Tinos 360 (Greek)

252
ΤΗΝΟΣ 360 ο ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ

description

Τήνος 360°, Τουριστικός οδηγός Τήνου, Τήνος, Κυκλάδες, Ελλάδα , Tinos, Cyclades, Greece

Transcript of Tinos 360 (Greek)

Page 1: Tinos 360 (Greek)

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

Page 2: Tinos 360 (Greek)

ZEΦH ΠOTHPH

www.tinos360.gr

Page 3: Tinos 360 (Greek)

ZEΦH ΠOTHPH

www.tinos360.gr

Page 4: Tinos 360 (Greek)

© 2008, Ιωάννης Βιδάλης (Francois Web Design), Γ΄ έκδοση

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ανατύπωση, φωτογραφική αναπαραγωγή κ.λπ. µέρους ή όλου αυτού του βιβλίου χωρίς την προηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη.

25ης Μαρτίου 15, Τήνος 84200τηλ.: 22830 25888, Fax: 22830 21111e-mail: [email protected]

Φωτογραφία εξωφύλλου: Αριστείδης Κοντογεώργης

ISBN: 978-960-98469-0-5

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Ζέφη ΠοτήρηΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ : Γιάννης Βιδάλης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : Αριστείδης ΚοντογεώργηςΓιάννης ΒιδάληςΖέφη ΠοτήρηΈβελυν Φώσκολου∆ηµήτρης Κορρές

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ : ΓΡΑΦΙΚΕΣ TΕΧΝΕΣ TΗΝΟΣwww.typos-press.gr

Page 5: Tinos 360 (Greek)

© 2008, Ιωάννης Βιδάλης (Francois Web Design), Γ΄ έκδοση

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ανατύπωση, φωτογραφική αναπαραγωγή κ.λπ. µέρους ή όλου αυτού του βιβλίου χωρίς την προηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη.

25ης Μαρτίου 15, Τήνος 84200τηλ.: 22830 25888, Fax: 22830 21111e-mail: [email protected]

Φωτογραφία εξωφύλλου: Αριστείδης Κοντογεώργης

ISBN: 978-960-98469-0-5

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Ζέφη ΠοτήρηΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ : Γιάννης Βιδάλης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : Αριστείδης ΚοντογεώργηςΓιάννης ΒιδάληςΖέφη ΠοτήρηΈβελυν Φώσκολου∆ηµήτρης Κορρές

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ : ΓΡΑΦΙΚΕΣ TΕΧΝΕΣ TΗΝΟΣwww.typos-press.gr

Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Η Σ Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ω Σ

Από τα παιδικά µου χρόνια περίµενα µε αγωνία τις διακοπές του καλοκαι-ριού, για να πάω στην Τήνο, τόπο καταγωγής της µητέρας µου. Ξενυχτώντας πολλά βράδια πριν από το ταξίδι άφηνα τη φαντασία µου να πραγµατοποιεί την αναχώρησή µου από τον Πειραιά και στη συνέχεια το ταξίδι µε το «Ναϊάς» ή το «Παναγία Τήνου». Και σαν έφτανε η µέρα της αναχώρησης και άφηνα πίσω µου την πολύβουη Αθήνα, γαντζωµένη στην κουπαστή του καραβιού προσπαθού-σα να κοιτάξω όσο πιο µακριά µπορούσα, για να δω να ξεπροβάλει το νησί µου, η Τήνος µου. Σαν µαγικές εικόνες περνούσαν από µπροστά µου, Ιστέρνια, Καρδιανή, Άγ. Ρωµανός, Κιόνια, καθώς το πλοίο έσκιζε τα πεντακάθαρα νερά του Αιγαίου πριν αποβιβαστώ στο ευλογηµένο νησί της Παναγίας. Το ζεστό χαµόγελο των ανθρώπων του λιµανιού και το ειλικρινές καλωσόρισµά τους µε έκαναν να νιώθω από την πρώτη στιγµή κοµµάτι της τηνιακής κοινωνίας και να αγαπήσω ακόµα περισσότερο το ξεχωριστό αυτό νησί.

Εκεί, όµως, που πραγµατικά ένιωθα τη δυναµική της Τήνου ήταν στο εσω-τερικό της, στα «µέσα µέρη», όπως τα ονοµάζουµε εµείς, οι «Ντηνιακοί». Στα µοναδικά στολίδια του νησιού, τα χωριά που δένουν µε το ανάγλυφο του φυ-σικού τοπίου, τις πεζούλες µε την ξερολιθιά, τα µονοπάτια, τα ξωκλήσια, τους περιστεριώνες, τα αλώνια, τους ανεµόµυλους και τόσα άλλα. Χτισµένα όλα µε το δικό τους ξεχωριστό τρόπο σε δυσκολεύουν να αναγνωρίσεις το οµορφό-τερο. Όλα κρύβουν τη δική τους µοναδική προσωπικότητα και σε αναγκάζουν να λες κάθε στιγµή: Αυτό µ’ αρέσει.

Τα χρόνια πέρασαν και η τουριστική ανάπτυξη των νησιών επέβαλε νέα δεδοµένα. Και όµως, τούτο το νησί αντιστέκεται ακόµα. Μπορεί και λέει αρκε-τές φορές «όχι» στην µπουλντόζα, στο αλουµίνιο, στο τσιµέντο. Υπάρχουν, βέβαια, περιπτώσεις που µε πληγώνουν, όπως αυτή της επιχωµάτωσης των αρχαίων, οι οµπρέλες στις παραλίες µε αµοιβή, τα καταστήµατα που όλο και πιο απειλητικά πλησιάζουν τις αµµουδιές, η άναρχη δόµηση. Παρόλα αυτά, η Τήνος σήµερα εξακολουθεί να διατηρεί την ταυτότητά της, γιατί καταφέρνει να κρατά ακόµα αξίες που χάνονται, γι’ αυτό και σας προσκαλώ να την εξερευ-νήσουµε µαζί και να γνωρίσετε το νησί της πανδαισίας των χρωµάτων και των σχηµάτων.

Page 6: Tinos 360 (Greek)

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Page 7: Tinos 360 (Greek)

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Για τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας χρειάστηκα τη βοήθεια πολλών συµπατριωτών µου, πέρα από τις γνώσεις µου για τον τόπο καταγωγής µου και τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα. Θα χρειαζόταν πολύς χώ-ρος για να ευχαριστήσω όλους εκείνους που µε γενναιοδωρία και χαµόγελο αφιέρωσαν το χρόνο και τις γνώσεις τους, αλλά και τους φορείς του νησιού που πρόθυµα µε εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζήτησα.

Σε προσωπικό επίπεδο ευχαριστώ τους κ.κ. Στέφανο ∆ελατόλα και Στέ-φανο Γιαγιά για τις πολύτιµες πληροφορίες που µου έδωσαν, καθώς και τον καθολικό ιερέα π. Μάρκο Φώσκολο για την ενηµέρωση σχετικά µε το Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Επίσης, τον κ. Σάββα Απέργη σχετικά µε τον τόπο καταγωγής του, τον Τριαντάρο, και τα έθιµά του, αλλά και τα Τήνια του 1895, ενώ την κα Αγγελική Μωραΐτου-Γυφτογιάννη για το υλικό σχετικά µε τα «Πάνω Μέρη» της Τήνου, αλλά και το ποίηµα που µέσα από την καρδιά της µου εµπιστεύτηκε.

Εγκάρδιες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Αριστείδη Κοντογεώργη για τις µοναδικές φωτογραφίες που µε προθυµία µας επέτρεψε να χρησιµοποιήσου-µε, στον κ. Τάσο Αναστασίου για την ουσιαστική συµβολή και υποδείξεις στα «Οδοιπορικά», στον κ. Γιάννη Ψάλτη για την ενηµέρωσή µου σχετικά µε τους περιστεριώνες και τη δράση των «Φίλων του Πρασίνου», στο προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου Τήνου για την ανταπόκριση όταν προσέτρεξα εκεί, στον κ. Φρειδερίκο Πρίντεζη για τις πολύτιµες πληροφορίες για τις διαδροµές off road. Επίσης, έχουν την ευγνωµοσύνη µου ο π. Σεβαστιανός Φρέρης για τις πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά µε τα Λουτρά και τη Μονή Ιησουϊτών και η κα Νικολέτα ∆ελατόλα-Φωσκόλου για την προσφορά των παραδοσι-ακών συνταγών.

Ακόµα, οφείλω ευχαριστίες στο Νίκο Γκίζη για την πολύπλευρη και αµέρι-στη συµπαράστασή του, στην Άνα Πετρόβα για τη γενική συµβολή και βοήθειά της, στο Λυκειάρχη κ. Γεώργιο Αµιραλή για τις εύστοχες παρατηρήσεις και υποδείξεις του και στον κ. Νίκο Βαρθαλίτη, υπάλληλο της Τυποκυκλαδικής, για την υποµονή και την πολύτιµη βοήθειά του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού του οδηγού.

Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Βιδάλη που στήριξε ηθικά και οικονοµικά την προσπάθειά µου, αλλά κυρίως τους γονείς µου που δεν παύουν ποτέ να µε ενθαρρύνουν και να µου συµπαρίστανται σε κάθε εγχείρηµά µου.

Τους ευχαριστώ όλους θερµά.Ζέφη Ποτήρη

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Page 8: Tinos 360 (Greek)

ΚΑΡΑΜΠΟΥΣΑKARABUSSA

Αγ. ΠαρασκευήAg. ParaskeviΠΛATIA

PLATIA

ΠYPΓOΣPIRGOS

BOΛIA/ VOLIAAΓ. ΘAΛAΣΣA/ AG. THALASA

KABAΛOYPKOKAVALOURKO

ΠΛANHTHΣPLANITIS

AΞENOAXENO

BENAP∆A∆OΣVENARDADOS

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

ΟΡ. ΠΑΤΕΛΕΣM.T. PATELES

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣAG. PETROS B.

AB∆OΣAVDOSΠ. ΚΑΛΥΒΙΑ

KALIVIA B.

Π. ΟΡΜΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗORMOS GIANAKI B.

Π. ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION B.

KOYΣINIAKOUSINIA

AΠOKOΦTOΣAPOKOFTOS

∆YΣBATODISVATO

KAΛOΓEPOIKALOGEROI

ΠEPATHPERATI

Π. ΒΑΘΥVATHI B.

ΑΚΡ. ΑΓΚΑΝΙΣΤΗΣAGANISTIS CAPE

ΟΡΜΟΣ ΚΟΡΦΟΥKORFOS BAY

Π. ΚΑΝΤΑΝΗKANTANI B.

Π. ΑΠΗΓΑΝΙΑAPIGANIA B.

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

Π. ΠΑΝΟΥΣΑPANOUSA B.

Π. BOPNHVORNI B.

Παναγία ΒρυσιώτισσαPanagia Vrisiotisa

ΟΡ. ΚΑΣΤΕΛΛΑM.T. KASTELA

Θεοτόκος B΄ ΕύρεσηTheotokos B΄ Evresi

Αγ. ΠαντελεήµωνAg. Panteleimon

ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΥMARBLE QUARRY

MALI B.

Π. ΚΟΥΜΕΛΑΣKOUMELAS B.

ΟΡΝΟΙORNI ΑΜΠΕΛΑ

ABELAΆγιος ΘεόδωροςAg. Theodoros

Άγιος XαράλαµποςAg. Charalampos

Άγιος ΓεώργιοςAg. Georgios

ΙΣΜΑΗΛISMAIL MAPΛAΣ

MARLASMAMA∆OΣMAMADOS

ΠΡΟΦ. ΗΛΙΑΣM.T.

PR. ELIAS

Μ. Κυρά ΞένηςM. Kira Xenis

ΠANOPMOΣPANORMOS

Π. ΡΟΧΑΡΗROCHARI B.

ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣKORIS PIRGOS

ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΜΠΟΣPOLEMOU KAMPOS Αγ. Υπακοή

Ag. Ipakoi

KAΛΛONHKALONI

Παναγία ΒρυσιώτισσαPanagia Vrisiotisa

Π. ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑKOLIMBITHRA B.

Π. ΑΠΟΘΗΚΕΣAPOTHIKES B.

Παναγία ΒουρνιώτισσαPanagia Vourniotisa

Aγ. γαπητός Ag. Agapitos

Παναγία Κακή ΣκάλαPanagia Kaki Skala

ΣKΛABOXΩPISKLAVOCHORI

Ν. ∆ΡΑΚΟΝΗΣΙDRAKONISI ISL.

ΛIMNHLAKE

BΩΛAΞVOLAX

BOPIANAVORIANA

ΣEΛINOΣSELINOS

AΓAΠHAGHAPI

KΩMHKOMI

MONAΣTHPIAMONASTIRIA

KPOKOΣKROKOS ΣKAΛA∆OΣ

SKALADOS

ΦAΛATA∆OΣFALATADOS MEΣH

MESI

MYPΣINHMIRSINI

Παναγία KαλαµάνPanagia Kalaman

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

Aγ. ΦραγκίσκοςAg. Fragiskos

Aγ. ΆνναAg. Anna

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

ΠOTAMIAPOTAMIA

∆YO XΩPIADIO CHORIA

TPIANTAPOΣTRIANTAROS

Ιερά Μονή ΚεχροβουνίουKehrovouni Monastery

MOYNTA∆OΣMOUNTADOS

ΣΠEPA∆OΣSPERADOS

KAPYAKARIA

TPIΠOTAMOΣTRIPOTAMOS

ΞINAPAXINARA

KOYMAPOΣKOUMAROS

ΕΞΩΜΒΟΥΡΓΟEXOMVOURGO

KTIKA∆OΣKTIKADOS

XATZIPA∆OΣCHATZIRADOS

KAMΠOΣKAMPOS

TAPAMΠA∆OΣTARAMPADOS

ΣMAP∆AKITOSMARDAKITO

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

ΟΡ. ΚΑΣΤΕΛΛΑM.T. KASTELA

KAPKA∆OΣKARKADOS

AETOΦΩΛIAAETOFOLIA

KATΩ KΛEIΣMAKATO KLISMA

Αγ. ΠαντελεήµωνAg. Panteleimon

MΠEP∆EMIAPOΣBERDEMIAROS

APNA∆OΣARNADOS

Μ. Αγ. Τριάδος ΓύρλαM. Ag. Triadas Girla

Αγ. MάρκοςAg. Markos

EυαγγελίστριαVirgin Mary

AΓ. BAPBAPAAG. VARVARA

Π. ΑΓ. ΣΩΣΤΗΣAG. SOSTIS B.

ΛAOYTI (ΣKYΛANTAP)LAOUTI (SKILADAR)

ΑΓ. ΙΩΑΝ. ΠOPTOAG. IOANNIS PORTO

Π. ΑΓ. ΚΥΡΙΑΚΗΣAG. KIRIAKI B.

Π. ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣPACHIA AMOS B.

ΦEPO XΩPIOFERO HORIO

Π. ΛΥΧΝΑΦΤΙΑLICHNAFTIA B.

Κιουρά των Αγγέλων Kioura Agelon

Π. ΣΑΝΤΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑSANTA MARGARITA B.

Π. ΆΓΙΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣAG. DIMITRIOS B.

ΦανερωµένηFaneromeni

ΟΡ. ΤΣΙΚΝΙΑΣM.T. TSIKNIAS

PETRIADOSΠETPIAΔOΣ

Π. ΛΙΒΑ∆ΑΣLIVADA B.

ΑΚΡ. ΦΕΡΟ ΓΚΡΕΜΝΟFERO GREMNO CAPE

ΒΡΥΟΚΑΣΤΡΟVRIOKASTRO

Π. ΑΓ. ΦΩΚΑΣAG. FOKAS B.

Π. ΑΓΚΑΛΗAGALI B.ΑΚΡ. ΠΑΣΣΑΚΡΩΤΗΡΙ

PASSAKROTIRI CAPE

XΩΡΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥTOWN OF TINOS

ΠΑΛΛΑ∆ΑPALADA

Π. ΣΤΑΥΡΟΥSTAVROS B.

ZEΦYPOΣZEFIROS

Π. ΚΙΟΝΙΑKIONIA B.

ΝΑΟΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΚΑΙ ΑΜΦΙΤΡΙΤΗΣPOSEIDON AND

AMPHITRITE TEMPLE

ΑΚΡ. ΓΑΣΤΡΙΑGASTRIA CAPE

ΠEPAΣTPAPERASTRA

ΑΚΡ. ΠΑΠΑΡΓΥΡΟΣPAPARGYROS CAPE

ΛOYTPALOUTRA

TZA∆OΣTZADOS

KEXPOΣKECHROS

ΣTENHSTENI

Άγιος ΓεώργιοςAg. Georgios

THNOΣTINOS

M. OυρσουλινώνUrsulines Mon.

M. Iησουιτών Jesuit Mon.

M. I. KαρδίαςH. Heart of Jesus

KAΛΛONHKALONI

Page 9: Tinos 360 (Greek)

ΚΑΡΑΜΠΟΥΣΑKARABUSSA

Αγ. ΠαρασκευήAg. ParaskeviΠΛATIA

PLATIA

ΠYPΓOΣPIRGOS

BOΛIA/ VOLIAAΓ. ΘAΛAΣΣA/ AG. THALASA

KABAΛOYPKOKAVALOURKO

ΠΛANHTHΣPLANITIS

AΞENOAXENO

BENAP∆A∆OΣVENARDADOS

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

ΟΡ. ΠΑΤΕΛΕΣM.T. PATELES

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣAG. PETROS B.

AB∆OΣAVDOSΠ. ΚΑΛΥΒΙΑ

KALIVIA B.

Π. ΟΡΜΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗORMOS GIANAKI B.

Π. ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION B.

KOYΣINIAKOUSINIA

AΠOKOΦTOΣAPOKOFTOS

∆YΣBATODISVATO

KAΛOΓEPOIKALOGEROI

ΠEPATHPERATI

Π. ΒΑΘΥVATHI B.

ΑΚΡ. ΑΓΚΑΝΙΣΤΗΣAGANISTIS CAPE

ΟΡΜΟΣ ΚΟΡΦΟΥKORFOS BAY

Π. ΚΑΝΤΑΝΗKANTANI B.

Π. ΑΠΗΓΑΝΙΑAPIGANIA B.

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

Π. ΠΑΝΟΥΣΑPANOUSA B.

Π. BOPNHVORNI B.

Παναγία ΒρυσιώτισσαPanagia Vrisiotisa

ΟΡ. ΚΑΣΤΕΛΛΑM.T. KASTELA

Θεοτόκος B΄ ΕύρεσηTheotokos B΄ Evresi

Αγ. ΠαντελεήµωνAg. Panteleimon

ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΥMARBLE QUARRY

MALI B.

Π. ΚΟΥΜΕΛΑΣKOUMELAS B.

ΟΡΝΟΙORNI ΑΜΠΕΛΑ

ABELAΆγιος ΘεόδωροςAg. Theodoros

Άγιος XαράλαµποςAg. Charalampos

Άγιος ΓεώργιοςAg. Georgios

ΙΣΜΑΗΛISMAIL MAPΛAΣ

MARLASMAMA∆OΣMAMADOS

ΠΡΟΦ. ΗΛΙΑΣM.T.

PR. ELIAS

Μ. Κυρά ΞένηςM. Kira Xenis

ΠANOPMOΣPANORMOS

Π. ΡΟΧΑΡΗROCHARI B.

ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣKORIS PIRGOS

ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΜΠΟΣPOLEMOU KAMPOS Αγ. Υπακοή

Ag. Ipakoi

KAΛΛONHKALONI

Παναγία ΒρυσιώτισσαPanagia Vrisiotisa

Π. ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑKOLIMBITHRA B.

Π. ΑΠΟΘΗΚΕΣAPOTHIKES B.

Παναγία ΒουρνιώτισσαPanagia Vourniotisa

Aγ. γαπητός Ag. Agapitos

Παναγία Κακή ΣκάλαPanagia Kaki Skala

ΣKΛABOXΩPISKLAVOCHORI

Ν. ∆ΡΑΚΟΝΗΣΙDRAKONISI ISL.

ΛIMNHLAKE

BΩΛAΞVOLAX

BOPIANAVORIANA

ΣEΛINOΣSELINOS

AΓAΠHAGHAPI

KΩMHKOMI

MONAΣTHPIAMONASTIRIA

KPOKOΣKROKOS ΣKAΛA∆OΣ

SKALADOS

ΦAΛATA∆OΣFALATADOS MEΣH

MESI

MYPΣINHMIRSINI

Παναγία KαλαµάνPanagia Kalaman

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

Aγ. ΦραγκίσκοςAg. Fragiskos

Aγ. ΆνναAg. Anna

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

ΠOTAMIAPOTAMIA

∆YO XΩPIADIO CHORIA

TPIANTAPOΣTRIANTAROS

Ιερά Μονή ΚεχροβουνίουKehrovouni Monastery

MOYNTA∆OΣMOUNTADOS

ΣΠEPA∆OΣSPERADOS

KAPYAKARIA

TPIΠOTAMOΣTRIPOTAMOS

ΞINAPAXINARA

KOYMAPOΣKOUMAROS

ΕΞΩΜΒΟΥΡΓΟEXOMVOURGO

KTIKA∆OΣKTIKADOS

XATZIPA∆OΣCHATZIRADOS

KAMΠOΣKAMPOS

TAPAMΠA∆OΣTARAMPADOS

ΣMAP∆AKITOSMARDAKITO

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

ΟΡ. ΚΑΣΤΕΛΛΑM.T. KASTELA

KAPKA∆OΣKARKADOS

AETOΦΩΛIAAETOFOLIA

KATΩ KΛEIΣMAKATO KLISMA

Αγ. ΠαντελεήµωνAg. Panteleimon

MΠEP∆EMIAPOΣBERDEMIAROS

APNA∆OΣARNADOS

Μ. Αγ. Τριάδος ΓύρλαM. Ag. Triadas Girla

Αγ. MάρκοςAg. Markos

EυαγγελίστριαVirgin Mary

AΓ. BAPBAPAAG. VARVARA

Π. ΑΓ. ΣΩΣΤΗΣAG. SOSTIS B.

ΛAOYTI (ΣKYΛANTAP)LAOUTI (SKILADAR)

ΑΓ. ΙΩΑΝ. ΠOPTOAG. IOANNIS PORTO

Π. ΑΓ. ΚΥΡΙΑΚΗΣAG. KIRIAKI B.

Π. ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣPACHIA AMOS B.

ΦEPO XΩPIOFERO HORIO

Π. ΛΥΧΝΑΦΤΙΑLICHNAFTIA B.

Κιουρά των Αγγέλων Kioura Agelon

Π. ΣΑΝΤΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑSANTA MARGARITA B.

Π. ΆΓΙΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣAG. DIMITRIOS B.

ΦανερωµένηFaneromeni

ΟΡ. ΤΣΙΚΝΙΑΣM.T. TSIKNIAS

PETRIADOSΠETPIAΔOΣ

Π. ΛΙΒΑ∆ΑΣLIVADA B.

ΑΚΡ. ΦΕΡΟ ΓΚΡΕΜΝΟFERO GREMNO CAPE

ΒΡΥΟΚΑΣΤΡΟVRIOKASTRO

Π. ΑΓ. ΦΩΚΑΣAG. FOKAS B.

Π. ΑΓΚΑΛΗAGALI B.ΑΚΡ. ΠΑΣΣΑΚΡΩΤΗΡΙ

PASSAKROTIRI CAPE

XΩΡΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥTOWN OF TINOS

ΠΑΛΛΑ∆ΑPALADA

Π. ΣΤΑΥΡΟΥSTAVROS B.

ZEΦYPOΣZEFIROS

Π. ΚΙΟΝΙΑKIONIA B.

ΝΑΟΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΚΑΙ ΑΜΦΙΤΡΙΤΗΣPOSEIDON AND

AMPHITRITE TEMPLE

ΑΚΡ. ΓΑΣΤΡΙΑGASTRIA CAPE

ΠEPAΣTPAPERASTRA

ΑΚΡ. ΠΑΠΑΡΓΥΡΟΣPAPARGYROS CAPE

ΛOYTPALOUTRA

TZA∆OΣTZADOS

KEXPOΣKECHROS

ΣTENHSTENI

Άγιος ΓεώργιοςAg. Georgios

THNOΣTINOS

M. OυρσουλινώνUrsulines Mon.

M. Iησουιτών Jesuit Mon.

M. I. KαρδίαςH. Heart of Jesus

KAΛΛONHKALONI

Page 10: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 11: Tinos 360 (Greek)

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Η Τήνος αποτελεί τον αγαπηµένο προορισµό κάθε ταξιδιώτη, κι αυτό γιατί συνδυάζει τα αντιθετικά στοιχεία της φύσης: το ορεινό µε το πεδινό, το βουνό µε τη θάλασσα, το άγονο µε το γόνιµο… Το ήπιο κλίµα του νησιού ευνοεί κάθε είδους δραστηριότητα, ενώ τα «δυνατά» µελτέµια δικαιολογούν το χαρακτηρι-σµό που έχει αποδοθεί στην Τήνο: «Το νησί του Αιόλου».

Με τα 195 τετραγωνικά χιλιόµετρα έκτασης η Τήνος καταλαµβάνει την τρίτη σε µέγεθος θέση ανάµεσα στα νησιά των Κυκλάδων, µετά την Άνδρο και τη Νάξο (κατ’ άλλους τέταρτη µετά την Πάρο). Το σχήµα της είναι σχεδόν τριγωνικό και ανήκει στη γραµµή Άνδρου-Μυκόνου, που είναι προέκταση της Εύβοιας. Η κορυφογραµµή που διαχωρίζει το νησί σε δυο πλευρές, τη βόρεια και τη νότια, καταλήγει στο «Κεχροβούνι» και τον «Τσικνιά» (720 µέτρα υψό-µετρο περίπου), όπου κατά τη Μυθολογία είχε τα ανάκτορά του ο Αίολος, ο θεός των ανέµων. Το συνολικό µήκος της ακτογραµµής είναι 114 χιλιόµετρα και κατακλύζεται από «δαντελωτές» ακτές µε αναρίθµητους ορµίσκους, ακρω-τήρια, αλλά και παραλίες για όλα τα γούστα: πολυσύχναστες ή ήρεµες, προσι-τές µέσω του κεντρικού οδικού δικτύου, χωµατόδροµων ή γραφικών µονοπα-τιών. Εξήντα δύο οικισµοί, εκ των οποίων περισσότεροι από 40 χωριά (όπως διαµορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα), είναι διάσπαρτοι στο νησί, φαινόµενο σπάνιο σε σχέση µε τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων και αναλογικά µε το µέγεθός του. Κατά την απογραφή του 2001 καταµετρήθηκαν 8.574 κάτοικοι της Τήνου, οι οποίοι είναι µοιρασµένοι στην πρωτεύουσα και στα χωριά της.

Κύριο χαρακτηριστικό του νησιού είναι το βραχώδες του εδάφους. Υπάρ-χουν µεγάλες ποσότητες γρανίτη, σχιστόλιθου ή µαρµάρου (λευκού και πρά-σινου). Στη χλωρίδα ανήκουν τα θαµνώδη φυτά (κέδροι, µυρτιές, σπάρτα κλπ) και θαµνολιβαδικά φυτά που χρησιµεύουν ως αφεψήµατα ή στη µαγειρική (φασκόµηλο, χαµοµήλι, ρίγανη, κάπαρη και άλλα). Την πανίδα αποτελούν τα αγριοπερίστερα, οι λαγοί, τα αγριοκούνελα, οι πέρδικες, καθώς και διάφορα αποδηµητικά πουλιά (τρυγόνια, ορτύκια και άλλα) µε πέρασµα από Σεπτέµβριο έως Φεβρουάριο. Η οικονοµία του νησιού βασίζεται κυρίως στη γεωργία, τη ναυτιλία, την αλιεία και τον τουρισµό (κυρίως κατά τους θερινούς µήνες), ενώ στα εξαγώγιµα προϊόντα του νησιού ανήκουν το µοναδικό πράσινο µάρµαρο και άλλα πετρώµατα, τα λαχανικά, τα οπωροκηπευτικά, οι πατάτες, τα γαλακτο-κοµικά (τυράκι Τήνου, γραβιέρα, κοπανιστή), το αρίστης ποιότητας θυµαρίσιο µέλι και το περίφηµο «ροζακί» σταφύλι.

Page 12: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 13: Tinos 360 (Greek)

Ιστορία

www.tinos360.gr

Page 14: Tinos 360 (Greek)

1412

Προέλευση ονόµατοςΗ Τήνος έλαβε την ονοµασία της από το βασιλιά Τήνο, τον πρώτο οικιστή

του νησιού και αρχηγό µιας οµάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. Μία τοπική παράδοση απο-δίδει το όνοµα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φηµολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύµια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο µέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλή-θος των φιδιών. Σύµφωνα µε κάποιους µελετητές η τελευταία ονοµασία έχει ερµηνευτεί λανθασµένα, αφού «φίδες» ή «εφίδες» είναι κάποιο είδος κέδρου που ευδοκιµούσε στο νησί (σήµερα το συναντούµε µόνο στην περιοχή του Πανόρµου), και όχι ερπετά. Μάλιστα, την ξεχωριστή θέση που κατέχει αυτό το φυτό-θάµνος στη ζωή των Τηνιακών, µπορούµε να τη διαπιστώσουµε από την ευρεία χρήση του σε οικοδοµήµατα, όπως σπίτια και στάβλους, αφού είναι γερό και ανθεκτικό σε υγρασία και σκώρο.

Στην αρχαιότητα η Τήνος αναφέρεται, επίσης, από τον Αριστοφάνη «Σκορ-δοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα, από τον Καλλίµαχο «Αγαθούσα», από τον Αριστοτέλη «Υδρούσα» και από το ∆ηµοσθένη και τον Αισχίνη «Ερούσα». Σήµερα, η Τήνος κατέχει και το προσωνύµιο «νησί του Αιόλου» για τους δυ-νατούς βοριάδες της.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

13

ΜυθολογίαΌπως κάθε γωνιά της Ελλάδας, έτσι και η Τήνος «κουβαλάει» τους µύθους

και τις παραδόσεις της. Το βουνό Τσικνιάς, το ψηλότερο σηµείο του νησιού (714 µέτρα) είναι

συνδεδεµένο µε τη µυθολογία του. Κατά την αρχαιότητα ονοµαζόταν «Γυραί Πέτραι» ή «Γύρος» και αυτό οφείλεται στους «Γυραιείς», µια από τις δώδεκα φυλές της Τήνου, οι οποίοι κατοικούσαν νότια του βουνού αυτού. Κατά τον Απολλόδωρο, µετά την Αργοναυτική εκστρατεία, η Αργώ αγκυροβόλησε κο-ντά στο νησί και τα δυο παιδιά του Βοριά και της Ορειθυίας, Ζήτης και Κάλαϊν, κατέφυγαν σ’ αυτό το βουνό. Ο Ηρακλής εξαγριωµένος, επειδή ο Βοριάς µε τους ανέµους του έπνιξε το φίλο του Ύλα, τους κυνήγησε, τους σκότωσε και τους έθαψε ξεχωριστά σ’ αυτό το µέρος. Λέγεται ότι ο πατέρας τους, ο Βοριάς, όταν το έµαθε θρήνησε και από την οργή του άφησε τους ανέµους ελεύθερους στο νησί, οι οποίοι µανιάζουν µέχρι και σήµερα.

Άλλος µύθος βασίζεται σε διηγήσεις του Οµήρου. Στην Οδύσσεια περι-γράφεται ότι ο Αίαντας (από τη Λοκρίδα) κατά την επιστροφή του από την Τροία ναυάγησε στην Τήνο και, επειδή διέπραξε ύβρη απέναντι στον Ποσειδώ-να, ο τελευταίος τον σκότωσε στον Τσικνιά. Άλλες αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι στην ίδια περιοχή λατρευόταν ο θεός Αίολος ή Βοριάς και οι πιστοί είχαν ιδρύσει ιερό και οικισµό εκεί. Μάλιστα, λένε, ότι το όνοµά του ο Τσικνιάς το πήρε από την τσίκνα (κνίσα) της θυσίας των ζώων προς τιµήν του θεού. Σ’ αυτό συνηγορεί και η πληθώρα αγγείων και άλλων κεραµικών εδώ.

Τόσο στενή είναι η σχέση του όρους αυτού µε το Βοριά και τον Αίολο, ώστε είναι πάντοτε συννεφιασµένο και συνήθως η κορυφή του κρύβεται σε οµίχλη.

Μ Υ Θ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 15: Tinos 360 (Greek)

1512

Προέλευση ονόµατοςΗ Τήνος έλαβε την ονοµασία της από το βασιλιά Τήνο, τον πρώτο οικιστή

του νησιού και αρχηγό µιας οµάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. Μία τοπική παράδοση απο-δίδει το όνοµα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φηµολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύµια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο µέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλή-θος των φιδιών. Σύµφωνα µε κάποιους µελετητές η τελευταία ονοµασία έχει ερµηνευτεί λανθασµένα, αφού «φίδες» ή «εφίδες» είναι κάποιο είδος κέδρου που ευδοκιµούσε στο νησί (σήµερα το συναντούµε µόνο στην περιοχή του Πανόρµου), και όχι ερπετά. Μάλιστα, την ξεχωριστή θέση που κατέχει αυτό το φυτό-θάµνος στη ζωή των Τηνιακών, µπορούµε να τη διαπιστώσουµε από την ευρεία χρήση του σε οικοδοµήµατα, όπως σπίτια και στάβλους, αφού είναι γερό και ανθεκτικό σε υγρασία και σκώρο.

Στην αρχαιότητα η Τήνος αναφέρεται, επίσης, από τον Αριστοφάνη «Σκορ-δοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα, από τον Καλλίµαχο «Αγαθούσα», από τον Αριστοτέλη «Υδρούσα» και από το ∆ηµοσθένη και τον Αισχίνη «Ερούσα». Σήµερα, η Τήνος κατέχει και το προσωνύµιο «νησί του Αιόλου» για τους δυ-νατούς βοριάδες της.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

13

ΜυθολογίαΌπως κάθε γωνιά της Ελλάδας, έτσι και η Τήνος «κουβαλάει» τους µύθους

και τις παραδόσεις της. Το βουνό Τσικνιάς, το ψηλότερο σηµείο του νησιού (714 µέτρα) είναι

συνδεδεµένο µε τη µυθολογία του. Κατά την αρχαιότητα ονοµαζόταν «Γυραί Πέτραι» ή «Γύρος» και αυτό οφείλεται στους «Γυραιείς», µια από τις δώδεκα φυλές της Τήνου, οι οποίοι κατοικούσαν νότια του βουνού αυτού. Κατά τον Απολλόδωρο, µετά την Αργοναυτική εκστρατεία, η Αργώ αγκυροβόλησε κο-ντά στο νησί και τα δυο παιδιά του Βοριά και της Ορειθυίας, Ζήτης και Κάλαϊν, κατέφυγαν σ’ αυτό το βουνό. Ο Ηρακλής εξαγριωµένος, επειδή ο Βοριάς µε τους ανέµους του έπνιξε το φίλο του Ύλα, τους κυνήγησε, τους σκότωσε και τους έθαψε ξεχωριστά σ’ αυτό το µέρος. Λέγεται ότι ο πατέρας τους, ο Βοριάς, όταν το έµαθε θρήνησε και από την οργή του άφησε τους ανέµους ελεύθερους στο νησί, οι οποίοι µανιάζουν µέχρι και σήµερα.

Άλλος µύθος βασίζεται σε διηγήσεις του Οµήρου. Στην Οδύσσεια περι-γράφεται ότι ο Αίαντας (από τη Λοκρίδα) κατά την επιστροφή του από την Τροία ναυάγησε στην Τήνο και, επειδή διέπραξε ύβρη απέναντι στον Ποσειδώ-να, ο τελευταίος τον σκότωσε στον Τσικνιά. Άλλες αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι στην ίδια περιοχή λατρευόταν ο θεός Αίολος ή Βοριάς και οι πιστοί είχαν ιδρύσει ιερό και οικισµό εκεί. Μάλιστα, λένε, ότι το όνοµά του ο Τσικνιάς το πήρε από την τσίκνα (κνίσα) της θυσίας των ζώων προς τιµήν του θεού. Σ’ αυτό συνηγορεί και η πληθώρα αγγείων και άλλων κεραµικών εδώ.

Τόσο στενή είναι η σχέση του όρους αυτού µε το Βοριά και τον Αίολο, ώστε είναι πάντοτε συννεφιασµένο και συνήθως η κορυφή του κρύβεται σε οµίχλη.

Μ Υ Θ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 16: Tinos 360 (Greek)

1614

Ιστορική ΑναδροµήΗ Τήνος, όπως µαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήµατα, κατοικείται από τα

προϊστορικά χρόνια και είναι ένα από τα νησιά της Ελλάδας που παρουσιάζουν σηµάδια συνεχούς κατοίκησης. Κατά την παράδοση, πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κάρες και οι Λέλεγες.

Ο παλαιότερος οικισµός που υπάρχει στο νησί είναι στη θέση «Βρυόκα-στρο» ή «Βρέκαστρο». Από τα όστρακα που έχουν βρεθεί στην περιοχή, µαρ-τυρείται κατοίκηση που ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού ή Πρωτο-Κυκλαδική Εποχή (3000-2300 π.Χ.), ενώ ο οικισµός οχυρώνεται κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού ή Μεσο-Κυκλαδική (2300-1600 π.Χ.). Γενικότερα, την περίοδο εκείνη απαντάται συχνά το φαινόµενο συγκέντρωσης πληθυσµού σε στρατηγικές θέ-σεις (όπως είναι και το Βρυόκαστρο).

Η ιστορία του νησιού συνεχίζεται και κατά τη Μυκηναϊκή Εποχή, όπως µαρτυρεί ο µυκηναϊκός θολωτός τάφος στην Αγία Θέκλα (κοντά στο χωριό Πύργος) (13ος αι π.Χ.). Την περίοδο των Σκοτεινών Αιώνων (12ος-10ος αι π.Χ.) πειρατείες και επιδροµές των «Λαών της Θαλάσσης» παρατηρούνται σε όλη τη Μεσόγειο, οι οποίες αποφεύγονται µε τη µετατόπιση των οικισµών σε θέσεις-φυσικά οχυρά. Άλλωστε, αυτήν την εποχή χρονολογείται το Κυκλώπειο τείχος στο Ξώµπουργο. Στη Γεωµετρική περίοδο (9ος-8ος αι π.Χ.) ανάγεται οικισµός κοντά στο χωριό Καρδιανή, σύµφωνα µε τάφους-«γεωµετρική νεκρόπολη» και άλλα ευρήµατα που έχουν ανακαλυφθεί. Κατά τους πρώιµους Αρχαϊκούς χρόνους (7ος αι π.Χ.) το κέντρο του νησιού µετατοπίζεται στο Ξώµπουργο. Από τις ανασκαφές του Ν. Κοντολέοντος στα µισά του περασµένου αιώνα, το σηµαντικότερο από τα ευρήµατα που έρχονται στο φως είναι το Ιερό της Μεγάλης Θεάς (ή ∆ήµητρας µεταγενέστερα) και οι µεγάλοι ανάγλυφοι πίθοι που βρίσκονταν µέσα σ’ αυτό. Μετά το πέρας της ταραγµένης αυτής περιόδου και τις επιδροµές, η Τήνος (µαζί µε τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας) µετατοπίζει το κέντρο της από το φυσικά οχυρωµένο Ξώµπουργο σε περιοχή πιο ανοιχτή.

Κατά τους Ύστερους Αρχαϊκούς χρόνους (6ος αι π.Χ.) καθώς και τους Κλα-σικούς, η πρωτεύουσα του νησιού εντοπίζεται χαµηλά, κοντά στη θάλασσα, γύρω από το σηµερινό Ναό της Παναγίας στη Χώρα. Από τα σηµαντικά έργα της περιόδου αξίζει να αναφερθούν το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο στη θέση της Ληνοπής (κατασκευάστηκε στα 549-542 π.Χ. και το οποίο µέχρι το 1934 παρείχε νερό στη σηµερινή Χώρα), καθώς και το Ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης (4ος αι π.Χ.) στη θέση Κιόνια, χώρο, όπου λατρευόταν ιδιαίτερα, αφού αποτελούσε το µοναδικό στις Κυκλάδες Ιερό αφιερωµένο εξολοκλήρου

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Page 17: Tinos 360 (Greek)

1714

Ιστορική ΑναδροµήΗ Τήνος, όπως µαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήµατα, κατοικείται από τα

προϊστορικά χρόνια και είναι ένα από τα νησιά της Ελλάδας που παρουσιάζουν σηµάδια συνεχούς κατοίκησης. Κατά την παράδοση, πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κάρες και οι Λέλεγες.

Ο παλαιότερος οικισµός που υπάρχει στο νησί είναι στη θέση «Βρυόκα-στρο» ή «Βρέκαστρο». Από τα όστρακα που έχουν βρεθεί στην περιοχή, µαρ-τυρείται κατοίκηση που ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού ή Πρωτο-Κυκλαδική Εποχή (3000-2300 π.Χ.), ενώ ο οικισµός οχυρώνεται κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού ή Μεσο-Κυκλαδική (2300-1600 π.Χ.). Γενικότερα, την περίοδο εκείνη απαντάται συχνά το φαινόµενο συγκέντρωσης πληθυσµού σε στρατηγικές θέ-σεις (όπως είναι και το Βρυόκαστρο).

Η ιστορία του νησιού συνεχίζεται και κατά τη Μυκηναϊκή Εποχή, όπως µαρτυρεί ο µυκηναϊκός θολωτός τάφος στην Αγία Θέκλα (κοντά στο χωριό Πύργος) (13ος αι π.Χ.). Την περίοδο των Σκοτεινών Αιώνων (12ος-10ος αι π.Χ.) πειρατείες και επιδροµές των «Λαών της Θαλάσσης» παρατηρούνται σε όλη τη Μεσόγειο, οι οποίες αποφεύγονται µε τη µετατόπιση των οικισµών σε θέσεις-φυσικά οχυρά. Άλλωστε, αυτήν την εποχή χρονολογείται το Κυκλώπειο τείχος στο Ξώµπουργο. Στη Γεωµετρική περίοδο (9ος-8ος αι π.Χ.) ανάγεται οικισµός κοντά στο χωριό Καρδιανή, σύµφωνα µε τάφους-«γεωµετρική νεκρόπολη» και άλλα ευρήµατα που έχουν ανακαλυφθεί. Κατά τους πρώιµους Αρχαϊκούς χρόνους (7ος αι π.Χ.) το κέντρο του νησιού µετατοπίζεται στο Ξώµπουργο. Από τις ανασκαφές του Ν. Κοντολέοντος στα µισά του περασµένου αιώνα, το σηµαντικότερο από τα ευρήµατα που έρχονται στο φως είναι το Ιερό της Μεγάλης Θεάς (ή ∆ήµητρας µεταγενέστερα) και οι µεγάλοι ανάγλυφοι πίθοι που βρίσκονταν µέσα σ’ αυτό. Μετά το πέρας της ταραγµένης αυτής περιόδου και τις επιδροµές, η Τήνος (µαζί µε τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας) µετατοπίζει το κέντρο της από το φυσικά οχυρωµένο Ξώµπουργο σε περιοχή πιο ανοιχτή.

Κατά τους Ύστερους Αρχαϊκούς χρόνους (6ος αι π.Χ.) καθώς και τους Κλα-σικούς, η πρωτεύουσα του νησιού εντοπίζεται χαµηλά, κοντά στη θάλασσα, γύρω από το σηµερινό Ναό της Παναγίας στη Χώρα. Από τα σηµαντικά έργα της περιόδου αξίζει να αναφερθούν το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο στη θέση της Ληνοπής (κατασκευάστηκε στα 549-542 π.Χ. και το οποίο µέχρι το 1934 παρείχε νερό στη σηµερινή Χώρα), καθώς και το Ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης (4ος αι π.Χ.) στη θέση Κιόνια, χώρο, όπου λατρευόταν ιδιαίτερα, αφού αποτελούσε το µοναδικό στις Κυκλάδες Ιερό αφιερωµένο εξολοκλήρου

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι ΑΦ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 18: Tinos 360 (Greek)

1816

στο θεό της Θάλασσας. Μά-λιστα, σύµφωνα µε πηγές, ο θεός λατρευόταν στην Τήνο και ως γιατρός µέχρι κάποια στιγµή. Το 338 π.Χ. ο Φίλιπ-πος Β’ κατέλαβε τις Κυκλάδες και, µετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, ο Αντίγονος και αργότερα ο Πτολεµαί-ος (βασιλιάς της Αιγύπτου) εξουσίασαν την Τήνο. Μετά το 300 π.Χ. η Τήνος ήταν ελεύθερη και το 270 π.Χ. ονοµάστηκε Ιερό νησί.

Το 146 π.Χ. στο νησί επικράτησε Ρωµαϊκή κυριαρ-χία και η Τήνος αποτέλεσε τµήµα της Επαρχίας της Μ. Ασίας. Ωστόσο, απολάµβα-νε αυτονοµίας και ελευθερί-ας ως τα µέσα του 2ου αι µ.Χ., όταν η πειρατεία και οι συνε-χείς υποδουλώσεις έπλητταν το νησί. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων πε-

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΝΟΥ

Ενδιαφέρον προκαλούν τα αρχαία νοµίσµατα που βρέθηκαν στην Τήνο, καθώς

από τις παραστάσεις που είναι χαραγµένες διαφαίνονται κύρια χαρακτηριστικά του

νησιού. Ένα χαρακτηριστικό νόµισµα, που ήταν και το πιο διαδεδοµένο, απεικονίζει

στη µια πλευρά την προτοµή του αρχαίου θεού της θάλασσας Ποσειδώνα, ενώ στην

άλλη υπάρχει µια τρίαινα (σύµβολο του ίδιου θεού) πλαισιωµένη από δυο δελφίνια.

Συµπεραίνουµε, λοιπόν, ότι µέσω του νοµίσµατος αυτού η Τήνος προέβαλε τη

ναυτική δύναµη που είχε. Άλλα νοµίσµατα απεικονίζουν είτε το Βάκχο κρατώντας

σταφύλι και θύρσο, είτε το ∆ία Άµµωνα και βότρυ σταφυλής, που φανερώνουν την

πλούσια παραγωγή κρασιού του νησιού.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 19: Tinos 360 (Greek)

1917

ριέπεσε σε αφάνεια, καθώς προσβαλλόταν από συνεχείς επιθέσεις (Άραβες, Σαρακηνοί, Γότθοι, Οθωµανοί κ.ά.), αλλά και από σεισµούς, λοιµούς (ένας από αυτούς διήρκεσε 52 χρόνια αποδεκατίζοντας τους κατοίκους της Τήνου). Ως τις Σταυροφορίες και τους Φράγκους, η Τήνος ζούσε «σκοτεινά χρόνια». Το 1207 οι ενετοί αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη ανέλαβαν να διοική-σουν την Τήνο και τη Μύκονο. Οι Γκίζηδες όρισαν ως κάστρο και οχύρωσαν το Ξώµπουργο, φρούριο που θα προσέφερε ασφάλεια στο νησί, το οποίο, άλλωστε, µέχρι τότε ήταν ευάλωτο στους επιδροµείς λόγω έλλειψης οχυρω-µατικών έργων.

Η Τήνος είναι το µόνο νησί που δεν περιήλθε στα χέρια των Τούρκων, παρά µόνο το 1715 και για µικρό χρονικό διάστηµα. Τότε ερηµώθηκε το Ξώ-µπουργο, και πρωτεύουσα του νησιού έγινε η σηµερινή «Χώρα». Ακολούθησε σύντοµη Ρωσική κυριαρχία, και το 1821 πρώτο το χωριό Πύργος µε επικε-φαλής το Γ. Παλαµάρη ύψωσε το λάβαρο της Ελληνικής Επανάστασης. Στην αντοχή και τη νίκη των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους βοήθησε και η εύρε-ση της εικόνας του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου, η οποία έδωσε θάρρος και πίστη στους αγωνιστές. Μετά την απελευθέρωση, το νησί γνώρισε άνθηση σε όλους του τοµείς και ιδιαίτερα στις τέχνες και τον πολιτισµό. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι την περίοδο αυτή η Τήνος «γεννά» σηµαντικές προσωπικότητες. Παράλληλα δίνει το παρόν στους αγώνες του Έθνους, προσφέρει καταφύγιο σε πρόσφυγες και συµβάλλει σηµαντικά στην Εθνική Αντίσταση κατά της γερ-µανικής κατοχής.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Α Ν Α ∆ Ρ Ο Μ ΗΦ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗΦ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 20: Tinos 360 (Greek)

2018

Σηµαντικές χρονολογίες για το νησί480 π.Χ. Κατά τα Μηδικά (492-479 π.Χ.) η Τήνος περι-

έρχεται στα χέρια των Περσών. Ωστόσο, σύµφωνα µε τον Ηρόδοτο (βιβλ.Η’, κεφ.82-83), η Τηνιακή τριήρης µε αρχη-γό τον Παναίτιο του Σωσιµένη, αυτοµολεί και ενώνεται λίγο πριν από τη ναυµαχία της Σαλαµίνας µε τον ελληνικό στόλο, τον οποίο πληροφορεί για τα σχέδια των Περσών. Αυτό το τόλµηµα των Τηνιακών συνέβαλε σηµαντικά στην περιφανή νίκη των Ελλήνων. Η τριήρης του Παναιτίου σήµερα είναι το δηµόσηµο του ∆ήµου Τήνου.

Μάχη Πλαταιών (479 π.Χ.). Για τη σηµαντική προσφορά των Τηνίων στη µάχη αυτή, το όνοµα «Τήνος» θα γραφεί στον αναθηµατικό ∆ελφικό τρί-ποδα.

4ος αι µ.Χ.. Η Τήνος ασπάζεται το Χριστιανισµό και η λατρεία του αρχαίου ελληνικού δωδεκάθεου εγκαταλείπεται. Μαζί µ’ αυτό και το Ιερό του Ποσειδώ-να και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, έπειτα από αιώνες λατρείας.

Βυζαντινή Περίοδος. Το νησί ανήκει στο «Θέµα Ελλάδος» και δέχεται τις αλλεπάλληλες επιδροµές των Σαρακηνών αλλά και πολλών άλλων λαών.

1207. Η Τήνος περνάει στην κυριότητα των Βενετών, αρχικά ως κτήση της οικογένειας Γκίζη (1207 – 1390) και στη συνέχεια, ως το 1715, κάτω από την άµεση διοίκηση της ∆ηµοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Η πολύχρονη παρουσία των Βενετών και οι ειδικές συνθήκες µεταξύ αυτών και των Τηνιακών έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαµόρφωση του χαρακτήρα της Τήνου. Την κατέστη-σαν καταφύγιο των κατατρεγµένων Ελλήνων, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και σχετική ασφάλεια. Επηρέασαν την κοινωνική σύνθεση µε τη δηµιουργία ενός ιδιότυπου φεουδαλισµού, την πολιτιστική και θρησκευτική κατάσταση (αξιοσηµείωτη είναι η παρουσία του καθολικού δόγµατος).

1538. Λεηλασία του νησιού από τον πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα. 5 Ιουνίου 1715. Οι Τούρκοι, µετά από 11 ανεπιτυχείς προσπάθειες και

σε συνεννόηση µε τους Βενετούς, καταλαµβάνουν το νησί, ένα από τα τελευ-ταία µη υποδουλωµένα µέρη της Ελλάδας. Η παρουσία τους, όµως, θα είναι σχεδόν τυπική. Αξιοποιώντας τις ευνοϊκές συνθήκες, η Τήνος εξελίσσεται θεα-µατικά. Αυτοδιοικείται, ακµάζει οικονοµικά και αναπτύσσει το διαµετακοµιστι-κό εµπόριο και τις χειροτεχνίες. Ιδιαίτερα στη µαρµαρογλυπτική αναδεικνύεται το µεγαλύτερο κέντρο στην Ελλάδα, µε οικογένειες που καλλιεργούν κληρονο-µικά την τέχνη και περιοδεύουν ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τη Μικρασία, τη Βαλκανική. Επιπροσθέτως, διατηρήθηκαν και τα έθιµα του νησιού, η θρησκεία,

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Page 21: Tinos 360 (Greek)

2118

Σηµαντικές χρονολογίες για το νησί480 π.Χ. Κατά τα Μηδικά (492-479 π.Χ.) η Τήνος περι-

έρχεται στα χέρια των Περσών. Ωστόσο, σύµφωνα µε τον Ηρόδοτο (βιβλ.Η’, κεφ.82-83), η Τηνιακή τριήρης µε αρχη-γό τον Παναίτιο του Σωσιµένη, αυτοµολεί και ενώνεται λίγο πριν από τη ναυµαχία της Σαλαµίνας µε τον ελληνικό στόλο, τον οποίο πληροφορεί για τα σχέδια των Περσών. Αυτό το τόλµηµα των Τηνιακών συνέβαλε σηµαντικά στην περιφανή νίκη των Ελλήνων. Η τριήρης του Παναιτίου σήµερα είναι το δηµόσηµο του ∆ήµου Τήνου.

Μάχη Πλαταιών (479 π.Χ.). Για τη σηµαντική προσφορά των Τηνίων στη µάχη αυτή, το όνοµα «Τήνος» θα γραφεί στον αναθηµατικό ∆ελφικό τρί-ποδα.

4ος αι µ.Χ.. Η Τήνος ασπάζεται το Χριστιανισµό και η λατρεία του αρχαίου ελληνικού δωδεκάθεου εγκαταλείπεται. Μαζί µ’ αυτό και το Ιερό του Ποσειδώ-να και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, έπειτα από αιώνες λατρείας.

Βυζαντινή Περίοδος. Το νησί ανήκει στο «Θέµα Ελλάδος» και δέχεται τις αλλεπάλληλες επιδροµές των Σαρακηνών αλλά και πολλών άλλων λαών.

1207. Η Τήνος περνάει στην κυριότητα των Βενετών, αρχικά ως κτήση της οικογένειας Γκίζη (1207 – 1390) και στη συνέχεια, ως το 1715, κάτω από την άµεση διοίκηση της ∆ηµοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Η πολύχρονη παρουσία των Βενετών και οι ειδικές συνθήκες µεταξύ αυτών και των Τηνιακών έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαµόρφωση του χαρακτήρα της Τήνου. Την κατέστη-σαν καταφύγιο των κατατρεγµένων Ελλήνων, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και σχετική ασφάλεια. Επηρέασαν την κοινωνική σύνθεση µε τη δηµιουργία ενός ιδιότυπου φεουδαλισµού, την πολιτιστική και θρησκευτική κατάσταση (αξιοσηµείωτη είναι η παρουσία του καθολικού δόγµατος).

1538. Λεηλασία του νησιού από τον πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα. 5 Ιουνίου 1715. Οι Τούρκοι, µετά από 11 ανεπιτυχείς προσπάθειες και

σε συνεννόηση µε τους Βενετούς, καταλαµβάνουν το νησί, ένα από τα τελευ-ταία µη υποδουλωµένα µέρη της Ελλάδας. Η παρουσία τους, όµως, θα είναι σχεδόν τυπική. Αξιοποιώντας τις ευνοϊκές συνθήκες, η Τήνος εξελίσσεται θεα-µατικά. Αυτοδιοικείται, ακµάζει οικονοµικά και αναπτύσσει το διαµετακοµιστι-κό εµπόριο και τις χειροτεχνίες. Ιδιαίτερα στη µαρµαρογλυπτική αναδεικνύεται το µεγαλύτερο κέντρο στην Ελλάδα, µε οικογένειες που καλλιεργούν κληρονο-µικά την τέχνη και περιοδεύουν ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τη Μικρασία, τη Βαλκανική. Επιπροσθέτως, διατηρήθηκαν και τα έθιµα του νησιού, η θρησκεία,

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 19Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Α Ν Α ∆ Ρ Ο Μ Η

τα σχολεία, καθώς και η µη φορολόγηση των Τηνιακών. 1771-1774. Σύντοµο πέρασµα των Ρώσων από το νησί κατά την επανά-

σταση των αδελφών Ορλώφ. 31 Μαρτίου 1821. Πρώτος ο Πύργος της Τήνου απ’ όλες τις Κυκλάδες

υψώνει τη σηµαία της Επανάστασης στην Έξω Μεριά. Η Χώρα ακολούθησε στις 20 Απριλίου, ενώ πολλά προσέφεραν οι Τηνιακοί στον αγώνα σε στεριά και θάλασσα.

30 Ιανουαρίου 1823. “Εκ σπλάχνων γης Αγία Εικών ανέθορεν, ευαγγελί-σασα Ελλάδος ελευθερίαν”. Η εύρεση της θαυµατουργής εικόνας της Μεγαλό-χαρης, έπειτα από το θείο όραµα της µοναχής Πελαγίας, κατέστησε το νησί ως το µεγαλύτερο σύγχρονο προσκύνηµα της πατρίδας µας και της Ορθοδοξίας.

1895. ∆ιοργανώνονται στο νησί τα «Τήνια», προποµπός των Ολυµπια-κών αγώνων του 1896.

15 Αυγούστου 1940. Οι Ιταλοί τορπιλίζουν το εύδροµο «Έλλη» στο κα-τάµεστο από πιστούς λιµάνι της Τήνου, ανήµερα της εορτής του ∆εκαπενταύ-γουστου. Ευτυχώς δεν υπήρξαν θύµατα ανάµεσα στους χιλιάδες προσκυνητές, πράγµα που θεωρήθηκε θαύµα της Παναγίας.

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣ

ΦΩTO: ΔHMHTPHΣ KOPPEΣ

Page 22: Tinos 360 (Greek)

2220

ΤΗΝΙΑ 1895

Τα «Τήνια» διοργανώθηκαν στην Τήνο το τριήµερο της 15ης Αυγούστου 1895.

Αποτέλεσαν τον προποµπό των Ολυµπιακών Αγώνων κατά την αναβίωσή τους το

1896, αιώνες έπειτα από την κατάργησή τους (4ος αι. µ.Χ.). Απηχούσαν το αρχαίο

ολυµπιακό πνεύµα, καθώς οι αγώνες τους εντάχθηκαν στις θρησκευτικές εκδηλώσεις,

όπως γινόταν και κατά την αρχαιότητα. Την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση αυτών

των αγώνων είχε ο Τήνιος γυµναστής και δικηγόρος Ξενοφών Σώχος. Μετά από

άρνηση του Πανελλήνιου Γυµναστικού Συλλόγου, ο Εθνικός Γυµναστικός Σύλλογος

δέχτηκε να αναλάβει τη διοργάνωση. Πόσο µεγάλη δύναµη και λάµψη είχε η

Μεγαλόχαρη στην ελεύθερη και αλύτρωτη Ελλάδα την εποχή εκείνη φαίνεται από

το πλήθος των πιστών και επισκεπτών που προσήλθαν. Όµως, αξίζει να αναφερθεί

ότι το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυµα Ευαγγελιστρίας Τήνου προσέφερε τη µεγαλύτερη

χρηµατική ενίσχυση και όχι µόνο. Απόδειξη αποτελεί το ποσό των 2000 δραχµών

(υπέρογκο ποσό για τα δεδοµένα της εποχής) που προσέφερε το Ίδρυµα, έναντι των

70 δραχµών που συνεισέφερε ο ∆ήµος Τήνου.

Από τα Τήνια του 1895 έχουν σωθεί δυο µόνο µετάλλια. Στη µια πλευρά είναι

χαραγµένη η σκηνή του Ευαγγελισµού, ενώ στην άλλη απεικονίζεται ένας οπλίτης

µε ασπίδα χωρίς δόρυ όµως, σύµβολο της ειρήνης που ήθελαν να προβάλουν οι

αγώνες αυτοί.

Έπειτα από 111 χρόνια, το 2006, τα Τήνια αναβίωσαν στην πατρίδα τους, την

Τήνο. Σ’ αυτό το σηµαντικό για το νησί αθλητικό γεγονός έλαβαν µέρος όλοι οι

φορείς του νησιού, οι οποίοι και ανέλαβαν και τη χρηµατοδότησή του. Όπως και το

1895, τη διοργάνωση ανέλαβε ο Εθνικός Γ.Σ. και έλαβαν µέρος οι ίδιοι σύλλογοι.

Μετά την επιτυχία τους, αποφασίστηκε να λαµβάνουν χώρα τα Τήνια στο νησί κάθε

τέσσερα χρόνια, όπως ακριβώς και οι Ολυµπιάδες.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α & Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ

Page 23: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 24: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 25: Tinos 360 (Greek)

Παράδοση

www.tinos360.gr

Page 26: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 27: Tinos 360 (Greek)

27Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η 25

Η Τήνος έχει χαρακτηριστεί ως «νησί της τέχνης και της οµορφιάς», καθώς είναι διάσπαρτη µε αριστουργήµατα αρχιτεκτονικής. Είναι προικισµένη από τη φύση, αφενός µε σπάνια πετρώµατα, όπως το πράσινο και λευκό µάρµαρο, ο σχιστόλιθος και ο γρανίτης, και αφετέρου µε το περιβάλλον της, το οποίο ευ-νοεί και διεγείρει το καλλιτεχνικό συναίσθηµα. Γι’ αυτό, άλλωστε, «γέννησε» πλήθος καλλιτεχνών που διέπρεψαν τόσο στην αρχιτεκτονική, όσο και στις υπό-λοιπες τέχνες.

Η ύπαιθρος της Τήνου

Μαζί µε την αρχιτεκτονική, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Τη-νιακή ύπαιθρος. Το κλίµα και το περιβάλλον της Τήνου προσδιόρισαν και τη µορφή των χωραφιών, αλλά και καθόρισαν τις ασχολίες των ντόπιων. Έτσι οι

χωρικοί µετέτρεψαν τις απότοµες πλαγιές σε καλλιεργήσιµο χώρο µε τις ανα-βαθµίδες (ή «σκάλες» στην ντόπια διάλεκτο) που δηµιούργησαν, χτίζοντας µε ξερολιθιές αναληµµατικούς τοίχους, «πεζούλες». Αυτή η συνήθεια υπήρχε στην Τήνο από τα αρχαία χρόνια. Ήδη τον 4ο αιώνα π.Χ. υπάρχουν µαρτυρίες ότι οι

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 28: Tinos 360 (Greek)

28 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η26

κάτοικοι του νησιού συνήθιζαν να δίνουν αυτή τη µορφή, δηλαδή τις στενές λωρίδες γης, στο επικλινές ανάγλυφο του νησιού. Μάλιστα αυτές οι «σκάλες» ονοµάζονταν και «τράφοι» (από αναγραµµατισµό της αρχαίας ελληνικής λέξης «τάφρος») και σχηµάτιζαν φυσικές δεξαµενές νερού ή επιφάνειες προς καλλι-έργεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, το έδαφος γίνεται επίπεδο, το χώµα συγκρατεί-

ται και δεν παρασύρεται από τις βροχές και στη µέσα µεριά της «σκά-λας» φυτεύονται συκιές ή αµπέλια, ώστε να προ-στατεύουν από τους βο-ριάδες, αλλά και να συ-γκρατούν την υγρασία. Η πρόσβαση των αγρο-τών στα κτήµατά τους γίνεται µε στενά δροµά-κια. Κτισµένα κι αυτά µε ξερολιθιές κατά µήκος των συνόρων των χω-ραφιών, συνήθως µε σκαλοπάτια εξαιτίας της κλίσης του εδάφους, προσφέρουν απόλαυ-ση στον επισκέπτη είτε όταν τα διαβαίνει είτε όταν τα παρατηρεί.

Στα µέρη όπου υπάρχουν άφθονα νε-ρά, τις λαγκαδιές, οι αγρότες προτιµούν να δηµιουργούν περιβόλια µε ελιές και εσπεριδοει-δή. Σ’ αυτό βοηθά και η απανεµιά που επικρατεί

στα µέρη αυτά. Στην πεδιάδα του νησιού, που βρίσκεται γύρω από το χωριό Κώµη, τα χωράφια προστατεύονται από τα ζώα µε χαντάκια που, εκτός των άλλων, βοηθούν και στη διατήρηση της υγρασίας.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 29: Tinos 360 (Greek)

29Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η26

κάτοικοι του νησιού συνήθιζαν να δίνουν αυτή τη µορφή, δηλαδή τις στενές λωρίδες γης, στο επικλινές ανάγλυφο του νησιού. Μάλιστα αυτές οι «σκάλες» ονοµάζονταν και «τράφοι» (από αναγραµµατισµό της αρχαίας ελληνικής λέξης «τάφρος») και σχηµάτιζαν φυσικές δεξαµενές νερού ή επιφάνειες προς καλλι-έργεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, το έδαφος γίνεται επίπεδο, το χώµα συγκρατεί-

ται και δεν παρασύρεται από τις βροχές και στη µέσα µεριά της «σκά-λας» φυτεύονται συκιές ή αµπέλια, ώστε να προ-στατεύουν από τους βο-ριάδες, αλλά και να συ-γκρατούν την υγρασία. Η πρόσβαση των αγρο-τών στα κτήµατά τους γίνεται µε στενά δροµά-κια. Κτισµένα κι αυτά µε ξερολιθιές κατά µήκος των συνόρων των χω-ραφιών, συνήθως µε σκαλοπάτια εξαιτίας της κλίσης του εδάφους, προσφέρουν απόλαυ-ση στον επισκέπτη είτε όταν τα διαβαίνει είτε όταν τα παρατηρεί.

Στα µέρη όπου υπάρχουν άφθονα νε-ρά, τις λαγκαδιές, οι αγρότες προτιµούν να δηµιουργούν περιβόλια µε ελιές και εσπεριδοει-δή. Σ’ αυτό βοηθά και η απανεµιά που επικρατεί

στα µέρη αυτά. Στην πεδιάδα του νησιού, που βρίσκεται γύρω από το χωριό Κώµη, τα χωράφια προστατεύονται από τα ζώα µε χαντάκια που, εκτός των άλλων, βοηθούν και στη διατήρηση της υγρασίας.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

27

Τα χωριά της ΤήνουΟι οικισµοί της Τήνου στην πλειονότητά τους δηµιουργήθηκαν το 17ο αι-

ώνα, οπότε και έφτασαν στο απόγειό τους. Η διαµόρφωσή τους επηρεάστη-κε από ποικίλους παράγοντες. Οι πιο σηµαντικοί ήταν τα καιρικά φαινόµενα και οι αέρηδες που επικρατούν στο νησί, η µορφολογία του εδάφους και οι κοινωνικοϊστορικές συνθήκες. Οι επιδροµές µέσω θαλάσσης κατά διάφορες ιστορικές περιόδους ανάγκασαν τους ντόπιους να συγκεντρωθούν στο εσωτε-ρικό του νησιού, χτίζοντας εκεί τους περισσότερους από τους οικισµούς τους. Χτισµένοι στην ενδοχώρα της Τήνου και περικυκλωµένοι από βουνά (όπως τα χωριά Βωλάξ, Πύργος) δεν ήταν ορατοί από τον εχθρό. Σ’ αυτό συνέβαλε και η χρήση του ντόπιου σχιστόλιθου, που υπάρχει άφθονος στο νησί, καθώς και η πυκνότητα µε την οποία χτίστηκαν τα σπίτια. Βέβαια, ορισµένοι οικισµοί από αυτούς «κοιτούν» τη θάλασσα (όπως για παράδειγµα τα χωριά Καρδιανή και Ιστέρνια) προφυλαγµένοι, όµως, από την Ανατολή από όπου προερχόταν και ο µεγαλύτερος κίνδυνος. Οι σφοδροί άνεµοι που επικρατούν στο νησί και ιδι-αίτερα οι βοριάδες, πιο ισχυροί από άλλα νησιά του Αιγαίου, ώθησαν στο χτί-σιµο των χωριών στις µεσηµβρινές πλαγιές ως επί το πλείστον. Οι Τηνιακοί τε-χνίτες εκµεταλλευόµενοι έξυπνα το ανάγλυφο του εδάφους, προσανατολίζουν έτσι τα χωριά, ώστε να πετυχαίνουν την έκθεσή τους στον ήλιο, καλό αερισµό, αλλά παράλληλα την προστασία τους από τους δυνατούς ανέµους. Όµως, και άλλα καιρικά φαινόµενα συντέλεσαν στη διαµόρφωση του τηνιακού σπιτιού.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α Τ Η Σ Τ Η Ν Ο Υ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 30: Tinos 360 (Greek)

30 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η28

Η παρουσία δώµατος στα σπίτια οφείλεται στην έλλει-ψη χιονιού και στις έντονες βροχοπτώσεις, ενώ οι κα-µάρες στα σοκάκια των οικι-σµών προστατεύουν από τη βροχή και τον ήλιο. Πάντα κοντά σε ρεµατιές και σε πα-ρυφές βουνών, οι Τηνιακοί οικισµοί εκµεταλλεύονται την παροχή νερού και τη γο-νιµότητα των χωραφιών για τις καλλιέργειές τους. Τέλος, η µορφολογία του εδάφους και τα ντόπια υλικά έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη δια-µόρφωση των χωριών και στην οικοδόµηση των σπι-τιών µε θέση σε σχέση µε

το ανάγλυφο του νησιού. Η κλίση του εδάφους µε τις «σκάλες»-βαθµίδες είχε ως αποτέλεσµα την κλιµακω-τή µορφή των χωριών. Τα πετρώµατα του νησιού χρη-σιµοποιήθηκαν ευρέως από τους ντόπιους χτίστες, οι σχι-στόλιθοι στους τοίχους των σπιτιών και τις ξερολιθιές, το µάρµαρο στα σοκάκια, αλλά και αλλού, όσο άντεχε η τσέ-πη του εκάστοτε ιδιοκτήτη.

