι είναι γραφή δύσκολη, δεν προσφέρεται για ερμηνείες πρόχειρες. Για να καταλάβεις πρέπει να το δεις

από πολλές μεριές. Χρειάζεται ν’ ανεβείς στις βουνοκορφές του, ν’ αφήσεις το μάτι να πλανηθεί στην άπλα του ορίζοντα, κάπου θ’ αγγίξει και τη γαλάζια θάλασσα, για να προσδιορίσεις έτσι το γεωγραφικό στίγμα και τα περιγράμματα της μορφής του, διαφορετικά κάθε φορά που αλλάζεις σκοπιά θεώρησης. Να περπατήσεις ύστερα στους βατούς δρόμους και να σκαρφαλώσεις σ’ απόκρημνες πλαγιές, να γευτείς τις κρυφές χαρές της παρθένας φύσης, σπάνια απόλαυση στην εποχή μας. Να σεργιανίσεις στα έρημα καλντερίμια των χωριών του, με συντροφιά τις μνήμες των ανθρώπων, για να πιάσεις τον παλμό μιας εποχής που χάθηκε, χωρίς ελπίδα επιστροφής. Να καταδυθείς στα έγκατα της έγκατα της ιστορίας για ν’ ανασύρεις απ’ εκεί θησαυρούς αρίφνητους – τι σοφία, τι παιδεία, τι μορφές πολιτισμού και κανόνες ζωής, ατομικής και ομαδικής, μένουν ακόμα εκεί, καταχωνιασμένοι – και ν’ αφουγκραστείς τις μυστικές κλήσεις της γης που κρατούσε κοντά της, σε παλιούς καιρούς τους ανθρώπους δεμένες μαζί της ως θάνατο, έτσι που να ξεκινούν από τα πέρατα του κόσμου για ν’ αναπάψουν το κορμί τους στην αγκαλιά της.’ 

Ι. Ν. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣΖαγόρι. Δοκίμιο Ανθρωπογεωγραφίας

ΖΑΓΟΡΙΣΙΩΝ ΒΙΟΣ. Ριζάρειον Ίδρυμα

  Η ξεχωριστή φυσική ομορφιά, το πλούσιο πολιτιστικό υπόβαθρο, η πλειάδα των οικισμών που διατηρούν ανέπαφο τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα έχουν

