Το ΚΠΕ Στυλίδας θέλοντας να αναδείξει τα προβλήµατα πουπροκύπτουν από την κλιµατική αλλαγή και να συµβάλλει στηνδιαµόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης προχώρησε στηνυλοποίηση προγράµµατος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης µετίτλο:« Κλίµα, κλιµατικές αλλαγές - Καιρός, ακραία καιρικά φαινόµε-

να» µε βασικούς στόχους, να κατανοήσουν οι µαθητές:1) Τι είναι καιρός , τι είναι κλίµα, τι είναι η κλιµατική αλλαγή, ποια είναι τα ακραίακαιρικά φαινόµενα και πως επιδρούν στις ανθρώπινες δραστηριότητες.2) Τις κλιµατικές αλλαγές που συνέβησαν στο παρελθόν από φυσικά αίτια(παγετώδεις – µεσοπαγετώδεις περίοδοι).3) Την κλιµατική αλλαγή που παρατηρείται σήµερα από ανθρωπογενή και φυσικάαίτια.4) Τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλ-λον: (Ερηµοποίηση, λιώσιµο παγετώνων, άνοδος στάθµης, πληµµύρες, µείωση βιο-ποικιλότητας, περιβαλλοντική µετανάστευση κλπ.)5) Τις ευθύνες όλων για την κλιµατική αλλαγή.Ακόµη επιδιώκουµε:• Να εξασκηθούν στον οµαδικό τρόπο σκέψης και εργασίας, στην συλλογή πληρ-οφοριών και στην σωστή διαχείρισή τους.• Να προσεγγίσουν βιωµατικά το θέµα.• Να µετρήσουν, να παρατηρήσουν, να καταγράψουν, να συσχετίσουν και νακατανοήσουν τελικά τις λειτουργίες της φύσης και το πώς διαµορφώνεται το κλίµαενός τόπου και πως αυτό αλλάζει.

Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΣτυλίδαςΕργατικές κατοικίες Τ.Κ. 35300 ΣΤΥΛΙ∆Α - ΤΗΛ. 22380 23121 & FAX: 22380 23137e-mail: kpestyl@sch.gr & kpestypa@otenet.gr - Ιστοσελίδες: www.kpestylidas.grwww.geomythology.gr - www.geomythology.eu

Η δηµιουργία του εκπαιδευτικού αυτού υλικού έγινε για τις ανάγκες των προγραµµάτων του Κέντρου Περιβαλλοντι-

κής Εκπαίδευσης Στυλίδας (Κ.Π..Ε.)

Η Παιδαγωγική Οµάδα του ΚΠΕ Στυλίδας

Μαρκατσέλης Ευάγγελος, Γεωλόγος - Υπεύθυνος του Κ.Π.Ε.

Παπαγεωργίου Μαρίνα, Γεωλόγος - Αναπληρώτρια υπεύθυνη του Κ.Π.Ε.

Αγγελής Κωνσταντίνος, Γεωπόνος - Μέλος της Παιδαγωγικής Οµάδας του Κ.Π.Ε.

Αναγνώστου Γεώργιος, ∆άσκαλος - Μέλος της Παιδαγωγικής Οµάδας του Κ.Π.Ε.

Καραφέρη Παναγιώτα, ∆ασκάλα - Μέλος της Παιδαγωγικής Οµάδας του Κ.Π.Ε.Επιτρέπεται η µερική ανατύπωση φύλλων δραστηριοτήτων για προγράµµατα Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης σχολείων αρκεί να αναφέρεται η πηγή.

Επιµέλεια: Παιδαγωγική Οµάδα ΚΠΕ Στυλίδας

2

3

Το κλίµα αλλάζει...Το παγκόσµιο κλίµα είναι το αποτέλεσµα της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης εκατοντά-

δων µεταβλητών. Η κυριότερη µεταβλητή είναι η ηλιακή ακτινοβολία αλλά υπάρχει έναµεγάλος αριθµός γήινων χαρακτηριστικών και φαινοµένων που συνδιαµορφώνουν τοκλίµα (σύσταση της ατµόσφαιρας, άνεµοι και θαλάσσια ρεύµατα, τοπογραφία, νέφη καιβροχή, ηφαιστειακές εκρήξεις, κλπ).Οποιαδήποτε επέµβαση του ανθρώπου στους παράγοντες που διαµορφώνουν το κλίµαµπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή του περιβάλλοντος στο οποίο ζούµε.Το περιβάλλον λοιπόν συνεχώς αλλάζει υπό την επίδραση των µεταβαλλόµενων κλι-µατικών συνθηκών.Τον τελευταίο καιρό γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για την «κλιµατική αλλαγή».Επιπροσθέτως δε, δηµιουργείται η εντύπωση πως αυτή η κλιµατική αλλαγή συµβαίνειγια πρώτη φορά, και ως κύριο, αν όχι αποκλειστικό, αίτιο του φαινοµένου θεωρείται η«ανθρώπινη δραστηριότητα».Η πραγµατικότητα όµως που αναδύεται µέσα από τα συµπεράσµατα της µελέτης τουγεωλογικού αρχείου από τους διάφορους κλάδους των Γεωεπιστηµών αναφορικά µε τοκλιµατικό παρελθόν του πλανήτη µας, είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που κυρια-ρχεί στην δηµοσιότητα και προβάλλεται από τα ΜΜΕ.Το κλίµα της Γης δεν είναι «σταθερό», αλλά µεταβάλλεται και µάλιστα µε τρόποπεριοδικό.

Τι είναι το κλίµα:Κλίµα λέµε το µέσο όρο των καιρικών συνθηκών µιας περιοχής. Αυτό προκύπτει από τα µετεω-ρολογικά δεδοµένα των τελευταίων 30 ετών.

Εδώ και περίπου 11.000 χρόνια, ζούµε σε µια σχετικά ζεστή κλιµατική περίοδο, της οποίας η σταθερότηταεπέτρεψε την ανάπτυξη των πολιτισµών µας. Στο απώτατο παρελθόν, όµως, το κλίµα βρισκόταν σε διαρκήαλλαγή, µε τέτοιο ρυθµό, που πρέπει να ανατρέξουµε 400.000 χρόνια πριν για να συναντήσουµε µια παρ-όµοια περίοδο, µεγαλύτερης διάρκειας και εξίσου σταθερή.Ο κυριότερος παράγοντας, που επηρεάζει την τοπική κατανοµή της θερµοκρασίας σ’ όλη τη Γη άρα και το

κλίµα, είναι αστρονοµικός.Κύκλοι του Μιλάνκοβιτς

α) Τροχιά: Η τροχιά της γης γύρω από τον ήλιο είναιελαφρώς ελλειπτική. Κάποιες περιόδους, η τροχιά είναι πιοελλειπτική απ' ότι σε άλλες περιόδους. Η µορφή τηςτροχιάς αλλάζει τη µέγιστη απόσταση της γης από τονήλιο, και εποµένως το ποσό της ηλιακής ακτινοβολίας πουδέχεται. Η µετάβαση από "κυκλικότερη" σε "πιο ελλει-πτική" και αντίστροφα, διαρκεί περίπου 96.000 έτη.