Η τηνιακή αρχιτεκτονική είναι αυθεντική. Παρόλη τη Βενετική παρουσία στο νησί για πολλούς αιώνες, δεν υι-οθέτησε κανένα δυτικό στοι-χείο. Μόνο σε κάποιες εξαι-ρέσεις µπορούµε να δούµε

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 31: Tinos 360 (Greek)

31Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η28

Η παρουσία δώµατος στα σπίτια οφείλεται στην έλλει-ψη χιονιού και στις έντονες βροχοπτώσεις, ενώ οι κα-µάρες στα σοκάκια των οικι-σµών προστατεύουν από τη βροχή και τον ήλιο. Πάντα κοντά σε ρεµατιές και σε πα-ρυφές βουνών, οι Τηνιακοί οικισµοί εκµεταλλεύονται την παροχή νερού και τη γο-νιµότητα των χωραφιών για τις καλλιέργειές τους. Τέλος, η µορφολογία του εδάφους και τα ντόπια υλικά έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη δια-µόρφωση των χωριών και στην οικοδόµηση των σπι-τιών µε θέση σε σχέση µε

το ανάγλυφο του νησιού. Η κλίση του εδάφους µε τις «σκάλες»-βαθµίδες είχε ως αποτέλεσµα την κλιµακω-τή µορφή των χωριών. Τα πετρώµατα του νησιού χρη-σιµοποιήθηκαν ευρέως από τους ντόπιους χτίστες, οι σχι-στόλιθοι στους τοίχους των σπιτιών και τις ξερολιθιές, το µάρµαρο στα σοκάκια, αλλά και αλλού, όσο άντεχε η τσέ-πη του εκάστοτε ιδιοκτήτη.

Η τηνιακή αρχιτεκτονική είναι αυθεντική. Παρόλη τη Βενετική παρουσία στο νησί για πολλούς αιώνες, δεν υι-οθέτησε κανένα δυτικό στοι-χείο. Μόνο σε κάποιες εξαι-ρέσεις µπορούµε να δούµε

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

29

µαρµάρινες κολόνες, χαρακτηριστικό κτισµάτων και εκκλησιών της ∆ύσης. Η Τουρκική κατοχή στην Τήνο, επίσης, δεν άφησε κανένα αρχιτεκτονικό στοι-χείο. Σ’ αυτό, βέβαια, συνηγορεί και η µικρή σχετικά παραµονή των κατακτητών στο νησί (1715- 1821 µε διακοπές).

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α Τ Η Σ Τ Η Ν Ο Υ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 32: Tinos 360 (Greek)

32 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η30

Κύριο χαρακτηριστικό των χωριών της Τήνου είναι η έλλειψη οχύρωσης ή οχυρωµατικής δοµής, µε εξαίρεση το Κάστρο-Ξώµπουργο, λόγω συνθηκών. Αυτό, κυρίως, οφείλεται στο ειδικό καθεστώς που είχε η Τήνος µε τους Βενε-τούς κατακτητές διατηρώντας µε αυτόν τον τρόπο την πλήρη αυτονοµία της. Η δοµή των οικισµών µαρτυρά το πόσο «δεµένη» κοινωνία ήταν τα χωριά, µε το ένα σπίτι «κολλητό» στο άλλο. Οι δρόµοι και τα µονοπάτια των οικι-σµών σχηµατίζουν ιστό, ακολουθώντας την κλίση του εδάφους. Τέλος, πολλά χωριά διαθέτουν δηµόσια κτίρια, όπως σχολεία, κοινοτικά καταστήµατα και άλλα. Εξάλλου, οι βρύσες, τα ανοιχτά µέρη για τα πανηγύρια, οι πλατείες, είναι ζωντανοί χώροι για την οµαλή ζωή σ’ αυτά.

Κύριο γνώρισµα της οργάνωσης στις Κυκλάδες είναι αυτή του χώρου µε βάση τη γειτονιά. Η µεγαλύτερη έµ-φαση δίνεται στην πλατεία και εκκλη-σία, οι οποίες συχνά συνυπάρχουν ή είναι κοντά. Όλα τα δηµόσια κτίρια ή µέρη συνάντησης (π.χ. καφενείο) ή συναλλαγής (π.χ. µαγαζιά) βρίσκονται στην πλατεία, που συγκεντρώνει τη ζωή του οικισµού. Σε µεγάλα χωριά, καµιά φορά, υπάρχουν περισσότερες από µια πλατείες. Στη Χώρα, δυστυ-χώς, λόγω των αναγκών της σύγχρο-νης κοινωνίας και της πολυκοσµίας, τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Η παραδοσιακή οργάνωση του χώρου

άλλαξε και έµφαση δόθηκε στην παραλία και το λιµάνι. Ωστόσο, δεν παύουν να υπάρχουν και γειτονιές βασισµένες στον παραδοσιακό τρόπο δόµησης των χωριών.

Η ονοµασία αρκετών χωριών της Τήνου προέρχεται από την περίοδο της φεουδαρχίας, που επικρατούσε για αρκετά χρόνια στο νησί, π.Χ.. τα τοπωνύµια που λήγουν σε –άδος. Κάποια άλλα χωριά, «Κώµη», «Πύργος», «Στενή», κλπ, µαρτυρούν την ίδρυσή τους σε προγενέστερες εποχές (π.χ. «Κώµη»=Χώρα-πόλις κατά την αρχαία κλασική περίοδο). Άλλα, οφείλουν την ονοµασία τους στους πρώτους κατοίκους τους Κάρες, π.χ. Καρυά, ενώ άλλα έχουν πάρει το όνοµά τους από κάποιο χαρακτηριστικό της περιοχής, π.χ. Λουτρά, Τριπότα-µος, Κρόκος κλπ.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 33: Tinos 360 (Greek)

33Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η30

Κύριο χαρακτηριστικό των χωριών της Τήνου είναι η έλλειψη οχύρωσης ή οχυρωµατικής δοµής, µε εξαίρεση το Κάστρο-Ξώµπουργο, λόγω συνθηκών. Αυτό, κυρίως, οφείλεται στο ειδικό καθεστώς που είχε η Τήνος µε τους Βενε-τούς κατακτητές διατηρώντας µε αυτόν τον τρόπο την πλήρη αυτονοµία της. Η δοµή των οικισµών µαρτυρά το πόσο «δεµένη» κοινωνία ήταν τα χωριά, µε το ένα σπίτι «κολλητό» στο άλλο. Οι δρόµοι και τα µονοπάτια των οικι-σµών σχηµατίζουν ιστό, ακολουθώντας την κλίση του εδάφους. Τέλος, πολλά χωριά διαθέτουν δηµόσια κτίρια, όπως σχολεία, κοινοτικά καταστήµατα και άλλα. Εξάλλου, οι βρύσες, τα ανοιχτά µέρη για τα πανηγύρια, οι πλατείες, είναι ζωντανοί χώροι για την οµαλή ζωή σ’ αυτά.

Κύριο γνώρισµα της οργάνωσης στις Κυκλάδες είναι αυτή του χώρου µε βάση τη γειτονιά. Η µεγαλύτερη έµ-φαση δίνεται στην πλατεία και εκκλη-σία, οι οποίες συχνά συνυπάρχουν ή είναι κοντά. Όλα τα δηµόσια κτίρια ή µέρη συνάντησης (π.χ. καφενείο) ή συναλλαγής (π.χ. µαγαζιά) βρίσκονται στην πλατεία, που συγκεντρώνει τη ζωή του οικισµού. Σε µεγάλα χωριά, καµιά φορά, υπάρχουν περισσότερες από µια πλατείες. Στη Χώρα, δυστυ-χώς, λόγω των αναγκών της σύγχρο-νης κοινωνίας και της πολυκοσµίας, τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Η παραδοσιακή οργάνωση του χώρου

άλλαξε και έµφαση δόθηκε στην παραλία και το λιµάνι. Ωστόσο, δεν παύουν να υπάρχουν και γειτονιές βασισµένες στον παραδοσιακό τρόπο δόµησης των χωριών.

Η ονοµασία αρκετών χωριών της Τήνου προέρχεται από την περίοδο της φεουδαρχίας, που επικρατούσε για αρκετά χρόνια στο νησί, π.Χ.. τα τοπωνύµια που λήγουν σε –άδος. Κάποια άλλα χωριά, «Κώµη», «Πύργος», «Στενή», κλπ, µαρτυρούν την ίδρυσή τους σε προγενέστερες εποχές (π.χ. «Κώµη»=Χώρα-πόλις κατά την αρχαία κλασική περίοδο). Άλλα, οφείλουν την ονοµασία τους στους πρώτους κατοίκους τους Κάρες, π.χ. Καρυά, ενώ άλλα έχουν πάρει το όνοµά τους από κάποιο χαρακτηριστικό της περιοχής, π.χ. Λουτρά, Τριπότα-µος, Κρόκος κλπ.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

31

Το Τηνιακό σπίτιΤα σπίτια του νησιού αποτελούν χαρακτηριστικό δείγµα παραδοσιακής τέ-

χνης. Ξεχωρίζουν για την απλότητα και τη λειτουργικότητά τους. Είναι µικρά µε λιγοστά ανοίγµατα, τα οποία σπανίζουν στη βορινή όψη. Άλλωστε, αυτό είναι κύριο χαρακτηριστικό της µεσογειακής αρχιτεκτονικής. Στα παλαιά χρόνια, το εξωτερικό των σπιτιών έµενε άβαφο για να µη διαφέρουν από το φυσικό τοπίο. Σήµερα, βάφεται λευκό ή µε ανοιχτά χρώµατα, βασικά για απολύµανση και αντανάκλαση ηλιακής ακτινοβολίας, ώστε να αποφεύγεται η υπερθέρ-µανση. Τα οικοδοµικά υλικά είναι, κυρίως, το ντόπιο µάρ-µαρο και ο σχιστόλιθος, ενώ το ασβέστωµα χρησιµοποιεί-ται για χτίσιµο, σοβάντισµα, διακόσµηση ή για την κάλυψη των ρωγµών. Το δάπεδο κα-λύπτεται µε σχιστόλιθους ή µε «πατηµένο» χώµα.

Τα παραδοσιακά τηνια-κά σπίτια, συνήθως, αποτε-λούνται από ένα ευρύχωρο δωµάτιο, τη σάλα, το οποίο χρησιµοποιείται ως χώρος υποδοχής, δύο ή τρία µικρό-τερα δωµάτια (ανάλογα µε τον αριθµό των µελών της οικογέ-νειας) στην πίσω πλευρά ή στα πλάγια, τις κρεβατοκάµαρες, µία κουζίνα µε τζάκι (το οποίο χρησιµεύει κυρίως για παρα-σκευή του φαγητού παρά για θέρµανση). Στους βοηθητικούς χώρους του σπι-τιού ανήκει το κατώι (ισόγειο), όπου αποθηκεύονται όλα τα αγροτικά προϊόντα, ο φούρνος, αλλά και χώροι για την επεξεργασία της σοδιάς, όπως πατητήρι, ρακιζιό, αχυρώνας και άλλα. Η αυλή, ανοιχτή ή σπάνια στεγασµένη, βρίσκεται συνήθως στην µπροστινή όψη του κτίσµατος, στον πρώτο όροφο, η οποία

Τ Ο Τ Η Ν Ι Α Κ Ο Σ Π Ι Τ Ι

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 34: Tinos 360 (Greek)

34 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η32

σπάνια έχει βόρειο προσανατολισµό. Περιβάλλεται από κτιστούς τοίχους, τα πεζούλια, συνήθως «ντυµένους» µε πλάκες µαρµάρου, σαν διπλό περβάζι (το ένα χαµηλότερο), όπου κάποιος µπορεί να καθίσει και να χαρεί τη µαγευτική θέα του Αιγαίου Πελάγους. Ο ρόλος της αυλής ήταν και είναι σηµαντικός, κα-θώς γύρω της αναπτύσσεται η ζωή και η κοινωνία της οικογένειας. Άλλωστε δεδοµένος είναι και ο «εξοπλισµός» της αυλής: πάγκοι, τραπέζι, αλτάνες για τα λουλούδια, σταµνοθήκες, σκάλα για τον πάνω όροφο ή την ταράτσα κλπ. Ο πρώτος όροφος επικοινωνεί µε το ισόγειο και το δρόµο, συνήθως µε µια εξωτερική σκάλα από µάρµαρο ή σχιστόλιθο. Η κύρια είσοδος, που στα πε-

ρισσότερα σπίτια βρίσκεται στη µέση της πρόσοψης του σπιτιού ανάµεσα στα πα-ράθυρα, είναι διακοσµηµένη µε υπέρθυ-ρα. Στην οροφή του σπιτιού –ταράτσα- υπάρχουν υπέροχες καµινάδες, οι οποίες δηµιουργούν αισθητική ευχαρίστηση µε τις λιτές τους γραµµές. Σε πολλά σπίτια, στο ψηλότερο σηµείο της καµινάδας το-ποθετείται ένα πήλινο πιθάρι. Μία τέτοια ιδανική χρήση των υλικών δίνει µια ιδέα για το πώς οι πρακτικές και αισθητικές ανάγκες των ανθρώπων µπορούν άψογα να συνταιριαστούν.

Εσωτερικά, τα σπίτια έχουν πολύ λι-τές γραµµές, µε µοναδικά διακοσµητικά στοιχεία το ηµικυκλικό τόξο, το «βόλτο» όπως ονοµάζεται, στο µέσο της σάλας και τις κτιστές εσοχές στους τοίχους (τις θυρίδες). Το βόλτο, χαρακτηριστικό γνώ-ρισµα νησιώτικων σπιτιών, βοηθά στην

υποβάσταξη του βάρους του άνω δώµατος. Είναι επιπλωµένα µε τα αναγκαία, πλην όµως παραδοσιακά, έπιπλα (µπουφέ, κοµό, ντιβάνι, µπαούλο), τα οποία καλύπτουν λευκά χειροποίητα ή στον αργαλειό κεντήµατα, ενώ στα παράθυρα κρέµονται κουρτίνες µε νησιώτικες δαντέλες.

Το επίπεδο ζωής στην Τήνο είναι υψηλό. Απόδειξη αποτελεί ότι, αντίθετα µε άλλα µέρη της Ελλάδας, τα ζώα διαχωρίζονται τελείως από την οικογένεια και την τηνιακή κατοικία. ∆ίπλα και γύρω από τα σπίτια υπάρχουν ειδικοί χώροι γι’ αυτά, όπως στάβλοι, χοιροστάσια, περιστερώνες και άλλα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 35: Tinos 360 (Greek)

35Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η32

σπάνια έχει βόρειο προσανατολισµό. Περιβάλλεται από κτιστούς τοίχους, τα πεζούλια, συνήθως «ντυµένους» µε πλάκες µαρµάρου, σαν διπλό περβάζι (το ένα χαµηλότερο), όπου κάποιος µπορεί να καθίσει και να χαρεί τη µαγευτική θέα του Αιγαίου Πελάγους. Ο ρόλος της αυλής ήταν και είναι σηµαντικός, κα-θώς γύρω της αναπτύσσεται η ζωή και η κοινωνία της οικογένειας. Άλλωστε δεδοµένος είναι και ο «εξοπλισµός» της αυλής: πάγκοι, τραπέζι, αλτάνες για τα λουλούδια, σταµνοθήκες, σκάλα για τον πάνω όροφο ή την ταράτσα κλπ. Ο πρώτος όροφος επικοινωνεί µε το ισόγειο και το δρόµο, συνήθως µε µια εξωτερική σκάλα από µάρµαρο ή σχιστόλιθο. Η κύρια είσοδος, που στα πε-

ρισσότερα σπίτια βρίσκεται στη µέση της πρόσοψης του σπιτιού ανάµεσα στα πα-ράθυρα, είναι διακοσµηµένη µε υπέρθυ-ρα. Στην οροφή του σπιτιού –ταράτσα- υπάρχουν υπέροχες καµινάδες, οι οποίες δηµιουργούν αισθητική ευχαρίστηση µε τις λιτές τους γραµµές. Σε πολλά σπίτια, στο ψηλότερο σηµείο της καµινάδας το-ποθετείται ένα πήλινο πιθάρι. Μία τέτοια ιδανική χρήση των υλικών δίνει µια ιδέα για το πώς οι πρακτικές και αισθητικές ανάγκες των ανθρώπων µπορούν άψογα να συνταιριαστούν.

Εσωτερικά, τα σπίτια έχουν πολύ λι-τές γραµµές, µε µοναδικά διακοσµητικά στοιχεία το ηµικυκλικό τόξο, το «βόλτο» όπως ονοµάζεται, στο µέσο της σάλας και τις κτιστές εσοχές στους τοίχους (τις θυρίδες). Το βόλτο, χαρακτηριστικό γνώ-ρισµα νησιώτικων σπιτιών, βοηθά στην

υποβάσταξη του βάρους του άνω δώµατος. Είναι επιπλωµένα µε τα αναγκαία, πλην όµως παραδοσιακά, έπιπλα (µπουφέ, κοµό, ντιβάνι, µπαούλο), τα οποία καλύπτουν λευκά χειροποίητα ή στον αργαλειό κεντήµατα, ενώ στα παράθυρα κρέµονται κουρτίνες µε νησιώτικες δαντέλες.

Το επίπεδο ζωής στην Τήνο είναι υψηλό. Απόδειξη αποτελεί ότι, αντίθετα µε άλλα µέρη της Ελλάδας, τα ζώα διαχωρίζονται τελείως από την οικογένεια και την τηνιακή κατοικία. ∆ίπλα και γύρω από τα σπίτια υπάρχουν ειδικοί χώροι γι’ αυτά, όπως στάβλοι, χοιροστάσια, περιστερώνες και άλλα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

33Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Ε Σ Κ Α Ι Ξ Ω Κ Λ Η Σ Ι ΑΦ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 36: Tinos 360 (Greek)

36 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η34

ΑΛΩΝΙΣΜΑ-ΛΙΧΝΙΣΜΑ

Ο επισκέπτης της Τήνου έχει την ευκαιρία να δει και να θαυµάσει ένα ακόµα

δηµιούργηµα φτιαγµένο µε τέχνη και µεράκι από τους µάστορες της τηνιακής πέτρας:

το αλώνι. Έχει σχήµα κυκλικό µε διάµετρο 4-5µ, πλακόστρωτο δάπεδο και τοιχώµατα

από όρθιες πλάκες ύψους 50-60 εκ. Γύρω

από το άνοιγµα του αλωνιού υπάρχει ένα

πέτρινο διάζωµα (αζούρι). Έξω από το αλώνι

ο αγρότης έχει συγκεντρώσει δεµάτια από

στάχυα (χειροβόλους), τα οποία σχηµατίζουν

τη θηµωνιά. Στις αρχές Ιουλίου ξεκινά το

αλώνισµα. Για το σκοπό αυτό ο χωρικός

φέρνει στο αλώνι δυο αγελάδες συνήθως

(ενίοτε, όµως, µια αγελάδα και ένα µουλάρι

ή γαϊδούρι), τις οποίες βάζει στο ζυγό και,

αφού ρίξει µέσα στο αλώνι 8-10 δεµάτια,

αρχίζει το αλώνισµα. ∆ηλαδή, περιφέρει τις

αγελάδες κυκλικά, ενώ αυτός ακολουθεί από πίσω παροτρύνοντάς τες να τρέχουν,

για να τρίβονται τα στάχυα και να αποχωρίζεται ο καρπός. Όταν κρίνει ότι τα στάχυα

πατήθηκαν καλά, ρίχνει άλλα δεµάτια (πέταγµα) κ.ο.κ. µέχρι να τελειώσει η θηµωνιά.

Επειδή το αλώνισµα πραγµατοποιείται κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, ο

αλωνιστής δέχεται δροσερό νερό και ψωµοτύρι από µέλη της οικογένειάς του, που

βαδίζουν ταυτόχρονα µαζί του πάνω στο διάζωµα του αλωνιού.

Το λίχνισµα ακολουθεί το αλώνισµα, αλλά για να λιχνίσει ο αγρότης, πρέπει να

φυσά ελαφρό αεράκι, του οποίου την ένταση και κατεύθυνση διαπιστώνει πετώντας

λίγα στάχυα ψηλά. Όταν το κρίνει κατάλληλο, αρχίζει η διαδικασία του λιχνίσµατος,

συνήθως πολύ πρωί. Με το λιχνιστίρι («δικριάνι», κάτι σαν ξύλινη τρίαινα) πετά

ψηλά τα στάχυα, τα οποία το αεράκι τα παρασύρει έξω και δίπλα στο αλώνι, όπου

σχηµατίζεται ένας σωρός από άχυρα, που

αργότερα θα µεταφερθούν στον αχυρώνα

(«αχεριώνα») για τροφή των ζώων το

χειµώνα. Ο καρπός, σιτάρι, κριθάρι κ.λ.π.,

ως βαρύτερος, κατακάθεται µέσα στο

αλώνι, για να ακολουθήσει το κοσκίνισµά

του στην αρχή µε το δριµόνι και µετά µε το

κόσκινο, για λεπτοµερέστερο καθαρισµό.

Στη συνέχεια µε τενεκέδες, οι οποίοι αποτελούν και µονάδα χωρητικότητας,

γεµίζονται τσουβάλια και έτσι µεταφέρεται ο καρπός στην αποθήκη, και αργότερα

στο µύλο για άλεσµα.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

(πετασιά)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 37: Tinos 360 (Greek)

37Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η34

ΑΛΩΝΙΣΜΑ-ΛΙΧΝΙΣΜΑ

Ο επισκέπτης της Τήνου έχει την ευκαιρία να δει και να θαυµάσει ένα ακόµα

δηµιούργηµα φτιαγµένο µε τέχνη και µεράκι από τους µάστορες της τηνιακής πέτρας:

το αλώνι. Έχει σχήµα κυκλικό µε διάµετρο 4-5µ, πλακόστρωτο δάπεδο και τοιχώµατα

από όρθιες πλάκες ύψους 50-60 εκ. Γύρω

από το άνοιγµα του αλωνιού υπάρχει ένα

πέτρινο διάζωµα (αζούρι). Έξω από το αλώνι

ο αγρότης έχει συγκεντρώσει δεµάτια από

στάχυα (χειροβόλους), τα οποία σχηµατίζουν

τη θηµωνιά. Στις αρχές Ιουλίου ξεκινά το

αλώνισµα. Για το σκοπό αυτό ο χωρικός

φέρνει στο αλώνι δυο αγελάδες συνήθως

(ενίοτε, όµως, µια αγελάδα και ένα µουλάρι

ή γαϊδούρι), τις οποίες βάζει στο ζυγό και,

αφού ρίξει µέσα στο αλώνι 8-10 δεµάτια,

αρχίζει το αλώνισµα. ∆ηλαδή, περιφέρει τις

αγελάδες κυκλικά, ενώ αυτός ακολουθεί από πίσω παροτρύνοντάς τες να τρέχουν,

για να τρίβονται τα στάχυα και να αποχωρίζεται ο καρπός. Όταν κρίνει ότι τα στάχυα

πατήθηκαν καλά, ρίχνει άλλα δεµάτια (πέταγµα) κ.ο.κ. µέχρι να τελειώσει η θηµωνιά.

Επειδή το αλώνισµα πραγµατοποιείται κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, ο

αλωνιστής δέχεται δροσερό νερό και ψωµοτύρι από µέλη της οικογένειάς του, που

βαδίζουν ταυτόχρονα µαζί του πάνω στο διάζωµα του αλωνιού.

Το λίχνισµα ακολουθεί το αλώνισµα, αλλά για να λιχνίσει ο αγρότης, πρέπει να

φυσά ελαφρό αεράκι, του οποίου την ένταση και κατεύθυνση διαπιστώνει πετώντας

λίγα στάχυα ψηλά. Όταν το κρίνει κατάλληλο, αρχίζει η διαδικασία του λιχνίσµατος,

συνήθως πολύ πρωί. Με το λιχνιστίρι («δικριάνι», κάτι σαν ξύλινη τρίαινα) πετά

ψηλά τα στάχυα, τα οποία το αεράκι τα παρασύρει έξω και δίπλα στο αλώνι, όπου

σχηµατίζεται ένας σωρός από άχυρα, που

αργότερα θα µεταφερθούν στον αχυρώνα

(«αχεριώνα») για τροφή των ζώων το

χειµώνα. Ο καρπός, σιτάρι, κριθάρι κ.λ.π.,

ως βαρύτερος, κατακάθεται µέσα στο

αλώνι, για να ακολουθήσει το κοσκίνισµά

του στην αρχή µε το δριµόνι και µετά µε το

κόσκινο, για λεπτοµερέστερο καθαρισµό.

Στη συνέχεια µε τενεκέδες, οι οποίοι αποτελούν και µονάδα χωρητικότητας,

γεµίζονται τσουβάλια και έτσι µεταφέρεται ο καρπός στην αποθήκη, και αργότερα

στο µύλο για άλεσµα.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

(πετασιά)

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 38: Tinos 360 (Greek)

38Φ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 39: Tinos 360 (Greek)

3937

Εκκλησίες και ξωκλήσιαΗ Τήνος από την αρχαιότητα ήταν θρησκευτικό κέντρο, εφόσον το ιερό

του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης την καθιστούσε πανελλήνιο προσκύνηµα. Η πίστη και θρησκευτικότητα του νησιού, όµως, συνεχίστηκε και κατά τους επό-µενους αιώνες µέχρι σήµερα. Αυτό αποδεικνύεται και από το µεγάλο αριθµό των εκκλησιών που βρίσκονται διάσπαρτες σ’ όλο το νησί. Αυτό το γεγονός καθιστά δύσκολη τη συστηµατι-κή µελέτη τους, µε αποτέλεσµα να µην έχει ακόµη ολοκληρωθεί. Με τις 1000 περίπου Ορθόδοξες και Καθολικές εκκλησίες, η Τήνος κα-τέχει ξεχωριστή θέση στον κόσµο της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, όπου η ευαισθησία της Τηνιακής ψυχής έφτασε στο αποκορύφωµά της χρησιµοποιώντας Ανατολικές και ∆υτικές τεχνικές µε ένα µοναδι-κό τρόπο. Με ντόπια υλικά και µε-ράκι, οι Τηνιακοί τεχνίτες έκτισαν εκκλησίες, οι οποίες είναι πραγµατικά έργα τέχνης. Επιπλέον, τα καµπαναριά τους σαγηνεύουν τον επισκέπτη προσκυνητή µε τη µεγαλοπρέπεια αλλά και την απλότητά τους. Όλα, µαρµάρινα και πέτρινα, είναι είτε ιδιαίτερα διακοσµηµένα είτε αφάνταστα λιτά.

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο ανεγέρθηκαν πολλοί ενοριακοί ναοί στα χωριά. Όµως, στο κτίσιµο των πολυάριθµων εκκλησιών συνέ-βαλε και η ειδική συνθήκη µεταξύ των κατοίκων της Τήνου µε τους Τούρκους, µετά την παράδοση του νησιού από τους Βενετούς. Έτσι, οι Τηνιακοί ήταν ελεύθεροι, εκτός των άλλων, να χτίζουν όσες εκκλησίες ήθελαν. Σε κάθε χωράφι σχεδόν χτίστηκε και µια οικογενειακή εκ-κλησία. Άλλωστε η κατοχή ξωκλησιού θεωρείται ευλογία για την οικογένεια που το έχει. Το µεταβιβάζουν από γενιά σε γενιά και το φροντίζουν χωρίς

Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Ε Σ Κ Α Ι Ξ Ω Κ Λ Η Σ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 40: Tinos 360 (Greek)

40 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η38

να υπολογίζουν κόπο και έξοδα. Όταν γιορτάζει το κάθε εκκλησάκι, ιδιωτικό και µη, όλοι οι παρευρισκόµενοι, φίλοι και ξένοι, κάθονται κοντά και απολαµ-βάνουν κέρασµα από την οικογένεια ή από όλες τις οικογένειες του χωριού.

Το παραδοσιακό τηνιακό κέρα-σµα περιλαµβάνει καφέ, ρακί και λουκούµι (αν είναι Χριστούγεννα προσφέρονται και σπιτικά «ξερο-τήγανα»-δίπλες, ενώ αν είναι Πά-σχα τυρόπιτες γλυκές). Συχνά, µαζί µε τα παραπάνω προσφέρονται και παραδοσιακά εδέσµατα, όπως τυράκι τηνιακό, λούζα, σκορδά-το (είδος ντόπιου λουκάνικου µε πολλά µπαχαρικά), αγκινάρες «του λαδιού» και άλλα φαγητά συνο-δευόµενα µε ντόπιο κρασί.

Οι εκκλησίες της Τήνου χωρί-ζονται σε τρία είδη: τους καθεδρι-κούς ναούς (ενοριακές εκκλησίες που ξεχωρίζουν στα χωριά και τη Χώρα), τα παρεκκλήσια (µικρότε-

ρες εκκλησίες που βρίσκονται κοντά στις καθέδρες), και τα ξωκλήσια. Τα τελευ-ταία, όλα κατάλευκα, είναι αµέτρητα και διάσπαρτα στην ύπαιθρο της Τήνου:

στις κορυφές των βουνών, σε απόκρηµνα βράχια, σε παραλίες, µέσα σε κάµπους, πάνω σε µονο-πάτια και δρόµους, σε λαγκαδιές. Όπου δηλαδή µπορεί να φτάσει η φαντασία του Τηνίου πιστού, αλλά και µέσα στα χωριά και τη Χώρα. Αυτά γεµίζουν την Τήνο και στολί-ζουν την ύπαιθρό της. Αποτελούν, πλέον, αναπόσπαστο τµήµα της

και σήµα κατατεθέν. Κάθε µέρα, όλο και κάποιο ξωκλήσι γιορτάζει και µικρά πανηγυράκια δίνουν ζωή στη φύση και αποτελούν αγνές συγκεντρώσεις των νησιωτών.

Από άποψη αρχιτεκτονικής οι εκκλησίες της Τήνου είναι µονόκλιτες, δί-

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 41: Tinos 360 (Greek)

41Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η38

να υπολογίζουν κόπο και έξοδα. Όταν γιορτάζει το κάθε εκκλησάκι, ιδιωτικό και µη, όλοι οι παρευρισκόµενοι, φίλοι και ξένοι, κάθονται κοντά και απολαµ-βάνουν κέρασµα από την οικογένεια ή από όλες τις οικογένειες του χωριού.

Το παραδοσιακό τηνιακό κέρα-σµα περιλαµβάνει καφέ, ρακί και λουκούµι (αν είναι Χριστούγεννα προσφέρονται και σπιτικά «ξερο-τήγανα»-δίπλες, ενώ αν είναι Πά-σχα τυρόπιτες γλυκές). Συχνά, µαζί µε τα παραπάνω προσφέρονται και παραδοσιακά εδέσµατα, όπως τυράκι τηνιακό, λούζα, σκορδά-το (είδος ντόπιου λουκάνικου µε πολλά µπαχαρικά), αγκινάρες «του λαδιού» και άλλα φαγητά συνο-δευόµενα µε ντόπιο κρασί.

Οι εκκλησίες της Τήνου χωρί-ζονται σε τρία είδη: τους καθεδρι-κούς ναούς (ενοριακές εκκλησίες που ξεχωρίζουν στα χωριά και τη Χώρα), τα παρεκκλήσια (µικρότε-

ρες εκκλησίες που βρίσκονται κοντά στις καθέδρες), και τα ξωκλήσια. Τα τελευ-ταία, όλα κατάλευκα, είναι αµέτρητα και διάσπαρτα στην ύπαιθρο της Τήνου:

στις κορυφές των βουνών, σε απόκρηµνα βράχια, σε παραλίες, µέσα σε κάµπους, πάνω σε µονο-πάτια και δρόµους, σε λαγκαδιές. Όπου δηλαδή µπορεί να φτάσει η φαντασία του Τηνίου πιστού, αλλά και µέσα στα χωριά και τη Χώρα. Αυτά γεµίζουν την Τήνο και στολί-ζουν την ύπαιθρό της. Αποτελούν, πλέον, αναπόσπαστο τµήµα της

και σήµα κατατεθέν. Κάθε µέρα, όλο και κάποιο ξωκλήσι γιορτάζει και µικρά πανηγυράκια δίνουν ζωή στη φύση και αποτελούν αγνές συγκεντρώσεις των νησιωτών.

Από άποψη αρχιτεκτονικής οι εκκλησίες της Τήνου είναι µονόκλιτες, δί-

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ Φ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 42: Tinos 360 (Greek)

42 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η40

κλιτες ή τρίκλιτες. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό τους είναι το καµπαναριό τους που δεσπόζει σε ποικίλα σχέδια. Πολλές φορές, µάλιστα, βρίσκεται µόνο του, χωριστά από την εκκλησία. Οι παλιές εκκλησίες δεν έχουν καθόλου ανοίγµατα, ενώ οι µεταγενέστερες έχουν λιγοστά. Η µακραίωνη συνύπαρξη Ορθόδοξου και Καθολικού δόγµατος στο νησί είχε ως αποτέλεσµα επιρροές στην αρχιτε-κτονική και πιο σπάνια, ναούς αφιερωµένους και στα δυο δόγµατα, όπως η Αγ. Αικατερίνη στον Τσικνιά. Γενικά, οι παραδοσιακοί ναοί της Τήνου, και ιδιαί-τερα της υπαίθρου, δε διαφέρουν από την παραδοσιακή τηνιακή κατοικία. Τα κυρίαρχα δοµικά υλικά είναι τα ίδια που χρησιµοποιούνται και στο χτίσιµο της τηνιακής κατοικίας, δηλαδή ο σχιστόλιθος και ο ασβέστης. Το ταβάνι, όπως και στα σπίτια είναι επίπεδο και δηµιουργείται µε µια µεγάλη µονολιθική πλάκα ή µε µικρότερες που στηρίζονται σε ξύλινες δοκούς (τράβες). Σε µερικές εκκλησίες στην όψη τους συναντούµε τριγωνικά αετώµατα, στοιχείο που δε συµφωνεί µε την ντόπια παράδοση, αλλά είναι µεταγενέστερο, των 19ου και 20ού αιώνων.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 43: Tinos 360 (Greek)

43Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η40

κλιτες ή τρίκλιτες. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό τους είναι το καµπαναριό τους που δεσπόζει σε ποικίλα σχέδια. Πολλές φορές, µάλιστα, βρίσκεται µόνο του, χωριστά από την εκκλησία. Οι παλιές εκκλησίες δεν έχουν καθόλου ανοίγµατα, ενώ οι µεταγενέστερες έχουν λιγοστά. Η µακραίωνη συνύπαρξη Ορθόδοξου και Καθολικού δόγµατος στο νησί είχε ως αποτέλεσµα επιρροές στην αρχιτε-κτονική και πιο σπάνια, ναούς αφιερωµένους και στα δυο δόγµατα, όπως η Αγ. Αικατερίνη στον Τσικνιά. Γενικά, οι παραδοσιακοί ναοί της Τήνου, και ιδιαί-τερα της υπαίθρου, δε διαφέρουν από την παραδοσιακή τηνιακή κατοικία. Τα κυρίαρχα δοµικά υλικά είναι τα ίδια που χρησιµοποιούνται και στο χτίσιµο της τηνιακής κατοικίας, δηλαδή ο σχιστόλιθος και ο ασβέστης. Το ταβάνι, όπως και στα σπίτια είναι επίπεδο και δηµιουργείται µε µια µεγάλη µονολιθική πλάκα ή µε µικρότερες που στηρίζονται σε ξύλινες δοκούς (τράβες). Σε µερικές εκκλησίες στην όψη τους συναντούµε τριγωνικά αετώµατα, στοιχείο που δε συµφωνεί µε την ντόπια παράδοση, αλλά είναι µεταγενέστερο, των 19ου και 20ού αιώνων.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 44: Tinos 360 (Greek)

44 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η42

ΠεριστεριώνεςΟι περιστερώνες-περιστεριώνες στην ντόπια τηνιακή διάλεκτο- αποτελούν

τα σπίτια των περιστεριών. Ανέκαθεν υπήρχε αγάπη για τα περιστέρια. Από τα αρχαία χρόνια ως το Χριστιανισµό µε το Άγιο Πνεύµα. Ο ελληνικός λαός τα έχει συνδέσει µε την ειρήνη, την αγάπη, τη θαλπωρή, γι’ αυτό άλλωστε έχουν γραφτεί ποιήµατα, τραγούδια προς τιµήν τους, αλλά τα συναντούµε και σε πα-ραδοσιακά ανάγλυφα, κεντήµατα ή ζωγραφιές.

Περιστεριώνες υπάρ-χουν και σε άλλα κυκλα-δίτικα νησιά, αλλά οι πιο εντυπωσιακοί βρίσκονται στην Τήνο. Έχουν συνδε-θεί στενά µε το νησί και αποτελούν το σήµα κα-τατεθέν του. Ο ντόπιος αρχιτέκτονας γνωρίζει ότι για να προσελκύει τα περι-στέρια, πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη τοποθεσία. Γι’ αυτό, είναι κτισµένοι στην

ενδοχώρα σε ειδικά επιλεγµένες περιοχές, κοντά σε καλλιεργήσιµες εκτάσεις και πηγές νερού, σε πλαγιές βουνών και σε ρεµατιές, ποτέ δηλαδή σε βουνό. Αυτό βοηθά στο πέταγµα των πτηνών, αλλά και στο να βρουν το δρόµο της επιστροφής τους. Η ύπαρξη νερού κοντά στο κτίσµα είναι απαραίτητη, αφού καλύπτει τις ανάγκες τους.

Εκτός από το λειτουρ-γικό λόγο ύπαρξής τους, οι περιστεριώνες είναι και δείγµα ευγενείας και αρι-στοκρατίας. Έτσι, ήταν προνόµιο για τους ιδιοκτή-τες τους, αφού τους προ-σέδιδαν αίγλη. Αποτελούν κοσµήµατα του Τηνιακού τοπίου και αξιοσηµείωτο είναι ότι καθένας είναι δι-αφορετικός από τον άλλο.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 45: Tinos 360 (Greek)

45Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η42

ΠεριστεριώνεςΟι περιστερώνες-περιστεριώνες στην ντόπια τηνιακή διάλεκτο- αποτελούν

τα σπίτια των περιστεριών. Ανέκαθεν υπήρχε αγάπη για τα περιστέρια. Από τα αρχαία χρόνια ως το Χριστιανισµό µε το Άγιο Πνεύµα. Ο ελληνικός λαός τα έχει συνδέσει µε την ειρήνη, την αγάπη, τη θαλπωρή, γι’ αυτό άλλωστε έχουν γραφτεί ποιήµατα, τραγούδια προς τιµήν τους, αλλά τα συναντούµε και σε πα-ραδοσιακά ανάγλυφα, κεντήµατα ή ζωγραφιές.

Περιστεριώνες υπάρ-χουν και σε άλλα κυκλα-δίτικα νησιά, αλλά οι πιο εντυπωσιακοί βρίσκονται στην Τήνο. Έχουν συνδε-θεί στενά µε το νησί και αποτελούν το σήµα κα-τατεθέν του. Ο ντόπιος αρχιτέκτονας γνωρίζει ότι για να προσελκύει τα περι-στέρια, πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη τοποθεσία. Γι’ αυτό, είναι κτισµένοι στην

ενδοχώρα σε ειδικά επιλεγµένες περιοχές, κοντά σε καλλιεργήσιµες εκτάσεις και πηγές νερού, σε πλαγιές βουνών και σε ρεµατιές, ποτέ δηλαδή σε βουνό. Αυτό βοηθά στο πέταγµα των πτηνών, αλλά και στο να βρουν το δρόµο της επιστροφής τους. Η ύπαρξη νερού κοντά στο κτίσµα είναι απαραίτητη, αφού καλύπτει τις ανάγκες τους.

Εκτός από το λειτουρ-γικό λόγο ύπαρξής τους, οι περιστεριώνες είναι και δείγµα ευγενείας και αρι-στοκρατίας. Έτσι, ήταν προνόµιο για τους ιδιοκτή-τες τους, αφού τους προ-σέδιδαν αίγλη. Αποτελούν κοσµήµατα του Τηνιακού τοπίου και αξιοσηµείωτο είναι ότι καθένας είναι δι-αφορετικός από τον άλλο.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 46: Tinos 360 (Greek)

46 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η44

Είναι ογκώδεις, µε λιθόχτιστους τοίχους, οι κατώτεροι όροφοι των οποίων χρησιµοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι για αγροτικά προϊόντα και εργα-λεία, ενώ οι ανώτεροι για τα περιστέρια. Όπως και στα άλλα αρχιτεκτονήµατα της Τήνου, για την κατασκευή των περιστεριώνων χρησιµοποιούνται ντόπια υλικά (σχιστόλιθος και άλλες πέτρες, ασβέστης). Στο κτίσµα υπάρχει µόνο µια µικρή ξύλινη πόρτα που χρησιµεύει για την είσοδο του ιδιοκτήτη, αλλά και για την προστασία των περιστεριών από κλέφτες, φίδια (κυρίως «αµπελούσες») και ποντίκια.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 47: Tinos 360 (Greek)

47Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η44

Είναι ογκώδεις, µε λιθόχτιστους τοίχους, οι κατώτεροι όροφοι των οποίων χρησιµοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι για αγροτικά προϊόντα και εργα-λεία, ενώ οι ανώτεροι για τα περιστέρια. Όπως και στα άλλα αρχιτεκτονήµατα της Τήνου, για την κατασκευή των περιστεριώνων χρησιµοποιούνται ντόπια υλικά (σχιστόλιθος και άλλες πέτρες, ασβέστης). Στο κτίσµα υπάρχει µόνο µια µικρή ξύλινη πόρτα που χρησιµεύει για την είσοδο του ιδιοκτήτη, αλλά και για την προστασία των περιστεριών από κλέφτες, φίδια (κυρίως «αµπελούσες») και ποντίκια.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

45

Οι κτίστες των περιστεριώνων χρησιµοποιούσαν τους σχιστόλιθους, για να δηµιουργήσουν ασυνήθιστους διάκοσµους σε µία ή περισσότερες πλευρές του οικοδοµήµατος (ρόµβους, τρίγωνα, ήλιους, κυπαρίσσια, κλπ). Αυτά τα δι-ακοσµητικά στοιχεία δηµιουργούν µια αφάνταστα αρµονική εικόνα και έχουν χαρακτηριστεί εύστοχα ως «αρχιτεκτονικά κεντήµατα». Καθένας ξεχωριστά αλλά και όλοι µαζί ως σύνολο αποτελούν σπάνια µνηµεία και είναι έκφραση της δηµοφιλούς καλλιτεχνικής δηµιουργίας, µοναδικής σε όλο τον κόσµο. Άλλω-στε, µόνο όταν η αρχιτεκτονική πηγάζει από ανάλογη συναισθηµατική ανάγκη,

Π Ε Ρ Ι Σ Τ Ε Ρ Ι Ω Ν Ε Σ

Page 48: Tinos 360 (Greek)

48 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η46

υπάρχει τέτοιο αποτέλεσµα.Παρόλο που τα περιστέρια υπήρχαν στα νησιά για πολλούς αιώνες, φαί-

νεται ότι οι Βενετοί εισήγαγαν τη συστηµατική εκτροφή τους. Ενώ επί Ενετο-κρατίας οι περιστεριώνες ήταν δικαίωµα των Βενετών κατακτητών (“droit de colombiers”), οι ντόπιοι τους διαµόρφωσαν σύµφωνα µε τα λαϊκή παράδοση και τους έκαναν δικούς τους. Οι περισσότεροι περιστεριώνες του νησιού κτί-στηκαν κατά το 18ο και 19ο αιώνα.

Τόσο µεγάλη ήταν η εκτρο-φή περιστεριών, ώστε οι Τηνι-ακοί τα εξήγαγαν σε όλη την Ελλάδα, τη Σµύρνη, την Κων-σταντινούπολη και αλλού. Το κρέας τους πουλιόταν ακριβά, ακόµα και σε γυάλες µε ξύδι, αφού αποτελούσε και αποτελεί αριστοκρατική και πολύ θρε-πτική τροφή. Ακόµα και σήµε-ρα, οι ντόπιοι µαγειρεύουν και σερβίρουν περιστέρια. Ωστό-σο, τα εκτρέφουν όχι µόνο για το νόστιµο κρέας αλλά και για τα περιττώµατά τους, τα οποία αποτελούν πρώτης ποιότητας φυσικό λίπασµα.

Ο ακριβής αριθµός των περιστεριώνων δεν είναι γνω-στός, αλλά σίγουρα ξεπερνάει τους 1000. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι κτισµένοι στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές του νησιού, κυρίως

στην κοιλάδα του χωριού Ταραµπάδος, αλλά και γύρω από τον Τριπόταµο. Σήµερα γίνονται προσπάθειες να συντηρηθούν οι περιστεριώνες της Τή-

νου. Με εθελοντική εργασία και µελέτες ο σύλλογος «Φίλοι του Πρασίνου» έχει στηρίξει και συνεχίζει να στηρίζει αυτό το δύσκολο έργο. Μέχρι τώρα έχουν αναπαλαιωθεί πάνω από 140 περιστεριώνες, ενώ στόχος του δραστήρι-ου αυτού συλλόγου είναι να αναστηλωθούν 1007.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

Page 49: Tinos 360 (Greek)

49Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η46

υπάρχει τέτοιο αποτέλεσµα.Παρόλο που τα περιστέρια υπήρχαν στα νησιά για πολλούς αιώνες, φαί-

νεται ότι οι Βενετοί εισήγαγαν τη συστηµατική εκτροφή τους. Ενώ επί Ενετο-κρατίας οι περιστεριώνες ήταν δικαίωµα των Βενετών κατακτητών (“droit de colombiers”), οι ντόπιοι τους διαµόρφωσαν σύµφωνα µε τα λαϊκή παράδοση και τους έκαναν δικούς τους. Οι περισσότεροι περιστεριώνες του νησιού κτί-στηκαν κατά το 18ο και 19ο αιώνα.

Τόσο µεγάλη ήταν η εκτρο-φή περιστεριών, ώστε οι Τηνι-ακοί τα εξήγαγαν σε όλη την Ελλάδα, τη Σµύρνη, την Κων-σταντινούπολη και αλλού. Το κρέας τους πουλιόταν ακριβά, ακόµα και σε γυάλες µε ξύδι, αφού αποτελούσε και αποτελεί αριστοκρατική και πολύ θρε-πτική τροφή. Ακόµα και σήµε-ρα, οι ντόπιοι µαγειρεύουν και σερβίρουν περιστέρια. Ωστό-σο, τα εκτρέφουν όχι µόνο για το νόστιµο κρέας αλλά και για τα περιττώµατά τους, τα οποία αποτελούν πρώτης ποιότητας φυσικό λίπασµα.

Ο ακριβής αριθµός των περιστεριώνων δεν είναι γνω-στός, αλλά σίγουρα ξεπερνάει τους 1000. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι κτισµένοι στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές του νησιού, κυρίως

στην κοιλάδα του χωριού Ταραµπάδος, αλλά και γύρω από τον Τριπόταµο. Σήµερα γίνονται προσπάθειες να συντηρηθούν οι περιστεριώνες της Τή-

νου. Με εθελοντική εργασία και µελέτες ο σύλλογος «Φίλοι του Πρασίνου» έχει στηρίξει και συνεχίζει να στηρίζει αυτό το δύσκολο έργο. Μέχρι τώρα έχουν αναπαλαιωθεί πάνω από 140 περιστεριώνες, ενώ στόχος του δραστήρι-ου αυτού συλλόγου είναι να αναστηλωθούν 1007.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

47Π Ε Ρ Ι Σ Τ Ε Ρ Ι Ω Ν Ε ΣΦ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 50: Tinos 360 (Greek)

50 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η48

Ανεµόµυλοι Η Τήνος αποτελεί ιδανικό µέρος για τη λειτουργία ανεµόµυλων, καθώς

οι δυνατοί άνεµοι που επικρατούν στο νησί είναι ένα σοβαρό πλεονέκτηµα. Έπειτα από επιστηµονική έρευνα διαπιστώθηκε ότι εδώ υπήρχαν περισσότεροι ανεµόµυλοι από όλα τα νησιά των Κυκλάδων. Από την περίοδο των προ-χρι-στιανικών χρόνων, λειτουργούσαν στο νησί περισσότεροι από 80 ανεµόµυ-λοι, οι οποίοι άλεθαν το σιτάρι όχι µόνο της Τήνου, αλλά και των γειτονικών νησιών. Κατά τη διάρκεια της Ενετικής κατοχής, οι ανεµόµυλοι πλήθυναν, κα-θώς το σιτάρι καλλιεργούνταν συστηµατικά για τις ανάγκες του πληθυσµού, που είχε τριπλασιαστεί. Είναι χτισµένοι από ντόπιες πέτρες, σε κορυφές λόφων

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 51: Tinos 360 (Greek)

51Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η48

Ανεµόµυλοι Η Τήνος αποτελεί ιδανικό µέρος για τη λειτουργία ανεµόµυλων, καθώς

οι δυνατοί άνεµοι που επικρατούν στο νησί είναι ένα σοβαρό πλεονέκτηµα. Έπειτα από επιστηµονική έρευνα διαπιστώθηκε ότι εδώ υπήρχαν περισσότεροι ανεµόµυλοι από όλα τα νησιά των Κυκλάδων. Από την περίοδο των προ-χρι-στιανικών χρόνων, λειτουργούσαν στο νησί περισσότεροι από 80 ανεµόµυ-λοι, οι οποίοι άλεθαν το σιτάρι όχι µόνο της Τήνου, αλλά και των γειτονικών νησιών. Κατά τη διάρκεια της Ενετικής κατοχής, οι ανεµόµυλοι πλήθυναν, κα-θώς το σιτάρι καλλιεργούνταν συστηµατικά για τις ανάγκες του πληθυσµού, που είχε τριπλασιαστεί. Είναι χτισµένοι από ντόπιες πέτρες, σε κορυφές λόφων

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

49

και σε περάσµατα, ώστε να διευκολύνεται η µεταφορά των σιτηρών από τα γειτονικά χωριά προς το µύλο. Το κτίσµα χωρίζεται σε τρεις ορόφους, στον τελευταίο και ψηλότερο από τους οποίους γινόταν το άλεσµα. Τους συναντάµε κατά συστάδες ή µεµονωµένους σε όλο το νησί. Στην περιοχή του χωριού Ιστέρνια υπάρχουν πολλοί συγκεντρωµένοι ανεµόµυλοι, γιατί υπήρχε ανεπτυγ-µένη αλευροβιοµηχανία λόγω του εµπορίου µέσω του λιµανιού του όρµου του χωριού. Όµως, υπάρχουν και πολλοί άλλοι µύλοι διάσπαρτοι σε όλο το νησί.

Το άλεσµα συνεχίστηκε και κατά την Ελληνική Επανάσταση για την τρο-φοδοσία των ελληνικών καραβιών, αλλά και µετά. Μάλιστα, η λειτουργία των µύλων ταυτίστηκε µε κάτι καλό, αφού, όταν αυτοί άλεθαν, σήµαινε ότι όλα

Α Ν Ε Μ Ο Μ Υ Λ Ο Ι

Page 52: Tinos 360 (Greek)

52 51

Οι λιγοστοί µύλοι που έχουν επιζήσει µέχρι σήµερα, αποτελούν παραδείγ-µατα της τέχνης και της ικανότητας των ντόπιων τεχνιτών. Όντας πια αποµει-νάρια των περασµένων αιώνων, οι ανεµόµυλοι δικαιολογούν τη σύνδεση του νησιού µε τον Αίολο, το θεό του ανέµου.

Οι τηνιακοί ανεµόµυλοι έχουν οκτώ ξύλινες ακτίνες/αντένες, στις οποίες δένονται τα πανιά που προσοµοιώνονται ανάλογα µε την ισχύ του ανέµου. Χρησιµοποιούνται εξολοκλήρου ντόπια υλικά για την κατασκευή τους, εκτός από τη µυλόπετρα που την εισάγουν από τη Μήλο. Το επάγγελµα του µυλωνά ήταν κληρονοµικό.

Οι µυλωνάδες θεωρούνται οι καλύτεροι ερασιτέχνες µετεωρολόγοι. Σαν τους ναυτικούς, γνώριζαν τους αέρηδες στο νησί, κι έτσι, µετά από αρκετή µε-λέτη, διάλεγαν την ιδανική τοποθεσία για να χτίσουν το µύλο τους. Μάλιστα, για να βαίνουν όλα καλά, προσεύχονταν σε Αγίους, όπως τον Άγιο Νικόλαο το θαλασσινό, Αη Γιώργη, Άγιο Μηνά, και κρεµούσαν τις εικόνες τους σε περί-οπτη θέση µέσα στο µύλο, ψηλά στα δοκάρια («τουρλόξυλα»).

Νερόµυλοι Οι νερόµυλοι επινοήθηκαν τον 1ο αιώνα π.Χ. και είναι άγνωστο από πότε

λειτούργησαν στην Τήνο. Συνδέονται µε την παλαιά ονοµασία της Τήνου, Υδρούσα, αποκαλύπτοντας την παρουσία νερού και πηγών στο νησί. Έτσι, οι ντόπιοι εκµεταλλευόµενοι αυτό το πλεονέκτηµα, χρησιµοποίησαν νερόµυ-λους, εκτός από ανεµόµυλους για το άλεσµα των σιτηρών. Και αυτοί, όπως και οι ανεµόµυλοι, συναντιούνται µεµονωµένοι ή κατά συστάδες σε όλο το νησί, στα µέρη, όπου το νερό αφθονεί, όπως στη Λιβάδα, τη Μαρούλη, και την Περάστρα. Μέχρι πρόσφατα στην Τήνο λειτουργούσαν συστηµατικά οι νερόµυλοι. ∆υστυχώς όµως, όπως συνέβη και µε τους ανεµόµυλους, λόγω της τεχνολογίας περιέπεσαν στην αφάνεια και την αχρηστία.

Α Ν Ε Μ Ο Μ Υ Λ Ο Ι

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

δέκα

Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η50

έβαιναν ευνοϊκά για τον τόπο και την οικονοµία του. Κατά τη διάρκεια του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου, οι µυλωνάδες του

νησιού µε κίνδυνο της ζωής τους προσέφεραν σηµαντικές υπηρεσίες στον πλη-θυσµό που υπέφερε από την πείνα, αλέθοντας κρυφά τη νύχτα αλεύρι, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ντόπιων. Η πορεία τους συνεχίστηκε µέχρι και τη δεκαετία του ’70, οπότε έκλεισαν οι περισσότεροι. Μέχρι πρόσφατα λει-τουργούσε ο τελευταίος εν ζωή µύλος στον Κάµπο, αλλά δυστυχώς έπαψε κι αυτός να λειτουργεί.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 53: Tinos 360 (Greek)

5351

Οι λιγοστοί µύλοι που έχουν επιζήσει µέχρι σήµερα, αποτελούν παραδείγ-µατα της τέχνης και της ικανότητας των ντόπιων τεχνιτών. Όντας πια αποµει-νάρια των περασµένων αιώνων, οι ανεµόµυλοι δικαιολογούν τη σύνδεση του νησιού µε τον Αίολο, το θεό του ανέµου.

Οι τηνιακοί ανεµόµυλοι έχουν οκτώ ξύλινες ακτίνες/αντένες, στις οποίες δένονται τα πανιά που προσοµοιώνονται ανάλογα µε την ισχύ του ανέµου. Χρησιµοποιούνται εξολοκλήρου ντόπια υλικά για την κατασκευή τους, εκτός από τη µυλόπετρα που την εισάγουν από τη Μήλο. Το επάγγελµα του µυλωνά ήταν κληρονοµικό.

Οι µυλωνάδες θεωρούνται οι καλύτεροι ερασιτέχνες µετεωρολόγοι. Σαν τους ναυτικούς, γνώριζαν τους αέρηδες στο νησί, κι έτσι, µετά από αρκετή µε-λέτη, διάλεγαν την ιδανική τοποθεσία για να χτίσουν το µύλο τους. Μάλιστα, για να βαίνουν όλα καλά, προσεύχονταν σε Αγίους, όπως τον Άγιο Νικόλαο το θαλασσινό, Αη Γιώργη, Άγιο Μηνά, και κρεµούσαν τις εικόνες τους σε περί-οπτη θέση µέσα στο µύλο, ψηλά στα δοκάρια («τουρλόξυλα»).

Νερόµυλοι Οι νερόµυλοι επινοήθηκαν τον 1ο αιώνα π.Χ. και είναι άγνωστο από πότε

λειτούργησαν στην Τήνο. Συνδέονται µε την παλαιά ονοµασία της Τήνου, Υδρούσα, αποκαλύπτοντας την παρουσία νερού και πηγών στο νησί. Έτσι, οι ντόπιοι εκµεταλλευόµενοι αυτό το πλεονέκτηµα, χρησιµοποίησαν νερόµυ-λους, εκτός από ανεµόµυλους για το άλεσµα των σιτηρών. Και αυτοί, όπως και οι ανεµόµυλοι, συναντιούνται µεµονωµένοι ή κατά συστάδες σε όλο το νησί, στα µέρη, όπου το νερό αφθονεί, όπως στη Λιβάδα, τη Μαρούλη, και την Περάστρα. Μέχρι πρόσφατα στην Τήνο λειτουργούσαν συστηµατικά οι νερόµυλοι. ∆υστυχώς όµως, όπως συνέβη και µε τους ανεµόµυλους, λόγω της τεχνολογίας περιέπεσαν στην αφάνεια και την αχρηστία.

Α Ν Ε Μ Ο Μ Υ Λ Ο ΙΦ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

Σ

δέκα

Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η50

έβαιναν ευνοϊκά για τον τόπο και την οικονοµία του. Κατά τη διάρκεια του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου, οι µυλωνάδες του

νησιού µε κίνδυνο της ζωής τους προσέφεραν σηµαντικές υπηρεσίες στον πλη-θυσµό που υπέφερε από την πείνα, αλέθοντας κρυφά τη νύχτα αλεύρι, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ντόπιων. Η πορεία τους συνεχίστηκε µέχρι και τη δεκαετία του ’70, οπότε έκλεισαν οι περισσότεροι. Μέχρι πρόσφατα λει-τουργούσε ο τελευταίος εν ζωή µύλος στον Κάµπο, αλλά δυστυχώς έπαψε κι αυτός να λειτουργεί.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 54: Tinos 360 (Greek)

54 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η52

Τέχνη στο µάρµαρο και την πέτρα

Αριστουργήµατα τέχνης από µάρµαρο µπορούν να βρεθούν παντού σε ολόκληρη την Τήνο. Στους δρόµους και τα σοκάκια του νησιού, στις εκκλησίες και τα σπί-τια και γενικά όπου κι αν κοιτάξεις γύρω σου. Το Τηνιακό µάρµαρο έχει λαξευτεί µε αγάπη και φαντα-

σία από ικανούς γλύπτες και τεχνίτες, και τα µαρµάρινα στολίδια και σκαλίσµατα διακοσµούν όλα τα µέρη, όπου το πέτρωµα αυτό έχει χρησιµοποιηθεί. Έτσι, πάντα δικαιώνει τον τεχνίτη για την επιλογή του. Το ξακουστό και µοναδικό

µάρµαρο Τήνου, λευκό και πράσινο, χρησιµοποιήθηκε και εξακολουθεί να αποτελεί µια από τις πρώτες επιλογές για την επένδυση µνηµείων και αρχιτεκτονηµάτων. ∆εν προκαλεί, άλλωστε, εντύπω-ση ότι χρησιµοποιήθηκε στα Ανάκτορα του Buckingham και στο Μουσείο του Λού-βρου.

Το Τηνιακό µεράκι, επακόλουθο της διαίσθησης και της αγάπης, κατόρθω-σε να φτιάξει καλλιτεχνικά αριστουργήµατα, χρησιµοποιώντας τα ντόπια υλι-κά. Η Τήνος, ανεξαρτήτως των καλλιτεχνηµάτων της που έχουν µεταφερθεί σε άλλα µέρη της Ελλάδας αλλά και του κόσµου, εξακολουθεί να αποτελεί και να αποκαλείται ένα «υπαίθριο µουσείο παραδοσιακής µαρµαρογλυπτικής». Χαρα-κτηριστικό παράδειγµα τοπικής τέχνης αποτελούν οι εκκλησίες, τα κοιµητήρια (κυρίως τα µνήµατα στα χωριά Πύργος και Πλατιά), τα φρούρια/κάστρα, οι πη-γές (κρήνες), τα χωριάτικα «πλυσταριά», οι ηµικυκλικοί φεγγίτες πάνω από τις χωριάτικες πόρτες, καθώς και οι λαξευµένες πέτρες πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρα, οι οποίες κοσµούν τα σπίτια και τις εκκλησίες. Πρέπει να σηµειωθεί ότι κατά το 1845 στο νησί της Τήνου η µαρµαρογλυπτική και η αρχιτεκτονική αποτελούσαν βασικές προ-βιοµηχανικές µορφές, οι οποίες απασχολούσαν πε-ρισσότερους από χίλιους εργάτες και τεχνίτες.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 55: Tinos 360 (Greek)

55Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η52

Τέχνη στο µάρµαρο και την πέτρα

Αριστουργήµατα τέχνης από µάρµαρο µπορούν να βρεθούν παντού σε ολόκληρη την Τήνο. Στους δρόµους και τα σοκάκια του νησιού, στις εκκλησίες και τα σπί-τια και γενικά όπου κι αν κοιτάξεις γύρω σου. Το Τηνιακό µάρµαρο έχει λαξευτεί µε αγάπη και φαντα-

σία από ικανούς γλύπτες και τεχνίτες, και τα µαρµάρινα στολίδια και σκαλίσµατα διακοσµούν όλα τα µέρη, όπου το πέτρωµα αυτό έχει χρησιµοποιηθεί. Έτσι, πάντα δικαιώνει τον τεχνίτη για την επιλογή του. Το ξακουστό και µοναδικό

µάρµαρο Τήνου, λευκό και πράσινο, χρησιµοποιήθηκε και εξακολουθεί να αποτελεί µια από τις πρώτες επιλογές για την επένδυση µνηµείων και αρχιτεκτονηµάτων. ∆εν προκαλεί, άλλωστε, εντύπω-ση ότι χρησιµοποιήθηκε στα Ανάκτορα του Buckingham και στο Μουσείο του Λού-βρου.

Το Τηνιακό µεράκι, επακόλουθο της διαίσθησης και της αγάπης, κατόρθω-σε να φτιάξει καλλιτεχνικά αριστουργήµατα, χρησιµοποιώντας τα ντόπια υλι-κά. Η Τήνος, ανεξαρτήτως των καλλιτεχνηµάτων της που έχουν µεταφερθεί σε άλλα µέρη της Ελλάδας αλλά και του κόσµου, εξακολουθεί να αποτελεί και να αποκαλείται ένα «υπαίθριο µουσείο παραδοσιακής µαρµαρογλυπτικής». Χαρα-κτηριστικό παράδειγµα τοπικής τέχνης αποτελούν οι εκκλησίες, τα κοιµητήρια (κυρίως τα µνήµατα στα χωριά Πύργος και Πλατιά), τα φρούρια/κάστρα, οι πη-γές (κρήνες), τα χωριάτικα «πλυσταριά», οι ηµικυκλικοί φεγγίτες πάνω από τις χωριάτικες πόρτες, καθώς και οι λαξευµένες πέτρες πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρα, οι οποίες κοσµούν τα σπίτια και τις εκκλησίες. Πρέπει να σηµειωθεί ότι κατά το 1845 στο νησί της Τήνου η µαρµαρογλυπτική και η αρχιτεκτονική αποτελούσαν βασικές προ-βιοµηχανικές µορφές, οι οποίες απασχολούσαν πε-ρισσότερους από χίλιους εργάτες και τεχνίτες.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

53

Μαρµαροτεχνία-ΜαρµαρογλυπτικήΟ σπουδαιότερος γλύπτης της αρχαιότητας, ο Φειδίας, κατά την παράδοση

ήρθε στην Τήνο και δίδαξε την τέχνη του και τα µυστικά της. Σ’ αυτό συνηγορεί και η µεγάλη ποσότητα αρχαιολογικών ευρηµάτων. Τα ντόπια µάρµαρα χρησι-µοποιήθηκαν και στην ανέγερση του ναού του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, αλλά και Τήνιοι καλλιτέχνες βοήθησαν στην ανοικοδόµηση των Ιερών της ∆ήλου. Άλλωστε, τα λατοµεία του ξακουστού πράσινου µαρµάρου στην Τήνο λειτουργούσαν από τα αρχαία χρόνια και ιδιαίτερα τα ρωµαϊκά και παλαιοχριστιανικά.

Η µεγαλύτερη ανάπτυξη της Τέχνης του µαρµάρου, όµως, συνέβη µετά την Ελληνική Επανάσταση, το 1830, οπότε η Τήνος εξελίχθηκε στο µεγαλύτερο κέντρο µαρµαρογλυπτικής στην Ελλάδα, αλλά και σε ένα από τα µεγαλύτερα όλου του κόσµου. Οι Τηνιακοί µαρ-µαρογλύπτες µε την παγκόσµια φήµη που απέκτησαν δόξασαν το νησί τους. Η ίδια η Τήνος µε τα υπέροχα πετρώµατά της, το ανάγλυφό της και γενικά την οµορφιά της φύσης, ενέ-πνευσε και εµπνέει κάθε καλλιτέχνη. Οι δαντελωτές ακτές, τα σκαλιστά από τη φύση βράχια, οι γαλήνιες πλαγιές, αλλά και η άγρια φύση πα-ραδοµένη στους µανιασµένους αέρη-δες, οι οποίοι λαξεύουν κάθε είδους πέτρωµα αλλά και δίνουν φανταστι-κά σχήµατα, έως και τα δέντρα που ευδοκιµούν στο µέρος, αποτελούν έµπνευση και αναζωογονούν κάθε επισκέπτη του νησιού. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι καλλιτέχνες πάσης φύσε-ως έρχονται στο νησί για να εµπνευστούν και να δηµιουργήσουν. Μερικοί απ’ αυτούς, µάλιστα, εγκαθίστανται εδώ και ανοίγουν τα εργαστήριά τους.

Στην ανάπτυξη και εξέλιξη της τέχνης στο µάρµαρο και την πέτρα συντέλε-σαν κι άλλοι παράγοντες:• Οι κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες που επικράτησαν στο νησί

κατά περιόδους, • η Ενετοκρατία και ο Καθολικισµός που ενίσχυσαν τη µαρµαρογλυπτική

και γενικά ευνοούσαν τα καλλιτεχνήµατα,

Τ Ε Χ Ν Η Σ Τ Ο Μ Α Ρ Μ Α Ρ Ο Κ Α Ι Τ Η Ν Π Ε Τ Ρ Α

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 56: Tinos 360 (Greek)

56 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η54

• η Τηνιακή γη, πλούσια σε πετρώµατα και ξακουστή για το λευκό και πράσινο µάρµαρό της (ιδιαίτερα στα βορειοδυτικά του νησιού που βρί-σκονται τα λατοµεία),

• η συµβίωση µε καλλιτέχνες και γλύπτες που ενέπνευσαν τους υπόλοι-πους Τηνιακούς, αλλά και κληροδότησαν το έµφυτο ταλέντο,

• οι υποτροφίες του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύµατος Ευαγγελιστρίας Τή-νου, µε τις οποίες σπούδασαν και ενισχύθηκαν πολλοί καλλιτέχνες (ανάµεσά τους ο Γύζης και ο Λύτρας),

• αλλά και η Σχολή Καλών Τεχνών που λειτούργησε στο χωριό Πύργος.Όλα τα παραπάνω αποτελούν παράγοντες, οι οποίοι ενίσχυσαν και ανα-

θέρµαναν τους ντόπιους, και όχι µόνο, να ασχοληθούν µε το µάρµαρο και την τέχνη του.

