Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

32

description

greek

Transcript of Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

Page 1: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος
Page 2: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΕΜ." Η ±Ή

λἕ

ἴἔ Ἑ ±' κ „

.εΜ

α' >ων± €×7 ±ωΜ.( ς _ Φ

Page 3: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ

Page 4: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΣΤΕΛΙΟΥ ΡΑΜΦΟΤ

ΤΙΜΕ ΟΟΤἩἑλληνικὴ αέὀθησ: του χρόνου

ΙΒΒΝ 978­θθθ­527­?Ο2­4

© 2012, Στέλιος Έάμφος, Παλαιὰ Πεντέλη ,Αττικῆς

© Ζοἰλ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

ΑΘΗΝΑ: Μαυροκορδἀτου 11, Τ.Κ. ἰθθ 78τηλ.: 210 Βὅθἀἰθθ ­ 210 ΒΒΒΟΘΟ4, ΜΧ: Ζἰθ 3819439

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Πρασακἀκη 5, Τ.Κ. 'ὀάθ 22τηλ.: 2310­Ζ2Ο9θΖ, ίεκ: 2310­220910

ο­ηπειὶΙ: 1τιίο@εΠτιοεΒοοΙ‹ε.ἐτ Μ Ο γ Σ Ε Σπαραγγελίες: οτ‹1ετε@ειττ11οεϋοοΙ‹ε.8τ Σ­ῖἶ___

ννεϋ: νννννν.ειτ1ηοεΕ›οοΙ‹ε.ἕτ Ἰὶκδόσ­εις Ἀρμός

Page 5: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

<› ιεειν°Ρ­± τ

ιτπἐ·­Ν ιε ι#±:υ ;.··­εἴ ­

ιιιῖ­ε. ¬ ι · ·.±υ;ι¿ιγ

.εαπ ~ιει¬

Τὸ πειμενΔ ςοὴ τῆς ὁμιλι/ας μου στ Ι

σεων του Μεγάρου Μουσικῆς Ἀ η). Ἡἐπὅήλωσι πραγματοποιήθη­

| ΖΟΙΖ Πρόθεσίμου ἦ­' τηματι­

με ι ὲι;ἶι::ἙἩἦ

Ή

·ε..ω

Νιι

νἶ

ιιιη χω\\ `›­ηῖ.;ἶ·3ε),/ω

Ϊ* Ο \Ξ : ­·±:±ιι

Ι ἴω τη ΣΒ"ι ” ιο

·\|

› › ιΟρ­

, λ” επτυγμενη μ

ώ­

ἔ..

ι (ιι

ελει ανΝ ν επδη

ι ἑτσ

Ν ο αποτ/σια τω

Μέ­

ο τουτα πλαι

θ νῶν (γαρον­Ρἰιιεκε στις 16' Φεβρουαριουταν και εἶναι να προχωρήσω σε συσπώτερη κατανόησι του νεοελληνικου πνευμα­τικου πολιτισμοῦ ὑπὸ τὸ πρϊσμα τῆς συμβο­λιπῆς του χρόνου του, ὥστε να φωτισθουν πα ­

λύτερα κάποιες συστατικἑς ὅυσχέρειες τῆς πα­ραγωγικῆς μας συνυπάρξεως μὲ τὸ σημερινὸεὐρωπαιπὸ και παγκόσμιο πολιτισμικὸ περι­βάλλον, παροξυστιπὴ ςοανέρωσι των ὁποίωνβιώνουμε ὀδυνηρὰ κατὰ τὴν παρουσα πρίσι.Μιἐἐιβἶἐ.

Page 6: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

Ἀχρόνως, ἀπὸ νύχτα σὲ νύχτα

Page 7: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

Γιὰ μία ακόμη φορὰ οἱ 'Έλληνες βρισκόμαστεσὲ πολὺ δύσκολη θέσι. “Οχι ὅμως ἐξ αἰτίαςφυσικών καταστροφών, πολεμικών περιπε­τειών εἴτε πολιτικών ανωμαλιών, αλλὰ μετὰαπό σαράντα περίπου χρόνια όίπλετης μετα­πολιτευτικης δημοκρατίας, λαοπροβλητωνκυβερνησεων, πρωτοφανών ελευθεριών καὶοίκονομικης ευημερίας στὰ ασφαλῆ πλαίσια

Ν Β: .. Ν Ἡ Ζ Π \ Ι Ητης υρωπαικης νωσεως. ου σημαινει οτιλόγος της δοκιμασίας εἶναι κυριαρχικὰ οἱ δι­κές μας ἐπιλογὲς καὶ πράξεις. Στους ἐξωτε­ικοὺςἐ θ οὺς εἴ α εν' αντιπα αθέσου ετὸλ.

θυμικὸ της φιλοπατρίας· τώρα πρέπει νὰ νι­κησουμε τὸν κακό μας ἑαυτὸ μὲ την σοφία τουπόνου. Νὰ τὸν αναγνωρίσουμε ἐπὶ τέλους καὶνὰ τὸν τιθασεύσωμε, ὥστε νὰ βγουμε από τὸ< \ 9 | \ 2 Ν ) | , .Νιστορικο αδιεξοδο στο οποιο τουλαχιστον εδω

\ | ,Ν Ν 3! , Ϊ Ϊ 3 |και δυο αιωνες μας εχει εγκλωβισει. Τα αση­κωτα βάρη του νέου Μνημονίου δὲν πρόκειταινὰ αποδώσουν αφ° ἑαυτων, ακόμη καὶ αν τὰ

_ Μ ς

Page 8: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ ΗΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣἹ ΤΟΪΧΡΟΝΟΓ

βαστάξουμε άκλόνητα· θὰ ἀποδώσουν μόνο της ἐκτεταμένης φοροδιαφυγης μαρτυροῦνἐφ® όσον οι πρωταγωνιστὲς της καταστροφης αντιπαλότητα τῶν πολιτῶν πρὸς τὸ κράτοςάποκτησωμε άθόλωτη είκόνα ἑαυτοῦ γιὰ νὰ καὶ τὸ αντίστροφο, αντιπαλότητα ποὺ κατα­

Ν Ω | \ \ Ι | 9 \ Ι ι \ \ 9πορευθουμε υπευθυνα και να προκοψουμε.Εικόνα ἑαυτοῦ θὰ πῇ ἑνότητα της συνειδησε­ γο

ει'Ο

=­5.ἔε

να περιπτωσι προσωρινα με την εξαμοδίων καὶ μεσαζόντων, κατὰ την

Ἱ Η | | ` | | |ως σε ενα κοσμο γινομενο και ἀπογινόμενο ά­ γνησια ὀινατολιτικη πρακτικη. ”Η δημοκρατίαδιάκοπα, ἑνότητα την ὁποία οίκοδομεῖ ἑμ­ τῶν «χαλαρῶν» κανόνων κατηντησε δημο­πειρία τοῦ χρόνου. Χωρις θετικη ἐμπειρία τοῦ κρατία της γενικευμένης διαφθορας, τὸ δὲ ἐν­χρόνου τὰ βιώματα τοῦ ἀνθρώπου ὑφίστανται διαφέρον τῶν πολιτῶν γιὰ τὰ κοινὰ συρρικνώ­άσυνεχη και η αὐτοσυνειδησία του καγθίστα­ θηκε στην άτομικη ἑξυπηρέτησι καὶ βολη.ται άνέφικτη. Ἐὰν οἱ άνθρωποι εἴμαστε ό,τι Ἐμπιστεύονται μόνο τὸν ἑαυτό τους και τὸπρόιττουμε, στὸν χρόνο βρίσκουμε και δημι­ στενὸ περιβάλλον τους, ἐνῷ δυσπιστοῦν βα­ουργοῦμε χάνουμε τὸν ἑαυτό μας· ἐὰν εἴμα­ θότατα στὸ «ἄλλο» και τὸ «ἀλλιῶς». Ἐν τέ­στε και ό,τι πάσχουμε, στην προβληματικη λει η κοινωνία μας ῦποφέρει ἀπὸ χρόνια κρίσιἐμπειρία τοῦ χρόνου ὀφείλουμε νὰ κοιτάξουμε. ἐμπιστοσύνης, μὲ την εὐρεῖα τοῦ όρου ἔννοια.Στην αἴσθησι της διαρκείας τοῦ χρόνου συν­ Δὲν μιλῶ γιὰ την συνηθη καχυποψία ποὺισταται και ἐξελίσσεται η συνείδησι ἑαυτοῦ. μᾶς παραδέρνει, την δηλητηριώδη υπόνοια ότι

(Η κρίσι μας εἶναι κυρίως πνευματικη καὶ ὁ «άλλος» μπορεῖ νὰ εἶναι ἐπικίνδυνος άσχέ­δευτερευόντως δημοσιονομικη. Πρώτη φορὰ τως τοῦ τί φαίνεται· μιλῶ γιὰ κρίσι έμπιστο­σκιὰ της πολιτισμικης μας ταυτότητος προ­ σόνης ὡς κενὸ συνεκτικοῦ νοηματος στὸ θε­βάλλεται τόσο άμεσα καὶ ἔντονα στὰ οίκονο­ σμικὸ καὶ άξιακό μας σύστημα. Σ® αὐτὸ τὸμικὰ της χώρας, ὡς ἀσυμβίβαστο μεταξὺ ὰ­ κενὸ εἰσβάλλει τὸ μηδὲν γιὰ νὰ τοῦ προσδώ­ξιῶν παραδοσιακοῦ τρόπου ὑπάρξεως καὶ νο­ ση την καταστροφη σὰν περιεχόμενο, ανεξ­οτροπιῶν ποὺ τοὺς άντιστοιχοῦν, άφ® ἑνός, καὶ αρτητως ἐὰν ἔκφρασί της ειναι οἱ λεηλασίεςτης ίδιας της υποστάσεως και της λειτουργί­ καὶ οἱ ἐμπρησμοὶ εἴτε συνεχης πολιτικη ἄρ­ας τοῦ κράτους, ἀφ° ἑτέρου. Τὰ ελλείμματα νησι χωρὶς θετικη ἀντιπρότασι. Όταν λείπη

­Ω­ ­13­

Page 9: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪ“ ΧΡΟΝΟ?

πνοη τοῦ νοηματος, όχι μόνο κάθε άνορθωτικη συνδικαλισμοῦ καὶ του κομματισμου που κα­προσπάθεια που ζητεῖ νὰ υπερβῇ τὰ δεδομένα /ι τὰ την Μεταπολίτευσι μετεβληθη σὲ καυχη­είναι ἐκ προοιμίου καταδικασμένη, άλλὰ καὶ μα του πολιτικου μας συστηματος καὶ ὡδη­< .Ὁ 9 \ ( ί #`. Ν· \ ) \ \ Ναη απλη επιχειρησιακη ετοιμοτης του κρατικου γησε στους ελεεινους θεατρινισμους της ψη­μηχανισμου υπονομευεται. Γιὰ νὰ μην κρυ­ φίσεως του δευτέρου Μνημονίου. (Η δυσπιστίαβώμαστε: Στὸ πρόσωπο του ὰγνώστου ‹‹άλ­ προδίδει έλλειμμα αυτοπεποιθησεως, γεννζι δὲ

λου» μᾶς τρομάζει τὸ μέλλον, καθὼς νοιώ­ την άνάγκη ἐμπιστοσυνης ­πίστεως, σὰν θε­θουμε άπειλουμενοι στην άνοιχτη του προ­ ραπευτικη άρωγη στην ὰπιστία. ”Η πίστι ὡς

Ϊ 9 \ \ 5` 3? Η \ | η Ἄ ιν ` \ 3| |οπτικη, εκτος και αν ο «αλλος» ερχεται με ὲμπιστοσυνη σ εμας και στους αλλους παει«συστάσεις ››, ὁπότε συνεργασία εἴτε η φιλία μὲ πίστι στην δυνατότητα, στὸ άνοιγμα τουτου ἐγγυῶνται ὁπωσδηποτε τὸ παρελθὸν καὶ χρόνου που άποκτα φορὰ μέλλοντος μὲ τηντὸ κατοχυρώνουν περαιτέρω σὰν συνθηκη ά­ διακινδυνευσι, ἐξασφαλίζοντας ἐνεργὸ μετοχηποκλείοντας κάθε λόγο νὰ αίσθανώμαστε ά­ στὸν κόσμο της πράξεως καὶ κατ' έπέκτασινπειλούμενοι καὶ άνασφαλεῖς του ὶστορικοῦ χρόνου <Η άπιστία εἶναι κατὰ

(Ως πνευματικὸς καρπὸς περιωρισμένου κάποιον τρόπο τὸ πάθος της μερικότητος καὶχώρου καὶ άγκυλωμένου χρόνου, δυσπιστία ὰναπαυεται στην συνηθεια, ὁποία θέλει νὰάπεργάζεται ψυχολογία άποκλεισμου, ὁποία ι υποτάξη τὸν χρόνο γιὰ νὰ κυβερνά μέσα μαςμὲ την σειρά της ἐμποδίζει την ἐπικοινωνία, σὰν μοῖρα. Τὸ ὰχρονο της μοίρας ἀκυρώνειάποθαρρυνει την είλικρίνεια καὶ την καθαρό­ την λογικη της προσπαθείας καὶ υποκινεῖ μὲτητα καὶ μετατρέπει την ευφυΐα σὲ κουτοπο­ κάθε τρόπο δικαιώματα γυμνωμένα ἀπὸ κά­νηρία. Ὁ καλύτερος τρόπος νὰ βρεθιῇς γιὰ τὰ θε ευθυνη, ὁποία ευθυνη συνυφαίνεται μὲ ά­καλὰ στὸ περιθώριο της ἱστορίας εἶναι νὰ κλει­ ποδοχη του χρόνου.στῇς περηφανα στὸν ἑαυτό σου καὶ νὰ άπο­ Ὁ χρόνος εἶναι άντικειμενικὁς καὶ υποκει­

θνν | ` Ϊ \ ιν | Η Κ | Ψ \ | \μονω ης. Προκειται για την λογικη του με­ μενικος. Αλλο οιλιγες ωρες που χωριζουν τονρικου ­ὶδιοτελους­ συμφέροντος, τὸ ὁποῖο υ­ μαθητη ἀπὸ τὶς ἐξετάσεις καὶ άλλο τὸ άγχος

Ι Ν Ν Ν ε 5 οποκατεστησε τὸ κοινὁ συμφέρον, λογικη του που του προκαλει η αναμονη τους τὸ ίδιο διά­

­ιι­ ­ιε­

Page 10: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ἹἹΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪ' ΧΡΟΝΟΪ