β) Κλίση: Η κλίση του άξονα περιστροφής της γήςποικίλλει επίσης. Μετατοπίζεται µεταξύ 21,5 και 24,5 µοι-ρών σε έναν κύκλο 41.000 ετών. Σήµερα αυτή η γωνίαείναι 23,44 βαθµοί και µειώνεται.

γ) Μετάπτωση: Η γη δεν περιστρέφεται τέλεια γύρω από τον άξονά της, ταλαντεύεται µε µια κίνηση πουαποκαλείται µετάπτωση. Η µετάπτωση επηρεάζει το ποσό ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται. Αυτό έχει απο-τέλεσµα τη διαφορά της θερµοκρασίας µεταξύ των εποχών.Η µετάπτωση λειτουργεί σε έναν κύκλο 21.000ετών..

4

Οι κύκλοι Milankovitch εξηγούν το πώς και πότε έχουν εµφανιστεί οι αλλαγές κλίµατος τα τελευ-ταία 2,5 δισεκατοµµύριο χρόνια. Το συνδυασµένο αποτέλεσµα των περιοδικών µεταβολών κατά την κίνηση της Γης συνεπάγεται περιοδι-κές µεταβολές στην ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται ένας τόπος, άρα και περιοδική µετα-βολή του κλίµατος, καθότι η ηλιακή ακτινοβολία θεωρείται µακράν ως ο καθοριστικότερος κλιµατικόςπαράγοντας. (Η ηλιακή ακτινοβολία, είναι η σηµαντικότερη πηγή ενέργειας στο Ηλιακό σύστηµα, όπωςκαι στη Γη. Συγκρινόµενες µαζί της όλες οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας θεωρούνται "αµελητέες").Όταν οι καµπύλες των κύκλων του Milankovitch συµβάλουν προς την ίδια κατεύθυνση (προς τα «ελάχι-στα», ή τα «µέγιστα»), το κλίµα στη Γη εξωθείται προς τις ακραίες οριακές συνθήκες: είτε σε παγετώδεις(ψυχρές), είτε σε µεσοπαγετώδεις (θερµές).Κατά τα τελευταία 900,000 χρόνια τουλάχιστον, φαίνεται να έχει επικρατήσει ο µακροχρόνιος κύκλος των100,000 ετών, µε αποτέλεσµα την έναρξη µιας µεγάλης Παγετώδους εποχής σχεδόν κάθε 100,000 έτη.Το ανθρώπινο είδος εξελίχθηκε προσαρµοζόµενο και εκπαιδευόµενο από τον επαναλαµβανόµενο κύκλοδιαδοχικών ψυχρών εποχών µεγάλης διάρκειας και θερµών εποχών µικρής διάρκειας. Η αρχική διαφοροποίηση των Αυστραλοπιθήκων από τους κοινούς προγόνους ανθρώπων και πιθήκωνσύµφωνα µε τα δεδοµένα του DNA, συνέβη ακριβώς την περίοδο της εγκατάστασης των πρώτωνπαγετώνων στο Βόρειο ηµισφαίριο, που οδήγησαν στις Παγετώδεις Εποχές του Πλειστοκαίνου.Παλαιοκλιµατολογία

Ενώ µε τα θερµόµετρα και τα βροχόµετρα έχουµε καταγράψει τον καιρό και το κλίµα για περίπου ένααιώνα, η παλαιοκλιµατολογία µας επιτρέπει να υπολογίσουµε τις αλλαγές κλίµατος σε µεγαλύτερα χρονι-κά διαστήµατα. Μέχρι σήµερα, πολλοί επιστήµονες θεωρούσαν ότι το σύστηµα του κλίµατος άλλαζε µεαργούς ρυθµούς, και ότι χρειάσθηκαν πολλές χιλιάδες ή εκατοµµύρια έτη για να συµβούν οι εποχές τωνπαγετώνων και άλλα σηµαντικά γεγονότα. Τώρα µόλις οι επιστήµονες αρχίζουν να αντιλαµβάνονται ότι ηαλλαγή του κλίµατος είναι πιο γρήγορη από το χρόνο προσαρµογής της κοινωνίας και/ή των οικο-συστηµάτων και να διατυπώνουν υποθέσεις σχετικά µε τις αιτίες των απότοµων κλιµατικών αλλαγών.Αυτές οι προσπάθειες εστιάζονται όχι µόνο σε γεγονότα του παρελθόντος, αλλά και σε απότοµα γεγονό-τα που µπορεί να εµφανιστούν στο µέλλον καθώς τα αέρια του θερµοκηπίου αυξάνονται στην ατµό-σφαιρα και οι θερµοκρασίες συνεχίζουν να αυξάνονται.

Κλιµατικές Ζώνες

Η κατανοµή της θερµοκρασίας στη Γη επηρεάζεται από το ύψος του Ήλιου, το οποίο συνδέεται, µε τηνπεριφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο στην οποία βασίζεται και η διαίρεση της Γης στις παρακάτω ζώνες:

α) Θερµή ζώνη (διακεκα-υµένη): Κεντρική γραµµή θεωρείταιο ισηµερινός και οριακές οιδύο τροπικοί παράλληλοι. β) Εύκρατες ζώνες.Αντιστοιχούν στις ζώνες τηςΓης µεταξύ των τροπικώνκαι πολικών κύκλων. γ) Ψυχρές ζώνες:Βρίσκονται στις πολικέςζώνες, που καθορίζονται απότους πολικούς κύκλους.Το κλίµα του Βόρειου ηµισφαίριου χαρακτηρίζεται ως ηπειρωτικό και του Νότιου ηµισφαιρίου ως ωκεά-νιο. Οι ήπειροι είναι θερµότεροι από τη θάλασσα κατά τη θερινή περίοδο του έτους και ψυχρότεροι κατάτη χειµερινή. Οι χαµηλότερες θερµοκρασίας (-88° C) µετρήθηκαν στο Νότιο ηµισφαίριο.

5

Το κλίµα στον πλανήτη µας ουδέποτε υπήρξε σταθερό. Εµφανίζει σηµαντικές διακυµάνσεις χρονικά, δενπερίµενε δηλαδή τις ανθρώπινες επιδράσεις για να αλλάξει. Πολλοί είναι οι παράγοντες που επιδρούν στη

διαµόρφωση και την εξέλιξη του κλίµατος :

Εξωτερικά αίτια:1. Ηλιακή δραστηριότητα2. Τροχιά της γης3. Μετεωρίτες

Εσωτερικά αίτια (Φυσικά )1. Έκρηξεις ηφαιστείων2. Απρόβλεπτα φυσικά φαινόµενα

Εσωτερικά αίτια ( Ανθρωπογενή)1. Εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου2. Σωµατίδια / σύννεφα3. Εξαφάνιση των δασών, διάβρωση…

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ∆εχόµενοι σχεδόν καθηµερινά ένα καταιγισµό συγκεχυµένων πληροφοριών, πολλοί από µας έχουν ταυ-τίσει το φαινόµενο του θερµοκηπίου µε την κλιµατική αλλαγή. Η αλήθεια είναι ότι το φαινόµενο του θερ-µοκηπίου είναι ένα φυσικό φαινόµενο µε ευεργετικά αποτελέσµατα στο κλίµα της γης. Η απειλή προέρχε-ται από την υπερβολή του φαινοµένου η οποία οφείλεται στις ανθρωπογενείς εκποµπές ρύπων.

