περιεχόμενα σ.lento pero avanzo

η νέα δημόσια διοίκηση

περί ανεργίας

λεκτικοί εποστρακισμοί

η χαμένη τιμήτης Φαίης Μάγιερ

νέο μισθολόγιο στο δημόσιο

το ύψος των μισθών

Κερατέα 2010

στον κόσμο του κεφαλαίου είμαστε όλοι αναλώσιμοι

μικρό σημείωμαγια το πάρκο ναυαρίνου

τίνος είναι τελικάαυτό το χρέος;

η τέχνη ως προϊόν για κατανάλωση

το δόγμα του ΣΟΚΝαόμι Κλάιν

2

6

9

14

17

19

26

31

40

44

47

56

60

editorial

αρσυ

του Γιώργου Παπαλεξίου

Του Αχιλλέα Μπουκουβάλα

Του Κώστα Δεσποινιάδη

Της Δέσποινα Κουτσούμπα

Του Ηλία Βουτσά

Της Κατερίνας Νασιώκα

Του Χρήστου Κωτσάκου

του Αχιλλέα Μπουκουβάλα

Του Γιώργου Παπαλεξίου

της Έλενας Ακύλα

της Ελένης Γιαννάκη

σπείρα: περιοδική έκδοση του συνδικαλιστικού σχήματος Αριστερή Συσπείρωση των Εργαζομένων (ΑΡΣΥ) της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής · συντακτική ομάδα: αριστερή συσπείρωση · σχεδιασμός εντύπου: Κατερίνα Νασιώκα · σχεδιασμός και διαχείριση blog: Γιώργος Παπαλεξίου · Επικοινωνία: Ελένη Γιαννάκη 6976615199 · e-mail: arsy10@gmail.com · url: http:// aristerhsyspeirwsh.wordpress.com Η συμμετοχή στις συναντήσεις του σχήματος και στη σύνταξη του περιοδικού είναι ανοιχτή σε όλους τους εργαζόμενουςτεύχος #6#

edito

Μετά και την τελευταία Γενική Συνέλευση του Συλλόγου μας, τα μέλη της ΑΡΣΥ, αυτού του σχήματος που ξεκίνησε πριν τρία χρόνια επειδή μια χούφτα νέοι εργαζόμενοι -όπως σε κρίση ευφυΐας το έθεσαν κάποιοι- “τσιμπήθηκαν από αριστερή μύγα”, έπεσαν σε ένα είδος κατάθλιψης: η παρουσία των συναδέλφων ήταν μικρότερη από ποτέ, το ενδιαφέρον για να συζητηθούν ουσιαστικές προτάσεις για αλλαγές σε αυτό το σύλλογο ακόμα μικρότερο, και η κουβέντα μονοπωλήθηκε από τους επαγγελματίες (με την καλή και την κακή έννοια του όρου) συνδικαλιστές. Η μόνη πρεμούρα ήταν να τροποποιηθεί το καταστατικό ως προς τυπικότητες όπως το όνομα του συλλόγου, ενώ σοβαρά θέματα όπως το πώς αντιμετωπίζονται οι συμβασιούχοι συνάδελφοι μας, το ότι η Ομοσπονδία δεν θεωρεί απαραίτητο να δώσει λογαριασμό για το τι έκανε τις εισφορές που εδώ και τρία χρόνια καταβάλλουμε (και το τι έκανε γενικώς εδώ που τα λέμε), ή το σκάνδαλο που περιβάλλει το σκεπτικό με το οποίο έγιναν οι τοποθετήσεις των εργαζομένων στις οργανικές θέσεις αυτού του απαράδεκτου οργανισμού της αποκεντρωμένης Διοίκησης, παραπέμφθηκαν στις καλένδες.

Τέθηκαν σοβαρά υπαρξιακά ερωτήματα τόσο για το νόημα της συνέχειας του

lento pero avanzo

σχήματος όσο και για το νόημα του συνδικαλισμού εν γένει. Ενδιαφέρει κανέναν αυτή η ιστορία; Έχει νόημα να συνδικαλίζεσαι; Φταίνε οι συνδικαλιστές που έχουν γίνει γραφειοκράτες; Φταίει ο κόσμος που δεν ενδιαφέρεται να πάρει την τύχη του στα χέρια του; Γιατί όταν ο σύλλογος καλεί σε μια πολιτιστική εκδήλωση ανταποκρίνονται τα 2/3 των εργαζομένων (και καλά κάνουν) ενώ όταν καλεί σε μια συνέλευση που μπορούν να συζητηθούν σοβαρά θέματα που αφορούν το εργασιακό (και πλέον αμφίβολο) μας μέλλον οι περισσότεροι θεωρούν ανώφελο να συμμετέχουν;

