Οι επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος

• Vygotsky, • Bruner, • κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

Α. Η ανακαλυπτική μάθηση (discovery learning)

• J. Bruner (γνωστικός ψυχολόγος της μάθησης)– Έμφαση στη διευκόλυνση της μάθησης μέσω

της κατανόησης των δομών και των επιστημονικών αρχών ενός γνωστικού αντικειμένου

– Ανακαλυπτική μέθοδος– Καθοδηγούμενη ανακάλυψη

Θεωρία του Bruner

• τρόποι σκέψης του μαθητευόμενου για κατανοεί τις πληροφορίες και να αναπτύσσεται γνωστικά

Αναπαραστάσεις

– Πραξιακές αναπαραστάσεις (enactive representation) πρωταρχική μορφή - σχετίζονται με την εκτέλεση δράσεων σύμφωνα με τις λειτουργίες της ψυχοκινητικότητας

Αναπαραστάσεις

– Εικονικές αναπαραστάσεις (iconic representation) αντιστοιχούν στις δομές του χώρου, σχετικά ανεξάρτητες της δράσης, σχετίζονται με την οπτική αντίληψη (εσωτερικές νοητικές εικόνες)

Αναπαραστάσεις

– συμβολικές αναπαραστάσεις (προτασιακές αναπαραστάσεις) που δεν έχουν εικονική (αναλογική) σχέση με αυτό που αναπαριστάται (αναπαράσταση σχέσεων με αφηρημένα σύμβολα, με δυνατότητα διαφόρων συσχετισμών και διατύπωσης θεωριών)

Πολιτισμικές επιρροές

• κάθε συμβολική αναπαράσταση οικοδομείται κατά κύριο λόγο πολιτισμικά και επιτρέπει στο παιδί την ευρεία χρησιμοποίηση των αντιληπτικών χαρακτηριστικών του κόσμου ώστε να αναπτύξει δραστηριότητες κατηγοριοποίησης και εννοιοποίησης για την καλύτερη επίτευξη των πράξεών του

βασικές θέσεις του Bruner

• αιρετική άποψη: όλοι μπορούν να μάθουν οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε ηλικία (με κατάλληλη δομή και οργάνωση της ύλης - ανάλογη μεθόδευση της διδασκαλίας)

• ο μαθητής πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις

σπειροειδές αναλυτικό πρόγραμμα

• έμφαση στο πολιτισμικό πλαίσιο: ευκαιρίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης

• ο ρόλος του δασκάλου ως διευκολυντή, διαμεσολαβητή, εμψυχωτή και συντονιστή

Β. Οι κοινωνικο- πολιτισμικές θεωρίες

• L. Vygotsky, A. Luria (σοβιετική σχολή)• Ενδιαφέρον στην επικοινωνιακή και

πολιτισμική διάσταση της μάθησης

Βασικές αρχές• Η ανάπτυξη της νόησης διαδικασία κοινωνικής

αλληλεπίδρασης όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα• Το παιδί όχι παθητικός δέκτης αλλά δρον υποκείμενο που

με τις πράξεις του διαμορφώνει τη γνωστική του πραγματικότητα

• Ο μαθητευόμενος πρόσωπο που διαθέτει κοινωνικά κίνητρα

• Η νοητική ανάπτυξη αδιάρρηκτα συνδεμένη με την ιστορική διάσταση

η διαμεσολάβηση του ενήλικα

• και ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος (η “Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης”,)

Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης:

• ανεξερεύνητη περιοχή του εσωτερικού δυναμικού του μαθητευόμενου που βρίσκεται σε μια εν δυνάμει λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης

Η γλώσσα

• η χρήση γλωσσικών (ο κόσμος δηλαδή κωδικοποιημένος σε γλώσσα) και συμβολικών μορφών για επικοινωνία και αναπαράσταση (το “Δεύτερο Σύστημα Σήμανσης”)

Γνωστική ανάπτυξη

• η γνωστική ανάπτυξη επιτυγχάνεται όχι μόνο χάρη στον έμφυτο νοητικό εξοπλισμό αλλά και μέσω της διαμεσολάβησης των κοινωνικών γεγονότων και των πολιτισμικών εργαλείων και της εσωτερίκευσής τους

• εσωτερίκευση: ατομική πρόσκτηση κοινωνικού γεγονότος και η μεταμόρφωση του ατόμου από τη διαδικασία αυτή

Γ. Η κοινωνική ανάπτυξη της νοημοσύνης

•

από το κοινωνικό στο ατομικό ...

