Sun Tzu - Sztuka Wojny

Sun Tzu

SZTUKA WOJNYczyli

TRZYNASCIE ROZDZIAW

SUN TZU: Sztuka Wojny. [Tyt. oryg. Bing Fa], wyd. popr., rozsz.Opracowanie graficzne, skad 1 i korekta: Jarosaw Paterczyke-mail: [email protected] tekst zrdowy oraz tumaczenia na j. angielski:http://zhongwen.com/bingfa.htm

1compiled by LATEX 2

Spis tresci

I ROZPOZNANIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

II PROWADZENIE WOJNY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

III STRATEGIA ATAKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

IV POTENCJA ARMII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

V SIA RAZENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

VI SIA I SABOSC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

VII SZTUKA OSIAGANIA PRZEWAGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

VIII DZIEWIEC ZMIENNYCH WARUNKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

IX RUCHY WOJSK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

X TOPOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

XI DZIEWIEC RODZAJW TERENU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

XII ATAK OGNIEM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

XIII UZYCIE SZPIEGW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Wstep

T raktat SUN TZU powsta w szczeglnym punkcie czasu, zwanegoczasem historycznym, ktry dla nas, nowozytnych Europejczykwjeszcze w ogle nie zacza pynac. Szacuje sie, ze powsta 600 lat przednarodzinami Chrystusa, kiedy pisana historia Chin liczya juz kilka wie-kw i Chiny wchodziy w okres wielkiego rozkwitu. Za sto lat na bez-wzglednej skali czasu wejda w okres rozkwitu takze Grecy. Ale juz zacztery wieki stana sie nieodwoalnie prowincja rzymska, zeby dopiero poblisko dwch millenniach (1830) odzyskac niepodlegosc i walczyc dzi-siaj z Macedonia o prawo do caosci hellenskiej spuscizny. Chiny trwajanieprzerwanie cztery tysiace lat i jako cywilizacja, i jako panstwo. Teoriawojny wyozona przez Sun Tzu oczywiscie rozwijaa sie, ale zwyczajemchinskim, gdzie ponad wszystko czczono rzeczy sprawdzone dziaaniemczasu, w swoich gwnych zarysach trzymaa sie tez klasycznych, tutajwyozonych. Gdyby jakims cudem zachowa sie oryginalny rekopis SunTzu, dzisiejszy srednio wyksztacony Chinczyk mgby go nie bez pew-nego trudu przeczytac. Bowiem pismo chinskie takze trwa nieprzerwanie,i udoskonala sie tylko, od czterech tysiacleci.

Poswiecmy tej sprawie nieco uwagi, bo warto. Pismo chinskie po-siada, byc moze, i swoje ujemne strony powiada Witold Rodzinski (cy-tujac Fairbanka), autor imponujacej Historii Chin Nie jest atwe doopanowania (. . . ) ale ktokolwiek nauczy sie znakw chinskich, nie jestw stanie uwolnic sie od wrazenia, ze sowo pisane posiada jakby bogat-sza substancje i bardziej subtelne niuanse niz sowo mwione, dla ktregoprzedstawienia byo stworzone.

5

6 WSTEP

Chinczycy przypisywali swojemu pismu znaczenie prawie magiczne,i chyba mieli racje, bo dzieki pismu przetrwali jako nard, i jako cywili-zacja.

Jest cakiem prawdopodobne, ze gdyby nie stosowanie tego pisma,to w miare rozwoju (. . . ) nastapioby rozdzielenie i rozbicie podobnejak w wypadku np. jezykw romanskich w Europie. Bo jezyki m-wione w Chinach zmieniay sie. Rznica miedzy dialektem pekinskima kantonskim jest co najmniej taka, jak miedzy woskim, a francuskim.Ale jezyk pisany jest taki sam, dzieki swej doskonaosci wyrazania,aczy wszystkie dialekty wewnatrzchinskie, a takze dialekty ogromnejchinskiej diaspory.

Sun Tzu (lub SUN WU takiej transkrypcji uzywa wspominanaHistoria Chin Rodzinskiego) by wedrownym doradca, filozofem, uczo-nym mezem. Ten wiek dynamicznego rozwoju wymaga praktycznychrozwiazan problemw polityki wojennej. Setki uczonych w pismie jak bysmy dzisiaj powiedzieli sofistw wedrowao z jednego kraju dodrugiego, by na dworach wadcw sprzedawac swoje idee. Wadcy byliwspierani przez rady zawodowych mwcw, ktrych grnolotne wywo-dy urzekay krlw i osoby wysoko postawione. Ci zawoani machiaweli-sci byli intelektualnymi hazardzistami:, jesli ich rady wychodziy wadcyna dobre otrzymywali wysokie stanowiska na dworze, jesli jednak mylilisie byli marynowani w occie, rozcinani na p, gotowani, rozsiekiwanina miazge lub tratowani przez wozy bojowe. (Samuel B. Griffiths, an-gielski tumacz i wydawca Sztuki wojny). Jednakze te uwagi Griffithsaodnosza sie do epoki nastepnej, zwanej Epoka Walczacych Krlestw2, ktrato epoka pojawia sie w publikowanym tutaj traktacie prawdopodobnienaniesiona przez pzniejszych kopistw. W czasach Sun Tzu kampaniemilitarne przypominay czasami dobrze i bezkrwawo rozegrana partieszachw.

Najwyzszym osiagnieciem jest pokonac wroga bez walki. Jesli tasztuka sie nie powiedzie, zostajemy wciagnieci w wojne. Jednakze Trzy-nascie rozdziaw mwia o tym, ze wszystko jest lepsze od wojny. Takzeto, co jest machiaweliczne, kazde zo, chocby najgorsze, jest lepsze od naj-wyzszego za. Tym najwiekszym zem jest wojna.

W tymze kiedy powstaa Sztuka wojny VI wieku p.n.e. urodzisie i w drugiej jego poowie naucza Konfucjusz. Zmar w roku 479. Dom,w ktrym mieszka zamieniono w panteon, obok swiatyni i grobowca wy-budowano siedzibe dla potomkw Konfucjusza, w ktrej ci ostatni zyli

2patrz tabela str. 84 (przyp. red.)

7w zadowoleniu i cakowitej pomyslnosci az do roku 1949, dla penej ja-snosci dodam, ze oczywiscie naszej ery. Kilka dziesiecioleci wczesniej zyLao Tzy, legenda mwi jednak, ze spotykali sie z Konfucjuszem na dworzekrla Czou, kiedy Lao Tzy suzy tam jako archiwariusz.

Konfucjusz urodzi sie w roku 551, okoo roku 560 urodzi sie GautamaBudda, w 469 roku urodzi sie Sokrates. Ten ostatni pojawia sie tutaj nietylko dla zorientowania w czasie tzw. historycznym. Fala zmieniajaca do-tychczasowy sposb myslenia i odczuwania, przesza wtedy przez Chiny,Indie i Grecje. Nie czas i nie miejsce, zeby pokazywac zwiazki mysloweLao Tzy, Gautamy i Sokratesa. Sa one oczywiste i sporne. Tutaj zastanawiamnie cos innego. Mysmy bo tak czy owak to jest nasza kultura skazaliSokratesa na smierc. A Sokrates przyja swoja smierc jak Gautama Budda.Ale w naszym zafaszowanym mysleniu jestesmy skonni sadzic o tymchinskim traktacie, ze jest wyjatkowo, wrecz w przysowiowo wschodnisposb okrutny.

Poznaj siebie i poznaj wroga, dopiero wtedy twoje zwyciestwo niebedzie zagrozone. Poznaj warunki terenu i pogody, wtedy twoje zwy-ciestwo bedzie cakowite.

Ten cytat oczywiscie przywouje Sokratesa. Ale druga jego czesc jestz ducha taoistyczna. Chociaz pierwsza takze jest taoistyczna, ale dla Chin-czyka. Dla nas jest sokratejska.

Pora roku nie jest tak wazna jak uksztatowanie terenu, na ktrymrozgrywa sie wojna, a i te dwie okolicznosci nie sa tak wazne, jak wiezi harmonia miedzy ludzmi.

Ten z kolei cytat przywouje Konfucjusza, ale nie zajmujemy sie tutajwpywologia. Chciaem tylko poddac przytomnosci czytajacych ten starytraktat, ze pomimo okrutnej i ciemnej materii wojny, z jakiej jest utkany jest w nim takze swiato, to swiato szczeglne, ktre przyswieca zmianomepok. Swiato tak nam dzisiaj potrzebne i pouczajace, bo wasnie zmieniasie epoka i jest to zmiana tak wielka, ze nas poraza i tego nie dostrzegamy.

Przezylismy dwie wojny, jedna bya okrutniejsza od drugiej i ciagle tlisie trzecia wojna, moze juz wybucha, tylko tego nie zauwazylismy, bozmienia sie epoka i ona zdejmuje z naszych oczu jedne uski i zakadadrugie. Jesli ktos woli zamiast usek okulary, opcje czy tym podobne bardzo prosze.

Witold Rodzinski, cytowany powyzej, powiada, ze w czasach Sun Tzu(Sun Wu) kampanie militarne przypominay czasami dobrze i bezkrwaworozegrana partie szachw. Wojna rzeczywista bya niepotrzebna.

8 WSTEP

Chciabym te swietna metafore nieco zmodyfikowac. Oczywiscie, zedla wspczesnego komputera szachy sa takze gra zamknieta, lecz ciaglejeszcze rozgrywane sa mistrzostwa szachowe, natomiast nikt nie rozgrywamistrzostw swiata w warcabach, bo sa one dla tysiecy graczy oczywi-sta gra zamknieta. Byoby dobrze, gdyby traktat Sun Tzu uswiadominam w tej epoce, ze wojna, tak jak warcaby, jest dla nas gra zamknieta.Nie jest to metafora moralisty, bo ktokolwiek te gre wojenna otworzy, tojesli bedzie gra dobrze, wygra ja ale tylko jednym, jedynym pionkiem.I wtedy byc moze dalekie ukony dla mistrza Witkacego obejmie nasswoim mocnym usciskiem stara i wytrwaa cywilizacja chinska. Ale czyta cywilizacja trwa jeszcze, skoro w naszych czasach komunisci chinscyprzepedzili na cztery wiatry potomkw Konfucjusza i byc moze poddaliich resocjalizacji?

IROZPOZNANIE

W ojna jest dla panstwa sprawa najwyzszej wagi, sprawa zycia lubsmierci, droga wiodaca do przetrwania lub upadku. Dlatego teznalezy poswiecic jej powazne studia.

LI CHAN: Zbrojenie sie zapowiada wojne, a wojna jest kwestiawielkiej wagi. Ktos, kto sie w nia wplata bez uprzedniego przygoto-wania, moze byc poczytywany za gupca.

Sprowadzajac zagadnienie wojny do pieciu zasadniczych czynnikw szybko mozesz dojsc do sedna sprawy. Pierwszym z tych czynnikw jestczynnik moralny, nastepnym pogoda, trzecim teren (na ktrym wojnama sie toczyc), czwartym dowodzenie i piatym teoria, czyli taktykawojenna.

CHANG Y: Kolejnosc ta jest zupenie jasna. Kiedy oddziay gotowesa do odparcia agresora, rozpatruje sie najpierw argumenty stron,mozliwosc ugody, odwage nieprzyjaciela, nastepnie warunki danejpory roku i na koncu trudnosci terenu. Po rozpatrzeniu tych trzechelementw, genera jest gotowy do ogoszenia ataku. Po przekroczeniugranicy panstwa odpowiedzialnosc prawna oraz odpowiednie prze-pisy dla armii ustala dowodzacy.

Przez czynnik moralny rozumiem to, co jest odpowiedzialne za zgodew armii i posuszenstwo zonierzy, to ze zonierze bez leku towarzyszadowdcom, zarwno w zwyciestwie, jak i w drodze na smierc.

CHANG Y: Ludzie traktowani z agodnoscia, sprawiedliwoscia,prawoscia, beda jednomyslni i z ochota spenia polecenia dowdcw.

I Ching (Ksiega Przemian) powiada: Kiedy ludzie sa szczesliwii beztroscy, zapominaja o smiertelnym niebezpieczenstwie.

9

10 ROZDZIA I. ROZPOZNANIE

Przez czynnik pogody rozumiem wpyw si natury: dziaanie zimowegochodu oraz letnich upaw, mozliwosc przeprowadzenia wojskowej ope-racji odpowiednio do danej pory roku.

Przez czynnik terenu rozumiem kwestie odlegosci, czy jest rzezbiony,czy tez paski, atwy do przemarszu, otwarty, czy zamkniety, czy sa na nimwarunki do przezycia dla ludzi.

MEI YAO-CHEN: Kiedy oddziay gotowe sa do akcji, sprawa zasad-nicza jest rozpoznanie terenu. Jesli zna sie odlegosci, mozna zrobicprawidowe lub nieprawidowe plany. Jesli dobrze znana jest topo-grafia, w zaleznosci od uozenia terenu, mozna uzyc konnicy lub pie-choty. Jesli dowdca wie, gdzie teren jest zamkniety lub otwarty, mozeprawidowo rozwazyc wielkosc uzytych oddziaw, wybrac dogodnemiejsce bitwy i odpowiednio do tego skoncentrowac lub rozproszycswoje siy.

Przez czynnik dowodzenia rozumiem kwalifikacje dowdcw, ichmadrosc, szczerosc, humanitaryzm, odwage, surowosc.

LI CHAN: Oto piec szlachetnych cech generaa takiego dowdcearmia okresla mianem Godnego Szacunku.

TU MU: Jesli dowdca jest madry, potrafi zareagowac odpowiedniodo zmieniajacych sie warunkw. Jesli jest szczery, jego zonierze niemaja kopotw ze zrozumieniem jego intencji i nie odczuwaja leku.Jesli jest humanitarny, to kocha ludzi, potrafi wspczuc innym, dbao ich interesy oraz uzbrojenie. Jesli jest odwazny, osiaga zwyciestwoamiac bez wahania opr wroga. Jesli jest wymagajacy, jego oddziaysa zdyscyplinowane, poniewaz czuja przed nim respekt i obawiajasie kary.

Shen Pao Hsu powiedzia: Dowdca pozbawiony odwagi nie jestw stanie pokonac trudnosci, ani tez zrealizowac wielkich planw.

Przez taktyke rozumiem organizacje, kontrole, powierzenie odpowied-nich funkcji oficerom, sprawnosc przemarszu, dobra aprowizacje armii.