∆εν είναι τυχαίο ότι το επάγγελµα του µαρµαρά συνδέθηκε άµεσα µε αυτό του γλύπτη και του καλλιτέχνη. Μάλιστα, υπάρχουν τεκµήρια ότι το πρώτο ορ-γανωµένο µαρµαράδικο λειτούργησε τον 17ο αιώνα στον Πύργο. Από τότε και στο εξής δηµιουργήθηκαν πολλά τέτοια εργαστήρια και η άµιλλα που ανα-πτύχθηκε µεταξύ τους ευνόησε την άνθησή τους µε αποκορύφωµα τον 19ο αιώνα, όταν και έφτασαν στο απόγειό τους. Τα ταξίδια των ντόπιων σε άλλα µέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού βοήθησαν στην υιοθέτηση πρωτότυπων και ποικίλων σχεδίων. Η τέχνη εξαπλώθηκε σε κάθε είδους δραστηριότητα και κατασκευή των Τηνίων. Έτσι, σήµερα συναντούµε αριστουργήµατα διάσπαρτα στην Τήνο: στις εκκλησίες και τα τέµπλα τους, στα υπέρθυρα των σπιτιών, στα οικόσηµα, στις βρύσες-κρήνες, στα µνήµατα, παντού, όπου µπορεί να φτάσει η έµπνευση του ντόπιου καλλιτέχνη.

Οι ξακουστοί Τηνιακοί γλύπτες, όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο ∆ηµήτρης Φιλιππότης και πολλοί άλλοι, ταξίδεψαν σε αρκετά µέρη και εργάστηκαν σε πολλά έργα, όπως στα ανάκτορα, το Πανεπιστήµιο, την Ακαδηµία, το Πολυτε-χνείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Ζάππειο Μέγαρο και αλλού.

Παρόλο που η µαρµαρογλυπτική και τα εργαστήριά της πέρασαν µια κρίση στα µισά του περασµένου αιώνα, ωστόσο η επιστροφή στις πατροπαράδοτες αξίες, έστω και για τουριστικούς λόγους ή για ανοικοδόµηση κατοικιών βασι-σµένων στα παραδοσιακά τηνιακά σπίτια, βοήθησε στη συνέχιση της µαρµα-ρογλυπτικής παράδοσης. Τα εργαστήρια αυτά υπάρχουν, κυρίως, στα χωριά Πύργος και Ιστέρνια, όπου δηλαδή συγκεντρώνεται και το µάρµαρο.

Τα διάφορα µουσεία του νησιού φιλοξενούν έργα Τηνίων καλλιτεχνών, αλλά και µια περιήγηση στα χωριά του δικαιώνει τον επισκέπτη που θέλει να

Page 57: Tinos 360 (Greek)

57Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η54

• η Τηνιακή γη, πλούσια σε πετρώµατα και ξακουστή για το λευκό και πράσινο µάρµαρό της (ιδιαίτερα στα βορειοδυτικά του νησιού που βρί-σκονται τα λατοµεία),

• η συµβίωση µε καλλιτέχνες και γλύπτες που ενέπνευσαν τους υπόλοι-πους Τηνιακούς, αλλά και κληροδότησαν το έµφυτο ταλέντο,

• οι υποτροφίες του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύµατος Ευαγγελιστρίας Τή-νου, µε τις οποίες σπούδασαν και ενισχύθηκαν πολλοί καλλιτέχνες (ανάµεσά τους ο Γύζης και ο Λύτρας),

• αλλά και η Σχολή Καλών Τεχνών που λειτούργησε στο χωριό Πύργος.Όλα τα παραπάνω αποτελούν παράγοντες, οι οποίοι ενίσχυσαν και ανα-

θέρµαναν τους ντόπιους, και όχι µόνο, να ασχοληθούν µε το µάρµαρο και την τέχνη του.

∆εν είναι τυχαίο ότι το επάγγελµα του µαρµαρά συνδέθηκε άµεσα µε αυτό του γλύπτη και του καλλιτέχνη. Μάλιστα, υπάρχουν τεκµήρια ότι το πρώτο ορ-γανωµένο µαρµαράδικο λειτούργησε τον 17ο αιώνα στον Πύργο. Από τότε και στο εξής δηµιουργήθηκαν πολλά τέτοια εργαστήρια και η άµιλλα που ανα-πτύχθηκε µεταξύ τους ευνόησε την άνθησή τους µε αποκορύφωµα τον 19ο αιώνα, όταν και έφτασαν στο απόγειό τους. Τα ταξίδια των ντόπιων σε άλλα µέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού βοήθησαν στην υιοθέτηση πρωτότυπων και ποικίλων σχεδίων. Η τέχνη εξαπλώθηκε σε κάθε είδους δραστηριότητα και κατασκευή των Τηνίων. Έτσι, σήµερα συναντούµε αριστουργήµατα διάσπαρτα στην Τήνο: στις εκκλησίες και τα τέµπλα τους, στα υπέρθυρα των σπιτιών, στα οικόσηµα, στις βρύσες-κρήνες, στα µνήµατα, παντού, όπου µπορεί να φτάσει η έµπνευση του ντόπιου καλλιτέχνη.

Οι ξακουστοί Τηνιακοί γλύπτες, όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο ∆ηµήτρης Φιλιππότης και πολλοί άλλοι, ταξίδεψαν σε αρκετά µέρη και εργάστηκαν σε πολλά έργα, όπως στα ανάκτορα, το Πανεπιστήµιο, την Ακαδηµία, το Πολυτε-χνείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Ζάππειο Μέγαρο και αλλού.

Παρόλο που η µαρµαρογλυπτική και τα εργαστήριά της πέρασαν µια κρίση στα µισά του περασµένου αιώνα, ωστόσο η επιστροφή στις πατροπαράδοτες αξίες, έστω και για τουριστικούς λόγους ή για ανοικοδόµηση κατοικιών βασι-σµένων στα παραδοσιακά τηνιακά σπίτια, βοήθησε στη συνέχιση της µαρµα-ρογλυπτικής παράδοσης. Τα εργαστήρια αυτά υπάρχουν, κυρίως, στα χωριά Πύργος και Ιστέρνια, όπου δηλαδή συγκεντρώνεται και το µάρµαρο.

Τα διάφορα µουσεία του νησιού φιλοξενούν έργα Τηνίων καλλιτεχνών, αλλά και µια περιήγηση στα χωριά του δικαιώνει τον επισκέπτη που θέλει να

55

γνωρίσει από κοντά καλλιτεχνήµατα από µάρµαρο και άλλα πετρώµατα, αφού υπάρχουν παντού, όπου φτάνει η ανθρώπινη φαντασία.

Φεγγίτες ή υπέρθυρα

Οι φεγγίτες/φωτοθυρίδες (ή «υπέρθυρα» µε την ντόπια ονοµασία) απα-ντώνται σε ολόκληρο το νησί. Αποτελούν αυθεντικές δηµιουργίες παραδοσια-κών χτιστών της Τήνου και πλέον είναι άµεσα συνδεδεµένοι µε το παραδοσια-κό Τηνιακό σπίτι. Είναι µαρµαρόγλυπτα, ορθογώνια ή ηµικυκλικά, µε διάφορα διάτρητα σχέδια προσφέροντας καλύτερο φωτισµό και εξαερισµό στο τηνια-κό σπίτι. Αποτελούν εξέλιξη του «ανακουφιστικού τριγώνου» της µυκηναϊκής περιόδου. Πολλοί από αυτούς τους φεγγίτες έχουν διατηρήσει την οργανική τους θέση στα σπίτια των χωριών και της πόλης της Τήνου µέχρι και σήµερα. Τοποθετούνται πάνω από τις εξωτερικές πόρτες, τα παράθυρα, αλλά και πάνω από τις εσωτερικές πόρτες του σπιτιού, ώστε να προ-σφέρουν φωτισµό και στα σκοτεινά δωµάτια (τα παραδοσιακά σπί-τια έχουν λιγοστά και µικρά ανοίγµατα). Αυτά τα καλλιτεχνήµατα, µε διακοσµητικά µοτίβα, όπως πουλιά, πλοία, καΐκια, λουλούδια, ψάρια, δέντρα κ.ά., συχνά βυζαντινής ή ενετικής τεχνοτροπίας, είναι χαρακτηριστικά παραδείγµατα της καλλιτεχνικής µοναδικότητας της Τήνου, έχουν τεράστια αισθητική αξία, αποτελούν στολίδι των σπιτιών και έχουν µεγάλη απήχηση στον κόσµο της Τέχνης.

Εκτός από τους πρακτικούς λόγους χρήσης τους, τα υπέρθυρα στόλιζαν το εξωτερικό του σπιτιού, έφεραν οικόσηµα-εµβλήµατα των επιφανών οικο-γενειών, αλλά και φύλασσαν την οικογένεια µε τα ρητά που χαράσσονταν σ’ αυτά. Άλλωστε, σύµφωνα µε τη λαϊκή παράδοση η κύρια είσοδος του σπιτιού προσβάλλεται από δαιµόνια, και γι’ αυτό πρέπει να φυλάσσεται. Σε ορισµένα σπίτια στην Τήνο δε συναντούµε υπέρθυρα. Ο κύριος λόγος γι’ αυτό είναι η οικονοµική δυσχέρεια του ιδιοκτήτη, πράγµα που δηλώνει το κύρος που προ-σέθετε στον κάθε σπιτονοικοκύρη η ύπαρξή τους.

Τ Ε Χ Ν Η Σ Τ Ο Μ Α Ρ Μ Α Ρ Ο Κ Α Ι Τ Η Ν Π Ε Τ Ρ Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

Page 58: Tinos 360 (Greek)

58 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η56

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙΗ αγάπη των Τηνίων για την ιδιαίτερη πατρίδα τους υπήρξε µοναδική, κάτι

που αποδεικνύεται και από τους 50 περίπου πολιτιστικούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται σήµερα. ∆εν υπάρχει ούτε ένα χωριό της Τήνου ή οικι-σµός που να µην έχει τον πολιτιστικό του σύλλογο. Η αρχή έγινε το 1876 όταν ιδρύθηκε η Αδελφότης των εν Αθήναις Τηνίων που εδράζεται στην οδό Λ. Αλεξάνδρας και Ασηµάκη Φωτήλα. Το κύµα της αστυφιλίας που κατέλαβε τους Έλληνες την δεκαετία του ’50 έφερε πολλούς Τηνίους στην πρωτεύουσα. Η αγάπη τους, όµως, για το χωριό τους, την εκκλησία τους, το σχολείο τους, τα σπίτια των προγόνων τους τους προέτρεψε να δηµιουργήσουν συλλόγους για το κάθε χωριό ξεχωριστά. Έτσι, στα µέσα της δεκαετίας του 1940 εµφανίζονται οι πρώτοι σύλλογοι όπως της Καρυάς, Καρδιανής κ.ά.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Από εκδήλωση αφιερωµένη στον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη στα πλαίσια του Φεστιβάλ ∆ήµου Εξωµβούργου (Καρδιανή, 28/8/2007).

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 59: Tinos 360 (Greek)

59Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η56

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙΗ αγάπη των Τηνίων για την ιδιαίτερη πατρίδα τους υπήρξε µοναδική, κάτι

που αποδεικνύεται και από τους 50 περίπου πολιτιστικούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται σήµερα. ∆εν υπάρχει ούτε ένα χωριό της Τήνου ή οικι-σµός που να µην έχει τον πολιτιστικό του σύλλογο. Η αρχή έγινε το 1876 όταν ιδρύθηκε η Αδελφότης των εν Αθήναις Τηνίων που εδράζεται στην οδό Λ. Αλεξάνδρας και Ασηµάκη Φωτήλα. Το κύµα της αστυφιλίας που κατέλαβε τους Έλληνες την δεκαετία του ’50 έφερε πολλούς Τηνίους στην πρωτεύουσα. Η αγάπη τους, όµως, για το χωριό τους, την εκκλησία τους, το σχολείο τους, τα σπίτια των προγόνων τους τους προέτρεψε να δηµιουργήσουν συλλόγους για το κάθε χωριό ξεχωριστά. Έτσι, στα µέσα της δεκαετίας του 1940 εµφανίζονται οι πρώτοι σύλλογοι όπως της Καρυάς, Καρδιανής κ.ά.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Από εκδήλωση αφιερωµένη στον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη στα πλαίσια του Φεστιβάλ ∆ήµου Εξωµβούργου (Καρδιανή, 28/8/2007).

57

Το έργο που αναπτύσσουν είναι πραγµατικά ξεχωριστό, και σ’ αυτούς οφείλεται σε µεγάλο βαθµό η διατήρηση των εθίµων και των παραδόσεων του νησιού, καθώς επίσης ως ένα βαθµό και η προστασία της αρχιτεκτονικής των χωριών από πολεοδοµικές υπερβάσεις.

Πέρα από την προσφορά τους σε έργα κοινής ωφελείας αξίζει να σηµει-ωθεί η σηµαντική συµβολή τους στη διατήρηση περιστεριώνων, µονοπατιών, ρακιζιών, µύλων, αλωνιών, καθώς και της ξερολιθιάς.

Αξιοσηµείωτη είναι, ακόµα, η παρουσίαση από αυτούς πολιτιστικών εκ-δηλώσεων µε οµιλητές καταξιωµένους επιστήµονες πάνω σε θέµατα παιδείας, θρησκείας, παράδοσης, πολιτισµού κ.ά. Ο επισκέπτης του νησιού έχει την ευ-καιρία, ιδίως τους καλοκαιρινούς µήνες, να επιλέξει µέσα από τις πολλές αξι-όλογες εκδηλώσεις αυτή που τον ενδιαφέρει και, παράλληλα, στο τέλος της εκδήλωσης να απολαύσει τηνιακά γλυκά και ρακί.

ΤΗΝΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣΤο 1877 κυκλοφόρησε η πρώτη εφηµερίδα του νησιού µε την ονοµασία

«ΤΗΝΟΣ» και διευθυντή τον Νικ. Αγγελίδη, ενώ ακολούθησε η «ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ» το 1881. Σ’ αυτά τα 130 χρόνια έχουν εκδοθεί πάνω από 60 εφηµε-ρίδες, άλλες µε µακρόχρονη και άλλες µε βραχύχρονη παρουσία. Η συµβολή τους στην ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονοµιάς του νησιού είναι σηµαντική, ενώ ακόµα αποτελούν το συνδετικό κρίκο των απανταχού ευρισκο-µένων Τηνίων µε τη γενέτειρά τους. ∆εν είναι, άλλωστε, λίγες οι φορές που ο Τηνιακός τύπος στάθηκε εµπόδιο στην αλλοτρίωση του περιβάλλοντος συ-γκρουόµενος µε συµφέροντα. Σήµερα κυκλοφορούν οι παρακάτω εφηµερίδες και περιοδικά:

«Κυκλαδικόν Φως» (1950)«Ο Φάρος της Τήνου» (1959)«Υστερνιώτικα» (1983)«Τηνιακά Σύµµεικτα» (1993)«Φωνή της Καρυάς» (1998)«Τα Νέα της Καρδιανής» (1999)«Μαντάτα» (2000)«Τηνιακή Ενδοχώρα» (περιοδικό-2002)«∆ηµότης Τήνου» (ενηµερωτικό δελτίο ∆ήµου Τήνου)«Εν ∆ράσει» (ενηµερωτικό δελτίο ∆ήµου Εξωµβούργου)

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Ε Κ ∆ Η Λ Ω Σ Ε Ι Σ

Page 60: Tinos 360 (Greek)

60Φ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

Page 61: Tinos 360 (Greek)

61

Η πόλη (χώρα)τα χωριά και οι οικισµοίτης Τήνου

www.tinos360.gr

Page 62: Tinos 360 (Greek)

6260

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ)Η ιστορία της «Χώρας», πρωτεύουσας της Τήνου, ξεκινά από τα αρχαία

χρόνια. Όµως, µε τη σηµερινή της µορφή ανάγεται µόλις στο διάστηµα 1715-1745. Όπως είδαµε και στην ιστορική αναδροµή πιο πάνω, η κατοίκηση στην πόλη είναι συνυφασµένη µε περιόδους ειρήνης και ευηµερίας, αφού οι κάτοικοι του νησιού κατοικούσαν εδώ σε εποχές που δε συνέβαιναν επιδροµές ή πειρα-τίες. Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. θα δηµιουργηθεί το «Άστυ» στην περιοχή γύρω

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 63: Tinos 360 (Greek)

6360

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ)Η ιστορία της «Χώρας», πρωτεύουσας της Τήνου, ξεκινά από τα αρχαία

χρόνια. Όµως, µε τη σηµερινή της µορφή ανάγεται µόλις στο διάστηµα 1715-1745. Όπως είδαµε και στην ιστορική αναδροµή πιο πάνω, η κατοίκηση στην πόλη είναι συνυφασµένη µε περιόδους ειρήνης και ευηµερίας, αφού οι κάτοικοι του νησιού κατοικούσαν εδώ σε εποχές που δε συνέβαιναν επιδροµές ή πειρα-τίες. Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. θα δηµιουργηθεί το «Άστυ» στην περιοχή γύρω

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

61

από το σηµερινό ναό της Παναγίας, µε το όνοµα «Πόλες» και θα οργανωθεί σε 12 φυλές. Εκεί θα µείνει η πρωτεύουσα έως τα βυζαντινά χρόνια, όταν, λόγω επιδροµών, οι κάτοικοί της θα αναζητήσουν και πάλι την ασφάλεια του βράχου του Ξώµπουργου. Από τα πιο σηµαντικά κατάλοιπα της αίγλης της Πόλεως είναι τα τείχη της που απλώνονται πάνω από το σηµερινό ναό της Παναγίας (µάλιστα έχει ανασκαφεί ελληνιστικός πύργος, ο οποίος, δυστυχώς, σήµερα βρίσκεται κάτω από τον περιφερειακό δρόµο), το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο, το οποίο

Η Χ Ω Ρ Α

Page 64: Tinos 360 (Greek)

64 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ62

παρείχε νερό µέχρι πρόσφατα, και το ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια. Από αρχαίες περιγραφές µαθαίνουµε για το ιερό του ∆ιονύσου και το θέατρο, όπου γίνονταν οι φηµισµένοι αγώνες, τα «∆ιονύσια», το πρυτα-νείο, την αρχαία αγορά και το γυµνάσιο. ∆υστυχώς, όλα αυτά και πολλά άλλα τώρα βρίσκονται κάτω από τη νέα πόλη. Πόσο οργανωµένη και ξακουστή ήταν η πόλη της Τήνου µπορούµε να το συµπεράνουµε και από το σύγγραµµα του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη «Τηνίων Πολιτεία», το οποίο δυστυχώς δεν

έχει διασωθεί. Η κατοίκηση στη σηµε-

ρινή Χώρα συµπίπτει µε την ερήµωση του Κάστρου. Η «Χώρα του Αγίου Νικολά-ου», όπως ονοµάστηκε λόγω της οµώνυµης εκκλησίας στο λιµάνι, έλαβε την τελική της µορφή ύστερα και από τη µε-τανάστευση πληθυσµού από την Κρήτη, την Εύβοια και αλ-λού. Οι κάτοικοι της Χώρας επιδόθηκαν στο εµπόριο, περιορίζοντας τους γεωρ-γούς κατεξοχήν στα χωριά της ενδοχώρας, και για µικρό χρονικό διάστηµα η Τήνος ήταν ένα από τα καλύτερα εµπορικά νησιά. Ορισµένες από τις εξαγωγές για τις οποί-ες φηµιζόταν ήταν εκείνες του

κρασιού, των δερµάτων, του µεταξιού, των σύκων και κάθε άλλου ντόπιου προϊόντος. Τα τηνιακά εµπορικά καράβια θα φτάσουν ως τη ∆ύση, τη Μ. Ασία και τη Μαύρη θάλασσα. Μέχρι την επανάσταση του 1821 η Τήνος είχε πάνω από 30 µεγάλους εµπορικούς οίκους. Μετά τις σφαγές της Χίου και των Κυδω-νιών (1822) και των Ψαρών (1824) ο αριθµός των κατοίκων της Χώρας θα αυξηθεί σηµαντικά, καθώς πλήθος προσφύγων θα καταφύγουν στο νησί.

Οι κάτοικοι της Χώρας συνέχισαν να ασχολούνται µε εµπορικές δραστηρι-ότητες, µικρότερης εµβέλειας όµως. Σε µια µικρή αναλαµπή, η Τήνος, µαζί µε τη γειτονική Σύρο, θα µεγαλουργήσουν στο εισαγωγικό και εξαγωγικό εµπόριο.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Το Ηρώο των Τηνίων πεσόντων κατά τους Βαλκανικούς πολέµους, που δεσπόζει σε βράχο αριστερά της Χώρας.

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 65: Tinos 360 (Greek)

65Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ62

παρείχε νερό µέχρι πρόσφατα, και το ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια. Από αρχαίες περιγραφές µαθαίνουµε για το ιερό του ∆ιονύσου και το θέατρο, όπου γίνονταν οι φηµισµένοι αγώνες, τα «∆ιονύσια», το πρυτα-νείο, την αρχαία αγορά και το γυµνάσιο. ∆υστυχώς, όλα αυτά και πολλά άλλα τώρα βρίσκονται κάτω από τη νέα πόλη. Πόσο οργανωµένη και ξακουστή ήταν η πόλη της Τήνου µπορούµε να το συµπεράνουµε και από το σύγγραµµα του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη «Τηνίων Πολιτεία», το οποίο δυστυχώς δεν

έχει διασωθεί. Η κατοίκηση στη σηµε-

ρινή Χώρα συµπίπτει µε την ερήµωση του Κάστρου. Η «Χώρα του Αγίου Νικολά-ου», όπως ονοµάστηκε λόγω της οµώνυµης εκκλησίας στο λιµάνι, έλαβε την τελική της µορφή ύστερα και από τη µε-τανάστευση πληθυσµού από την Κρήτη, την Εύβοια και αλ-λού. Οι κάτοικοι της Χώρας επιδόθηκαν στο εµπόριο, περιορίζοντας τους γεωρ-γούς κατεξοχήν στα χωριά της ενδοχώρας, και για µικρό χρονικό διάστηµα η Τήνος ήταν ένα από τα καλύτερα εµπορικά νησιά. Ορισµένες από τις εξαγωγές για τις οποί-ες φηµιζόταν ήταν εκείνες του

κρασιού, των δερµάτων, του µεταξιού, των σύκων και κάθε άλλου ντόπιου προϊόντος. Τα τηνιακά εµπορικά καράβια θα φτάσουν ως τη ∆ύση, τη Μ. Ασία και τη Μαύρη θάλασσα. Μέχρι την επανάσταση του 1821 η Τήνος είχε πάνω από 30 µεγάλους εµπορικούς οίκους. Μετά τις σφαγές της Χίου και των Κυδω-νιών (1822) και των Ψαρών (1824) ο αριθµός των κατοίκων της Χώρας θα αυξηθεί σηµαντικά, καθώς πλήθος προσφύγων θα καταφύγουν στο νησί.

Οι κάτοικοι της Χώρας συνέχισαν να ασχολούνται µε εµπορικές δραστηρι-ότητες, µικρότερης εµβέλειας όµως. Σε µια µικρή αναλαµπή, η Τήνος, µαζί µε τη γειτονική Σύρο, θα µεγαλουργήσουν στο εισαγωγικό και εξαγωγικό εµπόριο.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Το Ηρώο των Τηνίων πεσόντων κατά τους Βαλκανικούς πολέµους, που δεσπόζει σε βράχο αριστερά της Χώρας.

63

Σύντοµα, όµως, η Τήνος θα παραχωρή-σει τα πρωτεία στη Σύρο. Στην παρακµή αυτή θα συµβάλει και η µετανάστευση πολλών κατοίκων της Χώρας σε άλλα µέρη του κόσµου, κενό που αναπληρώ-θηκε σύντοµα όµως από κατοίκους των χωριών του νησιού.

Η εύρεση της εικόνας του Ευαγγε-λισµού, το 1823, ήταν το σηµαντικότε-ρο γεγονός για το νησί (και ιδιαίτερα τη Χώρα), τη φήµη του και φυσικά την οικο-νοµία του. Προσείλκυσε και συνεχίζει να προσελκύει πιστούς και επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Έτσι, η οικονοµία του νησιού, εκτός από τη ναυτιλία και το εµπόριο αγροτικών προ-ϊόντων, βασίζεται σε εµπορικές δραστη-ριότητες (ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα) που αφορούν την επιρροή που ασκεί η εικόνα στο κοινό της.

Πίσω από την πρόσοψη του λιµα-νιού, που αδικεί τη Χώρα και τις οµορ-φιές της, κρύβεται η παλιά Τήνος, η οποία προκαλεί κάθε επισκέπτη να την περπα-τήσει και να την εξερευνήσει. Εκτός από το ναό της Μεγαλόχαρης, που ξεχωρίζει στο ψηλότερο σηµείο της Χώρας, και τα µουσεία στον περίβολό του, αξίζει κανείς να επισκεφτεί το Αρχαιολογικό µουσείο στη λεωφόρο Μεγαλόχαρης και την αξιόλογη Βιβλιοθήκη της Παναγί-ας µε τους χιλιάδες τίτλους, ακριβώς από πίσω. Ακόµα, απόλαυση προσφέρει µια βόλτα στον «παλιό δρόµο» που οδηγεί στην εκκλησία µε τα αµέτρητα µαγαζάκια µε τα παντός είδους αναµνηστικά και την παλιά µαρµάρινη Κάτω Βρύση (µε παρελ-

Η Χ Ω Ρ Α

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 66: Tinos 360 (Greek)

66 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ64

θόν όσο και της Χώρας). Ενδιαφέρον προκαλεί, επίσης, η εξερεύνηση των πα-ραδοσιακών στενών της πόλης. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης αξίζει να περιπλανηθεί στα στενά της Μαλαµατένιας, του Αη Νικόλα του καθολικού και των Τριών Ιεραρχών, αλλά και στις παλιές γειτονιές της Παλλάδας και του Αγ. Ελευθερίου-Βαρύ. Τα γραφικά σοκάκια µε τα κατάλευκα σπίτια και τις περιποιηµένες αυλές µε τις ανθισµένες βουκαµβίλιες και τα γιασεµιά που «κρέµονται» µαγνητίζουν το βλέµµα σταµατώντας το χρόνο και θυµίζοντας περασµένες εποχές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός των Ταξιαρχών, πολιούχος της πόλης, στο λιµάνι, αφού φιλοξένησε προσωρινά την εικόνα του Ευαγγελισµού από την εύρεσή της έως τη µεταφορά της στο ναό της Παναγίας. Το σοκά-κι, όπου τώρα είναι συγκεντρωµένα τα µπαράκια, κάποτε αποτελούσε δρόµο εµπορίου, εφόσον εδώ γινόταν το µονοπώλιο του αλατιού και του πετρελαί-ου. Το µνηµείο της «Έλλης», που πρόσφατα ανεγέρθηκε στο λιµάνι, φιλοτε-χνηµένο από τον ντόπιο γλύπτη Ν. Παρασκευά, δίνει µια άλλη διάσταση στον τορπιλισµό του ιστορικού κατα-δροµικού, υψώνοντας το παράστηµά του σε κάθε καιρό. Ένας άλλος ενδι-αφέρων προορισµός είναι το Υφα-ντήριο της Χώρας που βρίσκεται στον παλιό δρόµο µε τα µαγαζάκια. Εκεί

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 67: Tinos 360 (Greek)

67Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ64

θόν όσο και της Χώρας). Ενδιαφέρον προκαλεί, επίσης, η εξερεύνηση των πα-ραδοσιακών στενών της πόλης. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης αξίζει να περιπλανηθεί στα στενά της Μαλαµατένιας, του Αη Νικόλα του καθολικού και των Τριών Ιεραρχών, αλλά και στις παλιές γειτονιές της Παλλάδας και του Αγ. Ελευθερίου-Βαρύ. Τα γραφικά σοκάκια µε τα κατάλευκα σπίτια και τις περιποιηµένες αυλές µε τις ανθισµένες βουκαµβίλιες και τα γιασεµιά που «κρέµονται» µαγνητίζουν το βλέµµα σταµατώντας το χρόνο και θυµίζοντας περασµένες εποχές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός των Ταξιαρχών, πολιούχος της πόλης, στο λιµάνι, αφού φιλοξένησε προσωρινά την εικόνα του Ευαγγελισµού από την εύρεσή της έως τη µεταφορά της στο ναό της Παναγίας. Το σοκά-κι, όπου τώρα είναι συγκεντρωµένα τα µπαράκια, κάποτε αποτελούσε δρόµο εµπορίου, εφόσον εδώ γινόταν το µονοπώλιο του αλατιού και του πετρελαί-ου. Το µνηµείο της «Έλλης», που πρόσφατα ανεγέρθηκε στο λιµάνι, φιλοτε-χνηµένο από τον ντόπιο γλύπτη Ν. Παρασκευά, δίνει µια άλλη διάσταση στον τορπιλισµό του ιστορικού κατα-δροµικού, υψώνοντας το παράστηµά του σε κάθε καιρό. Ένας άλλος ενδι-αφέρων προορισµός είναι το Υφα-ντήριο της Χώρας που βρίσκεται στον παλιό δρόµο µε τα µαγαζάκια. Εκεί

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

65

µπορεί κανείς να θαυµάσει τα χειροποίητα παραδοσιακά κεντήµατα, αλλά και να παρακολουθήσει γυναίκες της Τήνου να δουλεύουν τον αργαλειό. Η περι-πλάνηση στη Χώρα της Τήνου δεν µπορεί να παραλείψει το Ίδρυµα Τηνιακού Πολιτισµού, το οποίο επιβλητικό δεσπόζει στην άκρη του λιµανιού.

Στο ανατολικότερο άκρο του λιµανιού βρίσκεται το «Πασακρωτήρι», ο επιβλητικός βράχος-ακρωτήρι, µε τη µοναδική θέα, τόσο στο πέλαγος, όσο και στο νησί. Από εδώ µπορεί κανείς να έχει µια ολοκληρωµένη άποψη της Χώρας. Πάνω στο βράχο είναι χτισµένο το µνηµείο-ηρώο των πεσόντων του νησιού κατά τους Βαλκανικούς Πολέµους.

Για πιο ανήσυχους επισκέπτες, και ειδικά όσους είναι λάτρεις της ιστορίας και αρχαιολογίας, µια βόλτα στην αρχαία πόλη και τα τείχη της, που απλώνο-νται πίσω από το ναό της Παναγίας, αποτελεί ιδιαίτερο προορισµό, καθώς η περιπλάνηση στο φυσικό τοπίο µε τα ιστορικά κατάλοιπα δικαιώνει την επιλογή της διαδροµής αυτής.

Η διαµονή και η ψυχαγωγία στην πόλη της Τήνου είναι εύκολη υπόθεση, αφού ξενοδοχεία και ενοικιαζόµενα δωµάτια κάθε κατηγορίας βρίσκονται σε κάθε γειτονιά. Εξάλλου, δηµόσιες υπηρεσίες (Αστυνοµία, Κέντρο Υγείας, ΚΕΠ, Πνευµατικό κέντρο) εξυπηρετούν το κοινό. ∆ιάσπαρτα, επίσης, υπάρχουν αµέ-τρητα ουζερί, παραδοσιακές ταβέρνες, αλλά και εστιατόρια για πιο απαιτητικούς γευσιγνώστες. Εκτός αυτών, καφετέριες, µπαράκια, ζαχαροπλαστεία, αλλά και παραδοσιακά καφενεδάκια αφθονούν.

Η Χ Ω Ρ Α

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 68: Tinos 360 (Greek)

68 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ66

Ίδρυµα Τηνιακού Πολιτισµού

Ιδρύθηκε το 2002 και στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο από τα πιο ιστορικά

του νησιού (αρχές 20ού αι), που υπήρξε κάποτε ξενοδοχείο αλλά και νοσοκοµείο

(Πολυµέρειο). Αγοράστηκε το 1977 και αναπαλαιώθηκε πρόσφατα από το Πανελ-

λήνιο Ιερό Ίδρυµα Ευαγγελιστρίας, από το οποίο συντηρείται, και αποτελεί στολίδι

της Χώρας. Σκοπός του ιδρύµατος είναι να µελετά και να προβάλλει την ιστορία, τον

πολιτισµό και την παράδοση του νησιού. ∆ιαθέτει σύγχρονους συνεδριακούς και

εκθεσιακούς χώρους, αλλά και βιβλιοθήκη µε τίτλους που αφορούν στην Τήνο και

τις Κυκλάδες γενικότερα. Εδώ γίνονται κατά καιρούς εκθέσεις και µάλιστα στεγάζεται

και η µόνιµη έκθεση του µεγάλου Τήνιου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 69: Tinos 360 (Greek)

69Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ66

Ίδρυµα Τηνιακού Πολιτισµού

Ιδρύθηκε το 2002 και στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο από τα πιο ιστορικά

του νησιού (αρχές 20ού αι), που υπήρξε κάποτε ξενοδοχείο αλλά και νοσοκοµείο

(Πολυµέρειο). Αγοράστηκε το 1977 και αναπαλαιώθηκε πρόσφατα από το Πανελ-

λήνιο Ιερό Ίδρυµα Ευαγγελιστρίας, από το οποίο συντηρείται, και αποτελεί στολίδι

της Χώρας. Σκοπός του ιδρύµατος είναι να µελετά και να προβάλλει την ιστορία, τον

πολιτισµό και την παράδοση του νησιού. ∆ιαθέτει σύγχρονους συνεδριακούς και

εκθεσιακούς χώρους, αλλά και βιβλιοθήκη µε τίτλους που αφορούν στην Τήνο και

τις Κυκλάδες γενικότερα. Εδώ γίνονται κατά καιρούς εκθέσεις και µάλιστα στεγάζεται

και η µόνιµη έκθεση του µεγάλου Τήνιου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

67Η Χ Ω Ρ Α

Η τουριστική αγορά της Τήνου

Η περιπλάνηση στη Χώρα της Τήνου απαιτεί τον περίπατο στον παλιό δρόµο

που οδηγεί από το λιµάνι στο ναό της Παναγίας. Εδώ ο χρόνος έχει σταµατήσει

από καιρό και το σκηνικό θυµίζει τις αγορές της Κωνσταντινούπολης και του Καΐρου.

Τα πολυάριθµα µαγαζιά, µικρά και µεγαλύτερα, µε απλωµένες τις πραµάτειες τους

στο πλακόστρωτο, γεµίζουν µε φωνές και χρώµατα τους περαστικούς, οι οποίοι

µαγνητισµένοι δυσκολεύονται να «βγουν

από αυτό το παραµύθι». Εδώ υπάρχει κάθε

είδους ενθύµιο της Τήνου. Μικρές και µεγά-

λες εικόνες, τοπικά υφαντά, κοσµήµατα και

κοµπολόγια, παραδοσιακά γλυκά και ό,τι

µπορεί να φανταστεί ο νους εκτίθενται στα

µάτια του διαβάτη, που σε πολλές περιπτώ-

σεις καλείται από το µαγαζάτορα να περάσει

να τα δει. Πλησιάζοντας στην Παναγία υπαίθρια ξύλινα κιόσκια πουλούν κυρίως

λαµπάδες κάθε µεγέθους, τάµατα και αφιερώµατα και µπουκαλάκια για αγίασµα, ενώ

στην ατµόσφαιρα αναδίδονται µυρωδιές από το λιβάνι. Θα πρέπει να σηµειωθεί,

πάντως, ότι υπάρχουν αναµνηστικά για όλα τα γούστα και όλα τα πορτοφόλια.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 70: Tinos 360 (Greek)

70 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ68

Το έθιµο των Επιταφίων

Το ενδιαφέρον πλήθους κόσµου προκαλεί η περιφορά των επιταφίων τη Μεγάλη

Παρασκευή στην πόλη της Τήνου. Μετά την ακολουθία των Παθών οι επιτάφιοι

των πέντε ενοριακών ναών ξεκι-

νούν µε προορισµό την πλατεία

Παντανάσσης. Κάθε επιτάφιος

ανθοστολισµένος µε ξεχωρι-

στή φροντίδα, για να φαντάζει

ωραιότερος, συνοδεύεται από

τους ενορίτες του. Ο επιτάφιος

της Παναγίας, όµως, αφήνεται

αστόλιστος, καθώς ξεχωρίζει

για τις ξυλόγλυπτες λεπτοµέρειές

του. Εµφανίζονται ταυτόχρονα

όλοι µαζί ξεπροβάλλοντας από διαφορετικούς δρόµους

και ανεβαίνουν στην εξέδρα. Αφού ψαλούν τα Εγκώµια,

αποχωρούν πάλι όλοι µαζί µε τους ενορίτες τους για τη

βάση τους, εκτός από τον επιτάφιο του Αγίου Νικολάου

που κατευθύνεται προς την παραλία «Καλάµια». Εκεί µαζί

µε τον ιερέα µπαίνουν στη θάλασσα και κάνουν δέηση

για τους ναυτικούς. Το έθιµο αυτό είναι ξεχωριστό και

χρονολογείται από τα µέσα της δεκαετίας ’80.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 71: Tinos 360 (Greek)

71Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ68

Το έθιµο των Επιταφίων

Το ενδιαφέρον πλήθους κόσµου προκαλεί η περιφορά των επιταφίων τη Μεγάλη

Παρασκευή στην πόλη της Τήνου. Μετά την ακολουθία των Παθών οι επιτάφιοι

των πέντε ενοριακών ναών ξεκι-

νούν µε προορισµό την πλατεία

Παντανάσσης. Κάθε επιτάφιος

ανθοστολισµένος µε ξεχωρι-

στή φροντίδα, για να φαντάζει

ωραιότερος, συνοδεύεται από

τους ενορίτες του. Ο επιτάφιος

της Παναγίας, όµως, αφήνεται

αστόλιστος, καθώς ξεχωρίζει

για τις ξυλόγλυπτες λεπτοµέρειές

του. Εµφανίζονται ταυτόχρονα

όλοι µαζί ξεπροβάλλοντας από διαφορετικούς δρόµους

και ανεβαίνουν στην εξέδρα. Αφού ψαλούν τα Εγκώµια,

αποχωρούν πάλι όλοι µαζί µε τους ενορίτες τους για τη

βάση τους, εκτός από τον επιτάφιο του Αγίου Νικολάου

που κατευθύνεται προς την παραλία «Καλάµια». Εκεί µαζί

µε τον ιερέα µπαίνουν στη θάλασσα και κάνουν δέηση

για τους ναυτικούς. Το έθιµο αυτό είναι ξεχωριστό και

χρονολογείται από τα µέσα της δεκαετίας ’80.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

69Η Χ Ω Ρ Α

Ο Ναός των Ταξιαρχών

Ο µητροπολιτικός ναός των Ταξιαρχών βρίσκεται στην Παλλάδα. Ο πρώτος

µικρός ναός ήταν καθολικός. Το 1715 µε την τουρκική κυριαρχία στην Τήνο, κατό-

πιν συµφωνίας Ορθοδόξων και Καθολικών, έγινε ανταλλαγή ανάµεσα σ’ αυτόν το

ναό και στον Άγιο Νικόλαο που τότε ήταν Ορθόδοξος. Έτσι, οι Ταξιάρχες έγιναν

Ορθόδοξοι και ο Άγιος Νικόλαος Καθολικός.

Ανακαινίστηκε το 1759, όπως φαίνεται από την εγχάρακτη επιγραφή πάνω από

την είσοδο του ναού, από τον Αρχιεπίσκοπο Τήνου Μελέτιο µε τη συµβολή των

Ορθοδόξων Τηνίων. Μπορεί να χαρακτηριστεί µουσείο της µεταβυζαντινής τέχνης,

κυρίως λόγω του ξυλόγλυπτου-επίχρυσου τέµπλου αλλά και των εικόνων του. Το

τέµπλο, όπως λέγεται, κατασκευάστηκε στην Κων/πολη το 18ο αιώνα µε ανάµεικτα

στοιχεία βυζαντινής παράδοσης και µπαρόκ. Θεωρείται από τα ωραιότερα τέµπλα

(µήκους 8 µέτρων), γιατί παρουσιάζει µια ιδιαιτερότητα έναντι των άλλων. Στο µεγα-

λύτερο τµήµα του είναι κουφωτό, δηλαδή έχουν αφαιρεθεί τµήµατα ξύλου ώστε να

είναι διάτρητο ανάµεσα στις µορφές. Αυτό του προσδίδει χάρη και λεπτότητα. Τα

ποικίλα θέµατα που εικονίζονται πλαισιώνονται µε συµπλέγµατα από φυτά και άνθη,

αετούς και περιστέρια, λιοντάρια και άλλα ζώα.

Όλα τα παραπάνω, καθώς και το γεγονός ότι φιλοξένησε την εικόνα του Ευαγ-

γελισµού κατά τη διάρκεια των εργασιών οικοδόµησης του ναού της Παναγίας, καθι-

στούν το ναό ξεχωριστό που προσελκύει κάθε επισκέπτη του νησιού.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

Page 72: Tinos 360 (Greek)

72 Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η 71

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ Με το νόµο Καποδίστρια, η Τήνος διαιρέθηκε σε δύο δήµους, Τήνου και

Εξωµβούργου, και την Κοινότητα Πανόρµου. Στο ∆ήµο Τήνου περιλαµβάνονται η Χώρα και κάποια χωριά, στο ∆ήµο Εξωµβούργου τα περισσότερα χωριά της ενδοχώρας και στην Κοινότητα Πανόρµου ο Πύργος και τα γύρω χωριά. Τα χωριά του ∆ήµου Τήνου, της Κοινότητας Πανόρµου, καθώς και το µεγαλύτερο µέρος της Χώρας είναι ορθόδοξα, ενώ ο ∆ήµος Εξωµβούργου περιλαµβάνει χωριά καθολικά, ορθόδοξα και άλλα µεικτά, δηλαδή µε κατοίκους και των δυο δογµάτων, οι οποίοι για αιώνες συνυπάρχουν ειρηνικά.

ΧΩΡΙΑ ∆ΗΜΟΥ ΤΗΝΟΥ

ΤριαντάροςΠρόκειται για ένα µεγάλο «ζωντανό» χωριό µε διατηρηµένα τα παραδοσι-

ακά στοιχεία αλλά και πολλά καινούρια σπίτια που κατοικούν ξένοι. Έχει ωραία θέα, πολλές καµάρες, στενά σοκάκια και σκαλιά, ενώ ο ναός των Αγίων Απο-στόλων δεσπόζει στο κέντρο του. Το επισκευασµένο παραδοσιακό λιοτρίβι

και η πηγή «λεύκες» (λόγω των δέντρων που αφθονούν στην περιοχή) προσελκύουν τους περαστικούς. Στην είσοδο του χωριού και δίπλα στο Ηρώο υπάρ-χει προτοµή του Αµ-βροσίου Πλειανθίδη, επισκόπου Μοσχονη-σίων-εθνοϊεροµάρτυ-

ρα, φιλοτεχνηµένη από το γλύπτη Ν. Παρασκευά, ενώ µέσα στο χωριό υπάρχει, επίσης, η προτοµή του ντόπιου Γρηγορίου Πλειανθού, Μητροπολίτη Χαλκίδας επί 50 χρόνια. Από εδώ κατάγονται αρκετοί παραδοσιακοί «χτιστάδες» του νη-σιού. Το χωριό έχει αναδείξει προσωπικότητες όπως ο Ιωάννης Καρδαµίτσης (σχολάρχης, δήµαρχος Τήνου και πρόεδρος του ΠΙΙΕΤ) και ο Σάββας Απέργης (εκπαιδευτικός, µελετητής-συγγραφέας και δήµαρχος Τήνου). Εδώ υπάρχουν ακόµα ένας παραδοσιακός φούρνος αλλά και ταβέρνες-καφενεία. Ο σύλλογος του χωριού διοργανώνει συχνά παραδοσιακά πανηγύρια, όπως χοιροσφάγια και τον περίφηµο «αποκριανό» χορό.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 73: Tinos 360 (Greek)

73Π Α Ρ Α ∆ Ο Σ Η 71

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ Με το νόµο Καποδίστρια, η Τήνος διαιρέθηκε σε δύο δήµους, Τήνου και

Εξωµβούργου, και την Κοινότητα Πανόρµου. Στο ∆ήµο Τήνου περιλαµβάνονται η Χώρα και κάποια χωριά, στο ∆ήµο Εξωµβούργου τα περισσότερα χωριά της ενδοχώρας και στην Κοινότητα Πανόρµου ο Πύργος και τα γύρω χωριά. Τα χωριά του ∆ήµου Τήνου, της Κοινότητας Πανόρµου, καθώς και το µεγαλύτερο µέρος της Χώρας είναι ορθόδοξα, ενώ ο ∆ήµος Εξωµβούργου περιλαµβάνει χωριά καθολικά, ορθόδοξα και άλλα µεικτά, δηλαδή µε κατοίκους και των δυο δογµάτων, οι οποίοι για αιώνες συνυπάρχουν ειρηνικά.

ΧΩΡΙΑ ∆ΗΜΟΥ ΤΗΝΟΥ

ΤριαντάροςΠρόκειται για ένα µεγάλο «ζωντανό» χωριό µε διατηρηµένα τα παραδοσι-

ακά στοιχεία αλλά και πολλά καινούρια σπίτια που κατοικούν ξένοι. Έχει ωραία θέα, πολλές καµάρες, στενά σοκάκια και σκαλιά, ενώ ο ναός των Αγίων Απο-στόλων δεσπόζει στο κέντρο του. Το επισκευασµένο παραδοσιακό λιοτρίβι

και η πηγή «λεύκες» (λόγω των δέντρων που αφθονούν στην περιοχή) προσελκύουν τους περαστικούς. Στην είσοδο του χωριού και δίπλα στο Ηρώο υπάρ-χει προτοµή του Αµ-βροσίου Πλειανθίδη, επισκόπου Μοσχονη-σίων-εθνοϊεροµάρτυ-

ρα, φιλοτεχνηµένη από το γλύπτη Ν. Παρασκευά, ενώ µέσα στο χωριό υπάρχει, επίσης, η προτοµή του ντόπιου Γρηγορίου Πλειανθού, Μητροπολίτη Χαλκίδας επί 50 χρόνια. Από εδώ κατάγονται αρκετοί παραδοσιακοί «χτιστάδες» του νη-σιού. Το χωριό έχει αναδείξει προσωπικότητες όπως ο Ιωάννης Καρδαµίτσης (σχολάρχης, δήµαρχος Τήνου και πρόεδρος του ΠΙΙΕΤ) και ο Σάββας Απέργης (εκπαιδευτικός, µελετητής-συγγραφέας και δήµαρχος Τήνου). Εδώ υπάρχουν ακόµα ένας παραδοσιακός φούρνος αλλά και ταβέρνες-καφενεία. Ο σύλλογος του χωριού διοργανώνει συχνά παραδοσιακά πανηγύρια, όπως χοιροσφάγια και τον περίφηµο «αποκριανό» χορό.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥΜε το νόµο Καποδίστρια, η Τήνος διαιρέθηκε σε δύο δήµους, Τήνου και

Εξωµβούργου, και την Κοινότητα Πανόρµου. Στο ∆ήµο Τήνου περιλαµβάνονταν η Χώρα και κάποια χωριά, στο ∆ήµο Εξωµβούργου τα περισσότερα χωριά της ενδοχώρας και στην Κοινότητα Πανόρµου ο Πύργος και τα γύρω χωριά. Τα χωριά του ∆ήµου Τήνου, της Κοινότητας Πανόρµου, καθώς και το µεγαλύτερο µέρος της Χώρας είναι ορθόδοξα, ενώ ο ∆ήµος Εξωµβούργου περιλαµβάνει χωριά καθολικά, ορθόδοξα και άλλα µεικτά, δηλαδή µε κατοίκους και των δυο δογµάτων, οι οποίοι για αιώνες συνυπάρχουν ειρηνικά.

Mε τον πρόσφατο νόµο, όµως, του Kαλλικράτη, ολόκληρο το νησί αποτέλεσε έναν ενιαίο ∆ήµο. Tο ∆ήµο Tήνου.

ΤριαντάροςΠρόκειται για ένα µεγάλο «ζωντανό» χωριό µε διατηρηµένα τα παρα-

δοσιακά στοιχεία αλλά και πολλά καινούρια σπίτια που κατοικούν ξένοι. Έχει ωραία θέα, πολλές καµάρες, στενά σοκάκια και σκαλιά, ενώ ο ναός των Αγίων Αποστόλων δεσπόζει στο κέντρο του. Το επισκευασµένο παραδοσιακό λιο-

τρίβι και η πηγή «λεύκες» (λόγω των δέντρων που αφθονούν στην περιοχή) προσελκύουν τους πε-ραστικούς. Στην είσοδο του χωριού και δίπλα στο Ηρώο υπάρχει προτοµή του Αµβροσίου Πλειανθί-δη, επισκόπου Μοσχονη-σίων - εθνοϊεροµάρτυρα, φιλοτεχνηµένη από το

γλύπτη Ν. Παρασκευά, ενώ µέσα στο χωριό υπάρχει, επίσης, η προτοµή του ντόπιου Γρηγορίου Πλειανθού, Μητροπολίτη Χαλκίδας επί 50 χρόνια. Από εδώ κατάγονται αρκετοί παραδοσιακοί «χτιστάδες» του νησιού. Το χωριό έχει αναδείξει προσωπικότητες όπως ο Ιωάννης Καρδαµίτσης (σχολάρχης, δήµαρχος Τήνου και πρόεδρος του ΠΙΙΕΤ) και ο Σάββας Απέργης (εκπαι-δευτικός, µελετητής-συγγραφέας και δήµαρχος Τήνου). Εδώ υπάρχουν ακόµα ένας παραδοσιακός φούρνος αλλά και ταβέρνες-καφενεία. Ο σύλλογος του χωριού διοργανώνει συχνά παραδοσιακά πανηγύρια, όπως χοιροσφάγια και τον περίφηµο «αποκριανό» χορό.

Page 74: Tinos 360 (Greek)

74 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ72

ΜπερδεµιάροςΜικρός γραφικός οικισµός, αδελφάκι του Τριαντάρου, χτισµένος στην

πλαγιά, µε τα σπίτια του «σκαρφαλωµένα». Έπειτα από περίοδο ερήµωσής του, τα σπίτια του κατοικήθηκαν κυρίως από Ευρωπαίους, οι οποίοι διατήρησαν, τόσο σε όσα αναπαλαίωσαν, όσο και σ’ αυτά που έχτισαν, το παραδοσιακό τους στυλ.

∆υό Χωριά

Το χωριό αυτό µε την πανοραµική θέα στο Αιγαίο και τα γύρω νησιά δι-αθέτει άφθονες πηγές και πράσινο, καθώς και υγιεινό κλίµα. Κατά την παράδοση, στις πέντε Νύµφες του χω-ριού αφιερώθηκαν και τα αντίστοιχα «ξυνάρια» (φυ-σικές πηγές). Το όνοµά του το οφείλει στα δυο χωριά

ΑΠΟΚΡΙΑΝΟΣ ΧΟΡΟΣ

Παλαιότερα, στο χωριό Τριαντάρος, τις ηµέρες των Απόκρεω, οι χωριανοί τη-

ρούσαν το έθιµο του Αποκριανού χορού. Επί 21 µέρες, όσο δηλαδή διαρκούσαν

οι Αποκριές, οι κάτοικοι του χωριού γύριζαν τα σπίτια τα βράδια και διασκέδαζαν µε

αυτοσχέδια τραγούδια. Ξεκινώντας µε το:

Άρχισε γλώσσα µ’ άρχισε

τραγούδι ν΄αραδιάζεις

και την καλή παρέα µας

να την διασκεδάζεις

συνέχιζαν µε άλλα καυστικά και ερωτικά. Ταυτόχρονα, χόρευαν αυτοσχέδιους

σατυρικούς χορούς σύµφωνα µε το ρυθµό των ασµάτων και ανάλογα µε το κέφι.

Σήµερα γίνονται προσπάθειες από τους Τριανταρίτες και το σύλλογο του χω-

ριού αναβίωσης του πρωτότυπου παραδοσιακού αυτού εθίµου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 75: Tinos 360 (Greek)

75Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ72

ΜπερδεµιάροςΜικρός γραφικός οικισµός, αδελφάκι του Τριαντάρου, χτισµένος στην

πλαγιά, µε τα σπίτια του «σκαρφαλωµένα». Έπειτα από περίοδο ερήµωσής του, τα σπίτια του κατοικήθηκαν κυρίως από Ευρωπαίους, οι οποίοι διατήρησαν, τόσο σε όσα αναπαλαίωσαν, όσο και σ’ αυτά που έχτισαν, το παραδοσιακό τους στυλ.

∆υό Χωριά

Το χωριό αυτό µε την πανοραµική θέα στο Αιγαίο και τα γύρω νησιά δι-αθέτει άφθονες πηγές και πράσινο, καθώς και υγιεινό κλίµα. Κατά την παράδοση, στις πέντε Νύµφες του χω-ριού αφιερώθηκαν και τα αντίστοιχα «ξυνάρια» (φυ-σικές πηγές). Το όνοµά του το οφείλει στα δυο χωριά

ΑΠΟΚΡΙΑΝΟΣ ΧΟΡΟΣ

Παλαιότερα, στο χωριό Τριαντάρος, τις ηµέρες των Απόκρεω, οι χωριανοί τη-

ρούσαν το έθιµο του Αποκριανού χορού. Επί 21 µέρες, όσο δηλαδή διαρκούσαν

οι Αποκριές, οι κάτοικοι του χωριού γύριζαν τα σπίτια τα βράδια και διασκέδαζαν µε

αυτοσχέδια τραγούδια. Ξεκινώντας µε το:

Άρχισε γλώσσα µ’ άρχισε

τραγούδι ν΄αραδιάζεις

και την καλή παρέα µας

να την διασκεδάζεις

συνέχιζαν µε άλλα καυστικά και ερωτικά. Ταυτόχρονα, χόρευαν αυτοσχέδιους

σατυρικούς χορούς σύµφωνα µε το ρυθµό των ασµάτων και ανάλογα µε το κέφι.

Σήµερα γίνονται προσπάθειες από τους Τριανταρίτες και το σύλλογο του χω-

ριού αναβίωσης του πρωτότυπου παραδοσιακού αυτού εθίµου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

73

που υπήρχαν στην περιοχή και χωρίζονταν µε ένα ποτάµι. Στη συνέχεια, λόγω της ανοικοδόµησης, τα δυο αυτά χωριά ενώθηκαν σε ένα. Η πλατεία του µε τα πλατάνια είναι µια από τις ωραιότερες του νησιού, ενώ ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος συντροφεύει την πηγή. Μάλιστα, εδώ ο σύλλογος του χωριού, «το Γλυστέρνι», σουβλίζει αρνιά το Πάσχα και διοργανώνει εκδηλώσεις µε χορούς. Στα δυο άκρα του χωριού υπάρχουν οι δυο καθέδρες του, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και της Κοιµήσεως της Θεοτόκου. Αξίζει κανείς να περπατήσει στο παραδοσιακό µονοπάτι που συνδέει το χωριό µε τα γειτονικά Αρνάδο και Τριαντάρο. Τους καλοκαιρινούς µήνες λειτουργεί καφενείο και ταβέρνα µε απολαυστικές γεύσεις και έξοχη θέα. Από εδώ µπορεί κανείς να µεταβεί στις παραλίες Λυχναφτιά και Φερό Χωριό.

ΑρνάδοςΒρίσκεται ανατολικά της Μονής Κεχροβουνίου και αποτελεί ένα από τα

αρχαιότερα χωριά αλλά και αυτό µε το µεγαλύτερο υψόµετρο. Αξίζει να το επισκεφτεί κανείς για την υπέροχη παραδο-σιακή αρχιτεκτονική του, τις µεσαιωνικές καµάρες και στοές, τα πλακόστρωτα καλντε-ρίµια του, την ιστορική κρήνη του 1823 στην πάνω πλατεία, αλλά και τη θέα του στο πέλαγος και τη Μύκονο. Εκπλη-κτική είναι η οµοιότητα

του χωριού αυτού µε το γειτονικό Μοναστήρι ως προς την αρχιτεκτονική του. Έχει δυο µεγάλους ναούς, την Ανάληψη µέσα στο χωριό και τους Αγίους Αναργύρους στο δρόµο προς τα ∆υο Χωριά, αλλά και πολλούς άλλους διά-σπαρτους µέσα και γύρω

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 76: Tinos 360 (Greek)

76 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ74

του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Παναϊδάκι, κρυµµένο σε στοά, που ο θρύλος θέλει κάτω από αυτό να λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Το χωριό διαθέτει δύο µουσεία, το εκκλησιαστικό µουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1987, µε εκθέµατα εκκλησιαστικά αντικείµενα ναών της περιοχής, βιβλία, και το αγρο-τικό µε οικιακά σκεύη και παλιά εργαλεία. Ο δραστήριος σύλλογός του εκδίδει την εφηµερίδα «ο Αρνάδος µας». Εδώ υπάρχουν καφενεία και ταβέρνες.

ΜουντάδοςΒρίσκεται στην πλαγιά του Κεχροβουνίου. Είναι ένα ακόµα παραδοσιακό

χωριό µε πολλές καµάρες, σπίτια κάτασπρα κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο, πλακόστρωτους δρόµους µε σκαλοπάτια. Στο µέσον υπάρχει το πέτρινο γεφύ-ρι, κάτω από το οποίο κυλά τους περισσότερους µήνες ένα ρυάκι, στο οποίο οφείλεται το αρκετό πράσινο του χωριού, και λίγο πιο πέρα ένα παραδοσιακό πηγάδι. Ο επιβλητικός Άγιος Ιωάννης, η καθέδρα του χωριού, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη για το µαρ-µαρόγλυπτο τέµπλο και τα προσκυνητάρια του, ενώ διάσπαρτες είναι µέσα στο χωριό παλιές εκκλησίες. Οι κάτοικοι του Μουντάδου και ο δραστήριος σύλλο-γός του προσφέρουν τη φιλοξενία τους στα δυο πα-νηγύρια του Άη Γιάννη και των Αγίων Αναργύρων στη Γύρλα. Μέχρι τις αρχές του 1800 είχε παράδοση στο εµπόριο, τη ναυτιλία (το πρωτοπαλίκαρο του Μια-ούλη, ο καπετάν Σιγάλας, καταγόταν από εδώ), και αλιεία, ενώ λειτουργούσε εδώ µέχρι τη δεκαετία του ’60 ελαιοτριβείο, από τα καλύτερα της Τήνου. Από εδώ κατάγονται οι αδελφοί Λαµπάκη, ο Ιωάννης Πλατύς, καθώς και η αρχαιο-λόγος Λίλα Μαραγκού.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 77: Tinos 360 (Greek)

77Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ74

του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Παναϊδάκι, κρυµµένο σε στοά, που ο θρύλος θέλει κάτω από αυτό να λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Το χωριό διαθέτει δύο µουσεία, το εκκλησιαστικό µουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1987, µε εκθέµατα εκκλησιαστικά αντικείµενα ναών της περιοχής, βιβλία, και το αγρο-τικό µε οικιακά σκεύη και παλιά εργαλεία. Ο δραστήριος σύλλογός του εκδίδει την εφηµερίδα «ο Αρνάδος µας». Εδώ υπάρχουν καφενεία και ταβέρνες.

ΜουντάδοςΒρίσκεται στην πλαγιά του Κεχροβουνίου. Είναι ένα ακόµα παραδοσιακό

χωριό µε πολλές καµάρες, σπίτια κάτασπρα κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο, πλακόστρωτους δρόµους µε σκαλοπάτια. Στο µέσον υπάρχει το πέτρινο γεφύ-ρι, κάτω από το οποίο κυλά τους περισσότερους µήνες ένα ρυάκι, στο οποίο οφείλεται το αρκετό πράσινο του χωριού, και λίγο πιο πέρα ένα παραδοσιακό πηγάδι. Ο επιβλητικός Άγιος Ιωάννης, η καθέδρα του χωριού, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη για το µαρ-µαρόγλυπτο τέµπλο και τα προσκυνητάρια του, ενώ διάσπαρτες είναι µέσα στο χωριό παλιές εκκλησίες. Οι κάτοικοι του Μουντάδου και ο δραστήριος σύλλο-γός του προσφέρουν τη φιλοξενία τους στα δυο πα-νηγύρια του Άη Γιάννη και των Αγίων Αναργύρων στη Γύρλα. Μέχρι τις αρχές του 1800 είχε παράδοση στο εµπόριο, τη ναυτιλία (το πρωτοπαλίκαρο του Μια-ούλη, ο καπετάν Σιγάλας, καταγόταν από εδώ), και αλιεία, ενώ λειτουργούσε εδώ µέχρι τη δεκαετία του ’60 ελαιοτριβείο, από τα καλύτερα της Τήνου. Από εδώ κατάγονται οι αδελφοί Λαµπάκη, ο Ιωάννης Πλατύς, καθώς και η αρχαιο-λόγος Λίλα Μαραγκού.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

75

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΛΑΤΥΣΞυλογλύπτης-Χαράκτης

Γεννήθηκε το 1838 στο Μουντάδο και σε µικρή ηλικία µετοίκησε µε τους γονείς

του στην Αθήνα και διέµεινε στο σπίτι του Αλεξάνδρου Ραγκαβή. Ο ποιητής διέ-

κρινε πολύ γρήγορα το ταλέντο του µικρού Πλατύ και παρότρυνε τους γονείς του να

παρακολουθήσει µαθήµατα στο σχολείο των Τεχνών. Πράγµατι, σε ηλικία 13 ετών

διδάχτηκε ζωγραφική, χαλκογραφία, ξυλογλυπτική από το δάσκαλο και ιεροµόναχο

Αγαθόνικο Τριανταφύλλου. Υπήρξε συµµαθητής των Λύτρα, Γύζη και άλλων µεγά-

λων της Τέχνης και διακρίθηκε κατ’ επανάληψη για τα έργα του.

Στο µουσείο του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας υπάρχουν έργα του µε σηµαντικότερο

όλων αυτό της Αγ. Τριάδας, διαστάσεων 24,5x29,5 cm, εντός του οποίου απει-

κονίζονται 57 θρησκευτικές παραστάσεις, καθώς και η «Παναγία του Κίκκου», ενώ

σηµαντικό του έργο είναι το «Άξιόν εστι», που βρίσκεται στο Άγιον Όρος.

Ο Πλατύς συµµετείχε σε πλήθος εκθέσεων αποσπώντας σηµαντικές διακρίσεις,

και δίδαξε επί πολλά χρόνια αφιλοκερδώς στο Λαϊκό Πανεπιστήµιο της «Εταιρείας

Φίλων του Λαού». Στα τελευταία 30 χρόνια της ζωής του έχασε την όρασή του, γι’

αυτό και δεν εµφανίζονται έργα του την περίοδο αυτή. Έφυγε από τη ζωή το 1928,

σε ηλικία 90 ετών.

Α∆ΕΛΦΟΙ ΛΑΜΠΑΚΗ

Οι τρεις αδελφοί Λαµπάκη κατάγονται

από το Μουντάδο. Ο πρώτος, Ιωάννης (1851-

1916), υπήρξε ο επίσηµος φωτογράφος των

Ολυµπιακών Αγώνων 1896 καθώς και της

Βασιλικής Οικογένειας. Ο δεύτερος, Γεώργιος

(1854-1914), σπούδασε Χριστιανική αρχαιολο-

γία και αποτέλεσε ιδρυτικό µέλος της «Χριστιανι-

κής Αρχαιολογικής Εταιρείας». Επίσης, σ’ αυτόν

οφείλεται η συντήρηση-διάσωση της Μονής

∆αφνίου, ενώ παράλληλα υπήρξε και καθηγητής

Χριστιανικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήµιο

Αθηνών. Ο τρίτος, Εµµανουήλ (1859-1909), ζωγράφος, σπούδασε στη Σχολή

Καλών Τεχνών και συνέχισε στην Ακαδηµία του Μονάχου µε καθηγητή το Ν. Γύζη

και υποτροφία του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. Έργα του βραβεύτηκαν σε διάφορες εκθέσεις και το

1905 ίδρυσε Σχολή Ζωγραφικής. Τέλος, από το 1903 έως το 1909, δηλαδή το

θάνατό του, υπήρξε καθηγητής της Σ.Κ.Τ.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

Page 78: Tinos 360 (Greek)

78 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ76

ΚαρυάΤο χωριό, χτισµένο σε απάνεµη και καταπράσινη πλαγιά, ξεχωρίζει για

τη θέση του, αφού βρίσκεται δίπλα στο Ξώµπουργο µε θέα την πλαγιά του Κεχροβουνίου µε τα ξωκλήσια, τους περιστεριώνες και το µοναστήρι που δε-σπόζει στην κορυφή, αλλά και τη Χώρα που «δένει» µε το γαλάζιο του Αιγαίου πελάγους. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα χω-ριά, όπως προδίδει το όνοµα Καρυά<Κάρες (κατά άλλους από τις καρυδιές που αφθονούσαν στην περιοχή), αλλά και αποτέλεσε σηµαντικό κεφαλοχώρι τόσο κατά την Ενετοκρατία όσο και µεταγενέστερα. Αξίζει να αναφερθεί ότι εδώ λει-τούργησε το πρώτο τυροκοµείο του νησιού, ενώ υπήρχε σχολή θηλέων, σχο-λαρχείο και αργότερα σχολείο. Σήµερα, κάποια παλιά αρχοντικά αλλά και οι τρεις παλαιοί ενοριακοί ναοί (Άγ. Ελευθέριος, Άγ. ∆ηµήτριος και Κοίµηση της Θεοτόκου) αναδίδουν την περασµένη αίγλη. Τα νεόκτιστα σπίτια, σύµφωνα µε παραδοσιακά πρότυπα, οι όµορφες αυλές, τα λιθόστρωτα µονοπάτια, οι κρή-νες και η όµορφη κεντρική πλατεία προκαλούν τους επισκέπτες να περπατήσουν στο χωριό. Το δηµοτικό άλσος του, µοναδικό στο νησί, προστατευόµενο, αποτελεί σήµα κατατεθέν του µε την υστεροβυζαντινή εκκλησία της Κοιµήσεως της Θεοτόκου, κρυµµένη µέσα του, και το Ηρώο, καλλιτέχνηµα του Ευρυβιάδη Λαµπαδίτη. Από εδώ κατάγονται ο Χατζηγιωργάκης Σιώτης, µεγάλος ευεργέτης της Παναγίας, ο Ιωάννης Αντ. Σιώτης, που διετέλεσε Υπουργός Παιδείας της

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 79: Tinos 360 (Greek)

79Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ76

ΚαρυάΤο χωριό, χτισµένο σε απάνεµη και καταπράσινη πλαγιά, ξεχωρίζει για

τη θέση του, αφού βρίσκεται δίπλα στο Ξώµπουργο µε θέα την πλαγιά του Κεχροβουνίου µε τα ξωκλήσια, τους περιστεριώνες και το µοναστήρι που δε-σπόζει στην κορυφή, αλλά και τη Χώρα που «δένει» µε το γαλάζιο του Αιγαίου πελάγους. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα χω-ριά, όπως προδίδει το όνοµα Καρυά<Κάρες (κατά άλλους από τις καρυδιές που αφθονούσαν στην περιοχή), αλλά και αποτέλεσε σηµαντικό κεφαλοχώρι τόσο κατά την Ενετοκρατία όσο και µεταγενέστερα. Αξίζει να αναφερθεί ότι εδώ λει-τούργησε το πρώτο τυροκοµείο του νησιού, ενώ υπήρχε σχολή θηλέων, σχο-λαρχείο και αργότερα σχολείο. Σήµερα, κάποια παλιά αρχοντικά αλλά και οι τρεις παλαιοί ενοριακοί ναοί (Άγ. Ελευθέριος, Άγ. ∆ηµήτριος και Κοίµηση της Θεοτόκου) αναδίδουν την περασµένη αίγλη. Τα νεόκτιστα σπίτια, σύµφωνα µε παραδοσιακά πρότυπα, οι όµορφες αυλές, τα λιθόστρωτα µονοπάτια, οι κρή-νες και η όµορφη κεντρική πλατεία προκαλούν τους επισκέπτες να περπατήσουν στο χωριό. Το δηµοτικό άλσος του, µοναδικό στο νησί, προστατευόµενο, αποτελεί σήµα κατατεθέν του µε την υστεροβυζαντινή εκκλησία της Κοιµήσεως της Θεοτόκου, κρυµµένη µέσα του, και το Ηρώο, καλλιτέχνηµα του Ευρυβιάδη Λαµπαδίτη. Από εδώ κατάγονται ο Χατζηγιωργάκης Σιώτης, µεγάλος ευεργέτης της Παναγίας, ο Ιωάννης Αντ. Σιώτης, που διετέλεσε Υπουργός Παιδείας της

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

77

Επαναστατικής κυβέρνησης του 1922-1923, καθώς και η πρώτη γυναίκα γλύ-πτρια των Κυκλάδων, Ειρήνη Χαριάτη. Εδώ υπάρχει ενδιαφέρον Λαογραφικό µουσείο, που στεγάζεται στο παλιό δηµοτικό, ιδιοκτησία του συλλόγου του χωριού. Επίσης λειτουργεί µαρµαράδικο, ξυλουργείο και ταβέρνα δίπλα στη ρεµατιά µε το παλαιό πηγάδι υπό τη σκιά των δέντρων. Ο δραστήριος πολιτι-στικός σύλλογος του χωριού εκδίδει την εφηµερίδα «Η Φωνή της Καρυάς» και µε κάθε είδους εκδηλώσεις και δραστηριότητες συνεχίζει και αναδεικνύει την παράδοση και τον πολιτισµό του ιστορικού αυτού χωριού, αλλά και της Τήνου γενικότερα.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΑ

Το 1996 ο σύλλογος Καρυάς, συµπληρώνοντας 50 χρόνια δηµιουργικής

πορείας, άρχισε να πραγµατοποιεί ανοικτές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.