Με τον όρο «φαινόµενο θερµοκηπίου» εννοούµε το γεγονός ότι µεγάλο µέρος της υπέρυθρης ακτι-νοβολίας που εκπέµπεται απ’ την επιφάνεια της Γης, απορροφάται από ορισµένα αέρια της ατµόσφαιρας,τα αέρια θερµοκηπίου, µε κυριότερο το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και τα σύννεφα, και επανεκπέµπε-ται προς την επιφάνεια. Υπολογίζεται ότι χωρίς αυτό το προστατευτικό «θερµοκήπιο» (δηλαδή µε τηναπουσία των CO2, H2O κτλ.) η επιφάνεια του πλανήτη µας θα ήταν µια απέραντη παγωµένη έκταση,αφιλόξενη για τα περισσότερα είδη της πανίδας και της χλωρίδας, µε µέση θερµοκρασία 18οC κάτω από

το µηδέν! Χάρη στην ατµόσφαιρα, το θερµοσυλλεκτικό αυτόσκέπασµα, η µέση πλανητική θερµοκρασία ανεβαίνεικατά 33oC και βρίσκεται στο πρόσφορο για τη βιόσφ-αιρα µέσο επίπεδο των 15οC.

Εδώ και εκατοντάδες εκατοµµύρια χρόνια, η δυναµικήισορροπία του κλίµατος της Γης συνδεόταν µε έναν

σχετικά οµαλό κύκλο του άνθρακα. Το φαινόµενο ενεργεί ως µετατροπέας, ο οποίος βοηθάει τον άνθρα-κα να περνάει από τη στερεά µορφή στην αέρια, και από τη βιόσφαιρα και τους ωκεανούς στην ατµό-σφαιρα.

Η διαδικασία αποσταθεροποιήθηκε εξαιτίας της Βιοµηχανικής Επανάστασης, η οποία στηριζόταν στηχρήση ορυκτών καυσίµων, όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το λεγόµενο φυσικό αέριο. Με αυτόν τοντρόπο, δεκάδες δισεκατοµµύρια τόνοι άνθρακα που ήταν θαµµένοι κάτω από τη γη ή στους ωκεανούς,εκλύθηκαν στην ατµόσφαιρα, τροποποιώντας τις ποσότητες αερίων που συµµετέχουν στον κύκλο τουάνθρακα. Ενώ λοιπόν χρειάστηκαν δισεκατοµµύρια χρόνια για να µετατραπεί ο άνθρακας σε ορυκτό,έφτασαν µονάχα µερικές δεκαετίες για να εξαερωθεί και να επιστρέψει στην ατµόσφαιρα.

6

Η απουσία ατµόσφαιρας στον Ερµή τηνΣελήνη δηµιουργούν µέγιστες και ελάχιστεςθερµοκρασίες που δεν επιτρέπουν την ύπα-ρξη ζωής.Η πυκνή ατµόσφαιρα στην Αφροδίτη και οεγλωβισµός της ηλιακής θερµότητας από τοέντονο φαινόµενο του θερµοκηπίου δηµιο-υργούν πολύ υψηλές θερµοκρασίες.Στον Άρη η ατµόσφαιρα είναι πολύ αραιή καιτο φαινόµενο του θερµοκηπίου δεν είναιικανό για την ανάπτυξη θερµοκρασιών που επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής. Στην Γη ακριβώςλόγω του “σωστού” φαινοµένου του θερµοκηπίου οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανά-πτυξη και τη διατήρηση της ζωής.

Η απόσταση της Γης από τον Ήλιο, αποτέλεσε τον πλέον καθοριστικό παράγοντα που ευνόη-σε την εµφάνιση και την εξέλιξη του φαινοµένου της ζωής στον πλανήτη µας. Βέβαια, το«φαινόµενο της ζωής» µε την ευρεία έννοια, δεν µπορεί να περιοριστεί µόνο στα όρια τηςΓαίας / Γης, καθότι αξιωµατικά δεχόµαστε ότι µόνον η ζωή µπορεί να γεννήσει ή να φέρει ζωήµέσα της. Υπό αυτό το πρίσµα «το φαινόµενο της ζωής» µπορεί να θεωρηθεί ως µια ιδιότητατου Σύµπαντος Κόσµου, η οποία στις οικείες χωροχρονικές κλίµακες για τον άνθρωπο,εκδηλώνεται σύµφωνα µε τον τρόπο που την παρατηρούµε και την αντιλαµβανόµαστε. ΗΦύσις του Κόσµου άλλωστε είναι κοινή, τουλάχιστον σύµφωνα µε την ελληνική Φιλοσοφικήαντίληψη περί Κόσµου.

(«ΚΟΣΜΟΝ ΤΟΝ∆Ε ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΑΠΑΝΤΩΝ, ΟΥΤΕ ΤΙΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, Η ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝΕΠΟΙΗΣΕΝ, ΑΛΛΑ ΗΝ ΑΕΙ ΚΑΙ ΕΣΤΙ ΚΑΙ ΕΣΕΤΑΙ ΠΥΡ ΑΕΙΖΩΟΝ, ΑΠΤΟΜΕΝΟΝ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙΑΠΟΣΒΕΝΥΜΕΝΟΝ ΜΕΤΡΑ»,ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ)

ΑΙΤΙΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ

Ηφαιστειακή σκόνη µπορεί να παίξει κάποιορόλο στη δηµιουργία παγετώνων. Η εµφάνισηπαγετώνων συµβαίνει σε περιόδους µεαυξηµένη ηφαιστειακή δραστηριότητα.

7

ΩΚΕΑΝΟΙ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ - ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ «ΕΛ ΝΙΝΙΟ»Κάθε µεγάλο καιρικό φαινόµενο, όπως τυφώνες, πληµµύρες ή ξηρασίες, είναι άρρηκτα δεµένο µε τηνκατάσταση που επικρατεί στους ωκεανούς. Φαινόµενα όπως το El Ninio, προκύπτουν από την αύξησητης θερµοκρασίας στην επιφάνεια των ωκεανών. Μια τέτοια αλλαγή επηρεάζει το κλίµα όλου του πλανήτη. Αντίστοιχα και οι αλλαγές του κλίµατος καιτης θερµοκρασίας επηρεάζουν τους ωκεανούς.