Nie ma dowdcy, ktry by nie sysza o tych pieciu zagadnieniach. Ten,kto jest w nich biegy, zwycieza; kto ich nie opanuje przegrywa. Dlategotez, w rozpoznaniu nalezy uwzglednic tych piec zagadnien, przykadajacdo nich wielka wage.

Zastanwmy sie, ktry genera posiada moralne kwalifikacje, ktrydowdca jest sprawniejszy, ktra armia robi dobre rozpoznanie terenu,w ktrej regulamin i instrukcje sa lepiej przestrzegane?

11

CHANG Y: Silni woznice, szybkie konie, sprawne oddziay, ostrabron sa to czynniki przewagi. Zonierze powinni miec do tego stopniazapa do walki, ze gdy usysza bebny wzywajace do ataku, czujasie szczesliwi, a kiedy usysza dzwiek gongw dajacych sygna doodwrotu, sa niezadowoleni. Armia o takich cechach jest silna.

Zastanwmy sie, jakie sa cechy dobrych oficerw i zonierzy?

TU YU: Mistrz Wang stwierdzi: Jesli oficerowie nie sa dobrze wdro-zeni do ostrego rygoru, beda tchrzliwi i niezdecydowani w bitwie.Jesli generaowie nie sa dobrze wyszkoleni, moga zadrzec w obliczuniebezpieczenstwa i zawahac sie.

Ktry z dowdcw rozdzielajacy nagrody i kary mysli bardziej o sobieniz o zonierzach?

TU MU: Dowdcy nigdy nie powinni byc skrajni w rozdzielaniu kari nagrd.

Jestem w stanie rozstrzygnac, ktra strona zwyciezy, a ktra zosta-nie pokonana, znajac cechy dowdcw. Jesli powoany do suzby generaprzykada wage do swojej strategii, moze osiagnac zwyciestwo. Zachowajgo! Jesli genera nie jest dobrze przygotowany i nie studiowa mojej teoriistrategii, mozesz byc pewny, ze zostanie pokonany. Takiego dowdcelepiej od razu zdegradowac. Biorac pod uwage moja teorie, genera powi-nien tworzyc sytuacje, ktre beda odpowiadac jego kwalifikacjom. Przeztworzenie takiej sytuacji rozumiem roztropna odwage w trudnych warun-kach oraz zachowanie rwnowagi w zmieniajacej sie sytuacji.

Strategia wojny polega na przebiegosci i stwarzaniu zudzen. Dlatego,jesli jestes do czegos zdolny, udawaj niezrecznego, jesli jestes aktywny,stwarzaj pozory biernosci. Jesli jestes blisko, stwrz pozory duzej odle-gosci, jesli uwierza, ze jestes daleko, znajdz sie niespodziewanie blisko.Staraj sie wprowadzic wroga w bad, stwrz dezorganizacje w jego armiii dopiero wtedy uderzaj.

TU MU: Naczelny dowdca panstwa Chao, Lin Mu, uwolni stadobyda z ich przewodnikami. Kiedy Hsiung Nu (nomadowie) zblizylisie na maa odlegosc do jego wojsk, uda ucieczke opuszczajac wieletysiecy zonierzy. Kiedy zas Khan (przywdca nomadw) usyszao tym, bardzo sie ucieszy i podazy na czele swoich oddziaww miejsce, gdzie zgromadzio sie bydo. Li Mu ustawi swoje oddzia-y w lewej i prawej formacji skrzydowej, niespodziewanie uderzykawaleria, rozbi nomadw i wzia do niewoli ponad sto tysiecyjezdzcw.


Kiedy wrg koncentruje sie, przygotuj sie do odparcia ataku, kiedy jestmocny, unikaj go. Prbuj rozzoscic wrogiego generaa i wprowadzic gow bad.

LI CHAN: Jesli dowdca jest cholerykiem, jego autorytet moze bycatwo obalony, taki charakter jest niestay.

CHANG Y: Jesli dowdca jest zawziety i skonny do gniewu, obra-zaj go i doprowadz do wsciekosci, az zirytowany i zmieszany ruszyna ciebie bez planu i lekkomyslnie.

Winienes przeciwstawic jego arogancji cierpliwosc i pozorna ulegosc.

TU MU: Pod koniec dynastii Chin, Mo Tu, przywdca Hunw,utrwali swa wadze. Wschodnie panstwo Hu byo dosc silne i wy-sao do nich ambasadorw. Oswiadczyli oni: Chcielibysmy otrzy-mac konia Tou Ma, ktry przemierza tysiac li 1 bez odpoczynku.Mo Tu naradzi sie ze swymi doradcami, ktrzy wykrzykneli: Alezpanie! Kon Tysiaca Li to najcenniejsza rzecz w naszym kraju, niemozesz im go dac! Mo Tu odpar: Czemu miabym zaowac koniasasiadowi? i wysa konia w darze. Wkrtce potem wschodni Huwysali posanca, ktry rzek: Chcielibysmy otrzymac jedna z ksiez-niczek Khan. Mo Tu znw wezwa ministrw, ktrzy rozzoszczeniwykrzykneli: Ludzie Hu to rozbjnicy. Osmielaja prosic Cie o ksiez-niczke. Powinienes wojna ukarac ich zuchwaosc! Mo Tu rzek:Czemu miabym odmawiac sasiadowi modej kobiety? i wysaksiezniczke. Wkrtce pose panstwa Hu powrci i powiada: Posia-dacie tysiac li nieuzytkw graniczacych z naszym terenem, ktrychmy potrzebujemy. Mo Tu znw zwoa doradcw. Niektrzy stwier-dzili, ze byoby wielkopanskim gestem oddac czesc terytorium, innizas to odradzali. Mo Tu zirytowany powiada: Terytorium jest pod-stawa istnienia panstwa. Jak mozna go odstapic?. Wszyscy mini-strowie, ktrzy to doradzali, zostali scieci. Mo Tu zas dosiad swegowierzchowca, rozkaza pozbawic gw wszystkich, ktrzy by pozostaliw domach i zebrawszy armie, niespodziewanie uderzy na Hunw.Ci, nie oczekujac takiego obrotu sprawy, zupenie nieprzygotowani,zostali pobici. Wojska Mo Tu zwrciy sie na zachd i zaatakowayprowincje Yueh Ti. Od poudnia Mo Tu zaatakowa prowincje LouFan oraz najecha panstwo Yen.

1metryczny odpowiednik li = 567 m

13

CHEN HAO: Posyaj swemu wrogowi mode kobiety i chopcw, abygo zwiesc, jadeit i jedwabie, aby pobudzic jego ambicje.

Wywinduj go na szczyt, a nastepnie zepchnij w przepasc.

LI CHAN: Kiedy wrg jest spokojny, rozdraznij go.

TU MU: Pod koniec rzadw ostatniego Khana, po tym jak generaTsao Tsao pokona Liu Pei, ten zwrci sie do Yuan Shao, ktry skie-rowa swe oddziay na odsiecz. Tien Fang, jeden z wyzszych ofice-rw Shao powiedzia: Tsao Tsao jest ekspertem uzbrojenia wojska,nie mozna mu lekkomyslnie stawic czoa. Najlepiej bedzie grac nazwoke i trzymac go na dystans. Pan, generale, powinien obwarowacsie gdzies w grach, nad brzegiem rzeki i utrzymywac swoje wojskojedynie w czterech powiatach. Zewnetrznie szukac poaczenia z sil-nymi przywdcami, wewnetrznie polegac na oddziaach aprowiza-cyjnych. Nastepnie nalezy zebrac rozbite oddziay i z powrotem jeuzupenic. Wtedy dopiero zebrac armie w caosc i zaczac nekac wrogaoraz robic wypady na poudnie od rzeki. Kiedy wrg skoncentrujesie na prawym skrzydle, uderz w jego lewe skrzydo, kiedy pospieszywzmocnic lewe skrzydo, ty nagle zaatakuj prawe. Nekaj go ciagazmiana punktu natarcia. Jesli jednak odrzucisz te zbawienna strategiei zaryzykujesz otwarte starcie, moze byc za pzno na odwrt. YuanShao nie posucha dobrej rady, otwarcie uderzy na wroga i zostapokonany.

Kiedy wrg jest zjednoczony, sprbuj go rozdzielic.

CHANG Y: Sprbuj wprowadzic niezgode miedzy rzadzacym,a jego ministrami, innym razem odseparuj od niego doradcw. Spraw,zeby mu nie ufali i odsuneli sie od niego. Mozesz tez uknuc przeciwniemu spisek.

Zaatakuj, kiedy nie bedzie przygotowany, zrb wypad, kiedy sie tegonie spodziewa.

HO YEN-HSI: Li Ching z kraju Tang przedstawi 10 planw roz-bicia Hsiao Hsieh i caa odpowiedzialnosc za dowodzenie armia do-staa sie w jego rece. W ciagu osmiu miesiecy skoncentrowa swojesiy w miejscu zwanym Kuei Chou. Bya to pora zimowych wylewwrzeki Yang-tse, wiekszosc drg w okolicy bya zalana woda. Hsiao


Hsieh nie spodziewa sie zupenie ataku, w konsekwencji nie przygo-towa sie. W dziewiatym miesiacu Li Ching zebra dowdcw i rozka-za co nastepuje: W czasie wojny najwazniejsza rzecza jest szybkoscdziaania, nie mozna sobie pozwolic na lekcewazenie wroga. Teraz myjestesmy skoncentrowani, a Hsiao Hsieh nawet o tym nie wie. Dziekitemu, ze rzeka wylaa, mozemy niespodziewanie zjawic sie pod mu-rami jego zamku. Znacie powiedzenie: Kiedy piorun uderzy, jest zapzno na zasanianie uszu. Nawet jesli byby w stanie nas wykryc,nie bedzie mia czasu na szybkie sporzadzenie planu obrony. Nadszedzatem czas, aby go schwytac. Li Ching przemaszerowa z wojskami doI Ling, stolicy wroga, Hsiao Hsieh wpad w puapke i prbowa wysackontrofensywe w kierunku poudniowym, lecz tamtejsze drogi byynieprzejezdne, zalane woda. Li Ching obleg miasto, a Hsiao Hsiehzosta zmuszony do kapitulacji. Historia ta ilustruje powiedzenie:Nalezy robic wypad, kiedy wrg sie tego nie spodziewa.

A oto nastepna historia. Cesarz dynastii Wei wysa generawChung Hui oraz Teng Ai, aby zaatakowali panstwo Shu. Zima, dzie-siatego miesiaca kampanii, genera Ai opusci Yin Ping i przemasze-rowa przez niezaludniona kraine pokonujac siedemset li, wyrabujacsobie droge poprzez gry, budujac wiszace mosty. Wysokie gry prze-cinay gebokie wawozy, caa wyprawa bya niebezpieczna i niezmier-nie trudna. Zonierze omal nie rozproszyli sie w poszukiwaniu po-zywienia. Teng Ai zawiniety w grube dywany, dosownie stacza siez kolejnego zbocza, zas jego oficerowie zjezdzali na gaeziach drzew.Pokonujac przepascie, jak wedrujace w strumieniu pstragi, armia po-woli posuwaa sie naprzd. Dzieki temu Teng Ai pojawi sie w ChiangYu, w panstwie Shu, a genera wroga odpowiedzialny za obrone sto-licy podda sie. Teng Ai pozbawi gowy Chu-ko chana, ktrego zastaw stolicy Mien Chu i pomaszerowa na Chieng Tu. Krl Shu, LiuShan, podda sie.

Oto klucze strategw otwierajace droge do zwyciestwa. Nie moznakonkretnie dyskutowac o taktyce wojennej pomijajac te sprawy.

MEI YAO-CHEN: Kiedy dochodzi do konfrontacji z wrogiem musiszszybko odpowiedziec na zmieniajace sie sytuacje i szukac korzystnychrozwiazan. Nie mozna tego zignorowac.

Jesli wrzby czynione w swiatyni, czynione przed podjeciem krokwwojennych, wskazuja na zwyciestwo, to dlatego, ze nasza sia jest wiekszaod siy wroga, jesli zas wskazuja kleske, to znaczy, ze nasze wojska sasabe.

15

Sposrd wielu planw, jeden moze sie powiesc, a pozostae nie. Mozetez powiesc sie kilka planw, a ten jeden (na ktry sie postawio) mozezawiesc. Z pewnoscia ten, kto w ogle nie robi kalkulacji, zaprzepaszczaszanse zwyciestwa. Z tego powodu, zawsze dokadnie analizuje sytuacje,aby warunki konfrontacji byy zupenie jasne.

IIPROWADZENIE WOJNY

Z wykle prowadzenie dziaan wojennych wymaga: tysiaca szybkich,czterokonnych zaprzegw, tysiaca czterokonnych ciezkich wozwbagazowych pokrytych skrami oraz stu tysiecy zonierzy uzbrojonychi osonietych kolczuga.

TU MU: Starozytne wozy bojowe, czyli wozy okryte skra, dzieliysie na lekkie i ciezkie. Tych drugich uzywano do przewozu halabard,zbroi, wojskowego wyposazenia, cennych przedmiotw oraz mun-durw.

Ssu-ma Fa wylicza: Zaoga jednego wozu bojowego, to trzech ofice-rw w kolczugach. Towarzyszy im siedemdziesieciu pieciu pieszychzonierzy, dziesieciu kucharzy i dziesieciu pomocnikw, pieciu ludzidbajacych o mundury i zbroje, pieciu dbajacych o zaopatrzenie orazpieciu zbierajacych chrust i gotujacych wode. Siedemdziesieciu pieciupieszych przypada na jeden lekki wz bojowy, dwudziestu pieciu naciezki furgon bagazowy, zas dodajac te liczby setka ludzi tworzykompanie.

Kiedy zaopatrzenie jest przewozone na odlegosc 1 000 li, ekspedyto-rzy otrzymuja 1 000 sztuk zota na dzien, wliczajac w to zakupy wozwi uzbrojenia, rzeczy takich jak klajster i lakier, a takze wizyty gosci i adwer-sarzy. Jesli dysponuje sie taka suma pieniedzy, mozna zebrac sto tysiecyzonierzy.

LI CHAN: Kiedy armia przekracza granice panstwa, nalezy oprz-nic domowy skarbiec.

TU MU: Istnieje w armii rytualny zwyczaj przyjmowania wizyt wa-salw. To wasnie Sun Tzu rozumie przez gosci i adwersarzy.