Κατόπιν μακρών συζητήσεων και ζυμώσεων, καταλήγουμε στο ότι ίσως οι κακεντρεχείς επικριτές μας είχαν δίκιο: αυτή η αριστερή μύγα συνεχίζει να είναι παρούσα και να μας τσιμπάει κάθε μέρα. Στη σημερινή πραγματικότητα που η πλειοψηφία μοιάζει να έχει τσιμπηθεί από τη νεοφιλελεύθερη μύγα, με πρώτη και καλύτερη την ανάλγητη “σοσιαλιστική” κυβέρνησή μας και τους υποστηρικτές και συμμάχους της εντός και εκτός συλλόγου, είναι πιο κρίσιμο παρά ποτέ να μην παραιτούμαστε. Δεν συζητούμε για όσους πιστεύουν ακόμα στο παραμύθι του εκσυγχρονιστικού νεοφιλελεύθερου ονείρου που μας πλασάρει η κυβέρνηση: αξιοκρατία, ανταγωνιστικότητα, αποδοτικότητα, θα γίνω καλύτερος, θα εξειδικευτώ, θα αποκτήσω προσόντα, θα εμπιστευτώ τη διοίκηση και μια μέρα θα μετέχω κι εγώ στο μοίρασμα της πίτας. Προφανώς αυτοί έχουν άσους κρυμμένους στο μανίκι τους, κάτι θα ξέρουν. Από την εμπειρία μας στο Δημόσιο ξέρουμε πια ότι τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι, ούτε καν στη μικροκλίμακα της Περιφέρειας Αττικής (και νυν Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σωστά) πόσο μάλλον στην ευρύτερη κλίμακα του Δημόσιου

πάω αργά, αλλά προχωράω

2

τομέα. Συνάδελφοι με προσόντα απαξιώνονται τοποθετούμενοι σε θέσεις που δεν αντιστοιχούν στην ειδικότητά τους, αρμοδιότητες και εργαζόμενοι μετακινούνται κατά το δοκούν, όλα για να συνεχίσει να δουλεύει το σύστημα που έχει καθορίσει η Διοίκηση χρόνια τώρα και που δεν κάνει άλλο παρά να εξειδικεύει και να μεταφέρει σαν ιμάντας τη νεοφιλελεύθερη κυβερνητική πολιτική προς τα κάτω, διαδικασία μονόπλευρη και “αναγκαστική”. Σ΄ αυτή τη διαδικασία οι εργαζόμενοι είναι αναλώσιμο υλικό που αφού το εκμεταλλευθούν και απαξιώσουν όσο πάει θα το ξεπουλήσουν όσο όσο όπως και τη δημόσια περιουσία, ώσπου να μην υπάρχει πια δημόσιο και να γίνουμε ένα κράτος-θυγατρική των εταιρειών.

Απευθυνόμαστε λοιπόν σε όσους, όπως κι εμείς, δεν ανήκουν στην ολιγομελή κάστα των τυχερών και των βολεμένων, σε όσους η αξιοπρέπεια και η συνείδηση δεν τους επιτρέπουν να εθελοτυφλούν και να αποδέχονται άβουλα όσα η εξουσία μας σερβίρει αφειδώς. Σε όσους θέλουν στα σοβαρά κάτι να αλλάξει, ακόμα και σ΄ αυτούς που παρασυρμένοι από τη γενικευμένη εθνική κατάθλιψη δεν ελπίζουν πια ότι μπορούμε να καταφέρουμε κάτι. Πρέπει σ΄ αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα όπου ακόμα και τα στοιχειώδη εργασιακά και πολιτικά μας δικαιώματα βάλλονται με περισσό μένος να διατηρήσουμε μια ελάχιστη αισιοδοξία, και δεν εννοώ την τηλεοπτικής φύσης απάθεια -τραλαλά σκίζει η βάρκα τα νερά- αλλά την πίστη πως ο καθένας από μας και πολύ περισσότερο όλοι μαζί έχουν τη δύναμη να κάνουν τη διαφορά.

Είπε ο πρόεδρος του συλλόγου μας απαντώντας στη γνωστή μαξιμαλιστική (αλλά όχι πάντα άδικη) κριτική που του

έγινε, ότι οι δυνατότητες ενός συλλόγου εργαζομένων είναι περιορισμένες, δεν μπορεί π.χ να ανατρέψει το μνημόνιο, ή να αλλάξει την πολιτική της κυβέρνησης. Κατανοητή στάση και θα έλεγε κανείς και ρεαλιστική, αλλά δεν μπορούμε παρά να ρωτήσουμε: Αν δεν αλλάξει η πολιτική αυτής της κυβέρνησης από την πίεση των εργατικών συνδικάτων (και μέσα σ΄αυτά και του δικού μας συλλόγου) και του εργαζόμενου λαού από ποιον θα αλλάξει; Απο τους εκ του ασφαλούς διαφωνούντες βουλευτές της κυβέρνησης και των συνεργατών και ομοϊδεατών της; Ένας λόγος παραπάνω για να παλέψουμε για συντονισμό και κοινή δράση με άλλους συλλόγους και σωματεία. Δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτόν τον πόλεμο, όλοι οι εργαζόμενοι υφίστανται τις επιπτώσεις τις πολιτικής αυτής. Και οι συμβασιούχοι ακόμα παραπάνω. Ξέρουμε πως η ήδη γνωστή άποψη της ΑΡΣΥ για το θέμα αυτό δεν βρίσκει σύμφωνους πολλούς από τους συναδέλφους, όμως σε έναν πόλεμο χρειάζεται κανείς όλους τους συμμάχους που μπορεί να έχει και η λογική της ζούγκλας (όσοι μπήκαμε μπήκαμε δε χωράνε άλλοι) μόνο σε ήττα θα οδηγήσει. Δεν είναι εχθροί μας οι επισφαλείς εργαζόμενοι των 600 ευρώ. Τα επιχειρήματα περί γαλάζιων και πράσινων παιδιών, ή περί ελλιπών προσόντων είναι άκαιρα, αφού όπως έχουμε όλοι διαπιστώσει ούτε η εισαγωγή μέσω ΑΣΕΠ αποτρέπει από τον καιροσκοπισμό και την αντισυναδελφική συμπεριφορά, ούτε τα προσόντα διασφαλίζουν την θέση που μας αξίζει ως εργαζόμενων.