συμβάλει στην αναγνώριση του Ζαγορίου σε ένα σημαντικό κέντρο τουριστικής δραστηριότητας, εδώ και δεκαετίες. Το Ζαγόρι «ξαναανακαλύφθηκε» σχετικά νωρίς, συγκριτικά με άλλους αξιόλογους ορεινούς προορισμούς, και είχε την τύχη να υποδεχθεί σημαντικές επενδύσεις, οι οποίες οδήγησαν σε, γενικά, υψηλής αισθητικής τουριστικές υποδομές. Έτσι το Ζαγόρι απήλαυσε νωρίς τη ζωογόνα επίδραση μιας νέας οικονομικής δραστηριότητας αλλά, ευτυχώς, χωρίς τις ακρότητες και τη «φθήνια» που απαξίωσαν πολύ γρήγορα άλλους ορεινούς οικισμούς. Όχι βέβαια χωρίς προβλήματα. Παρά τη σημαντική ανάπτυξη του τουρισμού, δεν έπαψαν οι φυγόκεντρες δυνάμεις όσον αφορά στον πληθυσμό της περιοχής, γεγονός που οδηγεί στον κίνδυνο να μετατραπεί το Ζαγόρι περισσότερο σε ένα σκηνικό – και μάλιστα ακριβό – παρά σε μια ζώσα και δρώσα ορεινή κοινωνία. Επίσης, σημαντικοί παράγοντες που δημιούργησαν και διαμόρφωσαν το Ζαγόρι ιστορικά, όπως η έντονη συλλογικότητα και η παράδοση της ευεργεσίας έχουν ήδη αδρανοποιηθεί.    Ταυτόχρονα, η κρίση γονάτισε τον εσωτερικό τουρισμό. Φαίνεται πως η εποχή «των παχιών αγελάδων» ανήκει βαθειά στο παρελθόν. Οι κίνδυνοι για το μέλλον του Ζαγορίου είναι σημαντικοί. Έτσι γεννιέται ένα βασικό ερώτημα: πώς θα αντιστραφεί η πορεία της περιοχής προς την παρακμή;Στο ερώτημα αυτό επιχειρούν να απαντήσουν οι εργασίες που παρουσιάζονται στη σημερινή ημερίδα.    Όπως είπαμε, αυτό που είναι αναγκαίο είναι ο ρεαλιστικός μετασχηματισμός της πραγματικότητας στο Ζαγόρι, και όχι η αγνόηση των υφιστάμενων συνθηκών. Γι' αυτό και η μελέτη του τομέα του τουρισμού δεν μπορεί παρά να αποτελεί προτεραιότητα. Στο πλαίσιο αυτό, αναλύεται το τουριστικό προφίλ της περιοχής και αναπτύσσεται μια μεθοδολογία για την εκτίμηση της φέρουσας τουριστικής ικανότητας, ώστε να ελεγχθούν φαινόμενα υπερβολών στην τουριστική ανάπτυξη. Παράλληλα, ενδιαφερόμαστε να βαθύνουμε την ταξιδιωτική εμπειρία, να την μετασχηματίσουμε σε μια ολοκληρωμένη πολιτιστική εμπειρία, που θα κάνει τους επισκέπτες να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το Ζαγόρι. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε τις τελευταίες δυνατότητες που δίνουν οι εξελίξεις στην κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο.    Στη συνέχεια, ανοίγουμε τη βεντάλια των εναλλακτικών λύσεων για τις αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής. Πατώντας πάνω στην μακραίωνη παράδοση των «βικογιατρών», μετασχηματίζουμε την ιδέα σε μια σύγχρονη επιχειρηματική δραστηριότητα. Ωριμάζουμε το πλάνο για τη δημιουργία μιας επιχείρησης συλλογής και πώλησης βοτάνων, που μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει ευκαιρία απασχόλησης για έναν νέο κάτοικο στην περιοχή. Αναζητούνται οι δυνατότητες ζωντανέματος του πρωτογενούς τομέα ακολουθώντας τη σύγχρονη πραγματικότητα και τις εξελίξεις στην αγροτική πολιτική. Ακόμη, προσπαθούμε να βάλουμε σε κίνηση ένα τεράστιο κεφάλαιο που βρίσκεται σε λήθαργο. Τα δεκάδες δημόσια κτήρια που σήμερα βρίσκονται σε αχρησία. Τέλος, αντιμετωπίζουμε το ενεργειακό πρόβλημα, πρόβλημα με ισχυρές επιπτώσεις τόσο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων όσο και στη βιωσιμότητα δεκάδων τουριστικών επιχειρήσεων.    Στις εργασίες αντιμετωπίζονται σημαντικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα της περιοχής, όπως αυτό των κατολισθήσεων και των δασικών πυρκαγιών. Αναπτύσσεται μια μεθοδολογία για την εκτίμηση του κινδύνου εκδήλωσης κατολισθητικών φαινομένων και προτείνεται ένας τρόπος αποκατάστασης των ζημιών από μια συγκεκριμένη περίπτωση κατολίσθησης στο Ανατολικό Ζαγόρι. Πολύτιμο φυσικό κεφάλαιο για την περιοχή είναι το δάσος, το οποίο δεν πρέπει να θεωρείται άτρωτο από τις δασικές πυρκαγιές. Γι αυτό