17

18 ROZDZIA II. PROWADZENIE WOJNY

Najwazniejszym celem wojny jest zwyciestwo. Jesli kampania sie prze-duza, to zuzywa sie uzbrojenie i upada morale armii. Kiedy oddziayzdobywaja miasto, ich sia moze zostac rozproszona. Jesli armia zaanga-zowana jest w przeduzajaca sie kampanie, to srodki jakimi dysponujepanstwo moga okazac sie niewystarczajace.

CHANG Y: Kampania cesarza panstwa Wu, z dynastii Han, nieprzyniosa oczekiwanych rezultatw, a kiedy skarbiec zosta wyczer-pany, cesarz ogosi edykt zaobny.

Kiedy twj orez jest stepiony, zapa ostudzony, sia wyczerpana, a skar-biec pusty, dowdcy sasiednich panstw moga wykorzystac to do rozpo-czecia dziaan wojennych. Jednak i wtedy, jesli masz madrych doradcw,zaden ich plan sie nie powiedzie. Jesli syszymy o nieudanych przedsie-wzieciach na wojnie, wine ponosi przeduzajaca sie kampania.

TU YU: Atak nie musi byc pomysowy, ale musi byc niezwykle szybki.

Dlatego nie syszano o przeduzajacej sie wojnie, z ktrej panstwoodniosoby jakakolwiek korzysc.

LI CHAN: Wiosenne i Jesienne Annay gosza: Wojna jest jakwejscie w ogien i ci, ktrzy nie przywdziali ochronnej odziezy spona.

Ci, ktrzy nie sa w stanie zrozumiec niebezpieczenstwa towarzy-szacego uzbrojonym oddziaom, nie sa rwniez w stanie pojac korzyscipynacych z ich wykorzystania.

Prowadzacy wojne nie powinien dwukrotnie sciagac daniny od podat-nikw w czasie tej samej kampanii. Ekwipunek powinienes zabrac ze swo-jego kraju, zas aprowizacje zdobyc w kraju wroga. W ten sposb armiabedzie dobrze zaopatrzona. Kiedy kraj jest wyniszczony przez dziaaniawojenne, przyczyna jest wyekspediowanie armii na duzy dystans,bowiem przeniesienie zaopatrzenia armii na wielka odlegosc powodujezubozenie ludnosci. Tam, gdzie wkroczya armia, rosna ceny; kiedy cenypna sie w gre, znika dostatek; kiedy zniknie dostatek, chopi mogacierpiec z powodu natarczywosci poborcw.

CHIA LIN: Kiedy oddziay sa wyposazane, ceny wszelkich towarwrosna, poniewaz wszyscy chca na tym zrobic doskonay interes.

Kiedy sia i dobrobyt zostana uszczuplone, gospodarze na rwninachstraca siedem z dziesieciu czesci swoich dbr.

19

LI CHAN: Jesli wojna przeciaga sie, mezczyzni i kobiety nie mogasie pobrac, beda tez przygnebieni ciezarem rozaki.

60 procent budzetu panstwa pochania wyposazenie armii: zakupwozw bojowych, koni do zaprzegw, wykonanie zbroi i hemw, ukwi strza, lanc, kolczug, oson na rekawice i ciao, zakup byda i zwierzatjucznych. Dlatego madry genera dba o to, aby zaopatrywac swa armie naterenie wroga, jeden korzec prowiantu wroga jest wart dwanascie korcwwasnych. Sto funtw prowiantu wroga jest warte dwm tysiacom funtwjego wasnego prowiantu.

CHANG Y: W transporcie aprowizacji na odlegosc 1 000 li spozyt-kowne bedzie 20 korcw, jeden korzec na pokonanie 20 li. Jeden nadwadziescia musi byc zachowany. Jesli marsz odbywa sie w trudnymterenie, to proporcja bedzie jeszcze gorsza.

Oddziay zdeterminowane wykryja wroga, poniewaz sa pene gniewu.Biora upy, poniewaz pragna bogactwa.

TU MU: W koncu dynastii Han, prefekt panstwa Chin Chou, zaata-kowa powstancw prowincji Kuei Cho: Pu Yanga, Pan Hunga i in-nych. Wkroczy do Nan Hai, zniszczy trzy ich obozy i wzia wielujencw. Jednak Pan Hung i jego towarzysze byli wciaz silni i liczni,podczas gdy oddziay Tu Hsianga, aroganckie i wzbogacone po zwy-ciestwie, straciy ochote do walki. Hsiang powiedzia: Pu Yang orazPan Hung byli spiskowcami ponad dziesiec lat. Obaj sa dobrze wy-szkoleni w teorii wojennej. Powinni zatem zjednoczyc siy wszystkichprowincji i dopiero wtedy zaatakowac. Teraz jest czas, aby przygoto-wac wojsko do wyjscia na owy. Wszystkie oddziay silne czy sabe,powinny wyruszyc i zastawic sida. Kiedy dowdcy oddziaw odda-lili sie na owy, Tu Hsiang w tajemnicy wysa kilku ludzi, aby spalicich koszary. Wszystkie bogactwa, ktre tam zgromadzili, zostay do-szczetnie zniszczone. Kiedy mysliwi powrcili i zobaczyli co sie stao,nie byo ani jednego, ktry by nie rozpacza. Tu Hsiang powiedziawtedy: Bogactwa i kosztownosci zgromadzone przez Pu Yanga i jegotowarzyszy mogyby wystarczyc na wzbogacenie kilku pokolen na-szego kraju. Wy panowie nie postapiliscie jak nalezy. To, co tutaj stra-ciliscie, jest tylko maa czastka tych bogactw. Nie nalezy sie tym mar-twic. Kiedy zonierze usyszeli sowa generaa, z powrotem nabralizapau i checi do walki. Tu Hsiang rozkaza nakarmic konie, wszyscyzjedli suchy prowiant, a o swicie wyruszyli w kierunku obozu wroga.Yang oraz Hung nie byli przygotowani na atak i zostali pobici.

20 ROZDZIA II. PROWADZENIE WOJNY

CHANG Y: W czasie panowania obecnej dynastii, kiedy Najwyz-szy Zaozyciel przygotowywa swoich generaw do zaatakowaniapanstwa Shu, wyda dekret: Wszystkie prowincje oraz miasta sa zo-bowiazane w moim imieniu oprznic skarbce i kantory, aby ugoscicoficerw i zonierzy. Panstwo wymaga tego od obywateli.

Dlatego, kiedy w walce zostanie zdobyte wiecej niz dziesiec wozwbojowych, nalezy wynagrodzic tych, ktrzy zdobyli pierwszy. Zamienbojowe flagi i proporce wroga na wasne, zmien woznicw na wasnychi uzyj tych wozw. Traktuj dobrze jencw wojennych i dbaj o nich.

CHANG Y: Wszyscy schwytani zonierze powinni byc traktowaniwielkodusznie, poniewaz moga z czasem byc uzyci w naszej armii.

To wasnie nazywa sie zwyciezyc w bitwie i urosnac w sie. Dlategow prowadzeniu wojny zasadnicze jest zwyciestwo, a nie przeduzajace sieoperacje. Genera, ktry rozumie strategie wojny jest ministrem ludzkiegolosu oraz sedzia przeznaczenia narodu.

HO YEN-HSI: Trudnosci w wyszkoleniu dowdcw sa takie samedzis, jak przed wiekami.

IIISTRATEGIA ATAKU

O glnie rzecz biorac najlepsza polityka wojny jest zachowanie bezszwanku stanu swojego i wroga; niszczenie jest przeciwne tej za-sadzie.

LI CHAN: Nie nalezy wynagradzac zabijania.

Lepiej jest wziac armie wroga do niewoli niz ja zniszczyc; zachowacw caosci batalion, kompanie czy nawet pieciu zonierzy wroga jest lepszarzecza niz ich zgadzic.

Osiagnac sto zwyciestw w stu bitwach nie jest szczytem osiagniec. Naj-wyzszym osiagnieciem jest pokonac wroga bez walki. Dlatego sprawanajwyzszej wagi w wojnie jest rozbicie strategii wroga.

TU MU: Wielki Ksiaze powiedzia: Ci, ktrzy celuja w rozwiazy-waniu problemw, rozwiazuja je tuz przed ich pojawieniem sie. Ci,ktrzy celuja w pokonywaniu swoich wrogw, zwyciezaja, zanimpojawi sie zagrozenie.

LI CHAN: Zaatakuj plany wroga w fazie ich powstawania.

W koncu epoki Han, Kou Hsn najecha Kao Chuna. Ten wysaswego stratega, Huang-fu Wena, aby pertraktowa. Huang-fu Wenby nieustepliwy i zawziety. Kou Hsn kaza go sciac i posa wia-domosc do Kao Chuna: Twj oficer sztabowy nie wykaza pokory,sciaem go wiec. Jesli chcesz sie wytumaczyc, mozesz to jeszcze uczy-nic. Zrb to bezzwocznie, albo przygotuj sie do obrony. Tego sa-mego dnia Chun otworzy bramy swego fortu i podda sie. Wszyscydowdcy Koun Hsna pytali: Jak to sie stao, ze zabijajac jego wy-sannika, doprowadzies do kapitulacji jego miasto?. Kou Hsiin od-powiedzia: Huang-fu Wen by sercem i watroba Kao Chuna, jego

21

22 ROZDZIA III. STRATEGIA ATAKU

najblizszym doradca. Jesli zachowabym zycie Huang-fu wszystkopotoczyoby sie zgodnie z planem, ale poniewaz go zabiem, Kao Chunstraci zupenie swoja pewnosc. Zgodnie z powiedzeniem: Najlepszastrategia w walce jest zniweczyc plany wroga. Generaowie stwier-dzili: Przekracza to nasze pojmowanie.

Nastepna pozyteczna rzecza jest skcic sprzymierzencw wroga.

TU YU: Nie pozwl, aby twoi wrogowie zjednoczyli sie.

WANG HSI: Jesli wrg ma sprzymierzencw, problem jest powazny,a pozycja wroga silna. Jesli ich nie ma, to problem jest niewielki, a po-zycja wroga saba.

Nastepna pozyteczna rzecza jest uprzedzic atak przeciwnika.

CHIA LIN: Wielki Ksiaze powiedzia: Genera szukajacy zwyciestwz obnazonym mieczem nie jest dobrym strategiem.

WANG HSI: Jesli nie mozesz zdusic w zarodku planw wroga lubprzeszkodzic jego sprzymierzencom w zjednoczeniu sie ostrz swjorez do zwycieskiej bitwy.

Najgorsza strategia jest atak na miasta. Rb to tylko w ostateczno-sci. Aby przygotowac do oblezenia tarany, wozy i konieczne uzbrojenie potrzeba trzech miesiecy. Usypanie platform ziemnych, potrzebnych doataku na mury, zajmie kolejne 3 miesiace. Jesli genera nie potrafi trzymacna wodzy swego temperamentu i kaze forsowac mury miasta zonierzomna sposb mrwek, trzecia ich czesc zostanie wybita bez zdobycia miasta.Stad niepowodzenie takiego postepowania.

TU MU: W pznej epoce Wei, cesarz Tai Wu wysa 100 000 wojow-nikw, aby zaatakowali dowdcw panstwa Sung, Tsang Chih i YuTai. Cesarz najpierw zaprosi generaa Tsang Chih na wino. Ten,w odpowiedzi odda mocz do filizanki i wysa ja cesarzowi. Tai Wuuniesiony gniewem od razu zaatakowa miasto, nakazujac z marszuforsowac mury zonierzom, bez urzadzen oblezniczych. Oddziaywspinay sie mozolnie na mury, a po trzydziestu dniach smierc za-braa poowe atakujacych.

Dlatego najwyzsza sztuka jest zwyciezyc armie wroga bez wydaniabitwy. Zajac miasta wroga bez oblegania i zajac tereny jego panstwa bezinwazji.

23

LI CHAN: Zwyciezaj strategia strategie.

W pznej epoce Haam, markiz prowincji Tsan Tsang Kung, zaata-kowa powstanie yao w prowincji Yan Wu, lecz upyway mie-siace, a on nie mg zajac miasta. Jego oficerowie i zonierze bylichorzy, a z ich odziezy pozostay achmany. Krl panstwa Thung Haizwrci sie do generaa Tsang Kunga: Zgromadzies oddziay i oto-czyes wroga, ktry gotowy jest walczyc do smierci. Nie ma w tymzadnej strategii. Powinnismy sie wycofac. Pozwlmy im uwierzyc,ze droga ucieczki jest wolna; skorzystaja z tego, rozprosza sie i rozcia-gna szyki. Wtedy komendanci wiosek wyapia ich pojedynczo. TsangKung zgodzi sie ze swym dowdca i wkrtce schwyta Yah Wu przywdce rebeliantw.

Twoim celem musi byc zachowanie porzadku Nieba. Wtedy niestracisz swoich oddziaw, a twoje zdobycze pozostana w caosci. Otosztuka strategii ofensywnej. Wynika z tego sztuka uzycia oddziaw;jesli proporcja twoich oddziaw do oddziaw wroga jest jak 10 do 1 otocz go. Jesli proporcja ta wynosi 5 do 1 zaatakuj.

CHANG Y: Jesli nasza sia jest pieciokrotnie wyzsza od siy wroga,daje znac o swojej obecnosci, zwodze go biciem w bebny i haasem,ktry rozlega sie od wschodu, gdy ja mam zamiar atakowac z zachodu.

Jesli sia wroga dwukrotnie przewyzsza twoja, sprbuj porznic jegowojsko.


TU YU: Jezeli dwukrotna przewaga twojej armii jest niewystarcza-jaca, aby przeprowadzic kampanie, uzyj destrukcyjnej siy, aby wpro-wadzic ja do armii wroga.

Wielki Ksiaze stwierdzi: Jesli ktos nie jest w stanie wywrzec wpywuna armie wroga, nie zasuguje na miano dobrego stratega.

Jesli dojdziesz do porozumienia chocby z jednym oddziaem wroga,mozesz uzyc go do wprowadzenia zametu w jego szeregach.

HO YEN-HSI: Do takich warunkw moze doprowadzic tylko wy-trawny dowdca.

Jesli wrg jest sabszy liczebnie, bedziesz w stanie go wyeliminowac.

TU MU: Jesli jednak twoje oddziay nie sa rwne sile wroga, musiszgrac na zwoke. Czekaj na lepsza okazje, uwierz w zwyciestwo i za-atakuj z brawura.

CHANG Y: Jesli wrg jest silny, a ja jestem saby, czekam na sprzy-jajace okolicznosci, odwlekajac atak. W tym przypadku odwagageneraw oraz przygotowanie oddziaw musza byc odpowiednie dosytuacji. Jesli ja jestem skoncentrowany, a wrg rozproszony i jeslijestem peen wigoru, a on jest saby, wtedy nawet jezeli ma liczebnaprzewage, moge wypowiedziec bitwe.