στημα. “Οπως ξέρουμε, ό υποκειμενικός χρό­ αδιάκοπη ροὴ τῶν γεγονότων καὶ μορφὴ στὴννος συνδέεται μὲ τὴν ἑνότητα καὶ τὴν άνά­ \­ προσπάθεια νὰ συνδυάσουμε τὴν ματιά μας

Νπτυξι της συνειδὴσεως καὶ περαιτέρω μὲάντίληψι του ἑαυτοῦ στό περιβάλλον της

Ω·ειοι­.:5ς‹

Ν Νμαζί τους ὡς τρόπο ζωης ­ τότε πως κάτι τέ­ ιοιο εκφράζεται στὴν περίπτωσί μας; Με τί

ναης μεταβολὴς τοῦ φυσικου χρόνου, ὡς έσω­ νοοτροπίες, άντιλὴψεις καὶ συμπεριφορές, καθ­ιω ιν \

τερικης παραστάσεως διακριτης καὶ διαφορε­ ως σ” αὐτὲς άναδεικνύεται χαρακτηριστικάτικὴς άπό τὶς παραστάσεις τῶν άντικειμέ­ λογικὴ της ἑλληνικὴς αἰσθὴσεως του χρόνου;νων. Γι” αὐτό καὶ δὲν συνδυάζουμε τόν χρόνο

κι ιν \ \ . .Ϊ Ε \της ζωης μόνο μὲ τὴν ηλικία και την νοημο­ Η χρόνος μας ειναι, όπως και ὁ τόπος μας,σύνη τοῦ ατόμου, ἀλλὰ και μὲ τόν πνευματικό κλειστός. Ζουμε σὲ μιὰ κοινωνια ὁποία δέ­πολιτισμό, τὴν κουλτούρα ποὺ νοηματοδοτεῖ χιται σὰν σταθερὴ άξία και ἀλὴθεια τὴν οἱ­

°;° ε Ι Ντό ειναι. Τό νόημα ποὺ προσδίδει ένας πνευ­ κογένεια και σὰν ἀσφαλη ἑστία τὴν κατοικία.ματικός πολιτισμός στόν χρόνο λαμβάνει ποι­ ίἰ ροιτοῦμε τό σπίτι παστρικό καὶ τό φροντί­κίλες μορφές, ἐγκεντρίζεται μάλιστα στόν λό­ ζουμε όσο γίνεται, ἀδιαφοροϋμε ωστόσο γιὰ

.`. ε Ν ι ι ι κ ι Ν κ

γο της υπάρξεως τόν όποιο καθε πολιτισμός ιον δημοσιο χωρο, την λειτουργικότητα μὲ3 2 Ν 2 \ Ι \διαθέτει. Έἔτσι ο χρόνος των ἀνθρώπων ενος τὴν καθαριότητα και τὴν αἰσθητικὴ του, Δὲν

άπόμακρου όρεινοῦ χωριου δὲν εἶναι ἴδιος μὲ πρέπει νὰ εἶναι τυχαία τάσι νὰ τρέπουμετόν χρόνο των κατοίκων μιᾶς σημερινης με­ ὰίναα τόν χρόνο μας σὲ χῶρο. Προσωπικα τόγαλουπόλεως. ἀντιλαμβάνομαι ὡς πολιτισμικό προσδιορισμό

Άν ό χρόνος εἶναι κάτι περισσότερο άπ

ο|ύΩ.

­ ποὺ αξίζει τὴν ἰδιαίτερη προσοχὴ μας. “Ισωςπλό μέτρο της κινησεως· ἐὰν σὰν συστατικος νὰ ύπακούωμε άνεπίγνωστα σὲ κάποιο παν­κοινωνικός θεσμός τρέπη τὴν φυσικὴ συνθη­ όιρχαιο ­θρησκευτικὴς καταβολης­ αίτημα

ὕ ι`ικη σὲ πολιτισμό, ἐντάσσοντάς την στους σκο­ ιιίωνιότητος, αφου στό σπίτι καὶ στὴν έκκλη­ποὺς τῶν ανθρώπων ὥστε νὰ συγκλίνουν ἐκεῖ ιιιοιστικὴ κοινότητα ό χρόνος μονίμως άνα­συμβολικὰ τὰ σύνολα καὶ τὰ άτομα· άν δίνη ιιυκλώνεται. Τό άντίθετο ἰσχύει γιὰ τόν δη­σχὴμα στὸ γεγονός ότι τό πᾶν υφίσταται στὴν μύσιο χῶρο ­ κυρίως τὴς πόλεως. Ἐκεῖ ὁ χρό­

­ίθ­ ­17­

Page 11: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪΧΡΟΝΟΓ

νος ξετυλίγεται σὰν ατελείωτο κουβάρι συν­ δόσεως της οἰκογενείας στον ἐσωτερικὸ κό­εχῶς και ανοίγεται, ανοίγεται, ανοίγεται δί­ / σμο ­σοῦ διαμερίσματος της πολοκατοικίας,κην αὺθυπερβάσεως στὴν προοπτικὴ του βελ­ ποὺ απορροφα καὶ αποξενώνει μεταξυ τουςτίονος. “Οταν αὐτὸ δὲν συμβαίνη, ὴ κοινωνία τοὺς ενοίκους.

«κλείνεται μέσα» και ασφυκτια στὰ ἑκατον­ Λἴφνης στὴν Ἀθὴνα ὁ δημόσιος χῶρος ­ταδες «κλειστα επαγγέλματα», ἐνῷ τὸ πολι­ πλατεῖες, κῆποι, μνημεῖα­ ἔχει περιορισθὴτικοσυντεχνιακὸ σύστημα αρμέγει αρειμα­ ὰποπνικτικά. Ἐν τέλει ό,τι αξιόλογο ὑπάρχεινίως τὸ κράτος. Φοβούμαστε τὴν ανοικτότη­ ανάγεται στὸν ίθο αἰῶνα εἴτε εἶναι προπολε­τα από ανασφάλεια καὶ δυσπιστία γιὰ τὸ Δη­ μικό: Ὁ ἐθνικός ­πρώην ‹‹βασιλικός››­ κηπος,μόσιο, ποὺ θεωρουμε «ξένο». Γι” αὐτὸ ακόμη ὴ τριλογία του Χάνσεν (Ἀκαδημία, Πανεπι­καὶ σημερα ἐννοοῦμε τὴν ἐπικοινωνία σὰν στημιο, Βιβλιοθηκη), τὸ Ζάππειο, τὸ ἄλσοςσυναναστροφη, κουτσομπολιό συναλλαγη, τοῦ Συγγρου στὴν Κηφισιά, τὰ Παλαιὰ ανά­τὴν περιορίζουμε σὲ σχηματα οἰκειότητος καὶ κτορα, ὅπου στεγάζεται σημερα η Βουλη, τὸπαρέαἐι μ­Ολονἄιι πθὸ πθλλθυ ἢδη σιἢκροῖεἶ ίίεδίον τοῦ Άρεως, ὴ πλατεία του Δημαρχεί­νέο τύπο χώρου στὸν χρόνο ­ ἕνα χωρόχρονο ου„ ὁ κηπος τοῦ Θησείου. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν απο­ὁ ὁποῖος ὰνῖὶ νὰ ἀκθλθυθῇ Τὴν μερικότητα ψι. μεταπολεμικὰ δὲν έχουμε κάτιαξιοπρόσε­τῆς διιιισπἀσεωει πολιτικὴ λιιγιιιὴ της Μετα­ ι κτο. Θα μπορουσε ισως νὰ αναφερῃ κανειςπολιτεόσεως, απλώνεται διαρκῶς, αγκαλιά­ τὴν διαρρύθμισι της ανατολικης πλευρᾶς τουζει καὶ ενώνει. Φιλοπάππου και τὶς προσβάσεις της Άκρο­

Θὰ προσεγγίσουμε ἐμπειρικὰ τὸν ἑλληνιυιὸ πόλεως, ἔργο νοσταλγικοῦ συντηρητισμοῦ τοῦχρόνο ἐὰν σταθουμε λίγο στὴν διαχείρισι του Δημητρη Πικιώνη. Γεγονός παραμένει ότι ὁχώρου τῶν αστικῶν κέντρων καὶ στὸ απνεῦ­ μαρασμὸς της επαρχίας καί ἐσωτερικὴ με­μα» της τρεχοόσης μας αρχιτεκτονικης. Κι τανάστευσι ποὺ προκάλεσε, θεσμοθέτησαν τὴνεδώ κανόνας εἶναι ἐγκαταλειψι τοῦ δημο­ ἄναρχη δόμησι καὶ μαζι τὴν κερδοσκοπικὴσίου ἑξωτερικου χώρου στὸ όνομα μιᾶς νοση­ λογικὴ τῶν οἰκοδομησίμων τετραγωνικώνρης ἰδιοποιὴσεως του αχρόνου καί μιᾶς παρα­ μέτρων, οποία χάρι στὸ εὕρημα της «μεσο­

­18­ ­ίθ­

Page 12: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ἹἹΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΙ” ΧΡΟΝΟΥ”

τοιχίας» μετέτρεψε τὴν πρωτεύουσα ­μὲ ένα τὸν χρόνο απο τὸ πνεῦμα της ζωης μὲ ό,τι δη­ὴθος στάνης­ σὲ αρχιτεκτονικό σκουπιδότο­ γι μιουργικὸ ὴ δεξίωσί του θα μπορουσε νὰ συν­πο. Το ἐπέβαλαν οἱ δύο μεγάλοι σκοποὶ της επάγεται.ζωης του συγχρόνου ”Βλληνα: Ἱκανοποίησι βι­ Ἀπὸ που αντλεῖ για τὸν ”Ρωμηὸ τ

οα

Ωω

ἔςζ­'5

οτικῶν αναγκῶν καὶ κοινωνικὴ αναγνώρισι. το τὴν μαγνητικη του δύναμι; Πρωτίστως, θὰΤὴν λογικὴ τῶν όρων δομησεως συμπλη­ έλεγα, από τὸν συμβολισμό της οἰκογενείας

ρωσε ὴ κουλτούρα της αντιπαροχὴς που σά­ Διότι στὸν τόπο μας ὴ οἰκογένεια εἶναι ένα εἶ­ρωσε ό,τι εύπρόσωπο απέμενε. Κάθε ὁραμα­ δος μικρης φυλης, μια πατριὰ μὲ κέντρο τηςτισμὸς έξανεμίσθηκε ἐν ὀνόματιτὴς έγκατα­ τὸ σπίτι. Τόπος της οἰκογενείας εἶναι συ­στάσεως στὴν πρωτεύουσα καὶ της ἰδιοκτη­ νεκτικη της στέγη· δὲν έχει αλλο χρόνο αποσίας ακινὴτου. Παράδειγμα οἱ κῆποι του Λυ­ τὴν αναπαραγωγικη της διάρκεια. Χρειάζε­καβηττοῦ, σχεδιασμένοι απο τὸν Τσίλερ,ὴτὸ ται ἑπομένως ίδιόκτητο ακίνητο, τόσο γιὰΠνευματικο κέντρο, που μελέτησε ὁ αρχιτέ­ σταθερό ἑνδιαίτημα ὅσο καὶ για προῖκακτων Ἰωάννης Δεσποτόπουλος, περὶ τα τέλη Άντίθετα ό μέσος Βύρωπαῖος ­μάλιστα τοῦτης δεκαετίας του 1950 για τὴν νησῖδα ὁ­ Βορρᾶ­ δὲν αγοράζει κατοικία αλλα κυρίωςποία σχηματίζεται απο τὴν συμβολὴ τῶν Λε­ νοικιάζει, έντάσσει δηλαδὴ τὸν χῶρο του στὸνωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας καὶ Βασιλέως χρόνο. Τὸ ἑλληνικὸ πρόβλημα, όπως τὸ βιώ­Κωνσταντίνου, ἕως τὶς ὁδοὺς ”Ρηγίλλης καὶ νουμε απὸ συστάσεως του κράτους, θα βρῇΒασιλέως Γεωργίου Βί, ὅπου βρίσκεται τὸ τὴν λύσι του ἐφ” όσον η κλειστὴ ἑλληνικὴΏδεῖο Ἀθηνῶν ­ δικό του πόνημα. Στὶς πα­ οίκογένεια ανοίξῃ πρὸς τὴν κοινωνία καὶ τὸνροξυστικὲς διαστάσεις της ίδεολογίας τοῦ α­ δημόσιο χῶρο της.κινὴτου όφείλεται ἐν πολλοῖς ὴ κρατουσα αρ­ Τὸ ακίνητο συνιστα ἐμβληματικὴ ἐπιβε­χιτεκτονικὴ ασχημια στὸν τόπο μας. “Ομως βαίωσι κατακτησεως του έγγυημένα αμετά­τὸ τίμημα εἶναι ακόμη βαρύτερο: (Η αναγνώ­ βλητου καὶ τιμητικοῦ, στὴν διεκδίκησι τῶνρισι καὶ ασφάλεια, τὶς ὁποῖες υποτίθεται ότι όποίων στρέφεται ὁ χρόνος της ζωης καὶ τῶνπροσφέρει ίδιόκτητη κατοικία, έξορκίζουν προσπαθειών μας. ”Η παραδόσιμη ανάγκη

­:ιο­ ­:ιι­

Page 13: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ἸὉΙ” ΧΡΟΝΟΓ

οκ

Ω”

Ξ,

της κοινωνικης διακρίσεως ανέδειξε τ ­ 'Γάκη Ζενέτου (λ.χ. τὸ φτερωτὸ σχολεῖο τουνητο σὲ στοιχεῖο ἐπιδείξεως, ὰπορροφῶντας , .Αγίου Δημητρίου τὸ ἰπτόιμενο εργοστάσιο9 Ι Χ 5 Ν . Νακομη και τὸ κατ' εξοχην μέσο κινησεως ­ τὸ της ζυθοποιίας Φίξ στην λεωφόρο Συγγρου),αυτοκίνητο. ,Εξ ού καὶ πληθος υπερπολυτε­ ύ ὁποῖος ἐπιχειροῦσε αρχιτεκτονικη ὑπέρβασιλῶν αυτοκινητων κινουνται σὲ δρόμους τρισ­ της βαρύτητος του χώρου, ἐγχειρηματα σὰνόιθλιους.Κιἐδῶ όπω στὰ σκουπίδια ποὺ δι τοῦ Γιἀνν Βικέλα ὁ ὁποῖο π οσπόιθ σε νὰ

> ζἕ Ρ­ Ω γὶ › ς Ρ γι

πνίγουν, καθὼς εἴτε ἀπεργουν οἱ έργαζόμενοι τίσαγἀγη μὲ τὸν «Πύργο τῶν Ἀθηνῶν» τὸστην καθαριότητα εἴτε δὲν συμφωνοῦμε στους στοιχεῖο της ἐντόισεως στὸ λεκανοπέδιο τηςχώρους υγειονομικης των ταφης, διαβάζουμε ­Αττικης.σὰν πεπρωμένο την διολίσθησιτου καλυτέρου Σ' αύτὰ τὰ παραδείγματα σκοπεύω νὰ

\ \ Ϊ \ Ϊ \ | Ἄ \ Ϊ \ 3| 7 \ \ 3/

προς το χειροτερο. Στον βαθμο που πισω απο προσθεσω και αλλα απο διαφορετικες οψειςαὐτὰ τὰ φαινόμενα κρύβεται καί η ματαιοδο­ της καθημερινότητός μας, γιὰ νὰ δείξω πιὸ

| 'Ϊ , 5 Νξια, ειναι, νομίζω, θεμιτὸ νὰ την αναγνωρί­ ἀνόιγλυφα την έκτασι καὶ τὸ βόιθος του προ­

σωμε ὡς υπολογίσιμο ψυχολογικό παρόιγον­ βληματος, βόιθος πολιτισμικό τὸ ὁποῖο πρέπειτα μεταβολης της κινησεως καὶ τοῦ χρόνου νὰ ἕχωμε κατὰ νου, ὰν θέλουμε νὰ προχωρη­της κυριολεκτικὰ σὲ στηλη ὁίλατος. σωμε. Προκαταβολικὰ ἐν τούτοις σημειώνω

` ί ‹ 'Υ ε ς Ν 9

Ύπο τετοιους όρους ηταν επόμενο ο μινι­ ότι στην μακαρία προοπτικη της ακινησίαςμαλιστικὸς μοντερνισμὸς τοῦ Ἄρη Κωνσταν­ δὲν βρίσκει θέσι τὸ μέλλον, πρόβλεψι, ὁ προ­

Ι \ Ι 3 Ν Ν 2 σ .