Οι εκδηλώσεις αυτές που συνεχίζονται ανελλιπώς µέχρι σήµερα αποτελούν πλέον

θεσµό για το νησί και τις παρακολουθούν εκατοντάδες φίλοι του συλλόγου.

Ιστορία, πολιτισµός, γλώσσα, παράδοση και θρησκεία είναι η θεµατολογία των

εκδηλώσεων αυτών, ενώ η άρτια παρουσίασή τους από εξαίρετους Τήνιους επιστή-

µονες συµβάλλει στην επιτυχηµένη πορεία τους. Θέµατα όπως «Ελληνική γλώσσα

και γλωσσολαογραφικά της Τήνου», «Ιστορία Ξώµπουργου», «Ο ρόλος του κλή-

ρου στην πορεία της Ορθόδοξης εκκλησίας», «Σύγχρονοι Τήνιοι ποιητές», «Τηνι-

ακός τύπος και η ιστορία του», «Πλοία της γραµµής τον περασµένο αιώνα», είναι

ορισµένα µόνο από αυτά που παρουσιάστηκαν.

Στο τέλος κάθε εκδήλωσης οι φιλόξενοι κάτοικοι της Καρυάς προσφέρουν

στους παρευρισκοµένους σπιτικά γλυκά και ρακί.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 80: Tinos 360 (Greek)

80

Page 81: Tinos 360 (Greek)

81

ΦΩ

TO: E

BEΛY

N Φ

ΩΣK

OY

Page 82: Tinos 360 (Greek)

82

Τριπόταµος- ΣπεράδοςΟ Τριπόταµος είναι το πρώτο χωριό που συναντά κανείς ταξιδεύοντας

προς την ενδοχώρα του νησιού, στους πρόποδες του Ξώµπουργου, κτισµέ-νο ανάµεσα σε τρεις ποταµούς-λαγκαδιές, από όπου πήρε και το όνοµα. Είναι από τα αρχαιότερα χωριά του νησιού µε καµάρες, στοές, σκαλοπάτια, πλακόστρωτα δροµάκια και σπίτια παραδοσιακά, αλλά και σύγχρονα, λόγω της µεγάλης ανοικοδόµησης τα τελευταία χρόνια. Ο ενοριακός ναός Εισό-δια της Θεοτόκου ξεχωρίζει µεγαλόπρεπος και στη γιορτή του οι χωριανοί, συνεχίζοντας την παράδοση, φιλοξενούν στα σπίτια τους το πλήθος των πιστών. Εδώ γιορτάζεται το έθιµο της Γεννήσεως (Κάβος) τα Χριστούγεν-να µε στοιχεία πρωτοχρονιάτικα, µεσαιωνικά και αγιορείτικα. Στην περιοχή υπάρχει το τυροκοµείο του νησιού, αλλά και εργαστήρια αγγειοπλαστικής και ζαχαροπλαστικής.

Ο Σπεράδος είναι µικρός οικισµός και ανήκει στον Τριπόταµο. Τα λιγο-στά του σπίτια το καθιστούν γραφικό και χαριτωµένο, ενώ ένα παραδοσιακό µονοπάτι το συνδέει µε τον Τριπόταµο, που στη µέση του βρίσκεται το παλιό δηµοτικό σχολείο.

Οι δυο αυτοί οικισµοί «γέννησαν» πολλούς καθηγητές, όπως τον ακα-δηµαϊκό Μάρκο Σιώτη, καλλιτέχνες, όπως το Γ. Παρασκευά, αγιογράφο, Φρ. ∆εσύπρη, χαράκτη-αγιογράφο και ∆. ∆εσύπρη, ζωγράφο, ενώ εδώ έζησε και ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης.

Page 83: Tinos 360 (Greek)

8381

ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΗΣ Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ (ΚΑΒΟΣ)

Είναι ένα Χριστουγεννιάτικο έθιµο που γίνεται κάθε χρόνο στις 25 ∆εκεµβρίου

στον Τριπόταµο. Μία οικογένεια, µε αρχηγό τον «κάβο» αναλαµβάνει ορισµένες

υποχρεώσεις για τον ενοριακό ναό του χωριού, τα Εισόδια της Θεοτόκου, για όλο

το χρόνο. Ο αρχηγός το µεσηµέρι των Χριστουγέννων παραθέτει πλούσιο γεύµα

(σούπα, κρέας βραστό, κρεµµύδια στιφάδο, ντολµάδες, ρόστο, φρούτα- όλα συµ-

βολίζοντας την οµόνοια και την αδελφοσύνη), όπου κάθονται µόνο οι άνδρες που

κατάγονται από αυτό το χωριό και ο παπάς της ενορίας. Μετά το φαγητό µερικοί

από τους παρακαθήµενους µαζί µε τον παπά µεταφέρουν την εικόνα της Γέννησης

του Χριστού στο σπίτι του οικοδεσπότη, που θα αναλάβει τα νέα του καθήκοντα,

ψάλλοντας Χριστουγεννιάτικα τροπάρια, η οποία τοποθετείται πάνω στο τραπέζι

δίπλα στον παπά, που µοιράζει αντίδωρο και ανάβονται κεριά από όλους. Αφού

αναλάβει ο νέος κάβος, προσφέρονται γλυκίσµατα, ανταλλάσσονται ευχές και επι-

στρέφει η εικόνα στην εκκλησία. Την εποµένη, µαζεύονται όλοι πάλι στο σπίτι του

παλιού κάβου και τρώνε ό, τι απέµεινε από την προηγούµενη µέρα. Οι υποχρεώσεις

του παλιού «κάβου» τελειώνουν µε το γεύµα των Χριστουγέννων, εκτός του ότι

ευθύνεται να ανάβει το καντήλι της εικόνας µέχρι το τέλος του χρόνου. Το έθιµο

αυτό γίνεται από τα πολύ παλιά χρόνια και, όπως φαίνεται, θα συνεχιστεί για πολλά

ακόµα, εφόσον ο κατάλογος µε τους «κάβους» φτάνει µέχρι το έτος 2025.

ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΑΓ. ΤΡΥΦΩΝΑ (01/02)

Την 1η Φεβρουαρίου, ηµέρα της γιορτής του Αγ. Τρύφωνα, και αφού έχει προ-

ηγηθεί το άνοιγµα των βαρελιών µε τα κρασιά της νέας σοδειάς του Αγίου Μηνά

(11/11), τα τελευταία χρόνια καθιερώθηκε διαγωνισµός καλύτερου κρασιού. Αυτή

τη µέρα, στο οµώνυµο ξωκλήσι κοντά στο χωριό Τριπόταµος, µετά τη Θεία Λει-

τουργία, γίνεται αληθινό πανηγύρι από τους Τριποταµιανούς µε µεγάλη κρασοκα-

τάνυξη και διαγωνισµό κρασιού. Για το σκοπό αυτό όλοι οι παραγωγοί κρασιού

φέρνουν το δικό τους καινούριο κρασί. Συστήνεται µια επιτροπή από όλους τους

παρευρισκοµένους και ο καθένας προσφέρει κρασί για να το δοκιµάσουν. Η επι-

τροπή επιλέγει το καλύτερο και όλοι δίνουν ευχές και συγχαρητήρια. Ακολουθεί

παραδοσιακό φαγοπότι και γλέντι.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

Page 84: Tinos 360 (Greek)

84 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ82

ΚτικάδοςΕίναι ένα παραδοσιακό χωριό µε θέα στα Κιόνια, µε µεγάλα σπίτια διακο-

σµηµένα µε υπέρθυρα, πλακόστρωτα σοκάκια και καµάρες. Στην είσοδο του χωριού ξεχωρίζει η εκκλησία του Τίµιου Σταυρού µε το αξι-όλογο καµπαναριό της (καθολική) που χρονολογείται το 17ο αιώνα, και παραπέρα η Μεγαλοµάτα (Υπα-παντή) µε τη µοναδική µαρµάρινη είσοδό της (ορθόδοξη). Η παλιά βρύση µε τις πέτρινες πλύστρες συµπληρώνει τη γραφικότητα του χωριού. Εδώ υπάρχουν παραδοσιακή ταβέρνα και καφενείο.

ΕΘΙΜΟ ΑΓΑΠΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ

Κάθε χρόνο τη ∆ευτέρα του Πάσχα, µετά το τέλος της λειτουργίας στην καθέ-

δρα του χωριού, την Υπαπαντή, γίνεται

περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως σε

όλο το χωριό. Στις δώδεκα το µεσηµέρι ο

χτύπος της καµπάνας καλεί όλους τους ντό-

πιους, αλλά και τους επισκέπτες, στη λεγό-

µενη Κοινή Τράπεζα, αίθουσα κάτω από τον

Ιερό Ναό, χωρητικότητας 300 ατόµων. Εκεί,

κάθονται όλοι µαζί και τρώνε σούπα από

κρέας (µοσχάρι), ψητό κρέας και διάφορους

µεζέδες, όπως το έθιµο προστάζει, µαγειρε-

µένα από τις γυναίκες του χωριού. Μετά το

γεύµα ακολουθεί ψαλµωδία και οµιλία από

τον εφηµέριο και στη συνέχεια επιµνηµό-

συνη δέηση για όλους τους εφηµέριους που

πέρασαν κατά καιρούς από την ενορία και για

τις ψυχές των συγχωριανών. Όταν τελειώσει

το τρισάγιο, «βγαίνει» ο δίσκος του Ιερού Ναού, όπου συνεισφέρουν όλοι οι πανη-

γυριώτες, για τη διατήρηση της Αγάπης.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 85: Tinos 360 (Greek)

85Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ82

ΚτικάδοςΕίναι ένα παραδοσιακό χωριό µε θέα στα Κιόνια, µε µεγάλα σπίτια διακο-

σµηµένα µε υπέρθυρα, πλακόστρωτα σοκάκια και καµάρες. Στην είσοδο του χωριού ξεχωρίζει η εκκλησία του Τίµιου Σταυρού µε το αξι-όλογο καµπαναριό της (καθολική) που χρονολογείται το 17ο αιώνα, και παραπέρα η Μεγαλοµάτα (Υπα-παντή) µε τη µοναδική µαρµάρινη είσοδό της (ορθόδοξη). Η παλιά βρύση µε τις πέτρινες πλύστρες συµπληρώνει τη γραφικότητα του χωριού. Εδώ υπάρχουν παραδοσιακή ταβέρνα και καφενείο.

ΕΘΙΜΟ ΑΓΑΠΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ

Κάθε χρόνο τη ∆ευτέρα του Πάσχα, µετά το τέλος της λειτουργίας στην καθέ-

δρα του χωριού, την Υπαπαντή, γίνεται

περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως σε

όλο το χωριό. Στις δώδεκα το µεσηµέρι ο

χτύπος της καµπάνας καλεί όλους τους ντό-

πιους, αλλά και τους επισκέπτες, στη λεγό-

µενη Κοινή Τράπεζα, αίθουσα κάτω από τον

Ιερό Ναό, χωρητικότητας 300 ατόµων. Εκεί,

κάθονται όλοι µαζί και τρώνε σούπα από

κρέας (µοσχάρι), ψητό κρέας και διάφορους

µεζέδες, όπως το έθιµο προστάζει, µαγειρε-

µένα από τις γυναίκες του χωριού. Μετά το

γεύµα ακολουθεί ψαλµωδία και οµιλία από

τον εφηµέριο και στη συνέχεια επιµνηµό-

συνη δέηση για όλους τους εφηµέριους που

πέρασαν κατά καιρούς από την ενορία και για

τις ψυχές των συγχωριανών. Όταν τελειώσει

το τρισάγιο, «βγαίνει» ο δίσκος του Ιερού Ναού, όπου συνεισφέρουν όλοι οι πανη-

γυριώτες, για τη διατήρηση της Αγάπης.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

83

ΧατζηράδοςΕίναι ένα γραφικό χωριό µε

όµορφη θέα, δροµάκια στρωµέ-να µε πλάκες, κάτασπρα σπίτια και λουλουδιασµένες αυλές. Το κοσµεί η καθέδρα της Αγίας Τρι-άδας, που χρονολογείται από το 1850, ενώ στην πλατεία βρίσκε-ται ο δεύτερος ενοριακός ναός, η παλιά Αγία Τριάδα, η οποία µετο-νοµάστηκε σε Μεταµόρφωση του

Σωτήρος. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει καφενείο-ταβέρνα.

ΚάµποςΒρίσκεται στο κέντρο του νησιού, στην εύφορη κοιλάδα της τηνιακής εν-

δοχώρας. Στο χωριό υπάρχει η Αγία Αικατερίνη (ορθόδοξη), αποµεινάρι της σύντοµης Ρωσοκρατίας του νησιού, µε αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέµπλο. Χτίστηκε το 1771, προς τιµήν της αυτοκράτειρας της Ρωσίας Αικατερίνης Α’, υπό την επίβλεψη του Τηνίου Γ. ∆ώριζα και µε οικονοµική ενίσχυση του αρχηγού του ρωσικού στόλου, ναυάρχου Ορλώφ. Η δεύτερη εκκλησία, η Αγία Τριάδα (κα-θολική), ξεχωρίζει για την αξιόλογη βοτσαλωτή της αυλή. Από εδώ κατάγε-ται η µοναχή (έπειτα Αγία) Πελαγία, η οποία οραµατίστηκε την Παναγία. Στην άκρη του χωριού βρίσκεται το παλαιό δηµοτικό σχολείο, το οποίο παραχω-ρήθηκε από το ∆ήµο Εξωµβούργου, ώστε να µετατραπεί σε «Μουσείο Κώστα Τσόκλη». Είναι το µοναδικό µουσείο του καταξιωµένου αυτού καλλιτέχνη και αποτελεί έναν ακόµη πόλο έλξης των επισκεπτών στο χωριό και την Τήνο γε-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

PHO

TO: Z

EFI P

OT

IRI

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PHΦ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 86: Tinos 360 (Greek)

86 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ84

νικότερα. Στην περιοχή του Κάµπου λειτουργούσε ως πρόσφατα ο τελευταίος ανεµόµυλος, που αποτελεί και τον πιο άρτιο του νησιού. Το παραδοσιακό πη-γάδι µε τις πλύστρες του χωριού διατηρείται ως σήµερα. Εδώ, ο φούρνος ψήνει γευστικά παξιµάδια, ενώ υπάρχει και καφενείο.

ΤαραµπάδοςΧτισµένος από το 1700, µε πολλές καµάρες και µοναδικά σε κάλλος σπίτια,

και την εκκλησία των Ταξιαρχών να δεσπόζει στο χωριό. Εδώ ζούσε η µονα-χή, που οραµατίστηκε την Παναγία του Βρυσιού, της οποίας η εικόνα φυλάσ-σεται στην εκκλησία. Η θέση του το καθιστά προνοµιούχο, καθώς βρίσκεται στη ρεµατιά, όπου υπάρχει η µοναδική συστάδα περιστερι-ώνων. Οι περιστεριώνες αυτοί ξεχωρίζουν για το µέγεθος και την οµορφιά τους, χάρη στα περίτεχνα σχέδια. Έπειτα από πρωτοβουλία του συλλόγου προστασίας περιβάλλοντος «Οι φίλοι του πρασίνου» έχουν αναπαλαιωθεί οι περισσότεροι από αυτούς.

ΓΙΟΡΤΗ ΜΕΛΙΟΥ (15/09)

Στις 15 Σεπτεµβρίου, στο

χωριό Κάµπος γιορτάζουν την

παραγωγή µελιού. Όλοι οι

µελισσοκόµοι-παραγωγοί µελιού

φέρνουν δείγµατα της καινούριας

παραγωγής τους και προσφέρουν σε όλους που έχουν έρθει εδώ, για να χαρούν και

να γιορτάσουν αυτό το «γλυκύτατο»

έθιµο. Ακολουθεί κέρασµα µε ρακό-

µελο, ντόπια γλυκίσµατα, εδέσµατα

πλούσια και, όπως εξυπακούεται, το

απαραίτητο συµπλήρωµα µιας τέτοιας

εκδήλωσης, δηλαδή βιολιά και χορός

µε παραδοσιακά τραγούδια, συρτό και

µπάλο.ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΓΙΟΡΤΗ ΜΕΛΙΟΥ

Στις αρχές Σεπτεµβρίου, στο χωριό Κάµπος γιορτάζουν την παραγωγή µελιού. Όλοι οι µελισσοκόµοι - παραγωγοί µελιού φέρνουν δείγµατα της καινούριας φέρνουν δείγµατα της καινούριας παραγωγής τους και προσφέρουν σε όλους που έχουν έρθει

εδώ, για να χαρούν και να γιορτάσουν αυτό το «γλυκύτατο» έθιµο. Ακολουθεί κέρασµα µε ρακόµελο, ντόπια γλυκίσµατα, εδέσµατα πλούσια και, όπως εξυπακούεται, το απαραίτητο συµπλήρωµα µιας τέτοιας εκδήλωσης, δηλαδή βιολιά και χορός µε παραδοσιακά τραγούδια, συρτό και µπάλο.

Page 87: Tinos 360 (Greek)

87Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ84

νικότερα. Στην περιοχή του Κάµπου λειτουργούσε ως πρόσφατα ο τελευταίος ανεµόµυλος, που αποτελεί και τον πιο άρτιο του νησιού. Το παραδοσιακό πη-γάδι µε τις πλύστρες του χωριού διατηρείται ως σήµερα. Εδώ, ο φούρνος ψήνει γευστικά παξιµάδια, ενώ υπάρχει και καφενείο.

ΤαραµπάδοςΧτισµένος από το 1700, µε πολλές καµάρες και µοναδικά σε κάλλος σπίτια,

και την εκκλησία των Ταξιαρχών να δεσπόζει στο χωριό. Εδώ ζούσε η µονα-χή, που οραµατίστηκε την Παναγία του Βρυσιού, της οποίας η εικόνα φυλάσ-σεται στην εκκλησία. Η θέση του το καθιστά προνοµιούχο, καθώς βρίσκεται στη ρεµατιά, όπου υπάρχει η µοναδική συστάδα περιστερι-ώνων. Οι περιστεριώνες αυτοί ξεχωρίζουν για το µέγεθος και την οµορφιά τους, χάρη στα περίτεχνα σχέδια. Έπειτα από πρωτοβουλία του συλλόγου προστασίας περιβάλλοντος «Οι φίλοι του πρασίνου» έχουν αναπαλαιωθεί οι περισσότεροι από αυτούς.

ΓΙΟΡΤΗ ΜΕΛΙΟΥ (15/09)

Στις 15 Σεπτεµβρίου, στο

χωριό Κάµπος γιορτάζουν την

παραγωγή µελιού. Όλοι οι

µελισσοκόµοι-παραγωγοί µελιού

φέρνουν δείγµατα της καινούριας

παραγωγής τους και προσφέρουν σε όλους που έχουν έρθει εδώ, για να χαρούν και

να γιορτάσουν αυτό το «γλυκύτατο»

έθιµο. Ακολουθεί κέρασµα µε ρακό-

µελο, ντόπια γλυκίσµατα, εδέσµατα

πλούσια και, όπως εξυπακούεται, το

απαραίτητο συµπλήρωµα µιας τέτοιας

εκδήλωσης, δηλαδή βιολιά και χορός

µε παραδοσιακά τραγούδια, συρτό και

µπάλο.ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

85

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΒΡΥΣΙ

Η Παναγία του Βρυσιού

αποτελεί το µεγαλύτερο καθο-

λικό προσκύνηµα του νησιού.

Η εκκλησία και το κτιριακό της

συγκρότηµα βρίσκονται στο

δρόµο προς τα «Έξω Μέρη»

της Τήνου, κοντά στο σταυρο-

δρόµι της Αγίας Μαρίνας, προς

τη θάλασσα. Είναι κτισµένη σε

ένα κατάφυτο µέρος, ανάµεσα

σε ελιές, λεύκες, κυπαρίσσια και ευκαλύπτους. Εδώ υπάρχει και µια φυσική πηγή µε

άφθονο νερό, που πιθανότατα έδωσε και το όνοµα στην περιοχή «Βρυσί». Άλλοι

πιστεύουν ότι η λέξη Βρυσί προέρχεται από το «Βρεσί», λαϊκή απόδοση της Εύρεσης.

Η εικόνα της Παναγίας του Βρυσιού (Παναγία Βρεφοκρατούσα) ανακαλύ-

φθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα, αλλά η ίδια η εικόνα χρονολογείται στις αρχές

του 15ου αι. Μια ερηµίτισσα του τάγµατος των Φρα-

γκισκανών που κατοικούσε στο χωριό Ταραµπάδος

οραµατίστηκε την Παναγία, η οποία της υπέδειξε το

µέρος, όπου έπρεπε να σκάψουν για να βρουν την

εικόνα της. Έπειτα από επανειληµµένες προσπάθειες η

µοναχή έπεισε τους ντόπιους να ψάξουν και πράγµατι

βρέθηκε η εικόνα κάτω από καλαµιές, σύµφωνα µε τις

υποδείξεις της Παναγίας. Μεταφέρθηκε στην εκκλη-

σία του Ταραµπάδου, αλλά παρόλο που αποφάσισαν

να παραµείνει εδώ, αυτή επέστρεφε στον τόπο εύρεσής της. Έτσι, έκτισαν µικρό

ξωκλήσι στο σηµείο εκείνο αφιερωµένο στην Παναγία τη Βρυσιώτισσα. Σήµερα η

εικόνα φυλάσσεται όλο το χρόνο στην καθέδρα του Ταραµπάδου και την παραµονή

της εορτής της 15 Αυγούστου µεταφέρεται στο Βρυσί. Τότε τελείται µεγάλο πανη-

γύρι µε τη συγκέντρωση καθολικών ιερέων και πιστών από την Τήνο και αλλού. Η

δεύτερη µεγάλη γιορτή γίνεται στο Βρυσί την πρώτη Κυριακή του Μαΐου. Το µικρό

αρχικά εξωκλήσι έχει επεκταθεί πολύ, ώστε να πληροί τις ανάγκες του πλήθους των

προσκυνητών που συρρέουν εκεί.

Σύµφωνα µε λαϊκή παράδοση η εικόνα είχε περιπέτειες. Αφού µεταφέρθηκε

στην Κωνσταντινούπολη για να θεραπεύσει κάποιον ασθενή, αυτός έπειτα από την

ανάρρωσή του έστειλε πιστό αντίγραφό της αντί της αυθεντικής εικόνας πίσω στην

Τήνο. Μόνο έπειτα από το θάνατό του αποκαλύφθηκε η απάτη και επέστρεψε η

πραγµατική εικόνα στη βάση της. Σήµερα στο Βρυσί βρίσκεται το αντίγραφο.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 88: Tinos 360 (Greek)

88 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ86

ΣµαρδάκιτοΤο χωριό αυτό έχει διατηρήσει περισσότερο από κάθε άλλο τα παραδο-

σιακά χαρακτηριστικά της τηνιακής αρχιτεκτονικής. Με θέα την κοιλάδα της Κώµης και το Ξώµπουρ-γο, είναι καταπράσινο λόγω των άφθονων νε-ρών της περιοχής. Στην πλατεία του χωριού βρί-σκεται η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου µε το ψηλό πυργοειδές κα-µπαναριό, και απέναντι η φηµισµένη κρήνη µε το δροσερό νερό που ξεδιψά τους περαστικούς. Ο τοπικός εξωραϊστικός σύλλογος δηµιούργησε λαογραφικό µουσείο µε εκθέµατα παλιά έπιπλα, κεντήµατα, οικιακά σκεύη και γεωργικά εργαλεία που χρονολογούνται από το 16ο-20ό αιώνα.

ΚαρδιανήΤο πρώτο χωριό που συναντάµε στα «Έξω Μέρη» (νοτιοδυτική πλευρά

του νησιού) είναι η Καρδιανή. Αποτελεί ένα ξεχωριστό χωριό, καθώς είναι προνοµιούχο λόγω της θέσης του, των πηγών που το κατακλύζουν, αλλά και

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 89: Tinos 360 (Greek)

89Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ86

ΣµαρδάκιτοΤο χωριό αυτό έχει διατηρήσει περισσότερο από κάθε άλλο τα παραδο-

σιακά χαρακτηριστικά της τηνιακής αρχιτεκτονικής. Με θέα την κοιλάδα της Κώµης και το Ξώµπουρ-γο, είναι καταπράσινο λόγω των άφθονων νε-ρών της περιοχής. Στην πλατεία του χωριού βρί-σκεται η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου µε το ψηλό πυργοειδές κα-µπαναριό, και απέναντι η φηµισµένη κρήνη µε το δροσερό νερό που ξεδιψά τους περαστικούς. Ο τοπικός εξωραϊστικός σύλλογος δηµιούργησε λαογραφικό µουσείο µε εκθέµατα παλιά έπιπλα, κεντήµατα, οικιακά σκεύη και γεωργικά εργαλεία που χρονολογούνται από το 16ο-20ό αιώνα.

ΚαρδιανήΤο πρώτο χωριό που συναντάµε στα «Έξω Μέρη» (νοτιοδυτική πλευρά

του νησιού) είναι η Καρδιανή. Αποτελεί ένα ξεχωριστό χωριό, καθώς είναι προνοµιούχο λόγω της θέσης του, των πηγών που το κατακλύζουν, αλλά και

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

87

της αρχαιολογίας του. Είναι κτισµένο αµφιθεατρικά και «σκαρφαλωµένο» στην απόκρηµνη πλαγιά του βουνού Πατέλες, µε θέα το Αιγαίο Πέλαγος και τα νησιά του. Το χωριό είναι καταπράσινο λόγω των άφθονων πηγών νερού, όπως µαρτυρούν οι κρήνες που βρίσκονται παντού, ακόµα και µέσα σε σπίτια. Άλλω-στε, δεν είναι τυχαίο ότι η περιοχή αποτελεί µια από τις αρχαιότερες τοποθεσί-ες που µαρτυρούν ζωή στο νησί. Αυτό αποδεικνύεται και από την ανακάλυψη των γεωµετρικών τάφων στο µέρος και από την ύπαρξη του οροπεδίου «του Πολέµου ο Κάµπος» βορειότερα. Το χωριό κατοικούν ορθόδοξοι µε καθέδρα τους την Αγία Τριάδα, και καθολικοί µε τους δυο ναούς τους Μετάσταση της Θεοτόκου («Σαντίσσιµος» κατά τους Καρδιανιώτες) και τα Γενέθλια της Θεο-τόκου (Κιουρά). Γραφικά πλακόστρωτα σοκάκια µε καµάρες και σκαλοπάτια, αλλά και υπέροχης αρχιτεκτονικής σπίτια, απόδειξη της καλλιτεχνικής φλέβας των Καρδιανιωτών, στολίζουν το χωριό και προκαλούν τον επισκέπτη να το εξερευνήσει. ∆ιαθέτει δύο Πολιτιστικούς Συλλόγους της «Αγίας Τριάδας» και της «Αδελφότητας Τηνίων Καρδιανιωτών». Από εδώ κατάγεται ο ιστορικός-µελετητής Στέφανος ∆ελατόλας. Υπάρχει ένα παραδοσιακό καφενείο-µπακά-λικο, καθώς και ταβέρνα. Τέλος, όσοι θέλουν να συνδυάσουν τη βόλτα τους µε κολύµπι, προσφέρονται τρεις παραλίες, ο όρµος Γιαννάκη µε ταβέρνες, τα Καλύβια και ο Άγιος Πέτρος µε το οµώνυµο εκκλησάκι.

Ιστέρνια (Υστέρνια)Από τα µεγαλύτερα χωριά της Τήνου, σκαρφαλωµένο στην πλαγιά του

βουνού Μεροβίγλια, µε καταπληκτική θέα στη Σύρο, ένα πραγµατικό «µπαλκό-νι» στο Αιγαίο. Βρίσκεται στα υστερνά του νησιού (νοτιοδυτικά), και σ’ αυτό οφείλει το όνοµά του. Λόγω της θέσης του κοντά σε κοιτάσµατα µαρµάρου, το χωριό είναι «ντυµένο» µ’ αυτό το πέτρωµα αφειδώς. Στα σπίτια, τα υπέρθυρα, τις αυλές, τις κρήνες, τις προτοµές και τα αγάλµατα που έχουν φιλοτεχνήσει οι ντόπιοι γλύπτες, τα σκαλιά, ακόµη και στο δάπεδο, όπου φτάνει η φαντασία του Ιστερνιώτη κτίστη, ξεχωρίζει το λευκό. Η πλατεία Ν. Γλύνη µε την προτοµή του ευεργέτη του χωριού προσελκύει τους επισκέπτες να ξαποστάσουν στον ίσκιο του γέρικου πλατάνου και να δροσιστούν στην κρήνη της. Η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, µε µαρµάρινη επένδυση µέσα και έξω, στο κέ-ντρο του χωριού, είναι πραγµατικό κοµψοτέχνηµα, αφού πολλοί ντόπιοι καλλι-τέχνες συνέβαλαν στη διακόσµησή της. Από εδώ κατάγονται πολλοί σπουδαί-οι γλύπτες, όπως Αντ. Σώχος, Λ. Λαµέρας, Γ. Κυραρίνης, Ι. και Φρ. Μαλακατέ και οι αδελφοί Φυτάλη. Στο χωριό λειτουργεί µουσείο, όπου εκτίθενται έργα Ιστερνιωτών καλλιτεχνών. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού εκδίδει την

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

Page 90: Tinos 360 (Greek)

90 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ88

εφηµερίδα «τα Υστερνιώτικα» από το 1983 και µε τις εκδηλώσεις που διοργα-νώνει συνεχίζει την παράδοση και τον πολιτισµό. Στο χωριό υπάρχουν καφενε-δάκια, παντοπωλείο, ταβέρνα, ενοικι-αζόµενα δωµάτια, ενώ λειτουργεί και εργαστήριο µαρµαρογλυπτικής. Ένας δρόµος οδηγεί προς τον όρµο και την παραλία Σχοινάκι, όπου λειτουρ-γούν ενοικιαζόµενα δωµάτια και ψα-ροταβέρνες. Βορειότερα του χωριού συναντάµε από τα πιο εντυπωσιακά τοπία του νησιού, όπου σώζονται ερείπια πολλών ανεµόµυλων σε πα-ράταξη, δείγµατα περασµένης δόξας, που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα µνηµεία. Κοντά σ’ αυτήν την περιοχή βρίσκεται και το «Ευαγγελιστράκι», ο ναός της Β’ Εύρεσης, που κτίστηκε εκεί έπειτα από τη διάσωση της εικό-νας του Ευαγγελισµού της Παναγίας, όταν αυτή είχε κλαπεί. Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 91: Tinos 360 (Greek)

91Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ88

εφηµερίδα «τα Υστερνιώτικα» από το 1983 και µε τις εκδηλώσεις που διοργα-νώνει συνεχίζει την παράδοση και τον πολιτισµό. Στο χωριό υπάρχουν καφενε-δάκια, παντοπωλείο, ταβέρνα, ενοικι-αζόµενα δωµάτια, ενώ λειτουργεί και εργαστήριο µαρµαρογλυπτικής. Ένας δρόµος οδηγεί προς τον όρµο και την παραλία Σχοινάκι, όπου λειτουρ-γούν ενοικιαζόµενα δωµάτια και ψα-ροταβέρνες. Βορειότερα του χωριού συναντάµε από τα πιο εντυπωσιακά τοπία του νησιού, όπου σώζονται ερείπια πολλών ανεµόµυλων σε πα-ράταξη, δείγµατα περασµένης δόξας, που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα µνηµεία. Κοντά σ’ αυτήν την περιοχή βρίσκεται και το «Ευαγγελιστράκι», ο ναός της Β’ Εύρεσης, που κτίστηκε εκεί έπειτα από τη διάσωση της εικό-νας του Ευαγγελισµού της Παναγίας, όταν αυτή είχε κλαπεί. Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

89

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΤΑΛΗΣΓεννήθηκε στα Ιστέρνια το 1840 από πατέρα αρχιτέκτονα, τον οποίο, όµως,

δεν ακολούθησε επαγγελµατικά. Σπούδασε γλυπτική στο Πολυτεχνείο Αθηνών και

ύστερα από επτά χρόνια αποφοίτησε µε το πρώτο βραβείο. Στη συνέχεια στάλθηκε

στην Ακαδηµία Καλών Τεχνών του Μονάχου, όπου διακρίθηκε και του προτάθηκε

να διδάξει εκεί. Προτίµησε, όµως, να επιστρέψει στην Ελλάδα και συγκεκριµένα στη

Σύρο, όπου ίδρυσε εργαστήριο µαρµαρογλυπτικής, στο οποίο φιλοτέχνησε εξαί-

ρετα γλυπτά που κοσµούν την Ερµούπολη, όπως το µαρµάρινο τέµπλο του Αγίου

Νικολάου. Ακόµα, διακόσµησε τα ανάκτορα και αρχοντικά της Αθήνας, ενώ ο Χαρί-

λαος Τρικούπης εκτιµώντας το έργο του ζητούσε τη γνώµη του για έργα τέχνης, µε τα

οποία επρόκειτο να κοσµήσει την πρωτεύουσα. Ανάµεσα στα έργα του ξεχωρίζει ο

ανδριάντας του Φιλέλληνα Άγγλου πολιτικού Γλάδστωνα στον περίβολο του Πανε-

πιστηµίου Αθηνών.

ΛΑΖΑΡΟΣ ΣΩΧΟΣΟ Ιστερνιώτης Λάζαρος Σώχος γεννή-

θηκε το 1862. Σε ηλικία 14 ετών φοιτά στη

Σχολή Καλών Τεχνών των Αθηνών. Με το

τέλος των σπουδών του, το 1881, φεύγει για

το Παρίσι µε υποτροφία του Ιερού Ιδρύµατος

Ευαγγελιστρίας Τήνου. Φοιτά στην Ακαδηµία

Ωραίων Τεχνών, όπου και διαπρέπει. Ιδρύει

στο Παρίσι εργαστήρι µαρµαρογλυπτικής, στο

οποίο συγκεντρώνονται οι µεγαλύτεροι καλ-

λιτέχνες της Ευρώπης. Τα έργα που φιλοτεχνεί

είναι εµπνευσµένα από την ελληνική ιστορία

και φύση. Φαίνεται επηρεασµένος από την

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

Page 92: Tinos 360 (Greek)

92 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ90

τέχνη του Ροντέν και διακρίνεται για το

ροµαντισµό του. Είναι ένας από τους

πλέον βραβευµένους καλλιτέχνες, έχο-

ντας βραβευτεί συνολικά 17 φορές. Το

1905 αναλαµβάνει µαζί µε το Λάζαρο

Φυτάλη την αναστήλωση του Λέοντα

της Χαιρώνειας, ενώ παράλληλα επι-

βλέπει τις εργασίες του αρχαιολογι-

κού χώρου της Ολυµπίας. Το 1908

καταλαµβάνει έδρα στη Σχολή Καλών

Τεχνών της Αθήνας και τρία χρόνια

αργότερα αφήνει την τελευταία του

πνοή σε ηλικία 49 ετών.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΩΧΟΣΓεννήθηκε στα Ιστέρνια το 1888 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1975. Καταγό-

µενος από οικογένεια µε καλλιτεχνική παράδοση στη µαρµαροτεχνία φοίτησε στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου και διακρίθηκε, και στη συνέχεια µε κρατική

υποτροφία στο Παρίσι στη Σχολή Ωραίων Τεχνών. Έλαβε µέρος σε διαγωνισµούς

και βραβεύτηκε κατ’ επανάληψη. Από το 1926 µέχρι το 1953 δίδαξε γλυπτική στο

ΕΜΠ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε µε την ξυλογλυπτική. Στο

Αντώνιο Σώχο αφιερώθηκε αίθουσα στον περίβολο του ναού της Ευαγγελιστρίας

Τήνου, όπου εκτίθενται έργα του. Έργα του, εξάλλου, κοσµούν διάφορες περιοχές

της Ελλάδας και του εξωτερικού.

ΛΑΖΑΡΟΣ ΛΑΜΕΡΑΣΑπό οικογένεια µε παράδοση στη γλυπτική, ο Λάζαρος Λαµέρας γεννήθηκε στα

Ιστέρνια το 1918, επηρεάστηκε από την Τήνο και το Χαλεπά, και σπούδασε στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και στο Παρίσι, όπου και διακρίθηκε. Είναι ο πρώτος

γλύπτης που παρουσίασε ανεικονικά έργα στην Ελλάδα, ενώ φιλοτέχνησε µνηµεία,

προτοµές, ηρώα κλπ, όπως και το µεγαλύτερο χάλκινο άγαλµα που υπάρχει στην

Ελλάδα, ύψους 5,5 µ («Φρουρός» στο Καλπάκι).

Α∆ΕΛΦΟΙ ΜΑΛΑΚΑΤΕΟ Ιάκωβος και ο Φραγκίσκος Μαλακατές κατάγονται από τα Ιστέρνια και υπήρ-

ξαν κορυφαίοι γλύπτες. Ίδρυσαν στην Αθήνα το πρώτο ερµογλυφείο, από το οποίο

αποφοίτησαν µεγάλοι καλλιτέχνες. Ο πρώτος αναλάµβανε όλα τα µεγάλα καλλωπι-

στικά έργα, που ανέθεταν οι Βαυαροί αρχιτέκτονες και παρασηµοφορήθηκε µε τον

Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος. Ο δεύτερος υπήρξε εξαίρετος ανδριαντοποιός.

Page 93: Tinos 360 (Greek)

93Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ90

τέχνη του Ροντέν και διακρίνεται για το

ροµαντισµό του. Είναι ένας από τους

πλέον βραβευµένους καλλιτέχνες, έχο-

ντας βραβευτεί συνολικά 17 φορές. Το

1905 αναλαµβάνει µαζί µε το Λάζαρο

Φυτάλη την αναστήλωση του Λέοντα

της Χαιρώνειας, ενώ παράλληλα επι-

βλέπει τις εργασίες του αρχαιολογι-

κού χώρου της Ολυµπίας. Το 1908

καταλαµβάνει έδρα στη Σχολή Καλών

Τεχνών της Αθήνας και τρία χρόνια

αργότερα αφήνει την τελευταία του

πνοή σε ηλικία 49 ετών.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΩΧΟΣΓεννήθηκε στα Ιστέρνια το 1888 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1975. Καταγό-

µενος από οικογένεια µε καλλιτεχνική παράδοση στη µαρµαροτεχνία φοίτησε στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου και διακρίθηκε, και στη συνέχεια µε κρατική

υποτροφία στο Παρίσι στη Σχολή Ωραίων Τεχνών. Έλαβε µέρος σε διαγωνισµούς

και βραβεύτηκε κατ’ επανάληψη. Από το 1926 µέχρι το 1953 δίδαξε γλυπτική στο

ΕΜΠ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε µε την ξυλογλυπτική. Στο

Αντώνιο Σώχο αφιερώθηκε αίθουσα στον περίβολο του ναού της Ευαγγελιστρίας

Τήνου, όπου εκτίθενται έργα του. Έργα του, εξάλλου, κοσµούν διάφορες περιοχές

της Ελλάδας και του εξωτερικού.

ΛΑΖΑΡΟΣ ΛΑΜΕΡΑΣΑπό οικογένεια µε παράδοση στη γλυπτική, ο Λάζαρος Λαµέρας γεννήθηκε στα

Ιστέρνια το 1918, επηρεάστηκε από την Τήνο και το Χαλεπά, και σπούδασε στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και στο Παρίσι, όπου και διακρίθηκε. Είναι ο πρώτος

γλύπτης που παρουσίασε ανεικονικά έργα στην Ελλάδα, ενώ φιλοτέχνησε µνηµεία,

προτοµές, ηρώα κλπ, όπως και το µεγαλύτερο χάλκινο άγαλµα που υπάρχει στην

Ελλάδα, ύψους 5,5 µ («Φρουρός» στο Καλπάκι).

Α∆ΕΛΦΟΙ ΜΑΛΑΚΑΤΕΟ Ιάκωβος και ο Φραγκίσκος Μαλακατές κατάγονται από τα Ιστέρνια και υπήρ-

ξαν κορυφαίοι γλύπτες. Ίδρυσαν στην Αθήνα το πρώτο ερµογλυφείο, από το οποίο

αποφοίτησαν µεγάλοι καλλιτέχνες. Ο πρώτος αναλάµβανε όλα τα µεγάλα καλλωπι-

στικά έργα, που ανέθεταν οι Βαυαροί αρχιτέκτονες και παρασηµοφορήθηκε µε τον

Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος. Ο δεύτερος υπήρξε εξαίρετος ανδριαντοποιός.

91

Α∆ΕΛΦΟΙ ΦΥΤΑΛΕ(Γεώργιος, Μάρκος, Λάζαρος, Ιωάννης, Χαράλαµπος)

Γεννηµένοι στα Ιστέρνια λίγο µετά το

1820 από πατέρα µαρµαρογλύπτη, κληρο-

νόµησαν από αυτόν την καλλιτεχνική φλέβα.

Ίδρυσαν εργαστήριο στην Αθήνα, το οποίο

υπήρξε φυτώριο καλλιτεχνών το διάστηµα

1840-1878. Όλα τα αδέλφια διέπρεψαν

στις τέχνες και αλληλοσυµπληρώνονταν.

Έργα τους υπάρχουν στο Α΄ Νεκροταφείο,

ενώ το «Ποιµήν κρατών ερείφιον» ανήκει

στο Γεώργιο.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

Page 94: Tinos 360 (Greek)

94 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ92

ΤζάδοςΕίναι µικρό γραφικό χωριό µε

πυραµιδοειδή µορφή και ωραία θέα. Βρίσκεται στην πλαγιά του Κεχροβουνίου, µε την εκκλησία της Αγίας Άννας χτισµένη στο ψηλότερο σηµείο του. Την ηµέρα της γιορτής της, το καλοκαίρι, συ-γκεντρώνει πλήθος κόσµου για το

ξακουστό πανηγύρι και τη φιλοξενία των κατοίκων του. Στην καταπράσινη λα-γκαδιά υπάρχει παραδοσιακό πηγάδι (πηγή µε πλύστρες) και τρεχούµενα νερά.

ΚέχροςΈνα ακόµα µικρό και φιλό-

ξενο χωριό µε όµορφα σπιτά-κια και την εκκλησία Παναγία τη Μυρτιώτισσα µε το καµπαναριό της που ξεχωρίζει. Είναι γνω-στό για την τέχνη των στρα-τουράδων (κατασκευαστών σαµαριών) που ανθούσε πα-λαιότερα, και για τους πολλούς ζαχαροπλάστες του που δηµιουργούν στην Αθήνα και όχι µόνο.

ΜέσηΒρίσκεται σε κοµβικό σηµείο του οδικού δικτύου της περιοχής (απ’ όπου

και το όνοµα), αφού στα όρια της Μέσης, στο Πεντόστρατο, συναντώνται πέ-ντε κεντρικές αρτηρίες που οδηγούν σε όλα τα χωριά της Τήνου. Πρόκειται για χωριό µε λίγες καµάρες και όµορφη πλατεία στο κέντρο του, και µε την ξεχωριστή εκκλησία των Ταξιαρχών στην είσοδό του. Εδώ συναντά κανείς

τη µονή του Αγίου Φραγκίσκου, που στεγάζει µουσείο γεωργικών εργαλείων, αλλά και ταβέρνες και παραδοσιακό εργαστήριο ζαχα-ροπλαστικής και άρτου. Αξιοση-µείωτη είναι η παρουσία του συλ-λόγου του χωριού.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 95: Tinos 360 (Greek)

95Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ92

ΤζάδοςΕίναι µικρό γραφικό χωριό µε

πυραµιδοειδή µορφή και ωραία θέα. Βρίσκεται στην πλαγιά του Κεχροβουνίου, µε την εκκλησία της Αγίας Άννας χτισµένη στο ψηλότερο σηµείο του. Την ηµέρα της γιορτής της, το καλοκαίρι, συ-γκεντρώνει πλήθος κόσµου για το

ξακουστό πανηγύρι και τη φιλοξενία των κατοίκων του. Στην καταπράσινη λα-γκαδιά υπάρχει παραδοσιακό πηγάδι (πηγή µε πλύστρες) και τρεχούµενα νερά.

ΚέχροςΈνα ακόµα µικρό και φιλό-

ξενο χωριό µε όµορφα σπιτά-κια και την εκκλησία Παναγία τη Μυρτιώτισσα µε το καµπαναριό της που ξεχωρίζει. Είναι γνω-στό για την τέχνη των στρα-τουράδων (κατασκευαστών σαµαριών) που ανθούσε πα-λαιότερα, και για τους πολλούς ζαχαροπλάστες του που δηµιουργούν στην Αθήνα και όχι µόνο.

ΜέσηΒρίσκεται σε κοµβικό σηµείο του οδικού δικτύου της περιοχής (απ’ όπου

και το όνοµα), αφού στα όρια της Μέσης, στο Πεντόστρατο, συναντώνται πέ-ντε κεντρικές αρτηρίες που οδηγούν σε όλα τα χωριά της Τήνου. Πρόκειται για χωριό µε λίγες καµάρες και όµορφη πλατεία στο κέντρο του, και µε την ξεχωριστή εκκλησία των Ταξιαρχών στην είσοδό του. Εδώ συναντά κανείς

τη µονή του Αγίου Φραγκίσκου, που στεγάζει µουσείο γεωργικών εργαλείων, αλλά και ταβέρνες και παραδοσιακό εργαστήριο ζαχα-ροπλαστικής και άρτου. Αξιοση-µείωτη είναι η παρουσία του συλ-λόγου του χωριού.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

93Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΣτενήΚεφαλοχώρι και µέχρι πρόσφατα ξεχωριστή κοινότητα, βρίσκεται στους

πρόποδες του Τσικνιά. Οι κάτοικοι, ορθόδοξοι και καθολικοί, συµβιώνουν αγαπηµένα στο πέρασµα των χρόνων. Ο Άγιος Αντώνιος, στον οικισµό Κα-µάρι, καθέδρα του ορθόδοξου στοιχείου, είναι παλιά εκκλησία µε περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέµπλο, άµβωνα και δε-σποτικό. Στην κάτω Στενή, ο Άγιος Νικόλαος των καθολικών, είναι µια πανέµορφη, πρόσφατα ανακαινισµέ-νη εκκλησία. Το χωριό έχει αρκετές καµάρες, σπίτια παραδοσιακά, αλλά και σύγχρονα, ενώ διαθέτει νηπια-γωγείο, δηµοτικό σχολείο, αγροτικό ιατρείο, δυο παντοπωλεία, κρεοπω-λείο, ηλεκτρολογείο και φανοποιείο. Ταβέρνες, καφενεία και καφετέριες ικανο-ποιούν τις απαιτήσεις των επισκεπτών. Τους καλοκαιρινούς µήνες λειτουργεί το λαογραφικό µουσείο του χωριού που ιδρύθηκε το 2000 µε τη σύµπραξη των δύο Συλλόγων του χωριού «Τσικνιάς» και «Άγιος Αντώνιος». Εδώ εκτίθενται κυρίως παλαιά (έως και δύο αιώνων) οικιακά αντικείµενα, πολλά από τα οποία είναι πρωτότυπα και εξαιρετικού ενδιαφέροντος. Οι δυο σύλλογοι παρουσιά-ζουν αξιόλογη πολιτιστική δραστηριότητα. Έχει µεγάλη παράδοση στον αθλη-τισµό και έχει αναδείξει σπουδαίους αθλητές (Φρ. Αλβέρτης).

Το χωριό µου

Ορθρινό άστρο, που ζεις στα ξάνεµα, εκεί ψηλά στου Τσικνιά τις κορφές.Έλα να ψάλλεις, πριν δύσεις, του απόδειπνου τις γλυκές σιωπές και µάγια…Καλοκαίρι:Με ανάσες αντάρας, βουές, το µελτέµι σφυρίζει.Σαν το ξέµπαρκο αγρίµι, που λουφάζει στου χωριού τ’ απάγγεια!Κι ως των άσπρων σπιτιών τις γωνιές.Στ’ ανήφορα του Καµαριού διραφιές όλο νάζι, µ’ ασπροκόκκινα χείλια, τα φιλιά τους σκορπούν µ’ ευωδιά!Οι αυλές µυρισµένες αγάπη τα τραπέζια τους στρώνουν, σ’ ένα κάλεσµα πλέριο και γεµάτο χαρά!Στη Στενή ξεπεζεύει το άστρο της δύσης, µακριά πριν χαθεί, µακριά:Προσκυνάτε εκκλησιές και καµάρες παλιές, που µυρίζουν θυµητάρια του χθες.Σ’ ένα αντάµωµα πίστης, ιστορίας και πολιτισµού, στου χρόνου το διηνεκές!

Αγγελική Μωραΐτου-ΓυφτογιάννηΣτενή Τήνου, Μάρτιος 2008

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Tο χωριό µου

Ορθρινό άστρο, που ζεις στα ξάνεµα, εκεί ψηλά στου Τσικνιά τις κορφές.Έλα να ψάλλεις, πριν δύσεις, του απόδειπνου τις γλυκές σιωπές και µάγια…Καλοκαίρι:Με ανάσες αντάρας, βουές, το µελτέµι σφυρίζει.Σαν το ξέµπαρκο αγρίµι, που λουφάζει στου χωριού τ’ απάγγεια!Κι ως των άσπρων σπιτιών τις γωνιές.Στ’ ανήφορα του Καµαριού διραφιές όλο νάζι, µ’ ασπροκόκκινα χείλια, τα φιλιά τους σκορπούν µ’ ευωδιά!Οι αυλές µυρισµένες αγάπη τα τραπέζια τους στρώνουν, σ’ ένα κάλεσµα πλέριο και γεµάτο χαρά!Στη Στενή ξεπεζεύει το άστρο της δύσης, µακριά πριν χαθεί, µακριά:Προσκυνάτε εκκλησιές και καµάρες παλιές, που µυρίζουν θυµητάρια του χθες.Σ’ ένα αντάµωµα πίστης, ιστορίας και πολιτισµού, στου χρόνου το διηνεκές!

Αγγελική Μωραΐτου - ΓυφτογιάννηΣτενή Τήνου, Μάρτιος 2008

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 96: Tinos 360 (Greek)

96 95

ΦαλατάδοςΑποτελεί το δεύτερο, µετά τον Πύργο, µεγάλο χωριό της Τήνου, που χρο-

νολογείται από το 1400 µ.Χ.. Παραδοσιακό, µε στενά πλακόστρωτα δροµάκια και πολλές καµάρες. Οι κάτοικοι σε συνεργασία µε το φιλοπρόοδο σύλλογό τους διοργανώνουν πολ-λές εκδηλώσεις πολιτιστι-κού και θρησκευτικού περι-εχοµένου. Η Αγία Τριάδα, µια τεράστια και επιβλητική εκκλησία µε τρούλο, κο-σµεί το χωριό. ∆ιαθέτει καφενείο-µπακάλικο, κα-φετέριες και ταβέρνες µε παραδοσιακά εδέσµατα. Εδώ λειτουργεί χώρος εικαστικής τέχνης µε σύγχρονα και παλαιά εκθέµατα, καθώς και το σπίτι των εκθέσεων, που στεγάζεται στο παλιό δηµοτικό σχολείο, µε πίνακες ζωγραφικής καταξιωµένων καλλιτεχνών. ∆ιατηρούνται και λειτουργούν, επίσης, πολλά παλαιά πατητήρια και ρακιζιά, και το Σεπτέµβρη γίνεται το φηµισµένο πανηγύρι κατά την παραγωγή ρακιού.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΡΑΚΙΖΙΟ

Το ρακιζιό ανήκει στους βοηθητικούς χώρους του χωριάτικου σπιτιού, όπου

οι αγρότες βγάζουν το ρακί τους (από το ινδικό ορακ), το παραδοσιακό ποτό της

Τήνου. Μετά τον τρύγο και το πάτηµα των σταφυλιών στο πατητήρι, παίρνουν τα

«τσάµπουρα», υπολείµµατα από τα τσαµπιά και τα βάζουν σε καζάνι µπακιρένιο

χωρητικότητας 40-120 κιλών, στο οποίο εφαρµόζεται καλά καπάκι που καταλήγει σε

κωνοειδή έξοδο µε σωλήνα. Το τοποθετούν πάνω σε εστία µε δυνατή φωτιά, για να

γίνει η απόσταξη (ύστερα από άδεια από το Γενικό Χηµείο του Κράτους). Ο σωλήνας

περνάει µέσα από δεξαµενή νερού (γάνα), και βγαίνει από την αντίθετη πλευρά. Με

τη βράση ο παραγόµενος ατµός από το καζάνι περνάει από τον παγωµένο από το

νερό σωλήνα και υγροποιείται, στάζοντας στην έξοδο µέσα σε δοχείο. Το πρώτο

ρακί «πρωτόρακο» είναι πολύ δυνατό, τόσο που παλιά το χρησιµοποιούσαν για

οινόπνευµα. Μετά από κάποια ώρα βγαίνει και το επόµενο ρακί.

Στο χωριό Φαλατάδος το «ρακιζιό» έχει καθιερωθεί ως γιορτή και κάθε χρόνο

στις 8 Σεπτεµβρίου κόσµος από όλο το νησί συγκεντρώνεται στο δηµοτικό σχολείο

του χωριού. Όσο βγαίνει το ρακί πίνουν µεταξύ τους οι άνδρες που συµµετέχουν,

ενώ οι γυναίκες προσφέρουν εδέσµατα. Ακολουθεί χορός και τραγούδι µε βιολιά

και λαούτα.Φ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗ

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ94

ΠοταµιάΒρίσκεται κοντά στη Στενή µε θέα τη Μύκονο και το πέλαγος του Τσικνιά,

περιτριγυρισµένη από πράσινο και λαγκαδιές µε τρεχούµενα νερά που παλιό-τερα κυλούσαν τους νερόµυ-λους της περι-οχής. Παραδο-σιακά σπίτια, κτισµένα κολ-λητά το ένα µε το άλλο, στολί-ζουν το χωριό, στο κέντρο του οποίου δεσπό-ζει η καθέδρα του, Παναγία της Καρµίλου.

Έχουν αποµείνει λίγοι µόνιµοι κάτοικοι, γεωργοί, αλλά υπάρχει αξιόλογος σύλλογος που διοργανώνει τα καλοκαίρια ξεχωριστές εκδηλώσεις. Από εδώ µπορεί κανείς να επισκεφτεί τις πανέµορφες παραλίες της Σάντα Μαργαρίτας και της Φανερωµένης.

ΜυρσίνηΣτο δρόµο από τη

Στενή προς τη Λιβάδα, συναντάµε τη Μυρσίνη, πεντακάθαρο παραδο-σιακό χωριό, µε την εκκλησία Παναγία την Ευαγγελίστρια, τρίκλι-τη, µεγαλόπρεπη και µε άρτια αρχιτεκτονική δι-άταξη. Εδώ υπάρχουν δυο ουζερί, καθώς και µπακάλικο και λειτουρ-γεί φροντιστήριο Αγγλικών. Όποιος επιθυµεί να ανέβει στον Τσικνιά, το ψη-λότερο βουνό της Τήνου, θα ξεκινήσει από εδώ.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 97: Tinos 360 (Greek)

9795

ΦαλατάδοςΑποτελεί το δεύτερο, µετά τον Πύργο, µεγάλο χωριό της Τήνου, που χρο-

νολογείται από το 1400 µ.Χ.. Παραδοσιακό, µε στενά πλακόστρωτα δροµάκια και πολλές καµάρες. Οι κάτοικοι σε συνεργασία µε το φιλοπρόοδο σύλλογό τους διοργανώνουν πολ-λές εκδηλώσεις πολιτιστι-κού και θρησκευτικού περι-εχοµένου. Η Αγία Τριάδα, µια τεράστια και επιβλητική εκκλησία µε τρούλο, κο-σµεί το χωριό. ∆ιαθέτει καφενείο-µπακάλικο, κα-φετέριες και ταβέρνες µε παραδοσιακά εδέσµατα. Εδώ λειτουργεί χώρος εικαστικής τέχνης µε σύγχρονα και παλαιά εκθέµατα, καθώς και το σπίτι των εκθέσεων, που στεγάζεται στο παλιό δηµοτικό σχολείο, µε πίνακες ζωγραφικής καταξιωµένων καλλιτεχνών. ∆ιατηρούνται και λειτουργούν, επίσης, πολλά παλαιά πατητήρια και ρακιζιά, και το Σεπτέµβρη γίνεται το φηµισµένο πανηγύρι κατά την παραγωγή ρακιού.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΡΑΚΙΖΙΟ

Το ρακιζιό ανήκει στους βοηθητικούς χώρους του χωριάτικου σπιτιού, όπου

οι αγρότες βγάζουν το ρακί τους (από το ινδικό ορακ), το παραδοσιακό ποτό της

Τήνου. Μετά τον τρύγο και το πάτηµα των σταφυλιών στο πατητήρι, παίρνουν τα

«τσάµπουρα», υπολείµµατα από τα τσαµπιά και τα βάζουν σε καζάνι µπακιρένιο

χωρητικότητας 40-120 κιλών, στο οποίο εφαρµόζεται καλά καπάκι που καταλήγει σε

κωνοειδή έξοδο µε σωλήνα. Το τοποθετούν πάνω σε εστία µε δυνατή φωτιά, για να

γίνει η απόσταξη (ύστερα από άδεια από το Γενικό Χηµείο του Κράτους). Ο σωλήνας

περνάει µέσα από δεξαµενή νερού (γάνα), και βγαίνει από την αντίθετη πλευρά. Με

τη βράση ο παραγόµενος ατµός από το καζάνι περνάει από τον παγωµένο από το

νερό σωλήνα και υγροποιείται, στάζοντας στην έξοδο µέσα σε δοχείο. Το πρώτο

ρακί «πρωτόρακο» είναι πολύ δυνατό, τόσο που παλιά το χρησιµοποιούσαν για

οινόπνευµα. Μετά από κάποια ώρα βγαίνει και το επόµενο ρακί.

Στο χωριό Φαλατάδος το «ρακιζιό» έχει καθιερωθεί ως γιορτή και κάθε χρόνο

στις 8 Σεπτεµβρίου κόσµος από όλο το νησί συγκεντρώνεται στο δηµοτικό σχολείο

του χωριού. Όσο βγαίνει το ρακί πίνουν µεταξύ τους οι άνδρες που συµµετέχουν,

ενώ οι γυναίκες προσφέρουν εδέσµατα. Ακολουθεί χορός και τραγούδι µε βιολιά

και λαούτα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ94

ΠοταµιάΒρίσκεται κοντά στη Στενή µε θέα τη Μύκονο και το πέλαγος του Τσικνιά,

περιτριγυρισµένη από πράσινο και λαγκαδιές µε τρεχούµενα νερά που παλιό-τερα κυλούσαν τους νερόµυ-λους της περι-οχής. Παραδο-σιακά σπίτια, κτισµένα κολ-λητά το ένα µε το άλλο, στολί-ζουν το χωριό, στο κέντρο του οποίου δεσπό-ζει η καθέδρα του, Παναγία της Καρµίλου.

Έχουν αποµείνει λίγοι µόνιµοι κάτοικοι, γεωργοί, αλλά υπάρχει αξιόλογος σύλλογος που διοργανώνει τα καλοκαίρια ξεχωριστές εκδηλώσεις. Από εδώ µπορεί κανείς να επισκεφτεί τις πανέµορφες παραλίες της Σάντα Μαργαρίτας και της Φανερωµένης.

ΜυρσίνηΣτο δρόµο από τη

Στενή προς τη Λιβάδα, συναντάµε τη Μυρσίνη, πεντακάθαρο παραδο-σιακό χωριό, µε την εκκλησία Παναγία την Ευαγγελίστρια, τρίκλι-τη, µεγαλόπρεπη και µε άρτια αρχιτεκτονική δι-άταξη. Εδώ υπάρχουν δυο ουζερί, καθώς και µπακάλικο και λειτουρ-γεί φροντιστήριο Αγγλικών. Όποιος επιθυµεί να ανέβει στον Τσικνιά, το ψη-λότερο βουνό της Τήνου, θα ξεκινήσει από εδώ.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 98: Tinos 360 (Greek)

98 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ96

ΚουµάροςΕίναι ένα µικρό και παραδοσιακό χωριό της Τήνου, κτισµένο στην απότο-

µη πλαγιά του βουνού Φούρκα, υπό τη σκιά του επιβλητικού βράχου του Ξώ-µπουργου. Αγναντεύει από ψηλά την πεδιάδα και τα περισσότερα χω-ριά της τηνιακής εν-δοχώρας. Ένα παλιό µονοπάτι συνδέει το χωριό µε το παλιό κά-στρο του Ξώµπουργου. Εδώ υπάρχει ένα καφε-νείο που λειτουργεί µε ελβετικό σύστηµα και ο καθένας µπορεί να εξυ-

πηρετηθεί µόνος του. Κοντά υπάρχει το παλιό µοναστήρι των Ουρσουλινών, ερειπωµένο, και το εκκλησάκι της Αγίας Αγγέλας, ιδρύτριας της αδελφότητας.

Βωλάξ

Το χωριό αυτό είναι κτισµένο σε ένα µοναδικό τοπίο, όχι µόνο του νησιού αλλά και ολόκληρου του κόσµου. Τα κάτασπρα σπιτάκια µε τις λουλουδιασµέ-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 99: Tinos 360 (Greek)

99Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ96

ΚουµάροςΕίναι ένα µικρό και παραδοσιακό χωριό της Τήνου, κτισµένο στην απότο-

µη πλαγιά του βουνού Φούρκα, υπό τη σκιά του επιβλητικού βράχου του Ξώ-µπουργου. Αγναντεύει από ψηλά την πεδιάδα και τα περισσότερα χω-ριά της τηνιακής εν-δοχώρας. Ένα παλιό µονοπάτι συνδέει το χωριό µε το παλιό κά-στρο του Ξώµπουργου. Εδώ υπάρχει ένα καφε-νείο που λειτουργεί µε ελβετικό σύστηµα και ο καθένας µπορεί να εξυ-

πηρετηθεί µόνος του. Κοντά υπάρχει το παλιό µοναστήρι των Ουρσουλινών, ερειπωµένο, και το εκκλησάκι της Αγίας Αγγέλας, ιδρύτριας της αδελφότητας.

Βωλάξ

Το χωριό αυτό είναι κτισµένο σε ένα µοναδικό τοπίο, όχι µόνο του νησιού αλλά και ολόκληρου του κόσµου. Τα κάτασπρα σπιτάκια µε τις λουλουδιασµέ-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

97Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

νες αυλές είναι συγκεντρωµένα ανά-µεσα στους γρανιτένιους ογκόλιθους προσφέροντας ένα ξεχωριστό θέαµα. Εδώ λειτουργούν τα µοναδικά στο νησί εργαστήρια καλαθοπλεκτικής και οι ηλικιωµένοι τεχνίτες επιδεικνύουν µε καµάρι την τέχνη τους στους επι-σκέπτες. Ένα υπαίθριο µικρό θέατρο δίνει ξεχωριστή νότα στο χωριό, ενώ λειτουργεί και λαογραφικό µουσείο. ∆υο ταβέρνες προσφέρουν στιγµές ξεκούρασης και απόλαυσης.

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΤΗΣ ΒΩΛΑΞ

Ένα από τα αξιοθέατα της Τήνου είναι το τοπίο του χωριού Βωλάξ. Ο επισκέ-

πτης βρίσκεται µπροστά σε ένα µοναδικό φαινόµενο: τεράστιοι ολοστρόγγυλοι

βράχοι είναι διάσπαρτοι σε µία απέραντη έκταση. Οι µεγάλοι και µικροί βώλοι, οι

οποίοι έχουν δώσει το όνοµά τους στο όµορφο γραφικό χωριό που βρίσκεται χτι-

σµένο ανάµεσα και πάνω σ’ αυτούς, προξενούν το ενδιαφέρον και την απορία για

τον τρόπο, µε τον οποίο δηµιουργήθηκαν και έλαβαν αυτά τα σχήµατα. Οι ειδικοί

υποστηρίζουν ότι εδώ υπήρχε γρανίτης. Με την πάροδο του χρόνου και τη συνε-

παγόµενη αποσάθρωση και διάβρωση, κοµµάτια του αποσπάστηκαν το ένα από το

άλλο. Το σηµερινό στρογγυλό τους σχήµα οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες,

όπως η υγρασία, οι µεταβολές της θερµοκρασίας και ο αέρας. Από την άλλη πλευρά,

µύθοι θέλουν το φαινόµενο αυτό να οφείλεται σε µετεωρίτες, στην τιτανοµαχία ή

απλά στη θάλασσα που κάποτε κάλυπτε την περιοχή αυτή. Όπως και να έχει, το

θέαµα είναι εκπληκτικό και δικαιώνει κάθε επισκέπτη.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 100: Tinos 360 (Greek)

100

στεγαζότανΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 101: Tinos 360 (Greek)

10199Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΛουτράΤο χωριό πήρε το όνοµά του από τα λουτρά που παλαιότερα υπήρχαν στην

περιοχή. Είναι καταπράσινο και γεµάτο περιβόλια µε εσπεριδοειδή. Έχει µεγάλη ιστορία, αφού εδώ είχαν χτίσει τα µοναστήρια τους οι Ιησουίτες µοναχοί (µετά την καταστροφή του Κάστρου στις αρχές του 19ου αι.) και οι Ουρσουλίνες µοναχές. Υπήρξε ένας από τους σηµαντικότερους οικισµούς του νησιού τους τελευταίους δύο αιώνες και αποτέλεσε θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο. Στη µονή Ιησουιτών λειτουργεί λαογραφικό µουσείο, στο οποίο µπορεί να θαυ-µάσει κανείς εκτός από κειµήλια της Μονής, αγροτικά και άλλων επαγγελµάτων εργαλεία του 19ου και 20ού αιώνα, λιοτρίβι, πατητήρι, ρακιζιό, το φαρκακείο της σχολής, διάφορα µέσα οπτικοακου-στικής διδασκαλίας και άλλα. Εδώ υπάρ-χει και ο αξιόλογος Ναός του Αγίου Ιω-σήφ (µέσα 19ου αι-ώνα) χτισµένος σε νεοκλασικό µπαρόκ µε εξαιρετικό εσω-τερικό διάκοσµο (γίνονται προσπά-θειες να βρεθούν τα χρήµατα για τη συντήρησή του). Στη µονή Ουρσουλινών εκτίθενται εργόχειρα, βιβλία παλαιών µαθητριών, πιάνα και άλλα µουσικά όργανα, κ.ά. Ο δραστήριος σύλλογος του χωριού συχνά διοργανώνει εκδηλώσεις πολιτιστικού ενδιαφέ-ροντος.

ΜΟΝΗ ΟΥΡΣΟΥΛΙΝΩΝΙδρύθηκε στα Λουτρά το 1862 από µοναχή της Αδελφότητας των Ουρσου-

λινών. Ξεκίνησε µε λαµπρό µέλλον και έµελλε να στεγάσει ορφανοτροφείο, οικο-τροφείο, γαλλικό γυµνάσιο, πανεπιστήµιο, ελληνικό δηµοτικό, σχολή ταπητουργίας. Έφτασε στην κορύφωσή του στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ στις αρχές του 20ού απα-ριθµούσε περισσότερες από 300 οικότροφες µαθήτριες από όλη την Ελλάδα. Κατά τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο η σχολή έκλεισε και όταν επαναλειτούργησε περιορί-στηκε σε δηµοτικό σχολείο, το οποίο έκλεισε περίπου το 1980, ενώ η σχολή ταπη-τουργίας λειτούργησε µέχρι τη δεκαετία του 1990. Σήµερα, το κτίριο αποτελεί σήµα κατατεθέν του χωριού και διατηρεί, έστω και παραµεληµένο, την παλιά του αίγλη.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

στεγαζότανΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 102: Tinos 360 (Greek)

102 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ100

ΣκαλάδοςΤο χωριό είναι κτι-

σµένο στη βουνοπλα-γιά µε αµέτρητα σκα-λοπάτια και υπέροχη θέα στα γύρω χωριά. Συνδυάζει την παρα-δοσιακή αρχιτεκτονική µε τη µοντέρνα. Εδώ υπάρχουν καφενείο και ταβέρνα, όπου ο περα-στικός µπορεί να κάνει µια ευχάριστη στάση.

ΚρόκοςΟφείλει το όνο-

µά του στο οµώνυµο φυτό και κτισµένος σε κατάφυτη ρεµατιά στο πέρασµα προς την Κώµη προσφέρει στον επισκέπτη δροσιά και απόλαυση. Είναι πατρί-δα του ιατροφιλόσο-φου Μαρκάκη Ζαλώνη, συγγραφέα της ιστορίας της Τήνου το 1809. Το χωριό διαθέτει καφενείο και γραφικές ταβέρνες.