Jesli jednak wszelkie okolicznosci sa nieodpowiednie, musze przygo-towac sie do ucieczki. Posiadajac maa sie, lepiej sprzymierzyc sie z li-czebniejsza armia.

CHANG Y: Mencjusz powiedzia: Mae rzeczywiscie nie mozerwnac sie z wielkim. Nie mozna porwnac sabego z silnym, prze-ciwstawic kilku ludzi tumowi.

Naczelny wdz jest opiekunem panstwa. Jesli jego opieka jest wsze-dzie odczuwalna, panstwo rzeczywiscie moze byc silne. Jesli tak nie jest,cae panstwo bedzie sabe.

CHANG Y: Wielki Ksiaze stwierdzi: Ten monarcha, ktry pozy-ska odpowiedniego dowdce, prosperuje. Ten, ktry tego nie dokona,popadnie w ruine.

Oto trzy warunki, ktre sprawiaja, ze dowdca moze byc przyczynaniepowodzen swojej armii:

25

1. Jesli jest ignorantem, armia nie bedzie sie rozwijac. Jesli ma sie wy-cofac, nie bedzie wiedzia, kiedy to zrobic. Nazywa sie to szwanko-waniem armii.

CHIA LIN: Natarcie oraz wycofanie sie armii powinno byckontrolowane przez dowdce, zgodnie z aktualnie rozwijajaca siesytuacja. Nie ma nic gorszego jak wydawanie w czasie wojnypaacowych rozkazw.

Jesli ktos jest nieudolny w kierowaniu kampania wojenna, nie bedzierwniez zdolny w administrowaniu armia. Dotyczy to zarwno ge-neraw, jak i oficerw, ktrzy na skutek sprzecznych rozkazwzostana wprowadzeni w bad.

TSAO TSAO: Armia nie ulegnie destrukcji, jesli przestrzeganesa odpowiednie zasady wojskowej etykiety.

TU MU: Tak dugo, jak dugo przestrzegane sa odpowiednie za-sady, prawa i dekrety, armia zachowuje porzadek. Jesli te samezasady odnosza sie do kierowania panstwem, oficerowie bedagodni zaufania.

CHANG Y: Przy kierowaniu panstwem powinny byc stoso-wane zasady prawosci i agodnosci, ale nie sa one wystarcza-jace przy kierowaniu armia. Oportunizm i gietkosc sa uzywaneprzy zarzadzaniu armia nie nadaja sie jednak do kierowaniapanstwem.

2. Ignorancja w problemach dowodzenia niszczy w armii atmosfereodpowiedzialnosci.

WANG HSI: Jesli powierzymy administracje armii ignorantowiw sprawach wojennych, wtedy wprowadzimy tam chaos i fru-stracje wsrd zonierzy. Caa armia bedzie kulaa. To dlatego PeiTu wnis petycje do monarchy, aby zatwierdzic politycznego ko-misarza armii tylko w tym przypadku, gdy bedzie on w staniepodbic obce panstwo.

CHANG Y: W dawnych czasach dworscy urzednicy bylipowoywani na komisarzy armii, i mwiac wprost, byo to bar-dzo ze.


3. Jesli w armii panuje niead i w jej szeregach nie ma zaufania pomie-dzy oficerami a zonierzami, przywdcy sasiednich panstw beda od-nosic sukcesy. To wasnie rozumie sie przez powiedzenie: Pomie-szana armia staje sie przyczyna cudzych zwyciestw.

Wielki Ksiaze Meng powiedzia: Jesli ktos jest zmieszany, nie mozeodpowiedziec wrogowi.

LI CHAN: Nieodpowiedzialna osoba nie moze byc powoanana dowdce.Lin Hsiang Yu, pierwszy minister panstwa Chao Chao, powie-

dzia: Chao Kua z pewnoscia potrafi czytac ksiazki napisaneprzez swego ojca, jednak nie zapobiega to jego ignorancji w od-niesieniu do ciagych zmian zachodzacych w otoczeniu. Teraz,Wasza Wysokosc, uczynies go w swoim imieniu dowdca armii powinienes rozwazyc ten problem.

Oto piec okolicznosci, w ktrych mozna bez trudu osiagnac zwy-ciestwo:

1. Jezeli wiadomo, kiedy nalezy zaatakowac, a kiedy mozna przegracwalke.

2. Jezeli ma sie dowdce, ktry rozumie, jak uzyc siy przewazajacej,ale i niedostatecznej, aby wojne wygrac.

TU YU: Czasem zachodza takie okolicznosci na wojnie, ze niemozna uderzyc sia przewazajaca, a nawet takie, ze sabszypokona silniejszego. Ktos, kto panuje nad okolicznosciami, zwy-ciezy.

3. Zwyciezy ten, ktrego zonierze sa zjednoczeni wola zwyciestwa.

TU YU: Dlatego Mencjusz powiedzia: Pora roku nie jest takwazna, jak uksztatowanie terenu, a i te dwie okolicznosci nie satak wazne, jak wiez i harmonia miedzy ludzmi.

4. Zwyciezy ten, kto jest rozwazny, tym atwiej, jesli jego wrg jest lek-komyslny.

CHEN HAO: Stwrz niezomna armie i oczekuj momentu sa-bosci wroga.

27

HO YEN-HSI: Pewien dostojnik powiedzia: Przestepstwem jestpolegac na chopstwie i nie przygotowac sie do wojny. Przygoto-wanie na wszystkie ewentualnosci jest powodem do dumy.

5. Zwyciezy tez ten, ktrego generaowie sa przygotowani, a monarchamu sprzyja.

TU YU: Dlatego mistrz Wang powiedzia: Nominacje sa rzeczakrla, zas wydanie bitwy to decyzja generaa.

WANG HSI: Suweren o wielkim charakterze i inteligencji bedziew stanie rozpoznac odpowiedniego czowieka. Moze obdarzyc gozaufaniem i oczekiwac spokojnie rezultatw jego dziaania.

HO YEN-HSI: W czasie jednego kroku na wojnie moze zajsc stozmian. Jesli widzisz, ze mozesz posunac sie naprzd, robisz to.Jesli zas widzisz wielkie trudnosci, wycofujesz sie. Oczekiwa-nie na rozkaz krla w takich okolicznosciach byoby tym samym,co oczekiwanie na rozkaz wyskoczenia z ognia. Zanim to na-stapi, wystygna popioy. Nieraz w czasie kampanii wymaganesa konsultacje z komisarzem armii. Jest to tak, jakby ktos budu-jacy dom w poprzek drogi, szuka pomocy wsrd tych, ktrzy jejuzywaja. Oczywiscie takiego zamiaru nie mozna przeprowadzic.Oddac ster panstwa w rece kompetentnego generaa i jednocze-snie prosic go o zdawanie relacji z przebiegu kampanii wojennejprzypomina oddanie czarnego konia w rece chana, a nastepnienakazanie mu schwytanie dawnego wasciciela.

Oto wymieniono piec okolicznosci, ktre wskazuja droge do zwycie-stwa. Dlatego stwierdziem: Poznaj dobrze wroga i poznaj dobrze siebie,a w stu bitwach nie doznasz kleski. Jesli ignorujesz wroga, a dobrze znasztylko swoje siy, masz rwne szanse na zwyciestwo i przegrana. Jesli nieliczysz sie ani z sia wroga, ani tez nie znasz wasnej siy, mozesz bycpewny, ze poniesiesz kleske w kazdej bitwie.

LI CHAN: Tacy ignoranci zwani sa Szalonymi Rozbjnikami.Jak moga w ogle oczekiwac powodzenia?

IVPOTENCJA ARMII

W czasach starozytnych sawni wojownicy najpierw czynili siebie nie-zomnymi, a dopiero potem oczekiwali na moment sabosci wroga.Niezomnosc zalezy od ducha. Lekkomyslnosc jest sprawa nieuwagi.Zgodnie z tym ci, ktrzy byli doskonali w walce, mogli uczynic siebieniezomnymi wiedzac, ze nigdy nie mozna miec cakowitego wpywu naosabienie wroga.

MEI YAO-CHEN: To, co moge uczynic ze soba, zalezy tylko odemnie. Nie moge byc pewny tego, co zalezy od wroga.

Dlatego mwi sie, ze ktos moze wiedziec jak zwyciezyc, lecz nigdynie ma penej gwarancji zwyciestwa. Niezomnosc polega na doskonaejsamoobronie oraz na stworzeniu mozliwosci zwyciestwa poprzez szybkiatak. Bronisz sie wtedy, kiedy twoja sia nie jest porwnywalna z siawroga, atakujesz wtedy, kiedy masz przewage. Doskonali w sztuce sa-moobrony ukrywali sie na Dziewieciu Planach Ziemskich, a ci, dosko-nali w szybkim ataku potrafili przemieszczac sie na Planach DziewieciuNiebios. Umieli doskonale sie ukryc, a takze w odpowiedniej chwili by-skawicznie zaatakowac, aby odniesc zupene zwyciestwo.

TU YU: Eksperci w przygotowaniu obrony rozwazali przede wszyst-kim przeszkody terenu, takie jak gry, rzeki, wawozy. Potrafili tak sieukryc, ze wrg nie by w stanie ich zaatakowac. W tajemnicy roz-wazali swoje plany. Rozwazali wnikliwie pory roku i uksztatowanieterenu. Mogli spowodowac powdz lub pozar. Zaleznie od sytuacjidziaali tak, ze wrg nie by w stanie sie przygotowac. Atakowaliszybko jak grom z jasnego nieba.

29

30 ROZDZIA IV. POTENCJA ARMII

Osiaganie zwyciestwa w zwyky sposb nie stanowi szczytu osiagniec.

LI CHAN: Kiedy chan Hsin podbija panstwo Chao, wmaszerowado Dobrego Wawozu przed sniadaniem i zwrci sie do armii tymisowy: Teraz mozemy zniszczyc armie Chao, a potem spotkamy siena posiku. Generaowie byli zmeczeni marszem przez gry i nie-chetnie sie zgodzili. Chan Hsin ustawi swa armie wzduz pynacejwawozem rzeki blisko tyw armii Chao, ktra przygotowywaa sietutaj do sniadania. Obserwujac armie wroga zonierze Chao wybuch-neli smiechem: Dowdca Chan nie zna sie na uzywaniu oddziaw.Chan Hsin, znajdujac sie na straconej pozycji, jednak wyda bitwei zwyciezy. Jego zonierze zasiedli do posiku, a po sniadaniu ucietogowe przywdcy wroga, ksieciu Cheng An. Oto przykad, ze prze-waga liczebna to nie wszystko.

Nie jest szczytem stylu zwyciezyc w bitwie i zostac obwoanym eks-pertem walki. Nie sztuka wygrac, kiedy ma sie wielka przewage. Odrz-nianie sonca od ksiezyca, nie stanowi prby ostrosci wzroku, a usysze-nie grzmotu nie wymaga doskonaego suchu. Dla niektrych zrobieniewykopkw jesienia nie jest dowodem wielkiej siy.

CHANG Y: Sun Tzu przez jesienne wykopki rozumie kopanie jamprzez krliki, dla ktrych czynnosc ta nie stanowi problemu.

Starozytni nazywali ekspertami walki tych, ktrzy z atwoscia wygry-wali. Dlatego osiagniecie zwyciestwa przez mistrza walki nie byo poczy-tywane za przejaw madrosci, ani mu nie przynosio to wielkiej sawy.

TU MU: Zwyciestwo przed ostatecznym wyklarowaniem sie sytuacjinie lezy w mocy zwykego czowieka. Autor takiego zwyciestwa nieosiaga rozgosu. Zanim zakrwawi swe ostrze, wrogie panstwo pod-dao sie.

HO YEN-HSI: Jesli potrafisz zmusic wroga do poddania sie bez walki,nikt nie zaprzeczy twojej wartosci.

Mistrz walki osiaga zwyciestwa bez gniewu. Oznacza to, ze czegokol-wiek sie podejmuje, osiaga powodzenie i zwycieza udaremniajac jedynieplany wroga.

CHEN HAO: Nie przewiduje w swoich planach zbednych ruchwi ani jednego kroku w desperacji.

31

Dlatego tez doskonay dowdca zajmie taka pozycje, w ktrej jegoplany nie moga byc udaremnione i w opanowaniu wroga spokojnie liczyna brak oporu. Zwycieska armia, ktra osiaga zwyciestwo zanim wydabitwe, jest armia, ktra stara sie nie dopuscic do walki, a mimo to wy-grywa.

TU MU: Ksiaze Li Ching z panstwa Wei powiedzia: Najwyzszadyspozycja generaa jest jasnosc widzenia, harmonia charakteru, od-powiednia strategia poaczona z umiejetnoscia planowania, zrozu-mienie zmieniajacych sie pr roku oraz ludzkiej natury. Genera,ktry nie spenia tych warunkw lub lekcewazy sztuke wytrwaoscioraz gietkosci, moze zostac poddany naciskowi wroga, naciera nie-udolnie, rozglada sie na prawo i lewo za sprzymierzencami. Nie bedzieon w stanie stworzyc dobrego planu. Chwiejny i naiwny, polega nanieprawdziwych pogoskach, dajac wiare niesprawdzonym informa-cjom. Jest niesmiay w natarciu i odwrocie jak lis, jego oddziay po-ruszaja sie skokami. Prowadzi tysiace ludzi prosto w ukrop lub ogien,tak jakby prowadzi krowy i woy prosto w paszcze lww i tygrysw.

Doskonali w wojennym rzemiosle kultywowali TAO, zachowywalispokj i naturalne zasady, i dlatego byli zdolni do prowadzenia zwycie-skiej strategii.

32 ROZDZIA IV. POTENCJA ARMII

TU MU: Tao jest droga humanitaryzmu i przestrzegania pierwotnychpraw. Prawa pisane to przepisy i regulacje instytucji. Ci, ktrzy osia-gneli biegosc w sztuce walki, najpierw kultywowali swj humanita-ryzm i naturalne prawa, dopiero pzniej zwracali uwage na prawaspoeczne i przepisy. Przez to ich rzady byy nieodczuwalne.

Elementy sztuki wojennej to po pierwsze: charakterystyka przestrzeni,na ktrej odbywa sie wojna; po drugie: ocena warunkw zewnetrznych;po trzecie: kalkulacja; po czwarte: konfrontacja si wasnych i wroga; popiate: szansa zwyciestwa.