τινιδη να γινη ενοχλητικὸς γιὰ τὰ γουστα της γραμματισμός, η μέθοδος, καθὼς εκμηδενί­ἐπιδείξεως, πρᾶγμα που μετὰ θόινατον άξιο­ ζεται ροη του χρόνου, ἐνῷ η ὰπραξία, η ἀνα­λογηθηκε θετικά, μολονότι στην πλαστικη βλητικότης, η αδιαφορία που ακολουθουν, ὰ­λειτουργικότητα τῶν κτισμάτων του ­ἰδιωτι­ ναζητοῦν την ἀσφόιλεια του περιφρόικτου χώ­κῶν, ἐργατικῶν κατοικιῶν ξενοδοχείων­ ὁ ρου. Ἱἱτόισι αύτη του ἐγκλεισμου ἐπιτελεῖ πιε­

ῶ ος συνο ιλεῖ ἀπὸ θέσεως ίσ ύο ὲ τὸν ιιτικὰὡ ισ ένοἔ ο:Πιέζει νὰ ένου εκολ­λ. ς μ·Ι \ 'Ἐ' ς 3 9

χρονο. Και ηταν ἐπίσης επόμενο νὰ μην έχουν λημένοι στὶς δεδομένες ὰντιληψεις μας, μὲ α­ι ε __, ε

μελλον οι πρωτοποριακές ὰναζητησεις του ιιυτέλεσμα τὸ συναίσθημα νὰ αρπόιζεται ένα­

­Ζ2­ ­Ζ3­

Page 14: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΡΜΔΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ τοκ ΧΡοΝοΓ

γώνια ἀπὸ τὸ παρον ἐμποδίζοντας τήν ένερ­ γνωρίσουμε, ἀφοῦ ή συναισθήματική βεβαι­γοποίήσι τῶν πολιτῶν καί τήν έξοδο τής κοι­ \ ότήτα άπαξιώνει τήν ἔρευνα. ΕΗ δύσκολή τού­νωνίας στὸν χρόνο τής ἱστορικότήτος, ποὺ τή συνθήκή χρειάζεται θεραπευτική φροντίδα,βλέπει πρὸς τὸ μέλλον. Με τὸν χρόνο άκίνή­ ὥστε νὰ άποκτήσουμε ἐνεργὸ άπόστασι ἀπ­το και τὶς λύσεις έτοιμες στὸ παρόν­παρελθόν, έναντι στὰ συναισθήματά μας. Θὰ ήταν συν­άναπτύσσεται ἔνας δομικός άναχρονισμός, ὁ επῶς ἐνδεδειγμένο νὰ άξιολογήσουμε σ” αὐτὰὁποἶοα ἀνάΥΘί σὲ ἐφαλΐἠρω Τῆς ζωής τήν τὰ πλαίσια τήν σχέσι μας μὲ τὸν χρόνο. “Οχισυνήθεια καί άπεργάζεται τήν άγκύλωσι του τὸν φυσικό χρόνο που κυλά χωρίς νὰ μᾶς ρωτάχρόνου σὲ συντεχνιακὲς καὶγραφειοκρατικὲς και νὰ μᾶς ὑπολογίζή, ἀλλὰ τὸν υποκειμε­κλεισοῦρες. Στήν άπουσία τοῦ μέλλοντος ό­ νικὸή βιωμένο χρόνο, όπου έγγράφεται ή σχέ­νειρευομαστε σὰν ὑπνοβάτες τὸ παρόν, ἀλλὰ σι μὲ τοὺς σκοποὺς τής ζωής μας καὶ προ­

αὐτὸ μ­αἐ βυθίζει χειρότερα. Θὰ βοήθήσή μό­ βάλλεται εικόνα μας θετικὰ άρνήτικά,νο ή άπόφασι νὰ μήν αίωνιζώμαστε πλέον στὸ κατὰ τὸ μέτρο τής ἐπιτυχίας τής άποτυχίαςπαρόν, γιὰ νὰ όνειρευτουμε ἐπὶ τέλους τὸ άλ­ μας.λίῶἐ ἶίαὶΐἶ) μέλχλθν­ (Η κατανόήσι τής δικής μας αίσθήσεως

Στον χρονο τής προοπτικής αναπτυσσονται του χρόνου βοήθεῖ νὰ σκεφθουμε τὸ ἐρώτήμα:τα συναισθήματα καὶ συνείδήσι· στὸν άπρό­ Τί συμβαίνει τὰ τελευταῖα σαράντα χρόνια μὲοπτο χρόνο τοῦ παρόντος καί τοῦ ἑαυτοῦ ποὺ τήν Ἑλλάδα καὶ τους ”Ελλήνες; Πῶς νὰ εξή­ἐγκλωβίζεται ἐντός του, τὰ συναισθήματα γήσουμε ἐντελέστερα τήν μεταπολιτευτικήμετεωρίζονται άρνήτικά. "Οταν τὰ πράγματα παρακμή τής; Μιὰ τέτοια άπάντήσι δὲν εἶναιμπερδεύωνται μὲ τὰ συναισθήματα, αὐτὸ μᾶς ὰπλή, οἱ δὲ προεκτάσεις τής θίγουν τήν όί­ὰρρωσταίνει. Παίρνουμε τὰ συναισθήματα πρακτή έξοδο πρὸς τήν ἱστορικότήτα καὶ τουςγιὰ νόήμα καὶ σκεπτόμαστε τὸ εἶναι μὲ όρους συναφεῖς τής προσανατολισμοὺς τῶν θελήσε­, ί ¬\ | ‹ | Ι , Ν | | 'ἱ' ἕ Γ \ωφεἶνΐιἶίς 'Π βήῦἕβήςῖ οποτε (κατι αποκτα σή­ ων. Διοτιπαθολογια μας ειναιήκαθήλωσιστο

μασία Οχι καθ εαυτο αλλα ως προς εμας. Β­ παρὸν και κατ” επέκτασιν το αδιεξοδο προςτσι μπορουμε νὰ τὸ «ξέρουμε» προτοῦ νὰ τὸ τήν ἱστορικότήτα. ”Η καθήλωσι στὸ παρὁν

­24­ ςηη­

Page 15: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪΧΡΟΝΟΓ

έκδηλώνεται ἐν σχέσει προς Τθὺἐ σκοποὺέ ὡς τίας. Οἱ γραφειοκρατίες συνιστουν κρατικούςμερικότης, η ὁποία μὲ την σειρα της καθα­ ὸργανισμούς καθυστερησεων, διοικητικουςγιαζεταισὲ καποια υποθετικη μοναδικότητα. μηχανισμούς στὸ απυρόβλητο του χρόνου.ἕ | Ν Ι \ Ώ | | | \ Γ 9 ἴ \Η δεσποτεια του «τωρα» δεν αφηνει περιθω­ Προκειται για θεσμοποιημενο αναχωμα στον

` 7 | 3| | \ ί | ` Η λ 7 | Χ λρια για ευθυνη εναντι παντων και καθολικο­ χρονο με εκφρασι την απραξια και την χρονο­9 κι 9 | \ \ Ϊ | \ ` \ \ \τητα, αφου απομονωνει διασπαστικα τις στι­ τριβη, στηριγμα δε την διαπλοκη με το πολι­

ο|

Υμέἐι ἐνῳ ὁ χρόνος Τίς ἑνώνεί σὲ πὰρόνι πὰρ τικὸ σύστημα, στὸ ἔδαφος της οποίας καί υπελθὸν καὶ μέλλον αδιαίρετα. Στόχος καθε αν­ τον προστατευτικὸ μανδύα της συνέργειας

Ν 3' Χ Ν Χ 5εξὰρνηνηἐ Θ'”ὰΥμ¬Ὁ€ ειναι να ματαιώση την ὡργανωμένα συστηματα πουλουν μεταξυ άλ­πρὸἐ Τὰ ἐμ­πΡὸ€ κίνὉσιι νὰ ὰπθνρέψη, εί δυνα­ λων χρόνο έξυπηρετησεως. Εἶναι αδύνατον ναΤόν. Τὸν χΩόν0­ Γι­ὰ Τὴν Φ'Τὰ”ὰ%ἠ "ϋηἐ υπόστα­ συντελεσθοῦν διαρθρωτικές αλλαγὲς στὸ κρα­σι καί την συνακόλουθη αντίληψι τοῦ κόσμου τος, τους δημοσίους ὁργανισμοὺς καὶ την αύ­ὁ όνο συνιστα ανεπιθύ τ έξέλιξι ”Η κα­ δ ί ` ν\ κ ταβλ Θ” αύτὸ τὸ πολυ­χρ ς , μη Ἡ ι το ιοικησι χωρις α α η ηταφυγη στὸ παρελθὸν σὰν σὲ νοσταλγικὸ ὅ­ κέφαλο τέρας, που ἑδραιώνει την ἐξουσία τουνειρο ειναι τρόπθἐ νὰ ζῇς τὸ παρόν σὲ μια κοι­ σὲ ἕνα δασος διοικητικῶν πραξεων, οί ὁποῖεςνη τους αίδια γενικώτατη ταυτότητα. Γενί­ καλλιεργούν την εύθυνοφοβία καὶ τὸν δεσπο­κενσι καὶ γενικότηε μὲ όρου: ἀιδιότητοε. ἔτσι. τιομὸ τῶν οπαλληλων προβλέποντας ρυθμι­Υίνοννὰι ὰπΘΦνΥὲ€ του χρόνου. Οἱ γενικές στικὰ την καθε τους κίνησι. Μιλουμε για λα­

3 / ` 3 Ϊ 9 Ϊ \ | ιν ΰ Ϊ ( |αποφανσεις και αληθειες επιστρατευουν το θρεμπόριο χρονου, αφου επισημως ο χρονοςπὰεϋελθὸν 'Υίὰ νὰ ὰπονρέψθνν Τὸ μέλλονι νὰ δεσμεύεταιστὸ παρόν­παρελθον εἰς βαρος τουκλειδώσουν τὸν χρόνο στὸ παρόν­παρελθόν. μέλλοντος. Άλλωστε απώτερος λόγος ύπαρ­Τὸ παρελθόν αφαιρεῖ από τα πραγματα τίς ξεως κάθε γραφειοκρατίας εἶναι αποφυγησυνέπειες· τὸ μέλλον προσθέτει μύθο στα πρα­ του τραγικοῦ, τὸ ὁποῖο έπιφυλασσει συχνότα­γματα χωρίς νὰ τα αλλοιώνη. τα το μέλλον.

Ὁ ὰποκλείσμ­ὸἐ ὁ ὰπόλννοἐ ἔλε'Υ'Χ_Ο€ Τῶν Το πολιτικό μας σύστημα χαρακτηρίζεισυνεπειῶν εἶναι αποστολἢ της γραφειοκρα­ μια αδιάκοπη αντιπαλο­της και αναμέτρησι

­Ζθ­ ­Ζ7­

Page 16: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΒΔΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓ ΧΡΟΝΟΥ'

κομμάτων καὶ ὁμάδων μὲ κοινὸ τόπο συναι­ μί ἄλλα λόγια ὴ κουλτούρα μας, κάνει πολὺνέσεως τὴν συνενοχὴ. Στὴν άσπονδη συνενο­ μεγάλο μέρος τῶν Ἑλλὴνων νὰ πιστεύη σὲχὴ τους οἱ σπαρασσόμενες φατρίες μοιράζον­ θαυματουργικὲς άνωθεν ἐπεμβάσεις γιὰ τὴνται τόσα, ὥστε οἱ θεσμοί νί άδειάζουν ἀπὸ πε­ ἐπίλυσι άτομικῶν, κοινωνικῶν ἐθνικῶν προ­ριεχόμενο. (Η πολιτικὴ μὲ συγκολλητικὴ οὐ­ βλημάτων. Καθὼς τίποτε δὲν τους πιέζει ἐ­σία τὴν ίδιοτἑλεια καὶ τὴν μερικότητα ευνοεί σωτερικὰ νὰ ἐνεργοποιηθουν, προκρίνουν αυ­κατί ἐξοχὴν τὶς δημόσιες ὰμαρτίες, ἐνῷ οἱ θε­ τομάτως τὴν παθητικὴ στάσι στὸ ἱστορικὸ γί­σμοὶ ἔχουν ἱδρυθὴ γιὰ νὰ τὶς αποτρέπουν. ”Ο­ γνεσθαι. Ἐννοεῖται, ὴ άπόστασι ἀπὸ τὸ μυθικὸταν οί τελευταίοι χάνουν τὸ λειτουργικό τους στὸ μαγικὸ εἶναι ἐλάχιστη, κυρίως σὲ δύσκο­περιεχόμενο, τότε πρυτανεόει ὁ κοινοβουλευ­ λες περιόδους, όπως ὴ παρουσα. Μάγια, βα­τικὸς ἀμοραλισμὸς τῶν είδικῶν προνομίων σκανίες και τὰ όμοιά γίνονται εὔκολοι καὶπο­καὶ θωρακίσεων καὶ ὴ δημοκρατία καταντξι λὺ πρόχειροι τρόποι ψυχολογικὴς άπαλλαγὴςμηχανισμός ξεπλύματος του νοσηροῦ συστὴ­ άπὸ τὸν εφιάλτη τοῦ αὔριο σὲ κατάστασι άγ­ματος καὶ του χρόνου του, μὲ είδωλο νομιμό­ χώδους παραληρὴματος, που θυμίζει ἐντονώ­τητος τὴν ἀρχὴ τὴς πλειοψηφίας. τατα τὰ Ὁράματα καί θάματα τοῦ στρατη­

