Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

64
Θετίδιο, πολιτιστική κληρονομιά του κάμπου

description

Το Θετίδιο είναι ένας ημιορεινός οικισμός της θεσσαλικής υπαίθρου, ο οποίος πήρε την ονομασία του από το ιερό της Θέτιδας που κατά την αρχαιότητα βρισκότανε πλησίον του. Βρίσκεται σε υψόμετρο 320 μέτρων από όπου μπορεί κανείς να παρατηρεί την πεδιάδα της επαρχίας των Φαρσάλων, όπως και τους ορεινούς όγκους που την οριοθετούν.

Transcript of Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Page 1: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Θετίδιο,πολιτιστική κληρονομιά του κάμπου

Page 2: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou
Page 3: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Θετίδιο,πολιτιστική κληρονομιά του κάμπου

Page 4: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou
Page 5: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Περιεχόμενα

Εισαγωγή................................. σελ.6

Ιστορία του Θετιδίου............... σελ.13

Το Θετίδιο του χθές................. σελ.20

Το Θετίδιο σήμερα................... σελ.31

Υπαπαντή του Χριστού............ σελ.48

Page 6: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

ΕισαγωγήΤο Θετίδιο είναι ένας ημιορεινός οικισμός της

θεσσαλικής υπαίθρου, ο οποίος πήρε την ονομασία

του από το ιερό της Θέτιδας που κατά την

αρχαιότητα βρισκότανε πλησίον του. Βρίσκεται σε

υψόμετρο 320 μέτρων από όπου μπορεί κανείς να

παρατηρεί την πεδιάδα της επαρχίας των Φαρσάλων,

όπως και τους ορεινούς όγκους που την οριοθετούν.

Βορειοανατολικά του Θετιδίου βρίσκεται και η

ιστορική τοποθεσία Κυνός Κεφαλές, όπου έλαβαν

χώρα δύο μεγάλες μάχες. Οι Θεσσαλοί και οι Βοιωτοί

6

Page 7: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Εισαγωγή

πολέμησαν εκεί εναντίον του Αλεξάνδρου των Φερών

το 364 π. Χ., ενώ οι Μακεδόνες με τον Φίλιππο τον

Ε΄ ενάντια στους Ρωμαίους το 197 π. Χ.. Η ήττα

μάλιστα των Μακεδόνων σηματοδότησε ουσιαστικά

και την αρχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας στον ελλαδικό

χώρο. Αναφορές στα γεγονότα αυτά βρίσκουμε

στην ιστορία του Πολυβίου, τον Πελοπίδα του

Πλουτάρχου και την ιστορία του Titus Livius. Στην

περιοχή ήκμασε τον 5 π.Χ. με 4 π.Χ. αιώνα και η

Σκοτούσσα, μια από τις πιο αξιόλογες αρχαίες πόλεις

της Πελασγιώτιδας.

Το Θετίδιο συνορεύει βόρεια με την σημερινή

Σκοτούσσα και την Άνω Σκοτούσσα, νότια με τον

Δασόλοφο και υπάγεται στον Δήμο Πολυδάμαντα.

Για να το επισκεφτεί κάποιος από την πρωτεύουσα

του νομού, τη Λάρισα, πρέπει να διανύσει 43

χιλιόμετρα ή 20 χιλιόμετρα, αν οδεύει από την

πρωτεύουσα της επαρχίας, τα Φάρσαλα. Οι κάτοικοι

του ασχολούνται με την καλλιέργεια της γης, την

κτηνοτροφία και την πτηνοτροφία. Οι δυσκολίες

όμως που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί αγρότες-

κτηνοτρόφοι ανάγκασαν πολλούς, ειδικότερα νέους,

7

Page 8: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

να αναζητήσουν την τύχη τους σε παραγωγικότερες

και αποδοτικότερες εργασίες, κάτι που στοίχισε

δημογραφικά στο Θετίδιο. Ο πληθυσμός του Θετιδίου

το 1991 αποτελούνταν από 169 κατοίκους, μειώθηκε

όμως τα επόμενα χρόνια και η απογραφή του 2001

κατέγραψε 117 κατοίκους.

8

Page 9: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Καθοριστικό ρόλο στην βιωσιμότητα του οικισμού

διαδραματίζει η διαμόρφωση του φυσικού

περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση το κλίμα της

περιοχής. Αυτό είναι ηπειρωτικό που συνεπάγεται

αρκετά βαρύ χειμώνα με το χιόνι να ξεπερνά

συνήθως τους 20 πόντους και αρκετή ζέστη το

καλοκαίρι. Οι άνεμοι είναι κυρίως ανατολικοί και

ονομάζονται από τους κατοίκους βόρειοι, ενώ οι

βόρειοι λέγονται λυμπίσιοι, ονομασία που οφείλεται

στην κατεύθυνσή τους από το όρος του Ολύμπου.

Στους τρεις μήνες του καλοκαιριού συνήθως

επικρατεί ξηρασία, γιατί οι βροχοπτώσεις είναι πολύ

αραιές. Παρά ταύτα οι καλλιέργειες ευνοούνται

από αυτές τις συνθήκες ή ορθότερα καλλιεργούνται

φυτείες προσαρμοσμένες στις κλιματολογικές

συνθήκες της περιοχής. Συγκεκριμένα, το κτηματικό

δυναμικό αποτελείται από μικτές γεωργικές

εκτάσεις, δηλαδή περιλαμβάνει ποτιστικές, στις

οποίες καλλιεργούνται βαμβάκι, τεύτλα, καλαμπόκι,

ντομάτα και ξερικές στις οποίες καλλιεργούνται

αντίστοιχα σιτάρι, κριθάρι, βίκος, φακές και ρεβίθια.

Παλαιότερα την περιοχή διέσχιζαν πολλά ρέματα,

που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη δεσπόζουσας

Εισαγωγή

9

Page 10: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

βλάστησης, όμως συν τω χρόνω οι αρδεύσεις και

απαλλοτριώσεις έγιναν καθοριστικός παράγοντας για

την ξήρανσή τους.

Καταλυτική ημερομηνία για την καθιέρωση

κτηνοτροφικής παράδοσης του οικισμού ήταν

το 1925 όταν εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό

οι Σαρακατσαναίοι, οι οποίοι μέχρι τότε ζούσαν

νομαδικά ταξιδεύοντας από τόπο σε τόπο για να

βρούνε τροφή για τα κοπάδια των αιγοπροβάτων

τους. Αυτοί αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις γης αντί

μικρού ποσού, για να τις χρησιμοποιήσουν ως

βοσκοτόπια. Σήμερα οι εκτάσεις αυτές αποτελούν

καλλιεργήσιμες γαίες. Τα τελευταία χρόνια έχουν

γίνει αρκετές επενδύσεις στην κτηνοτροφία που

αφορούν την κατασκευή εγκαταστάσεων και

αγορά ζώων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός

των εκτρεφομένων προβάτων. Πιο αξιόλογη είναι

όμως η πτηνοτροφική παραγωγή, μιας και έχει

αναπτυχθεί υψηλή δραστηριότητα με την ύπαρξη

σήμερα τεσσάρων μονάδων εκτροφής γαλοπούλας.

Οι κάτοικοι επίσης εκτρέφουν ακόμα κατά παράδοση

και για διατροφικούς λόγους κότες, κουνέλια και πιο

10

Page 11: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

σπάνια χοίρους, χήνες και περιστέρια.

Εξαιτίας του μικρού πληθυσμού στο Θετίδιο

δεν υπάρχει σχολική μονάδα, άρα οι κάτοικοι

αναγκάζονται να καταφεύγουν στα γειτονικά

χωριά και πόλεις, για να λάβουν την υποχρεωτική

εκπαίδευση. Οι προηγούμενες όμως γενιές θυμούνται

11

Εισαγωγή

Page 12: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

12

την μαθησιακή τους ζωή στο κτίριο του σχολείου

που βρίσκεται ακόμα περιτριγυρισμένο από

δέντρα στις παρυφές του χωριού. Το κτίριο αυτό

χρησιμεύει σήμερα ως αγροτικό ιατρείο, στο οποίο

απολαμβάνουν τις ιατρικές υπηρεσίες οι κάτοικοι

μια φορά την εβδομάδα. Το κτίριο έχει χρησιμεύσει

επίσης ως εκλογικό κέντρο, αλλά γίνονται και σχέδια

για την μελλοντική αξιοποίησή του ως έδρας του υπό

συγκρότηση πολιτιστικού συλλόγου Θετιδίου.