Charakterystyka przestrzeni zalezy od uksztatowania terenu.Warunki zewnetrzne wynikaja z analizy odlegosci oraz rozwazenia

warunkw liczebnosci armii i uzbrojenia. Zwyciestwo zalezy od trafnejanalizy liczebnosci si wasnych i wroga.

HO YEN-HSI: Pojecie terenu zawiera w sobie ocene typu podozaoraz uksztatowania terenu, zas rozwazenie wszystkich danych jestkalkulacja. Zanim armia wyruszy, nalezy zrobic kalkulacje uwzgled-niajac trudnosci na terenie wroga: czy drogi sa proste czy krete; jakajest liczba jego oddziaw; jaka jest jakosc wyposazenia jego armii orazjakie morale zonierzy. Kalkulacje sa robione z punktu widzenia szanszaatakowanie wroga, dopiero potem ogasza sie mobilizacje i tworzyoddziay.

Dlatego armia nastawiona na zwyciestwo posiada stukrotna przewageprzeciw odrobinie, a przegrana armia jest odrobina przeciwstawiona stufuntom. Dzieje sie tak, poniewaz dyspozycja zwycieskiego generaa jestprzygotowanie tak dobrze swoich ludzi do walki, ze sa niczym masywody nagle uwolnionej przez przerwana tame.

CHANG Y: Natura wody jest omijanie przeszkd i wzniesienw spywaniu w d. Kiedy tama zostanie przerwana, woda wyrywasie z nieposkromiona sia. Wyglad armii nacierajacej z wielkim im-petem przypomina uderzenie takiej wody. Armia naciera wtedy nanieprzygotowanego wroga, omija jego umocnienia, przenika przezszczeliny jego szeregw, tak jak rwace wody, nic nie jest w stanie jejzatrzymac.

VSIA RAZENIA

K ierowanie wieloma ludzmi zblizone jest do kierowania maa grupa.To kwestia odpowiedniej organizacji.CHANG Y: Aby kierowac wielka masa zonierzy, trzeba najpierwwyznaczyc zakres obowiazkw generaw i podlegych im oficerw,ustalic zakres odpowiedzialnosci oraz rangi i stopnie wojskowe. Poje-dynczy czowiek to jednostka, dwch ludzi to para, trzech to trio. Paraoraz trio tworzy piatke, ktra jest oddziaem. Dwa oddziay tworzasekcje, piec sekcji tworzy pluton, dwa plutony tworza kompanie, dwiekompanie batalion, dwa bataliony regiment, dwa regimenty tworzagrupe, dwie grupy brygade, zas dwie brygady skadaja sie na armie.Kazda z tych jednostek jest kierowana przez wyzsza i kontroluje jed-nostke nizsza. Kazda jest odpowiednio szkolona. Dzieki temu poje-dynczy czowiek moze kierowac milionowa rzesza, jak gdyby kierowakilkoma ludzmi.

Dzieki temu kontrolowanie wielu jest tym samym, co kontrolowaniekilku. Jest to kwestia organizacji i systemu oznaczen.

CHANG Y: Jesli oddziay sa uzbrojone, sa one rozdzielone tak, zeani uszy nie sysza ich wyraznie, ani oczy jasno nie widza. Dlategooficerowie oraz zonierze sa szkoleni w odczytywaniu sygnaw wio-dacych do ataku lub odwrotu. Sygnay te obserwuje sie poprzez ruchflag i proporcw poruszajacych lub zatrzymujacych sie na odpowiednidzwiek gongw lub bebnw. Zaden wz bojowy nie poruszy sie sa-motnie, bez sygnau, nie odwazy sie tez zjechac z pola walki.

W ten sposb armia jest przygotowana do odparcia wroga bez obawypomieszania szykw w czasie bitwy odpowiadajac na naturalna i nie-zwyka sie.

33

34 ROZDZIA V. SIA RAZENIA

LI CHAN: Sia, ktra uderza na armie od czoa, zwana jest na-turalna, ta ktra uderza na skrzyda, zwie sie niezwyka. Zadendowdca zadnej armii nie moze wydobyc sie z okrazenia nie uzywajacniezwykej siy (chi).

HO YEN-HSI: Pozwalam wrogowi uznac moja normalna sie zaniezwyka, a niezwyka za normalna. Co wiecej normalnasia moze zmienic sie w niezwyka i odwrotnie.

Rzucam swoje oddziay przeciwko wrogowi, jak mynskie kamienieprzeciwko jajkom. Jest to ilustracja dziaania twardego przeciwko przni.

TSAO TSAO: Zawsze uzyj solidnego ataku przeciw sabosci.

Uzyj w bitwie konwencjonalnej siy do nawiazania akcji bojowej,zas niezwykej (chi) siy do zdobycia zwyciestwa. Dlatego mozliwoscitych, biegych w uzyciu niezwykej siy chi sa nieskonczone, jak nie-skonczone jest Niebo i Ziemia, sa tak niewyczerpane jak wody wielkichrzek. Wyczerpuja sie one i odnawiaja cyklicznie tak jak poruszenia Soncai Ksiezyca. Zamieraja i odradzaja sie odnowione jak przemijajace poryroku. Jest tylko piec tonw muzycznych, lecz melodii jest tak nieskon-czenie wiele, ze jeden czowiek nie mgby ich wysuchac w ciagu caegoswego zycia. Jest tylko piec podstawowych kolorw, lecz ich kombina-cje sa tak nieskonczone, ze nie mozna ich sobie wszystkich wyobrazic.Jest tylko piec zasadniczych smakw, lecz ich kompozycje sa tak liczne,ze jeden czowiek nie mgby ich zaznac przez cae zycie. W bitwie uzy-wane sa tylko siy naturalne (konwencjonalne) i nadnaturalne (chi),lecz ich kombinacje sa niezliczone, nikt nie byby w stanie ich wyliczyc.Te dwie siy wsppracuja i ich poaczenia sa niewymierne. Przypominajaprace poaczonych k. Ktz mgby stwierdzic, gdzie konczy sie jedno,a drugie zaczyna?

Kiedy rwace wody znosza zapory, dzieje sie to z powodu ich siy ude-rzenia. Kiedy ky wilka rozdzieraja ciao ofiary, dzieje sie to z powodu ichostrosci i ataku na ofiare w odpowiednim momencie.

TU YU: Uderz na wroga z taka szybkoscia, jak jastrzab spada na swazdobycz. Spada on dokadnie na kark ofiary, poniewaz wybra pre-cyzyjnie moment uderzenia. Moment ataku jest zsynchronizowanyz miejscem, w ktrym znajduje sie ofiara.

Dlatego sia uderzenia dobrze wyszkolonego w sztuce walki jest nie doodparcia, a jego atak precyzyjnie wymierzony. Jego energia jest tak wielkajak pedzacego bawou uwolnionego w odpowiednim czasie.

35

Tumult i zgiek bitewny wydaje sie chaosem, lecz nie ma tu miejsca nanieporzadek. Oddziay wydaja sie okrazone, lecz moga byc niepokonane.

LI CHAN: Podczas bitwy wszystko wydaje sie byc zgiekiemi zamieszaniem. Jednak choragwie i proporce podaja kierunki ataku,a dzwieki cymbaw przekazuja rozkazy dowdcy.

Pozorne zamieszanie jest w istocie efektem dobrego porzadku, pozor-ne tchrzostwo efektem rozwaznej odwagi, pozorna sabosc moze bycefektem ukrytej siy.

TU MU: Stwierdzenia te oznaczaja, ze jesli ktos zyczy sobie wpro-wadzic niead w szyki wroga, sam musi byc mocno zdyscyplinowany.Tylko wtedy moze uniknac porazki. Ten, kto chce udac tchrzliwosci oczekuje wroga w gebokim ukryciu, musi byc niezwykle odwazny,tylko wtedy bedzie w stanie symulowac lek. Ten, kto chce sie wydacwrogowi saby, aby sprowokowac go do ataku, musi byc niezwyklemocny. Tylko wtedy moze udawac sabosc.

Porzadek lub nieporzadek zaleza od organizacji. Odwaga lub tch-rzostwo zaleza od okolicznosci, sia lub sabosc od (wrodzonych) predys-pozycji.

LI CHAN: Jesli oddziay zajmuja dogodna sytuacje, to tchrz stajesie odwazny. Jesli ja straca, odwazny staje sie tchrzem. W sztucewojny nie ma ustalonych regu. Zmieniaja sie one i zaleza od okolicz-nosci.

Dlatego biegli w prowokowaniu wroga do ataku tworza sytuacje, doktrej wrg musi sie dostosowac. Zwabiaja go czyms, co jest dla niegoatrakcyjne i zastawiwszy puapke, czekaja na jego ruch dobrze przygo-towani.

Dlatego doswiadczony dowdca stara sie o zwyciestwo w kazdychokolicznosciach, niewiele polegajac na doradcach.

CHEN HAO: Eksperci walki polegaja na oporze i praktyce, nie poka-daja caej nadziei w swoich oddziaach.

Ekspert walki rozwaznie dobiera swoich ludzi, aby byli w stanie dzia-ac w kazdej sytuacji.

LI CHAN: Odwazny moze podjac walke, ostrozny powinienprzyjac pozycje obronna, madry powinien zajac sie doradzaniem.W ten sposb talent kazdego zonierza jest wykorzystany.

36 ROZDZIA V. SIA RAZENIA

TU MU: Nie oczekuj wypenienia obowiazkw od tego, kto jest po-zbawiony talentu.

Kiedy Tsao Tsao zaatakowa Chang Lu w prowincji Han Chung,wystawi generaw Chang Liao, Li Tien oraz Lo Chin aby komen-derowali ponad tysiacem ludzi w obronie miasta Ho Fei. Tsao Tsaowysa instrukcje do inspektora armii Hsieh Ti i napisa na wierz-chu koperty: Otworzyc tylko wtedy jesli wywrotowcy powrca.Wkrtce potem Sun Chan z panstwa Wu z setka tysiecy ludzi oble-gli Ho Fei. Generaowie otworzyli koperte z instrukcja i przeczytali:Jesli Sun Chan powrci, generaowie Chang oraz Li powinni wy-cofac sie z walki, miasta powinien bronic genera Lo. Inspektor armiinie powinien brac udziau w bitwie. Wszyscy pozostali generaowiepowinni zaangazowac wroga. Chang Liao powiedzia: Nasz panpodrzuje daleko. Jesli bedziemy oczekiwac na odsiecz, wrg w tymczasie moze nas zniszczyc, dlatego instrukcja powiada, ze zanim wrgsie skoncentruje, powinnismy nagle zaatakowac w celu stepienia jegoostrzy i utrzymania morale naszych oddziaw. Dopiero wtedy mo-zemy obronic miasto. Od tego jednego ruchu zalezy zwyciestwo lubporazka. Li Tien oraz Chang Liao wycofali sie z linii ataku, natarlina wroga, morale armii panstwa Wu zostao utrzymane. Nastepniepowrcili, aby pozostae oddziay broniace miasta poczuy sie bez-pieczne. Sun Chan napiera na mury miasta przez dziesiec dni,lecz nie mg zdobyc miasta i wycofa sie. Historyk Sun Sheng takskomentowa te wydarzenia: Wojna jest polem do oszustw, tak jakw przypadku obrony Ho Fei, ktrej utrzymanie wisiao na wosku.Jesli ktos polega jedynie na odwaznych oficerach, kochajacych walke,moze popasc w kopoty. Jesli zas pokada zaufanie w tych rozwaznych,to ich serca pene obaw moga wywiesc go z opaw.

CHANG Y: Metoda awansowania ludzi polega na tym, aby od-powiednio umiescic rozsadnych i gupcw, madrych i odwaznych.Nalezy przydzielic im zadania tam, gdzie beda mogli sie z nichwywiazac. Nie nalezy angazowac ludzi do dziaan, do ktrych sienie nadaja. Dobieraj ich odpowiednio do ich zdolnosci i mozliwosciwykonania powierzonych zadan.

Ten, kto analizuje sytuacje, uzywa oddziaw tak, jak ten, ktry staczapo zboczu wielkie kody lub kamienie. Natura grubych kd lub gazwjest taka, ze na paskim terenie sa nieruchome, zas na pochyosci same sta-czaja sie. Jesli napotkaja wystep zatrzymuja sie, jesli zbocze jest strome

37

i gadkie tocza sie dalej z impetem. Dlatego energia dobrze dowodzo-nych oddziaw, moze byc porwnana do energii gazw, ktre staczajasie z wyniosych gr.

TU MU: Tym sposobem ktos moze uzywac niewiele siy, a osiagnacwielki efekt.

CHANG Y: Li Ching powiedzia: Na wojnie mozna spotkac siez trzema rodzajami sytuacji:

1) kiedy genera jest zadowolony, ze zarwno wrg jak i jego oficero-wie rwa sie do walki, a ich ambicje siegaja szczytw, niby najlzejszeoboki; ich temperament przypomina huragan; jest to sytuacja odpo-wiedniego morale armii;

2) kiedy jeden czowiek moze bronic grskiej przeeczy tak jak borsukswej nory lub pies swej budy; moze wtedy przeciwstawic sie tysiacomwrogw. Sytuacja ta zalezy tez od terenu;

3) kiedy ktos naciera, gdy wrg jest w odwrocie, osabiony, wygod-niay i zmeczony lub gdy jego obz nie jest umocniony, lub gdy jegoarmia przeprawia sie przez rzeke. Sytuacja taka zalezy od stanuwroga.

Dlatego uzywajac oddziaw musisz dokadnie rozpatrzyc sytuacje,tak jak gracz, ktry uderzajac mocno pika o sciane musi byc przy-gotowany na jej silne odbicie. Przyozona sia moze byc niewielka,a skutek ogromny.

VISIA I SABOSC

Z azwyczaj ten, kto pierwszy zajmuje pole bitwy i tam oczekuje wroga,jest w lepszej sytuacji niz ten, kto pzniej wkracza na scene i rusza dowalki. Dlatego biegli w wojennym rzemiosle wpuszczaja wroga na polebitwy, a nie sa tam przez niego spychani. Ten, kto jest w stanie wpuscicwroga na swj teren, czyni to ustepujac mu pola. Ten, kto umie przeciw-stawic sie sile wroga, atakuje pierwszy.