γου Μακρυγιάννη. Στὸ ἐσωτερικὰ έλλειμμα­‹Η κακὴ σχέσι μὲ τὸν χρόνο άποθαρρύνει τὴν τικὸ άτομο τὴς κοινωνίας μας νομοθετεῖ άσυ­ἐλπίδα στὸ ἱστορικὸ ἑπίπεδο καὶ τὴν ἐνθαρρύ­ νειδα ὁ μαγεμένος χρόνος.νει στὸ θρησκευτικό καὶ μυθολογικό. Συμ­ Κινούμαστε αδιακρίτως μεταξὺ ἐμπειρίαςβαίνει ἔτσι ἔνας μαρασμὸς σὰν άργὸς θάνα­ καὶ μεταφυσικὴς, πραγματικότητος καὶ πί­τος, μιὰ προϊουσα παρακμὴ, στὴν ὁποία οἱ στεως. Ύπ” αὐτὸ τὸ πρῖσμα ὁ χρόνος του εορ­κοινωνίες πολὺ συχνὰ νομίζουν ότι άντιστέ­ τολογίου μετρά πολὺ περισσότερο άπὸ ἑκεῖνονκονται μὲ τὶς φαντασιώσεις τους. Μιὰ τέτοια τὴς αυτενέργειας και τὴς δημιουργικότητος.φαντασίωσι εἶναι προσδοκία ἑλεύσεως μυ­ Μάλιστα μὲ τὸ παρον νὰ άποκλείη τὸ μέλλον,θικῶν ὴρώων καὶ γεγονότων ἐσχατολογικῶν. εἶναι απολύτως εὔλογο νὰ παλινδρομουμε σὲὉ παραδόσιμος πνευματικός μας πολιτισμός, παιδικοὺς τρόπους ἐμβιώσεως του χρόνου. Ή­

­Ζ8­ ­ΖΘ­

Page 17: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ _\Η ΒΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪ ΧΡΟΝΟΪ”\Ν ξ 9 Ϊ Ν Ϊ 9 Ϊ \ Ϊ ` ` Ϊ δ Ϊ ἄ)Ο\\ Ϊκει η ακινησια του παροντος αναπαυεται σε γαλομανια καιτον μονιμο παι ισμο, α α και

μυθοπλἀσματα τοῦ βλέμματος, οπου βλέ­ νὰ ὑποδαυλίση περαιτέρω τὸ ἀνεξέλεγκτοπουμε ὅ,τι θέλουμε καὶ ονειρευόμαστε ὅ,τιηδη συναίσθημα μὲ τὰ αὑτιστικὰ σύνδρομα τοῦ

ι ι Ϊ Ν Ϊ ι „ › Ν › Ϊ κ Νκατεχομε. Το βλεμμα τουτο παγιδευει το ο­ ελλειμματικου Εὶγω, που συμβολοποιουν νο­νει ο καὶ αζί του το έλλ Ήξ Ψ ὶ ξ ὰ ὶ ὰπλᾶπ οι ατα εταβἀλλοντα τὶνρ μ μ ον. ου καιοι με­ σηρ τα ρ γμ μ ς ηταϊστορικὲς φαντασιώσεις βρίσκουν μονίμως οίμεση ζωη σὲ θέατρο σκιῶν, ὥστε νὰ συγκα­

Ϊ › Ν 3καταλληλο έδαφος στον πολιτικό μας βίο δι­ λυφθη η διαβοητηπιὰ αναξιοπιστία μας μὲεκδικῶντας δικαιώματα ὰτέγκτου ρεαλισμου. σενάρια ἐπιβούλων ἐχθρῶν καὶ συνωμοσιῶν.Κρίσιμο πολιτισμικοπολιτικο στοίχημα εἶναι Ζωντανὰ σύμβολα εἶναι οσα σὲ κανουν νὰοἱ ψευδαισθησεις καὶ οὶ φαντασιώσεις μας νὰ ονειρεύεσαι· καὶ στην Ἑλλάδα δὲν μπορεῖς νὰγυρίσουν σὲ ονειρα. Ἀλλιῶς ὁ «ρεαλισμὸς» ονειρεύεσαι, καθὼς οφείλεις νὰ μοιράζεσαιτῶν ονείρων, μεταμφίεσι, καλύτερα, τῶν συμπόισχοντας την πολιτισμικη παρόινοια.ψευδαισθησεων καὶ τῶν φαντασιώσεων σὲ Συναντοῦμε το μυθοπλασμα τοῦ βλέμμα­ἹΪ \ Ϊ ` \ Ν ' \ Ϊ Ν Ϊ 9 Ϊονειρα, θα διαιωνιζη το καθεστως των συντε­ τος στις ταινιες του Θοδωρου Αγγελοπουλου,χνιῶν που καταδικάζει σὲ ὰσφυξία την κοι­ συνειδητοασυνείδητο συνδυασμο ἀχρονικηςνωνίοι. ἀνατολίτικης καὶ μετανεωτερικης ματιᾶς.

Στην ὁμαδικη ζωη τὰ ονειρα εἶναι ομοι­ Πρόκειται γιὰ οιφηγησεις μὲ ἑλληνοβαλκόινιαΪ ε Ι Ν : Ι εομορφα. Όνειρα πλεον του (Ϊπερεγώ, ἀντὶ επι­ θέματα, ὶστορίες πλατειὲς καὶ ὰργοσυρτες, οιθυμητικῶν ονείρων του ὰσυνειδητου. Κι αὐτὸ ὁποῖες έπιτρέπουν στον σκηνοθέτη νὰ έκφρα­γιατί; Διότι τὸ τίμημα της ὰποστροφης τοῦ σθῇ ίδεολογικὰ χωρὶς νὰ αἰτιολογῇ καλλιτε­χρονου καὶ της έκτος του ησυχαστικης τα­ χνικὰ τὶς προτιμησεις του. Τὸν ένδιαφέρει νὰ

Ϊ Ν 'Ψ επεινωσεως καὶ ὑπακοης ηταν ένα ὰτροφικὸ ξετυλίγη είκονογραφικὰ την ὰφηγησι κρα­9 \ Ν Ν Ν 3 2 ο ΝΒγω στὸ κενὸ του οποίου εἰσηλθε σὰν κατο­ τωντας επίμονα ως άξονα ὰναφορας τὰ σχη­

Ϊ Ϊ ΕΪ Ϊ \ Ζ νν Ϊ ( Ϊ Ϊ 9 Ϊχικη δυναμι ενα πελωριο θρησκευτικο Υπερ­ ματα του λογου οποτε μεταβαλλει ακατα­Ϊ \ \ Ϊ Ϊ \ Ϊ \ Ν, \ | \ Ώ Νεγω, για να διαιωνιση βεβαια την συλλογικη παυστα την δρασι σε στασι και υποκαθιστα

μας αὐτοϋποτίμησι μὲ την ὰμυντικη της με­ στὰ «γεγονοτα» πλανα­στιγμιότυπα, οίλλοτε

­ΒΟ­ ­31­

Page 18: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΙ” ΧΡΟΝΟΓ

ὡραιοπαθὴ καὶ αλλοτε πραγματικα ὼραια τοῦ χρόνου εἶναι καὶ αποκλεισμὸς του τραγι­Προφανῶςπὸν γοητεύει στατικότητα τοϋ κου. Έὶἔ Οὔ καὶ ὁ ὰχρθνιχὸἐ Τθυΐθἐ Τρόποςκλασικοῦ ζωγραφικου πίνακα καὶ ακινησία Υραφἦἐ αὰναζηῖεῖ Τὴν πΡαΥμ·α”"κόΤὉ"ϋα σΐὸντου βλέμματος τὴν οποία αναζητεῖ. Πιθανώ­ ἑαυτό του, όμως δημιουργεί αντὶ πνευματικὴςτατα έν τούτοις τοῦ διαφεύγει ότι ὁ χρονισμὸς καταλλαγὴς μια ταραχὴ που δὲν αφὴνει πολ­τοῦ ζωγραφικοῦ χώρου δὲν έξαρταται απὸ τὴν λα περιθώρια να αναλαβη ποιητικὰ τὸ αχρο­ὀφθαλμαπατη τὴς τρίτης διαστασεως, αλλα νο ὁ χρόνθἐ· Μθναδίχὴ δίέξθδοἐ ­ἐξ ὰνἀΥκὉ€κατορθώνεται, όπως στὴν περίπτωσι τοῦ Σε­ φιλοτιμία­ σ' αὐτὴ τὴν περίπτωσι απομένειξαν, μὲ τὴν ἴδια τὴν προοπτίικὴητίὴν ἴδια τὴν κινηματογραφικὴ υπνοβασία.κινητικότητα τῶν αίσθηματων, όπως διαμορ­ Τὸ ἐγχείρημα επιδιώκει να γυρίση ὁ χρόνος

φώνει χρωματικα τὴν ὕλη τῶν σωματων. Τὸ σὲ χῶρο· να διαμελισθῇ κίνησι σὲ πλανακόστος τῆς «απροσεξίας» αὐτῆς εἶναι βαρὺ στατικα, ὥστε οὶ απομονωμένες ­καποτε σὰν

γιὰ τὸν ἔλληνα σκηνοθέτη: Στα ὁμιχλώδη το­ καρτ­ποσταλ­ εὶκόνες να συνδεθουν μεταξύπία του μὲ τα ψυχρα χρώματα καὶ τὴν γκρί­ τους χαλαρα (θὰ ἦταν υπερβολὴ αραγε να πῶ

ζα ατμόσφαιρα τῶν αφιλόξενων χώρων, πλα­ «σχεδόν συρραπτικἀυἠ Θἰἐ βἀρθα ὅχί μόνθ Τἦἐνιέται μελαγχολία μιᾶς νοσταλγίας αίσθη­ χρονικὴς ροης αλλα καὶ του ρυθμου τὸν ὁποῖο

μἀτων ποὺ μένουν ανέκφραστα στὴν αυταρέ­ αὐτὴ υπαγορεύει. Διότι ανευ χρόνου δὲν υφί­σκεια τῶν εἰκόνων. σταται ρυθμός. Βεβαίως ὁ σκηνοθέτης ακο­

Ὁπως στὴν κοινωνία μας: κι ἐδῶ δεσπό­ λουθεῖ μὲ συνέπεια τὴν ἰδέα του ὁδηγούμενοςζει τὸ ασαλευτο παρὸν μὲ ὁρίζοντα τὴν παθη­ συγγνωστὰ ασυγγνωστα σὲ ἕνα αίσθητικὸτικὴ μνημη. “Ετσι οἱ κινηματογραφικοὶ συν­ φορμαλισμό. Ἀπορρίπτει τὰ γκρὸ πλαν καὶ α­ειρμοὶ αποκλείουν τὸν χρόνο για νὰ βαλουν διαφορά μεΐανεωῖεοικὰ 'γιὰ Τὴν ψυχθλθῇαιστὴν θέσι του ἔναν ὶστορικὸ σουρεαλισμό, ὁ ό­ ἐνῷ ὴ ομίχλη καταπίνει ἀνελέητα τὰ πρόσω­ποῖος χρησιμοποιεῖ τὸ παρελθον για να πετύ­ πα. Οἱ «ὴρωες» δὲν μπορεί να έχουν ἐαυτὸ

χοῃ ἕνα πρωτίστως αἰσθητικὸ καὶ όχι δραμα­ να εἶναι ὁ ἑαυτός τους ­ μένουν ἐνεργούμενατικό αποτέλεσμα. Άλλωστε ό αποκλεισμός τοϋ ἐκτὸς, ποὺ κυριεύει τὸ ἐντὸς σιωπηοῶε

­32­ ­Βο­

Page 19: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

. ΉΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓ ΧΡΟΝΟΓ

καὶ αχρόνως. ,Ενδεχομένως να θεωρῇ πως ρία του χωρόχρονου. Διαφορετικὰ δὲν μένειἔτσι διασκεδάζει υπερβατικα τὸ δομικὸ ἔλ­ ἄλλη ἐπιλογὴ από τὴν διασπασι, οπότε αντὶλαμμα τον Χθὁνονι αλλα εἰς μἀνὴν­ λόγου έχομε ρητορικὴ καὶ αντὶ κόσμου δια­