Τουριστικά το Θετίδιο, όπως η Σκοτούσσα και

τα γύρω χωριά, μένει αναξιοποίητο παρά τους

ανεκτίμητους κλασσικούς θησαυρούς που δεν άγγιξε

ακόμα η αρχαιολογική σκαπάνη. Στο Θετίδιο όμως

βρίσκεται ένας ακόμα θησαυρός, της Βυζαντινής

περιόδου, ο ναός της Υπαπαντής του Χριστού, τμήμα

καθώς όλα δείχνουν σκήτης ερημιτών. Ο ναός που

είναι κτισμένος κάτω από την επιφάνεια της γης

δείχνει σήμερα έντονα σημάδια διάβρωσης και

αλλοίωσης των ανεκτίμητης αξίας τοιχογραφιών του,

γεγονός που κάνει αναγκαία την συντήρησή του.

Page 13: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Ιστορία του ΘετιδίουΑρχαιότηταΑρκετοί μεγάλοι συγγραφείς της αρχαιότητας

αναφέρουν στα έργα τους το Θετίδιο. Ο Στράβων

(64 π.Χ - 19 μ.Χ.) από την Αμάσσεια του Πόντου,

ο σπουδαιότερος γεωγράφος της αρχαιότητας, στο

έργο του «Γεωγραφικά», που αποτελείται από 17

βιβλία, προσδιορίζει τη θέση του Θετιδίου στον

Ελλαδικό χώρο (Στράβωνος Γεωγραφία 9,5). Ο

Πλούταρχος (47 μ.Χ. - 125 μ.Χ.) από την Χαιρώνεια,

ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της

αρχαιότητας, στο έργο του «Βίοι Παράλληλοι», όπου

13

Page 14: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

αφηγείται τη ζωή σημαντικών Ελλήνων και

Ρωμαίων, καταγράφει τη μάχη (364 π.Χ.) μεταξύ

Πελοπίδα και Αλεξάνδρου των Φερών στις Κυνός

Κεφαλές πλησίον του Θετιδίου (Πλουτάρχου

Πελοπίδας 32.1). Ο Πολύβιος (202 - 120 π.Χ.)

από τη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας, ένας από τους

μεγαλύτερους ιστορικούς της αρχαιότητας, στο έργο

του «Ιστορίαι» περιγράφει παραστατικά τη μάχη

που έγινε το 197 π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές, κοντά στο

Θετίδιο, μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων (Πολυβίου

14

Page 15: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Ιστορίαι 18, 20-21). Ο Τίτος Λίβιος (59 π.Χ - 17 μ.Χ)

από το Ποτάβιον της Ιταλίας, σπουδαίος Ρωμαίος

ιστορικός, στο έργο του που αφηγείται την ιστορία

της Ρώμης (142 βιβλία) περιγράφει επίσης τη μάχη

(197 π.Χ.) μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων στις

Κυνός Κεφαλές (Titus Livius, lib. XXXIII, 6-7). Ο

Ευριπίδης (480 - 405 π.Χ.) από τη Σαλαμίνα, ένας

από τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της

Αττικής, στην τραγωδία «Ανδρομάχη» της οποίας

η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Φθία της Θεσσαλίας,

παρουσιάζει τη σκηνή στην οποία η Ερμιόνη

προσπαθεί να αποσπάσει την Ανδρομάχη από το

βωμό της Θέτιδος, όπου κατέφυγε φοβούμενη για τη

ζωή του γιου της Μολοσσού. Ο Φερεκύδης, αρχαίος

ιστορικός από τη Λέρο, στο έργο του «Ιστορίαι» ή

«Γενεολογίαι» (10 βιβλία), διαπραγματεύεται το

μύθο της Θέτιδος αναφερόμενος στο Θετίδιο.

Στα χρόνια του ΒυζαντίουΣτη βυζαντινή περίοδο, η Θεσσαλία αποτελούσε

μέρος του βυζαντινού κράτους, εικάζεται ότι τότε

κτίστηκε η σκήτη της Υπαπαντής του Χριστού, σε μια

περιοχή τότε έρημη, χέρσα και δασώδη. Ο ναός της

Ιστορία του Θετιδίου

15

Page 16: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Υπαπαντής μετατράπηκε σε εκκλησία του χωριού,

όταν οι εγκατασταθέντες το 1720 εκεί κάτοικοι

ίδρυσαν γύρω του οικισμό.

Οι πρώτοι κάτοικοιΣύμφωνα με μαρτυρίες κατά το 1720 περίπου

εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, όπου βρίσκεται

το σημερινό Θετίδιο, οι πρώτοι κάτοικοι, οι οποίοι

επιδόθηκαν στην καλλιέργεια της γης.

Η τούρκικη ονομασία του χωριούΣτο Θετίδιο κατά την περιόδο της τουρκοκρατίας

υπήρχε ένα χάνι που εξυπηρετούσε τους ταξιδιώτες

που μετέβαιναν από Βόλο προς Καλαμπάκα κι

αντιστρόφως. Από το χάνι αυτό το χωριό πήρε και

την ονομασία Αλχανί που στα τούρκικα (al han)

σημαίνει το κόκκινο πανδοχείο ή απλώς πανδοχείο.

Η ονομασία «Θετίδιον» δόθηκε στο χωριό μετά την

αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και μάλιστα στις

αρχές του 20ου αιώνα, όταν παρέστη η ανάγκη να

οργανωθούν οι πόλεις και τα χωριά του ελευθέρου

πλέον κράτους σε δήμους και κοινότητες, οπότε

απέβαλαν τις τούρκικες ονομασίες τους ( Η Θεσσαλία

16

Page 17: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

ενώθηκε με την ελεύθερη Ελλάδα, εκτός από την

επαρχία της Ελασσόνας, το 1881).

Η απαλλοτρίωση των τσιφλικιώνTo 1924 έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωση των

μεγάλων γεωργικών κτημάτων, οπότε ο τσιφλικάς

του χωριού υποχρεώθηκε να παραχωρήσει τις

καλλιεργήσιμες γαίες στους κατοίκους του Θετιδίου,

οι οποίοι έως τότε εργάζονταν ως κολίγοι.

17

Ιστορία του Θετιδίου

Page 18: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Η εγκατάσταση των ΣαρακατσαναίωνΤο 1925 εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό οι

Σαρακατσαναίοι, οι οποίοι έκτοτε αποτέλεσαν ζωτικό

κομμάτι του πληθυσμού.

Ελληνογερμανικός πόλεμος-κατοχήΣτα 1941 εμφανίστηκαν, μετά την επικράτησή

τους στην ελληνική επικράτεια, Γερμανοί

στρατιώτες, οι οποίοι παρέμειναν στο χωριό επί ένα

εικοσιτετράωρο, χωρίς τα τανκς που στάθμευσαν

στον Άγιο Κωνσταντίνο. Κατά την περίοδο της

Γερμανικής κατοχής οι κάτοικοι του χωριού πέρασαν

δύσκολες ημέρες, κυρίως λόγω της έλλειψης

τροφίμων. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο που

προηγήθηκε του ελληνογερμανικού σκοτώθηκε

πολεμώντας υπέρ πατρίδος ο Δημήτριος Κ. Μπένος,

του οποίου το όνομα καταγράφεται, τιμής ένεκεν,

στο ηρώο του χωριού.

18

Page 19: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Μεταπολεμική περίοδοςΜετά τα δύσκολα χρόνια του πολέμου,

συμπεριλαμβανομένου και του εμφυλίου, το χωριό

ακολούθησε τον δρόμο του εκσυγχρονισμού. Η

άροση και η σπορά γινόταν πλέον με τα τρακτέρ

και τα παρελκόμενα γεωργικά μηχανήματα. Όταν,

τέλος, πραγματοποιήθηκε η ηλεκτροδότηση και ή

υδροδότηση του χωριού η ζωή των κατοίκων άλλαξε

άρδην.

19

Ιστορία του Θετιδίου

Page 20: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Δεν περάσανε πολλά χρόνια από τότε που ο

δικηγόρος Φιλίππου απασχολούσε τους Αλχανιώτες

στα κτήματα του. Το τσιφλίκι του περιελάμβανε

εκτάσεις από το Χατζήμπεη και το Κολαξούζι και είχε

ως έδρα του το πολυόροφο κονάκι στο Αλχανί, το

σημερινό Θετίδιο. Σπίτι αρχοντικό, φτιαγμένο από

πέτρα, υψωνόταν μονοκόμματο και επιβλητικό από

όπου μπορούσες να ατενίσεις την ολόγυρη περιοχή.

Με τα χρόνια τα σανίδια των πατωμάτων του όμως

άρχισαν να τρίβονται και οι δέκα κάμαρες έμειναν

τελικά αδειανές, ώσπου μια μέρα κατεδαφίστηκε από

Το Θετίδιο του χθές

20

Page 21: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

τους νέους ιδιοκτήτες του.

Η εποχή εκείνη ήταν δύσκολη για τους κολίγους,

γιατί το ψωμί τους ήθελε κόπο, πολλές φορές

και δάκρυα από τις ταπεινώσεις που υπέφεραν.