ΜοναστήριαΕίναι ένα εγκαταλελειµµένο χωριό. Το τοπίο εί-

ναι µοναδικό και θυµίζει υπαίθριο µουσείο. Άλλωστε εδώ διοργανώνονται και εκθέσεις. Η ασβεστωµένη εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ, στην είσοδο του χω-ριού, δεσπόζει πάνω στα χαλάσµατα των σπιτιών δηµιουργώντας αντίθεση.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 103: Tinos 360 (Greek)

103Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ100

ΣκαλάδοςΤο χωριό είναι κτι-

σµένο στη βουνοπλα-γιά µε αµέτρητα σκα-λοπάτια και υπέροχη θέα στα γύρω χωριά. Συνδυάζει την παρα-δοσιακή αρχιτεκτονική µε τη µοντέρνα. Εδώ υπάρχουν καφενείο και ταβέρνα, όπου ο περα-στικός µπορεί να κάνει µια ευχάριστη στάση.

ΚρόκοςΟφείλει το όνο-

µά του στο οµώνυµο φυτό και κτισµένος σε κατάφυτη ρεµατιά στο πέρασµα προς την Κώµη προσφέρει στον επισκέπτη δροσιά και απόλαυση. Είναι πατρί-δα του ιατροφιλόσο-φου Μαρκάκη Ζαλώνη, συγγραφέα της ιστορίας της Τήνου το 1809. Το χωριό διαθέτει καφενείο και γραφικές ταβέρνες.

ΜοναστήριαΕίναι ένα εγκαταλελειµµένο χωριό. Το τοπίο εί-

ναι µοναδικό και θυµίζει υπαίθριο µουσείο. Άλλωστε εδώ διοργανώνονται και εκθέσεις. Η ασβεστωµένη εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ, στην είσοδο του χω-ριού, δεσπόζει πάνω στα χαλάσµατα των σπιτιών δηµιουργώντας αντίθεση.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

101

ΣκλαβοχωριόΜικρό χωριό, καλά

κρυµµένο από τα υπόλοι-πα, µε µοναδική, όµως, θέα στην άγρια βορινή πλευρά της Τήνου και το χωριό Αγάπη. Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Αγί-ας Τριάδας, καθώς και το πλυσταριό που κατασκευ-άστηκε το 1821. Από εδώ κατάγεται ο µεγάλος ζωγράφος Νικόλαος Γύ-ζης, και µπορεί κανείς να επισκεφτεί το πατρικό του σπίτι. Είναι το µόνο αµιγές ορθόδοξο ανάµεσα στα καθολικά χωριά της τηνιακής ενδοχώρας.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ

Γεννήθηκε το 1842 στο Σκλαβοχωριό της Τήνου. Από την παιδική του ηλικία

άρχισε να ασχολείται µε την ιχνογραφία και κάθε λογής σχεδιαγράµµατα. Το 1850

η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ο πατέρας του τον προόριζε για

ξυλουργό στο µικρό ξυλουργείο που διατηρούσε.

Με τη βοήθεια της µητέρας του ο µικρός Νίκος

φοιτά επί ένα έτος στο Πολυτεχνείο. Σύµφωνα µε

τον κανονισµό της Σχολής Καλών Τεχνών, οι µαθη-

τές που θα φοιτούσαν έπρεπε να είναι δώδεκα ετών

και ο µικρός Γύζης ήταν µόνο οκτώ. Βάσει ενός

πιστοποιητικού που τον εµφάνιζε τέσσερα χρόνια

µεγαλύτερο ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1861.

Το 1865 παίρνει υποτροφία από το Ιερό Ίδρυµα

Ευαγγελιστρίας Τήνου και σπουδάζει στο Μόναχο

επί επτά χρόνια αριστεύοντας, ακολουθώντας τη

δική του προσωπική τεχνοτροπία.

Το 1872 επιστρέφοντας στην Αθήνα δηµιουργεί εργαστήριο ζωγραφικής και

δυο χρόνια αργότερα γυρίζει στο Μόναχο, όπως δεσµευόταν από την υποτροφία

του. Βραβεύεται από κορυφαίους κριτικούς του Μονάχου για το έργο του και εκλέ-

γεται τακτικός καθηγητής των Καλών Τεχνών στην Ακαδηµία Μονάχου το 1888. Το

∆εκέµβριο του 1900 φεύγει από τη ζωή, στο Μόναχο, ανάµεσα σε φίλους και την

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 104: Tinos 360 (Greek)

104 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ102

ΑγάπηΑπό τα πιο παραδοσιακά και φιλόξενα χωριά του νησιού, απλωµένο στην

πλαγιά µε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, καµάρες, υπέρθυρα, πλακόστρωτα σοκάκια και πηγάδι. Το ρυάκι και οι κα-λοδιατηρηµένοι περ ιστερ ιώνες προκαλούν τον επισκέπτη να το εξερευνήσει. Η αξιόλογη εκκλη-σία του Αγίου Αγαπητού έχει

δώσει το όνοµα στο χωριό. Υπάρχουν καφενείο και ταβέρνα, και από εδώ µπορεί κανείς να οδηγηθεί στη γειτονική Παναγία τη Βουρνιώτισσα.

ΠεράστραΕίναι χτισµένη στην οµώνυµη ρεµατιά, δίπλα στην Κώµη, µε την οποία τη

συνδέει παραδοσιακό µονοπάτι. Είναι καταπράσινη µε ωραία πετρόκτιστα γε-φύρια, κρύες βρύσες, ερείπια ελαιοτριβείων και νερόµυλων.

οικογένειά του, σκορπίζοντας θλίψη στον καλλιτεχνικό κόσµο, τους µαθητές του και

την ελληνική παροικία του Μονάχου.

Επίκεντρο της θεµατολογίας του Γύζη είναι

ο άνθρωπος µέσα σε εξιδανικευµένο περιβάλ-

λον, ιδιαίτερα συµβάντα οικογενειακής ζωής,

αλλά και ο κόσµος του παιδιού, µέσα από τον

οποίο εξωτερικεύει τον ψυχισµό του.

Εκτός από την ανατολή, την οποία επι-

σκέφτηκε µαζί µε το φίλο του Ν. Λύτρα, έχει

επηρεαστεί από αρχαιολογικά θέµατα και

µυθολογικές συνθέσεις µε σηµαντικότερη

αυτή µιας γυναικείας µορφής που κρατά λύρα.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο καλλιτέ-

χνης µέσα από θρησκευτικά έργα εκφράζει την

υπαρξιακή του αγωνία. Εδώ το περιβάλλον παίζει δευτερεύοντα ρόλο, ενώ κυρι-

αρχούν το φως και το σκοτάδι. Από τα σηµαντικότερα έργα του είναι το «Κρυφό

Σχολειό», το «Φίληµα» και άλλα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 105: Tinos 360 (Greek)

105Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ102

ΑγάπηΑπό τα πιο παραδοσιακά και φιλόξενα χωριά του νησιού, απλωµένο στην

πλαγιά µε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, καµάρες, υπέρθυρα, πλακόστρωτα σοκάκια και πηγάδι. Το ρυάκι και οι κα-λοδιατηρηµένοι περ ιστερ ιώνες προκαλούν τον επισκέπτη να το εξερευνήσει. Η αξιόλογη εκκλη-σία του Αγίου Αγαπητού έχει

δώσει το όνοµα στο χωριό. Υπάρχουν καφενείο και ταβέρνα, και από εδώ µπορεί κανείς να οδηγηθεί στη γειτονική Παναγία τη Βουρνιώτισσα.

ΠεράστραΕίναι χτισµένη στην οµώνυµη ρεµατιά, δίπλα στην Κώµη, µε την οποία τη

συνδέει παραδοσιακό µονοπάτι. Είναι καταπράσινη µε ωραία πετρόκτιστα γε-φύρια, κρύες βρύσες, ερείπια ελαιοτριβείων και νερόµυλων.

οικογένειά του, σκορπίζοντας θλίψη στον καλλιτεχνικό κόσµο, τους µαθητές του και

την ελληνική παροικία του Μονάχου.

Επίκεντρο της θεµατολογίας του Γύζη είναι

ο άνθρωπος µέσα σε εξιδανικευµένο περιβάλ-

λον, ιδιαίτερα συµβάντα οικογενειακής ζωής,

αλλά και ο κόσµος του παιδιού, µέσα από τον

οποίο εξωτερικεύει τον ψυχισµό του.

Εκτός από την ανατολή, την οποία επι-

σκέφτηκε µαζί µε το φίλο του Ν. Λύτρα, έχει

επηρεαστεί από αρχαιολογικά θέµατα και

µυθολογικές συνθέσεις µε σηµαντικότερη

αυτή µιας γυναικείας µορφής που κρατά λύρα.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο καλλιτέ-

χνης µέσα από θρησκευτικά έργα εκφράζει την

υπαρξιακή του αγωνία. Εδώ το περιβάλλον παίζει δευτερεύοντα ρόλο, ενώ κυρι-

αρχούν το φως και το σκοτάδι. Από τα σηµαντικότερα έργα του είναι το «Κρυφό

Σχολειό», το «Φίληµα» και άλλα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

103

ΚώµηΚεφαλοχώρι της Τήνου, χτισµένο στην εύφορη πεδιάδα του νησιού, το

Λιβάδι. Είναι ένα «ζωντανό» χωριό, καθώς στα σοκάκια του συναντάει κανείς ντόπιους και στις πλατείες του παιδιά. Επίσης είναι αύταρκες, επειδή παρέχει όλα τα αγαθά, όχι µόνο στους κατοίκους του αλλά και σ’ αυτούς των γύρω χωριών. Αξίζει κανείς να περπατήσει στα δροµάκια, να ξεκουραστεί στις όµορ-φες πλατείες και να επισκεφτεί την καθολική εκκλησία του Αγίου Ιωάννη µε την µαρµάρινη ενεπίγραφη προχριστιανική στήλη στην αυλή του. Εδώ στηρίζεται και το µεγαλύτερο µέρος της αγροτικής παραγωγής του νησιού, οπωροκηπευ-τικών και αγκινάρας. Μάλιστα, ξακουστό είναι και το φεστιβάλ αγκινάρας που διοργανώνεται στην Κώµη τις αρχές του Μαΐου. Το χωριό διαθέτει ταβέρνα, καφενείο, παντοπωλείο, ιατρείο, καθώς και τον αξιόλογο σύλλογο «Κώµης-Περάστρας».

Κάτω Κλείσµα

Είναι από τα πιο εύφορα χωριά του νησιού, καθώς από εδώ αρχίζει το λιβάδι. Έχει πολλά νερά, καλαµώνες και αρκετό πράσινο. Ενδιαφέρον προκαλεί η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας, χτισµένη πάνω σε κατάλοιπα πρωτοχριστια-νικού ναού, αλλά και τα ερείπια παλαιών ελαιοτριβείων.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 106: Tinos 360 (Greek)

106 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ104

ΑετοφωλιάΤο χωριό αυτό έλαβε το όνοµά του από τη θέση του, καθώς είναι χτισµένο

ψηλά, στου «Βοριά το Βουνί». Είναι γραφικό, µε διατηρηµένα τα παραδοσιακά στοιχεία του νησιού και έχει ωραία θέα στα «Κάτω µέρη». Ο καινούριος δρό-µος που διανοίχτηκε πρόσφατα συνδέει το χωριό µε τα «Έξω µέρη» µέσω της τοποθεσίας «της Κόρης ο Πύργος», µιας από τις αρχαιότερες του νησιού.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ

Πόσο σηµαντική είναι η παραγωγή αγκινάρας για το νησί φαίνεται και από

τη γιορτή που καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια προς τιµήν αυτού του ιδιαίτερου

κηπευτικού. Για το σκοπό αυτό διατί-

θενται από όλους τους καλλιεργητές

5000-10000 αγκινάρες! Έτσι από το

πρωί της καθιερωµένης ηµέρας στις

αρχές Μαΐου οι γυναίκες του χωριού

Κώµη, όπου λαµβάνει χώρα η γιορτή,

αναλαµβάνουν το καθάρισµα και το

µαγείρεµα των αγκιναρών. Οι συνταγές

που εκτελούνται είναι πολλές και ως το

βράδυ, που µαζεύεται πλήθος κόσµου,

τα τραπέζια στην πλατεία έχουν γεµίσει µε ποικίλλες γεύσεις: αγκινάρες τουρσί, οµε-

λέτα, παπουτσάκια, αλα πολίτα, µε θαλασσινά, µε κρέας και αυγολέµονο, βραστές,

σαλάτα κ.α. Οι παρευρισκόµενοι δοκιµάζουν όλες τις δηµιουργίες, και τα βιολιά και

η παραδοσιακή µουσική συνοδεύουν το χορό που διαρκεί ως τα ξηµερώµατα.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 107: Tinos 360 (Greek)

107Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ104

ΑετοφωλιάΤο χωριό αυτό έλαβε το όνοµά του από τη θέση του, καθώς είναι χτισµένο

ψηλά, στου «Βοριά το Βουνί». Είναι γραφικό, µε διατηρηµένα τα παραδοσιακά στοιχεία του νησιού και έχει ωραία θέα στα «Κάτω µέρη». Ο καινούριος δρό-µος που διανοίχτηκε πρόσφατα συνδέει το χωριό µε τα «Έξω µέρη» µέσω της τοποθεσίας «της Κόρης ο Πύργος», µιας από τις αρχαιότερες του νησιού.

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ

Πόσο σηµαντική είναι η παραγωγή αγκινάρας για το νησί φαίνεται και από

τη γιορτή που καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια προς τιµήν αυτού του ιδιαίτερου

κηπευτικού. Για το σκοπό αυτό διατί-

θενται από όλους τους καλλιεργητές

5000-10000 αγκινάρες! Έτσι από το

πρωί της καθιερωµένης ηµέρας στις

αρχές Μαΐου οι γυναίκες του χωριού

Κώµη, όπου λαµβάνει χώρα η γιορτή,

αναλαµβάνουν το καθάρισµα και το

µαγείρεµα των αγκιναρών. Οι συνταγές

που εκτελούνται είναι πολλές και ως το

βράδυ, που µαζεύεται πλήθος κόσµου,

τα τραπέζια στην πλατεία έχουν γεµίσει µε ποικίλλες γεύσεις: αγκινάρες τουρσί, οµε-

λέτα, παπουτσάκια, αλα πολίτα, µε θαλασσινά, µε κρέας και αυγολέµονο, βραστές,

σαλάτα κ.α. Οι παρευρισκόµενοι δοκιµάζουν όλες τις δηµιουργίες, και τα βιολιά και

η παραδοσιακή µουσική συνοδεύουν το χορό που διαρκεί ως τα ξηµερώµατα.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

105

ΚαρκάδοςΟ οικισµός πήρε το όνοµά του από τη λέξη «χαλκάδος», λόγω του αρ-

χαίου λατοµείου χαλκού που βρισκόταν στην περιοχή. Στο µικρό αυτό χωριό υπάρχει η παλιά εκκλησία του Σωτήρος, η οποία διακρίνεται για το καµπαναριό της, που φέρει ελαφρά κλήση, τη «µικρή Πίζα».

ΚαλλονήΜεγάλο χωριό στην άκρη του λιβαδιού της Κώµης µε πολύ πράσινο και

όµορφες καµάρες. Η παλιά ονοµασία του «Κελιά» οφείλεται σε κελιά µοναχών που υπήρχαν στην περιοχή. Εδώ αξίζει κανείς να επισκεφτεί την περίφηµη εκ-κλησία του Αγίου Ζαχαρία, από τις µεγαλύτερες της Τήνου, µε την αξιόλογη βο-τσαλωτή αυλή της, αλλά και το µοναστήρι της Αγίας Υπακοής. Τα χοιροσφάγια, παρόλο που γίνονται σε πολλά χωριά, εδώ µετατρέπονται σε πανηγύρι, ενώ την τελευταία Κυριακή των Αποκριών οι ντόπιοι διατηρούν το έθιµο της καύσης του Καρνάβαλου. Παλαιότερα λειτουργούσε στο χωριό σχολή ταπητουργίας. Τα τελευταία χρόνια ένας δρόµος συνδέει την Καλλονή και τα γύρω χωριά µε τον κεντρικό δρόµο Χώρας-Πύργου. Το χωριό διαθέτει καφενείο, ταβέρνα, παντοπωλείο και άλλα.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 108: Tinos 360 (Greek)

108

TA XOIPOΣΦAΓEIA

Page 109: Tinos 360 (Greek)

109107

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΑΝΟΡΜΟΥ

ΠλατιάΤα Πλατιά βρίσκονται στο

πέρασµα προς τον Πύργο, µε θέα στη βορινή πλευρά της Τήνου και τη θάλασσα του Πα-νόρµου. Ο ενοριακός ναός, τα Γενέθλια της Θεοτόκου, εί-ναι ιδιαίτερα αξιόλογος για το µαρµάρινο καλλιτεχνικό του διάκοσµο. Εξάλλου, σηµαντικό είναι και το Ηρώο πεσόντων

Πανορµιτών κατά τους βαλκανικούς πολέµους, έργο του µεγάλου γλύπτη Μι-χάλη Κουσκουρή. Η βάση του µνηµείου, η οποία στηρίζεται σε ντόπιες πέτρες, παρουσιάζει ένα σύµπλεγµα από σηµαίες, τουφέκια, πυροβόλα και κλαδιά δάφ-νης, ενώ στην κορυφή του είναι τοποθετηµένος ένας περίτεχνος αετός. Στο χωριό υπάρχει µουσείο εκκλησιαστικών κειµηλίων και ταβέρνα.

ΒεναρδάδοςΛίγο πριν από τον Πύργο συναντάµε τον Βεναρδάδο χτισµένο αµφιθεα-

τρικά, σύµφωνα µε το επικλινές του εδάφους, µε σπίτια παλιά παραδοσιακά, καθώς και πηγάδι. Έχει καθέδρα τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, µε µαρµάρινο τέµπλο, στο οποίο υπάρχουν αγιογραφίες του Νίκου Γαΐτη, ζωγράφου-αγιογράφου και ιε-ροψάλτη, ο οποίος κατάγεται από εδώ. Κάτω στη ρεµατιά, κρυµµένο µέσα στις φυλλωσιές των δέντρων, βρίσκεται το εκ-κλησάκι του Αγίου Φανουρίου, που όταν γιορτάζει συγκεντρώ-νεται κόσµος από τα γύρω χω-ριά, αλλά και περαστικοί από όλο το νησί. Από εδώ κατάγονται ο Γιαννούλης Κουλουρής, ο Μανώλης Βούλγαρης και άλλοι Βουλγαραίοι, µαρµαρογλύπτες, καθώς και η Λιλή Μπερδέ, χορεύτρια της Λυρικής Σκηνής. Παλιά λειτουργούσε σχολή ραπτικής, όπου µαθήτευαν κορίτσια και από τον Πύργο.

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ:Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΠλατιάΤα Πλατιά βρίσκονται στο πέρασµα προς τον Πύργο, µε θέα στη βορι-

νή πλευρά της Τήνου και τη θάλασσα του Πανόρµου. Ο ενοριακός ναός, τα Γενέθλια της Θεοτόκου, είναι ιδιαίτερα αξιόλογος για το µαρµάρινο καλλι-

τεχνικό του διάκοσµο. Εξάλλου, σηµαντικό είναι και το Ηρώο πε-σόντων Πανορµιτών κατά τους βαλκανικούς πολέµους, έργο του µεγάλου γλύπτη Μιχάλη Κου-σκουρή. Η βάση του µνηµείου, η οποία στηρίζεται σε ντόπιες πέ-τρες, παρουσιάζει ένα σύµπλεγµα από σηµαίες, τουφέκια, πυροβό-λα και κλαδιά δάφνης, ενώ στην

κορυφή του είναι τοποθετηµένος ένας περίτεχνος αετός. Στο χωριό υπάρ-χει µουσείο εκκλησιαστικών κειµηλίων και ταβέρνα.

ΒεναρδάδοςΛίγο πριν από τον Πύργο συναντάµε τον Βεναρδάδο χτισµένο

αµφιθεα τρικά, σύµφωνα µε το επικλινές του εδάφους, µε σπίτια πα-λιά παραδοσιακά, καθώς και πηγάδι. Έχει καθέδρα τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, µε µαρµάρινο τέµπλο, στο οποίο υπάρχουν αγιογραφίες του Νίκου Γαΐτη, ζωγράφου-αγιογράφου και ιεροψάλτη, ο οποίος κατάγεται από εδώ. Κάτω στη ρεµατιά, κρυµµένο µέσα στις φυλλωσιές των δέ-ντρων, βρίσκεται το εκκλησά-κι του Αγίου Φανουρίου, που όταν γιορτάζει συγκεντρώνε-ται κόσµος από τα γύρω χω-ριά, αλλά και περαστικοί από όλο το νησί. Από εδώ κατάγονται ο Γιαννούλης Κουλουρής, ο Μανώλης Βούλγαρης και άλλοι Βουλγαραίοι, µαρµαρογλύπτες, καθώς και η Λιλή Μπερδέ, χορεύτρια της Λυρικής Σκηνής. Παλιά λειτουργούσε σχολή ραπτικής, όπου µαθήτευαν κορίτσια και από τον Πύργο.

Page 110: Tinos 360 (Greek)

110 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ108

ΜαρλάςΕίναι χτισµένος σε πλαγιά µε θέα τον Πύργο. Σ’ αυτό το όµορφο και

γραφικό χωριό δεσπόζει ο ενοριακός ναός των Αγίων Αναργύρων, που ξε-χωρίζει για τον αξιόλογο µαρµάρινο καλλιτεχνικό του διάκοσµο. Πάνω από την κεντρική είσοδο έχουν σκαλιστεί σε µάρµαρο οι Άγιοι Ανάργυροι µε το σταυρό στη µέση και το φίδι τυλιγµένο σ’ αυτόν (σύµβολο του Ασκληπιού), µοναδικό στην Ελλάδα. Σε κοντινή απόσταση έχουν

ανακαλυφθεί µυκηναϊκός θολωτός και γεωµετρικός τάφος, ενώ το µοναστήρι της Κυρα Ξένης, αλλά και η Αγία Θέκλα βρίσκονται παραπέρα, µέσα στη γαλήνη και οµορφιά του άγονου φυσικού τοπίου. Παλιά λειτουργούσαν εργαστήρια τάλκης και τσακµακόπετρας.

ΜαµάδοςΕίναι το πιο αποµακρυσµένο χωριό της Τήνου, µε θέα το στενό Τήνου-

Άνδρου. Ο µικρός αυτός οικισµός, πεντακάθαρος εξαιτίας των ανέµων που φυσούν εκεί, είναι γρα-φικός µε παραδοσιακά κάτασπρα σπίτια, λου-λουδιασµένες αυλές και πλακόστρωτα σοκάκια. Μεγάλη δραστηριότητα αναπτύσσει ο σύλλογος Μαρλά-Μαµάδου.

ΙσµαήλΕρειπωµένο χωριό κοντά στο Μαρλά. Οι κάτοικοι που είχαν αποµείνει

κατέφυγαν στα κοντινά χωριά Μαρλά και Μαµάδο, ενώ το 1968 έφυγε και ο τελευταίος κάτοικος.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 111: Tinos 360 (Greek)

111Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ108

ΜαρλάςΕίναι χτισµένος σε πλαγιά µε θέα τον Πύργο. Σ’ αυτό το όµορφο και

γραφικό χωριό δεσπόζει ο ενοριακός ναός των Αγίων Αναργύρων, που ξε-χωρίζει για τον αξιόλογο µαρµάρινο καλλιτεχνικό του διάκοσµο. Πάνω από την κεντρική είσοδο έχουν σκαλιστεί σε µάρµαρο οι Άγιοι Ανάργυροι µε το σταυρό στη µέση και το φίδι τυλιγµένο σ’ αυτόν (σύµβολο του Ασκληπιού), µοναδικό στην Ελλάδα. Σε κοντινή απόσταση έχουν

ανακαλυφθεί µυκηναϊκός θολωτός και γεωµετρικός τάφος, ενώ το µοναστήρι της Κυρα Ξένης, αλλά και η Αγία Θέκλα βρίσκονται παραπέρα, µέσα στη γαλήνη και οµορφιά του άγονου φυσικού τοπίου. Παλιά λειτουργούσαν εργαστήρια τάλκης και τσακµακόπετρας.

ΜαµάδοςΕίναι το πιο αποµακρυσµένο χωριό της Τήνου, µε θέα το στενό Τήνου-

Άνδρου. Ο µικρός αυτός οικισµός, πεντακάθαρος εξαιτίας των ανέµων που φυσούν εκεί, είναι γρα-φικός µε παραδοσιακά κάτασπρα σπίτια, λου-λουδιασµένες αυλές και πλακόστρωτα σοκάκια. Μεγάλη δραστηριότητα αναπτύσσει ο σύλλογος Μαρλά-Μαµάδου.

ΙσµαήλΕρειπωµένο χωριό κοντά στο Μαρλά. Οι κάτοικοι που είχαν αποµείνει

κατέφυγαν στα κοντινά χωριά Μαρλά και Μαµάδο, ενώ το 1968 έφυγε και ο τελευταίος κάτοικος.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

109

ΠύργοςΤο µεγαλύτερο χωριό της Τήνου και από τα παλαιότερα, οφείλει το όνο-

µά του σε ένα παλιό βενετσιάνικο πύργο, ο οποίος υπήρχε στην περιοχή και αναφέρεται σε έγγραφα του 16ου αιώνα. Περιβάλλεται από βουνά και ξεχωρίζει για τη γραφικότητα και την πανέµορφη αρχιτεκτονική του, αφού διατηρεί αναλ-λοίωτη την τηνιακή παράδοση. Είναι η γενέτειρα πολλών µεγάλων καλλιτεχνών της Τήνου αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, όπως των Γιαννούλη Χαλεπά, ∆.

Φιλιππότη, Ν. Λύτρα, και πολλών άλλων. Η καλλιτεχνική παράδοση είναι έκδη-λη σε όλο το χωριό, από την αρχιτεκτονική των σπιτιών, τα µαρµάρινα περίθυ-ρα και υπέρθυρά τους, τα πολυάριθµα διακοσµητικά παντού ακόµα και στους δρόµους, τις κρήνες και τις εκπληκτικές σε µεγαλείο και κάλλος εκκλησίες. Οι ντόπιοι γλύπτες, εκµεταλλευόµενοι το προνόµιο των κοιτασµάτων του λευκού και πράσινου µαρµάρου που αφθονεί στην περιοχή, έχουν διακοσµήσει µε φροντίδα το χωριό, το οποίο θα µπορούσε να χαρακτηριστεί και ως υπαί-θριο µουσείο. Ιδιαίτερα αξίζει κανείς να επισκεφτεί το µουσείο Πανορµιτών καλλιτεχνών, τα σπίτια των Χαλεπά και Λύτρα, τα πολυάριθµα εργαστήρια ντό-πιων γλυπτών, τη µοναδική πλατεία µε µαρµάρινη κρήνη και τον υπεραιωνόβιο πλάτανο, τις επιβλητικές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και Αγίου ∆ηµητρίου µε την περίτεχνη διακόσµησή τους. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το

Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 112: Tinos 360 (Greek)

112 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ110

νεκροταφείο του χωριού µε τις υπέροχες µαρµάρινες γλυπτές πλάκες, έργα µε-γάλων καλλιτεχνών, αλλά και η Σχολή Καλών Τεχνών, µοναδική στην Ελλάδα, ενώ δίπλα της πρόσφατα ιδρύθηκε µουσείο Μαρµαροτεχνίας. Ο Πύργος, αν και αποµακρυσµένος, διαθέτει όλες τις ανέσεις και δεν υστερεί σε τίποτα από την πρωτεύουσα. Με τα παραδοσιακά καφενεία συγκεντρωµένα στην κεντρική πλατεία αλλά και σε όλο το χωριό, το φούρνο και πολλά άλλα καταστήµατα, αποτελεί ιδανικό προορισµό για κάθε επισκέπτη της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Το νεκροταφείο του Πύργου λειτουργεί και ως υπαίθριο µουσείο λόγω των καλλιτεχνηµάτων που υπάρχουν εκεί.

Η όµορφη και φιλόξενη πλατεία του χωριού µε το γέρικο πλάτανο προσφέρει στιγµές γαλήνης και ξεκούρασης στους ντόπιους και τους επισκέπτες. ∆εξιά χαρακτηριστικό δροµάκι του χωριού.

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PHΦ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 113: Tinos 360 (Greek)

113Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ110

νεκροταφείο του χωριού µε τις υπέροχες µαρµάρινες γλυπτές πλάκες, έργα µε-γάλων καλλιτεχνών, αλλά και η Σχολή Καλών Τεχνών, µοναδική στην Ελλάδα, ενώ δίπλα της πρόσφατα ιδρύθηκε µουσείο Μαρµαροτεχνίας. Ο Πύργος, αν και αποµακρυσµένος, διαθέτει όλες τις ανέσεις και δεν υστερεί σε τίποτα από την πρωτεύουσα. Με τα παραδοσιακά καφενεία συγκεντρωµένα στην κεντρική πλατεία αλλά και σε όλο το χωριό, το φούρνο και πολλά άλλα καταστήµατα, αποτελεί ιδανικό προορισµό για κάθε επισκέπτη της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Το νεκροταφείο του Πύργου λειτουργεί και ως υπαίθριο µουσείο λόγω των καλλιτεχνηµάτων που υπάρχουν εκεί.

Η όµορφη και φιλόξενη πλατεία του χωριού µε το γέρικο πλάτανο προσφέρει στιγµές γαλήνης και ξεκούρασης στους ντόπιους και τους επισκέπτες. ∆εξιά χαρακτηριστικό δροµάκι του χωριού.

111Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ

Γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1850 στον Πύργο. Ο πατέρας του ήταν

µαρµαρογλύπτης και αυτό συνέβαλε στην κλίση του στην τέχνη της µαρµαρογλυπτι-

κής από πολύ µικρή ηλικία. Ύστερα από τη φοίτησή του στο Σχολαρχείο της Σύρου

και ενώ τον προόριζαν οι γονείς του για έµπορο, κατάφερε να τους µεταπείσει και να

φοιτήσει το 1869-1872 στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Οι επιδόσεις του

άφησαν κατάπληκτους τους καθηγητές του, σύντοµα πήρε το πτυχίο του γλύπτη αρι-

στεύοντας και έφυγε τον επόµενο χρόνο µε υπο-

τροφία του Ιερού Ιδρύµατος Ευαγγελιστρίας Τήνου

για σπουδές στη σχολή του Μονάχου. Επιστρέφο-

ντας στην Αθήνα µισθώνει ένα µικρό ισόγειο κατά-

στηµα και στήνει το εργαστήριό του. Σ’ αυτό το

εργαστήριο ολοκλήρωσε το έργο του «ο Σάτυρος

που παίζει µε τον Έρωτα» και ξεκίνησε να δουλεύει

το διασηµότερο γλυπτό του «η Κοιµωµένη» που

βρίσκεται στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Το 1878

παθαίνει νευρικό κλονισµό, µε αποτέλεσµα να κατα-

στρέψει πολλά έργα του, ενώ επιχείρησε πολλές

φορές να αυτοκτονήσει. Εδώ τελειώνει και η πρώτη περίοδος έργων του καλλιτέχνη,

η πιο σηµαντική και δηµιουργική. Ύστερα από επισκέψεις σε ειδικούς στο εσωτερικό

και στο εξωτερικό, οι δικοί του αποφάσισαν να τον κλείσουν στο ψυχιατρείο της

Κέρκυρας, όπου, καθόλο το διάστηµα της παραµονής του εκεί, γιατροί και φύλα-

κες του απαγορεύουν να σχεδιάζει και να πλάθει,

και ό, τι δηµιουργεί το καταστρέφουν. Το ίδιο

συµβαίνει και όταν µεταφέρεται στο σπίτι του

στην Τήνο υπό την αυστηρή επίβλεψη της µητέ-

ρας του, η οποία του απαγορεύει κάθε επαφή µε

την τέχνη, ακόµα και µε το κάρβουνο ή τον πηλό.

Μετά το θάνατό της, το 1916, και έχοντας ξεκό-

ψει παντελώς από την τέχνη του ο καλλιτέχνης,

ασχολείται µε τη βοσκή προβάτων, φέροντας

το στίγµα του τρελού. Παρόλα αυτά, βρίσκει τη

δύναµη και κατασκευάζει κάποια έργα από πηλό.

Με το θόρυβο που δηµιουργούν διάφοροι κριτικοί τέχνης για την εγκατάλειψή του

από την Πολιτεία, βγαίνει από την αφάνεια και η Ακαδηµία Αθηνών το 1927 τον

βραβεύει µε το Αριστείο των Τεχνών. Το 1930 ολοκληρώνεται και η δεύτερη περί-

οδος των έργων του που καθρεφτίζουν την ταραγµένη ψυχική του κατάσταση. Τα

τελευταία χρόνια της ζωής του θα ζήσει και θα ξαναρχίσει να δουλεύει στο σπίτι που

Page 114: Tinos 360 (Greek)

114 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ112

του παραχώρησε ανηψιά του στην οδό ∆αφνοµήλη στην Αθήνα µέχρι το θάνατό

του το 1938. Τα έργα της τρίτης περιόδου είναι κατώτερα της τέχνης του.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ανήκει στους κορυφαίους γλύπτες της νεότερης Ελληνι-

κής Τέχνης. Τα έργα του παραπέµπουν στον κλασικισµό, ωστόσο η γεωµετρικότητά

τους προσδίδει κάτι το νεωτεριστικό. Η εκφραστικότητα των προσώπων και των

σωµάτων που πλάθει, είτε πρόκειται για σάτυρο, είτε για τη Μήδεια, είτε για την Κοι-

µωµένη, είναι έκδηλη, µαγνητίζει κάθε παρατηρητή και κατατάσσει το Χαλεπά στον

αντίποδα του Ροντέν.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

Το 1832, γεννήθηκε στον Πύργο άλλος ένας µεγά-

λος καλλιτέχνης, ο Νικ. Λύτρας. Σπούδασε στην Αθήνα

ύστερα από προτροπή του δασκάλου του, ο οποίος διέ-

κρινε την κλίση του στη ζωγραφική. Φοίτησε στη Σχολή

Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου Αθηνών και στη

συνέχεια µε κρατική υποτροφία στην Ακαδηµία Καλών

Τεχνών του Μονάχου. Οι επιδόσεις του προκάλεσαν το

θαυµασµό των καθηγητών του, γι’ αυτό και του προ-

τάθηκε θέση καθηγητή στην Ακαδηµία που όµως δεν

αποδέχτηκε και επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1866 διο-

ρίστηκε τακτικός καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών

της Αθήνας, όπου δίδαξε για 38 ολόκληρα χρόνια µέχρι το θάνατό του, το 1904, και

αγαπήθηκε από τους µαθητές του για τον πράο και ήπιο χαρακτήρα του. Καταξιώθηκε

τόσο στην πατρίδα του

όσο και διεθνώς για

τα έργα του. Υπήρξε

ο επίσηµος προσω-

πογράφος της υψηλής

κοινωνίας της Αθήνας

και µε την ψυχογραφική

διεισδυτικότητά του

τονίζει τα προσωπικά

στοιχεία κάθε προσω-

πογραφούµενου. Τα

δυο του ταξίδια στην

Ανατολή, µαζί µε το φίλο του Γύζη, πλουτίζουν τη θεµατολογία του µε εξωτικά στοι-

χεία, όπως νέγρους κ.ά. Ανάµεσα στα σηµαντικότερα έργα του είναι τα «Κάλαντα»,

η «Λουοµένη» και πολλά άλλα.

Page 115: Tinos 360 (Greek)

115Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ112

του παραχώρησε ανηψιά του στην οδό ∆αφνοµήλη στην Αθήνα µέχρι το θάνατό

του το 1938. Τα έργα της τρίτης περιόδου είναι κατώτερα της τέχνης του.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ανήκει στους κορυφαίους γλύπτες της νεότερης Ελληνι-

κής Τέχνης. Τα έργα του παραπέµπουν στον κλασικισµό, ωστόσο η γεωµετρικότητά

τους προσδίδει κάτι το νεωτεριστικό. Η εκφραστικότητα των προσώπων και των

σωµάτων που πλάθει, είτε πρόκειται για σάτυρο, είτε για τη Μήδεια, είτε για την Κοι-

µωµένη, είναι έκδηλη, µαγνητίζει κάθε παρατηρητή και κατατάσσει το Χαλεπά στον

αντίποδα του Ροντέν.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

Το 1832, γεννήθηκε στον Πύργο άλλος ένας µεγά-

λος καλλιτέχνης, ο Νικ. Λύτρας. Σπούδασε στην Αθήνα

ύστερα από προτροπή του δασκάλου του, ο οποίος διέ-

κρινε την κλίση του στη ζωγραφική. Φοίτησε στη Σχολή

Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου Αθηνών και στη

συνέχεια µε κρατική υποτροφία στην Ακαδηµία Καλών

Τεχνών του Μονάχου. Οι επιδόσεις του προκάλεσαν το

θαυµασµό των καθηγητών του, γι’ αυτό και του προ-

τάθηκε θέση καθηγητή στην Ακαδηµία που όµως δεν

αποδέχτηκε και επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1866 διο-

ρίστηκε τακτικός καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών

της Αθήνας, όπου δίδαξε για 38 ολόκληρα χρόνια µέχρι το θάνατό του, το 1904, και

αγαπήθηκε από τους µαθητές του για τον πράο και ήπιο χαρακτήρα του. Καταξιώθηκε

τόσο στην πατρίδα του

όσο και διεθνώς για

τα έργα του. Υπήρξε

ο επίσηµος προσω-

πογράφος της υψηλής

κοινωνίας της Αθήνας

και µε την ψυχογραφική

διεισδυτικότητά του

τονίζει τα προσωπικά

στοιχεία κάθε προσω-

πογραφούµενου. Τα

δυο του ταξίδια στην

Ανατολή, µαζί µε το φίλο του Γύζη, πλουτίζουν τη θεµατολογία του µε εξωτικά στοι-

χεία, όπως νέγρους κ.ά. Ανάµεσα στα σηµαντικότερα έργα του είναι τα «Κάλαντα»,

η «Λουοµένη» και πολλά άλλα.

113Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ

Γεννήθηκε στον Πύργο Τήνου το 1839 από πατέρα

άριστο µαρµαρογλύπτη. Σπούδασε στην Ακαδηµία

Καλών Τεχνών της Ρώµης, όπου θαυµάστηκε από τους

καθηγητές του και βραβεύτηκε. Μετά την επιστροφή

του στην Αθήνα ίδρυσε εργαστήριο µαρµαρογλυπτι-

κής, στο οποίο φιλοτέχνησε εξαίρετα έργα που σήµερα

κοσµούν την Αθήνα και όχι µόνο. Ανάµεσα σ’ αυτά ανή-

κει ο «Ξυλοθραύστης» στο Ζάππειο. Οι τιµές που δεν του

αποδόθηκαν εν ζωή από την Πολιτεία, αν και στο µαρµα-

ρογλυφείο του ασκούνταν απόφοιτοι του Πολυτεχνείου,

του δόθηκαν µετά το θάνατό του (1919) µε το βραβείο

των Γραµµάτων και των Τεχνών.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΗΣ

Γεννηµένος το 1923 στην Αθήνα µε κατα-

γωγή από τον Πύργο, ο Γιάννης Γαΐτης σπού-

δασε στην Ανωτάτη σχολή Καλών Τεχνών µε

καθηγητές τον Κων/νο Παρθένη και Ιωάννη

Φιλιππότη, και στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή

µε όλα τα σηµαντικά ρεύµατα του 20ού αιώνα. Η

περίοδος 1944-1984, οπότε και πέθανε, ήταν

πολύ δηµιουργική, καθώς φιλοτέχνησε πάνω από

4000 έργα και έλαβε µέρος σε πολλές εκθέσεις.

Τα «ανθρωπάκια» του µε το χαρακτηριστικό ριγέ

κουστούµι

κ ά ν ο υ ν

την εµφάνισή τους τη δεκαετία του ’60 και

καθιερώνονται αποτελώντας σήµα κατατεθέν

του καλλιτέχνη. Ασφυκτικά επαναλαµβανόµενα

εκφράζουν την αντίδραση του Γαΐτη στους

µηχανικούς ρυθµούς της σύγχρονης κοινω-

νίας. Ο ζωγράφος αξιώθηκε ευρείας αναγνώ-

ρισης, έργα του βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο

τον κόσµο και µάλιστα αντίγραφο έργου του

βλέπουµε σήµερα στο µετρό, στο σταθµό

Λαρίσης.

Page 116: Tinos 360 (Greek)

116 Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ114

ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Ιδρύθηκε στα µέσα του περασµένου αιώνα στον Πύργο, την ιδιαίτερη πατρίδα

πολλών µεγάλων καλλιτεχνών µε σκοπό την κατάρτιση των µαθητών στη µαρµαρο-

τεχνία. Οι απόφοιτοι έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ενώ οι δύο µε την καλύτερη βαθµολογία

εισάγονται σ’ αυτήν χωρίς εξετάσεις.

Μοναδική στο είδος της προσελκύει µαθητές από όλη την Ελλάδα. Η φοίτηση

είναι τριετής και τα µαθήµατα που διδάσκονται είναι γλυπτική, ζωγραφική, µαρµαρο-

γλυπτική, γραµµικό σχέδιο, ιστορία τέχνης και έκθεση. Οι απόφοιτοι µπορούν να

εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελµατίες στα εργαστήριά τους ή στις αναστηλωτικές

εργασίες σε αρχαιολογικούς χώρους (π.Χ. Ακρόπολη). Το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. έπαιξε και παίζει

καθοριστικό ρόλο από την ίδρυση της Σχολής µέχρι σήµερα ενισχύοντάς την οικο-

νοµικά καθώς και τους σπουδαστές οι οποίοι σιτίζονται δωρεάν. Εκτός αυτού και

άλλοι τοπικοί παράγοντες ενισχύουν τη Σχολή, όπως η Αδελφότητα των Τηνίων εν

Αθήναις, η κοινότητα Πανόρµου και ο ∆ήµος Εξωµβούργου.

Αρχικά ανήκε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων, ενώ σήµερα υπάγε-

ται στο Υπουργείο Πολιτισµού, το οποίο την επιχορηγεί σε ετήσια βάση.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Ιδρύθηκε στα µέσα του περασµένου αιώνα στον Πύργο, την ιδιαίτερη πατρίδα πολλών µεγάλων καλλιτεχνών µε σκοπό την κατάρτιση των µαθητών στη µαρµαρο τεχνία. Οι απόφοιτοι έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ενώ οι δύο µε την καλύτερη βαθµολογία εισάγονται σ’ αυτήν χωρίς εξετάσεις.

Μοναδική στο είδος της προσελκύει µαθητές από όλη την Ελλάδα. Η φοίτηση είναι τριετής και τα µαθήµατα που διδάσκονται είναι γλυπτική, ζωγραφική, µαρµαρο γλυπτική, γραµµικό σχέδιο, ιστορία τέχνης και έκθεση. Οι απόφοιτοι µπορούν να εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελµατίες στα εργαστήριά τους ή στις αναστηλωτικές εργασίες σε αρχαιολογικούς χώρους (π.Χ. Ακρόπολη). Το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο από την ίδρυση της Σχολής µέχρι σήµερα ενισχύοντάς την οικο νοµικά καθώς και τους σπουδαστές οι οποίοι σιτίζονται δωρεάν. Εκτός αυτού και άλλοι τοπικοί παράγοντες ενισχύουν τη Σχολή, όπως η Αδελφότητα των Τηνίων εν Αθήναις και ο ∆ήµος Tήνου.

Αρχικά ανήκε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων, ενώ σήµερα υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισµού, το οποίο την επιχορηγεί σε ετήσια βάση.

Page 117: Tinos 360 (Greek)

117Η ΠΟΛΗ (ΧΩΡΑ), ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ114

ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Ιδρύθηκε στα µέσα του περασµένου αιώνα στον Πύργο, την ιδιαίτερη πατρίδα

πολλών µεγάλων καλλιτεχνών µε σκοπό την κατάρτιση των µαθητών στη µαρµαρο-

τεχνία. Οι απόφοιτοι έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ενώ οι δύο µε την καλύτερη βαθµολογία

εισάγονται σ’ αυτήν χωρίς εξετάσεις.

Μοναδική στο είδος της προσελκύει µαθητές από όλη την Ελλάδα. Η φοίτηση

είναι τριετής και τα µαθήµατα που διδάσκονται είναι γλυπτική, ζωγραφική, µαρµαρο-

γλυπτική, γραµµικό σχέδιο, ιστορία τέχνης και έκθεση. Οι απόφοιτοι µπορούν να

εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελµατίες στα εργαστήριά τους ή στις αναστηλωτικές

εργασίες σε αρχαιολογικούς χώρους (π.Χ. Ακρόπολη). Το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. έπαιξε και παίζει

καθοριστικό ρόλο από την ίδρυση της Σχολής µέχρι σήµερα ενισχύοντάς την οικο-

νοµικά καθώς και τους σπουδαστές οι οποίοι σιτίζονται δωρεάν. Εκτός αυτού και

άλλοι τοπικοί παράγοντες ενισχύουν τη Σχολή, όπως η Αδελφότητα των Τηνίων εν

Αθήναις, η κοινότητα Πανόρµου και ο ∆ήµος Εξωµβούργου.

Αρχικά ανήκε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων, ενώ σήµερα υπάγε-

ται στο Υπουργείο Πολιτισµού, το οποίο την επιχορηγεί σε ετήσια βάση.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

115Τ Α Χ Ω Ρ Ι Α

ΠάνορµοςΑποτελεί το επίνειο του Πύργου. Ο οικισµός αυτός, κτισµένος σε φυσικό

λιµάνι-όρµο και δίπλα σε υγρότοπο, βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Τήνου. Με το νησάκι «Πλανήτης» στο κέντρο του λιµανιού, αποτελούσε ένα από τα µεγαλύτερα λιµάνια του νησιού κατά τους περασµένους αιώνες, όπως µαρτυρά και ο εγκαταλελειµµένος φάρος στον Πλανήτη (σήµερα γίνονται προσπάθειες συντήρησής του). Μέσω αυτού διεξαγόταν το διαµετακοµιστικό εµπόριο της Έξω µεριάς. Σήµερα καταπλέουν σ’ αυτό µικρές βάρκες και καΐκια, καθώς και τουριστικά σκάφη. Είναι ένας αγαπηµένος προορισµός των επισκεπτών της Τή-νου αλλά και των ντόπιων, καθώς συνδυάζει ωραίες γραφικές παραλίες εκατέ-ρωθεν του λιµανιού (Αγία Θάλασσα, Καβαλούρκο, Ρόχαρι) και µοναδικά καφε-νεδάκια και ψαροταβέρνες που προσφέρουν φρέσκα ψάρια. Γι’ αυτό, άλλωστε, θεωρείται ένας από τους πιο τουριστικούς οικισµούς της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 118: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 119: Tinos 360 (Greek)

117

Αξιοθέατα

www.tinos360.gr

Page 120: Tinos 360 (Greek)

120 Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α118

Ναός Ευαγγελίστριας

Το πρώτο που αντικρίζει ο καθένας που φτάνει στο λιµάνι της Τήνου µε το καράβι είναι το καµπαναριό της Ευαγγελίστριας και η µεγαλόπρεπη εκκλησία που δεσπόζουν σε λόφο πάνω από τη Χώρα. Αποτελεί προορισµό ζωής για πολλούς πιστούς χριστιανούς και αγαπηµένο προορισµό για όσους ενδιαφέ-ρονται για τη θρησκεία, την τέχνη, την ιστορία. Ο ναός αυτός είναι άµεσα συν-δεδεµένος µε την ιστορία της Τήνου, αλλά και την οικονοµία και τον τουρισµό του νησιού.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 121: Tinos 360 (Greek)

121Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α118

Ναός Ευαγγελίστριας

Το πρώτο που αντικρίζει ο καθένας που φτάνει στο λιµάνι της Τήνου µε το καράβι είναι το καµπαναριό της Ευαγγελίστριας και η µεγαλόπρεπη εκκλησία που δεσπόζουν σε λόφο πάνω από τη Χώρα. Αποτελεί προορισµό ζωής για πολλούς πιστούς χριστιανούς και αγαπηµένο προορισµό για όσους ενδιαφέ-ρονται για τη θρησκεία, την τέχνη, την ιστορία. Ο ναός αυτός είναι άµεσα συν-δεδεµένος µε την ιστορία της Τήνου, αλλά και την οικονοµία και τον τουρισµό του νησιού.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Ν Α Ο Σ Ε Υ Α Γ Γ Ε Λ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ 119

Η αρχιτεκτονική του ναού ακολουθεί τα πρότυπα της παράδοσης του νη-σιού, αλλά έχει και πολλές επιρροές από τη ∆ύση και την Ανατολή. Έχει κτιστεί πάνω σε κατάλοιπα παλαιοχριστιανικού ναού αφιερωµένου στον Άγιο Ιωάννη Πρόδροµο, ενώ προϋπήρχε αρχαίο τέµενος προς τιµήν του ∆ιονύσου. Η Πα-ναγία της Τήνου είναι ένα συγκρότηµα αποτελούµενο από διώροφο κτίριο που στεγάζει τον κυρίως ναό στον άνω όροφο και πολλά άλλα βοηθητικά κτίσµατα ενσωµατωµένα στον περίβολό της. Είναι τρίκλιτη βασιλική µε διευρυµένο και υπερυψωµένο το µεσαίο κλίτος, το οποίο χωρίζεται από τα δυο πλαϊνά µε κιονοστοιχίες. Πάνω από την κύρια είσοδο του ναού µπορεί κανείς να δει ένα

Page 122: Tinos 360 (Greek)

122 Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α120

µαρµάρινο υπέρθυρο µε ανάγλυφους τους δυο αρχαγγέλους και ανάµεσα εγ-χάρακτη επιγραφή των κτιτόρων του ναού.

Η θαυµατουργή εικόνα του Ευαγγελισµού βρίσκεται αριστερά όπως εισέρ-χεται ο προσκυνητής, τοποθετηµένη σε µαρµάρινο περίτεχνο προσκυνητάρι.

Η ξύλινη εικόνα «τραυ-µατισµένη» από προγενέ-στερη πυρκαγιά, αλλά και σχισµένη στα δυο από το χτύπηµα του εργάτη κατά την εύρεσή της φαντάζει µεγαλόπρεπη καθώς κα-λύπτεται από αµέτρητα κοσµήµατα και αφιερώ-µατα των πρώτων προ-σκυνητών της. Ανάµεσα στα τιµαλφή ξεχωρίζουν τα πρόσωπα της Παναγί-

ας και του αρχαγγέλου Γαβριήλ. Ορισµένοι υποστηρίζουν ότι η εικόνα ζωγρα-φίστηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ άλλοι τη χρονολογούν αργότερα. Από πιστό αντίγραφο της εικόνας γνωρίζουµε ότι απεικονίζεται η σκηνή του Ευαγγελισµού µε τον άγγελο να προσφέρει τον κρίνο αριστερά και την Πανα-γία γονατιστή σε στάση ευλάβειας και δέους δεξιά.

Ο ναός είναι κατά-µεστος από τάµατα και αφιερώµατα των πολυ-πληθών πιστών, µε τα οποία εκφράζουν είτε τις παρακλήσεις τους είτε την ευγνωµοσύνη τους για τα «θαύµατα» που τους αξί-ωσε η Παναγία. Ανάµε-σα σ’ αυτά ξεχωρίζουν η ασηµένια πορτοκαλιά δε-ξιά της εισόδου, δέντρο που αντίκρισε τυφλός που θεραπεύτηκε, το κα-

ράβι µε το σφηνωµένο ψάρι στο σκαρί του, αφιερωµένο από καπετάνιο που

Page 123: Tinos 360 (Greek)

123Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α120

µαρµάρινο υπέρθυρο µε ανάγλυφους τους δυο αρχαγγέλους και ανάµεσα εγ-χάρακτη επιγραφή των κτιτόρων του ναού.

Η θαυµατουργή εικόνα του Ευαγγελισµού βρίσκεται αριστερά όπως εισέρ-χεται ο προσκυνητής, τοποθετηµένη σε µαρµάρινο περίτεχνο προσκυνητάρι.

Η ξύλινη εικόνα «τραυ-µατισµένη» από προγενέ-στερη πυρκαγιά, αλλά και σχισµένη στα δυο από το χτύπηµα του εργάτη κατά την εύρεσή της φαντάζει µεγαλόπρεπη καθώς κα-λύπτεται από αµέτρητα κοσµήµατα και αφιερώ-µατα των πρώτων προ-σκυνητών της. Ανάµεσα στα τιµαλφή ξεχωρίζουν τα πρόσωπα της Παναγί-

ας και του αρχαγγέλου Γαβριήλ. Ορισµένοι υποστηρίζουν ότι η εικόνα ζωγρα-φίστηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ άλλοι τη χρονολογούν αργότερα. Από πιστό αντίγραφο της εικόνας γνωρίζουµε ότι απεικονίζεται η σκηνή του Ευαγγελισµού µε τον άγγελο να προσφέρει τον κρίνο αριστερά και την Πανα-γία γονατιστή σε στάση ευλάβειας και δέους δεξιά.

Ο ναός είναι κατά-µεστος από τάµατα και αφιερώµατα των πολυ-πληθών πιστών, µε τα οποία εκφράζουν είτε τις παρακλήσεις τους είτε την ευγνωµοσύνη τους για τα «θαύµατα» που τους αξί-ωσε η Παναγία. Ανάµε-σα σ’ αυτά ξεχωρίζουν η ασηµένια πορτοκαλιά δε-ξιά της εισόδου, δέντρο που αντίκρισε τυφλός που θεραπεύτηκε, το κα-

ράβι µε το σφηνωµένο ψάρι στο σκαρί του, αφιερωµένο από καπετάνιο που

Ν Α Ο Σ Ε Υ Α Γ Γ Ε Λ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ 121

σώθηκε εκ θαύµατος από βέβαιο πνιγµό και πολλά άλλα που µπορεί κανείς να παρατηρήσει γύρω του. Όλα αυτά µαζί µε τον υπόλοιπο διάκοσµο του ναού, το επιβλητικό ξυλόγλυπτο και επίχρυσο τέµπλο, τον άµβωνα και τον περίτεχνο δεσποτικό θρόνο προκαλούν την κατάνυξη και το δέος στον κάθε επισκέπτη.

Κάτω από τον κυρίως ναό βρίσκεται αυτός της Ζωοδόχου Πηγής - Ευρέ-σεως. Εδώ ο προσκυνη-τής µπορεί να πάρει αγί-ασµα από την πηγή που ανέβλυσε και χώµα από τον τόπο που βρέθηκε η εικόνα.

Στους χώρους που περιβάλλουν την αυλή της Παναγίας στεγάζο-νται γραφεία, µουσεία και άλλες υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση των αναγκών του Ιδρύµατος και των επισκεπτών. Στην αυλή, επίσης, βρίσκεται και η φιάλη-συντριβάνι, δωρεά ενός αλλόδοξου, ο οποίος πίστεψε αποδίδοντας τη θεραπεία του σε θαύµα της Με-γαλόχαρης.

Στο πλάι της εκκλησίας ορθώνεται το επιβλητικό καµπαναριό. Λίθινο στη βάση του, υψώνεται στα 30 µέτρα µε τρία µαρµάρι-να φανάρια, φιλοτεχνηµέ-να από τον Ιωάννη Φιλιπ-πότη πάνω σε µελέτες του Αναστ. Ορλάνδου. Με τη µεγαλοπρέπειά του και τις εύηχες καµπάνες του που αντηχούν σε ολόκληρη τη Χώρα και τα γύρω χωριά, αποτελεί σήµα κατατεθέν του συγκροτήµατος της Παναγίας, αλλά και ολό-κληρης της πρωτεύουσας, καθώς είναι το πρώτο που αντικρίζει από το καράβι ο επισκέπτης.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 124: Tinos 360 (Greek)

124 Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α122

Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Στις αρχές του 19ου αιώνα µόναζε στη Μονή Κεχροβουνίου η µοναχή Πελα-

γία. Σ’ αυτήν παρουσιάστηκε σε όραµα η Παναγία υποδεικνύοντάς της το µέρος

όπου έπρεπε να σκάψουν, για να βρουν την εικόνα

της. Αυτό το όραµα επαναλήφθηκε τρεις φορές,

ώσπου πείστηκε η µοναχή και αποτάθηκε στις αρχές

του νησιού, οι οποίες έλαβαν µέριµνα για την ανα-

ζήτηση της εικόνας. Έπειτα από ανεπιτυχή αποτελέ-

σµατα εγκατέλειψαν την προσπάθεια, αλλά µετά από

λοιµό που έπληξε το νησί, επανέλαβαν τις εργασίες

µε µεγαλύτερο ζήλο. Σκάβοντας στα θεµέλια παλαιο-

χριστιανικού ναού για να κτίσουν ένα νέο, την ηµέρα

του αγιασµού (01/01/1823) ανέβλυσε νερό από ένα

ξεροπήγαδο της περιοχής, γεγονός που θεωρήθηκε

θαύµα. Ο νέος ναός αφιερώθηκε στη Ζωοδόχο

Πηγή. Ενώ συνεχίζονταν οι ανασκαφές για την εύρεση της εικόνας, στις 30 Ιανουα-

ρίου η σκαπάνη ενός εργάτη από το χωριό Φαλατάδος χτύπησε και έκοψε στα δυο

την εικόνα, αφήνοντας άθικτες τις µορφές του Αγγέλου και της Παναγίας.

Το χαρµόσυνο µήνυµα της εύρεσης διαδόθηκε αστραπιαία σε όλη την επα-

ναστατηµένη Ελλάδα και όλοι οι πιστοί προσήλθαν, για να την προσκυνήσουν

και να προσφέρουν οικονοµική ενίσχυση για την ανέγερση του ναού της και τα

τιµαλφή τους ως αφιερώµατα, ενώ οι εργασίες συνεχίζονταν πυρετωδώς. Ανάµεσα

στους πρώτους προσκυνητές συγκαταλέγονται οι ήρωες του αγώνα Κολοκοτρώνης,

Μακρυγιάννης, Μιαούλης, Κανάρης και άλλοι.

ΤΑ «ΦΑΝΑΡΑΚΙΑ»

Είναι ένα έθιµο που πραγµατοποιείται κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου στη

Χώρα, όπου αναβιώνει η αθρόα προσέλευση των Τηνιακών από κάθε γωνιά του

νησιού µε τα αναµµένα φανάρια

στα χέρια για να προσκυνήσουν την

εικόνα της Παναγίας, µόλις διαδό-

θηκε η είδηση της εύρεσής της.

Το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου η

φιλαρµονική του ∆ήµου, οι µαθητές

∆ηµοτικών, Γυµνασίου και Λυκείων,

αλλά και µικρά παιδιά καθώς και µεγά-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: EBEΛYN ΦΩΣKOΛOY

Page 125: Tinos 360 (Greek)

125Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α122

Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Στις αρχές του 19ου αιώνα µόναζε στη Μονή Κεχροβουνίου η µοναχή Πελα-

γία. Σ’ αυτήν παρουσιάστηκε σε όραµα η Παναγία υποδεικνύοντάς της το µέρος

όπου έπρεπε να σκάψουν, για να βρουν την εικόνα

της. Αυτό το όραµα επαναλήφθηκε τρεις φορές,

ώσπου πείστηκε η µοναχή και αποτάθηκε στις αρχές

του νησιού, οι οποίες έλαβαν µέριµνα για την ανα-

ζήτηση της εικόνας. Έπειτα από ανεπιτυχή αποτελέ-

σµατα εγκατέλειψαν την προσπάθεια, αλλά µετά από

λοιµό που έπληξε το νησί, επανέλαβαν τις εργασίες

µε µεγαλύτερο ζήλο. Σκάβοντας στα θεµέλια παλαιο-

χριστιανικού ναού για να κτίσουν ένα νέο, την ηµέρα

του αγιασµού (01/01/1823) ανέβλυσε νερό από ένα

ξεροπήγαδο της περιοχής, γεγονός που θεωρήθηκε

θαύµα. Ο νέος ναός αφιερώθηκε στη Ζωοδόχο

Πηγή. Ενώ συνεχίζονταν οι ανασκαφές για την εύρεση της εικόνας, στις 30 Ιανουα-

ρίου η σκαπάνη ενός εργάτη από το χωριό Φαλατάδος χτύπησε και έκοψε στα δυο

την εικόνα, αφήνοντας άθικτες τις µορφές του Αγγέλου και της Παναγίας.

Το χαρµόσυνο µήνυµα της εύρεσης διαδόθηκε αστραπιαία σε όλη την επα-

ναστατηµένη Ελλάδα και όλοι οι πιστοί προσήλθαν, για να την προσκυνήσουν

και να προσφέρουν οικονοµική ενίσχυση για την ανέγερση του ναού της και τα

τιµαλφή τους ως αφιερώµατα, ενώ οι εργασίες συνεχίζονταν πυρετωδώς. Ανάµεσα

στους πρώτους προσκυνητές συγκαταλέγονται οι ήρωες του αγώνα Κολοκοτρώνης,

Μακρυγιάννης, Μιαούλης, Κανάρης και άλλοι.

ΤΑ «ΦΑΝΑΡΑΚΙΑ»

Είναι ένα έθιµο που πραγµατοποιείται κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου στη

Χώρα, όπου αναβιώνει η αθρόα προσέλευση των Τηνιακών από κάθε γωνιά του

νησιού µε τα αναµµένα φανάρια

στα χέρια για να προσκυνήσουν την

εικόνα της Παναγίας, µόλις διαδό-

θηκε η είδηση της εύρεσής της.

Το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου η

φιλαρµονική του ∆ήµου, οι µαθητές

∆ηµοτικών, Γυµνασίου και Λυκείων,

αλλά και µικρά παιδιά καθώς και µεγά-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Ν Α Ο Σ Ε Υ Α Γ Γ Ε Λ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ 123

λοι κάθε ηλικίας κρατώντας από ένα φαναράκι µε πολύχρωµες διαφανείς µεµβράνες

ξεκινώντας από την Παναγία και περνώντας από τα στενά δροµάκια ψάλλουν εµβα-

τήρια σχετικά µε τη µεγάλη αυτή γιορτή της Τήνου.

«∆εύτε Τήνιοι πολίται

να πανηγηρίσωµεν

εύρεση της Παναγιάς µας

όλοι να υµνήσωµεν»

Προηγούνται ο κλήρος και οι αρχές της Τήνου και των Κυκλάδων, ακολουθεί

πλήθος κόσµου από όλο το νησί, καθώς και επισκέπτες και συγκεντρώνονται στην

πλατεία Παντανάσσης, ενώ πυροτεχνήµατα φωτίζουν τον ουρανό και σφυρίζουν τα

καράβια. Από την εξέδρα της πλατείας απευθύνονται ευχετήριοι λόγοι και τελειώνει

αυτή η χαρµόσυνη εκδήλωση µε πλούσιο κέρασµα από το ∆ήµο Τήνου.

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΕΡΟ Ι∆ΡΥΜΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΤΗΝΟΥ

Το Π.Ι.Ι.Ε.Τ. είναι νοµικό πρόσωπο ∆ηµοσίου ∆ικαίου και βρίσκεται υπό την

εποπτεία του ΥΠ.Ε.Π.Θ. ∆ιοικείται από 10µελή επιτροπή υπό την προεδρία του

Μητροπολίτη Σύρου-Τήνου. Τα έσοδα προέρχονται από εισφορές πιστών, δικαιώ-

µατα ιεροπραξιών, κληροδοτήµατα, εκποίηση αφιερωµάτων και ενοίκια ακινήτων.

Οι δραστηριότητες που έχει αναπτύξει µέχρι σήµερα είναι πολύµορφες και πολυ-

σήµαντες. Συγκεκριµένα αναπτύσσει πλήθος Εθνικών, Εκπαιδευτικών, Φιλανθρωπι-

κών, Θρησκευτικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Ανάµεσα σ’

αυτές περιλαµβάνονται: η περίθαλψη χιλιάδων προσφύγων, η διάθεση τιµαλφών του

ναού και της εικόνας στην

Κυβέρνηση για ανάγκες σε

πολέµους, η ίδρυση, χρη-

µατοδότηση και ενίσχυση

σχολείων, οι υποτροφίες

σε Τηνίους που διακρίνο-

νται σε επιδόσεις (όπως

Ν. Λύτρας, Ν. Γύζης, Γ.

Χαλεπάς, Ν. Λούβαρης και

πολλοί άλλοι), τα βοηθή-

µατα σε απόρους, ασθε-

νείς, ηλικιωµένους κλπ, τα

κοινωφελή έργα (όπως

οδοί, ύδρευση, ηλεκτρο-

φωτισµός, λιµάνι κλπ) και

πολλές άλλες. ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: EBEΛYN ΦΩΣKOΛOY

Page 126: Tinos 360 (Greek)

126 Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α124

∆ΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Η µεγαλύτερη γιορτή της Τήνου και από τις µεγαλύτερες της Ορθοδοξίας είναι η γιορτή της Παναγίας το ∆εκαπενταύγουστο. Όχι µόνο ο ναός αλλά και ολόκληρο το νησί ετοιµάζεται καιρό πριν γι’ αυτή τη µέρα. Πλήθος κόσµου συνωστίζεται από βραδύς µέσα στην εκκλησία, στο προαύλιο της Παναγίας, αλλά και στο πεζοδρόµιο της οδού Μεγαλόχαρης για να ακούσει «Εν τη γεννήσει την Παρθενίαν εφύλαξας, εν τη κοιµήσει τον κόσµον ου κατέλιπες Θεοτόκε…». Όλη τη νύχτα η ψαλµωδία και οι γλυκόλαλες καµπάνες ενώνονται µε τις παρακλήσεις και τον πόνο των ανθρώπων που προσέτρεξαν στη χάρη της, ακόµα και από τα πέρατα της γης.

Κι όταν ξηµερώνει η γιορτή της Παναγίας, γίνεται το αδιαχώρητο όχι µόνο στην εκκλησία και στα πέριξ αυτής, αλλά και στους δρόµους, στην πλατεία, στο λιµάνι και απ’ όπου θα περάσει η λιτανεία µε τη θαυµατουργή εικόνα. Μετά το πέρας της αρχιερατικής λειτουργίας που τελείται στο ναό µέσα σε µια κατανυκτική και συγκινη-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣΦ

ΩΤΟ

: ∆Η

ΜΗ

ΤΡΗ

Σ ΚΟ

ΡΡΕΣ

Page 127: Tinos 360 (Greek)

127Α Ξ Ι Ο Θ Ε Α Τ Α124

∆ΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Η µεγαλύτερη γιορτή της Τήνου και από τις µεγαλύτερες της Ορθοδοξίας είναι η γιορτή της Παναγίας το ∆εκαπενταύγουστο. Όχι µόνο ο ναός αλλά και ολόκληρο το νησί ετοιµάζεται καιρό πριν γι’ αυτή τη µέρα. Πλήθος κόσµου συνωστίζεται από βραδύς µέσα στην εκκλησία, στο προαύλιο της Παναγίας, αλλά και στο πεζοδρόµιο της οδού Μεγαλόχαρης για να ακούσει «Εν τη γεννήσει την Παρθενίαν εφύλαξας, εν τη κοιµήσει τον κόσµον ου κατέλιπες Θεοτόκε…». Όλη τη νύχτα η ψαλµωδία και οι γλυκόλαλες καµπάνες ενώνονται µε τις παρακλήσεις και τον πόνο των ανθρώπων που προσέτρεξαν στη χάρη της, ακόµα και από τα πέρατα της γης.

Κι όταν ξηµερώνει η γιορτή της Παναγίας, γίνεται το αδιαχώρητο όχι µόνο στην εκκλησία και στα πέριξ αυτής, αλλά και στους δρόµους, στην πλατεία, στο λιµάνι και απ’ όπου θα περάσει η λιτανεία µε τη θαυµατουργή εικόνα. Μετά το πέρας της αρχιερατικής λειτουργίας που τελείται στο ναό µέσα σε µια κατανυκτική και συγκινη-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣΦ

ΩΤΟ

: ∆Η

ΜΗ

ΤΡΗ

Σ ΚΟ

ΡΡΕΣ

Ν Α Ο Σ Ε Υ Α Γ Γ Ε Λ Ι Σ Τ Ρ Ι Α Σ 125

τική ατµόσφαιρα, ξεκινάει λιτανεία εν ποµπή προς την πλατεία Παντανάσσης µε τη φιλαρµονική του ∆ήµου, αγήµατα του ναυτικού, την εικόνα µε το κουβούκλιο που την κουβαλάνε τιµής ένεκεν άνδρες του ναυτικού, σύσσωµο τον κλήρο, εκπροσώ-πους της πολιτείας και τοπικές αρχές και όλους αυτούς τους απλούς ανθρώπους. Και όπως κατεβαίνει προς το λιµάνι, σπρώχνονται να µπουν στη µέση του δρόµου, να περάσει από πάνω τους η Παναγία, να την αγγίξουν, να ικετεύσουν να κάνει το θαύµα της. Μαζί µε τους ψαλµούς και τη µουσική ακούς φωνές απελπισµένων, ικεσίες και παρακλήσεις, αλλά και χαρούµενες φωνές ευγνωµοσύνης για το θαύµα που αξιώ-θηκαν. Στην εξέδρα της πλατείας γίνεται δοξολογία, εκφωνούνται πανηγυρικοί από θρησκευτικούς και πολιτικούς εκπροσώπους, ενώ ταυτόχρονα ένα τιµητικό άγηµα µε εκπρόσωπο της πολιτείας µεταβαίνουν στο χώρο, όπου βυθίστηκε το καταδροµικό «Έλλη», για να αποτίσουν τιµές στους άνδρες του πληρώµατος που χάθηκαν από άνανδρη επίθεση των Ιταλών την ίδια µέρα του 1940. Τέλος, η εικόνα επιστρέφει κατά τον ίδιο τρόπο πίσω στο ναό, αφήνοντας στις ψυχές όλων δέος και ελπίδα.