νοννωἐι Τί Ρ­πθθεῖ να αἶσθανεῖαι κανεὶἐ σὲ κόσμησι. 'Όμως πόσο ποίησι εἶναι διακό­ἔνα «τώρα» που επανέρχεται ξανα καὶ ξανα, σμησι; Καὶ πόσο ἱστορία ὁ χῶρος ποὺ συνο­ὥατε να πεαΐύχΐὶ μέσα Ρ­αἐ Τὴν κοίμησι του δεύεται απο μια μνὴμη παθητικὴ, ἕνα αὕριοχρόνου; Δὲν το πετυχαίνει φυσικα, ἐπειδὴ, παραδομένο στὴν μοῖρα της αίωνιότητος;έστω ανοικονόμητα, ταινία καὶ καθε ταινία Μπορεϊ, αραγε, να γίνη διαλογος μὲ τὴν ἱστο­ὁδεύει πρὸς ἕνα τέλος. Γι" αὐτὸ καὶ πίσω από Ρία ἔξω από τὸν χρόνο; (Η ἱστορία να χρησι­Τὴν πληκτικὰ αργὴ διαδοχὴ τῶν εἰκόνων υπ­ μοποιηται σὰν ἐφαλτὴριο γιὰ τὴν ἑξόντωσιαρχει μιὰ νευρικότητα, μία λανθανουσα ἔντα­ τοϋ χρόνου; Σὲ μια τέτοια περίπτωσι ὁ χῶροςσι καὶ προστριβὴ μῃαξὺ Τῶν μεμονωμένων υπηρετεῖ τὴν αχρονη τελετουργικὴ κινητικό­στοιχείων στὴν λευκὴ τρύπα τοῦ χρόνου. Τὸ τητα, ὁ χρόνος ανακυκλώνεται συμβολικαπρόβλημα καθίσταται αναπόφενα'­"ων αφ) ἦἐ στὸν ἑαυτό του, δὲ ἱστορία καταντα ανιαρὴστιγμὴς τὸ «αργο» αντιμετωπίζεται ατεχνα αφὴγησι σὲ προσχηματικὴ κατασκευη.σαν καταλύτης τοῦ χρόνου, ἐνῷ αποτελεῖδια­ Σὲ αφηγὴσεις χωρὶς υποκείμενα καὶ σὲστασι τοῦ χρόνου. ”Η τέχνη τοῦ σινεμα προ­ χρονικότητες αναμεσα σὲ σιωπὲς ἐπέμενευποθέτει ἕνα χῶρο ὁ ὁποῖος δὲν υποφέρει τὸ ἴδιο μεταμοντέρνα Γαλλία τὴς τριακονταετίαςτον Τὸ κενό­ "ΟΡ­ωἐ ἀντὶ νὰ το γεμίσῃ μὲ αντι­ ὶθθθ­1990, θεωρῶντας ότι ἔτσι ἐξορκίζει τὸνκείμενα δημιουργεῖ μηχανικα τὸν χρόνο, ἕνα δαίμονα τὴς αναπαραστασεως καὶ μαζὶ τὴνχρόνο που δὲν καταλαμβάνει γεματος ανα­ μεταφυσικὴ τὴς καθολικὴς γνώσεως. Στὶςσφαλεια τὸν χῶρο, όπως στὸ μπαρόκ, αλλα δί­ Οὐσίες τὴς καθολικὴς γνώσεως, τῶν μεγα­νει μανα στὸ σχῆμα "σῆς εἶκόναἐ Τον­ Στὶς λων αφηγησεων καὶ τῶν ὁλικῶν χρόνων, αν­σκοτεινὲς αίθουσες τῶν κινηματογραφων α­ τιπαρέθεσε ἐντυπωσιακα, πλὴν βραχύβια, τὴνφηνουμε για τα καλα τὴν φυσικὴ κίνησι στὸν ἐνσύνειδη ανοιξι τοῦ δεσμοῦ μας μὲ τὴν χρο­Χωθο 'Υὶα να ζἠσθνμ­Θ Τὴν πνεϋμ­αρῦικὴ ἐμπει­ νικότητα στὸ παρόν, τὴν ἔξαρσι της στιγμης

­34­ ­ΒΒ­

Page 20: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ἹἹΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΥ” ΧΡΟΝΟΥ'

\ \ \ Ν | \ | Ν ( | \ / \και ππῆν μοναξια που Υενονοποε στα πλαισια κεια της ιστοριας, δεν «γραφωνται» δηλαδητῶν μικρῶν αφηγὴσεων καὶ τὴς διαφορετικό­ στὴν ροη της. Τό βίωμα τοῦ στατικου παρόν­”ιὉ”ιο€ ποὺ περιλαμβανει ὴ διασπορα του. Παρ­ τος εἶναι ὴ ανία. ”Η ανία φέρνει μαζί της μιανεβλεπαν, φαίνεται, οἱ ανθρωποι πὼς ὴ είκόνα έμμεση αἴσθησι ματαιώσεως καὶ ανεπαρ­δὲν αντιγραφει τό πρωτότυπο αλλα του προσ­ κείας. Τό αχρονικό παρόν προκαλει ανία, ἐνθέαει νοημα, πὼἐ Το νοημα δηλαδὴ δὲν είκο­ ό δυναμισμός του καὶ δυναμισμός του Έὶγνιζει ἐπιιιδὶ ακ ι ὥς ε Ξιλι ει­ Χω ι Τον έ νει ἱκανοποί σι καὶ α α.ξΉνα πα όν τό ο­χ βἔ φ Ρ η Χ β

°ε­­ε

πλὉθωοιο'μο Τοῦ νοιίὶμ­αποἐι ποὺ γυρνα δυνη­ ποῖο απολαμβανει αυταρεσκα τόν ἑαυτό του,τικα τὴν παραστασι του αντικειμένου σὲ με­ δὲν σπάει τό φράγμα της ναρκισσιστικης τσιγ­ταφορα εἴτε σὲ σύμβολο, ὴ είκόνα θα ὴταν αν­ κουνιᾶς. Ἀργόσυρτο μετα βίας, αδειαζει τόνέφικπη­ Βικονιζωι ὅπως ονομ­αζιοι ἐπειδὴ κα· κόσμο από νόημα καὶ προκαλεῖ μιαν αἴσθησιτι εἶναι τόσο όσο μου μιλα. Άν δὲν μοῦ λέη τί­ ἑαυτοῦ χωρὶς προοπτικη. «Σέρνομαι», λέμε, σίποπει "ιο χοηοιιιοποιῶ­ Ήξ οὔ καὶ ο ποοποἐ ἑ· αὐτὲς τὶς συνθηκες του έσωτερικου κενου,νοἐ ποαγματοποιοῦ δὲν διαθέτει κατ” αναγ­ ανίκανοι για αλλο χρόνο ἐκτός του αδρανοῦςκὉν καὶ ὕφοἐ­ Τα πραγματα έχουν τὴν μορφὴ παρόντος. Ὁ χρόνος δὲν βαραίνει από μόνοςτουςφέρει: Εἶναι ὴ μορφὴ ποὺ δίνουμε στό ἴδιο τό θημένων έπιθυμιῶννό μα τΝ ί .Ἄλλ \ ί ` ® “

καὶ μορφὴ τόν τρόπο της­ Το ὕφοἐ δια· του. Τόν καθηλώνουν ανιαρα συνειρμοὶ απω­ῶ ὴ ἐκπληρωσί τους

ασ"έ

η ων πραγματων ωστε τον τροπο τον ενεργοποιει καὶ τον ἐπιταχύνει. ”Η ανίαΪθ \ β Ϊ \ Η | Ν | ψ \ 3! ` λ Νσυνη ως τον αριομαστε· το υφος ποτε. μας στεγνωνει υχικα ειτε την φι οτεχνουμε

,Ιδού μαε και πάλι μπροστα στὴν ανία. ”Η εἴτε τὴν ὑφισταμεθα, στό δὲ ψυχικό περιβαλ­

Ω.

έςΩ

Ωω

Ν κ › κ ε ι | ι Ν κ ε ι ι ιοονιοπα καθαοὉ εμ­πειοια Θνοἐ χρονου λον που καλλιεργει, δεν αφηνει περιθωρια γιανὴμπορου να δέση στό «τώρα» του τό παρ­ τό αίσθημα, ασχέτως έαν ἐκδηλώνεται ὡς χα­

ι κ κ ι σ Ν › σ 5· › | ε ‹ κ εκ › ι ι Ν 7ελθον με το μελλον. Ανιω εφ' οσον ειναι αδυ­ ρα ὴ λύπη, ὡς ηδονη η οδυνη. Μη μας διαφευ­νατο να προβαλω τό «τώρα» μου στό «μετα». γῃ ότι ό χρόνος δὲν συμπίπτει μὲ τὴν κίνησι·Μια κινηματογραφικὴ ταινία γίνεται βαρετὴ εἶναι μέρος του φυσικου κόσμου καὶ στοιχεῖοόταν οἱ εικόνες της δὲν χρονίζωνται στὴν διαρ­ τὴς ατομικὴς καὶ της συλλογικης ψυχης. Με

­ΒΘ­ ­37­

Page 21: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΪΧΡΟΝΟΓ

\ | \ Ϊ Ἰ 3 \ | \ ` Ϊτην διαρκεια την ὁποια αεναως απεργάζεται μὲ άγχος και καταθλιψι την καθημερινη ζωηὡς βίωμα, ξεπερνοῦμε τὶς ὰγκυλώσεις τῶν του.ὰσυνειδητων ματαιώσεων καὶ τῶν πραγμα­ Νὰ πάρω την πλέον κοινη, σχετικῶς ὰνώ­τικῶν δυσκολιῶν, νοιώθοντας σπλαγχνικὰ δυνη, ἐκδηλωσι της ὰχρονικης μας ἰδιοσυγ­

| ε Ν .

μεσα μας ότι μπορουμε. κρασίας ὡς καθυστέρησι καὶ ὰργοπορία. Πε­ριμένουμε την τελευταία στιγμη γιὰ νὰ κα­

Ἱ 'Ν .Ν 3

Το «ὰσαλευτο παρὸν» του πνευματικου μας νουμε τὶς δουλειές μας καὶ κυρίως νὰ εκπλη­πολιτισμοῦ μὲ τὸ νοηματοδοτικό του περιεχό­ ρώσουμε τὶς υποχρεώσεις μας, νὰ ὐποβόιλω­μενο καὶ την συμβολικη του έπίδρασι ὑποβόιλ­ με τὶς φορολογικές μας δηλώσεις νὰ τακτο­λεινοοτροπίες καὶ βαστὰζεισυμπεριφορὲς ποὺ ποιησουμε διαφόρους λογαριασμούς. Παίρ­μας κάνουν κυνηγοὺς παραδείσων, καφενό­ νουμε διαρκὥς παρὰτασι ἀπὸ τὸν καιρό, ζη­

\ ε ‹ Ν · Ν ›βιους και ὰργόρρυθμους έως ρόιθυμους, σὰν τουμε ὰπανωτὰ τιτιπε οιιτ «γιὰ νὰ δουμε αύριο»ὅλους τοὺς ὰνατολῖτες/Όντως, τί ὰξία νὰ ἔχη τί θὰ κάνουμε. Δὲν είμαστε ὰναίσθητοι. ”Η‹ ±| | 9 Ι Ω 5 Ι Ι ν Ι \ ε 9 Ι 9 !η εγχρονη κινησι, εαν η ακινησια φερνη μα­ αδιαφορια και η αναποφασιστικοτητα οφει­

7 Ι ι Ι Ι ‹ ι Ι ›| Ν 5 Ικαρια πληροτητα σαν τοπος αἰωνιοτητος; Ό­ λονται σε μειωμενη αισθησι της ευθυνης μας` ` 'Ν \ ` Ν» ` Ϊ , | \ 9 |ταν για να δανειστω το σκεπτικο της ψυ ο­ να προλαβωμε εγκαιρως το επαπειλουμενο

λ θι Ν | κ › ι ι χ ι ‹ › ι δει Ν ιογιας του βαθους, τα αρχεγονα συναισθημα­ κακο. Η αυξημένη αισθησι του χρονου συνε­τα τοῦ εὐχόιριστου δυσαρεστου, του καλου πὰγεται καὶ αυξημένο αἴσθημα ἐνδιαφέρον­κακοῦ δὲν σχετίζωνται μὲ κανένα χρόνο ”ὶ τος ἐνῶ τὸ ένδιαφέρον γιὰ τὸν χρόνο παρακι­

\ 7! Κ Ν ` ξ | \ | Δ |­η Ν 9 \ ' | λ ΠΟ | \ λ| \πο ο οποιος να υπερβαινη το «τωρα», ιο­ νει σε προβ εψι. μως τι να προ αβη κανεις

τι σὲ τέτοια περίπτωσι τὸ ένδοτροφοδοτούμε­ ὅταν δὲν προβλέπῃ; Καὶ πῶς νὰ προβλέψη,9 Ι ·› Ν Ν σ ε

νο ευχαριστο η δυσάρεστο συναίσθημα δὲν μέ­ πως νὰ προετοιμαστη η νὰ προγραμματίσῃ ό­νει παρὰ νὰ βιωθῇ ἀπὸ τὸ άτομο μὲ ὅρους αὐ­ ταν δὲν μετρα στην συνείδησί του ὁ χρόνος,τοεκτιμησεως αὐτοαπορρίψεως καὶ νὰ με­ ἀλλὰ περιμένει νὰ ἐκπνεύση γιὰ νὰ νοιώση τὸταλλαχθῇ ἐν συνεχεία σὲ ὑποκειμενικὲς δια­ βάρος του; Ζητουμε απεγνωσμένα διορία, ὅχι

3!θέσεις ποὺ φωτίζουν χαρμόσυνα σκοτίζουν τόσο γιὰ νὰ κερδησουμε χρόνο καὶ ετσι νὰ τὸν

­ εε _ _ εε ­

Page 22: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ ΗΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓ ΧΡΟΝΟΓ

ξεγελάσουμε, όσο γιὰ νὰ ένέσουμε τὸ φυσικό ποφύγουμε τὸν χρόνο της εύθύνης καὶ νὰ κρα­του ὰνεξάντλητο στὴν κοινωνικὴ του βοὴ καὶ τησουμε τὸν ὰνεύθυνο φυσικο άνωθεν. Γι”μένοντας ὰνυπόχρεοι νὰ μὴν χρειασθῇ νὰ αὐτὸ ὴ ύπομονὴ τῶν ὰσκητῶν δὲν συνιστζι ά­πράξουμε ν” ὰλλάξουμε. Βεβαίως ὁ χρόνος νάληψι βιωμένου χρόνου ἀλλὰ ἀπαθὴ ὰναμο­­ἐσωτερικὸς καὶ συλλογικός, μὲ τούς άπο­ νὴ της χάριτος τοῦ Πνεύματος καὶ της αἰω­κλεισμους που ἀπαιτεῖ καὶ τὶς ἐπιλογὲς στὶς νιότητός του. Τὸ ὰνοιχτὁ πεδίο του χρόνου γί­< Ν Ν ι › ιι. κ | κ › ι ιοποιες μας κατευθύνει­ εξαντλειται και ξα­ νεται τοπος με αυστηρα προδιαγεγραμμενες

| \ | 3| Ϊ Ϊ \ | 9 | ` ενναγεννιεται στους σκοπους μας ειτε τρεχει σαν τις συντεταγμένες του, ανημπορος να δεχθηποταμὸς εἴτε κυλά μὲ τὸ σταγονόμετρο. Ἀφὶ καὶ νὰ διαχειριστῇ τὸν χαοτικὰ άπειροδύναμοΨ Ν Ν 5 9 :ης στιγμης τὸν ἐννοουμε φυσικὸ καὶ ἀνεξ­ αριθμό τους. Αντὶ νὰ ἐλευθερώνη τὴν ενέρ­άντλητο, όχι μόνο εἰσπράττουμε τὸ πὰρὸν σὰν γεια, τὸ κλειστὸ μέλλον μᾶς ὰγχώνει ἐπειδὴἐξωτερικὸ γεγονὸς αύτοτελὲς καὶ ὰναπόφευ­ πιέζει νὰ πράξουμε τελεσίδικα, όπότε μπλο­κτο, ἀλλὰ δὲν διδασκόμαστε καὶ ἀπὸ τὰ πα­ κάρει τὸ συναίσθημα καὶ τὶς δυνατότητές

Ι Ι 3 Ν τι Νθηματα μας. Αργοπορουμε καὶ άναβάλλουμε μας. Τὸ μέλλον ειναι χρόνος προοπτικης, τό­\ Ν Ν ςσαν νὰ μας άπειλουν οἱ πράξεις μας καὶ οἱ πος όπου ὰναπτύσσονται τὰ συναισθηματα

συνέπειές τους. Μᾶς τρομάζει κατὰ βάθος καὶ ὴ συνείδησί μας. ,Βκτὸς προοπτικὴς χω­μεταβολὴ ὡς δέσμευσι στὸν χρόνο. Ὁ φόβος ροποιεῖται ὁ χρόνος, δεσπόζει ἕνα «τώρα»ειναι φόβος του μέλλοντος. ὰπρόοπτο καὶ ἀπὸ κοντὰ ὁ ἐσώκλειστος ὰνα­

Βἴ αστε καὶ πολύ ὰνυπό ονοι Αύτὸ δὲ ” λὶ ξ ὶ ύ τ ῖτὰ συναισθ ί αταμ μ . ν ο­ σφα ης εαυτος πο κρα ε ημφείλεται στὴν μονίμως ὰνολοκλὴρωτη ὰπλη νοσηρὰ καὶ μετέωρα.

