ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΤΟΡΟΝΤΟ (ΚΑΝΑΔΑ) ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

‘Ας είναι το ναι σας ναι και το όχι σας όχι’ (Ματθ. 5.37): Τι σημαίνει αυτό στο πλαίσιο της Ελληνικής Παιδείας;

Σπύρου Βολονάκη Δ/ντή Γραφείου Παιδείας Ιεράς Μητρόπολης

spyros@volonakis.ca

28η Κληρικολαϊκή Συνέλευση

St. Catharines, Ontario 7 Ιουλίου 2015

‘Ας είναι το ναι σας ναι και το όχι σας όχι’ (Ματθ. 5.37): Τι σημαίνει αυτό στο πλαίσιο της Ελληνικής Παιδείας;

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέμα του φετινού συνεδρίου της Κληρικολαϊκής, όπως όλοι γνωρίζετε βασίζεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, το οποίο μιλά για μια εσωτερική ακεραιότητα και δέσμευση στον Λόγο του Θεού. Στο πλαίσιο της ελληνικής παιδείας, τι σημαίνει η φράση ‘ας είναι το ναι σας, ναι και το όχι σας, όχι;’ Η απάντηση στην ερώτηση αυτή βρίσκεται στο σύνολο των απαντήσεων που δίνουμε στα παιδιά μας και στους μαθητές μας στα ακόλουθα ερωτήματα: α. Γιατί πρέπει να μάθω ελληνικά; β. Γιατί πρέπει να πηγαίνω στο Ελληνικό Σχολείο; γ. Θα πρέπει να είμαι περήφανος / η για την ελληνική μου κληρονομιά και γιατί; δ. Πώς ωφελεί η ελληνική ταυτότητα στο ότι είμαι Καναδός / ή; ε. Γιατί πρέπει να πηγαίνω στην Εκκλησία;

Όμως, τι σημαίνουν στην πραγματικότητα όλα αυτά; Πείθουμε τα παιδιά μας όταν τους δίνουμε απλές απαντήσεις ή μήπως τα ωθούμε στο να απορρίψουν τελικά αυτές τις αξίες; Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να στραφούμε πέρα από τις απλές απαντήσεις, έτσι ώστε να αντιληφθούμε την ουσία του θέματος. Αυτό απαιτεί να εκτιμήσουμε και να κατανοήσουμε τις παραδόσεις μας, την κληρονομιά μας και τις αξίες μας. Στη συνέχεια ακολουθεί το πιο δύσκολο ερώτημα: πώς να μοιραστούμε την ελληνική μας γλώσσα, τον πολιτισμό μας, τις παραδόσεις και την Ορθοδοξία με τα παιδιά μας με τέτοιο τρόπο που να έχει νόημα, ώστε να τα αποδεχθούν. Με τη φράση ‘ναι, και να σημαίνει ναι' και 'όχι και να σημαίνει όχι' δείχνουμε να κατανοούμε την κληρονομιά μας και τις παραδόσεις μας και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να τα μεταδώσουμε στα παιδιά μας. Για να απλοποιήσουμε τη φράση, προτείνουμε να την προσεγγίσουμε με βάση δύο σκέψεις: το ‘τι’ και το ‘πώς’. Το ‘τι’ είναι η ελληνική μας γλώσσα, οι ελληνικές ορθόδοξες αξίες και η ελληνική μας κληρονομιά. Το ‘πώς είναι τα σχολεία μας, οι εκκλησίες μας, οι διδακτικές μέθοδοι και η ποιότητα αυτών των μεθόδων. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε αυτά τα δύο θέματα, το ‘τι’ και το ‘πώς’, είναι σημαντικό να τα εξετάσουμε στο περιβάλλον στο οποίο επιζητούμε να μεταδώσουμε τη γνώση. Το να πούμε απλώς ‘ναι’ και ‘όχι’ είναι εύκολο αλλά το να εννοούμε το ‘ναι’ και το ‘όχι’ πετυχαίνοντας έτσι το στόχο μας, αυτό είναι δύσκολο και απαιτεί δέσμευση, αποφασιστικότητα, θάρρος και σκληρή δουλειά από όλους μας. Το πρώτο μέρος αυτής της παρουσίασης θα εστιάσει στο ‘τι’. Το δεύτερο μέρος στο ‘πώς’. Θα ολοκληρώσω την παρουσίασή μου με μερικές σκέψεις για τις προκλήσεις που αφορούν το μέλλον, τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να τις αντιμετωπίσουμε, καλώντας σας, να σκεφτούμε από κοινού πιθανές απαντήσεις που θα έχουν απήχηση στις Κοινότητες και θα είναι πιο ουσιαστικές

ώστε να μπορέσουμε να τιμήσουμε την κλήση του Ιησού σε όλους μας: «Ας είναι το ναι σας, ναι και το όχι σας, όχι». Οι παραδόσεις μας, τα έθιμά μας και οι ελληνορθόδοξες αξίες μας