Η εμπειρία προηγούμενων αγώνων και κινημάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες πρέπει να μας εμψυχώνει και να μας παραδειγματίζει: Οι επιταγές της εξουσίας δεν είναι βίβλος που γράφτηκε από σοφούς και

4

δεν αλλάζει. Εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα και πάντως όχι του λαού και των εργαζομένων. Είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης και σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση πρέπει να πάμε ενωμένοι, μαχητικοί και αποφασισμένοι. Είμαστε πολλοί περισσότεροι και η εργασία μας είναι αυτό που κινεί αυτή τη χώρα, χωρίς τους εργαζόμενους οι κυβερνήσεις είναι ανίσχυρες.Ο συνδικαλισμός είναι ένα όπλο πολύ ισχυρό στα χέρια μας και δεν πρέπει να το απαξιώνουμε και να το εκχωρούμε σε “αντιπροσώπους”. Καθένας από μας πρέπει να συμμετέχει σ’ αυτόν τον αγώνα και να φτιάξει το κίνημα που μας αξίζει, ένα κίνημα αντίστασης και ανατροπής μακριά από τις λογικές της συναίνεσης, της συνδιαχείρισης και του διαδρομισμού. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με υποχωρήσεις για να

μην δυσαρεστηθούν οι δυνάμεις της συντήρησης. Δεν είμαστε επιχειρηματίες ή επενδυτές για να κάνουμε ραντεβού σε γραφεία υπουργών. Η δική μας φωνή ακούγεται δυνατά μόνο όταν είμαστε χιλιάδες στο δρόμο, μόνο όταν απεργούμε και απαιτούμε τα αυτονόητα για μια αξιοπρεπή ζωή.

Πρέπει να ζητάμε αυτά που μας αξίζουν ακόμα και αν μας έχουν κάνει στη σημερινή συγκυρία να πιστεύουμε ότι είναι ανέφικτα και να πασχίζουμε για την αλλαγή που θα έρθει βήμα βήμα. Έτσι κάθε αγώνας που κερδίζεται -οσοδήποτε μικρός- θα είναι παρακαταθήκη για το μέλλον και θα προχωράμε από κει και πέρα χωρίς οπισθοδρόμηση και χωρίς να παραιτούμαστε. Για να λέμε κοιτώντας πίσω μας πάω αργά, αλλά προχωρώ.

5

η νέα δημόσια διοίκηση

Στην εποχή του μνημονίου και της «δημοσιονομικής εξυγίανσης», πολύς λόγος γίνεται για τον «προβληματικό», «γραφειοκρατικό», «αναποτελεσματικό» δημόσιο τομέα, τον οποίο ξαφνικά η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήρθε η ώρα να… εξυγιάνει. Προφανώς ο δημόσιος τομέας έχει προβλήματα μόνο που είναι κομματάκι διαφορετικά από αυτά που, με περισπούδαστο ύφος, περιγράφουν.

Θυμίζουμε ενδεικτικά και μόνο την αύξηση του κόστους των υπηρεσιών που παρέχονται στον εργαζόμενο (π.χ. ιατροφαρμακευτική περίθαλψη), τα κενά σε προσωπικό που υπάρχουν στην εκπαίδευση, στην υγεία και στις διάφορες διοικητικές υπηρεσίες όπως είναι οι Διευθύνσεις Αλλοδαπών, την εκχώρηση αρμοδιοτήτων του δημόσιου στον ιδιωτικό τομέα (ιδιωτικοποιήσεις

αρσυ

6

δημοσίων οργανισμών, Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα κ.λπ.) και την περιστολή του λεγόμενου «κοινωνικού κράτους». Μόνο που η όλη γκρίνια περί του «δημοσίου-ασθενή» όχι μόνο δεν αναφέρεται σε αυτά τα προβλήματα, αλλά αντίθετα έρχεται να τα νομιμοποιήσει και να τα επιδεινώσει. Σε όλα τα παραπάνω προστίθενται και οι, κατά καιρούς, δηλώσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Πάγκαλου που φροντίζει να μας υπενθυμίζει ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι είμαστε «τεμπέληδες» και «κοπρόσκυλα».