Page 128: Tinos 360 (Greek)

128 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι126Φ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 129: Tinos 360 (Greek)

129Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι126

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

127

Αρχαιολογικοίχώροι

www.tinos360.gr

Page 130: Tinos 360 (Greek)

130 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι128

ΚΙΟΝΙΑ ΤΗΝΟΣ

Πρόκειται για έναν από τους σηµαντικότερους τόπους λατρείας των αρχαί-ων Ελλήνων, άµεσα συνυφασµένο µε την ίδρυση και τη διάρκεια ζωής της αρ-χαίας πόλης της Τήνου από τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτελεί το µοναδικό ιερό στις Κυκλάδες που είναι αφιερωµένο εξολοκλήρου στον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας. Σύµφωνα µε µαρτυρίες, ο θεός λατρευόταν και ως γιατρός κατά τα αρχαία χρόνια. Άλλωστε, κατά την ελληνιστική περίοδο παρατηρείται έξαρση της λατρείας των ηρώων-ιατρών. Προς το τέλος του 4ου αι. π.Χ. οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κυρίως οι βασιλικοί οίκοι των Αντιγονιδών και των Λαγιδών κρατούν στα χέρια τους την τύχη των Κυκλάδων και οργανώνουν οικοδοµικά προγράµµατα, στα οποία θα πρέπει να είχε ενταχθεί και το ιερό του Ποσειδώνα στα Κιόνια. Ένδειξη της επιρροής τους, µεταξύ άλλων, πρέπει να είναι και το οκτάκτινο αστέρι που διακοσµεί τα φατνώµατα της οροφής της Κρήνης, θέµα αγαπητό στη Μακεδονία, που βρέθηκε και στον τάφο του Φιλίπ-που Β’.

Κάποια ίχνη προϊστορικής κατοίκησης βρέθηκαν στην περιοχή δυτικά του ιερού, χωρίς όµως να διαπιστωθεί καµία συνέχεια µέχρι τα µέσα του 4ου αι. π.Χ., όπου ανάγονται οι πρώτες ενδείξεις λατρείας στο χώρο. Την ίδια εποχή µετατοπίστηκε από το Ξώµπουργο στην περιοχή της σηµερινής χώρας της Τή-νου το αστικό και διοικητικό κέντρο του νησιού, ενώ προς το τέλος του ίδιου αιώνα εµφανίζονται και τα πρώτα µνηµειώδη κτίρια στα Κιόνια. Πριν από την

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 131: Tinos 360 (Greek)

131Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι128

ΚΙΟΝΙΑ ΤΗΝΟΣ

Πρόκειται για έναν από τους σηµαντικότερους τόπους λατρείας των αρχαί-ων Ελλήνων, άµεσα συνυφασµένο µε την ίδρυση και τη διάρκεια ζωής της αρ-χαίας πόλης της Τήνου από τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτελεί το µοναδικό ιερό στις Κυκλάδες που είναι αφιερωµένο εξολοκλήρου στον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας. Σύµφωνα µε µαρτυρίες, ο θεός λατρευόταν και ως γιατρός κατά τα αρχαία χρόνια. Άλλωστε, κατά την ελληνιστική περίοδο παρατηρείται έξαρση της λατρείας των ηρώων-ιατρών. Προς το τέλος του 4ου αι. π.Χ. οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κυρίως οι βασιλικοί οίκοι των Αντιγονιδών και των Λαγιδών κρατούν στα χέρια τους την τύχη των Κυκλάδων και οργανώνουν οικοδοµικά προγράµµατα, στα οποία θα πρέπει να είχε ενταχθεί και το ιερό του Ποσειδώνα στα Κιόνια. Ένδειξη της επιρροής τους, µεταξύ άλλων, πρέπει να είναι και το οκτάκτινο αστέρι που διακοσµεί τα φατνώµατα της οροφής της Κρήνης, θέµα αγαπητό στη Μακεδονία, που βρέθηκε και στον τάφο του Φιλίπ-που Β’.

Κάποια ίχνη προϊστορικής κατοίκησης βρέθηκαν στην περιοχή δυτικά του ιερού, χωρίς όµως να διαπιστωθεί καµία συνέχεια µέχρι τα µέσα του 4ου αι. π.Χ., όπου ανάγονται οι πρώτες ενδείξεις λατρείας στο χώρο. Την ίδια εποχή µετατοπίστηκε από το Ξώµπουργο στην περιοχή της σηµερινής χώρας της Τή-νου το αστικό και διοικητικό κέντρο του νησιού, ενώ προς το τέλος του ίδιου αιώνα εµφανίζονται και τα πρώτα µνηµειώδη κτίρια στα Κιόνια. Πριν από την

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Κ Ι Ο Ν Ι Α 129

ίδρυσή του υπάρχουν µαρτυρίες ότι προϋπήρχε ένα άλλο ιερό, χτισµένο µέσα σε άλσος. Εκεί λέγεται ότι κατέφευγαν οι ναυτικοί και όσοι ταξίδευαν, για να εξευµενίσουν το θεό της θάλασσας, ώστε να έχουν καλό ταξίδι και να µπορέ-σουν χωρίς προβλήµατα να «περάσουν» απέναντι στο νησί της ∆ήλου, όπου θα κάνουν το προσκύνηµά τους.

Η ανοικοδόµηση του µεγαλόπρεπου ναού του Ποσειδώνα και της Αµφι-τρίτης, όπως είδαµε πιο πάνω, χρονολογείται στα µέσα του 4ου αι π.Χ.. Ο ρυθ-µός του είναι δωρικός-αυστηρός και λιτός, αλλά µε πρωτότυπες πινελιές, όπως είναι η κρήνη-εξέδρα, που οφείλονται στην τηνιακή έµπνευση. Τα οικοδοµικά υλικά που χρησιµοποιήθηκαν είναι εξολοκλήρου ντόπια και, µεταξύ αυτών, γνεύσιος και µάρµαρο σε διάφορες αποχρώσεις. Το ιερό προσκλήθηκαν να διακοσµήσουν γλύπτες από διάφορα µέρη, όπως ο Τελεσίνος ο Αθηναίος, ο Αγασίας ο Εφέσιος, ενώ ο Μακεδόνας Ανδρόνικος από την Κύρηστο κατα-σκεύασε ένα περίφηµο ηλιακό ρολόι (βρίσκεται τώρα στο Αρχαιολογικό Μου-σείο του νησιού). Το οικοδοµικό πρόγραµµα του τέλους του 2ου αι π.Χ. που περιλάµβανε επιβλητικά σε όγκο κτίρια, όπως τη µεγάλη στοά και το µνηµειώδη βωµό, συµπίπτει µε τη µεγάλη οικονοµική άνθηση των Κυκλάδων, όταν η ∆ή-λος γίνεται ελεύθερο λιµάνι και εγκαθίστανται πολλοί ξένοι, κυρίως Ιταλοί. Πε-ριορισµένη σε κλίµακα οικοδοµική δραστηριότητα διαπιστώνεται στη ρωµαϊκή εποχή, ύστερα από µια περίοδο παρακµής. Από τα µέσα του 1ου αι π.Χ., όµως, η παλιά αίγλη σβήνει και στα µέσα του 3ου αι µ.Χ. το ιερό εγκαταλείπεται. Τα προβλήµατα της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, σε συνδυασµό µε τις επιδροµές των

ΠΗ

ΓΗ: Κ

Α΄ Ε

ΦΟ

ΡΕΙΑ

ΠΡΟ

ΪΣΤΟ

ΡΙΚΩ

Ν &

ΚΛ

ΑΣΣ

ΙΚΩ

Ν Α

ΡΧΑ

ΙΟΤΗ

ΤΩΝ

1. Κτίριο D 2. Ο Ναός του Ποσειδώνος και της Αµφιτρίτης 3. Οι θέρµες C 4. Κτίριο Β 5. Η Κρήνη

6. Ο µνηµειώδης Βωµός 7. Η εξέδρα της Ναυσίου 8. Η µεγάλη Στοά 9. Οι θέρµες Ν10. Κτίριο Q

Page 132: Tinos 360 (Greek)

132 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι130

Ερούλων, που κατέστρεψαν και την Αθήνα το 267/8 µ.Χ., έβαλαν τέλος σε έξι αιώνων ιστορία. Ένας κεραµικός κλίβανος λειτουργεί για λίγο πάνω στα ερείπια των θερµών και φαίνεται ότι το ιερό δεν ήταν πια παρά ένας ερειπιώνας, όπου θα σύχναζαν µόνο όσοι αναζητούσαν έτοιµο οικοδοµικό υλικό για να το χρη-σιµοποιήσουν αλλού.

Πόσο φηµισµένος ήταν ο ναός αυτός, µπορούµε να το διαπιστώσουµε από την αναφορά του Στράβωνα σ’ αυτόν ως «µέγα και θέας άξιον», αλλά και από τη µεγάλη εµβέλεια της φήµης του, που ξεπερνούσε τα σύνορα του τότε ελληνι-κού κόσµου και έφτανε µέχρι την Ιταλία και τη Μ. Ασία. Στο ιερό αυτό, επίσης, διοργανώνονταν και εορτές προς τιµήν του θεού, τα ξακουστά «Ποσειδώνια» και «Ποσείδια» (τους µήνες Ιανουάριο-Φεβρουάριο). Τότε συγκεντρωνόταν πολύς κόσµος από όλη την Ελλάδα, διοργανώνονταν θεατρικοί αγώνες και τε-λούνταν θυσίες αιγοπροβάτων. Από περιγραφές του ναού και ανασκαφές που έχουν γίνει µαθαίνουµε ότι στο ιερό υπήρχαν υπερµεγέθη αγάλµατα του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης.

Την ίδια εποχή καθιερώθηκε και η λατρεία της Αµφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνα, η οποία λατρευόταν για τις θεραπευτικές ιδιότητες που ασκού-σε σε γυναίκες, που δεν µπορούσαν να τεκνοποιήσουν. Το ιερό αυτό είχε παρόµοια φήµη µε το Ασκληπιείο της Επιδαύρου και άρρωστοι το επισκέ-πτονταν, εµπιστευόµενοι τις ευεργετι-κές του ικανότητες. Είναι γεγονός, άλ-λωστε, ότι το περιβάλλον, όπου ήταν χτισµένο, µέσα σε άλσος και δίπλα στη θάλασσα, ευνοούσε την ανάρ-ρωσή τους. Οι ιερείς του ναού, εκτός των άλλων καθηκόντων τους, έκαναν και επεµβάσεις σε ασθενείς.

Η λατρεία του Ιερού αυτού διήρ-κεσε ως τον 4ο αι µ.Χ., όταν διαδόθη-κε ο Χριστιανισµός, η καινούρια θρη-σκεία, και εγκαταλείφθηκε το µέχρι

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Page 133: Tinos 360 (Greek)

133Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι130

Ερούλων, που κατέστρεψαν και την Αθήνα το 267/8 µ.Χ., έβαλαν τέλος σε έξι αιώνων ιστορία. Ένας κεραµικός κλίβανος λειτουργεί για λίγο πάνω στα ερείπια των θερµών και φαίνεται ότι το ιερό δεν ήταν πια παρά ένας ερειπιώνας, όπου θα σύχναζαν µόνο όσοι αναζητούσαν έτοιµο οικοδοµικό υλικό για να το χρη-σιµοποιήσουν αλλού.

Πόσο φηµισµένος ήταν ο ναός αυτός, µπορούµε να το διαπιστώσουµε από την αναφορά του Στράβωνα σ’ αυτόν ως «µέγα και θέας άξιον», αλλά και από τη µεγάλη εµβέλεια της φήµης του, που ξεπερνούσε τα σύνορα του τότε ελληνι-κού κόσµου και έφτανε µέχρι την Ιταλία και τη Μ. Ασία. Στο ιερό αυτό, επίσης, διοργανώνονταν και εορτές προς τιµήν του θεού, τα ξακουστά «Ποσειδώνια» και «Ποσείδια» (τους µήνες Ιανουάριο-Φεβρουάριο). Τότε συγκεντρωνόταν πολύς κόσµος από όλη την Ελλάδα, διοργανώνονταν θεατρικοί αγώνες και τε-λούνταν θυσίες αιγοπροβάτων. Από περιγραφές του ναού και ανασκαφές που έχουν γίνει µαθαίνουµε ότι στο ιερό υπήρχαν υπερµεγέθη αγάλµατα του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης.

Την ίδια εποχή καθιερώθηκε και η λατρεία της Αµφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνα, η οποία λατρευόταν για τις θεραπευτικές ιδιότητες που ασκού-σε σε γυναίκες, που δεν µπορούσαν να τεκνοποιήσουν. Το ιερό αυτό είχε παρόµοια φήµη µε το Ασκληπιείο της Επιδαύρου και άρρωστοι το επισκέ-πτονταν, εµπιστευόµενοι τις ευεργετι-κές του ικανότητες. Είναι γεγονός, άλ-λωστε, ότι το περιβάλλον, όπου ήταν χτισµένο, µέσα σε άλσος και δίπλα στη θάλασσα, ευνοούσε την ανάρ-ρωσή τους. Οι ιερείς του ναού, εκτός των άλλων καθηκόντων τους, έκαναν και επεµβάσεις σε ασθενείς.

Η λατρεία του Ιερού αυτού διήρ-κεσε ως τον 4ο αι µ.Χ., όταν διαδόθη-κε ο Χριστιανισµός, η καινούρια θρη-σκεία, και εγκαταλείφθηκε το µέχρι

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Κ Ι Ο Ν Ι Α 131

τότε ελληνικό δωδεκάθεο. Μετά την εγκατάλειψη της λατρείας του ιερού, πολ-λά οικοδοµικά του σκέλη χρησιµοποιήθηκαν από τους ντόπιους για ανέγερση σπιτιών, εκκλησιών, καθώς και για «πεζούλες» στα χωράφια τους. Η τελειωτική καταστροφή του ναού επήλθε επί Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, όταν οι κατακτητές εκµεταλλεύτηκαν ό,τι είχε αποµείνει στο µέρος, αγάλµατα, κίονες και άλλα σκέλη, για ανέγερση εκκλησιών και άλλων κτιρίων.

Από τις ανασκαφές των Βέλγων αρχαιολόγων H. Demoulin και P. Graindor στις αρχές του περασµένου αιώνα (1903 και 1905) ανακαλύφθηκαν τα κατά-λοιπα του ναού, η κρήνη, τα αγάλµατα, τα ψηφιδωτά, το περίφηµο ηλιακό ρο-λόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο και άλλα. Μερικά από αυτά τα ευρήµατα εκτίθενται σήµερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου.

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 134: Tinos 360 (Greek)

134 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι132

ΞΩΜΠΟΥΡΓΟΟ βράχος του Εξωµβούργου βρίσκεται σε υψόµετρο 640 µ. και δεσπόζει

στη µέση του νότιου τµήµατος του νησιού. Αποτελεί σήµα κατατεθέν και κό-σµηµα της Τήνου και υποδέχεται τους επισκέπτες από τη στιγµή που το καράβι προσεγγίζει το λιµάνι της Χώρας. Είναι άµεσα συνδεδεµένο µε τη ζωή των κατοίκων της Τήνου και µε την ασφαλή τους διαµονή, λόγω της φυσικής οχύ-ρωσής του.

Η ιστορία του ξεκινά από τα πολύ παλιά χρόνια, θα αναφερθούµε, όµως, µόνο σε όσα τεκµήρια υπάρχουν. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην εποχή του Χαλκού, όταν κτίζεται το Κυκλώπειο τείχος του Ξώµπουργου. Το γεγονός αυτό µαρτυρεί ότι ο µέχρι τότε οικισµός στη θέση Βρυόκαστρο παύει να είναι ασφαλής, πιθανότατα λόγω θαλάσσιων επιδροµών, και οι κάτοικοί του αναγκάζονται να αναζητήσουν ένα ασφαλέστερο καταφύγιο. Η κατοίκηση

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Page 135: Tinos 360 (Greek)

135Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι132

ΞΩΜΠΟΥΡΓΟΟ βράχος του Εξωµβούργου βρίσκεται σε υψόµετρο 640 µ. και δεσπόζει

στη µέση του νότιου τµήµατος του νησιού. Αποτελεί σήµα κατατεθέν και κό-σµηµα της Τήνου και υποδέχεται τους επισκέπτες από τη στιγµή που το καράβι προσεγγίζει το λιµάνι της Χώρας. Είναι άµεσα συνδεδεµένο µε τη ζωή των κατοίκων της Τήνου και µε την ασφαλή τους διαµονή, λόγω της φυσικής οχύ-ρωσής του.

Η ιστορία του ξεκινά από τα πολύ παλιά χρόνια, θα αναφερθούµε, όµως, µόνο σε όσα τεκµήρια υπάρχουν. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης ανάγονται στην εποχή του Χαλκού, όταν κτίζεται το Κυκλώπειο τείχος του Ξώµπουργου. Το γεγονός αυτό µαρτυρεί ότι ο µέχρι τότε οικισµός στη θέση Βρυόκαστρο παύει να είναι ασφαλής, πιθανότατα λόγω θαλάσσιων επιδροµών, και οι κάτοικοί του αναγκάζονται να αναζητήσουν ένα ασφαλέστερο καταφύγιο. Η κατοίκηση

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

133

στο βράχο αυτό συνεχίζεται και κατά τους Σκοτεινούς αιώνες και τη Γεωµε-τρική εποχή. Το νεκροταφείο έξω από τα τείχη, το οποίο ήρθε στο φως από τις ανασκαφές της καθηγήτριας Αρχαιολογίας κ Νότας Κούρου, είναι σύνηθες φαινόµενο της εποχής εκείνης. Την ίδια περίοδο (10ο-7ο αι π.Χ.) χρονολογού-νται οι λάκκοι µε πυρές στην περιοχή αυτή, ενώ το Ιερό της Μεγάλης Θεάς και Κόρης τοποθετείται στα αρχαϊκά χρόνια. Η λατρεία του προσαρµόστηκε στα δεδοµένα της εποχής και στη λατρεία του ∆ωδεκάθεου, και ο ναός-θεσµοφό-ριο αφιερώθηκε στη θεά ∆ήµητρα και την κόρη της Περσεφόνη.

Η ασφάλεια και η ειρήνη που επικρατούσε στο Αιγαίο τα κλασικά χρό-νια έδωσε την ευκαιρία στους κατοίκους του νησιού να εγκαταλείψουν το Ξώµπουργο, ιδρύοντας πόλη στα παράλια. Έτσι ο βράχος θα παραµείνει στην αφάνεια ως τα Βυζαντινά χρόνια που θα κατοικηθεί ξανά, φτάνοντας στο από-γειό του. Οι επιδροµές και οι συνεχείς επιθέσεις ανάγκασαν τους Τηνιακούς να

Ξ Ω Μ Π Ο Υ Ρ Γ Ο

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 136: Tinos 360 (Greek)

136 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι134

µαζευτούν ξανά γύρω από το γρανιτένιο βράχο, αρχικά ιδρύοντας πρωτεύου-σα στην περιοχή του σηµερινού χωριού Ξυνάρα.

Το 1207 την Τήνο κατέλαβαν οι αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη. Από τις πρώτες τους κινήσεις ήταν να οχυρώσουν το βράχο και να χτίσουν φρού-ριο. Το «Κάστρο της Αγίας Ελένης», όπως ονοµάστηκε, πήρε την ονοµασία του από το οµώνυµο εκκλησάκι που υπήρχε στην κορυφή του. Μέχρι και τον τελευταίο απόγονο των Γκίζηδων, το 1390, το κάστρο της Τήνου φηµιζόταν για την οχύρωσή του και την ασφάλεια που παρείχε στο λαό. Τους Γκίζηδες διαδέχτηκε η Βενετική ∆ηµοκρατία και, έπειτα από συνεννόηση µε τους ντό-πιους ώστε να µην περιέλθουν στα χέρια των Τούρκων, ορίστηκε ένας διοι-κητής µε τον τίτλο του «Ρέκτορα Τήνου και Μυκόνου». Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα κατέλαβε για λογαριασµό του Σουλτάνου την Τήνο, η οποία, όµως, επαναστάτησε ζητώντας και πάλι τους Βενετούς. Έτσι, η Γαληνοτάτη επα-νέκτησε το νησί, το οποίο αποτέλεσε και τη µοναδική κτήση της στις Κυκλάδες. Το φρούριο ξαναχτίστηκε πιο δυνατό από ποτέ και σύµφωνα µε τη σύγχρονη δόµηση στα µέσα του 16ου αι µ.Χ. Η ΒΑ-ΝΑ πλευρά του βράχου ήταν φυσικά οχυρωµένη. Εποµένως, ενίσχυση χρειαζόταν µόνο η πλευρά της πλαγιάς, όπου ήταν χτισµένη η πόλη. Οι πληροφορίες δίνουν περίπου 100 κτίρια, σπίτια και καταστήµατα, καθώς και δυο εκκλησίες στο Borgo (=οικισµός έξω από το κά-στρο).Οι κάτοικοι στην πλειονότητά τους ασχολούνταν µε τη γεωργία, αφού το κάστρο αποτελούσε, εκτός από καταφύγιο, και την κεντρική αγορά όλου

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 137: Tinos 360 (Greek)

137Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι134

µαζευτούν ξανά γύρω από το γρανιτένιο βράχο, αρχικά ιδρύοντας πρωτεύου-σα στην περιοχή του σηµερινού χωριού Ξυνάρα.

Το 1207 την Τήνο κατέλαβαν οι αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη. Από τις πρώτες τους κινήσεις ήταν να οχυρώσουν το βράχο και να χτίσουν φρού-ριο. Το «Κάστρο της Αγίας Ελένης», όπως ονοµάστηκε, πήρε την ονοµασία του από το οµώνυµο εκκλησάκι που υπήρχε στην κορυφή του. Μέχρι και τον τελευταίο απόγονο των Γκίζηδων, το 1390, το κάστρο της Τήνου φηµιζόταν για την οχύρωσή του και την ασφάλεια που παρείχε στο λαό. Τους Γκίζηδες διαδέχτηκε η Βενετική ∆ηµοκρατία και, έπειτα από συνεννόηση µε τους ντό-πιους ώστε να µην περιέλθουν στα χέρια των Τούρκων, ορίστηκε ένας διοι-κητής µε τον τίτλο του «Ρέκτορα Τήνου και Μυκόνου». Το 1537 ο Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα κατέλαβε για λογαριασµό του Σουλτάνου την Τήνο, η οποία, όµως, επαναστάτησε ζητώντας και πάλι τους Βενετούς. Έτσι, η Γαληνοτάτη επα-νέκτησε το νησί, το οποίο αποτέλεσε και τη µοναδική κτήση της στις Κυκλάδες. Το φρούριο ξαναχτίστηκε πιο δυνατό από ποτέ και σύµφωνα µε τη σύγχρονη δόµηση στα µέσα του 16ου αι µ.Χ. Η ΒΑ-ΝΑ πλευρά του βράχου ήταν φυσικά οχυρωµένη. Εποµένως, ενίσχυση χρειαζόταν µόνο η πλευρά της πλαγιάς, όπου ήταν χτισµένη η πόλη. Οι πληροφορίες δίνουν περίπου 100 κτίρια, σπίτια και καταστήµατα, καθώς και δυο εκκλησίες στο Borgo (=οικισµός έξω από το κά-στρο).Οι κάτοικοι στην πλειονότητά τους ασχολούνταν µε τη γεωργία, αφού το κάστρο αποτελούσε, εκτός από καταφύγιο, και την κεντρική αγορά όλου

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 138: Tinos 360 (Greek)

138 Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι136

του νησιού. Τα 600 περίπου µέτρα του τείχους περιλάµβαναν ΝΑ ένα ψηλό πύργο, Α το αποκαλούµενο «µισοφέγγαρο», Α-ΒΑ το κεντρικό οχύρωµα, ΒΑ ένα ψηλό τετράγωνο πύργο (“La Punta”), και Β∆ τη δευτερεύουσα πύλη, απ’ όπου εισέρχονταν στο κάστρο οι κάτοικοι και τα ζώα σε περίπτωση πολιορκί-ας. Η ζωή µέσα στο κάστρο ήταν στενόχωρη, καθώς οι δρόµοι ήταν στενοί και στα σπίτια µετά βίας χωρούσαν δυο άτοµα. Οι κάτοικοι του κάστρου κυµαίνο-νταν στους 1000-2000.

Το 17ο αι οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τους 800, από τους οποίους µόνο οι 200 ήταν άνδρες. Την πλειονότητα αποτελούσαν γυναικόπαιδα και ηλικιω-µένοι. Εκτός από τους άντρες και οι γυναίκες του νησιού ήταν φηµισµένες για τη συµβολή τους στη ζωή και συντήρηση του Κάστρου.

Το κάστρο της Τήνου άντεξε σε πολλές επιδροµές: Σαρακινών, Τούρ-κων, ∆υτικών κ.α. Το 1715-42 έγινε η τελευταία επιδροµή, η οποία ήταν και καταστροφική. Με ειδική συνθήκη µεταξύ των διοικητών του νησιού και των Τούρκων, το νησί περιήλθε στους τελευταίους, οι οποίοι φρόντισαν να κατα-στρέψουν ολοσχερώς το κάστρο. Έτσι, το «Φρούριο της Αγίας Ελένης», έπειτα από 508 χρόνια πέφτει. Οι κάτοικοι, όσοι δε µετακόµισαν στη νεοσύστατη Χώρα, εγκαταστάθηκαν σε χωριά, εγκατέλειψαν το νησί ή µάταια προσπάθη-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 139: Tinos 360 (Greek)

139

Aγία Eλεούσα, (παλιά εκκλησία). Tο µοναστήρι της Iεράς Kαρδίας του

Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ο Ι136

του νησιού. Τα 600 περίπου µέτρα του τείχους περιλάµβαναν ΝΑ ένα ψηλό πύργο, Α το αποκαλούµενο «µισοφέγγαρο», Α-ΒΑ το κεντρικό οχύρωµα, ΒΑ ένα ψηλό τετράγωνο πύργο (“La Punta”), και Β∆ τη δευτερεύουσα πύλη, απ’ όπου εισέρχονταν στο κάστρο οι κάτοικοι και τα ζώα σε περίπτωση πολιορκί-ας. Η ζωή µέσα στο κάστρο ήταν στενόχωρη, καθώς οι δρόµοι ήταν στενοί και στα σπίτια µετά βίας χωρούσαν δυο άτοµα. Οι κάτοικοι του κάστρου κυµαίνο-νταν στους 1000-2000.

Το 17ο αι οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τους 800, από τους οποίους µόνο οι 200 ήταν άνδρες. Την πλειονότητα αποτελούσαν γυναικόπαιδα και ηλικιω-µένοι. Εκτός από τους άντρες και οι γυναίκες του νησιού ήταν φηµισµένες για τη συµβολή τους στη ζωή και συντήρηση του Κάστρου.

Το κάστρο της Τήνου άντεξε σε πολλές επιδροµές: Σαρακινών, Τούρ-κων, ∆υτικών κ.α. Το 1715-42 έγινε η τελευταία επιδροµή, η οποία ήταν και καταστροφική. Με ειδική συνθήκη µεταξύ των διοικητών του νησιού και των Τούρκων, το νησί περιήλθε στους τελευταίους, οι οποίοι φρόντισαν να κατα-στρέψουν ολοσχερώς το κάστρο. Έτσι, το «Φρούριο της Αγίας Ελένης», έπειτα από 508 χρόνια πέφτει. Οι κάτοικοι, όσοι δε µετακόµισαν στη νεοσύστατη Χώρα, εγκαταστάθηκαν σε χωριά, εγκατέλειψαν το νησί ή µάταια προσπάθη-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 140: Tinos 360 (Greek)

140 Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α138Φ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 141: Tinos 360 (Greek)

141Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α138

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

139

Μουσεία

www.tinos360.gr

Page 142: Tinos 360 (Greek)

142 Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α140

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟΤο αρχαιολογικό µουσείο της Τήνου βρίσκεται στην καρδιά της Χώρας,

στον κεντρικό δρόµο που οδηγεί στο ναό της Παναγίας και κανένας περαστι-κός δεν µπορεί να το αγνοήσει. Χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960

µε πρωτοβουλία της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Στο µουσείο αυτό φυλάσσο-νται εκπληκτικές και αξιόλογες συλλογές αρχαιολογικών ευρηµάτων από όλο το νησί. Οι κυριότερες επισκέψιµες συλ-λογές είναι: οι περίφηµοι και µοναδικοί αποθηκευτικοί πίθοι που ανακαλύφθη-καν στο ξακουστό ιερό της ∆ήµητρας

και Κόρης στους πρόποδες του Ξώµπουργου και χρονολογούνται κατά την αρχαϊκή περίοδο (8ο-7ο αι. π.Χ.), αγάλµατα και αρχιτεκτονικά σκέλη από το ναό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, το ρολόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο, το οποίο αποτελεί και το σηµαντικότερο από τα ευρήµατα αυτού του ναού (1ος αι. π.Χ.), ένα υπέροχο µωσαϊκό δάπεδο που βρέθηκε στο χώρο της Παναγίας, νοµίσµατα διαφόρων εποχών και άλλα αρχαιολογικά ευ-ρήµατα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

PHO

TO: Z

EFI P

OT

IRI

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 143: Tinos 360 (Greek)

143Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α140

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟΤο αρχαιολογικό µουσείο της Τήνου βρίσκεται στην καρδιά της Χώρας,

στον κεντρικό δρόµο που οδηγεί στο ναό της Παναγίας και κανένας περαστι-κός δεν µπορεί να το αγνοήσει. Χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960

µε πρωτοβουλία της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Στο µουσείο αυτό φυλάσσο-νται εκπληκτικές και αξιόλογες συλλογές αρχαιολογικών ευρηµάτων από όλο το νησί. Οι κυριότερες επισκέψιµες συλ-λογές είναι: οι περίφηµοι και µοναδικοί αποθηκευτικοί πίθοι που ανακαλύφθη-καν στο ξακουστό ιερό της ∆ήµητρας

και Κόρης στους πρόποδες του Ξώµπουργου και χρονολογούνται κατά την αρχαϊκή περίοδο (8ο-7ο αι. π.Χ.), αγάλµατα και αρχιτεκτονικά σκέλη από το ναό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, το ρολόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο, το οποίο αποτελεί και το σηµαντικότερο από τα ευρήµατα αυτού του ναού (1ος αι. π.Χ.), ένα υπέροχο µωσαϊκό δάπεδο που βρέθηκε στο χώρο της Παναγίας, νοµίσµατα διαφόρων εποχών και άλλα αρχαιολογικά ευ-ρήµατα.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

141

Πρωτοβουλίες έχουν παρθεί ώστε να επεκταθεί το κτίριο, για να εκτεθούν και άλλες σηµαντικές συλλογές που τώρα φυλάσσονται στις αποθήκες του µου-σείου, πράγµα που θα το καταστήσει ακόµη πιο αξιόλογο. Το αντίτιµο εισό-δου στο αρχαιολογικό µουσείο είναι συµβολικό, και το προσωπικό του πάντα έτοιµο να πληροφορήσει κάθε επισκέπτη.

Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Μ Ο Υ Σ Ε Ι Ο

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 144: Tinos 360 (Greek)

144 Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α142

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΗ Πινακοθήκη στεγάζεται σε έναν ευρύ χώρο στο εσωτερικό του περιβό-

λου της εκκλησίας της Μεγαλόχαρης. Περιέχει περισσότερους από 100 πίνα-κες, αυθεντικούς και αντίγραφα, πολλών διάσηµων ζωγράφων, Τηνίων και µη, όπως: Ν. Λύτρα, Γ. Ιακωβίδη, Ν. Γύζη, Κ. Παρθένη, Ι. Αλταµούρα, Κ. Βολονά-

κη, Γ. Ροΐλου. Επίσης, στο χώρο αυτό, εκτίθενται αναγεννησιακοί πίνακες από την Ιταλία και τα Ιόνια νησιά. Εκτός αυτών, ο επισκέπτης µπορεί να θαυµάσει διάφορα διακοσµητικά ευρωπαϊκής τέχνης, βάζα, έπιπλα, έναν αξιόλογο κα-θρέπτη και άλλα αντικείµενα µεγάλης αξίας.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΝΙΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝΤο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του

Ναού της Ευαγγελίστριας. Περιέχει πολλά αντιπροσωπευτικά δείγµατα έργων καλλιτεχνών που κατάγονται από την Τήνο. Υπάρχουν αξιόλογα έργα ζωγρα-φικής και γλυπτικής, αυθεντικά καθώς και αντίγραφα. Ανάµεσα στους καλλι-τέχνες που έχουν φιλοτεχνήσει τους ζωγραφικούς πίνακες είναι οι Ν. Γύζης, Νικηφόρος, Νικόλαος και Περικλής Λύτρας, Γ. Ρόιλος, Μ. Ρενιέρης, Γ. Γαΐτης, ενώ υπάρχουν επίσης γλυπτά και ανάγλυφα του Γ. Χαλεπά, Λ. Σώχου, ∆. Φιλιπ-πότη, Γ. Βιτάλη, Λάζαρου και Μάρκου Φυτάλη και του Ιωάννη Βούλγαρη.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 145: Tinos 360 (Greek)

145Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α142

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΗ Πινακοθήκη στεγάζεται σε έναν ευρύ χώρο στο εσωτερικό του περιβό-

λου της εκκλησίας της Μεγαλόχαρης. Περιέχει περισσότερους από 100 πίνα-κες, αυθεντικούς και αντίγραφα, πολλών διάσηµων ζωγράφων, Τηνίων και µη, όπως: Ν. Λύτρα, Γ. Ιακωβίδη, Ν. Γύζη, Κ. Παρθένη, Ι. Αλταµούρα, Κ. Βολονά-

κη, Γ. Ροΐλου. Επίσης, στο χώρο αυτό, εκτίθενται αναγεννησιακοί πίνακες από την Ιταλία και τα Ιόνια νησιά. Εκτός αυτών, ο επισκέπτης µπορεί να θαυµάσει διάφορα διακοσµητικά ευρωπαϊκής τέχνης, βάζα, έπιπλα, έναν αξιόλογο κα-θρέπτη και άλλα αντικείµενα µεγάλης αξίας.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΝΙΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝΤο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του

Ναού της Ευαγγελίστριας. Περιέχει πολλά αντιπροσωπευτικά δείγµατα έργων καλλιτεχνών που κατάγονται από την Τήνο. Υπάρχουν αξιόλογα έργα ζωγρα-φικής και γλυπτικής, αυθεντικά καθώς και αντίγραφα. Ανάµεσα στους καλλι-τέχνες που έχουν φιλοτεχνήσει τους ζωγραφικούς πίνακες είναι οι Ν. Γύζης, Νικηφόρος, Νικόλαος και Περικλής Λύτρας, Γ. Ρόιλος, Μ. Ρενιέρης, Γ. Γαΐτης, ενώ υπάρχουν επίσης γλυπτά και ανάγλυφα του Γ. Χαλεπά, Λ. Σώχου, ∆. Φιλιπ-πότη, Γ. Βιτάλη, Λάζαρου και Μάρκου Φυτάλη και του Ιωάννη Βούλγαρη.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

143

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΩΝΣτεγάζεται σε έναν από τους χώρους του προ-

αυλίου της Παναγίας. Περιέχει πολλά εκκλησιαστικά αντικείµενα του νησιού, κυρίως εικόνες από το 14ο-19ο αιώνα, όπως επίσης τη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (µια από τις τρεις αυθεντικές που έχουν διασωθεί) και το δαχτυλίδι του Κολοκο-τρώνη. Υπάρ-χουν επίσης ξυλόγλυπτα

του Τηνίου καλλιτέχνη Ιωάννη Πλατή. Η συλλογή περιέχει, τέλος, και πίνακες από διάσηµους καλλιτέχνες όπως Φ. Κόντογλου και Νικ. Λύτρα.

ΣΚΕΥΟΦΥΛΑΚΙΟΒρίσκεται στην ανατολική πλευρά του ναού της Παναγίας. Περιέχει πολλά

σηµαντικά θρησκευτικά αντικείµενα, όπως πολύτιµα Ευαγγέλια, εικόνες, σταυ-ρούς, δισκοπότηρα, άµφια ιερωµένων, ακόµα και φιλντισένιους χαυλιόδοντες ελεφάντων.

ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΕΛΛΗΣ∆ίπλα στο ναό της Ευρέσεως του Ευ-

αγγελισµού βρίσκεται το Μαυσωλείο της Έλλης. Εδώ, µαζί µε τη µαρµάρινη ανάγλυ-φη µορφή της Νίκης, φυλάσσονται τµήµα της ιταλικής τορπίλης που χτύπησε το ελ-ληνικό καταδροµικό «Έλλη», αντικείµενα του πλοίου και οστά των θυµάτων.

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΩΧΟΥ

Στεγάζεται στον περίβολο της Πανα-γίας. Εδώ βρίσκονται διαθέσιµα τα ξύλινα και γύψινα σκαλίσµατα του Τήνιου Ακαδη-µαϊκού.

Μ Ο Υ Σ Ε Ι Α Π Α Ν Α Γ Ι Α Σ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 146: Tinos 360 (Greek)

146

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑΣΤο νεοσύστατο αυτό µουσείο, που το δηµιούργησε το Πολιτιστικό

Ίδρυµα Οµίλου Πειραιώς το 2007, αποτελεί το πιο σύγχρονο µουσείο του νησιού και το πρώτο του είδους του στην Ελλάδα. Βρίσκεται στο χωριό Πύργος, δίπλα στην περίφηµη Σχολή Καλών Τεχνών, και στεγάζεται σε ένα

µοντέρνο, σύµφωνο µε τις σύγχρονες απαιτήσεις του κοινού κτίριο και εναρµονισµένο µε το τηνιακό τοπίο. Εδώ, ο επισκέπτης µπορεί να περιπλανηθεί και να ξενα-γηθεί στον κύκλο ζωής του µαρµάρου. Από τα λατοµεία και την εξόρυξη της πρώτης ύλης έως το εργαστήριο και τη δηµιουργία καλλιτεχνηµάτων γνωρίζουµε µε αναπαραστάσεις και οπτικοακουστικό υλικό, τον τρόπο επεξεργασίας του πετρώµατος, τη χρήση των ποικίλων ειδικών εργαλείων και τέλος τη µετατροπή του από άµορφη µάζα σε διάφορα περίτεχνα τεχνουργήµατα. Για τις ανάγκες του µουσείου εκτίθενται και διάφορα αυθεντικά παραδοσιακά µαρµαρόγλυφα του νησιού, σύγχρονα και παλαιά, χάρη στις δωρεές ιδιωτών και

δηµόσιων φορέων, όπως, αρχιτεκτονικά σκέλη, υπέρθυρα, καθώς και προ-σχέδια έργων διάσηµων ντόπιων γλυπτών.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΩΣΤΑ ΤΣΟΚΛΗΤο νεοσύστατο αυτό Μουσείο στεγάζεται στο παλαιό δηµοτικό σχο-

λείο του χωριού Κάµπος. Εκτός από έργα του καλλιτέχνη, εδώ είναι συγκε-ντρωµένο όλο το αρχείο του, κατάλογοι εκθέσεων, βιβλία, φωτογραφίες, ενώ προβάλλονται καθηµερινά τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκποµπές σε ει-δικά διαµορφωµένο χώρο. Κύριος στόχος του µουσείου είναι να προβάλει το έργο του Τσόκλη και µέσα από αυτό να φέρει το ευρύ κοινό σε επαφή µε τη σύγχρονη τέχνη. Ανάµεσα στις δραστηριότητές του εντάσσονται καλλιτεχνική βιβλιοθήκη, ορ-γάνωση διαλέξεων από ιστορικούς τέχνης και ανθρώπους του πνεύµατος, της λογο-τεχνίας, του θεάτρου κ. ά., προγράµµατα δηµιουργικής απασχόλησης για παιδιά, εφήβους και ενήλικες.

Page 147: Tinos 360 (Greek)

147145

ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΝΟΡΜΙΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝΣτεγάζεται σε κτίριο στην είσοδο του χωριού Πύργος, δίπλα στο σπίτι του

Γιαννούλη Χαλεπά. Εδώ εκτίθε-νται γλυπτά και ανάγλυφα έργα καλλιτεχνών της περιοχής του Πανόρµου, όπως Γ. Χαλεπά, ∆. Φιλιππότη, Ευρ. Λαµπαδίτη, Ι. Βούλγαρη, Λ. ∆ούκα, Γ. Βιτά-λη, Λ. Σώχου και άλλων. Μά-λιστα, ορισµένα από αυτά είναι τα αυθεντικά προπλάσµατα των µαρµάρινων έργων, σε κάποια από τα οποία διακρίνονται τα σηµάδια που χάραξαν οι καλλιτέχνες για να βοηθηθούν.

ΤΟ ΣΠΙΤΙ-ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΧΑΛΕΠΑΤο πατρικό σπίτι του διά-

σηµου Τήνιου γλύπτη, στο χωριό Πύργος, έχει µετατραπεί σε µουσείο. Εδώ, εκτός από το χώρο όπου έζησε και δηµιούρ-γησε ο καλλιτέχνης, τις οικογε-νειακές φωτογραφίες, τα έπιπλα και οικιακά σκεύη που χρησιµο-ποίησε, ο επισκέπτης µπορεί, ακόµα, να δει και να θαυµάσει σχέδια και γλυπτά του.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΣΤΕΡΝΙΩΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝΣτο µουσείο αυτό, που βρίσκεται στο χωριό Ιστέρνια, εκτίθενται έργα ντό-

πιων καλλιτεχνών, όπως των αδελφών Φυτάλη, Μαλακατέ, του Γεωργ. Βιτάλη, του Λάζαρου και Αντωνίου Σώχου, του Λάζαρου Λαµέρα και άλλων.

Πολλά είναι, επίσης, τα µουσεία που υπάρχουν σε αρκετά χωριά και οικι-σµούς της Τήνου, καλλιτεχνικά, λαογραφικά, εκκλησιαστικά, αγροτικά και πολ-λά άλλα, τα οποία αξίζει κανείς να επισκεφτεί για να γνωρίσει την παράδοση, την τέχνη και τον πολιτισµό του νησιού (βλ. περιγραφή χωριών της Τήνου).

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 148: Tinos 360 (Greek)

148 Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α146Φ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 149: Tinos 360 (Greek)

149Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α146

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

147

Μοναστήρια

www.tinos360.gr

Page 150: Tinos 360 (Greek)

150 Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α148

Το µοναστήρι της «Κυρίας των Αγγέλων»στο Κεχροβούνι Τήνου

Κατά τη ντόπια παράδοση, τρεις αδελφές από το χωριό Τριπόταµος είδαν το ίδιο όνειρο-όραµα: µια γυναίκα (η Παναγία) τους υποδείκνυε να κτίσουν µοναστήρι και να µονάσουν σε συγκεκριµένο σηµείο στο όρος Κεχροβούνι, εκεί όπου έβλεπαν παράλληλα ένα περίεργο φως. Έπειτα από αντιπαραθέσεις µε την υπόλοιπη οικογένειά τους, τελικά αποφάσισαν να υπακούσουν στη γυ-ναίκα του οράµατός τους. Επειδή, όµως, στο συγκεκριµένο σηµείο οι άνεµοι ήταν πολύ ισχυροί και η περιοχή γεµάτη φίδια, επιχείρησαν να χτίσουν τα κελιά τους λίγο νοτιότερα. Όµως, όσο και να προσπαθούσαν, τα κελιά γκρεµίζονταν κατά τη διάρκεια της νύχτας και τα εργαλεία βρίσκονταν στο αρχικό σηµείο υπόδειξης. Μετά από αυτό πείστηκαν ότι έπρεπε να υπακούσουν στις αρχικές οδηγίες, και έχτισαν τα τρία κελιά, τα οποία µετέπειτα αποτέλεσαν τον πυρήνα της Μονής.

Λόγω έλλειψης πηγών που να επιβεβαιώνουν τις παραδόσεις, υπολογίζε-ται ότι η Μονή χτίστηκε γύρω στον 11ο-12ο αι. µ.Χ., αν και το πρώτο έγγραφο που την αναφέρει είναι του 17ου αιώνα (πιθανότατα το 1614). Χτισµένη σε υψόµετρο 600 µέτρων, σκαρφαλωµένη στην κορυφή του βουνού, µε υπέροχη θέα τη Χώρα και τα χωριά της Τήνου αλλά και το Αιγαίο πέλαγος µε τα γύρω νησιά, δικαιώνει κάθε επισκέπτη και προσκυνητή της.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 151: Tinos 360 (Greek)

151Τ Ο Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Τ Η Σ Κ Υ Ρ Ι Α Σ Τ Ω Ν Α Γ Γ Ε Λ Ω Ν 149Φ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 152: Tinos 360 (Greek)

152 Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α150

Σ’ αυτό το µοναστήρι µόνασε µεταξύ άλλων και η µοναχή Πελαγία, η οποία είδε όραµα την Παναγία να της υποδεικνύει το µέρος, όπου τελικά βρέ-θηκε η εικόνα της, αυτή του Ευαγγελισµού. Από αυτό το γεγονός η Τήνος έγινε πόλος έλξης για τους χριστιανούς όλου του κόσµου. Η µοναχή Πελαγία ορί-στηκε Οσία από την εκκλησία µας και τα τελευταία 37 χρόνια Αγία. Η µνήµη της γιορτάζεται µε λαµπρή ιεροτελεστία στην Τήνο κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου. Προς τιµήν της οραµατίστριάς της, η εικόνα του Ευαγγελισµού µεταφέρεται µε λιτανεία και κοσµοσυρροή στο µοναστήρι το πρωί, όπου τελείται θεία λειτουρ-γία στην εκκλησία υπό τις ψαλµωδίες των µοναχών. Ακολουθεί φιλοξενία των πιστών και το απόγευµα της ίδιας µέρας η εικόνα οδηγείται και πάλι πίσω στη θέση της, στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας στη Χώρα. Η επιστροφή είναι µια µεγαλειώδης ποµπή, στην οποία συµµετέχουν πεζή ο Μητροπολίτης, ο κλήρος της Τήνου, η Ηγουµένη µε τις µοναχές και χιλιάδες πιστοί.

Η Μονή κινδύνευσε πολλές φορές να κλείσει, όπως για παράδειγµα κατά τη βασιλεία του Όθωνα και της Βαυαροκρατίας, όταν µε διατάγµατα έκλεισαν ή κινδύνευσαν να κλείσουν πολλές µονές της χώρας. Η αγάπη και η πίστη, όµως, των Τηνιακών, των µοναχών της εποχής εκείνης, αλλά και όλων των χριστια-νών βοήθησε και µε τη σθεναρή αντίστασή τους όχι µόνο η Μονή δεν έκλεισε, αλλά αντίθετα απέκτησε λάµψη και ακτινοβολία σε όλο το χριστιανικό κόσµο.

Παλαιότερα στη Μονή ζούσαν εκατοντάδες µοναχές, αλλά σήµερα έχει µειωθεί σηµαντικά ο αριθµός τους. ∆εν παύει, όµως, να προσελκύει όχι µόνο τους πιστούς αλλά και κάθε επισκέπτη της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

πόλος έλξης για τους χριστιανούς όλου του κόσµου. Η µοναχή Πε-λαγία ανακηρύχθηκε Aγία από την εκκλησία µας. Η µνήµη της γιορτά-ζεται µε λαµπρή ιεροτελεστία στην Τήνο κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου.

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 153: Tinos 360 (Greek)

153Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α150

Σ’ αυτό το µοναστήρι µόνασε µεταξύ άλλων και η µοναχή Πελαγία, η οποία είδε όραµα την Παναγία να της υποδεικνύει το µέρος, όπου τελικά βρέ-θηκε η εικόνα της, αυτή του Ευαγγελισµού. Από αυτό το γεγονός η Τήνος έγινε πόλος έλξης για τους χριστιανούς όλου του κόσµου. Η µοναχή Πελαγία ορί-στηκε Οσία από την εκκλησία µας και τα τελευταία 37 χρόνια Αγία. Η µνήµη της γιορτάζεται µε λαµπρή ιεροτελεστία στην Τήνο κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου. Προς τιµήν της οραµατίστριάς της, η εικόνα του Ευαγγελισµού µεταφέρεται µε λιτανεία και κοσµοσυρροή στο µοναστήρι το πρωί, όπου τελείται θεία λειτουρ-γία στην εκκλησία υπό τις ψαλµωδίες των µοναχών. Ακολουθεί φιλοξενία των πιστών και το απόγευµα της ίδιας µέρας η εικόνα οδηγείται και πάλι πίσω στη θέση της, στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας στη Χώρα. Η επιστροφή είναι µια µεγαλειώδης ποµπή, στην οποία συµµετέχουν πεζή ο Μητροπολίτης, ο κλήρος της Τήνου, η Ηγουµένη µε τις µοναχές και χιλιάδες πιστοί.

Η Μονή κινδύνευσε πολλές φορές να κλείσει, όπως για παράδειγµα κατά τη βασιλεία του Όθωνα και της Βαυαροκρατίας, όταν µε διατάγµατα έκλεισαν ή κινδύνευσαν να κλείσουν πολλές µονές της χώρας. Η αγάπη και η πίστη, όµως, των Τηνιακών, των µοναχών της εποχής εκείνης, αλλά και όλων των χριστια-νών βοήθησε και µε τη σθεναρή αντίστασή τους όχι µόνο η Μονή δεν έκλεισε, αλλά αντίθετα απέκτησε λάµψη και ακτινοβολία σε όλο το χριστιανικό κόσµο.

Παλαιότερα στη Μονή ζούσαν εκατοντάδες µοναχές, αλλά σήµερα έχει µειωθεί σηµαντικά ο αριθµός τους. ∆εν παύει, όµως, να προσελκύει όχι µόνο τους πιστούς αλλά και κάθε επισκέπτη της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

πόλος έλξης για τους χριστιανούς όλου του κόσµου. Η µοναχή Πε-λαγία ανακηρύχθηκε Aγία από την εκκλησία µας. Η µνήµη της γιορτά-ζεται µε λαµπρή ιεροτελεστία στην Τήνο κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου.

Τ Ο Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Τ Η Σ Κ Υ Ρ Ι Α Σ Τ Ω Ν Α Γ Γ Ε Λ Ω Ν 151

Το µοναστήρι της «Κυρίας των Αγγέλων» εκτός από τα άλλα πράγµατα που έχει να επιδείξει µέσα από την πορεία του στους αιώνες, αποτελεί επίσης δείγµα τηνιακής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Με τα στενά λιθόστρωτα σοκάκια του, τις συνεχείς καµάρες του, τη λευκότητα και λιτότητά του, είναι χαρακτηριστι-κό παράδειγµα ενός οικισµού της Τήνου. Η µόνη διαφορά από τα υπόλοιπα χωριά του νησιού είναι ότι είναι χτισµένο σαν φρούριο, ενώ οι οικισµοί της Τήνου (σε αντίθεση µε άλλους Κυκλαδικούς) απλώνονται ελεύθεροι στην τη-νιακή ύπαιθρο.

Σήµερα µπορεί κανείς να επισκεφτεί το κελί της Αγίας Πελαγίας, που έχει µείνει αναλλοίωτο, να προσκυνήσει την κάρα της, αλλά και να περιπλανηθεί στα στενά δροµάκια της Μονής, απολαµβάνοντας την ηρεµία και τους θορύβους µόνο της φύσης. Οι λιγοστές µοναχές είναι πάντα πρόθυµες να ξεναγήσουν, να µιλήσουν για την ιστορία του µοναστηριού, αλλά και να προσφέρουν λιτό κέρασµα στους ταξιδιώτες.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στη Μονή υπάρχει βιβλιοθήκη που απαριθµεί πάνω από 2000 τίτλους για όλα τα θέµατα, οι οποίοι χρονολογούνται εδώ και πολλούς αιώνες.

Οι µοναχές σήµερα, όπως και από τη Βυζαντινή εποχή, προσεύχονται αλλά και εργάζονται, ώστε να εξοικονοµήσουν τα προς το ζην. Με τα εκπληκτικά εργόχειρα και άλλα χειροποίητα, βότανα που οι ίδιες συλλέγουν από τη γύρω φύση, προσπαθούν να συντηρήσουν το µοναστήρι, όπου ζουν αυτές σήµερα, αλλά και όπου έζησε στο παρελθόν η οραµατίστρια της Παναγίας.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 154: Tinos 360 (Greek)

154 Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α152

Το Μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού στο Ξώµπουργο

Το Μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού θεωρείται από τα µεγαλύ-τερα προσκυνήµατα της Ελλαδικής Καθολικής Εκκλησίας. Ιδρύθηκε από τους Ιησουΐτες µοναχούς, οι οποίοι ήλθαν στην Τήνο στο β΄ µισό του 17ου αιώ-να και εγκαταστάθηκαν σε σπίτι που τους παραχωρήθηκε µέσα στο Κάστρο που το µετέτρεψαν σε εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Μετά την παράδοση του Κάστρου στους Τούρκους και την καταστροφή του, οι Ιησουΐτες εγκαθίστα-νται στο Μπόργκο, όπου χτίζουν µεγάλο ναό το 1720-25 περίπου, δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης, το ναό της Αγίας Σοφίας, σε ανάµνηση του πρώτου ναού του Κάστρου. Το 1837-38 µεταβαίνουν στα Λουτρά, και στο ιδιόκτητο κτήµα τους χτίζουν µοναστήρι και εκκλησία αφιερωµένα στον Άγιο Ιωσήφ. Στο τέλος του 19ου αιώνα, όµως, µε τη µεσολάβηση του ηγουµένου της Μονής Λουτρών και την προσφορά των χωριανών ανακαινίζεται εξολο-κλήρου η ετοιµόρροπη εκκλησία της Αγίας Σοφίας, η οποία µετονοµάστηκε σε εκκλησία της Ιεράς Καρδίας του Ιησού. Ύστερα από µια περίοδο εγκατάλειψης, ανακαινίστηκε γύρω στα µέσα του 20ού αιώνα και επεκτάθηκε παίρνοντας τη σηµερινή µορφή. Περιλαµβάνει, εκτός από το ναό, εστιατόριο και κοιτώνες για φιλοξενία των επισκεπτών. Στη µέση του προαύλιου χώρου δεσπόζει το άγαλ-µα της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, φιλοτεχνηµένο από τον Ι. Φιλιππότη το 1950, αφιερωµένο στους Καθολικούς πεσόντες το διάστηµα 1912-1950. Κάθε δεύ-τερη Κυριακή του Ιουλίου εορτάζει πανηγυρικά µε την προσέλευση πολυπλη-θών πιστών απ’ όλη την Ελλάδα. Τόσο αυτοί, όσο και οι επισκέπτες κατά τους καλοκαιρινούς µήνες τυγχάνουν θερµής υποδοχής και φιλοξενίας.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 155: Tinos 360 (Greek)

155Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ Ι Α152

Το Μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού στο Ξώµπουργο

Το Μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού θεωρείται από τα µεγαλύ-τερα προσκυνήµατα της Ελλαδικής Καθολικής Εκκλησίας. Ιδρύθηκε από τους Ιησουΐτες µοναχούς, οι οποίοι ήλθαν στην Τήνο στο β΄ µισό του 17ου αιώ-να και εγκαταστάθηκαν σε σπίτι που τους παραχωρήθηκε µέσα στο Κάστρο που το µετέτρεψαν σε εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Μετά την παράδοση του Κάστρου στους Τούρκους και την καταστροφή του, οι Ιησουΐτες εγκαθίστα-νται στο Μπόργκο, όπου χτίζουν µεγάλο ναό το 1720-25 περίπου, δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης, το ναό της Αγίας Σοφίας, σε ανάµνηση του πρώτου ναού του Κάστρου. Το 1837-38 µεταβαίνουν στα Λουτρά, και στο ιδιόκτητο κτήµα τους χτίζουν µοναστήρι και εκκλησία αφιερωµένα στον Άγιο Ιωσήφ. Στο τέλος του 19ου αιώνα, όµως, µε τη µεσολάβηση του ηγουµένου της Μονής Λουτρών και την προσφορά των χωριανών ανακαινίζεται εξολο-κλήρου η ετοιµόρροπη εκκλησία της Αγίας Σοφίας, η οποία µετονοµάστηκε σε εκκλησία της Ιεράς Καρδίας του Ιησού. Ύστερα από µια περίοδο εγκατάλειψης, ανακαινίστηκε γύρω στα µέσα του 20ού αιώνα και επεκτάθηκε παίρνοντας τη σηµερινή µορφή. Περιλαµβάνει, εκτός από το ναό, εστιατόριο και κοιτώνες για φιλοξενία των επισκεπτών. Στη µέση του προαύλιου χώρου δεσπόζει το άγαλ-µα της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, φιλοτεχνηµένο από τον Ι. Φιλιππότη το 1950, αφιερωµένο στους Καθολικούς πεσόντες το διάστηµα 1912-1950. Κάθε δεύ-τερη Κυριακή του Ιουλίου εορτάζει πανηγυρικά µε την προσέλευση πολυπλη-θών πιστών απ’ όλη την Ελλάδα. Τόσο αυτοί, όσο και οι επισκέπτες κατά τους καλοκαιρινούς µήνες τυγχάνουν θερµής υποδοχής και φιλοξενίας.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 156: Tinos 360 (Greek)

156 Σ Π Η Λ Α Ι Α154Φ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

Eίσοδος σπηλαίου Γαστριά

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 157: Tinos 360 (Greek)

157Σ Π Η Λ Α Ι Α154

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Eίσοδος σπηλαίου Γαστριά

155

Σπήλαια

www.tinos360.gr

Page 158: Tinos 360 (Greek)

158 Σ Π Η Λ Α Ι Α156

ΣΠΗΛΑΙΑΗ Τήνος είναι ένα προικισµένο από τη φύση νησί. Εκτός από τη γαλήνη και

την ηρεµία του τηνιακού τοπίου, υπάρχει και η άγρια πλευρά του µε τα βράχια, σκαλισµένα από τους ανέµους και τα µανιασµένα κύµατα. Το νησί αυτό, λοιπόν, περιλαµβάνει και αρκετά σπήλαια, παραδοµένα στο χρόνο και στα φυσικά φαι-νόµενα, και ανεξερεύνητα (τα περισσότερα). Από τα µεγαλύτερα και σπουδαιό-τερα σπήλαια του νησιού είναι:

Το Σπήλαιο ΓαστριάΒρίσκεται 1χλµ δυτικά των Κιονίων και θεωρείται ότι παλαιά εδώ υπήρ-

χαν αγγειοπλαστεία. Σ’ αυτό συνηγορεί και το έδαφος, που είναι πλούσιο σε άργιλο, αλλά και η ύπαρξη δυο καµινιών. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά

θραύσµατα αγγείων και κοντά ήταν το µεγάλο ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης, που κα-τανάλωνε πήλινα αγγεία προς εξυπηρέτηση του πλήθους των προσκυ-νητών. Άλλωστε η ονο-µασία «Γαστριά» προέρ-χεται πιθανότατα από τη λέξη «Γλαστριά».

Το µήκος του σπη-λαίου είναι πάνω από 50 µέτρα και εσωτερικά σε ορισµένα σηµεία εί-ναι ιδιαίτερα ευρύ. Στο

άνοιγµα στο εσωτερικό του έχει ανακαλυφθεί µια παράξενη κυκλική οικοδοµή. Κατά την παράδοση, εδώ κατέφευγαν οι χριστιανοί κατά τη διάρκεια των δι-ωγµών τους. Άλλωστε, έχουν ανακαλυφθεί παλαιοχριστιανικές επιγραφές στα τοιχώµατα της Σπηλιάς.

Ο θρύλος θέλει η σπηλιά αυτή να συνδέεται µε το Κάστρο του Εξωµβούρ-γου, ως µυστικό πέρασµα, όµως αυτό είναι δύσκολο να αποδειχτεί, καθώς η σπηλιά τερµατίζει σε ένα σηµείο, πιθανότατα λόγω κατολίσθησης. Το µέρος αυτό αξίζει να ερευνηθεί περισσότερο, αφού εκτός από γεωλογικό, παρουσιά-ζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Σπήλαιο όρµου Λιβάδας

ΦΩTO: ΓIΩPΓOΣ ΓKOYMAΣ

Page 159: Tinos 360 (Greek)

159Σ Π Η Λ Α Ι Α156

ΣΠΗΛΑΙΑΗ Τήνος είναι ένα προικισµένο από τη φύση νησί. Εκτός από τη γαλήνη και

την ηρεµία του τηνιακού τοπίου, υπάρχει και η άγρια πλευρά του µε τα βράχια, σκαλισµένα από τους ανέµους και τα µανιασµένα κύµατα. Το νησί αυτό, λοιπόν, περιλαµβάνει και αρκετά σπήλαια, παραδοµένα στο χρόνο και στα φυσικά φαι-νόµενα, και ανεξερεύνητα (τα περισσότερα). Από τα µεγαλύτερα και σπουδαιό-τερα σπήλαια του νησιού είναι:

Το Σπήλαιο ΓαστριάΒρίσκεται 1χλµ δυτικά των Κιονίων και θεωρείται ότι παλαιά εδώ υπήρ-

χαν αγγειοπλαστεία. Σ’ αυτό συνηγορεί και το έδαφος, που είναι πλούσιο σε άργιλο, αλλά και η ύπαρξη δυο καµινιών. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά

θραύσµατα αγγείων και κοντά ήταν το µεγάλο ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης, που κα-τανάλωνε πήλινα αγγεία προς εξυπηρέτηση του πλήθους των προσκυ-νητών. Άλλωστε η ονο-µασία «Γαστριά» προέρ-χεται πιθανότατα από τη λέξη «Γλαστριά».

Το µήκος του σπη-λαίου είναι πάνω από 50 µέτρα και εσωτερικά σε ορισµένα σηµεία εί-ναι ιδιαίτερα ευρύ. Στο

άνοιγµα στο εσωτερικό του έχει ανακαλυφθεί µια παράξενη κυκλική οικοδοµή. Κατά την παράδοση, εδώ κατέφευγαν οι χριστιανοί κατά τη διάρκεια των δι-ωγµών τους. Άλλωστε, έχουν ανακαλυφθεί παλαιοχριστιανικές επιγραφές στα τοιχώµατα της Σπηλιάς.

Ο θρύλος θέλει η σπηλιά αυτή να συνδέεται µε το Κάστρο του Εξωµβούρ-γου, ως µυστικό πέρασµα, όµως αυτό είναι δύσκολο να αποδειχτεί, καθώς η σπηλιά τερµατίζει σε ένα σηµείο, πιθανότατα λόγω κατολίσθησης. Το µέρος αυτό αξίζει να ερευνηθεί περισσότερο, αφού εκτός από γεωλογικό, παρουσιά-ζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

Σπήλαιο όρµου Λιβάδας

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 160: Tinos 360 (Greek)

160 Σ Π Η Λ Α Ι Α158

Μυγοσπηλιά ή Καµένη ΣπηλιάΒρίσκεται 6 χλµ δυτικά του χωριού Αετοφωλιά και 200µ πάνω από την

επιφάνεια της θάλασσας, στην περιοχή Καστέλα. Το σπήλαιο αυτό έχει µήκος 55µ και δυο εισόδους. Υπάρχουν διάσπαρτα οστά ανθρώπων, τουλάχιστον από έξι γυναίκες και παιδιά. Από θραύσµατα αγγείων, µπορούµε να καταλά-βουµε ότι αυτά χρονολογούνται στην Ελληνική Επανάσταση και παλαιότερα. Η παράδοση λέει ότι κάποιος καταστροφέας στο νησί έβαλε φωτιά στο στόµιο της σπηλιάς και καταδίκασε σε µαρτυρικό θάνατο τους ανθρώπους αυτούς.

Χαρακτηριστικό του σπηλαίου αυτού είναι το σπάνιο είδος µυγών που σε σµήνος κατοικούν εκεί. Ειδικοί εντοµολόγοι υποστηρίζουν ότι το είδος αυτό υπάρχει µόνο εδώ.

∆ρακόλακας Απέχει 4χλµ από το χωριό Πλατειά και 1χλµ από τον όρµο Βαθύ. Η σπηλιά

πήρε το όνοµά της από το «δρακότι» που είναι µια ντόπια ονοµασία για την ασθένεια «κυάνωση». Οι ντόπιοι έφερναν τα παιδιά που ήταν προσβεβληµένα από αυτήν την ασθένεια και τους άλλαζαν τα µαύρα ρούχα µε άλλα ανοιχτό-χρωµα. Εκεί γινόταν παράκληση για τη θεραπεία τους και τα παιδιά έµεναν στη σπηλιά για τρεις νύχτες. Όσα επιζούσαν, θεωρούνταν ότι θεραπεύονταν χάρη στις ιαµατικές ιδιότητες του σπηλαίου.

Το σπήλαιο του ΠανόρµουΤο σπήλαιο αυτό εντοπίζεται βόρεια του Πανόρµου, στο βορειοδυτικό

τµήµα της Τήνου. Ανακαλύφθηκε το 1854 και µετατράπηκε σε λατοµείο εξό-ρυξης µαρµάρου.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 161: Tinos 360 (Greek)

161Σ Π Η Λ Α Ι Α158

Μυγοσπηλιά ή Καµένη ΣπηλιάΒρίσκεται 6 χλµ δυτικά του χωριού Αετοφωλιά και 200µ πάνω από την

επιφάνεια της θάλασσας, στην περιοχή Καστέλα. Το σπήλαιο αυτό έχει µήκος 55µ και δυο εισόδους. Υπάρχουν διάσπαρτα οστά ανθρώπων, τουλάχιστον από έξι γυναίκες και παιδιά. Από θραύσµατα αγγείων, µπορούµε να καταλά-βουµε ότι αυτά χρονολογούνται στην Ελληνική Επανάσταση και παλαιότερα. Η παράδοση λέει ότι κάποιος καταστροφέας στο νησί έβαλε φωτιά στο στόµιο της σπηλιάς και καταδίκασε σε µαρτυρικό θάνατο τους ανθρώπους αυτούς.

Χαρακτηριστικό του σπηλαίου αυτού είναι το σπάνιο είδος µυγών που σε σµήνος κατοικούν εκεί. Ειδικοί εντοµολόγοι υποστηρίζουν ότι το είδος αυτό υπάρχει µόνο εδώ.

∆ρακόλακας Απέχει 4χλµ από το χωριό Πλατειά και 1χλµ από τον όρµο Βαθύ. Η σπηλιά

πήρε το όνοµά της από το «δρακότι» που είναι µια ντόπια ονοµασία για την ασθένεια «κυάνωση». Οι ντόπιοι έφερναν τα παιδιά που ήταν προσβεβληµένα από αυτήν την ασθένεια και τους άλλαζαν τα µαύρα ρούχα µε άλλα ανοιχτό-χρωµα. Εκεί γινόταν παράκληση για τη θεραπεία τους και τα παιδιά έµεναν στη σπηλιά για τρεις νύχτες. Όσα επιζούσαν, θεωρούνταν ότι θεραπεύονταν χάρη στις ιαµατικές ιδιότητες του σπηλαίου.

Το σπήλαιο του ΠανόρµουΤο σπήλαιο αυτό εντοπίζεται βόρεια του Πανόρµου, στο βορειοδυτικό

τµήµα της Τήνου. Ανακαλύφθηκε το 1854 και µετατράπηκε σε λατοµείο εξό-ρυξης µαρµάρου.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

159

Στα µικρότερα σπήλαια της Τήνου ανήκουν:

Σπήλαιο ΒρυοκάστρουΒρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου του Βρυοκάστρου. Έχει

πλάτος 4 µέτρα περίπου και µήκος 5 µέτρα. Η πρόσβαση στο σπήλαιο αυτό γίνεται µόνο µέσω θαλάσσης.

Σπήλαιο των ΒουρλισµένωνΤο συναντούµε στην οµώνυµη τοποθεσία, στην ανατολική πλευρά του νη-

σιού. Έχει πλάτος 4 µέτρα και βάθος 5 µέτρα. Το έδαφός του είναι βραχώδες και αποτελεί καταφύγιο για τα αγριοπερίστερα.