Έχω μιλήσει σε πολλές περιστάσεις για την αξία της ελληνικής εκπαίδευσης, της ελληνικής παιδείας ως κάτι βασικού στην καλλιέργεια της ταυτότητάς μας. Φέτος, θα επιθυμούσα να εστιάσω στην αντίληψη της «Παράδοσης» και να την εξετάσω ως το μέσο με το οποίο μπορούμε να έχουμε πρόσβαση και να καλλιεργήσουμε τον ελληνικό μας πολιτισμό και την ελληνορθόδοξη ταυτότητά μας που έχουμε κληρονομήσει από τους πατέρες και τις μητέρες μας. Η ελληνική λέξη “Παράδοση” σημαίνει κληρονομιά. Αναφέρεται στα έθιμα και τις παραδόσεις που μας έχουν παραδοθεί. Η λέξη κυριολεκτικά σημαίνει όλα όσα μας έχουν παραδοθεί. Η κληρονομιά μας αναφέρεται σε όλα όσα έχει να μας προσφέρει ο πολιτισμός μας. Μιλά για ιδέες και έργα που έχουν διατηρηθεί ανέπαφα μέσα στο χρόνο, τις αξίες μας που είναι εμπεριστατωμένες και έχουν διαμορφώσει την καθημερινή μας ζωή. Είναι σημαντικό η διατήρηση και προώθηση της κληρονομιάς μας να μην συγχέεται με κάτι στατικό, δηλαδή συντηρητικό ή κάτι που είναι αποστεωμένο και κολλημένο στο παρελθόν, ως κάτι που πρέπει να απορριφθεί. Μια τέτοιου είδους σύγχυση ενέχει τον κίνδυνο να προχωρήσουμε στον δρόμο της αμφιβολίας και της απόρριψης. Στην πραγματικότητα, εμπεριέχεται στην έννοια της κληρονομιάς και της «Παράδοσης», η προσδοκία ότι τα έθιμα και οι παραδόσεις μας, που μας έχουν παραδοθεί, θα αποτελέσουν το θεμέλιο προκειμένου να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε με θετικό τρόπο. Αυτή η εξέλιξη μπορεί και πρέπει να συμπεριλάβει τις καναδικές μας εμπειρίες με τις θεμελιώδεις αξίες. Η διαδικασία της εξέλιξης απαιτεί να σκεφτούμε τι θα σημαίνει το ‘ναι’ που θα πούμε και τι το ‘όχι’. Αν σκεφτούμε την κληρονομιά μας ως το μέσο προόδου, τότε θα αναπτυχθούμε και η ζωή των παιδιών μας θα εμπλουτισθεί με τις αξίες που θα μπορούν να τα προωθήσουν στο μέλλον. Αν αγνοήσουμε ή απορρίψουμε την κληρονομιά μας, τότε η δική μας ανάπτυξη θα περιορισθεί. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι ότι τα έθιμα και οι παραδοσιακές μας συνήθειες είναι απίθανο να αντέξουν στη δοκιμασία του χρόνου. Πώς μπορεί λοιπόν η κληρονομιά μας να διαμορφώσει την ανάπτυξή μας; Ένας πολιτισμός, και κατ’ επέκταση και η κληρονομιά που συνδέεται με τον πολιτισμό αυτό, υπάρχει μόνο στη συνέχεια του χρόνου. Διαπερνά διαφορετικές περιόδους, εποχές και κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Αναπτύσσεται με τρόπους τέτοιους ώστε να συνδυάζει τις αξίες του παρελθόντος με τις απαιτήσεις του παρόντος και τις προβλεπόμενες ανάγκες του μέλλοντος. Κάθε στάδιο στην ανάπτυξη ενός πολιτισμού είναι διαφορετικό από το προηγούμενο αλλά επίσης άρρηκτα δεμένο με το παρελθόν. Κατά την έννοια αυτή, οι βασικές αξίες προωθούνται, ακόμα κι αν αναπτύσσονται, ή βρίσκουν έκφραση σε διαφορετικούς τρόπους. Η διάρκεια, συνέχεια και αλληλεπίδραση των διαφορετικών σταδίων της ιστορίας αντανακλούν την αναγκαιότητα να διατηρήσουμε το παρελθόν, να μάθουμε από το παρελθόν, να το χρησιμοποιήσουμε ως το θεμέλιό μας, αλλά στη συνέχεια να το προβάλουμε στο μέλλον με έναν ουσιαστικό τρόπο που να ανταποκρίνεται στην καθημερινότητα.

Η δυναμική αυτή είναι βασική για τις απαντήσεις που προσπαθούμε να δώσουμε στα ερωτήματα που έθεσα στην αρχή της παρουσίασης αυτής: γιατί να μαθαίνουμε την ελληνική γλώσσα, γιατί να μελετάμε τον ελληνικό πολιτισμό, γιατί να πηγαίνουμε στο ελληνικό σχολείο, γιατί να ακολουθούμε τον ελληνορθόδοξο τρόπο ζωής; Προκειμένου να κατανοήσουμε την ελληνική μας ταυτότητα, είναι αναγκαίο να αρχίσουμε με την κατανόηση της κληρονομιάς μας. Ο καλύτερος τρόπος πρόσβασης στην κληρονομιά μας και προώθησής της είναι η μελέτη της ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας και της ελληνορθόδοξης θρησκείας μας. Κατά την έννοια αυτή, η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και των ελληνορθόδοξων παραδόσεων δεν αποτελεί απλώς ένα επικοινωνιακό εργαλείο. Υπεισέρχεται στην ουσία της κατανόησης της κληρονομιάς μας και της ενσωμάτωσής της στη διαμόρφωση της ταυτότητάς μας και της ταυτότητας των παιδιών μας. Προκειμένου να εκτιμήσουμε τη διάσταση αυτής της επιτακτικής ανάγκης, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τη συγκεκριμένη αξία της γλώσσας μας, της ιστορίας μας, της θρησκείας μας, της μουσικής και των τεχνών. Α. Γλώσσα

Η προώθηση της ελληνικής ταυτότητας και η εκτίμηση της κληρονομιάς μας δεν αποτελεί δύσκολο έργο μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής μας ζωής, ιδιαίτερα αν συνειδητοποιήσουμε τον βαθμό στον οποίο έχει διεισδύσει στον δυτικό τρόπο σκέψης. Η ελληνική γλώσσα αποτελεί τη βάση της ελληνικής μας παράδοσης, όπως π.χ. της Αγίας Γραφής και των έργων των Αγίων Πατέρων, ή των κειμένων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, λογοτεχνικών, φιλοσοφικών, ιστορικών και δραματικών έργων. Η αξία της ελληνικής γλώσσας επεκτείνεται πέρα από τον πλούτο της παράδοσής μας. Από ετυμολογική άποψη, η ελληνική γλώσσα απαντά στις επιστήμες και στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για τη μελέτη των επιστημών, όπως για παράδειγμα τη γεωμετρία, τη φυσική, τη χημεία ή την ιατρική. Εκτός των επιστημών, η ελληνική γλώσσα μαζί με τη λατινική έχουν ευρέως επηρεάσει το λεξιλόγιο σύγχρονων ευρωπαϊκών γλωσσών, ιδιαίτερα της αγγλικής και γαλλικής γλώσσας. Αν σκεφτούμε ότι το 40% του λεξιλογίου των γλωσσών αυτών είναι ελληνικές λέξεις τότε μπορούμε να εκτιμήσουμε την έμφυτη αξία που έχει το να μάθουμε να μιλάμε, να διαβάζουμε και να γράφουμε ελληνικά. Δεν είναι τυχαίο ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα διδάσκεται σε πολλά κρατικά σχολεία των ευρωπαϊκών χωρών καθώς και στην Ανατολή. Ούτε είναι τυχαίο ότι τη σημερινή εποχή στην Ιαπωνία, Ταϊβάνη και άλλες γειτονικές χώρες της Άπω Ανατολής τα παιδιά μαθαίνουν στο σχολείο για τον Παρθενώνα, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τον Πλάτωνα και την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, την αρχαία τραγωδία και κωμωδία. Η ελληνική γλώσσα διεισδύει στην καθημερινή μας ζωή ακόμα κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε. Το γεγονός αυτό από μόνο του τοποθετεί τα παιδιά μας σε μία προνομιούχο θέση και οφείλει να κάνει τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας εφικτή και ουσιαστική. Η ουσιαστική και εις βάθος γνώση της ελληνικής γλώσσας μπορεί να βοηθήσει στην πρόσβαση σε σκέψεις και ιδέες που είναι καθαρά ελληνικές, τις οποίες οι διάφορες μεταφράσεις των ιστορικών, λογοτεχνικών και φιλοσοφικών κειμένων στην καλύτερη περίπτωση μπορούν απλώς να τις προσεγγίσουν.