Στο κάτω- κάτω σκοπός τους είναι να φτιαχτεί μια δημόσια διοίκηση που θα λειτουργήσει υποστηρικτικά στην αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων έχοντας ξεκαθαρίσει το τοπίο από «παρωχημένα προνόμια», όπως η κοινωνική ασφάλιση, η δωρεάν εκπαίδευση και οι υποτυπώδεις προνοιακές δομές προσπαθώντας να αντικαταστήσει το «δυσλειτουργικό» και «αντιπαραγωγικό» κράτος με το Επιτελικό Κράτος ή «Κράτος Νυχτοφύλακα». Οι «φωστήρες» της διοικητικής επιστήμης, που περιφέρουν ως πολύ νεωτεριστικές τις έννοιες του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ (New Public Management) ή της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (Total Quality Manage-ment) και τη διαχείριση Ανθρωπίνων Πόρων (HR), δεν στοχεύουν στο να καλυτερεύσουν τις συνθήκες εξυπηρέτησης του «πολίτη-πελάτη» (όπως τον αποκαλούν) από την Καφκική γραφειοκρατία, αλλά στο να επιβάλλουν την άποψη ότι η λειτουργία του κράτους είναι ουδέτερη και μπορεί να «δεχτεί

βελτιώσεις». Στην πραγματικότητα, όμως, το κράτος δεν καλείται, γενικώς και αορίστως, να εξυπηρετήσει όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης και οικονομικής κατάστασης στο όνομα κάποιας θολής έννοιας περί «δημοσίου συμφέροντος» ή «εθνικής ανάγκης». Εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα.

Όταν αναφέρονται στο «λιγότερο Κράτος» και στην αναδιάρθρωσή του σημαίνει πολύ απλά λιγότερες κοινωνικές παροχές, δημόσιες δομές περίθαλψης, πρόνοιας, εκπαίδευσης, λιγότερους ελεγκτικούς μηχανισμούς για την προστασία των εργαζόμενων, ενώ και η καθαυτό διοικητική λειτουργία του Κράτους-στρατηγείου θα κοστίζει ακριβότερα στον ίδιο τον πολίτη. Με δυο λόγια: πείθοντας τον λαό ότι σηκώνει τα βάρη ενός «σπάταλου» δημόσιου τομέα με υπαλλήλους που «τους πληρώνει από το υστέρημά του με παχυλούς μισθούς για να κάθονται», σκοπεύουν να του φορτώσουν το οικονομικό κόστος κάθε κοινωνικού και δημόσιου αγαθού. Στοχεύουν στη δημιουργία διοικητικών υπηρεσιών που θα είναι απρόσιτες στον απλό πολίτη και που θα του φαίνονται βουνό προκειμένου να φέρει σε πέρας ακόμη και μια απλή διοικητική συναλλαγή. Φυσικά οι ελεγκτικοί μηχανισμοί θα έχουν ελάχιστη ουσιαστική παρέμβαση στην ασυδοσία του κεφαλαίου όπως ήδη συμβαίνει με την υπογραφή επιχειρησιακών συμβάσεων αντί κλαδικών στον ιδιωτικό τομέα. Και βέβαια, όλα αυτά θα είναι εντελώς απροσπέλαστα από τις διεκδικήσεις

7

των εργαζομένων: πώς μπορεί να ζητήσει κανείς φθηνότερο ρεύμα ή μεταφορές, όταν η ενέργεια και οι συγκοινωνίες θα είναι ακριβές και ιδιωτικοποιημένες;

Το Μνημόνιο αναφέρει επί λέξει: «Ο δημόσιος τομέας έχει καταστεί υπερβολικά μεγάλος και πολυδάπανος και πρέπει να γίνει μικρότερος, πιο αποτελεσματικός και ευέλικτος». Δεν έχει σημασία αν η απογραφή του προσωπικού που έγινε το καλοκαίρι έδειξε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα είναι 770.000 (μαζί με τους παπάδες, τους απανταχού συμβούλους και τους λοιπούς αργόμισθους). Δεν έχει σημασία αν οι συγκρίσεις δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει ποσοστό εργαζόμενων στον δημόσιο τομέα 11,4% του συνόλου του εργατικού δυναμικού, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. των 16 είναι 16,4%. Δεν έχει σημασία αν οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων απορροφούσαν το 11,1% του ΑΕΠ, όταν στην Ε.Ε. των 15 ο αντίστοιχος μέσος όρος ήταν 12,08%. Για να λέει το μνημόνιο ότι χρειαζόμαστε «λιγότερο δημόσιο» κάτι θα ξέρει!