Το φαινόµενο «Ελ Νίνιο»,το οποίο υφίσταται από την τελευταία εποχή των παγετώνων, δεν ήτανιδιαίτερα έντονο εδώ και 1.000 χρόνια. Περιορισµένο στον Ειρηνικό, γνωρίζει έξαρση της δραστηριότ-ητας του από τη δεκαετία του 1980, η οποία µεταφράζεται σε ξηρασίες και πληµµύρες που εκτείνον-ται από την Ανατολική Αφρική έως τις Ηνωµένες Πολιτείες. Μέχρι το 2100, η υπερθέρµανση του πλανήτη ενδέχεται να αναδειχτεί σε θεµελιώδη παράγοντα τηςεξέλιξης των µουσώνων, από τη ∆υτική Αφρική µέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ήδη, κατά τη διάρκεια του20ού αιώνα, έχουν παρατηρηθεί σηµαντικές ανωµαλίες στις βροχοπτώσεις που συνδέονται µε τους

µουσώνες.Γενικά οι άνεµοι όπως φαίνεται στοδιάγραµµα αριστερά βοηθούν στο ισοµοίρα-σµα της θερµοκρασίας της επιφάνειας τηςγής. Έτσι λόγω της κίνησης θερµών αερίωνµαζών θερµαίνονται οι ψυχρές περιοχές τουπλανήτη και λόγω της κίνησης ψυχρώναερίων µαζών ψύχονται οι θερµές περιοχές. Αντιστοιχο ρόλο των ανέµων στο ισοµοίρα-σµα της θερµοκρασίας των ωκεανών αναλαµ-βάνουν τα ψυχρά και θερµά θαλάσσια ρεύµα-τα. Θερµότητα από τους τροπικούς κύκλουςµεταφέρεται στο Βόρειο Ατλαντικό,βοηθώντας στη θέρµανση της Ευρώπης. Στο διάγραµµα του ωκεάνιου συστήµατος

κυκλοφορίας παρουσιάζονται τα κύρια ωκεά-νια ρεύµατα.

ΑΛΛΑΓΕΣΣΤΟ ΓΚΟΛΦ ΣΤΡΙΜ

Οι ορεινές περιοχές της Γροιλανδίαςκαλύπτονται από ένα στρώµα πάγου τοοποίο φτάνει µέχρι και τα 4.020 µέτρα.Σε αυτό το υψόµετρο, η άνοδος της θερ-µοκρασίας προκαλεί την άνοδο της περ-ιεκτικότητας του αέρα σε υγρασία και,συνεπώς των χιονοπτώσεων. Έτσι, εκτι-µάται ότι οι πάγοι θα αυξηθούν στοµεγαλύτερο µέρος της χώρας.Λόγω της βαρύτητας, ο πάγος κατεβαίνειστις ακτές υπό µορφή παγετώνων, οι

οποίοι συνεχίζονται µέσα στη θάλασσα, όπου τελικά διασπώνται σχηµατίζοντας παγόβουνα. Καθώςθερµαίνεται η θάλασσα, όπως συµβαίνει ήδη από τον 20ό αιώνα, η διάσπαση του παγετώνα επι-ταχύνεται, όσο επιταχύνεται και η κάθοδος των πάγων από τα ορεινά του νησιού.Η έκβαση του φαινοµένου θα επηρεάσει τη στάθµη της θάλασσας και τις ποσότητες του

8

γλυκού νερού που απελευθερώνονται στον Ατλαντικό. Τα παραπάνω, σε συνδυασµό µε τιςδιακυµάνσεις της αλατότητας των νερών, θα επηρεάσουν το επιφανειακό θαλάσσιο ρεύµατου Γκολφ Στριµ, το οποίο, µε τη σειρά του, επηρεάζει το κλίµα της Ευρώπης και την κυκλο-φορία των ωκεανών.

Κλιµατικές Μεταβολές καιΠαγκόσµια Περιβαλλοντικά Προβλήµατα

Γροιλανδία: απ’ την κατάψυξη ... στην απόψυξηΜέχρι σήµερα, οι επιστήµονες παγκοσµίως συνηγορούσαν ότι η µέση θερµοκρασία του πλα-νήτη θα αυξηθεί κατά 2 έως 4,5 °C µέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα και η υπερθέρµανση θαοδηγήσει στην άνοδο της στάθµης της θάλασσας κατά 30-50 εκ. Αυτό που δεν είχανπροβλέψει, όµως, είναι η απότοµη τήξη των πάγων, και ιδιαίτερα του στρώµατος πουκαλύπτει τη Γροιλανδία, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει.

9

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ... ΣΤΟ ΘΙΒΕΤ...Φαίνεται επίσης ότι σηµαντικό ρόλο διαδραµατίζει και η κατάστασηπου επικρατεί στην επιφάνεια των ηπειρωτικών περιοχών: Η ερηµο-ποίηση και η αποδάσωση που παρατηρούνται στη ∆υτική Αφρική απο-δεικνύονται δυσµενείς για τον µουσώνα στην περιοχή, ενώ και στηνΙνδία οι αυξηµένες χιονοπτώσεις στους ορεινούς όγκους του Θιβέτπεριορίζουν τη δραστηριότητα του τοπικού µουσώνα.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΚαθώς η κλιµατική αλλαγή προκαλεί την οριστική εξαφάνιση εδαφών και φυσικών πόρων, οκίνδυνος να προκληθούν µαζικές µετακινήσεις πληθυσµών εντείνεται. Επείγει λοιπόν, να λάβο-υµε σοβαρά υπόψη αυτήν την πραγµατικότητα και να αναγνωρίσουµε το καθεστώς του πρό-σφυγα σε όσους αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους εξαιτίας των µεταβολών τουκλίµατος.Στις µέρες µας, απειλούνται µε εξαφάνιση αρκετές κοινότητες και αυτόχθονες λαοί, οι οποίοιείναι φορείς γνώσεων και πολιτισµού στενά συνδεδεµένων µε το περιβάλλον στο οποίο ζουν.

Η µείωση τηςβιοποικιλότητας

Η ραγδαία υποβάθµιση της βιοποικιλότ-ητας µας επιτρέπει ήδη να µιλάµε για τηνέκτη µαζική εξαφάνισή της, η οποίαενδέχεται να έχει ήδη ξεκινήσει από τον

19ο αιώνα.

10

Με την υπερθέρµανση του πλανήτη, οι βροχές θα ενταθούν στις περιοχές που ήδη δέχονται πολ-λές βροχοπτώσεις. Το αντίθετο, δυστυχώς, θα συµβεί στις ζώνες που είναι σήµερα σχετικά ξηρές.Το κλίµα θα γίνει περισσότερο ασταθές και τα οικοσυστήµατα ακόµη πιο ευάλωτα.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ, ΣΤΗΝΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣΚΑΙ ΣΤΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝΜΟΝΙΜΩΝ ΠΑΓΩΝ

Αναµένεται να υπάρξειαύξηση της στάθµης τηςθάλασσας, λόγω τηςαύξησης της θερµοκρασίαςκαθώς και της τήξης τωνπάγων της Γροιλανδίας καιτης Ανταρκτικής, ενώ αυξά-νονται ραγδαία οι κίνδυνοιγια την βιοποικιλότητα.Χιλιάδες ζωικά και φυτικάείδη απειλούνται ευθέωςλόγο των καιρικών κλιµατο-λογικών και γεωλογικώναλλαγών. Η διαθεσιµότητατου νερού αναµένεται ναελαττωθεί.Οι επιπτώσεις στην υγεία

του ανθρώπου από όλα ταπαραπάνω θα επηρεαστείµε πολλούς τρόπους.