\ 4`σ Ἄ 9ροη του χρόνου, οφείλεται στὴν βιασύνη γιὰ Τὸ μέλλον δὲν προκύπτει αυτόματα μὲ τὴντὴν ὁριστικὴ κατάστασι, γιὰ ένα τέλος του επομένη ημέρα· γιὰ νὰ ἔρθη πρέπει νὰ ἐργα­χρόνου, ὁπότε δὲν θὰ ύφιστάμεθα τὴν δοκιμα­ σθοῦμε έντός μας ἐπίμονοι καὶ ὑπομονετικά.σία του ἐπερχομένου μέλλοντος. Βἴμαστε άν­ Βἴμαστε ὰνυπόμονοι ἐλλείψει σχεδιασμου του

| Ἱ \ \ | Ε Ν Έ ον |υπομονοι για να μην ταραξουμε τὸ παρόν, ώσ­ μέλλοντος καὶ της υποδοχης του. Μηπως τυ­\ Ι › ο ... ετε το μελλον νὰ έρθη μόνο του. Προέχει νὰ α­ χαια εμβληματικοὶ τρόποι καὶ τόποι ὰμύνης

­ἔιθ­ ­41­

Page 23: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣἹ ΤΟΓ ΧΡΟΝΟΓ

3 | Ν Ι Ψ \ Ν Ω Νεναντιον του χρονου ειναι το καφενειο, η τα σὲ ἐπίμονη ἀρνησι νὰ δεχθουμε τὸν ἑαυτό μαςβέρνα, τὸ θερινὸ σινεμά, τηλεόρασι μὲ τὰ ση­ ὡς ἔγχρονη ὕπαρξι, καθὼς εἶναι πολὺ πιθανὸριάλ της, τὸ κομπολόι, τὸ κομποσχοίνι τὸ στην σύγχυσιτου ἰστορικου χρόνου μὲ τὸν φυ­ρεμπέτικο; (Η φυσικότης, όχι η ἐσωτερικη σικὸ νὰ εγγράφεται μέσα μας φθαρτικὰ τὸ ἀ­έμπειρία του χρόνου, δημιουργεῖ στὰ νεώτερα μετάκλητο τῶν γεγονότων. Θεωρουμε τὸνχρόνια τὰ προβληματα. Ἀς πουμε, στο καφε­ χρόνο μέσα ἀπὸ τὸ πρῖσμα της αίωνιότητος,νεῖο ὁ χρόνος υπάρχει ὰπλῶς φυσικὸς και περ­ που ἀγνοεῖ τὸ βέλος τοῦ χρόνου. Τάξι διὰ τηςνὰ (πασατέμπο) χωρίς νὰ συναντἀ ψυχικές αίωνιότητος σημαίνει χρόνος στὸ χάος. Ζη­ἀντιστάσεις. Ἀφοϋ μάλιστα δὲν δοκιμάζεται τοῦμε νὰ υπάρχουμε μὲ τὸν τρόπο του αιωνί­ὑπομονη, ἀντὶ νὰ του δίνουμε κατεύθυνσι και ου χωρίς νὰ έσωτερικεύωμε τὸν χρόνο. Νο­μορφη, τὸν «σκοτώνουμε». Δὲν έχουμε κανέ­ σταλγοῦμε σὰν παρελθὸν ἀκόμη καὶ τὸ μέλ­να λόγο νὰ προλάβουμε η ν” ἀντέξουμε τὸν λον. (Η νοσταλγία γιὰ μιὰ συνθηκη ευδαιμο­χρόνο, ἐνῷ τὸ ἀνακυκλούμενο διαρκῶς ἑορτο­ νίας καὶ μακαριότητος (Νὰ κά­α­α­θεσαι!),λόγιο μας βοηθεῖ νὰ τὸν ἀντιπαρερχώμαστε η ὁποία δὲν έρχεται στην κοσμικη συνθηκηκαι νὰ μην τὸν υπολογίζουμε. «Κάνουμε υπο­ της πτώσεως, συνυπάρχει μὲ τὸν καημὸ ἑνὸς

ι ι . , ι ι ι , „ ι Ύ „ . ι .,μονη» καηαποταμιευομμε κατα καποιον τρο­ ‹‹ψευτη ντουνια›› στον ηχο του ρεμπετικου. Ο­πο τον χρονο, για να ειναι πιο φιλικο το μελ­ λα μεσα μας κοιτάζουν προς τα πισω, με πα­λον καὶ πιὸ ἀνώδυνο τὸ κακὸ ποὺ θὰ μπορουσε ραδειγματικὸ κοινωνικὸ έκφραστη τὸν υπάλ­

Ν Ν Ννὰ μας βρη. ληλο γραφειοκράτη, ὁ οποιος ἀποκρούει τὸνΜΒ Κ Ι ΔΧ Ν \ ι Χ 5 ε | Ν Ι Νχουμε κοντη μνημη εν ξεχνουμε τα χρονο καθιστικα εν ονοματι του παροντος της

πρόσωπα καὶτὰ πράγματα· ξεχνουμε τὸν χρό καρέκλας του. Ὁ χρόνος έτσι καταντα κον­νο. Συγκρατουμε τὰ περασμένα ξεχωριστά, βόι ἀσυνδέτων στιγμών, ὥστε γιὰ νὰ βγά­χωρίς ένα νόημα νὰ τὰ διαπε να και νὰ τ

Ωκ

ρ ζουμε νόημα καὶ νὰ θυμώμαστε νομοθετοῦμεΈ Ϊ \ ` \ \ | ξ 9 \ενωνη στο παρον με το μελλον. Η εμμονη σ

Η,ο„

«Μνημόνια». Θὰ πάψουμε νὰ τὰ χρειαζώμα­9 Ἱ | 9 3? Ν | \ Ω| | Ἱ Ϊ ` \αχρονικο παρον, εξ αλλου, μας κανει να «τα στε οταν χωνεψουμε πως καθε στιγμη δενξέρουμε όλα». “Η κοντη μνημη μας όφείλεται ἐξαντλειται στὸν ἑαυτό της ἀλλὰ εἶναι διάρ­

­Ω­ ­43­

Page 24: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓΧΡΟΝΟΪ”

κειά της μὲ όλες ἐκεῖνες τὶς στιγμὲς οἱ ὁποϊες ἔννοια τὸ παρὸν της ἱδρυμένης αληθειας φέρ­\ "' ( Ϊσε κάθε συνάφεια προηγουνται καὶ έπονται. νει μαζί του ένα λειτουργικὸ συμβολισμό, ὁ ὁ­

( Ν ονΗ κοντη μνημη υπονομεύει την ένεργό της ποιος γεμίζει μὲ τὸν άχρονικό του χαρακτη­διάστασι Όποιος δὲν (συν) ” ` ί ί ὶ Ω ὶ ί ”Η 9 ` ὸ ”. χωρει στο παρον ρα τον ιστορικο χρονο. εμμονη στ αχρονοτου όσα ἀ ν τικὰ ἔπ αξε ὰ , λ βί πα ὸν εξάπτει τὰ συναισθί ατα Ὁ όνορ η ρ , τ επανα αμ ανει. ρ ημ . χρ ς

Ι ›| Ν Ν ΝΤι αλλο νὰ γίνη στὸ «νυν», ποὺ δὲν συγκρατει χάνει τὸν σκοπὸ που τὸν αἱμοδοτει, ὁ δὲ ἀπο­οὔτε προβάλλει την ροη τῶν βιωμάτων στὸ χωρισμός τους προκαλεῖ ἀτροφία της σκέψε­

| Ν εμελλον σχηματίζοντας μιὰ διακεκομμένη ευ­ ως καὶ τόνωσι του συναισθηματος. Η θυμικηθεῖα γραμμη, καθὼς προσωπικη ταυτότης καὶ ἔξαψι όφείλεται στην ἔντασι του «τώρα» καὶ

Ι 2 Ν Ν 9διαρκεια πλέον δὲν υφίστανται; Ὁ χρόνος της τὸ κενὸ της διάρκειας. Αναφέρομαι σὲ συναι­διαρκείας θυμίζει τὰ γράμματα μιᾶς λέξεως: σθηματα τῶν ὁποίων η παθογένεια ὀφείλεταικανένα τους δὲν εἶναι ὁ ἑαυτός του, ἀλλὰ τὸ ὅ­ σὲ ἐλλειμματικη σχέσι μὲ τὸν χρόνο. ΕΗ άνία,λον τους. Ἐλεύθερος ὁ χρόνος στην διάρκεια ραθυμία, η ἀναβλητικότητα, η ἀνυπομονη­καλωδιώνει τὸν χῶρο καὶ τὸν μετατρέπει σὲ έ­ σία, κοντη μνημη, η νοσταλγία, στὶς ὁποῖεςπικοινωνιακὸ δίκτυο. Στὸ παρελθὸν δὲν χωρεῖ εἶχα την ευκαιρία νὰ σταθῶ, ἀλλὰ καὶ ὁ φθό­η υλικότης τῶν πραγμάτων ἀλλὰ η ἰδεατη νος ὁ φόβος, γιὰ τους ὁποίους θὰ μιλησω έντους υπόστασι. (Η μνημη καθαρίζει τὰ πράγ­ συνεχεία, όλα τους ειναι συναισθηματα χωρὶςματα ἀπὸ την πυκνότητα καὶ τὸ βάρος τους μέλλον. (Η έμμονη στὸ παρὸν ὑποδαυλίζει τὰεπειδη οἱ μορφές της υπάρχουν εσωτερικές. ἔνστικτα καὶ διεγείρει τὸ θυμικό, ὁπότε τὸ κά­

Σὲ κοινωνίες σὰν την δικη μας τὸ μυθοποι­ θε «τώρα» ἀπομονώνεται στὸν ἑαυτό του.ι ε ι ι ι ›| κ κ ι κ ιι Ν #ουμενο ιστορικο παρον τρεπεται ευκολα σε Με την προβληματικη αισθησι του χρονου

υπεριστορικη ἀληθεια. Μυθος της Νεωτερι­ συνδέεται καὶ τὸ χαρακτηριστικώτερο ἴσωςκότητος εἶναι η ἰδεολογία. Άλλωστε στην ἑλληνικὸ συναίσθημα­ὁφθόνοςοὶψυχίατροι

Β. Ν· 3|ὀρθόδοξη Ἀνατολη θεολογία ηταν καὶ φιλο­ θεωρουν τὸν φθόνο προϊὸν ναρκισσιστικηςσοφία που προσέθετε στην πίστι την ἀναντίρ­ μυνας του ἀνθρώπου ὁ ὁποῖος υποφέρει ἀπ

Ώοτ

‹¬ε

ρητη ἀληθεια του δόγματος. Κατ” αυτη την σχυρές, πλην ἀπρακτες, ἐπιθυμίες διακρίσε­

­44­ ­45­

Page 25: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΥ' ΧΡΟΝΟΓ

ως, μὲ συνέπεια τὸν ἐγκλωβισμὸ στην μει­ σημασίας συναινέσεις. «Γιατίαὐτὸς κι όχωμένη του αοτοπεποιθησι καὶ περαιτέρω σὲ γώ;>>. ειναιτὁ ἀπαραίτητο στερεότυπο τῆς

Ψ.

Ω·τον

ἔνα χρόνο παροντικὸ χωρὶς ὁρίζοντα μέλλον­ γεφύρωτης διαφορᾶς, που μεταβάλλει «ἀρ­Ω Ν ·;· ο ι \τος. Ο φωτισμὸς τουτος ειναι βάσιμος, αλλά χες» καὶ «προγράμματα» σὲ πρόσχημα καὶ

3 Γ \ 3 Ν Ν ` | ιν Ἱ Ϊ |ανεπαρκης. Δεν εξηγει πως το συναισθημα τροφοδοτεικληρονομικες διενεξεις. Προκειταιτου φθόνου αποκτα διαστάσεις συλλογικου γιὰ άνθρωπολογικη υποτροπη ἑνὸς πολιτισμι­τρόπου, ὁ ὁποῖος στην παραφορά του άποκλεί­ κου ελλείμματος αυτοσυνειδησίας, βαρυ τί­

Ν Ν Ν 3 | Ν ς Νει κάθε αίσθημα ευθύνης καὶ κάθε αίτημα ἐμ­ μημα του κενου μίας Θϋωνας του ΘΘΦΘΤΟΘ πθὺπιστοσύνης, μαζὶ μὲ την διαχρονικότητα που δὲν παίρνουμε ἀπὸ μέσα μας καὶ μιᾶς ἐπιθυ­τὰ θεμελιώνει. μίας η ὁποία, άντὶ νὰ έχη τὸ δικό της ἀντι­

Τὸ κενὸ συμπληρώνει ἀνθρωπολογικη κείμενο, πιθηκίζει τὶς ἐπιθυμίες άλλων. Καθ­προσέγγισι. Στην περίπτωσί μας η προσέγγι­ ὼς δὲν νοιαζόμαστε πραγματικα τὸν μακρινόσι αυτη λαμβάνει υπ) όψιν τὸ στενὸ ομαδικό καὶ τὸν ἄΥνωσΤΟι δὲν ξέρθυμ­Θ νὰ ἀΥαπΟυμ­Θ­οίκογενειακό, φιλικό, επαγγελματικό, πολι­ άφηρημένα, κολλουμε δὲ άπεγνωσμένα καὶτικό, συντεχνιακό­ περιβάλλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖο φθθνερὰ στὸν ×ΟνΉνὸ καὶ «δικό μ­α€»­ Ὁ βα·άτομα εἴτε σύνολα προσλαμβάνουν την εἰκό­ θὺς ψυχολόγος Ντοστογιέφσκυ ἐδῶ τὰ ἔκανε

|να τους σὰν μέσα άπὸ καθρέφτη καὶ βρίσκουν θαλασσα!λὶ ό ιαυτοβεβαίωσι ,Α Ο ι ” ξε ω ί­ (Όσο ὁ ὑποκει ενικό όνο ά εῖ τόσοηχ ·φγὶ°ἶσΤγμ·Υὶἔ ΧΡ μ· ςχβ ς ργ=