Στο όνομα της μείωσης των ελλειμμάτων και της αποπληρωμής του δημόσιου χρέους έχουν ψηφιστεί και εφαρμόζονται πολιτικές ακραίου νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα (π.χ. Καλλικράτης, ασφαλιστικό, ιδιωτικοποιήσεις, ενιαίο μισθολόγιο), για την εμπέδωση και την εφαρμογή των οποίων απαιτείται για το κράτος και τη δημόσια διοίκηση να αποκτήσουν το ρόλο του κράτους-στρατηγείου. Η δημιουργία της «νέας δημόσιας διοίκησης», όπως την επαγγέλλονται, θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα στις ελάχιστες κοινωνικές παροχές αφού ο όγκος της θα είναι σημαντικά μειωμένος ποσοτικά, αλλά όχι ποιοτικά στο πλαίσιο μιας

γενικότερης οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας η οποία αναιρεί τους κάθε λογής προστατευτισμούς και γενικεύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των κεφαλαίων. Ταυτόχρονα η δημόσια διοίκηση θα συνεχίσει να κρατάει στο ακέραιο «αρμοδιότητες» όπως είναι η αστυνομοκρατία, ο αυταρχισμός και η καταστολή των κινημάτων που αναπτύσσονται με την ενίσχυση των κάθε λογής κατασταλτικών μηχανισμών (βλ. ομάδα ΔΙΑΣ). Αν το σύστημα μοιάζει να ξαναβρίσκει τον εαυτό του αφαιρώντας από το εργαλείο που ονομάζεται «κράτος» τα περιττά βαρίδια με τα οποία τον φόρτωσαν οι κοινωνικοί συμβιβασμοί δεκαετιών, μένει να δούμε το επόμενο χρονικό διάστημα πόσο αποτελεσματικό θα είναι εκεί που κρίνονται όλα τα οικονομικά και κοινωνικά διακυβεύματα. Στο πεδίο της ταξικής σύγκρουσης και αντιπαράθεσης.

8

περί ανεργίαςΤου Γιώργου Παπαλεξίου

ΕισαγωγήΣτην εποχή της κρίσης, των ελλειμμάτων, του ΔΝΤ και της Τρόικας συνηθίζεται να λέγεται ότι για την έλλειψη ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, την ανεργία, την υποαπασχόληση και τις απολύσεις φταίει, κατά κύριο λόγο, η μισθωτή εργασία και οι απαιτήσεις των εργαζομένων. Ωστόσο παρατηρώντας ορισμένα οικονομικά και κοινωνικά μεγέθη, όπως καταγράφονται και παρουσιάζονται από κάθε λογής «ειδικούς», θα δούμε ότι απομυθοποιούν τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται προκειμένου να μας αποδείξουν ότι για την έλλειψη ανταγωνιστικότητας υπεύθυνη είναι η εργασία (ή κατά το ευρωπαϊκότερο η απασχόληση), το κόστος της και οι όποιες άλλες παράμετροι συνδέονται με αυτή. Παρακάτω παρουσιάζονται στοιχεία για την απασχόληση και την ανεργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, το κόστος που προκύπτει σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα της εργασίας, το άνοιγμα των κοινωνικών και εισοδηματικών ανισοτήτων καθώς και μεγέθη που σχετίζονται με τις νέες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού.

«Μερικά» εμπειρικά στοιχείαΑναπαράγοντας τα στοιχεία που δίνονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, βλέπουμε ότι η ανεργία το Δεκέμβριο του 2010 έφτασε το 14,8% (ή 733.645), έναντι 10,2% το Δεκέμβριο του 2009 . Το σύνολο των εργαζόμενων ή

απασχολουμένων κατά τον περασμένο Δεκέμβριο εκτιμάται ότι ήταν 4.233.765 άτομα, ενώ ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός ανήλθε σε 4.353.149 άτομα. Οι εργαζόμενοι μειώθηκαν κατά 223.893 σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2009, σε αντίθεση με τον συνολικό αριθμό των ανέργων ο οποίος αυξήθηκε κατά 228.535. Η ηλικιακή καταγραφή της ανεργίας δείχνει ότι είναι ιδιαίτερα υψηλή στις ηλικίες των 15-24 (39%), στις ηλικίες 25-34 ετών 21,0% (από 13,7% το 2009), 45-54 ετών 9,2% (από 5,9%). Σε επίπεδο Περιφέρειας η υψηλότερη ανεργία καταγράφηκε στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων που έφτασε το 23,1% (από 15% το Δεκέμβριο του 2009) και στην Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας με 17,7%. Λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης, η κατανομή της ανεργίας έχει ως εξής: το υψηλότερο ποσοστό παρατηρείται σε όσους δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο (23,0%), ακολουθούν οι απόφοιτοι Τ.Ε.Ι. (16,5%) και όσοι έχουν τελειώσει το γυμνάσιο (16,4%) με τα χαμηλότερα ποσοστά να παρατηρούνται σε όσους έχουν διδακτορικό/ μεταπτυχιακό (8,3%) και γενικά σε πτυχιούχους Α.Ε.Ι. (9,7%). Επίσης, η ανεργία για τους άνδρες από 6,9% το Δεκέμβριο του 2009, έφτασε τον αντίστοιχο μήνα του 2010 11,9%, ενώ είναι υψηλότερη για τις γυναίκες που από 14,8% προσέγγισε το 19% (18,7%). Το ποσοστό όσων εισέρχονται για πρώτη