Β. Ιστορία Παρόμοια προς την ελληνική γλώσσα, η εκτίμηση της σημασίας της ιστορίας,

του πολιτισμού και των ριζών μας μέχρι τη σύγχρονη εποχή μπορεί να συντελέσει στην εξέλιξη και διεύρυνση του δικού μας τρόπου σκέψης. Όπως και με την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, βρισκόμαστε σε προνομιούχα θέση να δεχόμαστε και τον πλούτο της γνώσης που έχει να μας προσφέρει η ελληνική μας ιστορία. Η ελληνική ιστορία από την Αρχαιότητα με τους Περσικούς πολέμους μέχρι την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο έχει διαγράψει μια πορεία αγώνα για την ελευθερία, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ειρήνη και τη δικαιοσύνη. Ο Νεοελληνικός διαφωτισμός μας έχει μεταδώσει κείμενα εμπνευσμένα από τις αρετές των προγόνων μας και τις θεμελιώδεις αξίες για την ελληνική παιδεία, που μέχρι σήμερα αποτελούν την εθνική μας κληρονομιά. Αυτά τα μηνύματα συνδέουν τα παιδιά μας με την ταυτότητά τους αλλά και με τις αρχές που έχουν επηρεάσει τον δυτικό πολιτισμό της Ευρώπης. Γ. Θρησκεία

Η ελληνική ταυτότητα και παιδεία είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ορθόδοξη θρησκεία και παράδοση. Η ορθόδοξη ταυτότητά μας θα ήταν ελλιπής χωρίς την εκτίμηση της ιστορίας της Εκκλησίας μας και τη συμμετοχή μας στη μυστηριακή ζωή. Η εκκλησιαστική εμπειρία παίζει σημαντικό ρόλο και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος στη ζωή και στην αναγέννηση όλων μας. Οι προσδοκίες των πιστών για τις μεγάλες γιορτές της Ορθοδοξίας, τις γιορτές των Αγίων, η συμμετοχή τους στα ιερά μυστήρια κατά τη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους διαμορφώνουν και ενισχύουν έντονα θρησκευτικά αισθήματα. Αξίες που θεωρούμε δεδομένες στην καθημερινή μας ζωή ανάγονται στον λόγο του Θεού και τις ορθόδοξες αξίες. Μπορούμε να προσεγγίσουμε τις αξίες αυτές μέσω της μετάφρασης αλλά πολύ συχνά μια τέτοιου είδους προσέγγιση αποτελεί μία κατά προσέγγιση κατανόηση του αληθινού νοήματος. Η αναπόσπαστη σύνδεση της ελληνικής γλώσσας με τη μελέτη των θρησκευτικών μας διδαχών εμπλουτίζει τον πνευματικό κόσμο των παιδιών μας. Δ. Μουσική, Λογοτεχνία και Τέχνη

Η γλώσσα, η ιστορία και η θρησκεία ως τα διαμορφωτικά στοιχεία της ελληνικής μας κληρονομιάς, παρέχουν τα μέσα εκτίμησης της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας, και τους τρόπους με τους οποίους η κληρονομιά μας ενσωματώνεται στην ταυτότητά μας. Η διαχρονική αξία του πολιτισμού μας έχει πραγματική απήχηση μόνο αν μπορεί να εκτιμηθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα. Στον κόσμο της λογοτεχνίας, τα έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Διονύσιου Σολωμού, του Μακρυγιάννη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιώργου Σεφέρη και πολλών άλλων σύγχρονων λογοτεχνών και ποιητών, δεν μπορούν να γίνουν το ίδιο κατανοητά σε μετάφραση, όπως στην ελληνική γλώσσα. Ενώ τα έργα τους έχουν παγκόσμια αναγνώριση, η αξία τους βρίσκεται στο ότι αντανακλούν τον πλούτο της ιστορικής κληρονομιάς και στο ότι συλλαμβάνουν το πνεύμα της ελληνικής ταυτότητας. Μόνο με μία ανεπτυγμένη σημασία της ελληνικής ταυτότητας και την κληρονομιάς μας μπορούμε να αποδεχτούμε και να κατανοήσουμε σε βάθος τα νοήματα των έργων αυτών.

Στον κόσμο της μουσικής, έχουμε μια συμβιωτική σχέση ανάμεσα σ’ αυτό που ακούμε, όταν το ακούμε, και αυτό που κάνουμε όταν το ακούμε. Αυτά μπορεί να είναι: • τα τραγούδια και οι μουσικές συνθέσεις του Κουγιουμτζή, του Απόστολου Καλδάρα, του Λοΐζου, του Τσιτσάνη, του Σαββόπουλου, • η παραδοσιακή μουσική από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, • η μουσική του Θεοδωράκη, του Χατζηδάκη, • η μουσική των συγχρόνων τραγουδιστών και μουσικοσυνθετών, όπως του Γιάννη Ξενάκη και του δικού μας Χρήστου Χατζή, • οι βυζαντινές ωδές, ύμνοι και μουσική που ακούμε στις εκκλησίες και τα μοναστήρια.

Τα έργα αυτά αντανακλούν τις αξίες μας, τις παραδόσεις και τα έθιμά μας. Ίσως να μην μπορούμε να εκτιμήσουμε τη συμβιωτική ποιότητα της μουσικής αν δεν καταλαβαίνουμε την ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία και τις ορθόδοξες αξίες μας. Εντούτοις, ίσως αρχίσουμε να προσεγγίζουμε την κληρονομιά μας μέσω της μουσικής. Τα ‘πανηγύρια’ είναι ένα πρώτο παράδειγμα συμβίωσης. Είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι, αυτές οι συγκεντρώσεις δεν αφορούν μόνο το σουβλάκι, την πίτα και τη δυνατή μουσική. Μάλλον αντιπροσωπεύουν μια επέκταση της κοινωνικής μας ζωής. Ανάγονται στη στενή σχέση της λειτουργικής ζωής μέσα στην εκκλησία και τη συνέχιση της κοινωνίας στο πανηγύρι, έξω από την εκκλησία. Θα ήθελα να υπογραμμίσω πόσο αναπόσπαστη είναι η μουσική στην πνευματική μας ανάπτυξη, την κατανόηση της κληρονομιάς μας και την συνύπαρξή μας με τους άλλους γιορτάζοντας και πανηγυρίζοντας όλοι μαζί. Πώς μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στην ελληνική μας κληρονομιά;