Σπήλαιο της ΚιθάραςΤο σπήλαιο αυτό βρίσκεται 3 χλµ βόρεια του παραπάνω σπηλαίου. Πήρε

το όνοµά του από την ακτή που έχει το σχήµα της κιθάρας. Έχει 5 µέτρα πλάτος και 6 µέτρα βάθος. Η πρόσβαση γίνεται µόνο µέσω θαλάσσης. Και αυτό, όπως και το παραπάνω, είναι καταφύγιο περιστεριών. Μάλιστα λέγεται πως το σπή-λαιο αυτό συνδέεται µε το βουνό Τσικνιάς.

Άλλα σπήλαια του νησιού είναι των Φουρνακίων, της Σπηλιάς, της καµά-ρας, το Κουφαγρέλι κ.ά.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 162: Tinos 360 (Greek)

162 Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ160Φ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 163: Tinos 360 (Greek)

163Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ160

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

Παραλίες

www.tinos360.gr

Page 164: Tinos 360 (Greek)

164 Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ162

ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Άγ. ΦωκάςΠρόκειται για τη µεγαλύτερη παραλία και µια από τις οµορφότερες του νη-

σιού. Απέχει µόνο λίγα λεπτά πεζή από τη Χώρα και συγκεντρώνει ό, τι µπορεί να έχει µια παραλία. Σε άλλα σηµεία υπάρχει µόνο άµµος, σε άλλα βότσαλα ή και τα δυο, ενώ πεύκα και αρµυρίκια προσφέρουν τη σκιά τους κατά µήκος της

ακτής. Εστιατόρια, καφετέριες, ενοικιαζόµενα δωµάτια, οµπρέλες και ξαπλώ-στρες, αλλά και beach bar µε θαλάσσια σπορ ικανοποιούν όλα τα γούστα. Το κάµπινγκ και το ελικοδρόµιο του νησιού βρίσκονται εδώ. Ο Άγιος Φωκάς είναι ιδανικός για κολύµπι, τζόκινγκ αλλά και περίπατο ως τον αρχαίο βράχο του Βρυοκάστρου µε θέα τη ∆ήλο.

ΣταυρόςΣε µικρή απόσταση δυτικά της Χώρας βρίσκεται το παλιό λιµανάκι του

Σταυρού. Η γραφική αυτή µικρή παραλία µε τα ερείπια του παρελθόντος είναι ιδανική κυρίως για απογευµατινό κολύµπι, αφού το ηλιοβασίλεµα από εδώ εί-ναι εκπληκτικό. Το µικρό οµώνυµο εκκλησάκι και το ουζερί µε τα φρεσκοψαρε-µένα χταπόδια και άλλα θαλασσινά συµπληρώνουν την πετυχηµένη επιλογή.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗΦ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 165: Tinos 360 (Greek)

165Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ162

ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Άγ. ΦωκάςΠρόκειται για τη µεγαλύτερη παραλία και µια από τις οµορφότερες του νη-

σιού. Απέχει µόνο λίγα λεπτά πεζή από τη Χώρα και συγκεντρώνει ό, τι µπορεί να έχει µια παραλία. Σε άλλα σηµεία υπάρχει µόνο άµµος, σε άλλα βότσαλα ή και τα δυο, ενώ πεύκα και αρµυρίκια προσφέρουν τη σκιά τους κατά µήκος της

ακτής. Εστιατόρια, καφετέριες, ενοικιαζόµενα δωµάτια, οµπρέλες και ξαπλώ-στρες, αλλά και beach bar µε θαλάσσια σπορ ικανοποιούν όλα τα γούστα. Το κάµπινγκ και το ελικοδρόµιο του νησιού βρίσκονται εδώ. Ο Άγιος Φωκάς είναι ιδανικός για κολύµπι, τζόκινγκ αλλά και περίπατο ως τον αρχαίο βράχο του Βρυοκάστρου µε θέα τη ∆ήλο.

ΣταυρόςΣε µικρή απόσταση δυτικά της Χώρας βρίσκεται το παλιό λιµανάκι του

Σταυρού. Η γραφική αυτή µικρή παραλία µε τα ερείπια του παρελθόντος είναι ιδανική κυρίως για απογευµατινό κολύµπι, αφού το ηλιοβασίλεµα από εδώ εί-ναι εκπληκτικό. Το µικρό οµώνυµο εκκλησάκι και το ουζερί µε τα φρεσκοψαρε-µένα χταπόδια και άλλα θαλασσινά συµπληρώνουν την πετυχηµένη επιλογή.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 166: Tinos 360 (Greek)

166 Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ164

Άγ. ΣώστηςΛίγα χιλιόµετρα ανατολικά της Χώρας υπάρχει µια σειρά από δηµοφιλείς

αµµώδεις παραλίες, µε εκπληκτική θέα στη Μύκονο, και πρώτη αυτή του Αγίου Σώστη. Η όµορφη εκκλησία που χρονολογείται το 19ο αιώνα δεσπόζει πάνω

στο βράχο. Η απάνεµη αυτή ρηχή παραλία µε µώλο ιδανικό για βουτιές προ-σελκύει από οικογένειες έως µοναχικούς τουρίστες.

Λαούτι ή ΣκυλαντάρΗ παραλία αυτή µαζί µε της Αγίας Κυριακής είναι ιδανική, καθώς συνδυάζει

καθαρή θάλασσα µε ωραία αµµουδιά κατάλληλη όχι µόνο για ηλιοθεραπεία, αλλά και για σπορ. Καφετέριες και ταβέρνες συµπληρώνουν την επιλογή των επισκεπτών.

Άγ. Ιωάννης ΠόρτοΑνατολικότερα της παραλίας της Αγίας Κυριακής συναντούµε τον κόλπο

του Αγ. Ιωάννη Πόρτο, που παλαιότερα υπήρξε και λιµάνι της Τήνου. Πρόκει-ται για µια από τις δηµοφιλέστερες και πολυσύχναστες παραλίες του νησιού στον οµώνυµο ανεπτυγµένο οικισµό. Η όµορφη αµµουδιά, η ρηχή θάλασσα, τα σκιερά δέντρα και το γραφικό εκκλησάκι στην άκρη της παραλίας καθιστούν αυτήν ιδανικό προορισµό. Καφέ-µπαρ και οµπρέλες προσφέρουν ανέσεις στους λουοµένους.

Παχιά ΆµµοςΤο όνοµα και µόνο προϊδεάζει τους επισκέπτες της παραλίας αυτής για το τι

θα αντικρίσουν. Γαλαζοπράσινα νερά «δένουν» µε παχιά χρυσή αµµουδιά και έναν αµµόλοφο που θυµίζει έρηµο. Εκτός από απολαυστικό κολύµπι, η τοπο-θεσία προσφέρεται για παιχνίδια µε την άµµο και άλλα σπορ.

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣΦ

ΩTO

: ΔH

MH

TPH

Σ K

OPP

Page 167: Tinos 360 (Greek)

167Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ164

Άγ. ΣώστηςΛίγα χιλιόµετρα ανατολικά της Χώρας υπάρχει µια σειρά από δηµοφιλείς

αµµώδεις παραλίες, µε εκπληκτική θέα στη Μύκονο, και πρώτη αυτή του Αγίου Σώστη. Η όµορφη εκκλησία που χρονολογείται το 19ο αιώνα δεσπόζει πάνω

στο βράχο. Η απάνεµη αυτή ρηχή παραλία µε µώλο ιδανικό για βουτιές προ-σελκύει από οικογένειες έως µοναχικούς τουρίστες.

Λαούτι ή ΣκυλαντάρΗ παραλία αυτή µαζί µε της Αγίας Κυριακής είναι ιδανική, καθώς συνδυάζει

καθαρή θάλασσα µε ωραία αµµουδιά κατάλληλη όχι µόνο για ηλιοθεραπεία, αλλά και για σπορ. Καφετέριες και ταβέρνες συµπληρώνουν την επιλογή των επισκεπτών.

Άγ. Ιωάννης ΠόρτοΑνατολικότερα της παραλίας της Αγίας Κυριακής συναντούµε τον κόλπο

του Αγ. Ιωάννη Πόρτο, που παλαιότερα υπήρξε και λιµάνι της Τήνου. Πρόκει-ται για µια από τις δηµοφιλέστερες και πολυσύχναστες παραλίες του νησιού στον οµώνυµο ανεπτυγµένο οικισµό. Η όµορφη αµµουδιά, η ρηχή θάλασσα, τα σκιερά δέντρα και το γραφικό εκκλησάκι στην άκρη της παραλίας καθιστούν αυτήν ιδανικό προορισµό. Καφέ-µπαρ και οµπρέλες προσφέρουν ανέσεις στους λουοµένους.

Παχιά ΆµµοςΤο όνοµα και µόνο προϊδεάζει τους επισκέπτες της παραλίας αυτής για το τι

θα αντικρίσουν. Γαλαζοπράσινα νερά «δένουν» µε παχιά χρυσή αµµουδιά και έναν αµµόλοφο που θυµίζει έρηµο. Εκτός από απολαυστικό κολύµπι, η τοπο-θεσία προσφέρεται για παιχνίδια µε την άµµο και άλλα σπορ.

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣ

Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ 165

ΛυχναφτιάΣτο δρόµο του Τριαντάρου-∆υο Χωριών συναντούµε τη διασταύρωση

προς την παραλία της Λυχναφτιάς. Πρόκειται για µια ξεχωριστή ακρογιαλιά µε άµµο, βότσαλα και άφθονη βλάστηση. Τα βράχια στην άκρη της προσφέρουν σκιά και σχηµατίζουν φυσικές κοιλότητες. Τα πράσινα νερά είναι πάντα δροσε-ρά και η Μύκονος φαίνεται σε πολύ κοντινή απόσταση.

Σάντα ΜαργαρίταΜετά το χωριό Ποταµιά κατηφορίζουµε στη Σάντα Μαργαρίτα. Είναι µία

ήσυχη αµµουδερή παραλία που οφείλει το όνοµά της στο οµώνυµο καθολικό εξωκλήσι της περιοχής. Το ότι δε συγκεντρώνει πολύ κόσµο την καθιστά πρώ-τη επιλογή σε όσους είναι µοναχικοί και αγαπούν τη γαλήνη.

ΛιβάδαΠρόκειται για µια ξεχωριστή παραλία, στην οποία πηγαίνει κανείς συνεχί-

ζοντας το δρόµο Στενής-Μυρσίνης. Το φυσικό τοπίο µαγεύει κάθε επισκέπτη, καθώς, εκτός από το ποτάµι που εκβάλλει εδώ και τις λιµνούλες που σχηµατί-ζονται, τα πελώρια βράχια έχουν λάβει κάθε φανταστικό σχήµα από τον αέρα και τα κύµατα. Η παραλία που είναι ιδανική µε άπνοια έχει βότσαλα που συ-νεχίζονται και στη θάλασσα, η οποία βαθαίνει απότοµα. Μάλιστα, όπως και στην Κολυµπήθρα, όταν φυσάει βοριάς τα κύµατα σηκώνονται µανιασµένα και θυµίζουν εξωτικές εικόνες. Η περιοχή είναι ιδανική για εξερεύνηση, αφού ο περιηγητής µπορεί να περπατήσει στη ρεµατιά, δίπλα στο ποτάµι και στις βελα-νιδιές, να φωτογραφήσει το τοπίο και να καταλήξει στο ταβερνάκι.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 168: Tinos 360 (Greek)

168 Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ166

ΚολυµπήθραΣτην Κώµη συναντούµε το σταυροδρόµι προς Κολυµπήθρα. Μετά από ευ-

χάριστη διαδροµή µέσα από το λιβάδι της Τήνου καταλήγουµε στις παραλίες της Κολυµπήθρας. Πρόκειται για θαλάσσια φυσική λεκάνη, µε το ∆ρακονήσι να δεσπόζει στο µέσο του κόλπου. Το µέρος έχει χαρακτηριστεί βιότοπος, αφού από εδώ περνούν διάφορα σπάνια είδη πτηνών. Η µεγαλύτερη ακρογιαλιά εί-ναι ήσυχη, καθώς δε συνωστίζεται πολύς κόσµος, αλλά και λόγω των ρευµά-των που δηµιουργούνται µε το Βοριά. ∆ίπλα της υπάρχει λιµνούλα µε πάπιες, χελώνες και άλλα είδη ζώων. Η µικρότερη παραλία είναι και η δηµοφιλέστερη. Απάνεµη, ιδανική για σπορ στην άµµο, µε ξαπλώστρες και οµπρέλες, αποτελεί αγαπηµένο προορισµό κάθε είδους επισκέπτη. Οι ψαροταβέρνες πάνω στο κύµα αλλά και πάνω από την παραλία προσφέρουν φιλοξενία στους λουοµέ-νους. Στο µέρος αυτό βρίσκονται και οι παλιές κατασκηνώσεις των Ουρσουλι-νών, της Λεοντείου σήµερα.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 169: Tinos 360 (Greek)

169Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ166

ΚολυµπήθραΣτην Κώµη συναντούµε το σταυροδρόµι προς Κολυµπήθρα. Μετά από ευ-

χάριστη διαδροµή µέσα από το λιβάδι της Τήνου καταλήγουµε στις παραλίες της Κολυµπήθρας. Πρόκειται για θαλάσσια φυσική λεκάνη, µε το ∆ρακονήσι να δεσπόζει στο µέσο του κόλπου. Το µέρος έχει χαρακτηριστεί βιότοπος, αφού από εδώ περνούν διάφορα σπάνια είδη πτηνών. Η µεγαλύτερη ακρογιαλιά εί-ναι ήσυχη, καθώς δε συνωστίζεται πολύς κόσµος, αλλά και λόγω των ρευµά-των που δηµιουργούνται µε το Βοριά. ∆ίπλα της υπάρχει λιµνούλα µε πάπιες, χελώνες και άλλα είδη ζώων. Η µικρότερη παραλία είναι και η δηµοφιλέστερη. Απάνεµη, ιδανική για σπορ στην άµµο, µε ξαπλώστρες και οµπρέλες, αποτελεί αγαπηµένο προορισµό κάθε είδους επισκέπτη. Οι ψαροταβέρνες πάνω στο κύµα αλλά και πάνω από την παραλία προσφέρουν φιλοξενία στους λουοµέ-νους. Στο µέρος αυτό βρίσκονται και οι παλιές κατασκηνώσεις των Ουρσουλι-νών, της Λεοντείου σήµερα.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 170: Tinos 360 (Greek)

170

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

ΦΩTO: EBEΛYN ΦΩΣKOΛOY

Page 171: Tinos 360 (Greek)

171Φ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 172: Tinos 360 (Greek)

172

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 173: Tinos 360 (Greek)

173Π Α Ρ Α Λ Ι Ε Σ 171

Παραλίες της Τήνου και χωρητικότητα ακτών (Ειδική Χωροταξική Μελέτη, Β΄ Φάση, ∆ασκαλάκης Κ., Αθήνα Σεπτέµβριος 1993)

Παραλία Μήκος (m) Πλάτος (m) Εµβαδόν(mm) Πλάτος (m) Εµβαδόν(mΠλάτος (m) Εµβαδόν(mm) Εµβαδόν(mΕµβαδόν(m(m2) Χωρ/τητα λουοµένων

Όρµος Σταυρού 100 10 1000 100St. Marco 80 10 800 8080 10 800 80Κιόνια Ι 450 15 6750 675Κιόνια ΙΙ 100 10 1000 100Γαστριά 120 15 1800 180Ακ. Μπάλος Ι 80 10 800 80Ακ. Μπάλος ΙΙ 70 15 1050 105∆ΕΗ Αγ. Ρωµανός 90 20 1800 160Αγ. Ρωµανός Ι 500 20 10000 91020 10000 910Αγ. Ρωµανός ΙΙ 40 15 600 6015 600 60Βουνό Ι (Λιβάδα) 250 20 5000 45520 5000 455Βουνό ΙΙ 170 20 3400 31020 3400 310 3400 3103400 310 310310 Αγ. Πέτρος 340 20 6800 62020 6800 620 6800 6206800 620 620620 Καλύβια 160 25 4000 36025 4000 360 4000 3604000 360 360360 Γιαννάκης (ορ. Καρδιανής) 100 10 1000 10010 1000 100 1000 1001000 100 100100 Όρµος Ιστερνίων 320 25 8000 72525 8000 725 8000 7258000 725 725725 Άσπρος Γιαλός 150 25 3750 34025 3750 340 3750 3403750 340 340340 Μαλί 50 25 1250 11525 1250 115 1250 1151250 115 115115 Κουµελάς 80 30 2400 22030 2400 220 2400 2202400 220 220220 Μεγάλη Άµµος (Κολυµπήθρα) 350 50 17500 145050 17500 1450 17500 145017500 1450 14501450 Κολυµπήθρα Ι 90 40 3600 30040 3600 300 3600 3003600 300 300300 Κολυµπήθρα ΙΙ 200 50 10000 83050 10000 830 10000 83010000 830 830830 Κολυµπήθρα ΙΙΙ 40 15 600 6015 600 60 600 60600 60 6060 Λιβάδα 150 30 4500 40030 4500 400 4500 4004500 400 400400 Πλανήτης 200 20 4000 36020 4000 360 4000 3604000 360 360360 Αγ. Φωκάς 1400 15 21000 210015 21000 2100 21000 210021000 2100 21002100 Αγ. Σώστης Ι 500 15 7500 75015 7500 750 7500 7507500 750 750750 Αγ. Σώστης ΙΙ 50 15 750 7515 750 75 750 75750 75 7575 Αγ. Ιωάννης (Σκυλαντάρ) 350 35 12250 102035 12250 1020 12250 102012250 1020 10201020 Αγ. Ιωάννης (Πόρτο) 270 25 6750 61025 6750 610 6750 6106750 610 610610 Παχειά Άµµος 90 20 1800 18020 1800 180 1800 1801800 180 180180 Φερό Χωριό 50 10 500 5010 500 50 500 50500 50 5050 Λυχναφτιά 350 25 8750 79525 8750 795 8750 7958750 795 795795 Σάντα Μαργαρίτα 200 20 4000 360200 20 4000 360 20 4000 36020 4000 360 4000 3604000 360 360360 Αγαπητικιά Ι 120 40 4800 400120 40 4800 400 40 4800 40040 4800 400 4800 4004800 400 400400 Αγαπητικιά ΙΙ 30 20 600 5530 20 600 55 20 600 5520 600 55 600 55600 55 5555 Ρώχαρης 180 50 9000 750180 50 9000 750 50 9000 75050 9000 750 9000 7509000 750 750750 Πάνορµος 180 20 3600 325180 20 3600 325 20 3600 32520 3600 325 3600 3253600 325 325325

Page 174: Tinos 360 (Greek)

174Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

Σ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 175: Tinos 360 (Greek)

175

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Έθιµα

www.tinos360.gr

Page 176: Tinos 360 (Greek)

176 Ε Θ Ι Μ Α174

Όπως κάθε γωνιά της Ελλάδας, έτσι και η Τήνος έχει τα δικά της έθιµα, τα οποία οι φορείς και οι κάτοικοί της φροντίζουν να τα διατηρούν µέχρι σήµε-ρα. Ο επισκέπτης, λοιπόν, του νησιού θα έχει την ευκαιρία να τα γνωρίσει από κοντά και να βιώσει αυτές τις ξεχωριστές παραδόσεις αποκτώντας καινούργιες εµπειρίες.

Τα κάλαντα, ο τηνιακός γάµος, η βεγγέρα, η ντόπια µουσική είναι ορισµένα από τα χαρακτηριστικά της τηνιακής κληρονοµιάς.

ΤΗΝΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣΟ γάµος είναι µια θρησκευτική τελετή αλλά και πολιτιστική έκφραση, εφό-

σον, εκτός από το µυστήριο, µε το γάµο διαιωνίζονται και τοπικές παραδόσεις. Στην Τήνο τελείται µε την ίδια διαδικασία και στα δυο δόγµατα, ορθόδοξο και καθολικό. Μέρες πριν, κοπέλες συγγενείς των µελλονύµφων γυρίζουν τα σπί-τια του ίδιου του χωριού αλλά και των γύρω χωριών και καλούν στο γάµο. Την ίδια µέρα, ο κουρέας του χωριού ή κάποιος σχετικός, πηγαίνει στο σπίτι του γαµπρού για να τον κουρέψει και να τον ξυρίσει. Οι νέοι έρχονται να τον ντύ-σουν και ταυτόχρονα ρίχνουν τουφεκιές. Οι νέες πάλι, πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης, για να την ντύσουν. Ξεκινά ποµπή µε τα λαϊκά όργανα (βιολί, λαούτο) µπροστά παίζοντας γαµήλιους σκοπούς και πίσω ο γαµπρός (παλαιότερα πάνω σε άλογο ή µουλάρι) µε την οικογένειά του, τους συγγενείς και καλεσµένους να ακολουθούν. Το ίδιο συµβαίνει και µε τη νύφη που πηγαίνει στην εκκλησία µε την ίδια συνοδεία και στο προαύλιο συναντιέται µε το γαµπρό και µπαίνουν µέσα στο ναό. Ακολουθεί η θρησκευτική τελετή και µετά πάλι η ποµπή. Μπρο-στά τα όργανα παίζοντας γαµήλια εµβατήρια (Μαρς), πίσω νεόνυµφοι, γονείς, κουµπάροι και όλοι οι άλλοι. Στο σπίτι περιµένει µεγάλη ετοιµασία τόσο σε γλυκίσµατα παραδοσιακά (αµυγδαλωτά, «ψαράκια», παστέλι, ξεροτήγανα), όσο και σε φαγητά. Παλαιότερα ο λαγός ήταν απαραίτητο πιάτο. Οι ευχές και τα «τραταρίσµατα» «δίνουν και παίρνουν». Όλοι κάθονται στο τραπέζι και στη συνέχεια τα όργανα αρχίζουν να παίζουν. Πρώτο το ζευγάρι «ανοίγει» το χορό µε «µπάλο», ενώ οι οργανοπαίκτες τραγουδούν αυτοσχέδια τραγούδια για το γαµπρό και τη νύφη, παινεύοντας τη λεβεντιά του γαµπρού και την οµορφιά της νύφης. Το γλέντι και το φαγοπότι συνεχίζεται ως το πρωί και παλαιότερα µέχρι το απόγευµα της εποµένης.

ΝΤΟΠΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑΤα κατεξοχήν απαραίτητα µουσικά όργανα σε ένα τηνιακό γλέντι είναι

το βιολί και το λαγούτο. Παλαιότερα συνηθισµένη ήταν και η τσαµπούνα , η οποία δυστυχώς σήµερα εκλείπει και οι τσαµπουνιέρηδες του νησιού είναι πλέ-ον ελάχιστοι. Σε δεύτερη µοίρα έρχονται η κιθάρα, το ούτι, το µπουζούκι, το ακορντεόν και το κλαρίνο, τα οποία συνοδεύουν τα βασικά όργανα σε µεγάλες

Page 177: Tinos 360 (Greek)

177Ε Θ Ι Μ Α174

Όπως κάθε γωνιά της Ελλάδας, έτσι και η Τήνος έχει τα δικά της έθιµα, τα οποία οι φορείς και οι κάτοικοί της φροντίζουν να τα διατηρούν µέχρι σήµε-ρα. Ο επισκέπτης, λοιπόν, του νησιού θα έχει την ευκαιρία να τα γνωρίσει από κοντά και να βιώσει αυτές τις ξεχωριστές παραδόσεις αποκτώντας καινούργιες εµπειρίες.

Τα κάλαντα, ο τηνιακός γάµος, η βεγγέρα, η ντόπια µουσική είναι ορισµένα από τα χαρακτηριστικά της τηνιακής κληρονοµιάς.

ΤΗΝΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣΟ γάµος είναι µια θρησκευτική τελετή αλλά και πολιτιστική έκφραση, εφό-

σον, εκτός από το µυστήριο, µε το γάµο διαιωνίζονται και τοπικές παραδόσεις. Στην Τήνο τελείται µε την ίδια διαδικασία και στα δυο δόγµατα, ορθόδοξο και καθολικό. Μέρες πριν, κοπέλες συγγενείς των µελλονύµφων γυρίζουν τα σπί-τια του ίδιου του χωριού αλλά και των γύρω χωριών και καλούν στο γάµο. Την ίδια µέρα, ο κουρέας του χωριού ή κάποιος σχετικός, πηγαίνει στο σπίτι του γαµπρού για να τον κουρέψει και να τον ξυρίσει. Οι νέοι έρχονται να τον ντύ-σουν και ταυτόχρονα ρίχνουν τουφεκιές. Οι νέες πάλι, πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης, για να την ντύσουν. Ξεκινά ποµπή µε τα λαϊκά όργανα (βιολί, λαούτο) µπροστά παίζοντας γαµήλιους σκοπούς και πίσω ο γαµπρός (παλαιότερα πάνω σε άλογο ή µουλάρι) µε την οικογένειά του, τους συγγενείς και καλεσµένους να ακολουθούν. Το ίδιο συµβαίνει και µε τη νύφη που πηγαίνει στην εκκλησία µε την ίδια συνοδεία και στο προαύλιο συναντιέται µε το γαµπρό και µπαίνουν µέσα στο ναό. Ακολουθεί η θρησκευτική τελετή και µετά πάλι η ποµπή. Μπρο-στά τα όργανα παίζοντας γαµήλια εµβατήρια (Μαρς), πίσω νεόνυµφοι, γονείς, κουµπάροι και όλοι οι άλλοι. Στο σπίτι περιµένει µεγάλη ετοιµασία τόσο σε γλυκίσµατα παραδοσιακά (αµυγδαλωτά, «ψαράκια», παστέλι, ξεροτήγανα), όσο και σε φαγητά. Παλαιότερα ο λαγός ήταν απαραίτητο πιάτο. Οι ευχές και τα «τραταρίσµατα» «δίνουν και παίρνουν». Όλοι κάθονται στο τραπέζι και στη συνέχεια τα όργανα αρχίζουν να παίζουν. Πρώτο το ζευγάρι «ανοίγει» το χορό µε «µπάλο», ενώ οι οργανοπαίκτες τραγουδούν αυτοσχέδια τραγούδια για το γαµπρό και τη νύφη, παινεύοντας τη λεβεντιά του γαµπρού και την οµορφιά της νύφης. Το γλέντι και το φαγοπότι συνεχίζεται ως το πρωί και παλαιότερα µέχρι το απόγευµα της εποµένης.

ΝΤΟΠΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑΤα κατεξοχήν απαραίτητα µουσικά όργανα σε ένα τηνιακό γλέντι είναι

το βιολί και το λαγούτο. Παλαιότερα συνηθισµένη ήταν και η τσαµπούνα , η οποία δυστυχώς σήµερα εκλείπει και οι τσαµπουνιέρηδες του νησιού είναι πλέ-ον ελάχιστοι. Σε δεύτερη µοίρα έρχονται η κιθάρα, το ούτι, το µπουζούκι, το ακορντεόν και το κλαρίνο, τα οποία συνοδεύουν τα βασικά όργανα σε µεγάλες

Ε Θ Ι Μ Α 175

ενορχηστρώσεις. Οι πιο διαδεδοµένοι χοροί της Τήνου είναι ο µπάλος και ένα είδος ιδιόρρυθµου συρτού.

ΚΑΛΑΝΤΑΤα κάλαντα είναι µια κατηγορία δηµοτικών τραγουδιών που ψάλλονται

σε όλη την Ελλάδα την παραµονή των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς, Θεο-φανείων, Βαΐων, για να υµνήσουν το Θεό, Χριστό, Μ. Βασίλειο, Άγ. Ιωάννη Βαπτιστή.

Στην Τήνο παλιότερα εξέφραζαν, κυρίως, το θρησκευτικό συναίσθηµα . Τα έψαλλαν το βράδυ της παραµονής οι ηλικιωµένοι του χωριού σε όλα τα σπίτια ξεκινώντας από του παπά. Με τα χρόνια, όσο οι παλιοί καλαντιστάδες έφευγαν από τη ζωή, τα έλεγαν οι νέοι όχι µόνο του χωριού αλλά και από τα γύρω χωριά κρατώντας πολλές φορές τύµπανα, τα οποία σήµερα αντικαταστά-θηκαν από τα τρίγωνα. Συνηθισµένα τηνιακά κάλαντα της Πρωτοχρονιάς είναι τα ακόλουθα:

«- Εις αυτό το νέο έτος Βασιλείου εορτήήρθα να σας χαιρετίσω µε την πρέπουσα ευχή.- Κι ο Βασίλειος ο Μέγας Καισαρείας θαυµαστόςνα’ ναι µες στ’ αρχοντικό σας σύντροφος και βοηθός.- Και για τους ξενιτεµένους έχω να ειπώ πολλάόπου είναι και βρισκόνται να ’χουν την καλή καρδιά.- Κι άλλα έτερα σας πρέπουν να ειπώ δεν ηµπορώσας αφήνω καληνύχτα κι αύριο µε το καλό.»

ΒΕΓΓΕΡΑΗ Βεγγέρα είναι ένα πανάρχαιο έθιµο που διατηρείται µέχρι σήµερα στα

χωριά της Τήνου τα κρύα βράδια του Χειµώνα. Το έθιµο αυτό συµβάλλει στην κοινωνικότητα των χωριανών, φέρνει πιο κοντά τις συγγενικές και φιλικές οι-κογένειες και χαρίζει στα παιδιά ατέλειωτη χαρά. Από νωρίς, η κάθε οικογένεια που προγραµµατίζει µία βεγγέρα, ετοιµάζει το λυχνάρι µε το λάδι και το φυτίλι του, το οποίο αποτελεί απαραίτητο οδηγό για το δρόµο. Κατά τη διάρκεια της διαδροµής το µικρότερο παιδί βαστάει το λυχνάρι και πάει µπροστά, ενώ πίσω του ο πατέρας µε την υπόλοιπη οικογένεια ακολουθεί και το καθοδηγεί. Φθά-νοντας στον τελικό τους προορισµό, τα παιδιά και των δύο οικογενειών ξεχύ-νονται στην αυλή του σπιτιού και διασκεδάζουν παίζοντας διάφορα παιχνίδια, ενώ στο τέλος εξουθενωµένα ακούν από τη γιαγιά παραµύθια και ιστορίες για αγελούδες (ξωτικά). ∆ίπλα στο στρωµένο τραπέζι µε διάφορες λιχουδιές και στο «µαγκάλι» που ψήνονται τα κάστανα, κάθονται οι µεγάλοι, ενώ η νοικο-κυρά του σπιτιού πλέκει και γνέθει µαλλί µε τη ρόκα. Η Βεγγέρα κρατάει µέχρι τις δέκα ή έντεκα το βράδυ και όταν τελειώσει, ανάβουν τα φανάρια και η µία οικογένεια καληνυχτίζει την άλλη.

Page 178: Tinos 360 (Greek)

178 Ε Θ Ι Μ Α176

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 06. Άγ. Θεοφάνεια07. Αγ. Ιωάννη, ΜουντάδοςΑγ. Ιωάννη, Μουντάδος 15. Οσίου Ιωάννου του Καλυβίτου 17. Αγ. Αντωνίου , Στενή 25. Γρηγορίου του Θεολόγου / Φαλατάδος 30. Tης Ευρέσεως-Τριών Ιεραρχών, Χώρα ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 02. Της Υπαπαντής του Κυρίου, Κτικάδος 10. Αγ. Χαραλάµπους / Ταραµπάδος, Αγ.Τριάδα, Χώρα, Πλατιά

ΜΑΡΤΙΟΣ 25. Του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου / Παναγία ΑΠΡΙΛΙΟΣ 24. Παναγίας Καλαµάν / Βωλάξ

ΜΑΪΟΣ Ζωοδόχου Πηγής / Ξώµπουργο, ∆υο Χωριά (κινητή εορτή) 16. Αγ. Θεοδώρων / Στο στενό της Άνδρου 21. Κωνσταντίνου και Ελένης / Αγ. Τριάδα

ΙΟΥΝΙΟΣ Της Αναλήψεως / Αρνάδος (κινητή εορτή) 13. Αγ. Αντωνίου / Σµαρδάκιτο, Ξώµπουργο Αγ. Πνεύµατος / Αγ.Τριάδα, Καρδιανή, Φαλατάδος, Χατζηράδος (κινητή εορτή)24. Αγ. Ιωάννη, Μουντάδος 29. Πέτρου και Παύλου / Τριαντάρος 30. Αγ. Αποστόλων / Τριαντάρος

ΙΟΥΛΙΟΣ 01. Αγ. Αναργύρων / Αρνάδος, Μαρλάς, Πόρτο 20. Προφήτη Ηλία / Βακέτα, Χώρα 25. Αγ. Άννας / Τζάδος 26. Αγ. Παρασκευής / Υστέρνια27. Αγ. Παντελεήµονος, Τριαντάρος ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 06. Μεταµορφώσεως / Πριάστρο, Καρυά, Καρκάδος, ∆υο Χωριά 15. Κοίµηση της Θεοτόκου / Παναγία, Βρυσί 18. Αγ. Αγαπητού / Αγάπη 23. Κυρα-Ξένης / Πύργος 23. Εννιάµερα της Παναγίας / Τσικνιάς, Καρυά 29. Αγ. Ιωάννου Αποκεφαλιστή / Κώµη ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 07. Αγ. Σώστη / Αγ.Σώστης 08. Γενέθλιο της Παναγίας / Βουρνιώτισσα 14. Τιµίου Σταυρού / Κτικάδος, Πριάστρο, Χώρα (στις 15) ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 26. Αγ. ∆ηµητρίου / Καρυά, Τσικνιάς ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 08. Ταξιαρχών / Χώρα 11. Αγ. Μηνά / Καρδιανή, Ξώµπουργο 21. Εισοδίων Θεοτόκου / Τριπόταµος 25. Αγ. Αικατερίνης/ Κάµπος ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 04. Αγ. Βαρβάρα / Χώρα 05. Aγ. Σάββα / Χώρα 06. Αγ. Νικολάου / Στενή 12. Αγ. Σπυρίδωνος / Κτικάδος 13. Αγ. Λουκίας / Καρυά, Αρνάδος15. Αγ. Ελευθερίου, Καρυά22. Αγ. Αναστασίας, Καρυά

ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥΦ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 179: Tinos 360 (Greek)

179Ε Θ Ι Μ Α176

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 06. Άγ. Θεοφάνεια07. Αγ. Ιωάννη, ΜουντάδοςΑγ. Ιωάννη, Μουντάδος 15. Οσίου Ιωάννου του Καλυβίτου 17. Αγ. Αντωνίου , Στενή 25. Γρηγορίου του Θεολόγου / Φαλατάδος 30. Tης Ευρέσεως-Τριών Ιεραρχών, Χώρα ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 02. Της Υπαπαντής του Κυρίου, Κτικάδος 10. Αγ. Χαραλάµπους / Ταραµπάδος, Αγ.Τριάδα, Χώρα, Πλατιά

ΜΑΡΤΙΟΣ 25. Του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου / Παναγία ΑΠΡΙΛΙΟΣ 24. Παναγίας Καλαµάν / Βωλάξ

ΜΑΪΟΣ Ζωοδόχου Πηγής / Ξώµπουργο, ∆υο Χωριά (κινητή εορτή) 16. Αγ. Θεοδώρων / Στο στενό της Άνδρου 21. Κωνσταντίνου και Ελένης / Αγ. Τριάδα

ΙΟΥΝΙΟΣ Της Αναλήψεως / Αρνάδος (κινητή εορτή) 13. Αγ. Αντωνίου / Σµαρδάκιτο, Ξώµπουργο Αγ. Πνεύµατος / Αγ.Τριάδα, Καρδιανή, Φαλατάδος, Χατζηράδος (κινητή εορτή)24. Αγ. Ιωάννη, Μουντάδος 29. Πέτρου και Παύλου / Τριαντάρος 30. Αγ. Αποστόλων / Τριαντάρος

ΙΟΥΛΙΟΣ 01. Αγ. Αναργύρων / Αρνάδος, Μαρλάς, Πόρτο 20. Προφήτη Ηλία / Βακέτα, Χώρα 25. Αγ. Άννας / Τζάδος 26. Αγ. Παρασκευής / Υστέρνια27. Αγ. Παντελεήµονος, Τριαντάρος ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 06. Μεταµορφώσεως / Πριάστρο, Καρυά, Καρκάδος, ∆υο Χωριά 15. Κοίµηση της Θεοτόκου / Παναγία, Βρυσί 18. Αγ. Αγαπητού / Αγάπη 23. Κυρα-Ξένης / Πύργος 23. Εννιάµερα της Παναγίας / Τσικνιάς, Καρυά 29. Αγ. Ιωάννου Αποκεφαλιστή / Κώµη ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 07. Αγ. Σώστη / Αγ.Σώστης 08. Γενέθλιο της Παναγίας / Βουρνιώτισσα 14. Τιµίου Σταυρού / Κτικάδος, Πριάστρο, Χώρα (στις 15) ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 26. Αγ. ∆ηµητρίου / Καρυά, Τσικνιάς ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 08. Ταξιαρχών / Χώρα 11. Αγ. Μηνά / Καρδιανή, Ξώµπουργο 21. Εισοδίων Θεοτόκου / Τριπόταµος 25. Αγ. Αικατερίνης/ Κάµπος ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 04. Αγ. Βαρβάρα / Χώρα 05. Aγ. Σάββα / Χώρα 06. Αγ. Νικολάου / Στενή 12. Αγ. Σπυρίδωνος / Κτικάδος 13. Αγ. Λουκίας / Καρυά, Αρνάδος15. Αγ. Ελευθερίου, Καρυά22. Αγ. Αναστασίας, Καρυά

ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

PHO

TO: A

RIS

TEI

DES

KO

NTO

GEO

RG

IS

Page 180: Tinos 360 (Greek)

180Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 181: Tinos 360 (Greek)

181

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Προϊόντα καιΣυνταγέςτης Τήνου

www.tinos360.gr

Page 182: Tinos 360 (Greek)

182 Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν Τ Α Τ Η Σ Τ Η Ν Ο Υ180

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥΟ επισκέπτης της Τήνου έχει την ευκαιρία να γευθεί αφενός µεν την παρα-

δοσιακή κυκλαδίτικη κουζίνα, αφετέρου δε τα ξεχωριστά τηνιακά εδέσµατα µε τα ντόπια αγνά υλικά που παράγει το νησί. Πέρα από τα κηπευτικά που αφθο-νούν σε ποτιστικά περιβόλια, στα απάνεµα σηµεία του νησιού ευδοκιµούν όλων των ειδών οπωροφόρα δέντρα. Ακόµα στο νησί αναπτύσσονται αυτο-φυή θαµνώδη φυτά σε άγονες τοποθεσίες συνήθως, όπως κάπαρη, µανιτάρια, αλιφόνοι, δίκταµο, θυµάρι, άγριες αγκινάρες, ρίγανη, φραγκόσυκα, φασκόµη-λο, χαµοµήλι και όλων των ειδών τα αφεψήµατα.

Η πλούσια βλάστηση του νησιού, κυρίως στα Κάτω Μέρη, δηµιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Κάθε αγροτικό σπίτι έχει αυτάρκεια σε καταναλωτικά αγαθά. Συγκεκριµένα οι χωρικοί εκτρέφουν αγε-λάδες, αιγοπρόβατα, πουλερικά, κουνέλια κ.ά., ενώ οι περιστεριώνες που βρί-σκονται διάσπαρτοι σε όλο το νησί δηλώνουν και την εκτροφή περιστεριών. Το ζώο, όµως, που δε λείπει από κανένα σπίτι του χωριού και το οποίο συ-ντηρεί για ένα χρόνο ο ιδιοκτήτης του, είναι ο χοίρος, τον οποίο τρέφει για να αποκτήσει µεγαλύτερο βάρος, προκειµένου να εξασφαλίσει το κρέας και το λίπος της χρονιάς.

Ύστερα από όλον αυτό το φυτικό και ζωϊκό πλούτο είναι φανερό ότι η Τήνος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στους ντόπιους αλλά και στους επι-σκέπτες της γνήσια και αγνά παραδοσιακά προϊόντα, ορισµένα από τα οποία, µάλιστα, εξάγει εκτός του νησιού και είναι περιζήτητα. Η λούζα, το λουκάνικο, το σκορδάτο, το χοιροµέρι είναι ονοµαστά για τη γευστικότητά τους. Πασί-γνωστα, εξάλλου, είναι το εύγευστο τηνιακό γάλα, η γραβιέρα Τήνου, η κοπα-νιστή, το τυράκι το στρογγυλό, το πέτρωµα (τυρί ανάλατο), το ανθότυρο, το µαλαθούνι, που παράγονται σε ένα σύγχρονο συνεταιριστικό τυροκοµείο.

Ο επισκέπτης θα βρει ακόµα ντόπιο θυµαρίσιο µέλι, λιαστές ντοµάτες, χλωρά και ξερά σύκα και όλα τα είδη των ντόπιων φρούτων και ζαρζαβατι-κών. Γνωστό είναι, επίσης, το άριστης ποιότητας ροζακί σταφύλι, ενώ µπορεί κανείς να δοκιµάσει µουσταλευριά φτιαγµένη από γλυκύτατο µούστο. Τέλος, ο επισκέπτης δε θα φύγει από το νησί, αν δεν πιει τηνιακό κρασί, αλλά κυρίως ρακί.

Όλα τα παραπάνω προϊόντα µπορεί να προµηθευτεί κανείς από το συ-νεταιρισµό, τα καταστήµατα τροφίµων και τις λαϊκές αγορές της Τήνου. Είναι βέβαιο ότι ο καθένας φεύγοντας θα αγοράσει και τα ονοµαστά τηνιακά γλυ-κά φτιαγµένα από αγνά υλικά: αµυγδαλωτά, ξεροτήγανα (δίπλες), «ψαράκια» (σκαλτσούνια), µπεζέδες, τυρόπιτες (γλυκές), λουκούµια κ.ά.

Page 183: Tinos 360 (Greek)

183Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν Τ Α Τ Η Σ Τ Η Ν Ο Υ180

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥΟ επισκέπτης της Τήνου έχει την ευκαιρία να γευθεί αφενός µεν την παρα-

δοσιακή κυκλαδίτικη κουζίνα, αφετέρου δε τα ξεχωριστά τηνιακά εδέσµατα µε τα ντόπια αγνά υλικά που παράγει το νησί. Πέρα από τα κηπευτικά που αφθο-νούν σε ποτιστικά περιβόλια, στα απάνεµα σηµεία του νησιού ευδοκιµούν όλων των ειδών οπωροφόρα δέντρα. Ακόµα στο νησί αναπτύσσονται αυτο-φυή θαµνώδη φυτά σε άγονες τοποθεσίες συνήθως, όπως κάπαρη, µανιτάρια, αλιφόνοι, δίκταµο, θυµάρι, άγριες αγκινάρες, ρίγανη, φραγκόσυκα, φασκόµη-λο, χαµοµήλι και όλων των ειδών τα αφεψήµατα.

Η πλούσια βλάστηση του νησιού, κυρίως στα Κάτω Μέρη, δηµιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Κάθε αγροτικό σπίτι έχει αυτάρκεια σε καταναλωτικά αγαθά. Συγκεκριµένα οι χωρικοί εκτρέφουν αγε-λάδες, αιγοπρόβατα, πουλερικά, κουνέλια κ.ά., ενώ οι περιστεριώνες που βρί-σκονται διάσπαρτοι σε όλο το νησί δηλώνουν και την εκτροφή περιστεριών. Το ζώο, όµως, που δε λείπει από κανένα σπίτι του χωριού και το οποίο συ-ντηρεί για ένα χρόνο ο ιδιοκτήτης του, είναι ο χοίρος, τον οποίο τρέφει για να αποκτήσει µεγαλύτερο βάρος, προκειµένου να εξασφαλίσει το κρέας και το λίπος της χρονιάς.

Ύστερα από όλον αυτό το φυτικό και ζωϊκό πλούτο είναι φανερό ότι η Τήνος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στους ντόπιους αλλά και στους επι-σκέπτες της γνήσια και αγνά παραδοσιακά προϊόντα, ορισµένα από τα οποία, µάλιστα, εξάγει εκτός του νησιού και είναι περιζήτητα. Η λούζα, το λουκάνικο, το σκορδάτο, το χοιροµέρι είναι ονοµαστά για τη γευστικότητά τους. Πασί-γνωστα, εξάλλου, είναι το εύγευστο τηνιακό γάλα, η γραβιέρα Τήνου, η κοπα-νιστή, το τυράκι το στρογγυλό, το πέτρωµα (τυρί ανάλατο), το ανθότυρο, το µαλαθούνι, που παράγονται σε ένα σύγχρονο συνεταιριστικό τυροκοµείο.

Ο επισκέπτης θα βρει ακόµα ντόπιο θυµαρίσιο µέλι, λιαστές ντοµάτες, χλωρά και ξερά σύκα και όλα τα είδη των ντόπιων φρούτων και ζαρζαβατι-κών. Γνωστό είναι, επίσης, το άριστης ποιότητας ροζακί σταφύλι, ενώ µπορεί κανείς να δοκιµάσει µουσταλευριά φτιαγµένη από γλυκύτατο µούστο. Τέλος, ο επισκέπτης δε θα φύγει από το νησί, αν δεν πιει τηνιακό κρασί, αλλά κυρίως ρακί.

Όλα τα παραπάνω προϊόντα µπορεί να προµηθευτεί κανείς από το συ-νεταιρισµό, τα καταστήµατα τροφίµων και τις λαϊκές αγορές της Τήνου. Είναι βέβαιο ότι ο καθένας φεύγοντας θα αγοράσει και τα ονοµαστά τηνιακά γλυ-κά φτιαγµένα από αγνά υλικά: αµυγδαλωτά, ξεροτήγανα (δίπλες), «ψαράκια» (σκαλτσούνια), µπεζέδες, τυρόπιτες (γλυκές), λουκούµια κ.ά.

Page 184: Tinos 360 (Greek)

184

ΦΩTO: “TO ΦΩTOΓPAΦEIO”

Page 185: Tinos 360 (Greek)

185

ΦΩTO: “TO ΦΩTOΓPAΦEIO”

ΦΩ

TO: “

TO Φ

ΩTO

ΓPA

ΦEI

O”

Page 186: Tinos 360 (Greek)

186

ΦΩTO: “TO ΦΩTOΓPAΦEIO”

Page 187: Tinos 360 (Greek)

187

ΦΩ

TO: “

TO Φ

ΩTO

ΓPA

ΦEI

O”

Page 188: Tinos 360 (Greek)

188186Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

Σ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 189: Tinos 360 (Greek)

189186

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Οδοιπορικό

www.tinos360.gr

Page 190: Tinos 360 (Greek)

190

10

10

10

9

9

MAMA∆OΣMAMADOS

MAPΛAΣMARLAS

ΠANOPMOΣPANORMOS

ΡΟΧΑΡΗROCHARI

ΠYPΓOΣPIRGOS

ΠΛATIAPLATIABENAP∆A∆OΣ

VENARDADOS

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΟΡΜΟΣ KAP∆IANHΣ ORMOS KARDIANIS

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

Page 191: Tinos 360 (Greek)

191

10

10

10

9

9

MAMA∆OΣMAMADOS

MAPΛAΣMARLAS

ΠANOPMOΣPANORMOS

ΡΟΧΑΡΗROCHARI

ΠYPΓOΣPIRGOS

ΠΛATIAPLATIABENAP∆A∆OΣ

VENARDADOS

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΟΡΜΟΣ KAP∆IANHΣ ORMOS KARDIANIS

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

THNOΣTINOS

9

5

5

2 2

3

4

48

7

6

1

1

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

KAPKA∆OΣKARKADOS

AETOΦΩΛIAAETOFOLIA

KAΛΛONHKALONI

KΩMHKOMI

TAPAMΠA∆OΣTARAMPADOS

ΣMAP∆AKITOSMARDAKITO

KAMΠOΣKAMPOS

XATZIPA∆OΣCHATZIRADOS

KTIKA∆OΣKTIKADOS

ΣΠEPA∆OΣSPERADOS

ΚΙΟΝΙΑKIONIA

ΠEPAΣTPAPERASTRA

ΟΡ. ΕΞΩΜΒΟΥΡΓΟMT. EXOMVOURGO

ΞINAPAXINARA

KAPYAKARIA

TPIΠOTAMOΣTRIPOTAMOS

TZA∆OΣTZADOS

MOYNTA∆OΣMOUNTADOS

MONAΣTHPIMONASTIRI

KPOKOΣKROKOS

ΛOYTPALOUTRA

ΣKAΛA∆OΣSKALADOS

ΣKΛABOXΩPISKLAVOCHORI

AΓAΠHAGHAPI

BΩΛAΞVOLAX

ΦAΛATA∆OΣFALATADOS

KOYMAPOΣKOUMAROS

MYPΣINHMIRSINI

MEΣHMESI

ΣTENHSTENIKEXPOΣ

KECHROS

ΑΓ. ΙΩΑΝ. ΠOPTOAG. IOANNIS PORTO

MΠEP∆EMIAPOΣBERDEMIAROS TPIANTAPOΣ

TRIANTAROS

∆YO XΩPIADIO CHORIA

APNA∆OΣARNADOS

ΑΓ. ΦΩΚΑΣAG. FOKAS

ΑΓ. ΣΩΣΤΗΣAG. SOSTIS

ΛΥΧΝΑΦΤΙΑLICHNAFTIA

ΠOTAMIAPOTAMIA

ΟΡ. ΤΣΙΚΝΙΑΣM.T. TSIKNIAS

ΛΙΒΑ∆ΑΣLIVADA

Κακή ΣκάλαKaki Skala

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

ΒουρνιότισσαVourniotisa

ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑKOLIMBITHRA

Page 192: Tinos 360 (Greek)

192 Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο190

Ο επισκέπτης της Τήνου, πέρα από το προσκύνηµα στο ναό της Μεγαλόχα-ρης, θα πρέπει να εξερευνήσει το εσωτερικό τοπίο του νησιού, που έχει καταφέ-ρει µέχρι σήµερα να παραµείνει αλώβητο από ξένες επεµβάσεις. Ο περιπατητής θα βαδίσει σε λιθόστρωτους δρόµους και µονοπάτια απολαµβάνοντας το πέτρι-νο στοιχείο της τηνιακής ενδοχώρας, µε την περίτεχνη ξερολιθιά της φτιαγµένη από µοναδικούς τεχνίτες που φρόντισαν να τη «δέσουν» µε το περιβάλλον. Θα έχει, ακόµα, την ευκαιρία να απολαύσει αποµακρυσµένους περιστεριώνες, «κεντηµένους» µε µοναδική µαεστρία από µάστορες της πέτρας, αγροικίες και ξωκλήσια µε περίτεχνα καµπαναριά, αλλά και καταπράσινες ρεµατιές που στολί-ζουν το γαλήνιο τοπίο.

Οι παρακάτω διαδροµές είναι µερικές µόνο από τις πολλές που προσφέρο-νται στους λάτρεις της πεζοπορίας.

1 ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣ - [ΜΥΡΣΙΝΗ] - ΜΑΓΓΑΝΑΡΙ - ΠΛΑΤΥ - ΑΚΤΗ ΛΙΒΑ∆ΑΣΗ διαδροµή αυτή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εφόσον ο οδοι-

πόρος µε αφετηρία το Φαλατάδο, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χω-ριά της Τήνου, έχει την ευκαιρία να περπατήσει σε λιθόστρωτο µονοπάτι στο

µεγαλύτερο µέρος του, να βαδίσει στις σκιερές όχθες του ποταµού της περιοχής µε την πυκνή βλάστηση από πλατάνια και βελανιδιές και να εξερευνήσει τοποθεσί-ες µε παλιούς νερόµυλους. Στη θέση «Λυδάκια», το τοπίο είναι εντυπωσιακό, καθώς άπειροι αποσαθρω-µένοι γρανιτόλιθοι καθη-λώνουν τον περιηγητή. Η

περιπλάνηση µπορεί να ολοκληρωθεί, µέσω των ειδυλλιακών περιοχών Πλατύ και Μαγγανάρι, στον Όρµο της Λιβάδας, µιας πανέµορφης και πεντακάθαρης παραλίας. Βέβαια, η διαδροµή αυτή µπορεί να παραταθεί ως το Φάρο της Λι-βάδας, που βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Στον ίδιο προ-ορισµό µπορεί να καταλήξει κανείς και µε αφετηρία το χωριό Μυρσίνη, που βρίσκεται στους πρόποδες του Τσικνιά.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 193: Tinos 360 (Greek)

193Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο190

Ο επισκέπτης της Τήνου, πέρα από το προσκύνηµα στο ναό της Μεγαλόχα-ρης, θα πρέπει να εξερευνήσει το εσωτερικό τοπίο του νησιού, που έχει καταφέ-ρει µέχρι σήµερα να παραµείνει αλώβητο από ξένες επεµβάσεις. Ο περιπατητής θα βαδίσει σε λιθόστρωτους δρόµους και µονοπάτια απολαµβάνοντας το πέτρι-νο στοιχείο της τηνιακής ενδοχώρας, µε την περίτεχνη ξερολιθιά της φτιαγµένη από µοναδικούς τεχνίτες που φρόντισαν να τη «δέσουν» µε το περιβάλλον. Θα έχει, ακόµα, την ευκαιρία να απολαύσει αποµακρυσµένους περιστεριώνες, «κεντηµένους» µε µοναδική µαεστρία από µάστορες της πέτρας, αγροικίες και ξωκλήσια µε περίτεχνα καµπαναριά, αλλά και καταπράσινες ρεµατιές που στολί-ζουν το γαλήνιο τοπίο.

Οι παρακάτω διαδροµές είναι µερικές µόνο από τις πολλές που προσφέρο-νται στους λάτρεις της πεζοπορίας.

1 ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣ - [ΜΥΡΣΙΝΗ] - ΜΑΓΓΑΝΑΡΙ - ΠΛΑΤΥ - ΑΚΤΗ ΛΙΒΑ∆ΑΣΗ διαδροµή αυτή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εφόσον ο οδοι-

πόρος µε αφετηρία το Φαλατάδο, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χω-ριά της Τήνου, έχει την ευκαιρία να περπατήσει σε λιθόστρωτο µονοπάτι στο

µεγαλύτερο µέρος του, να βαδίσει στις σκιερές όχθες του ποταµού της περιοχής µε την πυκνή βλάστηση από πλατάνια και βελανιδιές και να εξερευνήσει τοποθεσί-ες µε παλιούς νερόµυλους. Στη θέση «Λυδάκια», το τοπίο είναι εντυπωσιακό, καθώς άπειροι αποσαθρω-µένοι γρανιτόλιθοι καθη-λώνουν τον περιηγητή. Η

περιπλάνηση µπορεί να ολοκληρωθεί, µέσω των ειδυλλιακών περιοχών Πλατύ και Μαγγανάρι, στον Όρµο της Λιβάδας, µιας πανέµορφης και πεντακάθαρης παραλίας. Βέβαια, η διαδροµή αυτή µπορεί να παραταθεί ως το Φάρο της Λι-βάδας, που βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Στον ίδιο προ-ορισµό µπορεί να καταλήξει κανείς και µε αφετηρία το χωριό Μυρσίνη, που βρίσκεται στους πρόποδες του Τσικνιά.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 194: Tinos 360 (Greek)

194

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 195: Tinos 360 (Greek)

195Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο 193

Συνεχίζοντας προς τον Ταραµπάδο, θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το µο-ναδικό θέαµα των περίτεχνων περιστεριώνων που βρίσκονται συγκεντρωµένοι στην περιοχή και συγκαταλέγονται στους µεγαλύτερους και καλύτερα διατηρη-µένους του νησιού. Θα προχωρήσει προς το γειτονικό χωριό, τον Κάµπο, απ’ όπου θα προµηθευτεί ζεστά µυρωδάτα παξιµάδια και χωριάτικο ψωµί, και θα κατηφορίσει προς τα Λουτρά, χωριό µέσα στο πράσινο και στα εσπεριδοειδή, έδρα των Ουρσουλινών και Ιησουϊτών µοναχών. Τέλος, θα φτάσει στο τέρµα της διαδροµής, στην Περάστρα, προχωρώντας παράλληλα σχεδόν στο ρέµα της Κώµης, ανάµεσα σε πικροδάφνες και λυγαριές και περνώντας από πέτρινα γεφύρια και λιθόστρωτα δροµάκια.

3 ΜΟΝΗ ΚΕΧΡΟΒΟΥΝΙΟΥ - ΜΟΥΝΤΑ∆ΟΣ - ΣΠΕΡΑ∆ΟΣ - ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ - ΞΩΜΠΟΥΡΓΟΑυτή τη διαδροµή που αρχίζει από τη Μονή Κεχροβουνίου και καταλή-

γει στο Ξώµπουργο ή και αντίστροφα µπορούµε να την παροµοιάσουµε µε συγκοινωνούντα δοχεία, αφού η αρχή και το τέλος της βρίσκονται στις δυο βουνοκορφές µε το ίδιο περίπου υψόµετρο. Γι’ αυτό, όποιος αποφασίσει να την περπατήσει, πρέπει να αντέχει σε κατήφορο και ανήφορο, που στο τέλος βέβαια θα βγει κερδισµένος, καθώς, παράλληλα µε τη σωµατική άσκηση, θα έχει απολαύσει µια ξεχωριστή διαδροµή. Από το Μοναστήρι ξεκινά λιθόκτιστο φιδωτό µονοπάτι που κατηφορίζει την πλαγιά µε τα χωράφια και τις αµέτρητες πεζούλες, τους στάβλους και τα αλώνια και καταλήγει στο χωριό Μουντάδος. Εδώ ο οδοιπόρος έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί στο όµορφο και γραφικό χω-

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Άποψη από την κορυφή του Ξώµπουργου

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 196: Tinos 360 (Greek)

196 Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο194

ριό και να ξαποστάσει πίνοντας νερό από την πηγή του. Στη συνέχεια, περνώ-ντας λιθόκτιστο γεφύρι και αφήνοντας στα δεξιά του την καταπράσινη Καρυά και το λόφο του «Κολοκυθά» µε τον εγκαταλελειµµένο ανεµόµυλο, θα φτάσει στα χωριά Σµπεράδο και Τριπόταµο. Οι δυο αυτοί παραδοσιακοί οικισµοί µε τους αµέτρητους περιστεριώνες, τις λιθόκτιστες βρύσες και τα ξωκλήσια που τους περιβάλλουν γοητεύουν τον επισκέπτη. Μετά τον Τριπόταµο, ο δρόµος γίνεται ανηφορικός και συµπίπτει µε τον αρχαίο δρόµο προς το Ξώµπουργο. Η διαδροµή, περνώντας µέσα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης µε κατάλοιπα του επιβλητικού αρχαϊκού τείχους, τα διάφορα κτίσµατα και το ιερό της ∆ήµητρας, καταλήγει στους πρόποδες του βράχου που φιλοξένησε για αιώνες το µεσαι-ωνικό Κάστρο του νησιού. Μάλιστα, η περιήγηση µπορεί να ολοκληρωθεί µε µια ξενάγηση στη Μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, αλλά και µε ανάβαση στο Φρούριο, για όσους φυσικά αντέχουν.

4 ΚΙΟΝΙΑ - ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ - ΣΜΟΥΡ∆ΙΑ - ΒΑΡΥ - ΠΟΛΕΣ - ΧΩΡΑ∆υο µικρότερες πορείες αυτής της διαδροµής είναι αυτές που συνδέουν τα

χωριά Κτικάδο και Χατζηράδο µε τα Κιόνια, όρµο µε οικισµό και αρχαιολογικό χώρο, όπου βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα και της Αµφιτρί-της. Είναι σχετικά σύντοµες και ξεκούραστες πορείες, αφού είναι κατηφορικές, αλλά και ευχάριστες µε εξαιρετική θέα στο απέραντο Αιγαίο και το γειτονικό νησί της Σύρου. Ο οδοιπόρος θα περάσει από αγροτικούς δρόµους και γεφύ-ρια µέσα στο πράσινο. Το τµήµα αυτό της διαδροµής συνδέεται µε την παλιά αρτηρία Χώρας-Ξώµπουργου, η οποία καταλήγει στη Χώρα, περνώντας δίπλα

από το τείχος της Αρχαίας Τήνου στη θέση «Πόλες» και από τα κατάλοιπα του Πεισιστράτειου υδραγω-γείου. Αν κάποιος θέλει να ακολουθήσει ολόκληρη τη διαδροµή θα ξεκινήσει από το Χατζηράδο ή τον Κτικά-δο, θα περάσει µέσα από τα ερείπια παλιού χωριού, και στη θέση Σµουρδιά θα κα-τηφορίσει στο λιθόστρωτο Ξώµπουργου-Χώρας.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 197: Tinos 360 (Greek)

197Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο194

ριό και να ξαποστάσει πίνοντας νερό από την πηγή του. Στη συνέχεια, περνώ-ντας λιθόκτιστο γεφύρι και αφήνοντας στα δεξιά του την καταπράσινη Καρυά και το λόφο του «Κολοκυθά» µε τον εγκαταλελειµµένο ανεµόµυλο, θα φτάσει στα χωριά Σµπεράδο και Τριπόταµο. Οι δυο αυτοί παραδοσιακοί οικισµοί µε τους αµέτρητους περιστεριώνες, τις λιθόκτιστες βρύσες και τα ξωκλήσια που τους περιβάλλουν γοητεύουν τον επισκέπτη. Μετά τον Τριπόταµο, ο δρόµος γίνεται ανηφορικός και συµπίπτει µε τον αρχαίο δρόµο προς το Ξώµπουργο. Η διαδροµή, περνώντας µέσα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης µε κατάλοιπα του επιβλητικού αρχαϊκού τείχους, τα διάφορα κτίσµατα και το ιερό της ∆ήµητρας, καταλήγει στους πρόποδες του βράχου που φιλοξένησε για αιώνες το µεσαι-ωνικό Κάστρο του νησιού. Μάλιστα, η περιήγηση µπορεί να ολοκληρωθεί µε µια ξενάγηση στη Μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, αλλά και µε ανάβαση στο Φρούριο, για όσους φυσικά αντέχουν.

4 ΚΙΟΝΙΑ - ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ - ΣΜΟΥΡ∆ΙΑ - ΒΑΡΥ - ΠΟΛΕΣ - ΧΩΡΑ∆υο µικρότερες πορείες αυτής της διαδροµής είναι αυτές που συνδέουν τα

χωριά Κτικάδο και Χατζηράδο µε τα Κιόνια, όρµο µε οικισµό και αρχαιολογικό χώρο, όπου βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα και της Αµφιτρί-της. Είναι σχετικά σύντοµες και ξεκούραστες πορείες, αφού είναι κατηφορικές, αλλά και ευχάριστες µε εξαιρετική θέα στο απέραντο Αιγαίο και το γειτονικό νησί της Σύρου. Ο οδοιπόρος θα περάσει από αγροτικούς δρόµους και γεφύ-ρια µέσα στο πράσινο. Το τµήµα αυτό της διαδροµής συνδέεται µε την παλιά αρτηρία Χώρας-Ξώµπουργου, η οποία καταλήγει στη Χώρα, περνώντας δίπλα

από το τείχος της Αρχαίας Τήνου στη θέση «Πόλες» και από τα κατάλοιπα του Πεισιστράτειου υδραγω-γείου. Αν κάποιος θέλει να ακολουθήσει ολόκληρη τη διαδροµή θα ξεκινήσει από το Χατζηράδο ή τον Κτικά-δο, θα περάσει µέσα από τα ερείπια παλιού χωριού, και στη θέση Σµουρδιά θα κα-τηφορίσει στο λιθόστρωτο Ξώµπουργου-Χώρας.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο 195

5 ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣ - ΒΩΛΑΞ - ΓΡΙΖΑ - ΣΚΛΑΒΟΧΩΡΙΟ - ΑΓΑΠΗΗ διαδροµή αυτή οδηγεί από τα «Πάνω» στα «Κάτω Μέρη» της Τήνου,

ξεκινώντας από το βόρειο άκρο του Φαλατάδου και συγκεκριµένα τον Καθλι-κάρο και καταλήγοντας στο χωριό Αγάπη. Ο περιπατητής, αφού περάσει µέσα από ένα µοναδικό τοπίο µε τεράστιους γρανιτόλιθους, θα φτάσει στο χωριό Βωλάξ. Μια ξενάγηση στο γραφικό χωριουδάκι και η αγορά παραδοσιακών καλαθιών επιβάλλονται, καθώς και ένα διάλειµµα για ξεκούραση στο καφε-νείο και την ταβέρνα του οικισµού. Στη συνέχεια, προχωρώντας στην περι-οχή Γρίζα, κατά µήκος της ρεµατιάς µε πρίνους, σκίνα και πικροδάφνες, θα βρε-θεί στο χωριό Αγάπη, µε τα πέτρινα γεφύρια, τους πολλούς περιστεριώνες, τις φραγκοσυκιές και τις αµυγδαλιές. Με µια µικρή πα-ρέκκλιση, ο οδοιπόρος µπορεί να επισκεφτεί το µικρό Σκλαβοχωριό, γενέτειρα του ζωγράφου Νικολάου Γύζη.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Η όµορφη ρεµατιά στο χωριό Αγάπη

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 198: Tinos 360 (Greek)

198 Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο196

6 ΣΤΕΝΗ - ΠΟΤΑΜΙΑ - ΜΑΡΟΥΛΗ - ΛΥΧΝΑΦΤΙΑΑν κάποιος επισκεφτεί τη Στενή, κεφαλοχώρι της Τήνου και του αρέ-

σει η πεζοπορία και η εξερεύνηση, αξίζει να ακολουθήσει το λιθόστρωτο µο-νοπάτι που ξεκινά από εδώ και κατηφορίζει νοτιοανατολικά του νησιού µε κα-τάληξη στην καταπράσινη και ήσυχη παραλία της Λυχναφτιάς. Στην πορεία θα

συναντήσει το χω-ριό της Ποταµιάς µε τις ρεµατιές του, θα περπατήσει στο παλιό δροµάκι της «Τάρταρης», αφού πρώτα θα περάσει το πέτρινο γεφύρι και, κατηφορίζοντας προς Μαρούλη (υπέ-ροχο φυσικό τοπίο),

θα συναντήσει παραδοσιακούς περιστεριώνες µέσα σε περιβόλια. Στη θέση «Νερόµυλος» αξίζει να σταµατήσει για να ξαποστάσει και να δει τον παλιό οικισµό µε το νερόµυλό του. Το τέλος της διαδροµής αυτής είναι η µαγευτική παραλία της Λυχναφτιάς µε τα πολύχρωµα βότσαλα, τα πράσινα νερά και θέα στη βόρεια Μύκονο.

7 ΜΥΡΣΙΝΗ - ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ - ΚΟΡΥΦΗ ΤΣΙΚΝΙΑΟ επισκέπτης του νησιού θα έχει µια ολοκληρωµένη άποψη της Τή-

νου, αν εκτός άλλων διαδροµών, ακολουθήσει και αυτή που οδηγεί στην κορυ-φή του Τσικνιά (726µ ύψος), βουνού µε µύθους γύρω από το όνοµά του. Ξεκινώ-ντας από το χωριό Μυρσίνη παίρνει το µονοπάτι προς «Ξωκόπι» που οδηγεί στους πρόποδες του βουνού. Στη θέση «Μάρµαρα» αρχίζει η ελικοειδής ανάβαση προς το

ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, για να καταλήξει στην κορυφή του Τσικνιά. Εδώ ο περιηγητής δικαιώνεται για την επιλογή του από τη θέα που ανοίγεται µπροστά του σε όλη την Τήνο και το Αιγαίο Πέλαγος µε τα γύρω νησιά.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 199: Tinos 360 (Greek)

199Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο196

6 ΣΤΕΝΗ - ΠΟΤΑΜΙΑ - ΜΑΡΟΥΛΗ - ΛΥΧΝΑΦΤΙΑΑν κάποιος επισκεφτεί τη Στενή, κεφαλοχώρι της Τήνου και του αρέ-

σει η πεζοπορία και η εξερεύνηση, αξίζει να ακολουθήσει το λιθόστρωτο µο-νοπάτι που ξεκινά από εδώ και κατηφορίζει νοτιοανατολικά του νησιού µε κα-τάληξη στην καταπράσινη και ήσυχη παραλία της Λυχναφτιάς. Στην πορεία θα

συναντήσει το χω-ριό της Ποταµιάς µε τις ρεµατιές του, θα περπατήσει στο παλιό δροµάκι της «Τάρταρης», αφού πρώτα θα περάσει το πέτρινο γεφύρι και, κατηφορίζοντας προς Μαρούλη (υπέ-ροχο φυσικό τοπίο),

θα συναντήσει παραδοσιακούς περιστεριώνες µέσα σε περιβόλια. Στη θέση «Νερόµυλος» αξίζει να σταµατήσει για να ξαποστάσει και να δει τον παλιό οικισµό µε το νερόµυλό του. Το τέλος της διαδροµής αυτής είναι η µαγευτική παραλία της Λυχναφτιάς µε τα πολύχρωµα βότσαλα, τα πράσινα νερά και θέα στη βόρεια Μύκονο.