Όργωναν με ξύλινα αλέτρια, που είχαν ένα και μόνο

σουβλί, συνήθως ξύλινο και ήταν δεμένα με τον ζυγό

σε ένα ζευγάρι μουλάρια ή βόδια που αγκομαχούσαν

να φέρουν εις πέρας το έργο τους. Έσπερναν κυρίως

σιτάρια για δική τους βρώση και κριθάρια, βρώμη

για την εκτροφή των ζωντανών τους. Από ένα

τσουβάλι που είχαν περασμένο στον ώμο έπαιρναν

με το χέρι τον σπόρο και τον πετούσαν κατάχαμα

στον αγρό τους με την ελπίδα ότι θα ευοδωθεί η

καρποφορία. Όταν ο ήλιος με το φλογερό του καύμα

έκαιγε τα σπαρτά οι Αλχανιώτες καταλάβαιναν ότι

αρχίζει ακόμα μία περίοδος κοπιαστικής εργασίας, ο

θερισμός. Βγαίναν τότε στα κτήματα με τα δρεπάνια

και τα λελέκια τους για να συγκεντρώσουν σε χεριές

το σιτάρι που σε λίγο θα φορτωνόταν στα κάρα. Λίγα

τσουβάλια σιτάρι ήταν και ο δικός τους μισθός που

θα εμπορεύονταν για να οικονομήσουν την χρονιά.

Το Θετίδιο του χθές

21

Page 22: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Ο νερόμυλος, ο οποίος παρήγαγε το αλεύρι

βρισκόταν σε μακρινή απόσταση από το Αλχανί και

συγκεκριμένα στο Καλό Νερό, όπου τα νερά ήταν

άφθονα και τρεχούμενα. Οι γυναίκες του σπιτιού

ζύμωναν το αλεύρι σε πέντε με έξι καρβέλια που

έπειτα ψήνανε στον φούρνο για να πορευθούνε

ολόκληρη την εβδομάδα. Την εποχή του θερισμού

ευωδίαζαν και οι αχλαδιές που ο Φιλίππου είχε

φυτέψει σε ένα κτήμα κοντά στον οικισμό, όμως οι

καρποί τους ήταν απαγορευμένοι για τους φτωχούς

22

Page 23: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Αλχανιώτες.

Στα 1910 οι Θεσσαλοί αγρότες εξεγέρθηκαν για την

κατάργηση των τσιφλικιών και την διαμοίραση της

γης στους γεωργούς που την καλλιεργούσαν, το

1924 έπειτα από νομοθετική ρύθμιση ο τσιφλικάς

του χωριού αναγκάστηκε να παραχωρήσει τα

κτήματα του στους έως τότε ακτήμονες κατοίκους.

Ένα χρόνο μετά εγκαταστάθηκαν στο Αλχανί και

οι Σαρακατσαναίοι που αγόρασαν το σπίτι του

Φιλίππου, όπως και μεγάλα βοσκοτόπια για τα

κοπάδια των αιγοπροβάτων τους. Εκείνοι πρότερα

ζούσαν νομαδικά γυρνώντας από τόπο σε τόπο,

έκτοτε όμως επιδόθηκαν στην κτηνοτροφία έχοντας

ως ορμητήριο τις δύο μεγάλες πέτρινες στάνες που

οικοδόμησαν. Τα κτίσματα αυτά μένουν ακόμα και

σήμερα για να θυμίζουν εκείνη την παλαιότερη

εποχή.

Μετά όμως και την «ελευθερία» από το καθεστώς

των γαιοκτημόνων η ζωή παρέμεινε δύσκολη για τους

κατοίκους του Θετιδίου, αντίθετα με εμάς που στη

σημερινή εποχή χαίρουμε τόσων πολλών

23

Το Θετίδιο του χθές

Page 24: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

απολαύσεων και ευκολιών στην καθημερινότητά μας.

Για να εξοικονομήσουν οι άνθρωποι την απαραίτητη

τροφή, φτωχοί ή εύποροι, συντηρούσαν και κάποιο

ζώο στο σπίτι για το γάλα του, αυτό μπορεί να ήταν

μία αγελάδα, γίδα ή προβατίνα. Η εκτροφή ενός

χοίρου ήταν επίσης αναγκαία για να πορευθούν με

το κρέας του, που έφτανε τις 100 με 150 οκάδες,

κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Τούτα τα ζώα

τους τρέφονταν σε ξύλινα ή χτιστά παχνιά, δηλαδή

ταΐστρες που ίσως πήραν αυτή τους την ονομασία

24

Page 25: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

από τον αχνό που έβγαζαν τα ζώα κατά τα κρύα του

χειμώνα.

Το νερό εκείνα τα χρόνια ήταν δυσεύρετο για τα

περισσότερα σπίτια, τα οποία δεν διέθεταν πηγάδι.

Οι γυναίκες ήταν κυρίως υπεύθυνες να τρέξουν στο

ποτάμι με τα γαϊδουράκια τους το καταχείμωνο,

να σπάσουν το κρύσταλλο, να αντλήσουν νερό με

τους κουβάδες κι έπειτα να το ζεστάνουν με φωτιά

στο καζάνι, για να πλύνουν τα μαγειρικά τους

σκεύη ή τα ρούχα τους. Οικονομούσαν επίσης για

τις ανάγκες του σπιτιού και γεμίζανε τα βαρέλια

από όπου έπιναν, έπλεναν διάφορα τσανάκια και

τροφοδοτούσαν τον νιπτήρα. Ο νιπτήρας ήταν ένα

δοχείο φτιαγμένο από τσίγκο κοντά στην βάση του

οποίου υπήρχε μια βρύση, απ’ όπου έπλεναν το

πρόσωπο και τα χέρια τους με σαπούνι. Εξαιτίας

αυτών των συνθηκών τα σώματα των κατοίκων

έμεναν συχνά άπλυτα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Στα βοσκοτόπια έξω από τον οικισμό περίπου δύο

με τρία χιλιόμετρα οι τσοπάνηδες παίζοντας με την

φλογέρα τους και άλλοτε σφυρίζοντας καθοδηγούσαν

25

Το Θετίδιο του χθές

Page 26: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

τα πρόβατα, που τους εμπιστεύθηκαν, στη βοσκή.

Όταν έφτανε ο καύσωνας του μεσημεριού,

φτιάχνοντας τσαρδάκια από σκοτουσέικα

γαλαζάγκαθα τα προφυλάσσανε από το καύμα

του ήλιου. Το επόμενο πρωί στην στρούγκα που

φτιάχναν από πουρνάρια αρμέγανε το γάλα από τις

προβατίνες. Η στρούγκα ήταν ένας περιφραγμένος

χώρος με δύο πόρτες, μια είσοδο για τα πρόβατα και

μια έξοδο από όπου δυο συνήθως τσοπάνηδες τα

αρμέγανε. Μια φορά τον χρόνο, αρχές της άνοιξης,

26

Page 27: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

κούρευαν τα πρόβατα, πρώτα στις κοιλιές και στα

πόδια και έπειτα από λίγο καιρό και στην ράχη, το

φθινόπωρο δεν τα κούρευαν για να μην τύχει και

κρυώσουν στα τσουχτερά κρύα της βαρυχειμωνιάς.

Οι Θετιδιώτες εμπορεύονταν τα πρόβατα για το

κρέας τους στους ζωέμπορους που διάλεγαν αρνιά

ή προβατίνες ανάλογα με τις ανάγκες τους. Επίσης

πουλούσαν και το μαλλί, αφού πρώτα φρόντιζαν

για την αυτάρκεια του σπιτιού τους. Με το γάλα

φτιάχναν τυρί που κρατούσαν σε βαρέλια με αλάτι

και γάρο, ώστε να αντέχει στο χρόνο, αυτό ήταν το

συντηρητικό του. Για τις ανάγκες της εβδομάδος

άνοιγαν το καπάκι του βαρελιού και παίρνανε όσο

τους χρειαζόταν, έπειτα το σφράγιζαν πάλι ως την

επόμενη. Είχανε όμως και τα δερμάτια, το δέρμα

συνήθως ολόκληρου του προβάτου που αφού το

καθάριζαν από μαλλί και τρίχες με το μαχαίρι,

ύστερα το φούσκωναν και το δέναν στα άκρα του.

Από τον λαιμό του ασκού αποθήκευαν το τυρί κι από

εκεί το έβγαζαν με το χέρι όποτε υπήρχε ανάγκη,

δένοντας το και πάλι. Από το μαλλί των προβάτων οι

γυναίκες έκαναν νήματα που ύφαιναν έπειτα στον

27

Το Θετίδιο του χθές

Page 28: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

αργαλειό για να φτιάξουν κάλτσες, φανέλες,

κοστούμια και κάπες. Για να ολοκληρωθεί π.χ. ένα

κοστούμι χρειαζότανε υπομονετική εργασία ενός

ολόκληρου έτους.