Όπως ανέφερα στην αρχή, η εκτίμηση του ‘τι’ αποτελεί μόνο ένα τμήμα του θέματος που προκύπτει από την κατανόηση της φράσης ‘ναι και να είναι ναι’ και ‘όχι και να είναι όχι’. Το επόμενο και πιο δύσκολο ερώτημα είναι πώς μπορούμε να μεταδώσουμε την κληρονομιά μας στις νέες γενιές, τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Ίσως να είναι προφανές αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η ελληνική εκπαίδευση και η ελληνική παιδεία είναι βασικά στοιχεία στη μετάδοση της ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής κληρονομιάς και των ελληνορθόδοξων αξιών μας. Η παιδεία χρειάζεται να γίνει κατανοητή σε όλες της τις διαστάσεις: γνώση και μετάδοση της γνώσης, διδασκαλία μεθόδων και προσεγγίσεων και εμπειρική μάθηση. Οι πηγές της παιδείας αυτής είναι οι γονείς μας, οι ευρείες οικογένειες, οι φίλοι μας, οι εκκλησίες, τα σχολεία, οι δάσκαλοί μας και οι ιερείς και πνευματικοί μας σύμβουλοι. Το σύνολο όλων αυτών των θεσμών εμπλουτίζουν τα παιδιά μας με αιώνιες αλήθειες, που θα δώσουν νόημα στη ζωή τους. Ο πλούτος της κληρονομιάς μας είναι τέτοιος ώστε δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ελληνική εκπαίδευση μπορεί να συντελέσει στο να αποκτήσουμε νέο νόημα στις καθημερινές μας προκλήσεις, να θέσουμε υψηλούς στόχους, να διαμορφώσουμε εκ νέου τον νου και την ψυχή μας ώστε να επέλθει ειρήνη και αρμονία στην κοινωνία. Οι πηγές μας με τις οποίες ολοκληρώνεται η ελληνική παιδεία περιλαμβάνουν ιστορίες των παππούδων και γιαγιάδων μας, δημοτικά τραγούδια και αφηγηματικές ιστορίες, όπως π.χ. του Παπαδιαμάντη και του Μακρυγιάννη, που έχουν μεγαλώσει γενιές πολλές. Μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν τη διδασκαλία ποιημάτων και προσευχών που θα μαθαίνουν οι μαθητές απέξω. Τα παιδιά θα μπορούσαν να μάθουν

τα τροπάρια και τους βίους των Αγίων. Η συμμετοχή τους στη ζωή της εκκλησίας είναι σημαντική για να διευρύνουν τις εμπειρίες που θα τα βοηθήσουν να προχωρήσουν στην πνευματική ολοκλήρωση. Το να μαθαίνουν για την ελληνική ιστορία, τους ήρωές μας, την ελληνορθόδοξη πίστη και τους βίους Αγίων και Πατέρων της Εκκλησίας στο πέρασμα των αιώνων μπορεί να αποτελέσει μία εμπειρία που εμπλουτίζει τη γνώση και τη σκέψη, καθώς εισάγει τον ρόλο των προτύπων στα παιδιά μας και ενισχύει την κληρονομιά και τις αξίες μας. Με άλλα λόγια, η εκτίμηση της κληρονομιάς μας μέσω της ελληνικής εκπαίδευσης θα προσφέρει στα παιδιά και τα εγγόνια μας γνήσιες σύγχρονες κοινωνικές απόψεις που ίσως τα εμπνεύσουν και πλαισιώσουν τη ζωή τους. Δηλαδή, μέσω της ενημέρωσης και εκτίμησης τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα προβάλουν την κληρονομιά μας στις επόμενες γενιές. Τέλος, άμεσα συνυφασμένη με την ελληνική εκπαίδευση και την ελληνική γλώσσα είναι μία μεθοδολογία μάθησης που καλλιεργεί, αν και μη εμφανώς, την κριτική και δημιουργική σκέψη. Το πλούσιο λεξιλόγιο, οι γραμματικές δομές και η σύνταξη, συντελούν στη δημιουργία κριτικής σκέψης. Στο επίκεντρο βρίσκεται η προώθηση του πνεύματος της αγάπης, της φιλίας, του σεβασμού και της συνεργασίας. Με άλλα λόγια, ως ένα μέσο επικοινωνίας, η ελληνική γλώσσα προσφέρει ένα εμπλουτισμένο λεξιλόγιο με όλες αυτές τις αντιλήψεις στην ουσία της. Δεν είναι γι’ αυτό τον λόγο τυχαίο ότι η ελληνική γλώσσα συνδέει τις ελληνορθόδοξες αξίες μας και μας δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε τη σημασία τους. Προκλήσεις στο ‘πώς’

Αν θέλουμε να συνειδητοποιήσουμε τους στόχους της ελληνικής εκπαίδευσης και της ελληνικής παιδείας, θα προχωρήσω τώρα στο πιο επίμαχο σημείο, τις προκλήσεις που ανοίγονται στο μέλλον. Και λέγοντας ότι είναι το πιο κρίσιμο σημείο, δεν θέλω να φανώ αρνητικός. Εντούτοις, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε μαζί κάποιες πραγματικότητες και να συνεργαστούμε όλοι μαζί έτσι ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις αυτές.

Η πραγματικότητα είναι ότι η σύνδεση της καθημερινής μας ζωής με την κληρονομιά μας δεν αποτελεί πάντοτε εύκολο στόχο. Κατά το παρόν, σε πολλές πόλεις του Καναδά, η προώθηση της ελληνικής γλώσσας και των ορθόδοξων αξιών είναι αρκετά ενθαρρυντική δεδομένων των ατομικών πρωτοβουλιών και των προσπαθειών των σχολείων κάθε κοινότητας και των τοπικών εκπαιδευτικών και πολιτιστικών φορέων.

Η εξελικτική φύση της κληρονομιάς ενός ατόμου, όπως προβάλλεται στο μέλλον, θα εκτεθεί σε αρκετές επιδράσεις και ιδέες. Οι αξίες που έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου ίσως αμφισβητηθούν. Στο σημείο αυτό τα παιδιά και τα εγγόνια μας καλούνται να διακρίνουν ανάμεσα στις αξίες, τις ιδέες και τις εμπειρίες που συνάδουν με την ελληνική μας κληρονομιά και σε εκείνες που δεν έχουν καμία σχέση. Και εδώ το ερώτημα ‘το ναι να είναι ναι’ και το 'όχι να είναι όχι’ αποκτά ζωτική σημασία. Η δυνατότητα να κάνουν αυτές τις διακρίσεις, θα εξαρτηθεί από τη δύναμη της δικής μας παιδείας, και από τη μετάδοση των αξιών μας έτσι ώστε να αποβούν θεμελιακές στη ζωή των παιδιών μας.