Η παγκόσµια κοινότητα προκειµένου να αντιµετωπιστεί το πρόβληµα υιοθέτ-ησε το 1992 τη Σύµβαση-Πλαίσιο για την κλιµατική αλλαγή σύµφωνα µε τηνοποία ορίζεται ένα πλαίσιο δράσης που στοχεύει στην σταθεροποίηση τωνσυγκεντρώσεων και την αποφυγή της «επικίνδυνης ανθρωπογενούς επέµβα-σης» στο κλιµατικό σύστηµα.Στη βάση αυτή υπογράφτηκε το ∆εκέµβριο του 1997 το πρωτόκολλο τουΚιότο από τους αντιπροσώπους του COP 3. Σύµφωνα µε το παρόν πρωτό-κολλο οι αναπτυγµένες χώρες αλλά και οι χώρες οι οποίες βρίσκονται σε µετα-βατικό στάδιο προς την οικονοµία της αγοράς, δεσµεύτηκαν µε ποσοτικούςστόχους µείωσης ( 5% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990 κατά το διάστηµα2008-2012) των εκποµπών των αερίων των ΑΦΘ. Σήµερα το πρωτόκολλο τουΚιότο έχει κυρωθεί από 177 χώρες µε το 63,7% να ανήκουν στις ανεπτυγµέ-νες χώρες. Ετέθη σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου του 2005.

Ακολουθεί η Παγκόσµια Συνδιάσκεψη για το κλίµα που έλαβε χώρα στοΜπαλί της Ινδονησίας το ∆εκέµβριο του 2007.Εκεί έγινε προσπάθεια για την χάραξη ενός δεσµευτικού πλαισίου για την περίοδο µετά το2012 που λήγει η πρώτη φάση του πρωτοκόλλου του Κιότο. Επετεύχθη η συµβιβαστικήλύση µείωσης των εκποµπών των αερίων του ΑΦΘ κατά 50% σε σύγκριση µε το 2000 έωςτο 2050, αλλά χωρίς δεσµευτικούς στόχους. Επίσης, επιπλέον συµφωνήθηκαν και τα εξής:α) έναρξη διαδικασίας για τη χρηµατοδότηση της µεταφοράς καθαρών τεχνολογιών προςτις αναπτυσσόµενες χώρες, β) λειτουργία του Ταµείου Προσαρµογής προς όφελος τωνθιγόµενων από την κλιµατική αλλαγή χωρών και γ) έναρξη δράσεων για την αντιµετώπισητης αποψίλωσης των δασών στις αναπτυσσόµενες χώρες, που ευθύνονται για το 20% τωνπαγκοσµίων εκποµπών ΑΦΘ.Έχουν δροµολογηθεί, επίσης, οι συναντήσεις στο Poznan της Πολωνίας στις 1- 12 ∆εκεµ-βρίου του 2008 και στην Κοπεγχάγη από 30 Νοεµβρίου έως 11 ∆εκεµβρίου του 2009.

«Είµαστε όλοι υπεύθυνοι για τον πλανήτη»!επαναλαµβάνουν µονότονα τα ΜΜΕ.

Είναι αλήθεια αλλά και ψέµα εξίσου. Ο καθένας από εµάς µπορεί -και οφείλει- να συµβάλει στον περιορισµότου φαινοµένου του θερµοκηπίου. Όµως η ατοµική προσπάθεια εντάσσεται στη συλλογική δράση, η οποίαεξαρτάται από τις αποφάσεις που λαµβάνονται σε τοπικό, περιφερειακό,εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσµιο επίπεδο.

11

ΚΑΙΡΟΣΟ καιρός αναφέρεται στις ατµοσφαιρικέςσυνθήκες (πίεση, θερµοκρασία, υγρασία,βροχόπτωση, άνεµος) που επικρατούν σεµια περιοχή για µικρό διάστηµα.

Καιρικές µεταβολές1 Ατµοσφαιρική πίεση2 Νέφωση3 Βροχόπτωση4 Άνεµος

Οι αλλαγές του καιρού συµβαίνουν σταχαµηλότερα στρώµατα της ατµόσφαιραςκοντά στη γη.Οι µεταβολές της ατµοσφαιρικής πίεσηςπροκαλούνται από την ανοµοιόµορφη θέρ-µανση, που προκαλεί ο ήλιος, στην επιφά-νεια της γης. Οι µεταβολές αυτές προκαλούν την κίνησητου αέρα ( άνεµος ). Η νέφωση είναι σπουδαίο κλιµατολογικό στοιχείο, γιατί ρυθµίζει την ηλιοφάνεια.

ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Όλες οι διεθνείς επιστηµονικές εκθέσεις συµφω-νούν ότι τις επόµενες δεκαετίες θα συνεχιστεί ηβαθµιαία άνοδος της θερµοκρασίας και στηνΕλλάδα.Ορισµένοι εφιστούν την προσοχή ακόµη και στοενδεχόµενο ερήµωσης, καθώς είναι πιθανόν ηχώρα να βρεθεί σε ζώνη λειψυδρίας.Οι επιστήµονες εκτιµούν ότι τα επόµενα χρόνια θαεπικρατήσουν έντονα καιρικά φαινόµενα στηνπεριοχή µας, µε λειψυδρία και ξηρασία στη νοτιο-ανατολική Ελλάδα και πληµµύρες και σφοδρέςβροχοπτώσεις στις βορειδυτικές περιοχές. Μιλούν, επίσης, για παρατεταµένο καύσωνα, τονοποίο θα διαδεχτούν πληµµύρες, συρρίκνωση τωνδασικών εκτάσεων, λειψυδρία, ξηρασία των αγρο-τικών καλλιεργειών και εξαφάνιση ειδών τηςπανίδας και χλωρίδας. Πολλοί ερευνητές επι-σηµαίνουν την αλλαγή του βιολογικού ρολογιούτων ζώων και των φυτών, εξαιτίας των αλλαγώνστις κλιµατολογικές συνθήκες. Όλοι όµως καταλή-γουν στο συµπέρασµα ότι η εκδήλωση ακραίωνκαιρικών φαινοµένων διεθνώς (άλλοτε µε εκτετα-µένες περιόδους ξηρασίας, άλλοτε µε έντονεςκαταιγίδες) οφείλεται στο εντεινόµενο φαινόµενοτου θερµοκηπίου. 12

13

Φουσκωµένα ποτάµια, καταρρακτώδεις βροχές, παλίρροιες, σπασµένα φράγµατα, λιωµένο χιόνι,

τυφώνες, σεισµοί και ηφαίστειαΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