Συχνά την ησυχία της κώμης διατάρασσαν οι

διάφοροι έμποροι και τελάληδες που φωνάζοντας

ζητούσαν να βρουν αγοραστές της πραμάτειας τους.

Τα γαϊδουράκια και τα μουλάρια τους ήταν άλλοτε

φορτωμένα με τα απολύτως απαραίτητα, σαπούνι,

λάδι, μακαρόνια κ.α., ενώ άλλοτε με εποχιακά είδη

όπως μήλα, φιρίκια και πότε πότε με ψάρια από

την λίμνη Κάρλα. Οι κάτοικοι έβγαιναν τότε για να

ψωνίσουν καθένας ανάλογα με τις ελλείψεις που είχε

και το βαλάντιο του.

Το δημοτικό σχολείο της περιοχής στεγαζόταν στη

Σκοτούσσα και το Γυμνάσιο στον Άγιο Κωνσταντίνο

πριν οικοδομηθεί σχολική μονάδα και στο Θετίδιο.

Λίγοι όμως είναι αυτοί που ακολούθησαν τον

δρόμο των γραμμάτων μιας και οι περισσότεροι

εξαναγκάσθηκαν να ακολουθήσουν τα επαγγέλματα

του γεωργού και κτηνοτρόφου από την παιδική τους

28

Page 29: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

ηλικία, για να προσφέρουν με τον κάματό τους στην

οικογένεια που χρειαζόταν τα χέρια τους. Αν κάποτε

χρειάζονταν την βοήθεια ιατρού στον οικισμό, οι

κάτοικοι έστελναν κάποιον με το μουλάρι του για

να τον παραλάβει από την Βαμβακού, όπου διέμενε.

Εκείνος μια φορά το χρόνο εμβολίαζε ολόκληρο τον

πληθυσμό για διάφορες ασθένειες.

Οι άνδρες του χωριού συχνά για να ξεχάσουν τις

έγνοιες τους, καθότανε σε σωρούδια από πουρνάρια

ή στους φράχτες των σπιτιών για μουαμπέτι.

Όταν άνοιξαν τα πρώτα καφενεία άρχισαν να

συγκεντρώνονται εκεί, για να περάσουν την ώρα τους

παίζοντας χαρτιά, να πιουν καφέ, πορτοκαλάδα ή

να περιμένουν το λεωφορείο που άρχισε δειλά δειλά

να κάνει την εμφάνισή του στους χαλικοστρωμένους

δρόμους των χωριών. Από το καφενείο περνούσαν

πολιτικοί, γιατροί, δάσκαλοι, έμποροι και όσους

άλλους έφερνε ο δρόμος στο μικρό οικισμό του

Θετιδίου.

Στο πανηγύρι της Υπαπαντής στις 2 Φεβρουαρίου οι

κάτοικοι το έριχναν στο γλεντοκόπι, στον χώρο που

29

Το Θετίδιο του χθές

Page 30: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

βρίσκεται η σημερινή πλατεία του χωριού. Έστηναν

το χορό με το νταούλι και το κλαρίνο να δίνουν

το έναυσμα της πανηγύρεως. Έτσι, ίσως εξαιτίας

της αγνοίας τους αλλοίωναν την αίγλη της ιεράς

πανηγύρεως. Όλες οι λατρευτικές συνάξεις γίνονταν

εκείνη την εποχή στον παλαιό ναό της Υπαπαντής

του Χριστού, ενώ ο ιερέας είχε πολλές φορές στην

ευθύνη του κι άλλες ενορίες γειτονικών χωριών.

30

Page 31: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Το Θετίδιο σήμεραΟι κάτοικοι του Θετιδίου είναι σήμερα μεσήλικες

και ηλικιωμένοι, αφού οι νεότεροι ακολούθησαν

τον δρόμο προς τις κοντινότερες, πολλές

φορές και μακρινότερες πόλεις. Η φυγή αυτή

μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη μιας και ο

αγροκτηνοτροφικός τομέας στον οποίο βασίζεται

αποκλειστικά η οικονομία της περιοχής έχει

προ πολλού αρχίσει μια φθίνουσα πορεία. Έτσι

εγκαταλείφθηκε και η πεποίθηση των παλαιοτέρων

ότι ο ιδιοκτήτης καλλιεργήσιμης γης δεν «δυστυχεί»,

όρο που χρησιμοποιούν οι χωριανοί, για να

31

Page 32: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

εκφράσουν την φτώχεια. Τα φθηνά χέρια των

οικονομικών μεταναστών εξάλλου παραγκώνισαν

τους ντόπιους εργάτες και εργάτριες, καθιερώνοντας

ένα νέο κατεστημένο. Αρκετοί από αυτούς τους

μετανάστες έχουν εγκατασταθεί με τις οικογένειές

τους πλέον μόνιμα στο Θετίδιο και άλλοι επιστρέφουν

από την πατρίδα τους για αναζήτηση εργασίας κατά

τις περιόδους των αγροτικών εργασιών. Δεν πρέπει

να παραγνωρίζουμε όμως και το αίτημα πολλών

γονέων για ανώτερη μόρφωση των παιδιών τους,

έτσι ώστε να τα απομακρύνουν από τις κακουχίες της

χειρωνακτικής κοπώσεως που επιβάλλει το χωράφι,

η ποίμνη και η πτηνοτροφία. Μετοικίζοντας λοιπόν

πολλές φορές και οι ίδιοι στις γειτονικές πόλεις

κατάφεραν να δώσουν τελικά στα παιδιά τους τα

απαραίτητα επαγγελματικά εφόδια. Πολλοί από

αυτούς τους νέους κατάφεραν να ολοκληρώσουν

τις σπουδές τους και να λάβουν τον τίτλο του

επιστήμονα με την ευρεία έννοια του όρου.

Υπάρχουν όμως και πολλοί Θετιδιώτες, οι οποίοι,

αν και εγκατέλειψαν τις πατρικές τους εστίες,

επιστρέφουν σε αυτές τις περιόδους που το καλεί η

32

Page 33: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

περίσταση της φροντίδας των καλλιεργειών. Αυτή

η περίοδος είναι συνήθως η καλοκαιρινή κατά την

οποία το Θετίδιο ανακτά την χαμένη του ζωτικότητα.

Οι φωνές των παιδιών αντηχούν χαρούμενα, μα μαζί

τους θορυβούν και τα μουγκρητά των διαφόρων

μηχανημάτων που διασχίζουν τους δρόμους του.

33

Το Θετίδιο σήμερα

Page 34: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Οι κάτοικοι του Θετιδίου επηρεάστηκαν από τον

εκσυγχρονισμό των παραγωγικών διαδικασιών,

όπως βέβαια και ολόκληρος ο κόσμος. Οι υπερήλικοι

θυμούνται παλαιότερους καιρούς, όταν πολεμούσαν

άνισα με τα στοιχεία της φύσης, για να πάρουν

από την γη τα γεννήματα και να ζήσουν. Σε αυτούς

δοκιμάστηκε η αντοχή της ανθρώπινης φύσεως, εν

αντιθέσει όμως, σήμερα δοκιμάζεται η αντοχή, η

ελκτική δύναμη και η ιπποδύναμη των γεωργικών

ελκυστήρων. Τα μηχανήματα αντικατέστησαν

τους ανθρώπους σε πολλά από τα στάδια των

παραγωγικών διαδικασιών, αλλά και τα ζώα που

υπηρέτησαν σαν πιστοί εργάτες τον άνθρωπο για

ολόκληρες χιλιετηρίδες. Πλέον τα ζώα εκτρέφονται

ως αναγκαίος σύνδεσμος της διατροφικής αλυσίδας

του ανθρώπου. Στο Θετίδιο γίνεται συστηματική

εκτροφή προβάτων για την παραγωγή κρέατος

και γάλακτος, πρόσφατα αναπτύχθηκε επίσης και

η πτηνοτροφική παραγωγή. Οι μικρές όμως σε

έκταση μονάδες δεν ακολουθούν τον δρόμο του

εκσυγχρονισμού, κάτι που θα ήταν οικονομικά

ασύμφορο και περιττό στην παρούσα χρονική

συγκυρία.