9

φορά στην αγορά εργασίας, ανέρχεται στο 23,5% επί του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι αποτελούν αντίστοιχα το 47,7%. Εξετάζοντας την εξέλιξη του συνολικού αριθμού των απασχολουμένων, ανά τομέα της οικονομίας, παρατηρείται μείωση σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο η οποία είναι στον πρωτογενή -3,2%, στο δευτερογενή -12,1% και στο τριτογενή -1,6%. Όσον αφορά στις ροές των εργαζομένων, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ και της ΓΣΕΕ για το διάστημα Ιανουάριος 2001- Ιούλιος 2008, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα είχαν αυξηθεί κατά 303.824 άτομα, ενώ από τον Αύγουστο του 2008 και μέχρι τον Δεκέμβριο του 2010 οι μισθωτοί μειώθηκαν κατά 309.194 άτομα. Δηλαδή για τα δέκα αυτά έτη, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα μειώθηκαν κατά 5.370 άτομα . Ο αριθμός των μισθωτών που αποχωρούν λόγω των καταγγελιών των συμβάσεών τους (δηλαδή απολύθηκαν) σε σχέση με το σύνολο των εξερχόμενων μισθωτών είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο όσων αποχωρούν οικειοθελώς. Επιπλέον, στα τρία τρίμηνα του 2010 κατά μέσο όρο, οι καταγγελίες των συμβάσεων αναλογούν στα 2/3 των μισθωτών που εξέρχονται, ενώ κατά το τελευταίο τρίμηνο η αναλογία αυξάνεται πάνω από τα 3/4 των μισθωτών που εξέρχονται από την εργασία τους. Ταυτόχρονα διαπιστώνεται ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Οι σχετικές μετρήσεις δείχνουν ότι το εισόδημα του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού αυξήθηκε 5,8 φορές περισσότερο από το εισόδημα του φτωχότερου 20% του πληθυσμού, ενώ μια διαφορετική καταγραφή (συντελεστής Gini) έδειξε ότι η συνολική εισοδηματική ανισότητα αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά 4,3%.

Ως προς τις μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων, οι άντρες στο σύνολο τους (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας) αμείβονται καλύτερα σε σχέση με τις γυναίκες αφού υπερτερούν κατά 12,7%, ενώ η ανισότητα είναι μεγαλύτερη μεταξύ των μισθωτών ανδρών και των γυναικών του ιδιωτικού τομέα όπου η απόκλιση είναι 19,6%. Στην Ε.Ε., σχετικές έρευνες αναφέρουν ότι 80 εκατομμύρια (τα 64 είναι στην ευρωζώνη) βρίσκονται στα όρια της φτώχιας και της εξαθλίωσης, ενώ στα ¾ των χωρών (συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας) έχει αυξηθεί η παιδική φτώχια. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο αναφέρει ότι ένας στους έξι ευρωπαίους δεν είχε χρήματα να εξοφλήσει πάγιους λογαριασμούς, να αγοράσει τρόφιμα ή άλλα καθημερινά καταναλωτικά αγαθά τουλάχιστον μία φορά, και 3 στους 10 δυσκολεύτηκε να αντιμετωπίσει τις δαπάνες που αφορούν την υγειονομική περίθαλψη, τη φροντίδα των παιδιών τους, των ιδίων ή των συγγενών τους. Το ότι οι ανισότητες αυξάνονται φαίνεται και από την αύξηση των αστέγων. Η μοναδική έρευνα που έχει γίνει για το θέμα αυτό ήταν το 2009 από το Υπουργείο Υγείας όπου υποστηρίζει ότι ο αριθμός των αστέγων στη χώρα είναι 7.200 (χωρίς τους πρόσφυγες), ενώ το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Στέγης τους υπολογίζει σε 20.000 . Κι όλα αυτά τη στιγμή που πανευρωπαϊκά καταγράφεται στην Ελλάδα η μεγαλύτερη μείωση κόστους εργασίας (-6,5%), με δεύτερη την Ουγγαρία (-2,3%) και τρίτη την Ιρλανδία (-1,2%). Στην ευρωζώνη οι μισθοί αυξήθηκαν κατά 1,4% το δ’ τρίμηνο του 2010, σε σχέση με το αντίστοιχο του 2009, ενώ το μη μισθολογικό κόστος αυξήθηκε κατά 1,9%. Στην Ε.Ε.-27 οι αυξήσεις στο ωρομίσθιο ήταν

10

2,1% και το μη μισθολογικό κόστος 1,5% με τον πληθωρισμό, όμως, να βρίσκεται τον περασμένο Δεκέμβριο στο 2,6% . Στην Ελλάδα, οι μειώσεις των αποδοχών ήταν: στη βιομηχανία 5%, στις κατασκευές 9,4% και στο εμπόριο και τις υπηρεσίες 5,1%, ενώ η μείωση του μη μισθολογικού κόστους είναι αντίστοιχα 8,9%, 13,6% και 10% . Μπορεί η ανεργία να «ευημερεί» και οι μισθοί καταβαραθρώνονται, όμως τον περασμένο Ιανουάριο ο κύκλος εργασιών της βιομηχανίας αυξήθηκε 13,9% (+9,1% στις νέες παραγγελίες), έναντι αύξησης 0,4% τον αντίστοιχο μήνα του 2010. Ο μέσος γενικός δείκτης του δωδεκαμήνου Φεβρουαρίου 2010 - Ιανουαρίου 2011 παρουσίασε αύξηση 6,6% έναντι μείωσης 21,1% στο αντίστοιχο προηγούμενο δωδεκάμηνο.