• Περισσότεροι από τους µισούς κατοίκους της Γης ζούν σε µέρη όπου οιπληµµύρες αποτελούν µόνιµη απειλή. ∆εν είναι τόσο παράλογο όσο ακούγεται,γιατί η γη που συχνά πληµµυρίζει από τα ποτάµια είναι ιδιαίτερα γόνιµη και ιδα-νική για αγροτική εκµετάλλευση. Ωστόσο το τίµηµα είναι τροµερό. Οι πληµµυρι-σµένες πεδιάδες του ποταµού Γάγγη στο Μπαγκλαντές και του ποταµού Γιαν-γκτσέ στην Κίνα είναι δύο από τις πιο πυκνοκατοικηµένες περιοχές του πλανήτη.Το 1998 πάνω από τα δύο τρίτα της έκτασης του Μπαγκλαντές πληµµύρισαν και10 εκατοµµύρια άνθρωποι έµειναν άστεγοι. Η καταστροφή έφτασε και στην Κίνα,όπου ο ποταµός Γιανγκτσέ έπνιξε εκατοµµύρια ανθρώπους. Η ζωή σε µια ζώνηευάλωτη σε πληµµύρες µοιάζει µε ισορροπία σε τεντωµένο σχοινί. Η γόνιµη γηδίνει την ευκαιρία στους αγρότες να δρέπουν δύο και τρείς σοδειές το χρόνο.Αλλά σε περιόδους πληµµύρων οι οικογένειες αντιµετωπίζουν κινδύνους, οικονο-µικά αδιέξοδα και λιµούς.• Ένα τεράστιο κύµα, 30 µέτρα ψηλό, χτύπησε το Χονσού της Ιαπωνίας το 1896,πνίγοντας 26.000 ανθρώπους.• Το Μπαγκλαντές βρίσκεται 10 µέτρα κάτω από τη στάθµη της θάλασσας. ΤονΑύγουστο του 1988 το 75% της χώρας πληµµύρισε και 3000 άνθρωποι πέθαναν.• Το φράγµα Βάιοντ ήταν το δεύτερο ψηλότερο στον κόσµο και το πιοεπικίνδυνο. Οι κατολισθήσεις ήταν συνηθισµένες στην περιοχή. Στις 9 Οκτωβρίου1963, ένας τεράστιος όγκος βράχων έπεσε κατευθείαν µέσα στη λίµνη, εκτοπίζον-τας εκατοµµύρια τόνους νερού πάνω από το φράγµα. Ο τεράστιος όγκος νερούπου ξεχείλισε δηµιούργησε ένα κύµα ύψους 70 µέτρων που σάρωσε τα πάνταστο πέρασµά του, πνίγοντας 2.000 άτοµα.• Το 1930 οι αρχαιολόγοι ξέθαψαν ένα στρώµα ερειπίων στην Τουρκία. Ήτανµέρος του αρχαίου βασιλείου της Μεσοποταµίας. Πιστεύουν ότι η ιλύς προήλθεαπό τεράστια πληµµύρα που κάλυψε 102.400 τετραγωνικά χλµ.• Τον Οκτώβριο του 1887 στην Κίνα, ο ποταµός Χοάνγκ Χο (ή Κίτρινος) πληµµύρ-ισε 11 πόλεις. Πάνω από 900.000 άτοµα πνίγηκαν και 1.000.000 έµειναν άστεγοι.• Τα παλιρροϊκά κύµατα που έπνιξαν το νησί της Κρήτης γύρω στο 1500π.Χ. ήτανµία από τις µεγαλύτερες φυσικές καταστροφές της ιστορίας. Η καταστροφήαυτού του βασιλείου σχετίζεται µε την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.

14

Αίτια πληµµυρών

Τα αίτια µιας πληµµύρας είναι:1. Έντονες βροχοπτώσεις2. Υπερχείλιση ποταµών (τα αίτια που την προκαλούν πιθανόν να βρίσκονταιπολύ µακρύτερα από την περιοχή που εκδηλώνεται η πληµµύρα π.χ. λιώσιµο χιο-νιού και µεταφορά αυξηµένων ποσοτήτων νερού.) Φταίνε άραγε τα νερά τουποταµού που είναι βίαια ή οι όχθες που τα περιορίζουν;3. Βλάβη σε τεχνικό έργο ( λίµνη για ύδρευση, υδροηλεκτρικό έργο κ.λ.π.)4. Μικρή διαπερατότητα του εδάφους5. Αποψίλωση της επιφάνειας του εδάφους µε αποτέλεσµα την έντονηδιάβρωσή του. (πυρκαγιά, υλοτόµηση, ανθρώπινη παρέµβαση)6. Παλίρροιες7. Σεισµοί και εκρήξεις ηφαιστείων (παλιρροϊκό κύµα)8. Κατολισθήσεις

Τρόποι πρόληψης πληµµυρών

1. Αποφυγή πυρκαγιών2. Αναδάσωση, χωρίς αλλαγή των ειδών της ενδηµικής χλωρίδας, των καµέ-νων περιοχών.3. Απαγόρευση βόσκησης των καµένων περιοχών.4. Αποφυγή διευθέτησης της κοίτης των ποταµών5. Απαγόρευση επιχωµάτωσης χειµάρρων, ρεµάτων, ποταµών (εναπόθε-ση – ρίψη άχρηστων υλικών δηλαδή µπάζωµα).6. Απαγόρευση οικοδόµησης στην κοίτη χειµάρρων, ακόµα και αν δενέχουν για πολλά χρόνια νερό (ξηριάδες).7. Καθαρισµός της κοίτης των ποταµών και των χειµάρρων από φερτέςύλες

(ίλυ, πέτρες, ξύλα, κορµούς δέντρων) και σκουπίδια.8. Σχεδιασµός άµεσης δηµιουργίας µικρών φραγµάτων στον πάνω ρουτων ποταµών, χειµάρρων κ.λ.π. προκειµένου να µειωθεί η ταχύτητα τουνερού.9. Εκτέλεση όλων των απαραίτητων αντιπληµµυρικών έργων

α. Κατασκευή πρόσθετων φρεατίων αποχέτευσης.β. Κατασκευή αναχωµάτων και τοίχων αντιστήριξης.γ. Κατασκευή καναλιών ή ρεµάτων ή διαπλάτυνση των ήδη

υπαρχόντων.

∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ1η ∆ραστηριότηταΤοποθετήστε στη σωστή σειρά και σχολιάστε...Το κλίµα αλλάζει… Εµείς;

προσαρµοζόµαστε..

µεταναστεύουµε..

αντιδρούµε..

προσπαθούµε να µειώσουµε το οικολογικό µας αποτύπωµα...

δεν κάνουµε τίποτα…

2η ∆ραστηριότηταΠοια είναι η σωστή απάντηση:Η δύναµη του ανέµου µετριέται στην κλίµακα

Ρίχτερ

Ντόπλερ

Μποφόρ Η δύναµη της έλξης της Σελήνης είναι υπεύθυνη πάνω στη Γη

Για τις 4 εποχές

Για την παλίρροια

Για την ποικιλία της θερµότητας.Οι µεγάλοι ανεµοστρόβιλοι µπορούν να φτάσουν την ταχύτητα των

50 χιλ.

300 χιλ.

700 χιλ.Η ατµοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται στις πόλεις, από καυσαέρια αυτοκινήτων και εργοστασίων, ονο-µάζεται

Φαινόµενο Θερµοκηπίου

Νέφος

Όξινη βροχήΤι ρόλο παίζουν οι πάγοι της Ανταρκτικής;

Ανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία

Απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία

ΚανένανΠοιος από τους παρακάτω παράγοντες ενισχύει την ένταση του φαινόµενου του Θερµοκηπίου

Καυσαέρια

Λύµατα εργοστασίων

Φυτοφάρµακα

15

16

3η ∆ραστηριότητα

Οικολογικό αποτύπωµαΦανταστείτε ότι είστε ένας Ροβινσώνας Κρούσος, ναυαγός σ' ένα έρηµο νησί: Ποιο θα έπρεπενα είναι το µέγεθος του νησιού έτσι ώστε να µπορέσετε να ζήσετε αυτάρκης µακροπρόθεσµακαι να καλύψετε τις ανάγκες σας σε τροφή, θέρµανση, οικοδοµικά υλικά, πόσιµο νερό καιδιαχείριση των αποβλήτων;

4η ∆ραστηριότηταΜε αφορµή τη συχνή εµφάνιση ακραίων καιρικών φαινοµένων, γράψτε ένα άρθρο για τηνεφηµερίδα του σχολείου ή της πόλης σας, που θα αναφέρεται στην συµβολή της ανθρώπινηςδραστηριότητας σε αυτά τα φαινόµενα.