34

Page 35: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Χαρακτηριστικό της προόδου και της εξέλιξης των

αγροτικών μηχανημάτων είναι ότι, πλέον, στις

περισσότερες των περιπτώσεων απαιτείται ένα

και μόνο άτομο για την άροση, το φρεσκάρισμα,

το σκάλισμα, την λίπανση και τον ψεκασμό

τον γεωργικών κτημάτων. Τα τελευταία χρόνια

δημιουργήθηκαν επίσης και αρκετές εταιρίες, οι

οποίες με τα κατάλληλα εργαλεία αναλαμβάνουν

την συγκομιδή των καρπών, επί παραδείγματι

το αλώνισμα του σιταριού και τη συλλογή του

βαμβακιού. Αυτές οι εταιρίες απασχολούν βέβαια

περισσότερους ανθρώπους. Στο Θετίδιο οι

παραγωγοί φροντίζουν ώστε να προμηθεύονται

τα κατάλληλα εργαλεία για την διεκπεραίωση

της παραγωγικής διαδικασίας. Είναι όμως

χαρακτηριστικό ότι οι μικροκαλλιεργητές, που

αποτελούν και τη μεγαλύτερη μερίδα, αδυνατούν

να εκσυγχρονίσουν τα αγροτικά τους μηχανήματα.

Αυτοί αναθέτουν την άροση, την σπορά, την

συγκομιδή και όλες τις υπόλοιπες εργασίες που

απαιτούνται σε ετέρους επί πληρωμή, αρκούμενοι

στον ρόλο του διαχειριστή της κτηματικής τους

35

Το Θετίδιο σήμερα

Page 36: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

περιουσίας.

Για λόγους εμπορίας, αλλά και αποθήκευσης των

σιτηρών, του κατά κόρον παραγόμενου προϊόντος

της θεσσαλικής υπαίθρου οικοδομήθηκαν στο

Θετίδιο από την πάλαι ποτέ ισχυρή γεωργική ένωση

Φαρσάλων σιλό που σήμερα στέκουν επιβλητικά

μα και αχρηστευμένα από την μακροχρόνια

εγκατάλειψή τους. Οι κάτοικοι κατά την πλειονότητα

των περιπτώσεων με βάση τους συγγενικούς τους

δεσμούς έχουν δημιουργήσει άτυπες γεωργικές

ενώσεις κυρίως για τον διαμοιρασμό των

εξόδων τους, με την κοινή χρήση των γεωργικών

μηχανημάτων και των αποθηκευτικών υποδομών

τους.

Από τους παλαιότερους φαίνεται να έχει δοθεί

ιδιαίτερη προσοχή στην πολεοδομική ανάπτυξη

του οικισμού, έτσι ώστε οι δρόμοι που χαράχτηκαν

να δημιουργούν άριστα οικοδομικά τετράγωνα.

Πρόβλεψη έγινε επίσης και για τους επαγγελματίες

που θα ανέπτυσσαν πιθανόν δραστηριότητα με την

παραχώρηση ενός μεγάλου χώρου στο κέντρο του

36

Page 37: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

37

οικισμού. Σήμερα το ήμισυ αυτού του χώρου

καταλαμβάνει ο ναός και η έμπροσθεν πλατεία του.

Η οικοδόμηση στο Θετίδιο γινόταν στο παρελθόν

με φυσικά υλικά όπως η πέτρα, το ξύλο και ο πηλός,

όμως οι καταστρεπτικοί σεισμοί της τελευταίας

εβδομηκονταετίας είχαν ως αποτέλεσμα τα

περισσότερα οικοδομήματα να κατεδαφιστούν ή να

Το Θετίδιο σήμερα

Page 38: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

μείνουν ακατοίκητα εξαιτίας των ρωγμών τους. Οι

κυβερνήσεις της χώρας για να αντιμετωπίσουν αυτή

την κατάσταση αναγκάστηκαν να δώσουν δάνεια

στους σεισμόπληκτους όλης της επικράτειας με

προϋπόθεση την αντισεισμικότητα των κατασκευών

και έτσι άρχισε η ανοικοδόμηση. Τα σπίτια που

χτίστηκαν τότε είναι παρεμφερή μεταξύ τους και

συνήθως αποτελούνται από δυο δωμάτια και έναν

κεντρικό διάδρομο εισόδου, δεν διαθέτουν λουτρό

αλλά ούτε και κουζίνα. Αρκετά από αυτά έχουν πλέον

ερειπωθεί, ενώ άλλα προεκτάθηκαν και αποτελούν

σήμερα για πολλούς την κύρια κατοικία τους.

Όπως προαναφέρθηκε το κτίριο του σχολείου

υπηρετεί χρέη αγροτικού ιατρείου, το οποίο

επισκέπτεται ιατρός μία φορά την εβδομάδα. Ο

ιατρός είναι συνήθως νέος στην ηλικία και ασκεί

πρακτικά το επάγγελμα σε πολλές περιπτώσεις για

πρώτη φορά. Από αυτόν οι κάτοικοι προμηθεύονται

τα κατάλληλα συνταγολόγια για τα αναγκαία τους

φάρμακα και εξετάζονται σπάνια για ελαφρές

ασθένειες και ενοχλήσεις. Τα τελευταία χρόνια

συστάθηκε και η υπηρεσία εξυπηρέτησης αρρώστων

38

Page 39: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

στο σπίτι, που αναλαμβάνει και περιθάλπει

κυρίως ανήμπορους ηλικιωμένους. Δυστυχώς το

κοντινό κέντρο υγείας των Φαρσάλων δεν έχει την

δυνατότητα να αντιμετωπίσει τα επείγοντα και

κρίσιμα περιστατικά, ώστε σε τέτοιες περιπτώσεις

οι κάτοικοι να καταφεύγουν στα νοσοκομεία της

Λάρισας, συνήθως με δικά τους μέσα.

Το Θετίδιο εξαιτίας του μικρού πληθυσμού του

στερείται αγοράς τροφίμων, περιπτέρου, πρατηρίου

καυσίμων, φαρμακείου, όπως και λοιπών αναγκαίων

καταστημάτων. Οι κάτοικοι λοιπόν διανύουν αρκετά

χιλιόμετρα ως τα γύρω χωριά και την λαϊκή αγορά

των Φαρσάλων προκειμένου να προμηθευτούν τα

απαραίτητα για την συντήρησή τους. Οι γεροντότεροι

που δεν μπορούν να οδηγήσουν αναθέτουν την

προμήθεια των αγαθών σε γνωστούς και συγγενείς

τους και έτσι εξυπηρετούνται. Υπάρχουν όμως

ακόμα και σήμερα αρκετοί πλανόδιοι έμποροι που

επισκέπτονται τον οικισμό πουλώντας αγαθά, όπως

οπωροκηπευτικά, ψάρια, λευκά είδη, ενδύματα,

υποδήματα, χαλιά, κουβέρτες, καθαριστικά και

μαγειρικά σκεύη. Οι τελάληδες

39

Το Θετίδιο σήμερα

Page 40: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

αυτοί έχουν περιστασιακή πελατεία, εν αντιθέσει

με τους αρτοποιούς που φέρνουν το εις την

καθομιλουμένην ψωμί στον οικισμό. Παλαιότερα

όταν υπήρχε ακόμα καφενείο ο αρτοποιός άφηνε

τον άρτο μέσα σε κοφίνια στον καταστηματάρχη,

ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την πώλησή του, τα

τελευταία όμως χρόνια τον διανέμει στα σπίτια.

Τα λιγοστά παιδιά που κατοικούν στο Θετίδιο

λαμβάνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση στην

έδρα του Δήμου, την Βαμβακού, όπου λειτουργεί

βρεφονηπιακός σταθμός, νηπιαγωγείο, δημοτικό

σχολείο και Γυμνάσιο. Οι μεταβάσεις των

παιδιών στο σχολικό κέντρο του Δήμου γίνονται

με λεωφορεία ειδικά μισθωμένα για τον σκοπό

αυτό, σπάνια με ταξί ή με μεταφορικά μέσα των

κατοίκων. Όπως ειπώθηκε, για ανώτερη εκπαίδευση

και επαγγελματική κατάρτιση των παιδιών τους,

οι κάτοικοι καταφεύγουν στα γειτονικά αστικά

κέντρα τα οποία διαθέτουν τις απαραίτητες

υλικοτεχνικές και έμψυχες υποδομές. Στους

γεροντότερους παρατηρείται συχνά το φαινόμενο

του αναλφαβητισμού, ενώ αρκετοί είναι και εκείνοι

που

40

Page 41: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

έλαβαν μονάχα μόρφωση δημοτικού επιπέδου.

Η ζωή των ανδρών στο Θετίδιο είναι άρρηκτα

συνδεδεμένη με την βιοποριστική ενασχόληση τους.

Αν και πολλοί από αυτούς είναι πλέον συνταξιούχοι,

δεν έχουν, τουλάχιστον από τον νόμο του κράτους,

κανέναν ηλικιακό περιορισμό στην άσκηση του

επαγγέλματός τους, παρά μόνο την αντοχή τους.