Η δυνατότητα να κάνουν αυτές τις διακρίσεις θα εξαρτηθεί επίσης και από την προθυμία μας να αναγνωρίσουμε ότι η κληρονομιά μας, όπως εμείς τη βιώνουμε θα είναι ίσως διαφορετική απ’ αυτήν που θα βιώσουν τα παιδιά μας. Η καρδιά ορισμένων από εμάς, για παράδειγμα, ίσως να χτυπά πιο γρήγορα όταν ακουμπάμε ελληνικό έδαφος, λόγω των εμπειριών της δικής μας ζωής. Αυτό όμως μπορεί να έχει αλλά και να μην έχει καμιά σχέση με τις αντιδράσεις των παιδιών μας. Παρομοίως, πρέπει να θυμόμαστε ότι όταν φέρνουμε τα παιδιά μας κοντά στην κληρονομιά μας, αυτό το κάνουμε μέσα σε ένα καναδικό πλαίσιο και αναπόφευκτα συναγωνιζόμαστε πλήθος αξιών και παραδόσεων. Το να υιοθετήσουμε μια στάση με παρωπίδες ή να επιδιώξουμε να απομονώσουμε τα παιδιά από άλλες εμπειρίες είναι απίθανο να είναι αποτελεσματικό, ειδικά αν σκεφτούμε μακροπρόθεσμα. Ίσως να έχει ένα πρόσκαιρο αποτέλεσμα όταν τα παιδιά μας είναι μικρά, αλλά δεν μπορεί να έχει καμία ισχύ όταν μεγαλώσουν και ανοίξουν τα φτερά τους για τη δική τους ζωή. Η πιο συνετή προσέγγιση είναι να εξοπλίσουμε τα παιδιά μας με τις κατάλληλες γνώσεις και εμπειρίες, έτσι ώστε τα ίδια, με δική τους πρωτοβουλία να φτάσουν στο σημείο να μπορούν να πουν ‘ναι και να εννοούν το ναι’ και ‘όχι και να εννοούν το όχι’. Αν στραφούμε τώρα στις προκλήσεις των σχολείων μας, η πιο σημαντική είναι η διαφοροποίηση των γλωσσικών ικανοτήτων των μαθητών και η έκθεσή τους στην ελληνική γλώσσα. Έχουμε παιδιά που προέρχονται από μεικτούς γάμους, που μιλούν και μαθαίνουν δύο επιπλέον γλώσσες εκτός από την αγγλική και τη γαλλική. Υπάρχουν παιδιά δεύτερης ή περισσότερα τρίτης γενιάς, που οι ευκαιρίες που έχουν για ακούσματα ή για ομιλία της ελληνικής γλώσσας είναι περιορισμένες ή σχεδόν ανύπαρκτες. Έπειτα, ας μην ξεχνάμε ότι όπως περνούν τα χρόνια οι γιαγιάδες και οι παππούδες δεν μιλούν απαραίτητα την ελληνική, έτσι όπως την μιλούσαν οι δικοί μας παππούδες και γιαγιάδες. Το ποσοστό των μαθητών, που χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα στις καθημερινές τους δραστηριότητες και επισκέπτονται την Ελλάδα συχνά είναι μικρό. Τα παιδιά που μπορούν να το κάνουν αυτό, φυσικά, καλλιεργούν την ελληνική γλώσσα και την χειρίζονται με μεγαλύτερη άνεση. Η διαφοροποίηση στις γλωσσικές ικανότητες απαιτεί μεγάλες προσπάθειες του διδακτικού προσωπικού. Απαιτεί επίσης εξειδίκευση και διδακτικές τεχνικές. Όσο πιο μεγάλη είναι η ανάγκη τόσο πιο δαπανηρή γίνεται η εκπαίδευση. Μια άλλη πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η ελληνόγλωσση εκπαίδευση στον Καναδά είναι ότι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί αποσύρονται λόγω συνταξιοδότησης. Έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα δύσκολο να αντικατασταθούν οι δάσκαλοι αυτοί με εκπαιδευτικούς που να κατέχουν τη γλώσσα και να έχουν τα απαραίτητα διδακτικά προσόντα. Μερικές από τις απαντήσεις που ίσως ανταποκρίνονται στις προαναφερθείσες προκλήσεις μπορούν να εντοπισθούν στην εξέταση των ακολούθων λύσεων: • Η συλλογή και η οργάνωση του διδακτικού υλικού και της μεθοδολογίας σύμφωνα με τις αρχές διδασκαλίας της Ελληνικής ως γλώσσας κληρονομιάς ή ξένης γλώσσας και η αξιοποίηση στοιχείων που συνδέουν την ελληνική γλώσσα με την αγγλική προωθεί και στηρίζει τη διδακτική πράξη. • Η προσαρμογή της ύλης και οργάνωσης των τμημάτων προετοιμασίας για την Ελληνομάθεια και τα ενδιαφέροντα των μαθητών αποτελούν ένα νέο σημείο αναφοράς.

• Η αντιστοίχιση των αναλυτικών προγραμμάτων του Ελληνικού Σχολείου με αυτά του καναδικού εκπαιδευτικού συστήματος. • Η βελτίωση και ο εμπλουτισμός των πολιτιστικών προγραμμάτων με την προσθήκη μουσικής/μουσικών οργάνων, καλών τεχνών και αθλητικών δραστηριοτήτων. Και σε άλλες παρουσιάσεις μας έχουμε τονίσει ιδιαίτερα το ρόλο της μουσικής και του θεάτρου στη διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας. • Η συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. • Η δημιουργία προγραμμάτων ηλεκτρονικής διδασκαλίας και υποστήριξης της Ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης . • Η αξιοποίηση δυνατοτήτων σύνδεσης των σχολείων με την Ελλάδα και με σχολικές μονάδες του Καναδά και της διασποράς με την αδελφοποίηση τάξεων χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. • Η λειτουργία θερινών σχολείων από τα οποία να έχει ο μαθητής τη δυνατότητα να αποκτά creditsπου να αναγνωρίζονται από το ημερήσιο Σχολείο του στον Καναδά. • Η λειτουργία κατασκηνώσεων, και η αμοιβαία φιλοξενία μαθητών. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναγνωρίσω τις εξαιρετικές επιτυχείς κατασκηνώσεις της Ιεράς μας Μητρόπολης και των Κοινοτήτων μας στον Καναδά. Η αφοσίωση των ιερέων μας και πολλών εθελοντών που στηρίζουν αυτή την πρωτοβουλία, θα πρέπει να αναγνωρισθεί και η προσπάθεια αυτή να επεκταθεί. • Εκπαιδευτικά ταξίδια στην Ελλάδα που φέρνουν τον μαθητή σε επαφή με τις ρίζες του, τον πολιτισμό μας, τα αρχαιολογικά μέρη, τα μουσεία και τα ήθη κι έθιμα του λαού μας. Οι επισκέψεις σε χωριά, που μπορούν να φέρουν τον μαθητή σε επαφή με την αγροτική ζωή, οι επισκέψεις σε μοναστήρια και η συμμετοχή σε πανηγύρια, οι σχέσεις με συγγενείς και φίλους, καθώς επίσης και οι καλοκαιρινές διακοπές με ξαδέλφια ή φίλους, που μπορούν να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο και τις πολιτισμικές εμπειρίες. Όλα αυτά συντελούν σημαντικά στην ανάπτυξη ελληνικής συνείδησης και ελληνορθόδοξης ταυτότητας. • Τέλος, η εξοικείωση του μαθητή με τη θρησκεία, που μπορεί να γίνει απλά και συνειδητά, με τη συμμετοχή στην εκκλησιαστική και μυστηριακή ζωή συντελεί στην ενίσχυση της ελληνορθόδοξης ταυτότητας. Η συμμετοχή στο κατηχητικό σχολείο, στις ομάδες νέων, στην εκκλησιαστική και κοινοτική χορωδία και άλλες δραστηριότητες. Τέτοιου είδους εμπειρίες θα δώσουν τη δυνατότητα και θα προετοιμάσουν τα παιδιά μας να αντιληφθούν το μέτρο των ορθοδόξων αξιών μας και παραδόσεων, ώστε να αναπτυχθούν πνευματικά μέσω της γνώσης και της εμπειρίας. • Η συστηματοποίηση μιας συνεργασίας με Πανεπιστήμια και οργανισμούς που μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως: -Τα Πανεπιστήμια της Κρήτης, της Πάτρας, του Αιγαίου και του Simon Fraser στη Βρετανική Κολομβία. -Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας με το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας (και με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχει θέσει σε εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2007 ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα στο διαδίκτυο για όσους διδάσκουν την ελληνική γλώσσα στο εξωτερικό, με τίτλο 'Διαδρομές στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας'. Η συμμετοχή εκπαιδευτικών που είναι δωρεάν στο σημείο αυτό, δίνει την ευκαιρία να προωθηθεί η επιμόρφωση του διδακτικού δυναμικού.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όταν κάποιος έχει μια ολιστική προσέγγιση στην προώθηση και τη διατήρηση της ταυτότητάς μας και όταν συνδέονται οι καθημερινές μας δραστηριότητες με την πολιτισμική μας κληρονομιά, το έργο της διατήρησης και προώθησης των αξιών μας, της γλώσσας μας, και της θρησκείας μας θα είναι εφικτό και ευκολότερο. Η ανάπτυξη και προώθηση της ελληνορθόδοξης ταυτότητας και παράδοσης χρειάζεται για τη διάπλαση των χαρακτήρων των παιδιών μας γιατί αυτή θα τα φέρει κοντά στις ρίζες τους. Όσο πιο κοντά βρίσκονται στις ρίζες τους και στις ρίζες των οικογενειών τους, τόσο πιο εύκολο θα είναι να αναπτύξουν την αίσθηση μιας συνειδητής ελληνορθόδοξης ταυτότητας, την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου, την αίσθηση της εξέλιξης και συνέχειας, και την επιθυμία μετάδοσης αυτής της ταυτότητας στα παιδιά τους.