TU YU: Jesli jestes w stanie utrzymac wszystkie wazne strategiczniepunkty na swoich drogach, mozesz nie obawiac sie, ze wrg wkroczy.Dlatego Mistrz Wang powiedzia: Kiedy kot siedzi przed szczurzadziura, dziesiec tysiecy szczurw nie moze wyjsc na zewnatrz. Kiedytygrys strzeze brodu, dziesiec tysiecy jeleni nie moze sie przeprawic.

Kiedy wrg jest w lepszej sytuacji, musisz go niepokoic. Kiedy jestwypoczety i dobrze odzywiony, musisz go osabic. Kiedy wypoczywa,zmus go do ruchu. Pojaw sie w miejscu, ktre musi przekroczyc i zaatakujz ukrycia, wtedy kiedy on sie tego nie spodziewa. Mozesz smiao przema-szerowac 1 000 li bez zmeczenia, poniewaz poruszasz sie tam, gdzie niema niebezpieczenstwa.

TSAO TSAO: Poruszaj sie tam, gdzie jest luka. Tam uderzaj i ode-tnij odwrt. Zawsze uderzaj we wroga niespodziewanie.

Musisz miec pewnosc, ze uderzasz w miejscu najsabszej obronya takze, ze pozycje twojej obrony sa nie do zdobycia. Dlatego wrg nie po-trafi sie obronic przed tym, kto jest biegy w ataku, a takze nie jest w staniezaatakowac tego, kto jest biegy w obronie. Doskonay ekspert walki jestsubtelny i niesubstancjonalny, nie zostawia sladw, jest tajemniczy i bez-szelestny. Dlatego po mistrzowsku panuje nad ruchami przeciwnika.

39

40 ROZDZIA VI. SIA I SABOSC

HO YEN-HSI: Sprawiam, ze przeciwnik postrzega moja sie jakosabosc, a moja sabosc traktuje jako potencja mojej siy. Ja zas po-woduje, ze jego sia przechodzi w sabosc i oczekuje na odpowiednimoment do ataku. Zacieram swoje slady, tak ze nikt nie moze za mnapodazyc. Zachowuje cisze i nikt nie moze mnie usyszec.

Ci, niezachwiani w natarciu, wkraczaja tam gdzie pozycje wroga sanajsabsze; ci, ktrych nie mozna zatrzymac w odwrocie, poruszaja sie takszybko, ze nikt ich nie zatrzyma.

CHANG Y: Przybywaj szybko jak wiatr, poruszaj sie z szybkosciaswiata.

Kiedy chce wydac bitwe, nieprzyjaciel, nawet osoniety grubymmurem i wysoka palisada, nie ma innego wyjscia, jak przyjac wyzwanie.Dlatego tez atakuje jego mocno bronione pozycje, aby sprowokowac godo walki. Kiedy zas chce uniknac walki, moge atwo obronic sie przezrozciagniecie liny w poprzek traktw wiodacych do mojego obozu. Wtedywrg nie moze mnie swobodnie zaatakowac, poniewaz z caa sia nie mozeudac sie tam, gdzie sobie tego zyczy.

TU MU: Chu-ko Liang rozbi obz w Yang Ping i wyda rozkaz gene-raowi Wie Yen oraz innym generaom, aby poaczyli siy i podazylina wschd. Sam pozostawi tylko 10 000 ludzi, aby bronili miasta,wtedy gdy bedzie oczekiwa na wiesci z pola bitwy. Ssu-ma powie-dzia: Chu-ko Liang jest w miescie, jego oddziay sa nieliczne, niejest zbyt silny, jego oficerowie i generaowie stracili ducha. W tymczasie duch dowdcw Chu-ko Lianga by silny jak zwykle. Generazarzadzi, aby oddziay zozyy flagi i proporce, uciszyy bebny, niezezwala na opuszczanie obozu komukolwiek. Otworzy cztery bramymiasta i oprzni ulice. Ssu-ma wyczu zasadzke i wyprowadzi spo-kojnie swa armie w Pnocne Gry. Chu-ko Liang zwracajac sie doswojego oficera sztabowego stwierdzi: Ssu-ma pomysla, ze zasta-wiem na niego puapke i wycofa sie w gry. Ssu-ma duzo pzniejdowiedzia sie, jaka bya prawdziwa sytuacja i nie mg odzaowacswego posuniecia.

Jesli jestem w stanie prowokowac posuniecia wroga, a ukrywam swojeposuniecia, moge sie skoncentrowac, a wrg musi sie podzielic. Jesli jasie koncentruje, kiedy on sie rozprasza, moge uzyc caej swojej siy, zebyzaatakowac jego pozycje. W ten sposb uzyskuje miazdzaca przewage.Jesli bede mg wiekszoscia zaatakowac garstke wroga na wydzielonejprzestrzeni, wtedy zapedze go w kozi rg.

41

TU MU: Czasem uzywam lekkich oddziaw i energicznych jezdzcw,aby uderzyc, gdy wrg jest nieprzygotowany. Czasem uzywamsilnych zaprzegw wow i ciezkich wozw bojowych, aby zajacmocna pozycje. Moge spowodowac, ze zaamie sie lewe skrzydo jegoobrony lub omijam uderzenie jego prawego skrzyda, ukazuje sie odfrontu tylko po to, aby skuteczniej natrzec na tyy. W swietle dnianiepokoje go ruchem flag i proporcw, w nocy gosem bebnwi cymbaw. Wtedy w pomieszaniu i leku wrg rozdziela swe siy,aby odpowiednio do syszanych sygnaw przygotowac sie do obrony.

Wrg nie powinien wiedziec, w ktrym miejscu zamierzam wydacbitwe. Jesli tego nie wie, musi przygotowac sie na nia w wielu miejscach,zatem jesli jest rozstawiony w wielu miejscach tam, gdzie mam zamiaruderzyc, nie napotkam wielkiego oporu. Jesli umocni sie na froncie, jegotyy beda sabe. Jesli dobrze osoni tyy, ucierpi na tym front armii. Jesliprzygotuje dobrze prawe skrzydo, lewe bedzie osabione, jesli umocnilewe, to na prawym skrzydle napotkam saby opr. Jesli bedzie stara siedobrze przygotowac caa linie obrony, wtedy na caej linii bedzie osa-biony.

CHANG Y: Wrg nie jest w stanie odgadnac, dokad uday sie mojewozy, gdzie skierowaa sie moja kawaleria, gdzie moje oddziay rozsta-wiy szyki. Dlatego musi rozdzielic sie i rozstawic linie, aby obronickazda pozycje. W konsekwencji jego sia bedzie rozproszona i osa-biona tak, ze tam, gdzie mam zamiar uderzyc, moge uzyc duzej siyprzeciwko nielicznym obroncom.

Ten, kto ma niewielka armie, musi obawiac sie ataku wroga. Zas ten,kto dysponuje liczna armia, zmusza wroga do umocnienia sie. Jesli ktoswie, gdzie i kiedy zostanie wydana bitwa, jego oddziay moga bezprzerwy maszerowac 1 000 li i spotkac sie na umwionym miejscu. Jeslinie zna ani miejsca, ani czasu bitwy, prawe skrzydo jego armii nie mozezabezpieczyc lewego, a lewe prawego. Nie jest on w stanie osonic tyw,ani umocnic sie od frontu. Tym bardziej, jesli oddziay sa od siebie odda-lone o dziesiatki li, a chocby nawet o dystans kilku li.

TU YU: Dlatego biegli w sztuce wojennej wiedza, gdzie i kiedy bedziewydana bitwa. Wytyczaja droge i zapisuja date bitwy. Odpowiedniodziela armie i maszeruja na miejsce spotkania w oddzielnych kolum-nach. Ci, ktrzy sa bardziej oddaleni (od miejsca bitwy) wyruszajapierwsi , ci ktrzy sa blizej, wyruszaja pzniej. Dziaajac w ten sposbspotkanie oddziaw maszerujacych z odlegosci 1 000 li odbedzie siew tym samym czasie. Przypomina to schodzenie sie ludzi na jarmark.

42 ROZDZIA VI. SIA I SABOSC

Chociaz rozpoznaem oddziay panstwa Yeh jako liczne, jaki pozy-tek moze byc z ich doskonaosci wobec kleski? W ten sposb ukazaemdroge do zwyciestwa. Chociaz wrg jest liczny, moge zapobiec jego goto-wosci do ataku. Dlatego uprzedzajac plany wroga, dobieram te strategie,ktra bedzie skuteczna. Zmuszam go do wykonania pierwszego ruchui w ten sposb rozpoznaje zasade jego dziaania. Staram sie kierowac jegodziaaniem i zmusic go do wydania bitwy w okreslonym miejscu. Wypr-buj wroga i przekonaj sie o jego mocnych i sabych punktach. Najwyzszasztuka jest nie ujawniac ani jednego ruchu wasnych oddziaw. Wtedyani szpiedzy, ani medrcy nie moga doradzic wrogowi wasciwego planudziaania. W zaleznosci od wielkosci mojej armii ukadam plan zwycie-stwa, chociaz przewaga liczebna nie moze go zapewnic. Chociaz wszyscymoga dostrzec zewnetrzne okolicznosci, nikt oprcz mnie nie powinienrozumiec sposobu, w jaki zwyciezam. Dlatego po osiagnieciu zwyciestwanie powtarzam tej samej taktyki, lecz w nastepnej walce odpowiadam nazaistniae okolicznosci.

Armia moze byc porwnana do pynacej rzeki, bo tak jak rzeka omijawyniososci i spywa w doliny, armia unika konfrontacji z sia i uderzatam, gdzie napotyka saby opr. Tak jak woda, ktra przybiera forme pod-oza, na ktrym sie rozlewa, armia dziaa zgodnie z sytuacja wytworzonaprzez wroga. Tak jak woda nie posiada swojej formy, sytuacja wojenna nieposiada ustalonych prawide. Dlatego ten moze byc uwazany za geniuszakto potrafi osiagac zwyciestwo, przystosowujac swoja taktyke do okolicz-nosci, ktre stwarza wrg. Posrd pieciu elementw natury, zaden stannie dominuje, posrd czterech pr roku, zadna nie jest ostatnia, posrddni niektre sa dugie, a niektre krtkie, ksiezyc to przybiera, to znw goubywa.

VIISZTUKA OSIAGANIA PRZEWAGI

K iedy armia jest gotowa, genera otrzymuje od suwerena nakaz obje-cia dowdztwa. Genera mobilizuje ludzi i uzbraja oddziay. Dopro-wadza do uporzadkowania armii w harmonijna caosc i wyznacza miejsceobozu.

LI CHAN: Posiadajac mandat dowodzenia, spenia w swiatyniobrzed na rzecz zwyciestwa, jak rwniez peen czci rozwaza mozli-wosc kleski, jesli jest przeznaczona przez Niebo.

Sztuka prowadzenia armii jest bardzo trudna. Trudnosc polega na tym,ze kreta droge nalezy uczynic prosta, a niepowodzenie obrcic w korzysc.Wiodac armie kreta droga mozna zwodzic wroga wabiac go w puapki.Jesli dowdca tak postepuje, moze wyprzedzic wroga przybywajacwczesniej na wyznaczone miejsce bitwy. Kto potrafi tak uczynic, poja stra-tegie dziaania wprost i nie wprost, w celu osiagniecia przewagi.

TSAO TSAO: Zrb wrazenie, ze jestes mocno oddalony. Mozeszwyruszyc pzniej niz przeciwnik, jesli potrafisz dobrze oszacowacodlegosc i wyznaczyc dogodna marszrute.

TU MU: Ten, kto chce uzyskac przewage, wybiera kreta droge, aleczyni ja dogodna i krtka. Niedogodnosci umie zamienic w przewage.Potrafi zmylic i ogupic przeciwnika. Sprawia, ze ten sie opzniai ociaga, gdy on sam spiesznie wyrusza na miejsce przeznaczenia.

Przewaga, jak i niebezpieczenstwo stale towarzysza ruchom wojsk.

TSAO TSAO: Ktos doskonale wycwiczony wyciagnie z tego korzysc.Jesli brak mu praktyki moze znalezc sie w niebezpieczenstwie.

43

44 ROZDZIA VII. SZTUKA OSIAGANIA PRZEWAGI

Ten, kto angazuje caa armie w celu uzyskania przewagi nad wrogiem,moze jej nie osiagnac. Jesli rozbija obz pewien swej przewagi, moze zbytszybko wyczerpac zapasy.

TU MU: Jesli ktos podrzuje z caoscia zapasw, bedzie porusza siepowoli i moze nie osiagnac przewagi. Z drugiej strony, jesli pozostawizapasy i przyspieszy marsz, zabierajac tylko lekkie zapasy, istniejeobawa, ze je straci.

Czasem dzieje sie tak, ze jesli ktos pozostawi ciezkie uzbrojenie i ma-szeruje szybko, pokonujac 100 li w poowie normalnego czasu, nie zatrzy-mujac sie ani w dzien, ani w nocy, moze utracic trzech dowdcw. Mogaoni zostac schwytani przez szybkie oddziay wroga. Dlatego lzejsze od-dziay powinny wyruszac pierwsze, a ciezsze i powolniejsze moga poda-zac za nimi, lecz nawet stosujac te zasade, tylko 1/10 armii moze przybycna miejsce bitwy.

TU MU: Normalnie armia pokonuje odlegosc 30 li w ciagu dnia, costanowi jeden etap. Forsownym marszem moze pokonac dwa etapyw ciagu jednego dnia. Mozna pokonac dystans 100 li maszerujac bezspoczynku dzien i noc. Jesli marsz jest kontynuowany w ten sposb,niektre oddziay moga wpasc w niewole. Sun Tzu przestrzega, zepodczas forsownego marszu na miejsce bitwy moze dotrzec tylko 1/10caej liczby armii. Moze tez miec na mysli sytuacje, w ktrej do-wdca, w celu uzyskania przewagi wybiera co dziesiatego, odpornegona trudy zonierza z caej armii i z taka sia pospiesza naprzd, abyzajac dogodna pozycje, reszte armii ukrywajac w niewielkim dystan-sie i odwodzie. Zatem z dziesieciu tysiecy zonierzy, jedynie tysiacmoze stanac u celu. Odwody powinny doaczac stopniowo: niektrepznym ranem, niektre dopiero po poudniu, tak, aby nikt nie pozo-sta w tyle i doaczy do tych, ktrzy go wyprzedzili. Taki pospiesznymarsz musi byc bezszelestny. W celu uzyskania przewagi powinienmiec na celu zajecie punktu waznego strategicznie. Wtedy nawettysiac wojownikw bedzie w stanie go obronic w czasie, kiedy pozo-stae oddziay beda do nich doaczac.