7 ΜΥΡΣΙΝΗ - ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ - ΚΟΡΥΦΗ ΤΣΙΚΝΙΑΟ επισκέπτης του νησιού θα έχει µια ολοκληρωµένη άποψη της Τή-

νου, αν εκτός άλλων διαδροµών, ακολουθήσει και αυτή που οδηγεί στην κορυ-φή του Τσικνιά (726µ ύψος), βουνού µε µύθους γύρω από το όνοµά του. Ξεκινώ-ντας από το χωριό Μυρσίνη παίρνει το µονοπάτι προς «Ξωκόπι» που οδηγεί στους πρόποδες του βουνού. Στη θέση «Μάρµαρα» αρχίζει η ελικοειδής ανάβαση προς το

ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, για να καταλήξει στην κορυφή του Τσικνιά. Εδώ ο περιηγητής δικαιώνεται για την επιλογή του από τη θέα που ανοίγεται µπροστά του σε όλη την Τήνο και το Αιγαίο Πέλαγος µε τα γύρω νησιά.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο 197

8 ∆ΥΟ ΧΩΡΙΑ - ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ - ΚΟΥΝΑΡΕΣ - [ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ] - ΑΓΙΟΣ ΣΩΣΤΗΣΜε αφετηρία το «γλυστέρνι», την κάτω βρύση των ∆υο Χωριών, ο περιη-

γητής µπορεί να ακολουθήσει το παλιό φιδωτό µονοπάτι και να κατηφορίσει την πλαγιά έχοντας απεριόριστη θέα στη θάλασσα. Μπροστά απλώνονται τα βοσκοτόπια της «Μανταλούς», ενώ τριγύρω υπάρχουν διάσπαρτα ξωκλήσια και ελαιώνες. Φτάνοντας στο Μοναστήρι της Φανερωµένης και στη θέση «Κουναρές», ο διαβάτης αξίζει να κάνει στάση για να θαυµάσει το τοπίο και να διακρίνει κατάλοιπα του αρχαίου αγροτικού οικισµού. Μετά τις Κουναρές, η διαδροµή διχάζεται σε δυο κλάδους: ο ένας οδηγεί στην Αγία Βαρβάρα και ο άλλος -κύρια διαδροµή- στο γραφικό λιµανάκι του Αγίου Σώστη, µε ωραία παραλία.

9 ΚΑΛΛΟΝΗ - ΑΕΤΟΦΩΛΙΑ - ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣ - ΣΤΑΥΡΙΑ - ΜΟΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΙΑΝΗΣ - ΠΛΑΤΙΑ - ΠΥΡΓΟΣΟ περιηγητής που θα αποφασίσει να κάνει αυτή τη µεγάλη και εξαιρετικού

πολιτιστικού ενδιαφέροντος διαδροµή, για να πάει από τα Κάτω Μέρη στην Έξω Μεριά, θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει µο-ναδικές εµπειρίες, γιατί θα γνωρίσει την ανεξερεύνη-τη πλευρά της Τήνου. Θα ξεκινήσει από την Καλ-λονή, ένα πολύ όµορφο χωριό, όπως προδίδει και το όνοµά του, θα ανη-φορίσει προς την Αετο-φωλιά µε την ωραία θέα και τη γραφική πηγή, θα περάσει το λιθόκτιστο γε-φύρι και θα φτάσει στους Αγίους Αναργύρους και στα Πυργιά, όπου υπάρ-χουν ερείπια από τους ελληνιστικούς χρόνους. Προχωρώντας πάντα στη βόρεια πλευρά της Τήνου

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 200: Tinos 360 (Greek)

200 Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο198

µε τις απότοµες πλαγιές και την άγρια νησιωτική φύση, και έχοντας δεξιά του το πέλαγος θα σταµατήσει στην τοποθεσία Κόρης Πύργος, για να απολαύσει το µοναδικό τοπίο του λαγκαδιού της Χαλακιάς και αγροικίες χτισµένες πάνω σε αρχαίο οικισµό, καθώς και στα Σταυριά, έναν άλλο σηµαντικό αγροτικό οι-κισµό. Σε όλη τη διαδροµή το τοπίο είναι ξερό µε χαµηλή βλάστηση και χωρά-φια µε τις χαρακτηριστικές πεζούλες χτισµένες µε ντόπιο πέτρωµα. Ο επόµενος σταθµός είναι το Μοναστήρι της Καταπολιανής που ανάγεται στο 18ο αιώνα. Βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού στην περιοχή των Ιστερνίων και έχει υπέ-ροχη θέα στα χωριά της Έξω Μεριάς και πηγή µε δροσερό νερό. Στη συνέχεια η πορεία είναι καθοδική προς το χωριό Πλατιά µε το ηρώο του, αφιερωµένο στους πεσόντες Πανορµίτες, και τελικό προορισµό, τον Πύργο, το µεγαλύτερο χωριό της Τήνου. Εδώ ο περιηγητής θα περπατήσει τα µαρµαρόστρωτα δροµά-κια, θα επισκεφτεί τα Μουσεία Χαλεπά και Πανορµιτών Καλλιτεχνών, τη Σχολή Καλών Τεχνών, το νεκροταφείο του χωριού µε τα υπέροχα γλυπτά του, το νέο Μουσείο Μαρµαροτεχνίας, θα θαυµάσει τα σπάνια υπέρθυρα, και θα ξαποστά-σει στην γραφική πλατεία του χωριού µε τον υπεραιωνόβιο πλάτανο.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 201: Tinos 360 (Greek)

201Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο198

µε τις απότοµες πλαγιές και την άγρια νησιωτική φύση, και έχοντας δεξιά του το πέλαγος θα σταµατήσει στην τοποθεσία Κόρης Πύργος, για να απολαύσει το µοναδικό τοπίο του λαγκαδιού της Χαλακιάς και αγροικίες χτισµένες πάνω σε αρχαίο οικισµό, καθώς και στα Σταυριά, έναν άλλο σηµαντικό αγροτικό οι-κισµό. Σε όλη τη διαδροµή το τοπίο είναι ξερό µε χαµηλή βλάστηση και χωρά-φια µε τις χαρακτηριστικές πεζούλες χτισµένες µε ντόπιο πέτρωµα. Ο επόµενος σταθµός είναι το Μοναστήρι της Καταπολιανής που ανάγεται στο 18ο αιώνα. Βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού στην περιοχή των Ιστερνίων και έχει υπέ-ροχη θέα στα χωριά της Έξω Μεριάς και πηγή µε δροσερό νερό. Στη συνέχεια η πορεία είναι καθοδική προς το χωριό Πλατιά µε το ηρώο του, αφιερωµένο στους πεσόντες Πανορµίτες, και τελικό προορισµό, τον Πύργο, το µεγαλύτερο χωριό της Τήνου. Εδώ ο περιηγητής θα περπατήσει τα µαρµαρόστρωτα δροµά-κια, θα επισκεφτεί τα Μουσεία Χαλεπά και Πανορµιτών Καλλιτεχνών, τη Σχολή Καλών Τεχνών, το νεκροταφείο του χωριού µε τα υπέροχα γλυπτά του, το νέο Μουσείο Μαρµαροτεχνίας, θα θαυµάσει τα σπάνια υπέρθυρα, και θα ξαποστά-σει στην γραφική πλατεία του χωριού µε τον υπεραιωνόβιο πλάτανο.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Ο ∆ Ο Ι Π Ο Ρ Ι Κ Ο 199

10 ΚΑΡ∆ΙΑΝΗ - ΙΣΤΕΡΝΙΑ - [ΟΡΜΟΣ ΙΣΤΕΡΝΙΩΝ] - ΒΕΝΑΡ∆Α∆ΟΣ - ΠΥΡΓΟΣ - ΜΑΡΛΑΣ - ΜΑΜΑ∆ΟΣ

Με αφετηρία την Καρδιανή, καταπράσινο χωριό στη νοτιοδυτική πλευρά της Τήνου, που «κρέµεται» κυριολεκτικά στην πλαγιά βουνού µε µοναδική θέα στο πέλαγος και τη Σύρο, ο οδοιπόρος προχωρεί παράλληλα µε την επαρχιακή οδό προς τα Ιστέρνια, µεγάλο και όµορφο χωριό, µε θέα εφάµιλλη αυτή της Καρδιανής. Εδώ, θα σταµατήσει, για να περπατήσει µέσα στα µαρµαρόστρωτα στενά, να επισκεφτεί το Μουσείο Υστερνιωτών Καλλιτεχνών και την περίτεχνη καθεδρική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Αν θέλει και έχει χρόνο και όρε-ξη, µπορεί να κατηφορίσει στο λιθόστρωτο δροµάκι µε τα σκαλοπάτια για τον Όρµο των Ιστερνίων, όπου θα καθίσει για καφέ στο καφενείο ή για φαγητό µε θαλασσινά στις ψαροταβέρνες. ∆ιαφορετικά, συνεχίζει προς τον Πύργο, περνώντας από το γραφικό χω-ριό Βεναρδάδο, που βρίσκεται σε ρεµατιά µε πλατάνια. Αφού περιηγηθεί στο µεγαλύτερο και ωραιότερο χωριό της Τήνου, τον Πύρ-γο, ο οδοιπόρος διασχίζοντας αρχικά την παλιά λιθόστρωτη αρτηρία που οδηγεί στον Πάνορµο, θα ακολουθήσει ανηφορική δια-κλάδωση προς το Μαρλά, µε τη µοναδική εκ-κλησία των Αγ. Αναργύρων και το γειτονικό µοναστήρι της Κυρα-Ξένης, καθώς και το Μα-µάδο, το δυτικότερο οικισµό του νησιού, µε υπέροχη θέα προς το Στενό Τήνου-Άνδρου και την Άνδρο. Ενδιάµεσα, µπορεί να εξερευνήσει τον εγκαταλελειµµένο, πια, οικισµό του Ισµαήλ.

Τα οδοιπορικά της Τήνου βασίστηκαν σε πληροφορίες από το έντυπο «Οδοιπορικό στην Τήνο», κείµενα του κ. Τάσου Αναστασί-ου. Το έντυπο αυτό, γραµµένο σε τρεις γλώσσες - ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά, εκδόθηκε και κυκλοφορεί παράλληλα µε τις δράσεις που πραγµατοποιούνται στην Τήνο από το Τµήµα Πολιτισµού της Νοµαρ-χιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων για την προστασία και ανάδειξη του επιλεγµένου ∆ικτύου λιθόστρωτων παλαιών δρόµων και µονοπατιών του νησιού.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Τα οδοιπορικά της Τήνου βασίστηκαν σε πληροφορίες από το έντυπο «Οδοιπορικό στην Τήνο», κείµενα του κ. Τάσου Αναστασίου. Το έντυπο αυτό, γραµµένο σε τρεις γλώσσες - ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά, εκδόθηκε και κυκλοφορεί παράλληλα µε τις δράσεις που πραγµατοποιούνται στην Τήνο από το Τµήµα Πολιτισµού της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων για την προστασία και ανάδειξη του επιλεγµένου Δικτύου λιθόστρωτων παλαιών δρόµων και µονοπατιών του νησιού.

Page 202: Tinos 360 (Greek)

202Φ

ΩΤΟ

: ΖΕΦ

Η Π

ΟΤΗ

ΡΗΦ

ΩTO

: ZEΦ

H Π

OT

HPH

Page 203: Tinos 360 (Greek)

203

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

∆ιαδροµές

www.tinos360.gr

Page 204: Tinos 360 (Greek)

204 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ202Φ

ΩΤΟ

: ΓΙΑ

ΝΝ

ΗΣ

ΒΙ∆

ΑΛ

ΗΣ

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 205: Tinos 360 (Greek)

205∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ202

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 203

∆ΙΑ∆ΡΟΜΕΣ ΜΕ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

Το οδικό δίκτυο της Τήνου ευνοεί τις διαδροµές µε αυτοκίνητο ή µηχανή, και ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γυρίσει και να γνωρίσει το νησί σε τρεις ή και περισσότερες µέρες. Οι παρακάτω διαδροµές είναι προτεινόµενες και επιτρέ-πουν στον περιηγητή να ξεναγηθεί µόνος του και µε τον καλύτερο τρόπο στην τηνιακή ύπαιθρο και τα παραδοσιακά χωριά της.

1 ΤΡΙΑΝΤΑΡΟΣ - ∆ΥΟ ΧΩΡΙΑ - ΑΡΝΑ∆ΟΣ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ - ΣΤΕΝΗ - ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣΑκολουθώντας τον «παλιό» - άλλοτε µοναδικό- γραφικό ασφαλτόδροµο

που οδηγεί από τη Χώρα στα χωριά, επιλέγουµε να πάµε προς Μοναστήρι. Στην έξοδο της πόλης συναντούµε την Αγία Παρασκευή - πρώην µοναστήρι και τώρα ενοριακό ναό. Όλη η διαδροµή είναι υπέροχη, καθώς το τοπίο τριγύ-ρω είναι µαγευτικό µε χωράφια χτισµένα µε πέτρινα πεζούλια, γεµάτα µε ελιές και συκιές, περιστεριώνες και κάτασπρα ξωκλήσια, γε-φύρια και ρεµατιές, αλλά και θέα από ψηλά στη Χώρα και τη θάλασσα. Στη θέση «∆ε-ράφια-Κόκκινες Εκκλησιές» ακολουθούµε το δρόµο δε-ξιά της διασταύρωσης προς Μοναστήρι. Τα πρώτα χω-ριά που συναντούµε είναι ο γραφικός Μπερδεµιάρος και ο παραδοσιακός Τριαντάρος. Εδώ αξίζει να σταµατήσουµε για να περιπλανη-θούµε στα στενά σοκάκια µε τις καµάρες, να δροσιστούµε στην κρύα βρύση, να δούµε το παλιό ελαιοτριβείο που εκτίθεται στην είσοδο και να φάµε σε ταβέρ-να στη ρεµατιά ή ψηλότερα µε θέα. Στη συνέχεια ανηφορίζουµε στα ∆υο Χω-ριά, όπου η µοναδική θέα στο απέραντο γαλάζιο σαγηνεύει κάθε περαστικό. Μια εξερεύνηση του χωριού είναι προτεινόµενη, αφού το χωριό αυτό εκτός από γραφικότητα και οµορφιά διαθέτει µεγάλη πλατεία µε γέρικους πλατάνους που τη σκιάζουν. Επόµενη στάση είναι ο γειτονικός Αρνάδος. Πρόκειται για έναν από τους πιο παραδοσιακούς οικισµούς του νησιού, µε πολλές καµάρες και στοές, το κατανυκτικό «Παναϊδάκι» κρυµµένο σε κρύπτη, µουσεία, αλλά και ταβέρνες µε ωραία θέα. Ακολουθώντας το δρόµο φτάνουµε στο Μοναστήρι

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 206: Tinos 360 (Greek)

206 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ204

της Κυρίας των Αγγέλων, στο Κεχροβούνι. Εδώ απαιτείται χρόνος, ώστε να το επισκεφτούµε και να περιπλανηθούµε στα στενά σοκάκια του, φροντισµένα από τις καλόγριες, να προσκυνήσουµε την κάρα της Αγίας Πελαγίας (µονα-

χής που είδε το όραµα της ευρέσεως της εικόνας του Ευαγγελισµού) και να αγοράσουµε χειροποίητα έργα των µοναχών. Η διαδροµή συνεχίζει στο δρόµο που είναι χαραγµένος στην πλαγιά του βουνού. Αριστερά απλώ-νεται το καταπράσινο χωριό της Κα-ρυάς που µπορούµε να επισκεφτούµε κατηφορίζοντας παλιό µονοπάτι, ενώ στη συνέχεια υπάρχουν τα µικρά χω-ριά του Τζάδου και Κέχρου. Στη θέση «Πεντόστρατο», κοµβικό σηµείο, θα στρίψουµε δεξιά προς Στενή, κεφα-λοχώρι µε τις καθέδρες Άγ. Νικόλαο στο κάτω χωριό και Άγ. Αντώνιο στο

άνω (Καµάρι) και θα επισκεφτούµε το µουσείο του µε τα σπάνια εκθέµατα. Θα συνεχίσουµε λίγο ακόµα προς τα γραφικά και καταπράσινα χωριά της Μυρσί-νης και Ποταµιάς µε τους παλιούς περιστεριώνες, νερόµυλους και αλώνια στη λαγκαδιά. Αφού επιστρέψουµε στο Πεντόστρατο, περνώντας από το χωριό

της Μέσης, θα κατευθυνθούµε δεξιά προς Φαλατάδο, το δεύτερο µεγάλο χωριό του νησιού, απλωµένο στο βουνό, όπου θα περπατήσουµε στα στενά πλακόστρωτα δροµάκια του και θα επισκεφτούµε την καθέδρα του µε τον ψηλό θόλο, τα µουσεία, αλλά και τις ταβέρνες µε τα παραδοσιακά εδέσµατα. Όποιος επιθυµεί µπορεί να επισκεφτεί και το γειτονικό Ξώ-µπουργο µε το καθολικό µοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού και να ανηφορήσει ως την κορυφή του µε τη φανταστική θέα περπατώντας στα ερείπια του Κάστρου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 207: Tinos 360 (Greek)

207∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 205

2 ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ - ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ - ΞΙΝΑΡΑ - ΛΟΥΤΡΑ - ΒΩΛΑΞ - ΚΩΜΗ - ΚΑΛΛΟΝΗΜε αφετηρία τη Χώρα και ανεβαίνοντας τον «καινούργιο» δρόµο κατευ-

θυνόµαστε προς Πύργο. Εκτός από την τηνιακή ύπαιθρο µε τις αναβαθµίδες και τα κοπάδια που βόσκουν µέσα στα χωράφια, εντυπωσιάζει και το φράγµα της Βακέτας που φαντάζει χαµηλά σαν µια µικρή λίµνη πάνω από την πόλη. Ύστερα από διαδροµή 5 χλµ. περίπου συναντούµε τον Τριπόταµο µε τους πολλούς διάσπαρτους περιστεριώνες. Το χωριό είναι γραφικότατο και αξίζει µια επίσκε-ψη. Εδώ άλλωστε επέλεξε να ζήσει και ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης. Η διασταύρωση δεξιά οδηγεί στα όµορφα χωριά της Καρυάς και του Μουντά-δου, ενώ παίρνοντας το δρόµο αριστερά προς Πύργο περνούµε από παλαιούς

ανεµόµυλους και το τυροκοµείο του νησιού. Μετά από µικρή απόσταση (περ. 1 χλµ.) φτάνουµε στα χωριά Κτικάδο και Χατζηράδο. Μια στάση για καφέ και φα-γητό µε θέα τα Κιόνια και τη θάλασσα είναι ό, τι καλύτερο πριν τη συνέχιση της διαδροµής προς τα ενδότερα του νησιού. Αµέσως µετά θα βρεθούµε µπροστά σε διακλάδωση και κατευθυνόµενοι δεξιά θα οδηγηθούµε στην ιστορική Ξι-νάρα, στους δυτικούς πρόποδες του Ξώµπουργου. Εδώ βρίσκεται η Καθολική Αρχιεπισκοπή µε το αξιόλογο Αρχείο της, καθώς και η έδρα του ∆ήµου Εξωµ-βούργου. Πολύ κοντά είναι το χωριό Λουτρά µε τις ιστορικές µονές των Ουρ-

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ204

της Κυρίας των Αγγέλων, στο Κεχροβούνι. Εδώ απαιτείται χρόνος, ώστε να το επισκεφτούµε και να περιπλανηθούµε στα στενά σοκάκια του, φροντισµένα από τις καλόγριες, να προσκυνήσουµε την κάρα της Αγίας Πελαγίας (µονα-

χής που είδε το όραµα της ευρέσεως της εικόνας του Ευαγγελισµού) και να αγοράσουµε χειροποίητα έργα των µοναχών. Η διαδροµή συνεχίζει στο δρόµο που είναι χαραγµένος στην πλαγιά του βουνού. Αριστερά απλώ-νεται το καταπράσινο χωριό της Κα-ρυάς που µπορούµε να επισκεφτούµε κατηφορίζοντας παλιό µονοπάτι, ενώ στη συνέχεια υπάρχουν τα µικρά χω-ριά του Τζάδου και Κέχρου. Στη θέση «Πεντόστρατο», κοµβικό σηµείο, θα στρίψουµε δεξιά προς Στενή, κεφα-λοχώρι µε τις καθέδρες Άγ. Νικόλαο στο κάτω χωριό και Άγ. Αντώνιο στο

άνω (Καµάρι) και θα επισκεφτούµε το µουσείο του µε τα σπάνια εκθέµατα. Θα συνεχίσουµε λίγο ακόµα προς τα γραφικά και καταπράσινα χωριά της Μυρσί-νης και Ποταµιάς µε τους παλιούς περιστεριώνες, νερόµυλους και αλώνια στη λαγκαδιά. Αφού επιστρέψουµε στο Πεντόστρατο, περνώντας από το χωριό

της Μέσης, θα κατευθυνθούµε δεξιά προς Φαλατάδο, το δεύτερο µεγάλο χωριό του νησιού, απλωµένο στο βουνό, όπου θα περπατήσουµε στα στενά πλακόστρωτα δροµάκια του και θα επισκεφτούµε την καθέδρα του µε τον ψηλό θόλο, τα µουσεία, αλλά και τις ταβέρνες µε τα παραδοσιακά εδέσµατα. Όποιος επιθυµεί µπορεί να επισκεφτεί και το γειτονικό Ξώ-µπουργο µε το καθολικό µοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού και να ανηφορήσει ως την κορυφή του µε τη φανταστική θέα περπατώντας στα ερείπια του Κάστρου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 208: Tinos 360 (Greek)

208 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ206

σουλινών και Ιησουϊτών µοναχών. Εδώ η στάση είναι επιβεβληµένη, αφού ο περιηγητής έχει πληθώρα επισκέψεων στα µουσεία του χωριού, αλλά και στον ίδιο καταπράσινο οικισµό. Συνεχίζοντας και στρίβοντας στη διασταύρωση δε-ξιά, ανηφορίζουµε προς τα χωριά Σκαλάδο µε τη µαγευτική θέα στην κοιλάδα της Κώµης, τον Κουµάρο στους πρόποδες του βουνού Φούρκα και τη Βωλάξ µε το µοναδικό αρχέγονο τοπίο που εντυπωσιάζει µε τους τεράστιους στρογ-

γυλούς βράχους που βρίσκονται διάσπαρτοι παντού. Ακόµα, εδώ συναντά κανείς τους τελευταί-ους καλαθοποιούς που κατα-σκευάζουν καλάθια και κοφίνια, πλεγµένα µε µοναδική µαεστρία. Επιστρέφοντας στην κεντρική αρ-τηρία, στρίβουµε δεξιά προς τον Κρόκο, που βρίσκεται µέσα στη ρεµατιά µε τα σκιερά πλατάνια και τις ταβέρνες που περιµένουν τον επισκέπτη, για να γευτεί παραδο-

σιακά εδέσµατα. Συνεχίζοντας τον κατηφορικό δρόµο και σε µικρή απόσταση παρεκκλίνουµε δεξιά και ανηφορίζουµε προς το ερειπωµένο χωριό Μοναστή-ρια, στο τέρµα του οποίου βρίσκεται το µικρό αλλά πανέµορφο Σκλαβοχωριό. Μετά την αναγκαστική αυτή παρέκκλιση γυρίζουµε ξανά στον κεντρικό δρόµο και κατηφορίζουµε προς Κώµη, συναντώντας αριστερά µας το χωριό Περά-στρα που είναι χτισµένο µέσα στη ρεµατιά µε πετρόχτιστα γεφύρια. Λίγο πιο κάτω, παίρνοντας το δρόµο δεξιά, επισκεπτόµαστε την Αγάπη µε την ξεχω-ριστή αρχιτεκτονική και την όµορφη λαγκαδιά µε τα τρεχούµενα νερά, και αν συνεχίσουµε οδηγούµαστε στη Βουρνιώτισσα, µοναστήρι µε µύθους γύρω από την εικόνα του. Επιστρέφοντας στον αρχικό πάλι δρόµο θα φτάσουµε στην Κώµη, κεφαλοχώρι που βρίσκεται µέσα στη µοναδική µεγάλη πεδιάδα της Τήνου µε τα πολλά οπωροφόρα δέντρα και την πλούσια παραγωγή αγρο-τικών προϊόντων. Από εδώ µπορεί κανείς να πάει στην πανέµορφη παραλία της Κολυµπήθρας, όπου εκτός από αξέχαστο κολύµπι θα απολαύσει φρέσκα θαλασσινά στην ψαροταβέρνα πάνω στο κύµα. Λίγο πιο πέρα από την Κώµη βρίσκονται τα χωριά Κάτω Κλείσµα και Αετοφωλιά. Πλησιάζοντας προς το τέ-λος της διαδροµής αφήνουµε δεξιά µας τον Καρκάδο µε το λοξό καµπαναριό της εκκλησίας του και τερµατίζουµε στην Καλλονή, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χωριά της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩTO: ZEΦH ΠOTHPH

Page 209: Tinos 360 (Greek)

209∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ206

σουλινών και Ιησουϊτών µοναχών. Εδώ η στάση είναι επιβεβληµένη, αφού ο περιηγητής έχει πληθώρα επισκέψεων στα µουσεία του χωριού, αλλά και στον ίδιο καταπράσινο οικισµό. Συνεχίζοντας και στρίβοντας στη διασταύρωση δε-ξιά, ανηφορίζουµε προς τα χωριά Σκαλάδο µε τη µαγευτική θέα στην κοιλάδα της Κώµης, τον Κουµάρο στους πρόποδες του βουνού Φούρκα και τη Βωλάξ µε το µοναδικό αρχέγονο τοπίο που εντυπωσιάζει µε τους τεράστιους στρογ-

γυλούς βράχους που βρίσκονται διάσπαρτοι παντού. Ακόµα, εδώ συναντά κανείς τους τελευταί-ους καλαθοποιούς που κατα-σκευάζουν καλάθια και κοφίνια, πλεγµένα µε µοναδική µαεστρία. Επιστρέφοντας στην κεντρική αρ-τηρία, στρίβουµε δεξιά προς τον Κρόκο, που βρίσκεται µέσα στη ρεµατιά µε τα σκιερά πλατάνια και τις ταβέρνες που περιµένουν τον επισκέπτη, για να γευτεί παραδο-

σιακά εδέσµατα. Συνεχίζοντας τον κατηφορικό δρόµο και σε µικρή απόσταση παρεκκλίνουµε δεξιά και ανηφορίζουµε προς το ερειπωµένο χωριό Μοναστή-ρια, στο τέρµα του οποίου βρίσκεται το µικρό αλλά πανέµορφο Σκλαβοχωριό. Μετά την αναγκαστική αυτή παρέκκλιση γυρίζουµε ξανά στον κεντρικό δρόµο και κατηφορίζουµε προς Κώµη, συναντώντας αριστερά µας το χωριό Περά-στρα που είναι χτισµένο µέσα στη ρεµατιά µε πετρόχτιστα γεφύρια. Λίγο πιο κάτω, παίρνοντας το δρόµο δεξιά, επισκεπτόµαστε την Αγάπη µε την ξεχω-ριστή αρχιτεκτονική και την όµορφη λαγκαδιά µε τα τρεχούµενα νερά, και αν συνεχίσουµε οδηγούµαστε στη Βουρνιώτισσα, µοναστήρι µε µύθους γύρω από την εικόνα του. Επιστρέφοντας στον αρχικό πάλι δρόµο θα φτάσουµε στην Κώµη, κεφαλοχώρι που βρίσκεται µέσα στη µοναδική µεγάλη πεδιάδα της Τήνου µε τα πολλά οπωροφόρα δέντρα και την πλούσια παραγωγή αγρο-τικών προϊόντων. Από εδώ µπορεί κανείς να πάει στην πανέµορφη παραλία της Κολυµπήθρας, όπου εκτός από αξέχαστο κολύµπι θα απολαύσει φρέσκα θαλασσινά στην ψαροταβέρνα πάνω στο κύµα. Λίγο πιο πέρα από την Κώµη βρίσκονται τα χωριά Κάτω Κλείσµα και Αετοφωλιά. Πλησιάζοντας προς το τέ-λος της διαδροµής αφήνουµε δεξιά µας τον Καρκάδο µε το λοξό καµπαναριό της εκκλησίας του και τερµατίζουµε στην Καλλονή, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χωριά της Τήνου.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 207

3 ΚΑΜΠΟΣ - ΤΑΡΑΜΠΑ∆ΟΣ - ΚΑΡ∆ΙΑΝΗ - ΙΣΤΕΡΝΙΑ - ΠΥΡΓΟΣ - ΠΑΝΟΡΜΟΣΗ διαδροµή αυτή είναι ξεχωριστή, γιατί διασχίζει όλη τη νότια πλευρά του

νησιού, έχοντας πάντα αριστερά το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας και δεξιά το άγονο µέρος της Τήνου λόγω ανέµων, πλην όµως όµορφο και µαγευτικό. Με τις αµέτρητες πεζούλες, τα «φαγωµένα» από τον αέρα βράχια και τα διά-σπαρτα κατάλευκα ξωκλήσια που ξεχωρίζουν, η περιπλάνηση είναι ευχάριστη και δικαιώνει τους επισκέπτες. Ξεκι-νώντας από τη Χώρα, παίρνοντας τον καινούργιο δρόµο που οδηγεί στα «Έξω Μέρη» (Πύργο) και προ-σπερνώντας τα χωριά του Τριπο-τάµου και του Κτικάδου ακολου-θούµε το δρόµο παράλληλα προς τη θάλασσα. Το πρώτο χωριό που συναντούµε είναι ο Κάµπος, µε την Αγία Αικατερίνη-κατάλοιπο της Ρωσοκρατίας. Εδώ µια στάση επι-βάλλεται, ώστε να προµηθευτούµε φρέσκα µυρωδάτα παξιµάδια και ζεστό ψωµί. Έπειτα, η εξερεύνηση των γειτονικών χωριών Σµαρδάκι-του και Ταραµπάδου είναι ευχάρι-

Παναγία η Βουρνιώτισσα

Πρόκειται για ένα µοναστήρι που βρίσκεται 4χλµ έξω από το χωριό Αγάπη, µε θέα το πέλαγος και την Κολυµπήθρα, αφιερωµένο στην Παναγία τη Βουρνιώτισσα, της οποίας η θαυµατουργή εικόνα φυλάσσεται στη Μονή Κεχροβουνίου. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεµβρίου, την ηµέρα που, όπως λέγεται, βρέθηκε η εικόνα µε θαυµατουργό τρόπο. Κάποιος που ζούσε εκεί κοντά είδε ένα βράδυ φως στη θάλασσα. Όταν πλησίασε βρήκε ένα πιθάρι και µέσα την εικόνα. Το µετέφερε ως ένα σηµείο και στη συνέχεια έγινε ασή-κωτο, πράγµα που ερµήνευσε ότι η Παναγία ήθελε να µείνει εκεί. Σ’ αυτή τη θέση, όπου προϋπήρχε και ξωκλήσι του Αγ. Ιωάννη, χτίστηκε µια µεγάλη εκκλησία, η οποία σήµερα έχει µαρµάρινο δάπεδο, ξύλινο τέµπλο και προ-σελκύει πλήθος πιστών.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 210: Tinos 360 (Greek)

210 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ208

στη, καθώς τα χωριά αυτά διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώµα και κερδί-ζουν τον επισκέπτη. ∆ίπλα στο τελευταίο υπάρχει η συστάδα των µεγαλύτερων και οµορφότερων περιστεριώνων, οι οποίοι ενδείκνυνται για φωτογράφηση και παρατήρηση. Ο δρόµος στη συνέχεια είναι ερηµικός, αφού απουσιάζουν τα χωριά, και το τοπίο αλλάζει σε άγονο, ανεµοδαρµένο, µε κύριο χαρακτηρι-στικό τις πεζούλες, τα βράχια και διάσπαρτα ξωκλήσια και κοπάδια αιγοπροβά-των. Έπειτα από δέκα λεπτά περίπου οδήγησης θα κάνουµε στάση για να θαυ-µάσουµε σε µια γωνιά του δρόµου έναν «περίεργο» βράχο. Είναι λαξευµένος από τους ανέµους και το σχήµα του µοιάζει µε τεράστιο µανιτάρι ή οµπρέλα. Το επόµενο χωριό που συναντούµε είναι η Καρδιανή. «Κρέµεται» κυριολεκτικά πάνω στο βράχο και τα νερά που τρέχουν στην περιοχή έχουν µεταµορφώσει το τοπίο σε καταπράσινο και παραδεισένιο, µια µικρή όαση. Αυτό, σε συνδυ-ασµό µε την κρύα πηγή για να ξεδιψάσουµε, αλλά και το ίδιο το χωριό που αποτελεί στολίδι του νησιού επιβάλλουν µια ευχάριστη στάση για περίπατο. Τα Ιστέρνια, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χωριά του νησιού, θα είναι ο επόµενος σταθµός µας. Θα περπατήσουµε στα µαρµαρόχτιστα σοκάκια, θα θαυµάσουµε την αρχιτεκτονική των σπιτιών, θα επισκεφτούµε το µουσείο του χωριού και θα πιούµε καφέ ή αναψυκτικό σε καφενείο εδώ. Λίγο πιο πέρα, υπάρχουν στη σειρά πολλοί παλιοί ανεµόµυλοι, ενδεικτικό της παλιάς οικονο-µικής δραστηριότητας και εµπορίου σιτηρών της περιοχής. Το τοπίο εδώ είναι ιδανικό για φωτογραφίες, αλλά και περιήγηση. Σε µικρή απόσταση και περνώ-ντας από τα χωριά Πλατιά και Βεναρδάδος φτάνουµε στον Πύργο, το µεγαλύ-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 211: Tinos 360 (Greek)

211∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ208

στη, καθώς τα χωριά αυτά διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώµα και κερδί-ζουν τον επισκέπτη. ∆ίπλα στο τελευταίο υπάρχει η συστάδα των µεγαλύτερων και οµορφότερων περιστεριώνων, οι οποίοι ενδείκνυνται για φωτογράφηση και παρατήρηση. Ο δρόµος στη συνέχεια είναι ερηµικός, αφού απουσιάζουν τα χωριά, και το τοπίο αλλάζει σε άγονο, ανεµοδαρµένο, µε κύριο χαρακτηρι-στικό τις πεζούλες, τα βράχια και διάσπαρτα ξωκλήσια και κοπάδια αιγοπροβά-των. Έπειτα από δέκα λεπτά περίπου οδήγησης θα κάνουµε στάση για να θαυ-µάσουµε σε µια γωνιά του δρόµου έναν «περίεργο» βράχο. Είναι λαξευµένος από τους ανέµους και το σχήµα του µοιάζει µε τεράστιο µανιτάρι ή οµπρέλα. Το επόµενο χωριό που συναντούµε είναι η Καρδιανή. «Κρέµεται» κυριολεκτικά πάνω στο βράχο και τα νερά που τρέχουν στην περιοχή έχουν µεταµορφώσει το τοπίο σε καταπράσινο και παραδεισένιο, µια µικρή όαση. Αυτό, σε συνδυ-ασµό µε την κρύα πηγή για να ξεδιψάσουµε, αλλά και το ίδιο το χωριό που αποτελεί στολίδι του νησιού επιβάλλουν µια ευχάριστη στάση για περίπατο. Τα Ιστέρνια, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χωριά του νησιού, θα είναι ο επόµενος σταθµός µας. Θα περπατήσουµε στα µαρµαρόχτιστα σοκάκια, θα θαυµάσουµε την αρχιτεκτονική των σπιτιών, θα επισκεφτούµε το µουσείο του χωριού και θα πιούµε καφέ ή αναψυκτικό σε καφενείο εδώ. Λίγο πιο πέρα, υπάρχουν στη σειρά πολλοί παλιοί ανεµόµυλοι, ενδεικτικό της παλιάς οικονο-µικής δραστηριότητας και εµπορίου σιτηρών της περιοχής. Το τοπίο εδώ είναι ιδανικό για φωτογραφίες, αλλά και περιήγηση. Σε µικρή απόσταση και περνώ-ντας από τα χωριά Πλατιά και Βεναρδάδος φτάνουµε στον Πύργο, το µεγαλύ-

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 209

τερο χωριό του νησιού, αλλά και σηµαντικότερο, καθώς υπήρξε η γενέτειρα πληθώρας γνωστών καλλιτεχνών. Αλλά και το ίδιο το χωριό είναι αξιόλογο, µε τα γραφικά µαρµαρόστρωτα σοκάκια του, τα παραδοσιακά του σπίτια, τα γλυ-πτά που έχουν εντοιχιστεί παντού, τις δυο επιβλητικές του εκκλησίες, τα µου-σεία, το νεκροταφείο µε τα καλλιτεχνήµατα, αλλά και την όµορφη και φιλόξενη πλατεία µε το γέρικο πλάτανο που σκιάζει τα τραπεζάκια των καφενείων. Έπειτα από εκτεταµένη βόλτα εδώ και στάση για καφέ ή γλυκό (το γαλακτοµπούρεκο προτείνεται) στην πλατεία του Πύργου, προχωρούµε προς το επίνειό του, τον Πάνορµο. Εδώ, θα σταµατήσουµε για κολύµπι σε µια από τις όµορφες παρα-λίες που περιβάλλουν το λιµανάκι, αλλά και για φαγητό σε µια από τις γραφικές ψαροταβέρνες. Αν θέλουµε, µπορούµε να επισκεφτούµε και τα κοντινά χωριά του Μαρλά και Μαµάδου, που είναι τα πιο αποµακρυσµένα της Τήνου ή και το παλιό µοναστήρι της Κυρα-Ξένης, κοντά στο Μαρλά.

Η ΚΥΡΑ-ΞΕΝΗ

Κοντά στο χωριό Μαρλάς

υπάρχει το µοναστήρι της Παναγίας

της Κυρα-Ξένης, το οποίο οικοδοµή-

θηκε από το 1732 ως το 1756. Κατά

την παράδοση ένα καράβι που ερχό-

ταν από τα ∆αρδανέλλια κινδύνευσε

έξω από τον Πάνορµο από κακοκαι-

ρία. Ο καπετάνιος µε το πλήρωµα

παρακάλεσαν την Παναγία να τους

σώσει, ενώ ο ίδιος έταξε να γίνει

µοναχός. Πράγµατι, όταν βούλιαζε

το πλοίο και έπεσαν στη θάλασσα,

βρήκε µέσα στα κύµατα εικόνα της

Παναγίας (άλλη παράδοση θέλει να

την είχε µαζί του στο πλοίο) που

του ζήτησε να τη φέρει στη στεριά.

Όταν σώθηκε, ήρθε στο Μαρλά και

κάθισε να ξεκουραστεί. Την ώρα που σηκώθηκε να φύγει, το εικόνισµα ήταν ασή-

κωτο, πράγµα που ερµήνευσε ότι έπρεπε να χτίσει ναό στο σηµείο αυτό. Τον έχτισε

πουλώντας όλη την περιουσία του και τον αφιέρωσε στην Παναγία την Κυρα-Ξένη,

επειδή ήρθε από τα ξένα. Ο καπετάνιος έγινε µοναχός Καλλίνικος και έζησε µέχρι

βαθιά γεράµατα. Σήµερα η Κυρα-Ξένη γιορτάζει την πρώτη Κυριακή µετά τον ∆εκαπε-

νταύγουστο και συγκεντρώνεται κόσµος από όλη την Τήνο.

ΦΩ

ΤΟ: Ζ

ΕΦΗ

ΠΟ

ΤΗΡΗ

ΦΩ

TO: Z

EΦH

ΠO

TH

PH

Page 212: Tinos 360 (Greek)

212

ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣKORIS PYRGOS

ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΜΠΟΣPOLEMOU KAMPOS

ΙΣΜΑΗΛISMAIL

MAMA∆OΣMAMADOS

MAPΛAΣMARLAS

ΠANOPMOΣPANORMOS

ΡΟΧΑΡΗROCHARI

ΠYPΓOΣPIRGOS

ΠΛATIAPLATIABENAP∆A∆OΣ

VENARDADOS

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΟΡΜΟΣ KAP∆IANHΣ ORMOS KARDIANIS

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

Page 213: Tinos 360 (Greek)

213

ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣKORIS PYRGOS

ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΜΠΟΣPOLEMOU KAMPOS

ΙΣΜΑΗΛISMAIL

MAMA∆OΣMAMADOS

MAPΛAΣMARLAS

ΠANOPMOΣPANORMOS

ΡΟΧΑΡΗROCHARI

ΠYPΓOΣPIRGOS

ΠΛATIAPLATIABENAP∆A∆OΣ

VENARDADOS

ΥΣΤΕΡΝΙΑISTERNIA

ΟΡΜΟΣ ΥΣΤΕΡΝΙΩΝORMOS ISTERNION

Μ. ΚαταπολιανήςM. Katapolianis

KAP∆IANHKARDIANI

Π. ΟΡΜΟΣ KAP∆IANHΣ ORMOS KARDIANIS

Π. ΒΑΘΥB. VATHI

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

ΠΕΤΡΙΑΔΟΣPETRIADOS

ΤΗΝΟΣTINOS

Π. ΑΓ. ΡΩΜΑΝΟΣAG. ROMANOS B.

KAPKA∆OΣKARKADOS

AETOΦΩΛIAAETOFOLIA

KAΛΛONHKALONI

KΩMHKOMI

TAPAMΠA∆OΣTARAMPADOS

ΣMAP∆AKITOSMARDAKITO

KAMΠOΣKAMPOS

XATZIPA∆OΣCHATZIRADOS

KTIKA∆OΣKTIKADOS

ΣΠEPA∆OΣSPERADOS

ΚΙΟΝΙΑKIONIA

ΠEPAΣTPAPERASTRA

ΟΡ. ΕΞΩΜΒΟΥΡΓΟMT. EXOMVOURGO

ΞINAPAXINARA

KAPYAKARIA

TPIΠOTAMOΣTRIPOTAMOS

TZA∆OΣTZADOS

MOYNTA∆OΣMOUNTADOS

MONAΣTHPIMONASTIRI

KPOKOΣKROKOS

ΛOYTPALOUTRA

ΣKAΛA∆OΣSKALADOS

ΣKΛABOXΩPISKLAVOCHORI

AΓAΠHAGHAPI

BΩΛAΞVOLAX

ΦAΛATA∆OΣFALATADOS

KOYMAPOΣKOUMAROS

MYPΣINHMIRSINI

MEΣHMESI

ΣTENHSTENIKEXPOΣ

KECHROS

ΑΓ. ΙΩΑΝ. ΠOPTOAG. IOANNIS PORTO

MΠEP∆EMIAPOΣBERDEMIAROS TPIANTAPOΣ

TRIANTAROS

∆YO XΩPIADIO CHORIA

APNA∆OΣARNADOS

ΑΓ. ΦΩΚΑΣAG. FOKAS

ΑΓ. ΣΩΣΤΗΣAG. SOSTIS

ΛΥΧΝΑΦΤΙΑLICHNAFTIA

ΠOTAMIAPOTAMIA

ΟΡ. ΤΣΙΚΝΙΑΣM.T. TSIKNIAS

ΛΙΒΑ∆ΑLIVADA

Κακή ΣκάλαKaki Skala

Προφ. ΗλίαςProf. Elias

ΒουρνιότισσαVourniotisa

ΚΟΛΥΜΠΗΘΡΑKOLIMBITHRA

Page 214: Tinos 360 (Greek)

214 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ212

∆ΙΑ∆ΡΟΜΕΣ OFF ROAD(MΕ ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)MΕ ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)Ε ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)

Το οδικό δίκτυο της Τήνου είναι πάνω από 1000 χλµ., εκ των οποίων τα 600 περίπου είναι χωµατόδροµος. Έτσι, το νησί εκτός των άλλων προνοµίων του αποτελεί ένα µικρό παράδεισο για τους επισκέπτες που θέλουν να το γυρί-σουν µε τζιπ ή µηχανές enduro.

Οι παρακάτω διαδροµές είναι οι πιο δηµοφιλείς, όµως θα πρέπει ο περιη-γητής να γνωρίζει ότι οι χωµατόδροµοι καθώς και τα µονοπάτια που µπορεί να ακολουθήσει είναι αµέτρητα.

Α ΓΥΡΟΣ ΤΣΙΚΝΙΑΜε αφετηρία το χωριό Στενή, ο επισκέπτης µπορεί να ακολουθήσει το χω-

µατόδροµο, που σε κάποια σηµεία του εναλλάσσεται µε άσφαλτο, για να κάνει το γύρο του πιο ψηλού βουνού της Τήνου. Ο δρόµος είναι στρωτός και το το-πίο µαγευτικό, καθώς από τη µια µεριά υπάρχει το επιβλητικό οµιχλιασµένο συ-νήθως βουνό που ρίχνει τη σκιά του, ενώ από την άλλη η απέραντη θάλασσα. Από εδώ µάλιστα το γειτονικό νησί της Μυκόνου φαίνεται πολύ καθαρά. Εκτός όµως από το γύρο του Τσικνιά, ο περιηγητής µπορεί να ανέβει και στην κορυφή του (µόνο µε enduro ή πολύ σκληρά τζιπ). Η διαδροµή είναι πολύ απότοµη και απαιτεί προσοχή, αλλά δικαιώνει όποιον την ακολουθήσει, καθώς θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το άγριο φυσικό ορεινό τοπίο µε τα απόκρηµνα βρά-χια και την πανοραµική θέα. Στην κορυφή του βουνού βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, σε υψόµετρο 723µ. Οι παθιασµένοι µηχανόβιοι πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν κάθε µονοπάτι που βρίσκουν, εξερευνώντας έτσι όλο το βουνό και τα µυστικά του.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

714 µ.714 µ.

I

ΦΩTO: ΓIANNHΣ BIΔAΛHΣ

Page 215: Tinos 360 (Greek)

215∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ212

∆ΙΑ∆ΡΟΜΕΣ OFF ROAD(MΕ ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)MΕ ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)Ε ΤΖΙΠ ΚΑΙ ENDURO ΜΗΧΑΝΕΣ)

Το οδικό δίκτυο της Τήνου είναι πάνω από 1000 χλµ., εκ των οποίων τα 600 περίπου είναι χωµατόδροµος. Έτσι, το νησί εκτός των άλλων προνοµίων του αποτελεί ένα µικρό παράδεισο για τους επισκέπτες που θέλουν να το γυρί-σουν µε τζιπ ή µηχανές enduro.

Οι παρακάτω διαδροµές είναι οι πιο δηµοφιλείς, όµως θα πρέπει ο περιη-γητής να γνωρίζει ότι οι χωµατόδροµοι καθώς και τα µονοπάτια που µπορεί να ακολουθήσει είναι αµέτρητα.

Α ΓΥΡΟΣ ΤΣΙΚΝΙΑΜε αφετηρία το χωριό Στενή, ο επισκέπτης µπορεί να ακολουθήσει το χω-

µατόδροµο, που σε κάποια σηµεία του εναλλάσσεται µε άσφαλτο, για να κάνει το γύρο του πιο ψηλού βουνού της Τήνου. Ο δρόµος είναι στρωτός και το το-πίο µαγευτικό, καθώς από τη µια µεριά υπάρχει το επιβλητικό οµιχλιασµένο συ-νήθως βουνό που ρίχνει τη σκιά του, ενώ από την άλλη η απέραντη θάλασσα. Από εδώ µάλιστα το γειτονικό νησί της Μυκόνου φαίνεται πολύ καθαρά. Εκτός όµως από το γύρο του Τσικνιά, ο περιηγητής µπορεί να ανέβει και στην κορυφή του (µόνο µε enduro ή πολύ σκληρά τζιπ). Η διαδροµή είναι πολύ απότοµη και απαιτεί προσοχή, αλλά δικαιώνει όποιον την ακολουθήσει, καθώς θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το άγριο φυσικό ορεινό τοπίο µε τα απόκρηµνα βρά-χια και την πανοραµική θέα. Στην κορυφή του βουνού βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, σε υψόµετρο 723µ. Οι παθιασµένοι µηχανόβιοι πρέπει να γνωρίζουν ότι έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν κάθε µονοπάτι που βρίσκουν, εξερευνώντας έτσι όλο το βουνό και τα µυστικά του.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

714 µ.714 µ.

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 213

Β ΠΕΤΡΙΑ∆ΟΣ - ΦΑΛΑΤΑ∆ΙΑΝΑΜε αυτήν τη διαδροµή ο τουρίστας έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το «γνω-

στό-άγνωστο» βορινό τµήµα του νησιού µε το µοναδικό τοπίο, διάσπαρτο από τους ογκώδεις γρανιτόλιθους, που καθιστούν το µέρος ονειρικό. Οι επι-λογές είναι πολλές, καθώς ο περιηγητής δεν περιορίζεται µόνο σε µια διαδρο-µή. Έτσι, µε τζιπ και µε αφετηρία το χωριό Φαλατάδο, µπορεί να κατευθυνθεί προς την Κακιά Σκάλα και το εκκλησάκι της Παναγιάς. Άλλο δροµολόγιο συν-

δέει τη Βουρνιώτισα µε την παραλία της Κολυµπήθρας και τα Έξω Μέρη. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε µηχανή, αλλά και ισχυρό τζιπ. Και πάλι, τα παρακλάδια είναι αµέτρητα και ο οδηγός έχει τη δυνατότητα να εναλλάσσει τις πορείες του προς κάθε κατεύθυνση µέσω µονοπατιών ή χωµατόδροµων.

Γ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΜΠΟΣΗ διαδροµή αυτή είναι ιδιαίτερη, αφού πρόκειται για περιπλάνηση στο µε-

γαλύτερο οροπέδιο του νησιού. Εδώ το τοπίο είναι νησιωτικό ορεινό άγονο µε άγρια φρύγανα διάσπαρτα, ενώ λείπει κάθε είδους ζωή. Το χαώδες µέρος απαιτεί τη συνοδεία κάποιου ντόπιου. Ο οδηγός τζιπ µπορεί µε αφετηρία το χωριό Αετοφωλιά να κατευθυνθεί προς τον Άγ. Παντελεήµονα, µια καθολική εκκλησία µε ωραία θέα, ή να περιπλανηθεί στο οροπέδιο περιµετρικά. Αντί-θετα, ο οδηγός enduro µηχανής έχει τη δυνατότητα να πάει προς κάθε κατεύ-θυνση σε όλο τον ορεινό όγκο και ακολουθώντας κάθε µονοπάτι. Ο τελικός προορισµός θα µπορούσε να είναι ΒΑ στην εκκλησία της Β΄ Εύρεσης, πάνω από το χωριό Ιστέρνια.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

IIII

III

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

Page 216: Tinos 360 (Greek)

216 ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ214

∆ ΣΤΕΝΟ - ΠΡΑΣΙΝΑ ΜΑΡΜΑΡΑΚαι η διαδροµή αυτή, όπως και οι προηγούµενες είναι ενδιαφέρουσα,

εφόσον ο περιηγητής θα γνωρίσει το Β∆ άκρο της Τήνου. Με τζιπ η µετάβαση προς το Στενό Τήνου-Άνδρου είναι σχετικά εύκολη, καθώς τελευταία ανοίχτη-κε ευρύς χωµατόδροµος (παλαιότερα η διαδροµή ήταν πιο δύσκολη, επειδή ο παλιός δρόµος ήταν κακοτράχαλος). Το τοπίο είναι άγριο και η πλαγιά από-τοµη και απειλητική, αφού ο δρόµος βρίσκεται στο χείλος του γκρεµού, µε τη θάλασσα να απλώνεται από κάτω µαγευτική. Με µηχανή η εξερεύνηση του το-πίου είναι ευκολότερη, καθώς υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Μάλιστα, εκτός του προορισµού στον όµορφο Φάρο που αναδίδει αναµνήσεις κάποιας παλιάς εποχής, ή τις παραλίες Μαλί-Κουµελάς, ο περιηγητής µπορεί να µεταβεί στον Προφήτη Ηλία, εκκλησάκι στην κορυφή του οµώνυµου βουνού µέσω στενού µονοπατιού. Εδώ, η πανέµορφη θέα στα γύρω χωριά και τη θάλασσα δικαιώνει τη ριψοκίνδυνη ανάβαση.

Οι διαδροµές όµως δεν τελειώνουν εδώ... Όπως προαναφέρθηκε, η Τή-νος προσφέρεται για περιπλάνηση µέσω αναρίθµητων µονοπατιών ή χωµατό-δροµων και προσκαλεί τον επισκέπτη να την εξερευνήσει.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣIV

ΦΩ

TO:

ΓIA

NN

BIΔ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 217: Tinos 360 (Greek)

217∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ214

∆ ΣΤΕΝΟ - ΠΡΑΣΙΝΑ ΜΑΡΜΑΡΑΚαι η διαδροµή αυτή, όπως και οι προηγούµενες είναι ενδιαφέρουσα,

εφόσον ο περιηγητής θα γνωρίσει το Β∆ άκρο της Τήνου. Με τζιπ η µετάβαση προς το Στενό Τήνου-Άνδρου είναι σχετικά εύκολη, καθώς τελευταία ανοίχτη-κε ευρύς χωµατόδροµος (παλαιότερα η διαδροµή ήταν πιο δύσκολη, επειδή ο παλιός δρόµος ήταν κακοτράχαλος). Το τοπίο είναι άγριο και η πλαγιά από-τοµη και απειλητική, αφού ο δρόµος βρίσκεται στο χείλος του γκρεµού, µε τη θάλασσα να απλώνεται από κάτω µαγευτική. Με µηχανή η εξερεύνηση του το-πίου είναι ευκολότερη, καθώς υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Μάλιστα, εκτός του προορισµού στον όµορφο Φάρο που αναδίδει αναµνήσεις κάποιας παλιάς εποχής, ή τις παραλίες Μαλί-Κουµελάς, ο περιηγητής µπορεί να µεταβεί στον Προφήτη Ηλία, εκκλησάκι στην κορυφή του οµώνυµου βουνού µέσω στενού µονοπατιού. Εδώ, η πανέµορφη θέα στα γύρω χωριά και τη θάλασσα δικαιώνει τη ριψοκίνδυνη ανάβαση.

Οι διαδροµές όµως δεν τελειώνουν εδώ... Όπως προαναφέρθηκε, η Τή-νος προσφέρεται για περιπλάνηση µέσω αναρίθµητων µονοπατιών ή χωµατό-δροµων και προσκαλεί τον επισκέπτη να την εξερευνήσει.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

Σ

∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Ε Σ 215Φ

ΩΤΟ

: ΑΡΙ

ΣΤΕΙ

∆Η

Σ ΚΟ

ΝΤΟ

ΓΕΩ

ΡΓΗ

ΣΦ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

Page 218: Tinos 360 (Greek)

218Φ

ΩTO

: API

ΣTEI

ΔH

Σ K

ON

TOΓE

ΩPΓ

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Page 219: Tinos 360 (Greek)

219

Εναλλακτικέςµορφέςτουρισµού

www.tinos360.gr

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Page 220: Tinos 360 (Greek)

220 Ε Ν Α Λ Λ Α Κ Τ Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ε Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Μ Ο Υ218

Η Τήνος αποτελεί τον ιδανικό προορισµό κάθε επισκέπτη. Εκτός από τα ιστορικά

κατάλοιπα, τις παραδόσεις και την πολιτιστική δραστηριότητα, έχει να προβάλει και άλλες

δυνατότητες που καλύπτουν ακόµα και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

ΨΑΡΕΜΑΤο νησί, όπως και κάθε Κυκλαδονήσι,

προσφέρεται για ψάρεµα. Αυτό µπορεί να

γίνει υποβρυχίως µε ψαροντούφεκο για

πιο οργανωµένους ψαράδες, αλλά και από

τη στεριά µε καλάµι ψαρέµατος ή «καθετή».

Τα ψάρια που ποικίλλουν σύµφωνα µε τις

εποχές και τις περιοχές, ως επί το πλείστον

είναι σαργοί, µελανούρια, µπαλάδες, ρο-

φοί, χριστόψαρα, σκορπίνες, κάθε είδους

πετρόψαρα, αλλά και καλαµάρια.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣ

ΦΩTO: ΔHMHTPHΣ KOPPEΣ

ΦΩTO: APIΣTEIΔHΣ KONTOΓEΩPΓHΣ

Page 221: Tinos 360 (Greek)

221Ε Ν Α Λ Λ Α Κ Τ Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ε Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Μ Ο Υ218

Η Τήνος αποτελεί τον ιδανικό προορισµό κάθε επισκέπτη. Εκτός από τα ιστορικά

κατάλοιπα, τις παραδόσεις και την πολιτιστική δραστηριότητα, έχει να προβάλει και άλλες

δυνατότητες που καλύπτουν ακόµα και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

ΨΑΡΕΜΑΤο νησί, όπως και κάθε Κυκλαδονήσι,

προσφέρεται για ψάρεµα. Αυτό µπορεί να

γίνει υποβρυχίως µε ψαροντούφεκο για

πιο οργανωµένους ψαράδες, αλλά και από

τη στεριά µε καλάµι ψαρέµατος ή «καθετή».

Τα ψάρια που ποικίλλουν σύµφωνα µε τις

εποχές και τις περιοχές, ως επί το πλείστον

είναι σαργοί, µελανούρια, µπαλάδες, ρο-

φοί, χριστόψαρα, σκορπίνες, κάθε είδους

πετρόψαρα, αλλά και καλαµάρια.

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

ΤΟ: ∆

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΚΟΡΡ

ΕΣ

Ε Ν Α Λ Λ Α Κ Τ Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ε Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Μ Ο Υ 219

ΚΑΤΑ∆ΥΣΕΙΣΣτο νησί λειτουργεί Σχολή καταδύσεων. Οι ενδιαφερόµενοι

θα πρέπει να ενηµερωθούν πού µπορούν να καταδυθούν νόµιµα.

Άλλωστε, η Τήνος διαθέτει πολλές θαλάσσιες σπηλιές, αλλά και

ναυάγια (πχ. Στενό), τα οποία αξίζει κανείς να επισκεφτεί και να

εξερευνήσει.

ΚΥΝΗΓΙΑνάλογα µε την εποχή, ποικίλλουν και τα θηράµατα. Έτσι, ένας

κυνηγός στην Τήνο µπορεί να κυνηγήσει πέρδικες, λαγούς, αγριο-

κούνελα, αλλά και τρυγόνια και ορτύκια. Στο νησί υπάρχει Κυνηγε-

τικός Σύλλογος που φροντίζει για την ενίσχυση των θηραµάτων

µε εκτροφή αυτών (πχ. πέρδικες) και καλλιέργεια χωραφιών, ώστε

να βρίσκουν τροφή, ενώ υπάρχουν χώροι όπου απαγορεύεται το

κυνήγι.

ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΤα βουνά και τα λαξευµένα από τον άνεµο βράχια του νησιού

προσφέρονται για αναρριχήσεις. Έτσι, τα πιο δηµοφιλή µέρη αυτού

του σπορ είναι ο βράχος του επιβλητικού Ξώµπουργου, αλλά και οι

τεράστιοι γρανιτόλιθοι στα τοπία της Βωλάξ και της Λιβάδας.

ΦΩ

ΤΟ: Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ ΒΙ

∆Α

ΛΗ

ΣΦ

ΩTO

: ΓI

AN

NH

Σ BI

ΔA

ΛH

Σ

Page 222: Tinos 360 (Greek)

222

Page 223: Tinos 360 (Greek)

223

Page 224: Tinos 360 (Greek)

224

MOYΣEIO MAPMAPOTEXNIAΣ (ΠYPΓOΣ): 2283031290MOYΣEIO KΩΣTA TΣOKΛH (KAMΠOΣ): 2283051009

ΔHMOΣ THNOY TΗΛ: 2283360100FAX: 2283360139ΚΕΠ: 2283360300

TΗΛ: 2283023754

ΔHMOTIKH ENOTHTA EΞΩMBOYPΓOY TΗΛ: 2283360200FAX: 2283360230ΚΕΠ: 2283360218

KOINΩΦEΛHΣ EΠIXEIPHΣH YΠHPEΣIΩN ΔHMOY THNOYTΗΛ: 2283360223

ΔHMOTIKH ENOTHTA ΠANOPMOY TΗΛ: 2283031262FAX: 2283031462ΚΕΠ: 2283031302

ΠEPIΦEPEIAKH ENOTHTA THNOY ης

TΗΛ: 2283361200

ΦΩ

TO: E

BEΛY

N Φ

ΩΣK

OY

Page 225: Tinos 360 (Greek)

MOYΣEIO MAPMAPOTEXNIAΣ (ΠYPΓOΣ): 2283031290MOYΣEIO KΩΣTA TΣOKΛH (KAMΠOΣ): 2283051009

ΔHMOΣ THNOY TΗΛ: 2283360100FAX: 2283360139ΚΕΠ: 2283360300

TΗΛ: 2283023754

ΔHMOTIKH ENOTHTA EΞΩMBOYPΓOY TΗΛ: 2283360200FAX: 2283360230ΚΕΠ: 2283360218

KOINΩΦEΛHΣ EΠIXEIPHΣH YΠHPEΣIΩN ΔHMOY THNOYTΗΛ: 2283360223

ΔHMOTIKH ENOTHTA ΠANOPMOY TΗΛ: 2283031262FAX: 2283031462ΚΕΠ: 2283031302

ΠEPIΦEPEIAKH ENOTHTA THNOY ης

TΗΛ: 2283361200

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Αµιραλής Γεώργιος, Τηνιακές Παρουσίες, Ιστορία Λαογραφία, Αδελφότης Τηνίων εν Αθήναις, Αθήνα 2000

• Γεωργαντόπουλος Εµµανουήλ, Τηνιακά: ήτοι αρχαία και νεωτέρα γεωγραφία της νήσου Τήνου, Αδελφότης Τηνίων εν Αθήναις, Αθήνα 1971.

• ∆ελατόλλα-Φωσκόλου Νικολέτα, Κυκλάδων Γεύσεις, Τήνος 2006.

• ∆ελατόλας Στέφανος Ν., Αδελφοί Λαµπάκη, Σύνδεσµος των Απανταχού εκ Μουντάδου Τήνου Καταγοµένων, Αθήνα 2006.

• ∆ελατόλας Στέφανος Ν., Ιωάννης Γ. Πλατύς: ο χαράκτης, ο ξυλογλύπτης, Αθήνα 2005.

• ∆ρόσος ∆ρόσος, Ιστορία της Νήσου Τήνου: Από της 5ης Σταυροφορίας µέχρι της Ενετικής Κυριαρχίας και εκείθεν µέχρι του 1821, ΠΙΙΕΤ, Αθήνα 1996.

• ∆ώριζας Γεώργιος, Η Αρχαία Τήνος, Αθήνα 1974.

• ∆ώριζας Γεώργιος, Η Μεσαιωνική Τήνος, Αθήνα 1976.

• ∆ώριζας Γεώργιος, Η Νέα Τήνος, Αθήνα 1981.

• Κουτελάκης Χάρης, Τήνος Αρχαία και Χριστιανική, ΠΙΙΕΤ και Αδελφότης Τηνίων εν Αθήναις, Αθήνα 2001.

• Λινάρδος Πέτρος Ν. - ∆ελατόλας Στέφανος Ν., Τήνια 1895, Έκδοση ∆ήµου Τήνου 2002.

• Φλωράκης Αλέκος, Τήνος: Λαϊκός Πολιτισµός, Ελληνικό Βιβλίο, Αθήνα 1971.

• π. Μάρκος Φώσκολος, Τήνος: Ιστορία και Πολιτισµός, ∆ήµος Εξωµβούργου Τήνου, Τήνος 2006 (τόµοι Α και Β).

Page 226: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

ΦΩ

TO: A

PIΣT

EIΔ

KO

NTO

ΓEΩ

PΓH

Σ

Page 227: Tinos 360 (Greek)

ΦΩ

ΤΟ: Α

ΡΙΣΤ

ΕΙ∆

ΗΣ

ΚΟΝ

ΤΟΓΕ

ΩΡΓ

ΗΣ

Page 228: Tinos 360 (Greek)
Page 229: Tinos 360 (Greek)
Page 230: Tinos 360 (Greek)
Page 231: Tinos 360 (Greek)
Page 232: Tinos 360 (Greek)
Page 233: Tinos 360 (Greek)
Page 234: Tinos 360 (Greek)
Page 235: Tinos 360 (Greek)
Page 236: Tinos 360 (Greek)
Page 237: Tinos 360 (Greek)

Iωάννης BιδάληςAσφαλιστικός ΠράκτοραςKιν: 69 44 34 88 88

Φραγκίσκος BιδάληςAσφαλιστικός ΣύµβουλοςKιν: 69 47 88 88 80

[email protected]

Mεσσήνης 17 & Παπαφλέσσα143 43, Nέα XαλκηδόναTηλ & Fax: 210.25 33 333

25ης Mαρτίου 15, 84 200, TήνοςTηλ: 22830.51888, Fax: 22830.21111

Page 238: Tinos 360 (Greek)
Page 239: Tinos 360 (Greek)
Page 240: Tinos 360 (Greek)
Page 241: Tinos 360 (Greek)
Page 242: Tinos 360 (Greek)
Page 243: Tinos 360 (Greek)
Page 244: Tinos 360 (Greek)

ΛEΩΦ. THNOY - TPIΠOTAMOY T INOU-TRIPOTAMOU AVE

EYAΓΓEΛIΣTPIAΣ EVAGELISTRIAS STR.

ΛEΩΦ. MEΓAΛOXAPHΣ MEGALOCHARIS AV.

TP. IEPAPXΩN TRION IERARHON STR.

MAPK.

KPIKEΛΛH M

ARK. KRIKELLI ST

R.

ΛEΩΦ

. ZAN

. AΛA

BANO

Y Z

AN. A

LAVA

NOU A

VE.

ΠAΛAIO (MEΣA) ΛIMANIOLD (INNER) PORT

NEO (EΞΩ) ΛIMANINEW (OUTER) PORT

ΠAPAΓΓEPIAPARAGERIA

ΠAΛΛA∆APALADAΠΛAT. NAY.OPΛΩΦ

NAVARHOU ORLOF SQ.

ΠΛATEIAΠANTANAΣΣHΣPADANASSIS SQ.

ΠΛ. ΦEI∆IOYFIDIOU SQ

ΠΛ. EΛEYΘEPIAΣELEFTHERIAS SQ

ΠΛ. BI∆AΛHVIDALI SQ.

ΛEΩΦ. ΣTAYPOY-KIONIΩN STAVROU - KIONION AV

.

N IK. KOPNAPOY NIK. KORNAROU STR.

Lucasroom

Page 245: Tinos 360 (Greek)
Page 246: Tinos 360 (Greek)
Page 247: Tinos 360 (Greek)
Page 248: Tinos 360 (Greek)

ΤΡΟΧΑΝΗ 7, ΤΗΝΟΣ 84200 • ΤΗΛ: 2283025727 • ΦΑΞ: [email protected] • www.typos-press.gr

ΠANAΓIΩTHΣ ΣTYΛ. TOYΦEKΛHΣΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ • ΕΚΔΟΣΕΙΣ • ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΑ

Page 249: Tinos 360 (Greek)

ΣHMEIΩΣEIΣ

Page 250: Tinos 360 (Greek)

ΣHMEIΩΣEIΣ

Page 251: Tinos 360 (Greek)
Page 252: Tinos 360 (Greek)

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr

ΤΗΝΟΣ360ο

• ΖΕΦΗ ΠΟΤΗΡΗ •

ΤΗΝ

ΟΣ 360

οFranco

is Web D

esign

Η Ζέφη Ποτήρη κατάγεται από την Καρυά Τήνου. Σπούδασε Αρχαιολο-γία και Ιστορία Τέχνης στο Πανεπι-στήµιο Αθηνών και συνέχισε τις µε-ταπτυχιακές της σπουδές στη Μουσει-ολογία στο Leicester University. Έχει εργαστεί ως αρχαιολόγος σε ανασκα-φές στην Τήνο και σε µουσεία στην Ελλάδα και το Ηνωµένο Βασίλειο. Η αγάπη της για την ιδιαίτερη πατρίδα της φαίνεται και µέσα από τις µέχρι τώρα εργασίες της, καθώς και την ενεργό συµµετοχή της στα πολιτιστι-κά δρώµενα του νησιού. Έλαβε µέρος εθελοντικά στις Πανεπιστηµιακές ανα-σκαφές στο Ξώµπουργο και έχει πα-ρουσιάσει µεταπτυχιακές εργασίες µε θέµα «Η εικόνα του Ευαγγελισµού και η επιρροή της στον κόσµο», «Τρόποι προσέλκυσης της τοπικής κοινωνίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου» κ. ά. Υπήρξε υπεύθυνη σύνταξης της εφηµερίδας «Φωνή της Καρυάς» κατά το διάστηµα 1998 έως 2004, οπότε και έγινε υπεύθυνη έκδοσής της, ενώ είναι µέλος του ∆. Σ. του Πολιτιστι-κού Συλλόγου Καρυάς.

Επικοινωνία: [email protected]

ΦΩΤΟ: ©photogonia.gr

Ζέφη Π

οτήρη

www.tinos360.gr