5η ∆ραστηριότηταΖωγραφίζω ή σκιτσάρω µια εικόνα και γράφω ένα σύνθηµα για τη ρύπανση της ατµόσφαιραςκαι την κλιµατική αλλαγή απ’ την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Το οικολογικό αποτύπωµα ενός ανθρώπινου πληθυσµού αποτελεί την επιφάνεια εδάφους καιωκεανών που απαιτείται για να εξασφαλιστούν µε αειφόρο τρόπο οι πόροι που καταναλώνειαυτός ο πληθυσµός και για να αφοµοιώσει τα πάσης φύσεως απόβλητα και απορρίµµατα.

Σε πλανητική κλίµακα, το οικολογικό αποτύπωµα της ανθρωπότητας ξεπέρασε τη φέρουσαικανότητα του πλανήτη στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το 1999, αυτή η υπέρβαση ξεπέρασετο 20%. ∆ηλαδή, εκείνη τη χρονιά, η διαθέσιµη παραγωγική επιφάνεια ανά άτοµο ανερχόταν στα19 στρέµµατα, ενώ το οικολογικό αποτύπωµα ανά άτοµο τα 23.

Το οικολογικό αποτύπωµα των ΗΠΑ ανέρχεται στα 97 στρέµµατα ανά άτοµο, του ΗνωµένουΒασιλείου στα 54, της Γαλλίας στα 52 και της Γερµανίας στα 47. Το δε οικολογικό αποτύπωµα τωνπλούσιων χωρών είναι εξαπλάσιο των φτωχών. Για να ικανοποιηθεί µε αειφόρο τρόπο η κατανά-λωση των βιοµηχανικών κοινωνιών, θα χρειάζονταν δύο πλανήτες.

Σύµφωνα µε µια άλλη µελέτη, ευτυχισµένη χώρα είναι εκείνη όπου οι κάτοικοι της φτάνουν σεσχετικά µεγάλη ηλικία, χωρίς να καταναλώνουν υπερβολικά, και ζουν σε αρµονία µε τη φύση.

Η Γαλλία καταλαµβάνει την 129η θέση. Στην πρώτη θέση βρίσκεται το Βανουάτου, αρχιπέλαγος του Νότιου Ειρηνικού. Είναι η πιο

ευτυχισµένη χώρα στον κόσµο. Εάν θέλετε να σώσετε τον πλανήτη, προπάντων µην πάτε εκεί...

6η ∆ραστηριότητα ( διεξάγεται στο χώρο του πεδίου)∆ιάβρωση εδαφών - υπερβόσκηση - ερηµοποίησηΕκτίµηση και µέτρηση της κλίσης της πλαγιάςΚλίση µικρότερη από 10% o µεταξύ 10% και 30% oµεταξύ 30% και 50% oµεγαλύτερη από 50% o

Εκτίµηση και µέτρηση του ποσοστού κάλυψης από ΒλάστησηΕκτίµηση ποσοστού κάλυψης από δέντρα ................ , από θάµνους .............. , από ποώδη,φρύγανα κ.ά., µονοετή ή πολυετή ................. Εκτίµηση βάθους ριζών και εποµένως εδάφους που µπορούν να συγκρατήσουν..................................................... ΈδαφοςΣε κλίση µεγαλύτερη από 50% χρειάζονται 400 χρόνια για να δηµιουργηθεί 1 εκ. εδάφους.4 cm εδάφους παρασύρθηκαν λόγω της ραγδαίας βροχόπτωσης της 23ης Νοεµβρίου 1998. (µε ύψος βροχής 108 mm σε 2 ώρες)

Προσανατολισµός της περιοχής Α,Β,Ν,∆. Νότιος προσανατολισµός σηµαίνει µεγάλη ηλιοφάνεια αλλά και µεγάλη εξάτµιση.

ΒροχοπτώσειςΕκτίµηση της βροχόπτωσης: ετήσια, εποχιακή, µηνιαία καθώς και ραγδαιότητα βροχής

Με βάση τα παραπάνω µπορείτε να εκτιµήσετε πόσο έδαφος (φερτές ύλες) µπορούν να µεταφερ-θούν χαµηλότερα όταν συµβεί ραγδαία βροχόπτωση.άν όλη η περιοχή ήταν φυτευµένη..................αν η περιοχή είχε καεί.................αν η περιοχή έχει υπερβοσκηθεί.................

Υπολογίστε πριν πόσα χρόνια δηµιουργήθηκε το έδαφος που παρασύρθηκε από την βροχόπτωσητης 23ης Νοεµβρίου 1998 και εκτιµήστε πόσο γόνιµο έδαφος κατέβηκε στη θάλασσα.

Ανθρώπινη παρέµβασηΕκτίµηση της ανθρώπινης παρέµβασης σε συγκεκριµένα σηµεία της περιοχής

Υπερβόσκηση , µπαζώµατα , σκουπίδια ,άλλο........................................................................................................................................

ΟικοσύστηµαΑνακαλύψτε βιοδηλωτικά ίχνη και εκτιµήστε αν είναι πλούσια ή φτωχή η βιοκοινότητα της περιοχής.........................................................................................................................................Με ποιούς τρόπους µπορεί να βελτιωθεί το οικοσύστηµα στη συγκεκριµένη περιοχή.

17

18

7η ∆ραστηριότητα Kατασκευάζω το δικό µου προστατευτικό φράγµα χρησιµοποιώντας 10 σωστέςαπαντήσεις:(Τοποθετώ τον αριθµό της σωστής απάντησης στοαντίστοιχο τετράγωνο του φράγµατος)

1.Aναδάσωση στις πλαγιές που κάηκαν2.Mπάζωµα ρέµατος3.Aπαγόρευση βόσκησης στις αναδασωµένες πλαγιές4.Aπόθεση αδρανών υλικών στις όχθες5.∆ηµιουργία οικισµού πάνω και δίπλα στο ρέµα6.∆ηµιουργία παρόχθειας βλάστησης στο ρέµα7.Kαθαρισµός ρέµατος από σκουπίδια8.Eγκατάσταση βιοτεχνιών δίπλα στο ρέµα9.Aλλαγή πορείας της κοίτης του ρέµατος