GREEK ORTHODOX METROPOLIS OF TORONTO (CANADA) OFFICE OF GREEK EDUCATION

“Let your yes be yes and your no be no” Matthew (5:37): What Does that Mean in the Context of Greek Education?

Spyros Volonakis Director, Office of Greek Education

Greek Orthodox Metropolis of Toronto (Canada) spyros@volonakis.ca

28th Biennial Assembly

St. Catharines, Ontario July 7, 2015

“Let your yes be yes and your no be no” Matthew (5:37): What Does that Mean in the Context of Greek Education?

INTRODUCTION The theme of this year’s Clergy-Laity conference, as you all know is based on a passage

from the Gospel of Matthew which speaks of an inner integrity and commitment to the

word of God.

In the context of Greek Education, what does it mean to say “let your yes be yes and your

no be no”? The answer to this question lies in the sum total of the answers we give to our

children and our students to the following questions:

a. Why do I have to learn Greek? b. Why do I have to go to Greek School? c. Should I be proud of my Greek heritage and why? d. How does my Greek identity contribute to who I am as a Canadian? e. Why do I have to go to Church? f. Why should I believe in God?

We have all, from time to time tried to answer these questions in various simple ways. But what does all that really mean? Are we convincing our children when we give them

such answers or are we inviting them to be dismissive?

In my view, we have to go beyond those answers to understand what lies behind them.

That requires us to have our own appreciation and understanding of our traditions and

customs, our heritage, and our values. Once we have that understanding, we get the

much harder and pressing question: how to share our Greek language, our culture, our

traditions and our Orthodox faith with our children in a way that is meaningful, and that

they can embrace.

Saying ‘yes to yes’ and ‘no to no’ gets at exactly the relationship our understanding of our

heritage and traditions and the ways that might transmit them to our children. To simplify

the expression, it helps to think about the expression in terms of two ideas: the ‘what’

and the ‘how’. The ‘what’ is our Greek language, our Greek Orthodox values and our

Greek heritage. The ‘how’ is our schools, our churches, our teaching methods, and the

quality of those methods. To address both of those questions, we must consider them

against the backdrop of our contemporary challenges and within the environment within

which we seek to impart that knowledge. To what will we say yes and to what will we say

no? At the end of the day, saying ‘yes, to yes’ and ‘no to no’ requires commitment,

determination, courage and hard work from all of us.

The first part of this presentation shall focus on the ‘what’. The second part of the

presentation shall focus on the ‘how’. I will conclude with some thoughts about the

challenges that lie ahead, the ways we might address those challenges, and I will invite all

of you to think of the range of answers that would resonate in your communities and that

would be most meaningful so that you can all honour Jesus’ direction to all of us: “Let

your yes be yes and your no be no”.

Our Traditions, Our Customs and Our Greek Orthodox Values I have spoken on numerous occasions about the value of Greek Education as something

that is essential in the cultivation of our identity. This year, I would like to focus on the

concept of ‘Παράδοση’ or ‘Inheritance’ and to think about it as our vehicle through which

we may access and cultivate our Greek heritage, our Greek culture and our Greek

Orthodox identity that we inherited from our fathers and mothers.

‘Παράδοση’ is the Greek word for inheritance. It speaks to the customs and traditions that

are handed down to us. The word literally means all that has been given to us. Our

inheritance speaks to everything that our civilization has to offer. It speaks to the ideas

and deeds that have withstood the test of time, that have become embedded in our ways,

our values, and which have shaped our daily lives.

It is crucial that the preservation and promotion of our inheritance not be confused with

something that is static, that is conservative or that is fixed in the past. Such confusion

runs the risk of walking us down a path of doubt and rejection. In actual fact, embedded

in the concept of one’s inheritance, one’s ‘Παράδοση’, is the expectation that the customs

and traditions that are handed to us is to set our foundation from which we will continue

to evolve. That evolution can be and has to be generous enough to integrate our Canadian

experiences with our foundational values. The process requires us to consider to what it

is that we will say “yes” and to what we will say “no”. If we think of our inheritance as

our vehicle for progress, then we will grow and our children’s lives will be enriched with

the values that they carry forward. If we ignore or discount our inheritance, we can expect

our growth to be compromised. More significantly, our customs and traditional practices

are unlikely to withstand the test of time.