Εκτός όμως από την εργασία που αναλώνει ένα

μεγάλο διάστημα του καθημερινού τους χρόνου,

41

Το Θετίδιο σήμερα

Page 42: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

ιδιαίτερα την θερινή περίοδο, οι κάτοικοι

εκδηλώνουν την κοινωνικότητα τους αναζητώντας

συντροφιά στα καφενεία της περιοχής. Πολλές

φορές συγκεντρώνονται και στις αυλές διαφόρων

σπιτιών ή τη «μικρή βουλή», ένα ύψωμα κοντά

στην δεξαμενή του οικισμού που πήρε αυτή του

την ονομασία εξαιτίας των συζητήσεων πολιτικού

ενδιαφέροντος που λαμβάνουν χώρα εκεί. Τους

κατοίκους όμως απασχολούν και άλλα θέματα

συνυφασμένα κυρίως με την ζωή τους στην ύπαιθρο.

Από τις συγκεντρώσεις τους αυτές δεν λείπουν τα

πειράγματα, η χαριτολογία και πολλές φορές οι

εντάσεις που όμως ξεχνιούνται έως την επομένη

ημέρα. Τον χειμώνα πολύ σπανιότερα συναντά

κανείς συντροφιές λίγων ατόμων που περπατούν

συζητώντας στους δρόμους.

Οι γυναίκες του Θετιδίου με την ηθικότητα, την

ολιγάρκεια και την υπακοή τους κατάφεραν να

κρατήσουν σταθερό το θεμέλιο του οικοδομήματος

της ελληνικής οικογένειας. Η φροντίδα του σπιτιού

και η ανατροφή των παιδιών, πολλές φορές και των

εγγονιών, είναι η κυριότερη ενασχόλησή τους. Χωρίς

42

Page 43: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

να ζητούν διασκεδάσεις ή την πολυτέλεια των

απολαύσεων, παρηγορούνται με την συναναστροφή

άλλων γυναικών και κυρίως με τις λατρευτικές

συνήθειες που κληροδότησαν. Πριν από λίγα χρόνια

προσέφεραν επίσης τον μόχθο τους στην οικογένεια

τους, απασχολούμενες ως εργάτριες στα κτήματα

της γύρω περιοχής. Ο καλλωπισμός του εσωτερικού

και αύλειου χώρου του οίκου τους, η περιποίηση των

οικόσιτων ζώων και το μαγείρεμα αναλώνουν τον

περισσότερο χρόνο της καθημερινότητάς τους.

Η ζωτικότητα και η ελπίδα όμως του Θετιδίου

έγκειται στα παιδιά που τα τελευταία χρόνια

κατακλύζουν τα σπίτια και τους δρόμους του. Οι νέοι

που για την αναζήτηση μιας ποιοτικά καλύτερης

ζωής εγκατέλειψαν τις πατρικές τους εστίες,

δημιούργησαν τις δικές τους οικογένειες. Έτσι

τους θερινούς μήνες, που άλλους καλεί η ανάγκη

της φροντίδας των καλλιεργειών και άλλους η

θαλπωρή των οικείων προσώπων τους, τα παιδιά

απολαμβάνουν ανέμελα το παιχνίδι στην εξοχή. Για

την εξάσκηση και άθληση των παιδιών έχουν γίνει

στο παρελθόν από τις δημοτικές αρχές του τόπου οι

43

Το Θετίδιο σήμερα

Page 44: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

απαραίτητες ενέργειες, ώστε να δημιουργηθούν οι

κατάλληλες υποδομές. Σήμερα λοιπόν λειτουργεί

στον χώρο του σχολείου παιδική χαρά και γήπεδο

καλαθοσφαίρισης με τους απαραίτητους προβολείς

για την νύχτα. Το παιχνίδι συνήθως διαρκεί από

νωρίς το πρωί έως αργά το μεσημέρι και συνεχίζεται

έως το βράδυ μετά το απαραίτητο δείπνο.

Παιχνίδια ευρέως διαδεδομένα που αγαπούν τα

παιδιά, όπως το ποδόσφαιρο, η καλαθοσφαίριση,

το κρυφτό και το κυνηγητό, εκτονώνουν την

ενεργητικότητα της μικρής τους ηλικίας και

βοηθούν στην κοινωνικοποίηση τους. Θα λέγαμε

ότι στην εξοχή απολαμβάνουν όσα τους στερούν το

τσιμέντο, οι κίνδυνοι και η κλειστή ατμόσφαιρα των

πυκνοκατοικημένων πόλεων και ίσως αυτός να είναι

ο λόγος που επιθυμούν τόσο πολύ την επιστροφή

τους σε αυτή.

Αν κάποιος αναζητεί την χαρά της εξοχής αξίζει να

επισκεφτεί το Θετίδιο την άνοιξη, όταν το πρόσωπο

της γης λάμπει ανακαινισμένο από την βλάστηση και

κυρίως τους σιτοβολώνες του. Ερχόμενος κανείς από

την Σκοτούσσα συναντά το ρέμα με τις αιωνόβιες

44

Page 45: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

45

βελανιδιές και τα άλλα ποικίλα δένδρα, στους

κλάδους των οποίων βρίσκουν καταφυγή τα

πετούμενα του ουρανού. Περνώντας τον οικισμό και

ανηφορίζοντας προς τα ανατολικά το τοπίο αρχίζει

να αλλάζει το πεδινό του πρόσωπο και δείχνει τον

ημιορεινό του χαρακτήρα. Από την μια πλευρά

βλέπεις καταπράσινους λόφους και υψώματα και

από την άλλη, νότια στο βάθος, την Φαρσαλινή

πεδιάδα που μαρτυρεί το υψόμετρο από το οποίο την

παρατηρείς. Ο μεριάς, όπως αποκαλούν οι κάτοικοι

Το Θετίδιο σήμερα

Page 46: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

τα ακαλλιέργητα μέρη, είναι καταφυτεμένος με

πουρνάρια και γκορτσιές που άλλοτε χρησίμευαν

ως καύσιμο για τις ξυλόσομπες. Εκεί βρίσκουν την

τροφή και τις φωλιές τους τα άγρια ζώα, όπως οι

λύκοι, οι αλεπούδες, οι λαγοί, οι σκαντζόχοιροι, τα

κουνάβια και οι ασβοί, για να ονομάσουμε μερικά

από τα θηλαστικά που βρίσκει κανείς στην θεσσαλική

ύπαιθρο. Υπάρχει όμως και ένας μικρός κόσμος που

δεν γίνεται αμέσως αντιληπτός, αποκαλύπτεται όμως

όταν παρατηρήσεις τα λουλούδια του αγρού, όπου

πλήθος εντόμων αρδεύει το νέκταρ τους.

Η ερημική περιοχή του Θετιδίου προσφερόταν

για περισυλλογή εξαιτίας της ησυχίας της, ίσως

αυτός να ήταν και ο λόγος της ιδρύσεως της σκήτης

της Υπαπαντής, όταν βέβαια η βλάστηση έκανε

τον τόπο απρόσιτο και αληθινά έρημο. Έκτοτε

περάσανε πολλά χρόνια ώσπου να ολοκληρωθεί

και εγκαινιαστεί το 1964 ο βασιλικού ρυθμού

περικαλλής ναός του οικισμού, ο μόνος που τιμάται

στην Υπαπαντή του Χριστού σε ολόκληρη την

επικράτεια της μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος και

Φαναριοφερσάλων. Σε αυτόν τελούνται όλες οι

46

Page 47: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

χριστιανικές τελετές μέχρι σήμερα. Πρότερα

χρέη ενοριακού ναού επιτελούσε ο παλαιός ναός

της Υπαπαντής του Κυρίου που βρίσκεται δίπλα

στο σημερινό κοιμητήρι του οικισμού. Παρά τους

λιγοστούς κατοίκους κάθε Κυριακή, όπως και

τις μεγάλες εορτές, ο εφημέριος τελεί την θεία

λειτουργία, κατά την οποία οι πιστοί μεταλαμβάνουν

το σώμα και το αίμα του Χριστού προς σωτηρία

των ψυχών τους. Πρόσφατα ο ναός ύστερα από

πρωτοβουλία του ιερέως και προθυμία των κατοίκων

καλλωπίστηκε με περίλαμπρες τοιχογραφήσεις αγίων

και αγγελικών μορφών, ώστε να αποπνέει δέος,

ευλάβεια και μαρτυρία της δόξης του Θεού.

47

Το Θετίδιο σήμερα

Page 48: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Βυζαντινός ναός Υπαπαντής του Χριστού (1100 μ.Χ.)

- Ο άγνωστος θησαυρός

Ναός μέσα στη γη !Στη δυτική άκρη του Θετιδίου βρίσκεται

«καταχωνιασμένος» στη γη ο βυζαντινός ναός της

Υπαπαντής του Χριστού. Ο επισκέπτης δεν μπορεί να

υποψιαστεί, έστω κι αν απέχει ελάχιστα, ότι σ΄αυτό

το μέρος παραμονεύει, λες και ελλοχεύει στη φωλιά

του, ο παμπάλαιος ναός του οικισμού. Και τούτο γιατί

η σκεπή του βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

48

Page 49: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

49

επιφάνεια της γης.