10.Περιοδικός καθαρισµός και έλεγχος ρέµατος11.Eξόρυξη αδρανών υλικών από τις πλαγιές τουρέµατος12.Aφαίρεση παρόχθειας βλάστησης13.Aπαγόρευση οικοδόµησης πάνω και δίπλα στορέµα14.∆ηµιουργία βοσκότοπων στις πλαγιές του ρέµατος15.Προληπτικά αντιπληµµυρικά έργα κατά µήκος τουρέµατος16.∆ηµιουργία δρόµου και καταστροφή αναβαθµίδωνστις πλαγιές του ρέµατος17.∆ηµιουργία φραγµάτων κοντά στο σηµείοεκκίνησης του ρέµατος18.Ξύλευση των δέντρων που βρίσκονται στις πλαγιέςτου ρέµατος19.∆ηµιουργία εθελοντικής οµάδας ελέγχου και προστασίας του ρέµατος20.∆ηµιουργία αναβαθµίδων µε πετρότοιχους στις πλαγιές του ρέµατος

8η ∆ραστηριότηταΦ α ι ν ό µ ε ν ο Θ ε ρ µ ο κ η π ί ο υ

Α. Με βάση τις αποστάσεις και τις θερµοκρασίες του ΕΡΜΗ, της ΓΗΣ και του ΑΡΗ, να συµπληρώσετετις θερµοκρασίες της ΣΕΛΗΝΗΣ και της ΑΦΡΟ∆ΙΤΗΣ.Β. Με ποιο τρόπο και σε ποια ουράνια σώµατα εµφανίζεται το φαινόµενο του Θερµοκηπίου;Γ. Με βάση τα παραπάνω ερωτήµατα τι απάντηση θα µπορούσατε να δώσετε το ερώτηµα:“Είναι το φαινόµενο του Θερµοκηπίου που επιτρέπει την παρουσία ζωής στη Γη;”

ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

ΕΡΜΗΣ 58 εκατ. χιλ. +427 -212

ΑΦΡΟ∆ΙΤΗ 108 εκατ. χιλ.

ΣΕΛΗΝΗ 150 εκατ. χιλ.

ΓΗ 150 εκατ. χιλ. +58 -88

ΑΡΗΣ 228 εκατ. χιλ. +27 -126

19

9η ∆ραστηριότητα ...Πληµµυρισµένα σπίτια και καταστήµατα, κατεστραµµένα αυτοκίνητα και γεωργικά µηχανήµατα, αποκλει-σµένοι δρόµοι από σωρούς µε πέτρες, χώµατα και λάσπες, συνθέτουν τη βιβλική καταστροφή που άφησεπίσω της η φοβερή νεροποντή στη Στυλίδα. Η όµορφη κωµόπολη πνίγηκε για 100.000.000 δραχµές στα λασπόνερα. Μετά την καταστροφική πυρκαγιάτου περασµένου καλοκαιριού, απελπισµένοι οι κάτοικοι µε ψήφισµα λαϊκών συνελεύσεων ζητούσαν, µέσωτης δηµοτικής αρχής, την κατασκευή τουλάχιστον τριών αγωγών όµβριων µέσα στην πόλη τους, «ώστε ν’αποφευχθούν φαινόµενα πληµµύρων και σοβαρών ζηµιών σε ιδιοκτησίες». Όµως και οι µαθητές της περιβαλλοντικής οµάδας του γυµνασίου της Στυλίδας είχαν επισηµάνει ότι είναιορατός ο κίνδυνος για καταστροφές από πληµµύρες σε πολυσέλιδη εργασία µε θέµα «Χείµµαροι και αντιπ-ληµµυρικά έργα στην περιοχη» που παρουσίασαν τον Μάιο του 1995 και βραβεύτηκε από το ΕΚΒΥ του Μου-σείου Γουλανδρή.Η δηµοτική αρχή υιοθέτησε πολλές από τις προτάσεις των µαθητών και ξεκίνησε µια προσπάθεια δεντρο-φύτευσης αλλά αγνοήθηκε από την πολιτεία όταν ζήτησε να κατασκευαστούν αντιπληµµυρικά έργα. «Κατασκευάστηκαν µόνο 4 τσιµεντένια φράγµατα στη δυτική πλευρά της πόλης πάνω από το Γυµνάσιο-Λύκειο και το Κέντρο Υγείας. Αν µας είχαν δώσει άλλα 100 εκατ. θα είχε ολοκληρωθεί το έργο στην περ-ιοχή» λέει ο αντιδήµαρχος Στυλίδας. Υπολογίζεται ότι οι ζηµιές συνολικά θα ξεπεράσουν τα 3 δις δραχµές, σύµφωνα µε τις πρώτες εκτιµήσεις τωνµηχανικών του δήµου και της Νοµαρχίας Φθιώτιδας.Ήδη µέχρι στιγµής έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 50 σπίτια που έχουν υποστεί εκτεταµένες ζηµιές, εκ τωνοποίων 10 έχουν καταστραφεί ολοσχερώς.Ολοκληρωτικά έχουν καταστραφεί και 10 καταστήµατα που ισοπεδώθηκαν απο τους ορµητικούς χείµαρρ-ους όταν στο πέρασµα τους παρέσυραν πάνω από 75 αυτοκίνητα και γεωργικά µηχανήµατα, πέτρες καιχώµατα από τον καµένο ορεινό όγκο Κρεµµύδα πάνω από την κωµόπολη.« Από θαύµα δεν θρηνήσαµε ανθρώπινες ζωές», λέει κάτοικος της περιοχής. « Η Στυλίδα γλίτωσε οριακά,επειδή άντεξαν την πίεση των χειµάρρων τα σχολεία και το Κέντρο Υγείας, που λειτούργησαν ως αναχώµα-τα και προστάτευσαν τα πρώτα σπίτια της κωµόπολης»…..

Με βάση το παραπάνω δηµοσίευµα απαντήστε στα παρακάτω ερωτήµατα:1. Ποιά ήταν τα προβλήµατα που δηµιούργησε η πληµµύρα στη Στυλίδα ;2. Ποιά ήταν ταφυσική καταστροφή βοήθησε στη δηµιουργία της πληµµύρας;3. Με ποιο τρόπο οι µαθητές προειδοποίησαν για την επερχόµενη καταστροφή;4. Τι µέτρα πήρε η ∆ηµοτική αρχή;5. Τι βοήθησε να γλιτώσει η Στυλίδα από µεγαλύτερη καταστροφή;6. Τι θα µπορούσε να αποτρέψει τις µεγάλες καταστροφές που προκάλεσε η πληµµύρα

στη Στυλίδα;

10η ∆ραστηριότητα

Αναγνώριση νεφώνΠαρατηρούµε τα σύννεφα και τα σχεδιάζουµε.

Σηµειώνουµε την ώρα και την ηµεροµηνία παρατήρησης..............................

Περιγράφουµε τα σύννεφα.

Μέγεθος:(µικρό, µεγάλο, ελαφρύ, βαρύ)......................................

Σχήµα :(φουσκωτό, σβώλος, λείο, ακανόνιστο)........................................

Χρώµα: (γκρί, µαύρο, λευκό, γαλακτόχρωµο)................................................

Έκφραση (καταθλιπτικά, όµορφα, διάσπαρτα).......................................

Άφησε ελεύθερη τη φαντασία. Με τι µοιάζουν;.....................................

Αφού συζητήσετε να καταλήξετε στην καλύτερη περιγραφή.

...............................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................