ΠαρατηρήσειςΜια προφανής παρατήρηση που πρέπει να γίνει κοιτάζοντας τον προηγούμενο

ορυμαγδό με νούμερα, είναι ότι υπάρχουν αρκετές χιλιάδες άνεργοι οι οποίοι δεν καταγράφονται . Επιπλέον, ορισμένα από τα «ποιοτικά» χαρακτηριστικά της ανεργίας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, την περίοδο που διανύουμε, συντελείται η μεγαλύτερη κλίμακας επίθεση στα εναπομείναντα δικαιώματα όλων των εργαζομένων, και κυρίως των νέων εργαζόμενων και της νεολαίας. Για τις ηλικίες από 15-34 μπορούμε να πούμε ότι κυριολεκτικά οδηγούνται στην εξαφάνιση από την αγορά εργασίας. Οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζονται, εδώ και δεκαετίες, από όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις, έχουν οδηγήσει στην πλήρη εργασιακή απαξίωση χιλιάδες νέους. Με άλλα λόγια, οι νεότερες γενιές είναι οι φτωχοί της οικογένειας που, σε σχέση με τους γονείς τους, είναι πιθανόν να μην γνωρίζουν «έννοιες» όπως η σύνταξη, η ασφάλιση, ο αξιοπρεπής μισθός και η μόνιμη & σταθερή εργασία. Μέχρι πρότινος, όταν αναφερόμασταν

11

στην ανεργία και στην υποαπασχόληση των νέων, μιλούσαμε για την γενιά των «700 Ευρώ», της ανασφάλιστης και ελαστικής εργασίας, των Δελτίων Παροχής Υπηρεσιών, μια προοπτική που πλέον για πολλούς μοιάζει άπιαστο όνειρο. Οι χιλιάδες απολυμένοι και άνεργοι, ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου ή μορφωτικού επιπέδου, που στοιβάζονται καθημερινά στα γραφεία ευρέσεως εργασίας ιδιωτικής προέλευσης ή του ΟΑΕΔ γίνονται αντικείμενο ενδιαφέροντος όταν πρόκειται να καταμετρηθούν ως ποσοστά κάποιας έρευνας. Αν δούμε τις ροές των εργαζόμενων και ειδικά τον αριθμό των καταγγελιών των συμβάσεων αποτυπώνονται οι χιλιάδες απολύσεις και η έξοδος από την αγορά εργασίας, οι οποίες λειτουργούν και ως μοχλός πίεσης σε όσους εργάζονται για να δεχτούν μειωμένες ή σχεδόν ανύπαρκτες μισθολογικές και ασφαλιστικές απολαβές, δίνοντας την ευκαιρία στα αφεντικά να αυξάνουν την κερδοφορία τους . Να μην ξεχνάμε ότι η αύξηση της ανεργίας, των απολύσεων και της μαύρης και ανασφάλιστης εργασίας, συμβάλλει στην αύξηση του ελλείμματος του συστήματος κοινωνικής προστασίας αφού εκτιμάται ότι στερεί «πόρους» αξίας πάνω από 3% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Παράλληλα, το χαμηλό επίπεδο παροχών στην Ελλάδα, αλλά και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό νότο (συμπεριλαμβανομένης και της Ιρλανδίας), είναι το χαμηλότερο του ετήσιου μέσου όρου της ευρωζώνης (7.190 €), δείχνοντας ότι τα ελλείμματα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης δεν οφείλονται στο ύψος των συνταξιοδοτικών δαπανών αλλά στην επί σειρά ετών καταλήστευση των χρημάτων των εργαζομένων για να γίνουν μπίζνες, δομημένα ομόλογα, «ευνοϊκές ρυθμίσεις για τις επιχειρήσεις προκειμένου να μειωθεί η ανεργία» και …τοκοχρεολύσια.

ΕπίλογοςΗ κρίση έδωσε την ευκαιρία στο κεφάλαιο και τους φίλους του να ξεμπερδέψουν μια και καλή από τις κατακτήσεις- νίκες των εργαζομένων. Ακόμα και αν αύριο άρχιζε η «ανάκαμψη» της ελληνικής ή της παγκόσμιας οικονομίας, δεν θα σταματούσαν τα μνημόνια, η λιτότητα, η ανεργία και η επίθεση στην εργασία, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τις προθέσεις τους όπως αυτές εκφράζονται με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας- Λιτότητας και τις περικοπές στις κοινωνικές και δημόσιες δαπάνες που γίνονται παγκοσμίως. Η εποχή που έχουμε μπει απαιτεί αγώνες και θυσίες που η νικηφόρα τους έκβαση ίσως δώσει το έναυσμα για την πολιτική επιστροφή της εργατικής τάξης και για τη δημιουργία μιας καλύτερης και δικαιότερης κοινωνίας. SEID BEREIT