How then does our inheritance give shape to our growth? A civilization, and by extension,

the inheritance that is associated with that civilization exists on a continuum of time. It

transcends different times, periods and socio-political and economical circumstances. It

develops in ways that combines both the values of the past with the demands of the day,

and the anticipated needs of the future. Each stage in the development of a civilization is

different from the previous one but it is also dependent on the past for its growth and

evolution. In that sense, core values are brought forward even if they are articulated or

given expression in different ways. The duration, continuity and interrelation of the

various stages of history, reflect both the necessity to preserve the past, to learn from the

past, to use it as our foundation, but then to project it into the future in a manner that is

meaningful and responsive to the needs of the day.

This dynamic is foundational to the answers we seek to give to the questions such as the

ones I posed at the very beginning: why learn Greek, why study our Greek inheritance,

why go to Greek school, why lead a Greek Orthodox life? To understand our Greek identity

we have to begin with our understanding of our inheritance. The optimal way to access

that inheritance and to bring it forward is through the study of our Greek language, our

Greek history and the Greek Orthodox religion. In that sense, learning the Greek language

and or Greek Orthodox traditions is not just about acquiring a communications tool. It

goes to the very essence of understanding our inheritance and incorporating it into the

essence of our identity and the identity of our children.

To appreciate the depth of this imperative, it is useful to review the particular value of

our language, our history, our religion and our music and arts.

a. Language

Promoting the Greek identity and appreciating our inheritance is not nearly as difficult

when we think of it in terms of our daily life and realize how much it permeates the

Western World’s way of thinking. Beginning with the Greek language we find it at the

base of our Greek tradition, be that the Holy Bible and the works and writings of our Holy

Fathers, or in the ancient writings, be they literary, philosophical, historical, or dramatic

works. But that is not the only value of the Greek language. Greek, etymologically

speaking, is found in the sciences and in the vocabulary that is used to study the sciences,

be that geometry, physics, chemistry or medicine. Beyond the sciences, Greek along with

Latin lies at the heart of English and French. When one realizes that almost 40% of these

languages incorporate Greek words one begins to appreciate the inherent value in

learning to speak, to read and write Greek. It permeates our daily life even if we do not

realize it. That in and of itself places our children in a privileged position and ought to

make the study of Greek accessible and relevant.

b. History

Much like the Greek language, developing an appreciation of our historical roots and the

significance of the Greek civilization to our modern times and modern way of thinking can

enrich our own way of thinking. It is no accident that ancient Greek is taught in the

Canadian public schools as well as many European countries and across the world. Nor is

it an accident that children in the Far East such as Japan, Taiwan and several other nations

learn about the Parthenon, Homer’s Iliad and Odyssey, Plato, Aristotle, ancient Greek

philosophy, ancient tragedy and ancient comedy. As with the learning of the Greek

language, we are again uniquely positioned to receive the wealth of knowledge that our

Greek heritage has to offer. When combined with the thorough knowledge of the Greek

language, that enables us to access thoughts and ideas that are uniquely Greek and that

translations of historical works, even at their best, approximate the real or precise

meanings.

c. Religion

The Greek identity, the Greek language and Greek education are inextricably connected

to our Orthodox religion and traditions. Our Orthodox identity would be incomplete

without an appreciation of our Church’s history and participation in Greek life. The

ecclesiastic experience is an integral and rejuvenating source of our daily life. The

anticipation and celebration of the various high holidays of Orthodoxy, the celebration of

our Saints’ days, our participation in the Holy Sacraments during the Church calendar

fosters positive emotions and sentiments. Values that we take for granted in our daily

lives have as their source the word of God and our Orthodox values. We can access those

values through translation but all too often that approach amounts to an approximation

of the true meaning. The integral connection between the Greek language and the study

of our religious teachings has to be appreciated if we are to enrich our children’s spiritual

wealth.

d. Music, Literature and the Arts

If our language, our history and our religion are the formative ingredients of our Greek

inheritance, they also provide the tools to appreciate our contemporary Greek identity

and the ways that our inheritance is embedded in that identity. After all, the historical

depth of our heritage would mean little if we could not appreciate it in contemporary

terms.

In the literary world, the works of Alexander Papadiamantis, of Dionysios Solomos, of

Makrygiannis, of Odysseas Elytis and of George Seferis are not nearly as accessible in

translation as they are in their Greek language. While their works have received universal

acclaim the value in their works lies in their ability to reflect the depth of their historical

heritage and capture the spirit of that identity. It is only with a developed sense of the

Greek identity and our inheritance that some of the nuanced meanings can be received

and understood.

In music, we have a symbiotic relationship between what we listen to, when we listen to

it, and what we are doing when we are listening to it. Whether they are:

the songs of Kouyioumtzis, of Apostolos Kaldaras, of Loizos, of Tsitsanis, or of

Savvopoulos;

the traditional music from the various regions of Greece;

the dances from all over Greece;

the music of Theodorakis or Hatzidakis;

the music of our contemporary singers and musicians, such as Yiannis Xenakis, or

even our own Christos Hatzis;

the Byzantine chants, hymns and music that we hear in our Churches and

Monasteries.

These works reflect our values, our traditions and our customs. We may not appreciate

the symbiotic qualities of our music if we do not understand the Greek language, our

Greek history, and our Orthodox values. However, we may begin to access our inheritance

through that music. Our ‘panigyria’ (festivals) are a prime example of that symbiosis.

Whether we realize it our not, these occasions are not just about souvlaki, pita, and loud

music. Rather, they represent an extension of our community life. I might add the close

relationship between our liturgical life inside the Church and the continuation of our

communion at the ‘panygiri’ (festival), outside of the Church. This serves to underscore

just how integral music can be vital to our understanding of our inheritance, to our

spiritual growth and to a cohesive relationship building celebration.

How Do We Access our Greek Inheritance?

As I noted at the beginning, appreciating the ‘what’ is only part of the equation when we

seek to respond to the ‘yes to yes’ and the ‘no to no’. The next and more difficult question

is to consider how we are to transmit our inheritance to the next generation – our children

and our grandchildren. Perhaps it is to state the obvious but the reality is that Greek

education is essential to the transmission of our Greek language, our Greek inheritance

and even our Greek Orthodox values. Education has to be understood in all its

dimensions: knowledge and the transmission of knowledge, teaching methods and

approaches, and experiential learning. The sources for that Education include our parents,

our extended families, our friends, our Churches, our schools, our teachers and our priests

and spiritual advisors. The richness of our inheritance is such that our Greek education

can serve to enable us to give new meaning to our everyday challenges, to set high goals,

to give new shape to the mind and soul, to unite us and to bring peace and harmony.

The resources that we can access for Greek education may include stories that our

grandparents tell, folk songs, and narrations such as those of Papadiamantis and

Makrygiannis, that have transcended generations. They may also include the teaching of

poems and prayers to young students by heart. Children may learn about the lives of the

Saints of our Orthodox faith. Their participation in the life of the Church is crucial to

cultivate the experiences that will keep our children within the life of the Church and

which will eventually enable them and prepare them to experience their own spiritual

fulfillment.