W forsownym marszu na dystans 50 li moze zginac dowdca ciezkichwozw, moze sie tez zdarzyc, ze przetrwa tylko poowa armii. W marszuna odlegosc trzydziestu li, w trudnej sytuacji mozna utracic 1/3 armii.Oznacza to, ze armia ktra pozostawia ciezki sprzet, moze tez utracic za-pasy zywnosci.

45

LI CHAN: Zapory z zelaznych scian nie sa tak wazne jak ziarnoi zapasy pozywienia.

Ci, ktrzy nie znaja warunkw grskich i lasw, niebezpiecznychprzeeczy, podmokych ak i bagien nie powinni zajmowac sie prowa-dzeniem wojsk. Ci, ktrzy nie uzywaja miejscowych przewodnikw, niebeda w stanie uzyskac korzystnej pozycji w nieznanym terenie.

TU MU: Ksiega Kuan Tzu powiada: Dowdca musi przede wszys-tkim zapoznac sie z mapa terenu, z ktrej dowie sie o niebezpiecz-nych miejscach dla prowadzenia wozw bojowych i transportowych,gdzie znajduje sie brd na rzece, wawozy strategiczne, wazniejszerzeki, umiejscowienie wzgrz i pagrkw, rozpadlin, lasw, bagienporosych trzcina. Winien rwniez poznac odlegosci drg, rozmiarymiast i miejscowosci, miasta przygraniczne, a takze, gdzie znajdujasie owocujace sady. Wszystko to musi byc poznane, jak rwniez aktu-alnie powstajace i zanikajace przeszkody w terenie. Wszystkie te faktygenera powinien zachowac w pamieci, tylko wtedy nie utraci prze-wagi w terenie.

Li Ching powiedzia: Powinnismy wybrac najodwazniejszych ofice-rw oraz tych o najwyzszej inteligencji i rozwadze, uzyc miejscowychprzewodnikw. Nalezy w tajemnicy przekroczyc gry i bezszelestnieprzemierzyc lasy, zacierajac za soba slady. Czasem uzywamy treso-wanych zwierzat, aby nasladoway ruchy wojsk lub wypuszczamytresowane ptaki z przytwierdzonymi naszymi kapeluszami, podczasgdy sami pozostajemy w doskonaym ukryciu. Nastepnie uwaznienasuchujemy odlegych dzwiekw, wytezamy wzrok, aby przeniknacprzestrzen. Wyostrzamy zmysy, aby w pore uprzedzic niebezpieczen-stwo. Obserwujemy ruch powietrza i slady na dnie potokw, aby prze-konac sie, czy wrg nie przeprawia sie w tym miejscu. Sledzimyruchy wierzchokw modych drzew, ktre mogyby wskazac przyby-cie wroga.

HO YEN-HSI: Po zapoznaniu sie z instrukcjami dotyczacymi prze-prowadzania armii, zagebiamy sie w nieprzyjazny kraj. Nasza kul-tura nie miaa tu dostepu, a porozumienie jest niemozliwe. Nara-zeni na wpadniecie w puapke, czyz to wszystko nie jest trudne?Jesli przybede z niewielka armia, wrg moze rozbic ja w sposb zdra-dziecki. Sytuacja atakujacego i broniacego sie jest skrajnie odmienna.Tym bardziej, gdy wrg koncentruje sie na obronie i uzywa wielumylacych wybiegw. Jesli nie mamy dobrego planu, gubimy sie


w domysach. Odwazne rzucenie sie naprzd na spotkanie niebezpie-czenstwa moze spowodowac kleske lub wpadniecie w zasadzke. Ma-szerujac na oslep narazamy sie na niespodziewana potyczke. Gdyzatrzymamy sie na noc, niepokoja nas faszywe alarmy, jesli pospie-szamy nieprzygotowani, narazamy sie na puapki. Przypomina toprowadzenie armii pszcz i tygrysw w krainie smierci. Jak mozemyporadzic sobie z umocnieniami sporzadzonymi przez buntownikwlub wykurzyc ich z kryjwek? Dlatego tez, w kraju wroga: gry, rzeki,wzniesienia, pagrki i doliny traktujemy jak punkty strategiczne,z ktrych mozemy sie bronic, zas lasy, zarosla, krzaki i wyniose trawymoga posuzyc nam za kryjwke. Odlege drogi i sciezki, rozmiarymiast i miejscowosci, odlegosci z wioski do wioski, rozpadliny czyustapienia terenu, gebokosc roww nawadniajacych, poozeniespichlerzy, rozmiar armii przeciwnika, rodzaj jego uzbrojenia wszystko to musi byc w peni poznane. Wtedy dopiero mozemy opa-nowac wroga i wzglednie atwo go pochwycic.

Wojna jest sztuka wprowadzania wroga w bad. Poruszaj sie naprzd,a jesli masz przewage, wykorzystuj szanse zawarta w danej sytuacji, od-powiednio rozpraszajac i koncentrujac swoje siy. Uderzajac, badz szybkijak wiatr, a w powolnym marszu statyczny niby wielki las. Robiac wypadi penetrujac teren badz szybki jak ogien, gdy sie zatrzymasz badz nieru-chomy jak gra. Badz zmienny jak pynace chmury, a gdy trzeba szybki jakbyskawica. Kiedy grabisz kraj wroga, podziel swoje siy, jesli go podbi-jesz, sprawiedliwie rozdziel zyski. Rozwaz sytuacje i wtedy dopierodziaaj. Ci, ktrzy znaja sztuke prawidowego manewru w celu uzyska-nia przewagi, zostana zwyciezcami.

Ksiega Zarzadzania Armia powiada: Jesli gos niknie w bitewnymzgieku, uzywane sa gongi i bebny. Jesli oddziay w bitwie nie moga do-kadnie sie rozpoznac, uzywane sa proporce i flagi. Gongi i bebny, pro-porce i flagi sa przeznaczone do oznaczenia oddziaw. Jesli oddziaymoga sie w ten sposb porozumiewac, to odwazni wojownicy nie bedawysuwac sie zanadto naprzd, ani tez tchrzliwi pozostawac w tyle.Zwiazane to jest ze sztuka prowadzenia ataku.

TU MU: Prawo Wojenne ustanawia: Ci, ktrzy chca wyprze-dzic szyki oraz ci, ktrzy chca zrejterowac, beda scieci. Kiedy ge-nera Wu Chi walczy przeciwko panstwu Ching znalaz sie oficer,ktry przed bitwa nie potrafi powsciagnac swego zapau. Wyprzedziszyki, wpad w szeregi wroga i galopujac powrci z dwoma gowamiu sioda. Wu Chi rozkaza go sciac. Komisarz armii broniac oficera

47

zwrci sie tymi sowy do generaa: To jest zdolny oficer, nie powi-nienes go usmiercac. Wu Chi odpar: Nie zaprzeczam jego zdolno-sciom, lecz jest on nieposuszny. Egzekucja zostaa wykonana.

Aby oznaczyc skrzyda i utrzymac komunikacje ze swymi oddziaaminoca, walczace strony uzywaja wielu trab i bebnw, a za dnia flag i pro-porcw.

TU MU: Tak, jak wieksze formacje zawieraja w sobie mniejsze, takwieksze obozy zawieraja szereg mniejszych. Oddzia wozw, ciezkiegosprzetu, prawe i lewe skrzydo armii maja swoje obozy. Sa one ufor-mowane w okrag, podzielony na kwatery, w centrum tego kregu znaj-duje sie namiot gwnodowodzacego. Wszystkie podobozy stykaja siew poblizu centrum okregu, tak, ze cay obz noca przypominagwiezdna konstelacje Pi Lei (Alfa Centaura). Dystans pomiedzydwoma podobozami nie wiekszy niz sto pretw, a nie mniejszy nizpietnascie pretw. Utworzone pomiedzy nimi drogi i przejscia, umoz-liwiaja przemarsz oddziaw. Umocnienia obozu acza sie ze soba po-przecznymi belkami, tak ze kazde z nich broni czesciowo dostepu dosasiedniego. Na przecieciu wszystkich drg w obozie, wzniesiony jestniewielki fort, na szczycie ktrego noca ponie ogien. Wewnatrz tegoziemnego fortu wydrazone sa tunele, ktrymi przedostaja sie straz-nicy. Po zapadnieciu zmroku, kiedy straznik syszy gosy bebnw do-chodzace z czterech stron obozu, zapala ogien na zelaznym ruszcie,na szczycie fortu. Dzieki temu, jesli wrg zaatakuje w nocy, moze byczauwazony. U wszystkich bram obozu znajduja sie latarnie tak, zewrg nie wie, czy lepiej zaatakowac ze wschodu, z zachodu, z p-nocy czy poudnia. Jesli straz dostrzeze wroga, daje sygna bebnemdobrze syszalnym w centrum obozu (w miejscu dowodzenia), a takzewe wszystkich podobozach. Kazda czesc obozu ma obowiazek odpo-wiedziec na ten sygna. Noca wszystkie latarnie mocno swieca, tak, zejest tu jasno jak w dzien. Wieczorem, kiedy dowdcy strazy zamknawszystkie bramy, pilnie wypatruja, czy nie nadciaga nieprzyjaciel.Kazda brama jest na noc mocno zaparta skrzyzowanymi belkami.Nasza jedyna obawa jest uderzenie wroga w nocy, jesli jednak za-atakuje moze byc pewien, ze bedzie odparty.

Jest mozliwe, ze armia straci ducha, a jej dowdca odwage.

HO YEN-HSI: Wu Chi powiedzia: Odpowiedzialnosc za powo-dzenie miliona ludzi na wojnie zalezy od jednostki. Dowdca mozew nich wyzwolic ducha zwyciestwa.


MEI YAO-CHEN: Jesli armia straci morale, moze rwniez upascduch dowdcy.

CHANG Y: To serce okresla mistrzostwo dowdcy. Porzadek i po-mieszanie, odwaga i tchrzostwo sa to przymioty serca. Dlatego ktosbiegy w pokonywaniu wroga doprowadza go do pasji, tym osabia goi dopiero wtedy uderza. Prbuje go rozwscieczyc, zmylic, doprowa-dzic do leku. W ten sposb osabia serce przeciwnika i jego zdolnoscplanowania.

Wczesnie rano duch jest rzeski, w ciagu dnia traci wigor, a wieczoremmysli powracaja do swojej siedziby. Dlatego biegli w wojennym rzemiosleunikaja zetkniecia z wrogiem, kiedy ten jest peen wigoru, atakuja wtedy,kiedy jest wyczerpany, a zonierze ukadaja sie do snu. Jest to kontrolawarunkw wewnetrznych.

Zachowujac ad i spokj swego wojska czekaja na nieporzadek i bezadwsrd oddziaw wroga. Jest to kontrola warunkw zewnetrznych.

TU MU: W ciszy i spokoju nie potrzeba obawiac sie nadchodzacychwypadkw.

HO YEN-HSI: Dla pojedynczego generaa, ktry z finezja musi pa-nowac nad milionowa armia ustawiona naprzeciw wroga o sile stutysiecy tygrysw, niezbedna jest wiedza o posuwaniu sie naprzdi wycofywaniu. W obliczu nie konczacych sie zmian musi byc madryi elastyczny. Powinien rozwazyc w swym umysle wszelkie mozli-wosci. Jesli jest staego serca, a jego rozsadek nie jest zmacony, tozmienne okolicznosci nie pozbawia go rwnowagi. Jak mgbysprostac nagym sytuacjom, znajdujac sie w pomieszaniu? Kiedy na-stapia zaskakujace, niebezpieczne okolicznosci, na pewno bedzie tegoswiadomy. Czy byby zdolny panowac nad niezliczona liczba sytuacji,bedac pomieszanym?

Zblizajac sie do miejsca bitwy oczekuje wypoczety nadejscia wroga.Z dobrze nakarmionymi zonierzami, liczac na zmeczenie i wygodzeniewroga. Jest to kontrola warunkw fizycznych.

Biegli w rzemiosle wojennym unikaja konfrontacji z wrogiem naciera-jacym z dobrze przygotowanymi oddziaami, jak rwniez z tymi, ktrzyuderzaja z wielkim impetem. Jest to kontrola czynnikw zmieniajacych sieokolicznosci. Dlatego sztuka dobrze wyposazonych oddziaw jest unika-nie starcia z wrogiem zajmujacym tereny wzniesione i pagrki.

49

Kiedy wrg jest gotw do uderzenia z gry w doline, nie przeciwsta-wiaj sie. Nie atakuj jego wyborowych oddziaw. Omijaj zastawione pu-apki i sieci.

MEI YAO-CHEN: Ryba, ktra wpada w siec jest schwytana;oddzia, ktry wpadnie w puapke jest pokonany.

CHANG Y: Ksiega Trzech Strategii powiada: W rozpietej sieciz pewnoscia znajdzie sie choc jedna ryba.

Nie pozwl osabionemu wrogowi wrcic na swoje tereny. Otoczo-nemu odetnij droge ucieczki.

TU MU: Ukaz wrogowi droge ucieczki, stworzy to w jego umyslewizje unikniecia smierci, a wtedy uderz w tym wasnie miejscu.

HO YEN-HSI: Kiedy genera Tsao Tsao okrazy Hu Kuana, tenwyda taki rozkaz: Jesli miasto upadnie, jego obroncy maja byc spa-leni zywcem. Cae miesiace oblezenia nie doprowadziy do podda-nia miasta. Tsao Jen powiedzia: Kiedy miasto jest otoczone, sprawanajwazniejsza jest dowiesc, ze istnieje mozliwosc przetrwania. Terazpanie, jak zapowiedziaes, kazdy z obroncw musi walczyc do upa-dego, chroniac wasne zycie. Mury miasta sa mocne i posiada ono


niezbedny zapas pozywienia. Jesli zaatakujemy je otwarcie, stracimywielu zonierzy i oficerw. Jesli pozostaniemy tu w oblezeniu, mozeto zajac zbyt wiele czasu. Rozbic sie obozem pod murami miasta lubuderzyc na obroncw gotowych walczyc az do smierci nie jest dobrymplanem. Tsao Tsao posucha tej rady i odstapi od oblezenia.

Nie naciskaj na wroga w jego ulu.

TU YU: Ksiaze Fu Chai powiedzia: Dzikie pszczoy napadnietew ulu walcza desperacko. Tym bardziej odnosi sie to do ludzi. Jeslisa przekonani, ze nie ma innego wyjscia, beda zazarcie walczyc az dosmierci.