3! 3| 3? Ω | | ` | ἕ 3 | | \ Ϊζει αλλος ειτε αλλοι, ο χαμενος θωρακιζει με πληττεται η αυτοπεποιθησι μαἐ και βρίσκθ·τὸν φθόνο την δικη του υστέρησι, διαμορφώνει μαστε άθωράκιστα έκτεθειμένοι ­ελλείψει ά­τὶς συμμαχίες του καὶ περνα στην υπονομευ­ ναστοχαστικης ἐσωτερικότητος καὶ ζωης­τικη άντεπίθεσι. Τὸ φαινόμενο βαραίνει κα­ στὰ αίσθηματα τηςιὰπωλείας καὶ της άπορ­ταθλιπτικὰ στην πολιτικη ζωη της χώρας, ρίψεως, τόσο φθονουμε περισσότερο. Στὸν τό­παγιώνει μοιραῖες «ἰδεολογικὲς» ἀντιπαρα­ πο μας οὶ μητέρες ἀκόμη μεγαλώνουν τὰ παι­θέσεις (‹‹κωνσταντινικοί­βενιζελικοί») καὶ άπ­ διά τους σὰν μοναδικότητες καὶ τους καλ­αγορεύει μέσα σὲ ἔνα τυφλὸ μισος ζωτικης λιεργοῦν έτσι έντονο ναρκισσισμό. Ὁ ναρκισ­

­ιε­ ­ιτ­

Page 26: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓΧΡΟΝΟΙ”

σισμὸς κάνει άνυπόφορη τὴν διαφορά καὶ τὰ (Ωστόσο πίσω άπ” όλα αὐτὰ υπάρχει ὁ φό­παραδίδει στὴν ἀνευθυνότητα καὶ στὴν δυσ­ βος ­ τὸ συναίσθημα πού προκαλεῖ ὴ ἰδεα τὴςπιστία, ποὺ με τὴν σειρά τους κάνουν δύσκο­ ὰδυναμίας μας νὰ ὰποφύγουμε ὡρισμενο κίν­λη τὴν εἱλικρινὴ συνύπαρξι καὶ τὸν δημόσιο ε δυνο. Ὁ φόβος εἶναι ὰδιάρρηκτα συνδεδεμένοςβίο. Ὁ ύπεύθυνος μπορεῖ νὰ εμπιστεύεται· ὁ μὲ τὴν σωματικὴ του εκφρασι είτε γιὰ χαλά­άνεύθυνος εἶναι εκ προοιμίου καχύποπτος. ρωσι πρόκειται εἴτε γιὰ εντασι μὲ χαρακτη­Πίσω ἀπὸ τὸν φθόνο κρύβεται μιὰ τσαλακω­ ριστικὴ φανερωσι τὸν τρόμο. Ούτως άλλωςμενη επιβεβαίωσι, ὴ ντροπὴ τὴς ἀπαξιώσεως γ σχετίζεται μὲ άπειλητικὴ κατάστασι που μᾶςστὰ μάτια «του κόσμου». Ήξ ού καὶ πικραι­ προκαλεῖ κάποια εξωτερικὴ συνθηκη, ὅμωςνόμαστε με τὴν χαρὰ του άλλου, μᾶς ταράξει ί χωρὶς τὴν σωματικὴ του εκδὴλωσι ὁ φόβοςκαταθλιπτικὰ επάξια επιτυχία του καὶ γιὰ γ δεν ξεπερνα τὴν περίστασιτὴς άπειλὴς. Για νὰνὰ άποφύγουμε τὴν ταπεινωτικὴ ύποτίμησι­ γλυτώσουμε ἀπὸ τὴν ἀπειλὴ τρεπόμαστε σεαύτουποτίμησι άντιδροῦμε προβάλλοντας κά­ φυγὴ διὰ πράξεων καὶ παραλείψεων, όπως καὶποια στοιχεῖα τὴς «επιτυχίας» σὲ μυθικὰ με­ σε εσωτερικὴ ύπεκφυγὴ μεσῳ ποικίλων θεω­γεθη τοῦ τύπου «καλό­κακό». Ὁ άξιος πρε­ ριὥν συνωμοσίας. Ψυχολογικά συνωμοσιο­πει με κάθε τρόπο νὰ γίνη «άνάξιος» καὶ δο­ λογία ἀποτελεῖ καθαρά φοβικὸ σύνδρομο, ἕνακιμασμενος τρόπος γι' αὐτὸ εἶναι νὰ διαστρα­ εἶδος συλλογικὴς μανίας καταδιώξεως ελλεί­φῇ ὴ πραγματικότητα, ὥστε κάποια στιγμὴ ψει προσανατολισμού στὸ μέλλον. Στερούμε­ὁ «εχθρός» νὰ χαρακτηρισθῇ ψιθυριστὰ με­ νη άναστοχαστικὴς δυνατότητος ὴ συνωμο­γαλόφωνα, πάντως σαρκαστικά, κοινωνικα σιολογικὴ φαντασίωσι ριζώνει στὴν παραμυ­«κακοὴθης» καὶ ‹‹ύποπτος››.”Η δαιμονοποίησι θητικὴ βεβαιότητα μιᾶς εθνικὴς μοναδικό­τὴς επιχειρηματικότητος ποὺ βιώνουμε στὴν τητας καὶ ἑνὸς άνελεγκτου, άπολύτως κακοῦἙλλάδα ἀπὸ τὴν Μεταπολίτευσι εως σημερα, εχθρου, στὸν ὁποῖο προβάλλουμε καὶ άποδί­δὲν εἶναι ξένη πρὸς τετοιου είδους παθογενει­ δουμε όλες τὶς άνικανότητες καὶ τὶς άποτυ­ες. Πρόκειται γιὰ καταφανὴ πολιτικοποίησι χίες μας, καθηλώνει δε στὸ άνιστορικό τηςτοῦ φθόνου. παρὸν τὸν χρόνο. (Ένα παρὸν τὸ ὁποῖο συρρά­

­ω­ ­ω­ι .

Page 27: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ ΗΒΔΑΗΜΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤοτΧΡοινοιο

ο \ Χ Χ Ϊ 3

παεί επίλεαοακα σαν μεοαφοαίκη κοοοελοοι νοίγει τὸν χρόνο καὶ ανοίγεται στὸν χρόνο.ώστε τὰ ὅποια ναυόιγια νὰ ἐπιδέχωνται μόνο

οέοοίοο οἴοοοο ἑομαὶνοία· Σὲ πολὺ κρίσιμες ώρες τὴς δὴμόσιας ζωῆς,Ω 2 Ι :| Ω

Ωἐ ψοχίκο Ύενονοἐ ο φοβοο ενα­οῃοο κο· νοσὴρὰ απλως φαινόμενα γίνονται σημειαΪ \ Μ 3 | Η 3! ς

ριως σε ελλειψι αυτοπεποιθὴσεως, ενα αισθὴ­ χοῳςπηςγ μετὰ οὰ οποια Τὰ πάψω χεγοοςοςοςο­

Ρ­ον ἀνοπαοχείοοἐ Τοῦ Ἡνὼ οσον αφορα Τὴν αν­ ουν αναπότρεπτα. (Όταν μιὰ κοινωνία τὰ ὑ­Ϊ Ψ \ Ϊ εν Ϊ

"ΗΡ­ονωπνον Ὁ "Γην οίαμοοφωον 'οοο μολλοννοἐ­ περβὴ, στὴν θέσι των λειτουργικων διακρίσε­,Βὰν Τὸ μιέλλθν ἠαἶαν γνωσΐὸ καὶ βέβαίθ δὲν ων ὑπε¿σέρχει·ῃαι ·ῆ σύγχυσι Τῶν ἑόλωνς Τὰ πο­

θα νοίώθαμ­Ξ φοβο­ Ἐξ οο καὶ χοονοἐ "σοῦ φο­ λιτικὰ κόμματα έπιβαλλουν τὴν διασπαστικὴβου είναι πρωτίστως τὸ παρόν. Τί θέσι νὰ ἔχῃ Έοος μεοοςοςςηοα οοο κράτος, ἐνῷ οἱ ποχῖοες

στον φοβο Το μέλλον οταν οοίχνῃ ο­Ταθεοα χάνουν τὸν προσανατολισμό, δυσπιστοῦν με­κ ι ι › Η Ν

ποοἐ Τον θανοονοι Βφί οο­ον ζουμε μόνο Τὴν ταξύ τους, προς τὶς φωνὲς τὴς λογικὴς καὶΪ ` Ϊ \ Ϊ \ Ϊ 7

ο”ΉΥμ­Ὁ, θα φοβωμ­οοο””νο Το Τελοἐ "ΠΚ σαν θα­ πρὸς τὸ πρακτέο. Το μέλλον τότε γίνεται α­ναοο· Ὁ φοβίκοἐ ανθοωποἐ δὲν ἔχει ἐμ­πίοοο· πρόβλεπτο, ἀφοῦ προκύπτουν διαρκῶς στοι­σύνὴ στὸν ἑαυτό του καὶ αντιστέκεται στὴν χετα ὰποοο­οοκηο­οι ποὺ οπονομςοοον Τὴν ἰο­οο­

«ἀναξιότὴτόι» του σπαταλῶντας τὸν χρόνο ροπία τὴς σκέψεως καὶ τὴς πρόιξεως, κανουν` Ϊ 9 Ϊ \

αααὶν οίλγὶίαμαακγὶ αναποφασίααίκοαηνα και τὶς λεπτομέρειες ανεξέλεγκτες καὶ καθε σχε­\ › Ι Ι 0 ›| Ι 3 9

την αγχωοη Χοονοαοίβγὶ· Ομως "οί οαοοεω­ διασμὸ νὰ καταλὴγὴ στὸ αντίθετο του επι­νει τὴν αδυναμία του καὶ δὲν αποφεύγει τίπο­ οιωκομένοο Ύπο τέτοιες ο­ονθἦχοςς μὲ ἄοκο­τε. ”Η ἐσωτερικὴ του ταραχὴ απλώνεται πρὸς πὴ καὶ συνεπώς αδύναμη τὴν θέλὴσι, δὲν μπο­

8 ›Ϊ 9 Ν ε ΙΤα εξωι Θνῳ Ὁ οίαλονοοη Της λογικο Τον κά­ ροῦμε νὰ σώσουμε σπουδαῖα πραγματα: Μό­νει περισσότερο ἀπὸ ἄτακτο απείθαρχο ­ ε νη διέξοδος φοοίνοςοο" Το πγοωγύογομοο Ἡπγ­

\ Ν Ϊ 7 Ϊ ` Ύ' Κ 3 γ3

"σον καναναα Χαωοη· Αψαοοοο θα ηααν Ὁ εκ ί στρέφουμε λοιπὸν στὸ απώτερο παρελθόν, σὲΪ ` 9 Ϊ ον Ϊ ξ

μεοοος του διοικοιτικη οινοιληψι του χοονοο μι' σφαιρες ισ­ιορικότητος όποο τα γεγονότα δια­ἔνα αίσθημα ζωἦο ἐπίβοβαίούμενο οοὴν ποα­ θέτουν χαρακτῆρα υποτυπώδὴ, ὑλικὴ ταξι

ε! 8! 2 Νἔν­ Βνα οοοθημ­οι οποίοκοχηο ἑνονηοοο ποὺ ὰ· τῶν πραγμάτων καθορίζει τὴν ὴθικὴ καὶ κα­

­ΒΟ­ _Μ­

Page 28: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ ΗΒΛΑΗΝΙΚΗ ΑιΣΘΗΣι Τον Χιοοινοιι

ε ι ι 9

θε ιΤλοιΤυΤεοη οκο7ΤιμοΤηΤαι Ὁ δε πολιΤιχὉ ας κατέχουν, ὁ δὲ φόβος τὸ παραλύει προσφέρον­Ν ο Χ Ι 9 |

ναζὉΤει εξόδους κυρίως ποὸἐ Τα πισω, ανηυ­· τας του ταυτοχρόνως δίκὴν μέλλοντος τὴν ὴ­πο νὰ ἰσο οπ |ο­ ἔνοι ο'υο'Τημα που βυθίζε­ ε ιστικ` ανα ον\ ἑνὸς π οστόιτ ε έτ .Τ ` νι Υι

9 Ν ο | 5 Ζ ` 9 Ν 3ται επειδὴ ακριβως ευνοὴσε ανευθυνα και α­ πω­Π μας ἐγ­γυαπ­αι ¬ῆ ὁμαδιχότηςη όχι ἡ έσω­προϋποθετοι Τὴν ποιροχὴ Τῶν ιι­εΥίο'Των πλε· τερικὀτὴς. Ύπὸ τὴν πίεσι τῆς ἀνασφαλείαςονεκΤὴμἀΤων ο°Τον μέ°γιοΤο δυνοιΤὸ ἀοιθυ­ὁ πο­ τους οἱ μᾶζες θέλουν νὰ κρατικοποιὴθουν, ὁ δὲ

Ν. Ί' Ν ` | 9 ? 9

λιΤωνι ἈΦ7 ης σΤιΥυ­Ὁἐ Τα πανΤα ισχυουν α· «λυτρωτὴς» τὸ προσφέρει μὲ τὴν κολακεία\ Ἱ `

ποοοπΤοιι οι κινἢοεις προς Τα ευ­προς υ­αΤαιε συμβολικὰ καὶ πρακτικώτερα μὲ διορισμούς,ώνονΤοιι ἐκ Τῶν ἔνδον. καθὼἐ μὲ Τὸν αυΤυυ­α­ έπιδὁματα δικαιώματα ανεξέλεγκτα χωρὶς