Η ιστορία του ναούΣύμφωνα με την παράδοση και τις μαρτυρίες

παλαιότερων κληρικών, ο ναός οικοδομήθηκε με

πέτρα και πηλό πριν από πολλούς αιώνες, τον 11ο

αιώνα μ.Χ. σε μια δασώδη, ερημική και απρόσιτη

για την εποχή εκείνη περιοχή. Η τοποθεσία όμως

εκτός από την πυκνή βλάστηση είχε ακόμα μια

ιδιαιτερότητα, εκεί βρίσκονταν τα χαλάσματα ενός

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 50: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

αρχαιότερου πολιτισμού και όπως εικάζεται τα

υπολείμματα ενός ειδωλολατρικού ναού. Στον

υπόγειο περίβολο της Υπαπαντής βρίσκεται

ακόμα και σήμερα ένα κιονόκρανο κορινθιακής

τεχνοτροπίας, ενώ παλαιότερη βιβλιογραφία κάνει

λόγο για δύο. Εντύπωση όμως προκαλεί ο πρόσφατα

ανακατασκευασμένος, αύλειος περιμετρικός τοίχος

του ναού που ορθώνεται στα τρία περίπου μέτρα

ύψος ως την επιφάνεια της γης. Είναι γεγονός ότι

δεν συναντώνται σε άλλα κτίσματα της περιοχής

παρόμοια υλικά με εκείνα του συγκεκριμένου

λιθοδομήματος. Τμήματα κιόνων μα και ντόπια

πετρώματα, όπως η σαπόπετρα, που πήρε αυτή

την ονομασία για την εύκολη θραύση της, έχουν

χρησιμοποιηθεί επίσης στην οικοδόμηση του ναού.

Στα δυτικά του ναού υπάρχει μια καλύβα, της οποίας

ο ανατολικός τοίχος υψώνεται ως προέκταση του

λιθόκτιστου περιβόλου του. Είναι ένα απλό κτίσμα

με ξύλινη θύρα, μικρό παράθυρο, εστία και μαρτυρεί

ότι η Υπαπαντή αποτελούσε το Κυριακό σκήτης

ερημητών. Κυριακό ονομάζεται ο κεντρικός ναός

γύρω από τον οποίο και σε εύλογη απόσταση είναι

50

Page 51: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

51

χτισμένες οι καλύβες των μοναχών. Δυστυχώς όμως

δεν υπάρχει καμιά πληροφορία για την ζωή των εκεί

μοναζόντων μιας και οι πρώτοι κάτοικοι κατέφθασαν

και εγκαθίδρυσαν οικισμό σε μικρή απόσταση από

την Υπαπαντή περί τα 1720. Έκτοτε ο βυζαντινός

ναός αποτέλεσε την εκκλησία του νεοϊδρυθέντος

οικισμού. Σύμφωνα με την παράδοση οι Αλχανιώτες

χρησιμοποίησαν την εκκλησία και ως κρυφό σχολειό

στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Όλες οι χριστιανικές

τελετές πραγματοποιούνταν εκεί, επί 244 ολόκληρα

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 52: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

χρόνια, μέχρι το 1964, οπότε ανεγέρθη η καινούργια

εκκλησία του χωριού σε απόσταση 400 μέτρων

περίπου από την παλιά.

Η αγιογράφηση του ναούΣε μια επιγραφή στην δεσποτική εικόνα του

Χριστού, η οποία δεν φαίνεται σήμερα λόγω

διάβρωσης, αλλά που υπέπεσε στην αντίληψη

προγενεστέρων, σημειωνόταν με Αραβικούς

χαρακτήρες η χρονολογία 1736, γεγονός που δεν

μπορεί να θεωρηθεί ως βάσιμο στοιχείο για άντληση

πληροφοριών του έτους οικοδομήσεως του ναού

και της χρονολογίας αγιογραφήσεώς του. Εικάζεται

όμως όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω ότι οι τοίχοι

του ναού αγιογραφήθηκαν πολλούς αιώνες πριν, από

άγνωστους αγιογράφους, πιθανότατα, όμως, από

τους εκεί μονάζοντες.

Οι επεμβάσεις στο ναόΗ πρώτη επέμβαση στο ναό έγινε από τους

Αλχανιώτες λίγα χρόνια μετά την εγκατάστασή τους

στην περιοχή. Προστέθηκε δηλαδή κτίσμα στη δυτική

πλευρά του ναού, το οποίο αποτέλεσε τον

52

Page 53: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

53

γυναικωνίτη της εκκλησίας, ακριβώς στη θέση, όπου

προηγουμένως υπήρχε το κοιμητήριο των μοναχών.

Εσχάτως, πριν από κάμποσα χρόνια, αφαιρέθηκε

η στέγη, λόγω προχωρημένης διάβρωσης, και

προστέθηκε καινούργια, ενώ κανονικά έπρεπε

να γίνει η αναπαλαίωσή της (Είναι πολύ πιθανό ο

υπεραιωνόβιος ναός να έχει αλλάξει κι άλλες φορές

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 54: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

τη στέγη του, γιατί τα ξύλα με το πέρασμα του

χρόνου σαπίζουν και υποχωρούν). Το γεγονός αυτό

λογίζεται ως πρώτη άστοχη ενέργεια. Το δεύτερο

ατόπημα ακολούθησε αμέσως : Σοβατίστηκε

εξωτερικά όλο το κτίσμα. Έτσι ο ναός απώλεσε,

τουλάχιστον εξωτερικά, την παλαιά του αίγλη.

Δεν μπορεί, ωστόσο, κανείς να κατακρίνει αυτούς

που έλαβαν τις παραπάνω πρωτοβουλίες, γιατί

ενήργησαν με αγαθές προθέσεις φοβούμενοι πιθανή

κατάρρευση του ναού, που διανύει, άλλωστε, τον

δέκατο αιώνα της ζωής του. Επισημαίνουμε ότι η

σημερινή στέγη προεξέχει της επιφάνειας της γης,

ενώ αυτό δεν συνέβαινε προηγουμένως.

Ο άγνωστος θησαυρόςΟ εισερχόμενος στο ναό, επισκέπτης ή πιστός, νιώθει

άφατη κατάνυξη και ανείπωτο δέος. Εκείνο όμως που

τον ελκύει σαν μαγνήτης είναι οι τοιχογραφίες, οι

οποίες εικονίζουν κυρίως μορφές αγίων Πατέρων και

Μητέρων, όπως και σκηνές από την Καινή Διαθήκη.

Το μεγαλείο και το κάλλος των αγίων και θεϊκών

μορφών εξακολουθεί να λάμπει και να καταυγάζει τις

ευαίσθητες ψυχές των πιστών, μολονότι ο

54

Page 55: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

55

πανδαμάτωρ χρόνος αλλοίωσε, διάβρωσε, θάμπωσε

και σκοτείνιασε την αρχική ικμάδα και λάμψη των

ανεκτίμητης αξίας αγιογραφιών.

Είκοσι τέσσερις (24) εικόνες αγίων κοσμούσαν και

λάμπρυναν το επάνω μέρος του ιερού τέμπλου του

ναού. Σήμερα στο ίδιο σημείο χάσκουν 24 κενά

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 56: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

πλαίσια που προκαλούν θλίψη και αγανάκτηση.

Δύο φορές ιερόσυλοι αρχαιοκάπηλοι έκλεψαν τις

εικόνες αυτές, που αποτελούν κειμήλια αμύθητης

αρχαιολογικής, ιστορικής και συναισθηματικής

αξίας, αλλά οι αστυνομικές αρχές, και τις δυο

φορές, έδρασαν με μέθοδο και ζήλο, ανακάλυψαν

τα ίχνη τους και οι εικόνες επανήλθαν στον τόπο,

όπου κάποτε φιλοτεχνήθηκαν με περίσσιο κόπο και

μεράκι. Οι εικόνες φυλάσσονται σήμερα σε ασφαλές

μέρος, σε ιδιαίτερο κτίσμα.

Οι παλαιότεροι έκαναν λόγο για την ύπαρξη

χειρογράφου Ευαγγελίου , που, όπως έλεγαν

χαρακτηριστικά, αδυνατούσαν να το αναγνώσουν

λόγω της βυζαντινής γραφής, το οποίο, όμως, δεν

ανευρίσκεται σήμερα και θεωρείται πιθανή η κλοπή

του, λόγω της ανεκτίμητης αρχαιολογικής αξίας του.