• W. Doise, G. Mugny

Η σημασία του κοινωνικού περιβάλλοντος

• η ατομική γνωστική διαδικασία και η νοητική εξέλιξη εξαρτώνται από τον κοινωνικό χώρο στον οποίο διαδραματίζονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες καθώς και από τη φύση των προβλημάτων που καλείται το υποκείμενο να επιλύσει

Βασικές αρχές• κάθε μαθητής οικοδομεί αναπαραστάσεις

(representations), μοντέλα της πραγματικότητας και ειδικότερα των τεχνικών αντικειμένων με τα οποία βρίσκεται σε αλληλεπίδραση

• το υποκείμενο αναπτύσσει σχήματα δράσης τα οποία κατευθύνουν τη συμπεριφορά του μέσα στις δραστηριότητές του της μετατροπής του πραγματικού

• η πραγματική κατεύθυνση της ανάπτυξης της σκέψης δεν διευθύνεται από το ατομικό στο κοινωνικό αλλά από το κοινωνικό στο ατομικό

Φύση της μάθησης

• η μάθηση έχει πάνω από όλα κοινωνική φύση– κάθε διαπροσωπική διαδικασία

μετασχηματίζεται σε ενδοπροσωπική διαδικασία: κάθε λειτουργία εμφανίζεται δύο φορές στην πολιτισμική ανάπτυξη του παιδιού

• σε κοινωνικό επίπεδο (ανάμεσα σε άτομα) • και στη συνέχεια σε ατομικό επίπεδο

(μέσα στο ίδιο το παιδί)

η γνωστική ανάπτυξη ως προϊόν κοινωνικογνωστικής σύγκρουσης

• κοινωνικογνωστική σύγκρουση (conflit sociocognitif), των W. Doise και G. Mugny (1981)

• τοποθετείται στο σημείο σύγκλισης του κοινωνικού με το γνωστικό

• σύνθεση των προσεγγίσεων Piaget και Vygotsky σε μια προσπάθεια κοινωνικού ορισμού της νοημοσύνης

Γνωστική Ανάπτυξη• η δυναμική της γνωστικής ανάπτυξης προέρχεται βασικά

από μια σύγκρουση κοινωνικής επικοινωνίας– “όταν κάποιος εισαγάγει με κατηγορηματικό τρόπο μια

κεντροθέτηση (centration) αντίθετη σε αυτήν του παιδιού, αυτό δεν βρίσκεται απέναντι σε μια σύγκρουση γνωστικής μόνο υφής, αλλά και κοινωνικής. H κοινωνικογνωστική αυτή σύγκρουση που επιβάλλει τη συνύπαρξη μέσα στην ίδια κατάσταση και στον ίδιο χρόνο δύο αντίθετων κεντροθετήσεων, δεν μπορεί να αγνοηθεί τόσο εύκολα όσο μια σύγκρουση που προκύπτει από ταλαντεύσεις ανάμεσα σε προσωρινές και διαδοχικές κεντροθετήσεις”

κοινωνικογνωστική σύγκρουση– ασυμφωνία ανάμεσα σε υποκείμενα ανάλογων νοητικών δυνατοτήτων

πάνω στη λύση προβλήματος ή την κρίση πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο

– μηχανισμός μέσω του οποίου η παιδική σκέψη οδηγείται σε ανώτερου επιπέδου εξισορρόπηση

– διαδικασία κατά την οποία, όταν το άτομο αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα διατυπώνει κάποια εκτίμηση, δέχεται από το κοινωνικό περιβάλλον μια συγκροτημένη αντίδραση που υπερασπίζεται με σαφήνεια αντίθετες από τη δική του απόψεις

– το υποκείμενο συνειδητοποιεί ότι εκτός από τη δική του άποψη υπάρχουν και άλλες θεωρήσεις ενώ ταυτόχρονα η κοινωνικογνωστική σύγκρουση του παρέχει και νέες πληροφορίες καθιστώντας το ικανό για διαφορετικές απαντήσεις