δημιουργείται χάρτης επικινδυνότητας εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών στο Δήμο, ώστε να ληφθούν έγκαιρα όλα τα μέτρα πρόληψης και να σχεδιασθούν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης. Επίσης, προτείνεται ένα σχέδιο για την αποκατάσταση του τοπίου στο λατομείο των Ασπραγγέλων, μιας «πληγής» που χαίνει στην κύρια είσοδο του Κεντρικού Ζαγορίου. Από «παραφωνία» στην ομορφιά της περιοχής, μετατρέπεται σε ένα ανοιχτό και ευέλικτο πολυχώρο εκδηλώσεων και, ταυτόχρονα, σε ένα γεωπάρκο, όπου ο επισκέπτης μπορεί να μάθει πως φτιάχτηκε αυτό που έφτιαξε όλο το Ζαγόρι: η πέτρα.    Τέλος, δένουμε τα προαναφερθέντα τεχνολογικά προβλήματα με τη βασική προϋπόθεση για την επιτυχή αντιμετώπισή τους, τη μελέτη της κοινωνικής βάσης του Ζαγορίου. Αναζητούμε, μέσω κατάλληλης κοινωνικής έρευνας, τα όνειρα και τις προσδοκίες της νέας γενιάς του Ζαγορίου. Διερευνούμε την ιστορία της συνεταιριστικής οργάνωσης στο Ζαγόρι. Αναζητούμε τις δυνατότητες να μπολιαστούν ξανά οι σύγχρονες κοινωνίες των Ζαγοροχωρίων με την αποδειχθείσα ιστορικά πολύτιμη αξία της συλλογικότητας, για να μη χαθεί το Ζαγόρι μέσα στο ακραία ανταγωνιστικό περιβάλλον της εποχής μας. Εξετάζουμε τις αντιδράσεις των κατοίκων της Βοβούσας στο σχέδιο για την εκτροπή του Αώου και διαμορφώνουμε συμπεράσματα για τη φύση του κοινωνικού κινήματος που έχει αναπτυχθεί στην περιοχή. Ακόμη, συγκρίνουμε τη μακρά παράδοση της ευεργεσίας στην περιοχή, η οποία απετέλεσε στο παρελθόν την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη και το δυνάμωμα των οικισμών του Ζαγορίου, με την εκφυλισμένη σήμερα μορφή της, τη χορηγία. Τέλος, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα εξετάζουμε τη διαδρομή ενός οικισμού, τις αλλαγές στην κοινωνική δομή και οργάνωση, μέσα από το αποτύπωμα που αυτές άφησαν στο κτισμένο περιβάλλον.    Στόχος της σημερινής μας εκδήλωσης είναι να παρουσιάσουμε ρεαλιστικές και τεχνολογικά καινοτόμες προτάσεις στην κοινωνία του Ζαγορίου. Μέτρο της επιτυχίας μας δε θεωρούμε μόνο τη σημερινή ημερίδα. Στόχος μας είναι «να αλλάξουμε τη συζήτηση στα καφενεία», όπως ο Δήμαρχος μιας άλλης ορεινής περιοχής, στην οποία πρόσφατα δουλέψαμε, διαπίστωσε, να κινητοποιήσουμε το ενδιαφέρον των ανθρώπων της περιοχής.Αν το καταφέρουμε, θα έχουμε βάλει ένα λιθαράκι στην οικοδόμηση ενός καλύτερου αύριο για το Ζαγόρι και για την ορεινή Ελλάδα.

 

Βιβλιογραφία

Σταματοπούλου Χαρ. (1995). Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος έκτος, Θεσσαλία -

Ήπειρος, Ζαγόρι, σελ. 229 - 268, εκδ. Μέλισσα.

Χρηστίδης Βυρ. (2004). Η αρχιτεκτονική του κεντρικού Ζαγορίου. Το παράδειγμα του Κουκουλιού.

Τόμοι Α και Β. Εκδ. Ριζάρειον Ίδρυμα, Αθήνα.

Χαρίσης Βασ. (1979). Ζαγοροχώρια. εκδ. Γενική Διεύθυνση Οικισμού Υπουργείου Δημοσίων

Έργων, Αθήνα.

Περιοδικό ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ. Δυτικό Ζαγόρι. Αρίστη με τόνο. Τεύχος 112, σελ. 22. Ένθετο εφημ.

Ελευθεροτυπία.

Περιοδικό ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ. Οδοιπορικό. Πέτρινοι κήποι. Τεύχος 187, σελ. 70. Ένθετο εφημ.

Ελευθεροτυπία.

Περιοδικό ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ. Κουκούλι. Ησυχαστήριο. Τεύχος 114, σελ. 62. Ένθετο εφημ.

Ελευθεροτυπία.Περιοδικό

Διαδίκτυο

http://hellas.teipir.gr/Thesis/Vitsa/greek/arch_g.htm

http://www.in2.gr/dtravel.php?id=6760

http://www.e-city.gr/ioannina/home/view/2401.php