Εικάζεται επίσης ότι οι μοναχοί πήραν μαζί τους

τα περισσότερα χειρόγραφα όταν εγκατέλειψαν τη

σκήτη. Διασώθηκαν, ωστόσο, αρκετά λειτουργικά

βιβλία με έντονα σημάδια διάβρωσης, λόγω της

παλαιότητάς τους. Αξίζει να καταγράψει κανείς

εκείνα τουλάχιστον, στα οποία η χρονολογία έκδοσης

56

Page 57: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

είναι ευδιάκριτη :

Μηναίο (Έκδοση του 1760)

Εβδομαδάρια (Έκδοση του 1796)

Τριώδιο Κατανυκτικό (Έκδοση Δεύτερη, Βενετία,

1863)

Ευχολόγιο Μέγα (Έκδοση Τέταρτη, Βενετία, 1877)

Πεντηκοστάριο (Έκδοση Πέμπτη, Βενετία, ο Φοίνιξ

1880)

Μηναίο (Έκδοση Ενδέκατη, Βενετία, ο Φοίνιξ 1889)

Μηναίο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου (Βενετία, Έκδοση

του 1895)

Πεντηκοστάριο (Έκδοση Όγδοη, Βενετία, 1896)

Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1799)

Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1889)

Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1890)

Ευαγγέλιο (Έκδοση του 1899)

Αμφιλεγόμενο γεγονός: Η χρονολόγηση του ναού

Ο ναός, όπως προελέχθη, θεμελιώθηκε τον 11ο αιώνα

μ.Χ. Το γεγονός αυτό τίθεται υπό αμφισβήτηση από

κάποιους που υποστηρίζουν ότι τον ναό έκτισαν οι

Αλχανιώτες λίγο μετά την εγκατάστασή τους στην

57

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 58: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

περιοχή (1720) και μάλιστα μέσα στη γη, γιατί οι

Τούρκοι απαγόρευαν να κτίζονται χριστιανικές

εκκλησίες σε εμφανή σημεία. Ο ισχυρισμός όμως

αυτός εύκολα καταρρίπτεται, γιατί η παρουσία της

καλύβας δίπλα στο ναό μαρτυρεί ότι επρόκειτο

για σκήτη κι όχι για εκκλησία των κατοίκων του

οικισμού. Οι τοιχογραφίες του ναού εικονίζουν

επίσης αγίους, οι οποίοι διένυσαν τον βίο τους

πρωτύτερα από το έτος 931 μ.Χ.. Το γεγονός αυτό

ενισχύει την άποψη εκείνων που υποστηρίζουν ότι ο

58

Page 59: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

ναός είναι μνημείο της βυζαντινής περιόδου.

Οι χρονολογίες γέννησης και κοιμήσεως των

τοιχογραφημένων αγίων έχουν ως εξής:

Αγία Παρασκευή (138-160 μ.Χ.)

Άγιος Ταράσιος (;-250 μ.Χ.)

Άγιος Μερκούριος (253-259 μ.Χ.)

Αγία Μαρίνα (270 μ.Χ.)

Άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός (;-287 μ.Χ.)

Αγία Βαρβάρα (3ος αιώνας)

Αγία Αικατερίνη (282-304 μ.Χ.)

Άγιος Παντελεήμων (;-305 μ.Χ.)

Άγιος Βλάσιος (;-316 μ.Χ.)

Άγιοι Κων/νος και Ελένη (337, 327 μ.Χ.)

Άγιος Αχίλλειος (;-330 μ.Χ.)

Μέγας Αντώνιος (251-356 μ.Χ.)

Άγιος Ευστάθιος (260-360 μ.Χ.)

Άγιος Αρτέμιος (;-363 μ.Χ.)

Άγιος Κάλσιος (3ο με 4ο αιώνα)

Άγιοι Μαξιμιλιανός, Ιάμβλιχος, Μαρτινιανός,

Διονύσιος, Ιωάννης, και Κων/νος εκ των Επτά

Παίδων (446 μ.Χ.)

59

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 60: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Άγιος Ευθύμιος ο Μέγας (377-473 μ.Χ.)

Άγιος Αρέθας ο Μεγαλομάρτυρας (518-527 μ.Χ.)

Άγιος Σάββας ο Ηγιασμένος (440-534 μ.Χ.)

και τέλος Άγιος Τρύφων Πατριάρχης

Κωνσταντινουπόλεως (;-931 μ.Χ.)

Επομένως, πριν προβούμε σε οποιοδήποτε

συμπέρασμα για τη χρονολόγηση του ναού, πρέπει

να λάβουμε υπόψη δυο σημαντικά στοιχεία, ότι οι

άγιοι που εικονίζονται στις τοιχογραφίες έζησαν

μεταξύ του 2ου και 10ου αιώνα μ.Χ., ενώ από τους

μεταγενέστερους αγίους, που έζησαν μετά τον 10

αιώνα μ.Χ., διασώζεται μόνο μια φορητή εικόνα.

Αυτή του νεομάρτυρα Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων, ο

οποίος έζησε από το 1808 ως και το έτος 1838 μ.Χ.,

οπότε και τελειώθηκε δια απαγχονισμού κοντά στην

πύλη του Γιαννιώτικου Κάστρου. Εκεί ένα γλυκύ

και ουράνιο φως φώτιζε το κεφάλι του κάθε νύχτα,

ενώ πλήθος αρρώστων στην πόλη των Ιωαννίνων

τις ημέρες εκείνες θεραπεύτηκε από «παντοδαπάς

ασθενείας». Η πρώτη εικόνα του αγιογραφήθηκε

13 ημέρες αργότερα. Δικαιολογημένα λοιπόν οι

σκλαβωμένοι ορθόδοξοι Θετιδιώτες απέδωσαν τιμή

60

Page 61: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

στον νεομάρτυρα, ο οποίος απέδειξε περίτρανα ότι ο

Άγιος Τριαδικός Θεός των Ελλήνων είναι ο ένας και

μοναδικός Θεός.

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: Τι συνέβη

κατά την περίοδο των 7 αιώνων, από την ίδρυση

δηλαδή της Υπαπαντής ως και την εγκατάσταση των

κατοίκων στην περιοχή;

Οι πληροφορίες που έχουμε για την περίοδο εκείνη

είναι βέβαια ελλιπείς μπορούμε να υποθέσουμε

ωστόσο ότι η σκήτη κάποτε παρήκμασε και

εγκαταλείφθηκε, όπως συνέβη με πολλά μοναστήρια

της χώρας μας. Ο τούρκικος ζυγός άλλωστε ίσως δεν

επέτρεπε την εκ νέου ανάπτυξη μοναχικού κινήματος

στην περιοχή. Ας μείνει λοιπόν στη συνείδησή μας το

ευχάριστο γεγονός της ανέπαφης διατήρησης ενός

μνημείου που μαρτυρεί την εθνική και θρησκευτική

μας κληρονομιά.

61

Ο παλαιός ναός της Υπαπαντής του Χριστού

Page 62: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Υπεραγία Θεοτόκος, τοιχ. από την Υπαπαντή Θετιδίου

Page 63: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Υπαπαντή του Χριστού, τοιχ. από τον ομώνυμο ναό

Page 64: Thetidio Politistiki Klironomia tou Kampou

Το Θετίδιο είναι ένας ημιορεινός οικισμός της

θεσσαλικής υπαίθρου, ο οποίος πήρε την ονομασία

του από το ιερό της Θέτιδας που κατά την

αρχαιότητα βρισκότανε πλησίον του. Βρίσκεται σε

υψόμετρο 320 μέτρων από όπου μπορεί κανείς να

παρατηρεί την πεδιάδα της επαρχίας των Φαρσάλων,

όπως και τους ορεινούς όγκους που την οριοθετούν.

Αν κάποιος αναζητεί την χαρά της εξοχής αξίζει να

επισκεφτεί το Θετίδιο την άνοιξη, όταν το πρόσωπο

της γης λάμπει ανακαινισμένο από την βλάστηση

και κυρίως τους σιτοβολώνες του. Ερχόμενος

κανείς από την Σκοτούσσα συναντά το ρέμα με τις

αιωνόβιες βελανιδιές και τα άλλα ποικίλα δένδρα,

στους κλάδους των οποίων βρίσκουν καταφυγή τα

πετούμενα του ουρανού. Περνώντας τον οικισμό και

ανηφορίζοντας προς τα ανατολικά το τοπίο αρχίζει

να αλλάζει το πεδινό του πρόσωπο και δείχνει τον

ημιορεινό του χαρακτήρα. Από την μια πλευρά

βλέπεις καταπράσινους λόφους και υψώματα και

από την άλλη, νότια στο βάθος, την Φαρσαλινή

πεδιάδα που μαρτυρεί το υψόμετρο από το οποίο την

παρατηρείς.

Copyright 2010 Χρήστος Αθανασίου