Learning about Greek history, its heroes, our Greek Orthodox faith and the lives of the

many Saints and Fathers of the church through the ages can only be an enriching

experience, since it introduces our children to role models and to strengthen our

inheritance and our values. In other words, an appreciation of our inheritance through

Greek education will offer our children and grandchildren with genuine contemporary

social visions that may inspire them and enrich their lives.

Finally, embedded in Greek education and the Greek language is a methodology of

learning, that cultivates, albeit invisibly, critical and creative thinking. The rich vocabulary,

the grammatical structures and the syntax are what engage critical thought. Underlying

is the promotion of the spirit of love, friendship, respect and co-operation. It is therefore

no accident that the Greek language ties into our Greek Orthodox values and enables us

to appreciate its nuances in a way that is enriched by the Greek language for which

translations into other languages are possible but are often only approximations of the

true meaning.

Challenges to the “How”

Against the above theory, if we are to realize the goals of Greek Education, I come to the

hardest part of my presentation - the challenges that lie ahead. In doing so, I do not mean

to be negative or alarmist. However, it is essential that we confront together certain

realities and work together to meet those challenges.

The reality is that the connection of our daily life to our Greek inheritance is not always

an easy task. Presently, in many cities in Canada, the promotion of Greek language and

Orthodox values, is quite encouraging, considering the personal initiatives and the

collective community and local district school boards' efforts.

The evolutionary nature of one’s inheritance, as it is projected forward, is such that it may

be exposed to other influences and ideas. Values that have withstood the test of time

may be shaken and challenged. This is where our children and grandchildren will be called

to distinguish between values, ideas, and experiences that are consistent with our Greek

inheritance and those that are not. This is where allowing the ‘yes’ to be ‘yes’ and the ‘no’

to be ‘no’ becomes so crucial.

The ability to draw those distinctions will depend on the strength of our own education,

the confidence in our own ability to say ‘yes to yes’ and ‘no to no’ and then the

transmission of our values in a way that becomes foundational to our children’s lives.

That ability will also depend on our willingness to recognize that our inheritance, as we

experience it, will be different from the way our children will experience it. Our heart, for

some of us, may beat twice as fast when we touchdown on Greek soil, because of our

own life-experiences. It may or may not make a difference to our children. Similarly, we

have to remember that when we expose our children to our inheritance, we do so in a

Canadian context and we inevitably compete with a multitude of values and traditions.

To take a narrow approach or to seek to insulate our children from those other

experiences is unlikely to be effective, especially in the long-run. It may work in the very

short term when our children are young, but as soon as they spread their wings. The more

prudent approach is equip our children with the appropriate knowledge and experiences

so that they, of their own volition come to say ‘yes to yes’ and ‘no to no’.

Turning specifically to the challenges in our schools, the most significant one lies in the

variability of our students’ language capabilities and their exposure to the language. We

have students coming from mixed marriages who study two languages in addition to

English and French. We have children of second or third generations of Greek descent for

whom the opportunities to listen to or speak Greek are limited or practically non-existent.

After all, let’s not forget that today’s grandparents do not necessarily speak Greek in the

way our own grandparents spoke the language. The percentage of students who use the

Greek language in their everyday activities and visit Greece often is small. These children

cultivate the Greek language and use it with greater ease.

The variability in the language skills demands greater efforts by the teaching personnel.

It also requires special expertise and teaching techniques.

Another reality that Greek language education is faced with in Canada, is the fact that

Greek teachers are retiring or leaving the profession. To date, it has proven difficult to

replace those teachers with educators who are both properly qualified and who are

proficient in the Greek language.

Some of the answers that may respond to the noted challenges rest with the

consideration of the following concepts:

The collection and organization of teaching material and methodology according

to the teaching principles of Greek as a heritage language or a foreign language,

and the resourceful utilization of connecting elements between the Greek and

English language.

The adaptation of teaching material and the organization of classes according to

the students’ knowledge of Greek and their interests.

The connecting of the curriculum of the Greek school with those of the Canadian

curriculum.

The improvement and the enrichment of cultural programs, by including the

teaching of music/musical instruments, arts and athletic activities. In past

presentations, I have emphasized the role of music and theatre in the teaching of

the Greek language.

The systematic training of teachers.

The creation of programs for online teaching and support of Greek language

education.

The connection between schools in Greece and schools in Canada and the

Diaspora, through the use of technology to link classes and students together.

The operation of summer schools with the capacity to offer credit courses that are

acknowledged by the daytime school of the student.

The operation of camp facilities and the mutual hosting of students. In this regard,

I would like to acknowledge the tremendously successful camps of our Metropolis.

The commitment of our Fathers and the many volunteers who are supporting this

initiative ought to be applauded and the effort ought to be expanded.

Educational trips to Greece that will bring the students in contact with their roots,

our civilization, the archaeological sites, the museums and the customs and

traditions of our people. The visits in villages will expose the students to rural life,

while the visits to monasteries and the participation in festivals, the cultivation of

relationships with family and friends, as well as the summer vacations with cousins

or friends may enrich the students’ vocabulary and cultural experiences, all of

which will substantially contribute to the cultivation of a Greek conscience and a

Greek-Orthodox identity.

Finally, the familiarization of the student with religion, which may take place

simply and consciously, by participating in the ecclesiastical life and the Holy

Sacraments, which contributes to the enhancement of the Greek-Orthodox

identity. The participation in Sunday school, in youth groups, in

Church/Community choir, as well as in other church-related activities. Such

experiences are what will enable and prepare our children to grasp the measure

of our Orthodox values and traditions and begin to appreciate their own spiritual

growth.

The establishment of a systematic collaboration with universities and

organizations that can contribute to the improvement of educational programs,

such as:

-The Universities of Crete, Patras, the Aegean, as well as University of Toronto and

Simon Fraser University.

-The Centre for the Greek Language in collaboration with the Greek Ministry of

Education, which has implemented, since August 2007, an online educational

program for all those teaching Greek language abroad, entitled “Routes in

teaching Greek as a foreign language”. The participation of teachers in this action,

which is at no cost, offers the opportunity for promotion of training among the

teaching personnel.

CONCLUDING REMARKS

When one takes a holistic approach to the promotion and preservation of our identity,

and when the connections are drawn between our daily activities and our cultural

inheritance, the task of preserving and promoting our values, our language and our

religion shall be far less onerous. Developing and promoting our Greek-Orthodox identity

is essential to the upbringing of our children because that is what will bring them closer

to their roots. The closer they are to those roots and the roots of their families, the easier

it will be to develop a Greek-Orthodox conscience, a Greek- Orthodox identity, and to

foster a sense of belonging, of continuity and of transmitting that identity to their

children.

To come back where I started off, we can and we must say ‘yes to yes’ and ‘no to no’ in a

way that is deeply committed to the promotion of our Greek inheritance, our Greek

Language and our Greek Orthodox values.