ε Ιτισμ.ό τους τίθενται ακούσια στὴν υπηρεσια υποχρεώσεις. Οἱ ματαιώσεις τις οποιες προςτου τυχαίου, τὸ ὁποῖο ἐλλείψει ἐνεργοῦ ἱστο­ ηγουμένως φόρα­ωνε τὸ πλῆθος Ο­Τοὺς (Μα­ρικοὕ οΤοχου και χρονου κυοιοιοχεἴ ὁλυχλνῆυωτ κους», τώρα γίνονται ἐπιθυμίες δικὴς του ἀ­τικὰ στὴν ὕπαρξι ἐνῷ οἱ προσπαθειες και οἱ ναγνωριο­εως,θυσίες τοϋ λοιοϋ ἀντὶ νὰ δινουν καρπούς. ιιε­ Δαικισμὸς ειναι ἡ κολακεια του ομιαδικοϋταβόιλλονται αὐτεπίστροφα σὲ οἱονεὶ πρόστι­ θυμυωυθ Τὸ χαθησυχαο­Ήκὸ χἀδν Ο­­Ε­ἢν άνη­μοι εἰς βάρος Του. συχία του, μιὰ τακτικὴ τὴς οποίας ὴ θέρμὴ

... ·;· ι › ι ι κ

Μου ειναι δύσκολο να οινΤιποιΡελθω Τυ βαθυ συντὴρειται τελετουργικὰ στὸ πελιδνὸ παρὸνΤίμημα Τθυ λαῖχισμθυ Τῶν μεΤαπΟ)\ιΤεΠΤιχῶν Τῆς κομμαςη¿κΟσυνΤεχν¿ακ·ἦς ἱδ¿Ο×τέλε¿ας, κα­

Ν ι ι ι ,δεκαετιών. Ίο­χοοὴ ψοχολονικη παοαμ­εΤΡΟ ταστατικὰ ὰδιόιφορὴς γιὰ τὸ ευρύτερο συμφέ­Του λοιἴκιομ­ουι %αΤευναο'Τιν­Ὁ Των ανασφα· ρον καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀνίκανὴς νὰ χρειαζεται

Ν Ν Ν ς ο Χ 9λειων του πλὴθους, συνιστα ὴ επιδεικτικὴ οι­ και νὰ δὴμιουργῃ πραγματιχὰ Ο­υλλο­Υικὰ ὁ­| Ώ | Ν

διοιοοοιοι γιὰ τις οιποιιτνιοεις της χοονικοτνιτος ποκειριενα. Πισω απο τὴν δηροσιονομικὴ κα­, Ν Ι ε ε

( Ώρα ΠΑΣΟΚ!) ἐν ονομ­οιΤι Τῆς ἶοΤοοια€ Ὁ Ο· τόιρρευσι, ὴ οποία δοκιμάζει σκλὴρὰ τὴν κοι­ποία, υποτίθεται, τοῦ ἀνὴκει. Τὸ πλῆθος δει­ νωνηα μας και τὸν παροξυσμὸ Τῆς ὁποίας βιώ­λιἀζει και δυοπιο'Τεἴ ἐξ οιἶΤιοις Τῶν αἶσθημἀ­ νουμε διαλυτικόι, βρίσκεται μερικότὴτα τουΤων ὰνεποιοκειας και ἀνυιξιὀΤὉΤο€ που Τὸ δια· λαϊκισμου ποὺ διεκδικεῖ ψευδεπίγραφα τὸν

­52­ ­ΒΒ­

Page 29: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΕ ΟΠΤ Η ΒΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟ)/' ΧΡΟΝΟΪ”

χαρακτηρα της καθολικότητος.Έ]ὰν οἱπνευ­ καθ” ἑαυτὸν δὲν εἶναι κατι· εἶναι συναίρεσιματικἐς προϋποθέσεις του λαϊκισμου ἀνὰ­ στὸ παρὸν του παρελθόντος καὶ του μέλλον­γωνται, όπως πιθανολογεῖται, στὸ μεσαιωνικό τος. ”Η χρονικότης τοῦ μεμονωμένου ἐπανα­παρελθόν, στὸν μυθικό Λαό­Χριστό ὁ ὁποῖος ληπτικοῦ παρόντος αποκλείει τὴν ιστορικό­ἔλαβε τὴν μορφὴ ἐσχατολογικὴς ἐνσαρκώ­ τητα ἐπειδὴ ὰκριβῶς ἀποκλείει τὴν μετοχὴ

Ν Ν 9 Ν Ν Κ 5 3σεως του ἰστορικου γίγνεσθαι, εξηγειται πως στὴν δυνατότητα, τὴν οικειότητα μὲ τὸν ίδιοτὸ φαινόμενο διαθέτει μεταφυσικὴ ἐμβέλεια σὲ τὸν σφυγμὸ τὴς ψυχης καὶ τὴν ἐλευθερία ἀπὸχῶρες σὰν τὴν δικη μας. Καὶ ἐξηγεῖται ἐπί­ τὸν χῶρο. Χρόνος εἶναι σφραγῖδα του σκο­σης πῶς τὸ έλλειμμα ἐμπιστοσύνης μπορεῖ που τῆς ζωης ἐπὶ της ζωης, μεταμόρφωσινὰ ὰποτελῇ ουσιαστικό πυρὴνα τὴς πολιτικο­ του πρωτογενῶς αναγκαίου σὲ πνευματικὴ

.Ν \ | ί , | Ν ον 3 ±`.κοινωνικης μας κρίσεως, να παιρνῃ μαλιστα αξια. Τὰ δίκτυα της κοινωνίας των ενεργων\ Ν 5διαστασεις αὐτοδικίας καὶ ὰνομίας, καθως πολιτων ανοίγουν διαδρομές ποὺ επουλώνουν

τὸ ένοχο πολιτικὸ σύστημα δὲν έχει τὸ ὴθικὸ δυνητικὰ τὰ τραύματα της δυσπιστίας. Σκο­ἀνόιστημα που θὰ του ἐπέτρεπε νὰ περιφρου­ πὁς δὲν είναι νὰ έπιλέξουμε ἀνάμεσα στὸ μῖ­

| \ 3/ | Ή ` Ϊρηση την εννομη ταξι. σος η την περιφρονησι γιὰ τὸ χρεωκοπημένοἩπείγει μιὰ νέα πολιτικὴ λογικὴ πρὸς τὴν πολιτικό μας σύστημα, ἀλλὰ νὰ ξεπεράσουμε

'Ν \ (Ϊ , \ Εκατεύθυνσι της συνεννοὴσεως με ορους εμπι­ μια διαίρεσι ὴ οποία κάποτε παίρνει διαστάσειςστοσύνης καὶ ἀλληλεγγύης στὴν ευθύνη του κακης μοίρας. Ύπερβαίνουμε τὴν μοῖρα μας( \ \ ` 3? | \ | \ \ \ \ | ἕ | 3 | Ἱ' (ενος για τον αλλο. Τοτε θα σταματησῃ και το με την ψυχη μας. Ϊψιστη αδικια ειναι ο διχα­

| \ ( Ν Ό | \ | ` .Ν Ϊ \μαρτυριο στο οποιο υποβαλλει τον χειμαζομε­ σμος της καχυποψιας, πολιτικὸ δε ζητούμε­θἶ § Έ | (Ϊ Ἄ | Αυ 3| ( | , \ εν .Ϊ Ϊ Ἱνο Ελληνα η υποψια οτι ενδεχομένως του αξι­ νο η συνεννοησι εκτος συνενοχης. Αραγε δεν

ζε αὐτὴ «τιμωρία». ”Η συνείδησι της εὐθύ­ υπαρχει ἄλλος τρόπος συναντὴσεως ἐκτὸςνης θὰ τὸν κόινη νὰ ὰντιληφθῇ τὸ ὰδηριτο τὴς τῶν δεσμῶν της συγγενείας καὶ τοῦ στενοῦἐξόδου ἀπὸ τὸν κλειστό μας ἐαυτὸ καὶ όχι ἀ­ συμφέροντος; Δὲν γίνεται νὰ σκεφθοῦμε τὴν

Χ .. ε \ Μ Ι Ι Ν Ν ›πὸ την Βὐρωπαικὴ Ήνωσι. Στην ανοιξι μας συμπνοια της ευθύνης ἐκτὸς του ανακυκλού­περιμένει ὁ χρόνος τοῦ μέλλοντος. Ὁ χρόνος μενου καὶ ἄγονου στὸ πόιθος του παρόντος;

­ει­ ­εε­

Page 30: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΙΜΗ ΟΠΤ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΙ ΤΟΓ ΧΡΟΝΟΓ

Μὶναὐτα τί α ε·Τὰπόιθ α κατουν β ` ` ` 'Θ ­°Β ` Νη πα ωμ| στ . ημ ς \ρ ατικα την κοινη προσπα εια. κτος του με­_ 9 ο Φ .. Ν .`.χαμηλα οι αντιφασεις μας, εφ οσον τις ανα­ ταιστορικου σκοπου, κάθε ἀμφισβὴτησι, ἀπὸ

λ ι › ι Ν › | κ | εσ κ › ι | ‹αμβανομε, αυτες μας ανεβαζουν. το συλλαλητηριο εως την εξεγερσι, μενει α­

ι ι ” Νὶίαι `στὶς| πιὸ δύσκολες περιστάσεις δεν πλὸς βρυχηθμὸς του Νεόιντερταλ, όχλικὴ< ·­· 9 ε ι ‹ ‹ ι : ι 2» Ν ν

πα|υει να ισγυη ο νομος διατηρησεως της |ενερ­ αντιδρασι η οποια κανει τα ορια της νομιμο­, Ν ) Ν : Νγειας, καθως κι εκει ενδεχεται να προκυψουν τητος καὶ της ἀνομίας δυσδιόικριτα, απειλει

ἀναγεννητικὲς δυνάμεις συνυφασμένες μὲ τὰ μαλιστα τὴν ἴδια τὴν κοινωνικὴ συνύπαρξιπλέον ἀρχέγονα στοιχεῖα της ζωῆς. Τὰ στοι­ στὰ πλαίσια τῶν θεσμῶν υὶοθετῶντας τὴνχεῖα τουτα χρειάζονται ὁπωσδὴποτε πίεσι ἀπὸ διαλεκτικὴ της βίας. Πολιτικὲς ὴγεσίες καὶ

` Ν Ν Νμέσα, την ὁποία δημιουργει μορφοπλαστικὴ πολιτες δὲν μπορει νὰ παίζουν μὲ τὴν φωτιά,ἐνέργεια. Καὶ τὰ στοιχειωδέστατα ἔχουν πνεῦ­ γιατί, ὡς γνωστόν, υπαρχουν φωτιες που σβη­

ε¬

κο”

μα τὴν μορφη τους. Ἡκεῖ συμπυκνώνετα νουν μὲ νερό, υπαρχουν ὅμως καὶ φωτιὲς ποὺ

ἐσωτερικὸς δυναμισμὸς τῶν πραγμάτων και σβὴνουνε μὲ αἶμα!τῶν γεγονότων, δυναμισμός ποὺ ἐλευθερίατου βγαίνει ἀπὸ βόιθος ὀίπειρο. Τὸ νόημα τηςζωῆς ἐκδηλώνεται στὴν μορφὴ της ζωης, υπ”

αὐτὴ δὲ τὴν ἔννοια οἱ ἀλλαγὲς στὴν ἐπιφόινειαἀναγγέλλουν ἀλλαγὲς καὶ στὸ βόιθος. Ἐξ οὕ

καὶ τὰ πολιτικὰ γεγονότα ὡς τέτοια ἐπανα­λαμβάνουν (πληκτικὰ καταστροςρικα) τὸνἑαυτό τους χωρὶς νὰ προκαλοϋν ανατροπές·προκαλοῦν ἀνατροπὲς όταν μπολιόιζουν ἐπί­καιρα τὴν πραγματικότητα μὲ μυθικὰ καὶ πα­ραδειγματικὰ πρότυπα, τῶν οποίων τὸ πνεῦ­μα διαπερνξι σὰν ορίζοντας τὶς καθιερωμένεςσυλλογικὲς παραστάσεις ἐμπνέοντας υπερ­ ε

ςῦθ­

Page 31: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ' ΣΤΒΑΙΟΪ ΡΑΜΦΟΤ ΤΙΜΕ ΟΠΤ ΣΤΟΙΧΙΣΙΟΘΕἹΤΗΘΗΚΒ ΣΤΗΝ «ΦΟΙΝΙΚΗ»ΤΒΡΨΙΧΟΡΗΣ Θ ΗΡΑΚΛΕΙΟΑΤΤΙΚΗΣ ΤΥΠΩΘΗΚΒ ΣΤΗΝ«ΔΙΑΣΤΑΣΗ» ΓΡΑΦΙΚΒΣ ΤΒΧΝΚΣ ΜΑΪΡΟΙἙΙΝΟΪΣ 7 ΚΑΜΙΝΙΑ ΚΑΙ ΒΙΒΑΙΟΔΒΤΗΘΗΚΕ ΑΙΙΟ ΤΟΥΣ Θ. ΗΑΙΟΠΟΥΑΟ ­ Π.ΡΟΔΟΠΟΪΑΟ ΟΕ. ΟΡΦΕΙΩΣ ΖΟΟ

ΑΙΓΑΛΕΩ ΤΗΝ ΒΠΙΜΒΛΕΙΑΤΩΝ ΔΙΟΡΘΩΣΒΩΝ ΒΙΧΕ ΗΝΤΙΝΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΒΞΩΦΪΑΔΟ ΒΚΟΣΜΗΣΒ Ο ΑΛΒΞΗΣ ΚΥΡΙΤΣΟΠΟΪΑΟΣ ΤΟΝ ΑΠΡΙΑΙΟ ΤΟΥ' 2012 ΓΙΑ ΑΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΒΚΔΟΣΒΩΝ ΑΡΜΟΣ

Page 32: Time out – η ελληνική αίσθησι του χρόνου στέλιος ράμφος

ιΙ

ι ι

Μ5 ­= . ·

[

Ρίκυ ωίἐμαἐ

λιΜτί . Το βιβλίο αυτό θα το χσή ιμ

Ι

Ι

. τ τ

\

. Ποεπει να επιστσεφετε ενκαισ

ί σε Ύ Η

ιταλιαΗΡ αἱΔΙΕΥ ΥΝΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΕΘΝ. ΑΜΪΝΗΣ 27 & ΑΛΕΞ. ΣΒΩ/ΙΟΥ

'Η. Μποοείτε να χσήσιμοπσιήσετε τή βιβλιοθήκη

αυτή και να ὁανειστείτε βιβλία για δύο

εβδομαδες.τ

” λί (ε κυκλοπαίὁειες,Ο Τα πλήσσφσοιακα βιβ ια ν

ε ικό κλπ) ιιποοείτε να τα χοησιμοποιή­λξ . . .

σετε μόνο μέσα στή βιβλιοθήκη.

α τα βιβλία

που ὁανείςεστε.

σ σποιήσουν και

άλλοι αναγνώστες μετά από σας. Γι) αυτό

σας παοακαλσύμε να το ποσσέχετε. Στή δική

σας φσοντίὁα εμπιστευόμαστε τήν καλή του

εμφάνιση.

Η ι

ή ὶ

ι

Ι