Podczas panowania cesarza Hsan z dynastii Han, Chao Chung--kuo mia za zadanie stumic powstanie plemienia Chiang. LudzieChiang dostrzegli jego wielka armie, porzucili ciezki ekwipunek i wy-cofali sie w zakole Ztej Rzeki. Droga do nich prowadzia gebokimwawozem, dlatego Chung-kuo nie mg zaatakowac ich otwarcie.Ktos zauwazy: Choc mamy wielka odwage, posuwamy sie bardzopowoli. Chung-kuo odpowiedzia: Oni sa zdesperowani, nie mogeich naciskac. Jesli bym to uczyni, pognaja na nas na oslep, nie liczacsie z przewaga. Jesli ich przycisne, rzuca sie na nas jak tygrysy, wal-czac az do smierci. Wszyscy dowdcy przytakneli: To racja!

Zosta tu omwiony sposb prowadzenia oddziaw.

VIIIDZIEWIEC ZMIENNYCH WARUNKW

O glnie biorac sposb powoania oddziaw jest taki, ze dowdcauzyskuje nakaz od panujacego, aby zwoac zaciag oraz uzbroic armie.1. Nie powinienes rozbijac obozu na terenie nisko poozonym.

2. Na terenie pocietym drogami, poacz sie ze sprzymierzencami.

3. Nie zatrzymuj sie na terenie otwartym.

4. W terenie zamknietym konieczne sa zapasy zywnosci.

5. Bitwe wydaj na pustkowiu.

6. Istnieja drogi nie nadajace sie do przemarszu.

7. Istnieja oddziay, ktrych nie nalezy zaczepiac.

8. Sa miasta, ktrych nie powinno sie oblegac.

9. Istnieja tereny, ktrych nalezy unikac.

WANG HSI: Doborowe oddziay, moim zdaniem, moga posuzyc zaprzynete na wroga. Nie powinno sie atakowac wroga ustawionegow idealnym szyku.

TU MU: Prawdopodobnie odnosi sie to do wroga ustawionego w do-godnej pozycji strategicznej lub ukrytego za szczelnymi murami,ktry ma za soba spichrze pene ziarna i zapasw, a ktrego zadaniemjest zniszczenie naszej armii. Jesli moge zaatakowac miasto i zdobycje, wtedy nie jestem w stanie szybko poruszac sie dalej (na tereniewroga, jak to byo zaznaczone wyzej). Poza tym, jesli nie zdobedemiasta pierwszym szturmem, moze to znacznie osabic sie mojejarmii.

51

52 ROZDZIA VIII. DZIEWIEC ZMIENNYCH WARUNKW

Sa przypadki, w ktrych bezposrednie rozkazy wadcy nie musza bycuwzgledniane.

TSAO TSAO: Wyposazony w immunitet wadcy genera zasadniczonie powinien byc ograniczony przez jego rozkazy.

TU MU: Wei Liao Tzu mawia: Zbrojenie sie jest zowrzbne. Walkaprzeciwstawia sie szlachetnosci. Genera jest Ministrem Smierci,ktry nie jest odpowiedzialny przed Niebem, a tym bardziej Ziemia,przed wrogiem na jego terenie, a co dopiero przed swoim wadca.

CHANG Y: Krl Fu Chai powiedzia: Jesli widzisz klarowna sy-tuacje, dziaaj. Nie czekaj na rozkazy!.

Dlatego genera, ktry jest biegy w rozpoznawaniu DziewieciuZmiennych Warunkw Terenu, wie jak poprowadzic swoje oddziay.

CHIA LIN: Genera musi polegac na swojej zdolnosci oceny sytuacji,na swoim rozsadku, nie moze byc sterowany przez rutyne w zmienia-jacych sie warunkach.

Genera, ktry nie rozumie nastepstw Dziewieciu Zmiennych Warun-kw, nie bedzie w stanie wykorzystac do swoich celw nawet tego terenu,ktry wczesniej pozna.

CHIA LIN: Zwyciezajac przeciwnosci, dowdca otrzymuje nagrode.

53

Dziaan wojennych nie powinien prowadzic ktos, kto nie rozumie tak-tyki odnoszacej sie do Dziewieciu Zmiennych Warunkw, nie bedzie tezw stanie efektywnie uzyc swoich oddziaw, nawet jesli teoretyczniepozna zagadnienie Pieciu Zmiennych Posuniec.

CHIA LIN: Piec Zmiennych Posuniec to:

1) droga: chociaz mozna wybrac najkrtsza to moze sie ona okazacbezuzyteczna, jesli jest niebezpieczna lub pena puapek;

2) armia: ktra mozna by zaatakowac, lecz z powodu determinacjizonierzy znajdujacych sie bez wyjscia, ktrzy beda walczyc do upa-dego, nie powinna byc zaatakowana;

3) miasto: ktre choc lezy w izolacji od innych miast wroga i mogo bybyc zdobyte, gdyby nie dobrze zorganizowana obrona i aprowizacja,gdzie dowdca obrony jest madry genera, a jego doradcy sa lojalni;tego miasta lepiej nie zdobywac;

4) teren: chociaz moze byc dogodny, nie bedzie podbijany, poniewazgenera zdaje sobie sprawe, ze po zdobyciu moze byc trudny do obronylub zajecie go opzni ruchy armii, co moze ja narazic na kontrataki brak korzysci z zajetej pozycji;

5) rozkazy panujacego: chociaz powinno sie je przestrzegac, mogabyc zignorowane, jesli genera jest swiadomy tego, ze narazaja one naniebezpieczenstwo armie, ktra jest w polu. Zaleznie od okolicznoscii czasu warunki te musza byc brane pod uwage, lecz nie powinny bycstosowane pochopnie.

Z tego powodu madry genera w swoich rozwazaniach musi uwzgled-nic czynniki sprzyjajace i niesprzyjajace.

TSAO TSAO: Przewiduje on niebezpieczenstwa ukryte w pozor-nych korzysciach, dostrzega rwniez korzysci ukryte w sytuacjachniebezpiecznych.

Biorac pod uwage dominujace czynniki, ukada realny plan; gdybypolega na czynnikach niezbyt waznych, napotkaby na trudnosci w prze-prowadzeniu swego planu.

TU MU: Jesli chce uzyskac przewage nad przeciwnikiem, musze bycswiadomy nie tylko sposobu w jaki on uderza, ale takze jakim kosztemmoze to sie odbyc.

54 ROZDZIA VIII. DZIEWIEC ZMIENNYCH WARUNKW

HO YEN-HSI: Korzysc i brak korzysci sa w naturalny sposbwymienne. Dlatego czowiek oswiecony geboko rozwaza kazdy ruch.

Ten, kto stara sie zastraszyc wroga, najpierw zarzuca mu niesprawnedziaanie.

CHIA LIN: Zamiary i plany zaszkodzenia wrogowi nie sprowadzajasie do jednej metody. Czasem przeciaga sie na swoja strone ludzimadrych i szlachetnych, z otoczenia wrogiego wadcy, aby pozba-wic go doradcw. Czasem wysya sie ludzi zdradzieckich i niebez-piecznych w celu rozbicia jego administracji. Wysya sie tez faszyweinformacje, aby odsunac ministrw od wrogiego suwerena. Mozna tezwysac biegych rzemieslnikw, aby oferujac swoje wyroby, doprowa-dzili do zubozenia jego ludu. Mozna sprezentowac wrogowi zdolnychmuzykw i tancerzy, aby zmienili jego upodobania. Mozna tez wysacwrogiemu wadcy piekna kobiete, aby go omamia.

Madry genera osabia wroga utrzymujac go wciaz w wojennym pogo-towiu. W odpowiednim czasie prowokuje go do wymarszu, ukazujac muzudne korzysci, a sam czeka dobrze przygotowany. Wojenna Doktrynaradzi nie prowokowac wroga, kiedy ten nie atakuje, ale polegac raczej naswojej gotowosci obrony, nie skupiac sie na przewidywaniu jego ataku,tylko uczynic siebie niezwyciezonym.

HO YEN-HSI: Ksiega Strategii Wu powiada: Kiedy na swieciepanuje pokj, ludzie honoru pozostawiaja miecze u swego boku.

Istnieje piec cech charakteru dowdcy, ktre moga byc niebezpieczne:

1. Jesli jest zuchway, moze byc zabity.

TU MU: Gupi, lecz odwazny genera to prawdziwa kleska. WuChi powiedzia: Kiedy ludzie rozmawiaja o dowdcy, przedewszystkim mwia o jego odwadze, jednak jakby na to nie spojrzec,odwaga jest tylko jedna z cech generaa. Genera peen brawurymoze wprowadzic armie w niebezpieczna sytuacje bez mozliwosciodwrotu.

2. Jesli jest tchrzliwy, bedzie schwytany.

HO YEN-HSI: Ssu-ma Fa powiada: Ten, kto ma szacunek dlainnych, tego ominie niezdecydowanie i wahanie sie. Niezdecydo-wanie u generaa jest wielka kleska.

55

3. Jesli jest porywczy, atwo go zwiesc.

TU YU: Czowieka impulsywnego atwo rozwscieczyc i nawetdoprowadzic do smierci. Ktos, kto atwo wpada w zosc jest gru-bianski, zapalczywy i gwatowny. Nie uswiadamia sobie konse-kwencji swoich dziaan.

WANG HSI: Podstawowa cecha charakteru dowdcy jest staosc.

4. Jesli jego poczucie honoru jest zbyt subtelne, mozna go atwo obrazic.

MEI YAO-CHEN: Ktos, kto czuje, ze musi walczyc o swojareputacje, z niczym sie nie liczy.

5. Jesli jest zanadto wspczujacy, mozna go dreczyc.

TU MU: Ktos, kto jest humanitarny i wspczujacy oraz obawiasie zmian, nie jest w stanie odpowiednio wykorzystac swego po-ozenia. Nie bedzie zdolny rwniez do odwrcenia zej sytuacji,bez odrzucenia korzysci, ktre ma aktualnie w reku.

Oto zostao tu wymienionych piec niekorzystnych cech charakteru do-wdcy, ktre moga stac sie przyczyna kleski w operacjach militarnych.Nieuniknionym rezultatem tych przypadkw jest rozpad armii i smiercgeneraa, dlatego powinny byc one geboko rozwazone.

IXRUCHY WOJSK

Z ajmujac pozycje i oczekujac wroga, po przekroczeniu gr zasadniczonalezy pozostac blisko traktw. Rozbij obz na wzniesieniu, ustawia-jac sie frontem do poudnia. Wydaj bitwe na przeeczy, a nie na wzniesie-niu. Tym bardziej, jesli zajaes pozycje w grach.

Po przekroczeniu rzeki zachowaj od niej pewien dystans. Jesli posuwa-jacy sie naprzd wrg tez przekroczy rzeke, nie atakuj go od razu na jejbrzegu. Korzystne jest uderzenie wtedy, kiedy poowa jego armii bedziejeszcze zajeta przeprawa.

HO YEN-HSI: W okresie od wiosny do jesieni ksiaze panstwa Sungprzeprawia sie ze swa armia do krainy Hung, aby pokonac armiegeneraa Chu. Armia Sung rozwinea szyki zanim wszystkie od-dziay Chu zdazyy przejsc na druga strone rzeki. Minister Wojnystwierdzi: Wrogw jest wielu, a nas mao. Prosze o pozwolenieuderzenia, zanim wszyscy przeprawia sie przez wode. Ksiaze Sungodpar: Nie zezwalam. Kiedy armia Chu caa przeprawia sie, leczjeszcze nie uformowaa szykw, Minister Wojny ponownie popro-si ksiecia o zezwolenie na atak, a ten ponownie odmwi: Jeszczenie teraz. Kiedy oni osusza sie, mozemy uderzyc. W konsekwencjiarmia Sung zostaa pobita. Ksiaze dosta sie do niewoli, a dowdcyprzednich oddziaw zostali zabici.

Sun Tzu - Sztuka Wojny

Documents

Transcript of Sun Tzu - Sztuka Wojny

The Sun - Western Universitybasu/teach/ast020/notes/sun.pdf · Optical Depth Radiation is absorbed within the Sun due to opacity κ λ. Note that the mean free path of a photon is

Aiko Sample - sun-beadle.com

White dwarf Sirius B · 2019. 10. 21. · White dwarf Sirius B Sirius binary at 2.6 pc Orbital period: 50.1 y Sirius A M = 2.1 M sun-star (main seq.) T eff= 9900 K L = 25.4 L sun

Stellar coronae and the Sun · 2016. 5. 10. · 3D stellar corona: Doppler-Zeeman-Imaging ¾AB Doradus cool active star (K2V) Teff ≈4000K half as luminous as our Sun (0.4 L ) fats

•Sources of energy for Sun •Nuclear fusion •Solar neutrino ...burrows/classes/204/sun.interior.pdf · •Sources of energy for Sun •Nuclear fusion •Solar neutrino problem

Sun Tzu - Sztuka wojny

El sueño chino. De Sun Yat-sen a Xi Jinping

Sun Planet Connection Lecture 2013 | MPS

July - August Book Settingelamkulamjerusalemmtc.in/images/bulletin-16_0708.pdf · July 17 th Sun 5.30 pm Mr. Cherian Kurien Ph : 2304693 Aug 07th Sun 5.30 pm Mr ... July 04 th Mon

Sun p7 Manual 2

ESTUDO TEÓRICO SOBRE O EFEITO DO NÚMERO DE …©bora... · ” (Sun tzu) RESUMO Este trabalho compreende um estudo teórico, visando investigar a magnitude e a natureza da

Sun Tzu - Strona główna: Uczelnia Łazarskiego · SUN TZU: Sztuka Wojny. [Tyt. oryg. Bing Fa], wyd. popr., rozsz. Opracowanie graﬁczne, skład 1 i korekta: Jarosław Paterczyk

Kero Sun Catalog

Earth sun angle

EL ARTE de LA GUERRA - Omegalfa · V antes de Cristo. La colección de ensayos sobre el arte de la guerra atribuida a Sun Tzu es el tratado más antiguo que se conoce sobre el tema.

Προσφορές Δεκεμβίου 2011 FERROLI SFL & SUN P7 / P12

MH ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΟΠΛΑ (NON LETHAL WEAPONS)lki.gr/Files/Study_Non-lethal_Weapons.pdf · Η Τέχνη του Πολέμου, Sun Tzu Εισαγωγή Αναπόσπαστο

Eight planets around the Sun + moons around most every one + asteroids flying out in space + meteoroids all.

06 Sun Radiation

1 Beam Test Results of USTC LMRPC modules (50cm) Yongjie Sun presnted by Hongfang Chen.