Πηγές-Αναφορές• Ελληνική Στατιστική Αρχή, Δελτίο Τύπου, Έρευνα και Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των νοικοκυριών 2009, 9-12-2010• Ελληνική Στατιστική Αρχή, Δελτίο Τύπου, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Δεκέμβριος 2010, 9-3-2011• Ελληνική Στατιστική Αρχή, Δελτίο Τύπου, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Δ΄ Τρίμηνο 2010, 17-3-2011• ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, Ανάπτυξη και προοπτικές απασχόλησης, τ. 180, Μηνιαία Έκδοση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, Φεβρουάριος 2011• ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, Οι Εργασιακές Σχέσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, Ετήσια Έκθεση 2010, Αθήνα 2010• Ιωακείμογλου Η., Κόστος εργασίας, περιθώρια κέρδους και ανταγωνιστικότητα στην Ελλάδα 1995-2009, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, Αθήνα 2011• European Commission & Eurostat, Income and living conditions in Europe, Edited by An-thony B. Atkinson and Eric Marlier, European Union, 2010

12

13

λ ε κ τ ι κ ο ίε πο σ τ ρα κ ι σ μ ο ί

Του ΑχΜ

... Να τα μας τα μαντάτα. Η Eurostat αναθεωρεί το έλλειμμα σε ποσοστό άνω του 10% . Καλά, δύο χρόνια περικοπές, μειώσεις, απολύσεις, flex-ibility και γυρίσαμε πίσω στο 2009; Κάτι δεν πάει καλά με το δόγμα του Πα-σοκ. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Νέες μειώσεις, νέες απολύσεις, νέα μορφή στις εργασιακές σχέσεις. Είμαστε όλοι συμβασιούχοι της χρεοκοπίας…

… Εκτός των ημετέρων που έβγαλαν τα λεφτά (που είχαμε φάει μαζί) στα εξωτερικά. Δεν ξέρω αν αληθεύουν τα φημολογούμενα για το ύψος των διαφυγόντων ποσών, αλλά στην πιο μετριοπαθή εκδοχή ξεπερνούν τα 2/3 του συνολικού χρέους της χώρας που κατά τον Πάγκαλο και την Μπακογιάννη το δημιούργησαν οι δημόσιοι υπάλληλοι . Κοπρίτες παιδί μου, κοπρίτες...

... Ανοίγει και ο φάκελος για τα υποβρύχια που γέρνουν λίγο επί δεξιά. Κάτι για μίζες χοντρές ακούγεται, πάλι πασόκος υπουργός φημολογείται ότι βρίσκεται από πίσω. Για το γαμώτο, έναν δεξιό από αυτούς που κατά τον Πρωθυπουργό κατέστρεψαν τη χώρα δεν θα παρουσιάσουμε σύντροφοι σοσιαλιστές;

...Κατά τα λοιπά βρέθηκαν τριάντα δις ευρώ να δοθούν στις τράπεζες ξανά (είναι το τρίτο πακέτο που χαρίζουν) αλλά όχι ένα, άντε δύο για το δημοσιονομικό έλλειμμα. Αυτό θα βρεθεί από νέα περικοπή μισθών και συντάξεων. Ετοιμάζεται εξάλλου και το νέο φτωχολόγιο του δημοσίου.

... Δεν μπορώ να μη σχολιάσω και το κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα η ένωση αποφοίτων σχολής δημόσιας διοίκησης για αυτά που πρέπει να γίνουν στο Δημόσιο. Οι συνεντεύξεις του Πάγκαλου και Ραγκούση ομοιάζουν με παραλήρημα φιλεργατισμού μπροστά του. Πάτε καλά συνάδελφοι; Είπαμε να βάζετε πλάτη στο κουβέρνο, ουδείς αμφισβήτησε τις πολιτικές σας πεποιθήσεις, αλλά ο σωστός «πλατάκιας» κρατάει και κανένα πρόσχημα. Ίσως να φταίει το νεαρόν της ηλικίας. Την επόμενη φορά περάστε από την ΑΔΕΔΥ για ταχύρρυθμα σεμινάρια...

... Έχουν αρχίσει και οι αντιδράσεις κατά διακεκριμένων πολιτικών αστέρων, δημοσιογράφων κλπ κλπ, αλλά, όπως μας πληροφορεί ο αντιπρόεδρος, οι διαμαρτυρόμενοι είναι Αλβανοί που τους πληρώνει ο Τσίπρας να κάνουν μανούρα και να λεκιάσουν την αγνή και κατάλευκη

14

εικόνα της κυβέρνησης, που με τόσο κόπο χτίζουν καθημερινά τα δελτία των οκτώ...

... Πάντως στην περίπτωση που ο ΣΥΝ πληρώνει Αλβανούς γεννάται ένα διπλό ερώτημα: Α) Δηλώνονται στην αρμόδια ΔΟΥ τα ποσά; το ΦΠΑ εισπράττεται; ένσημα στο ΙΚΑ τους κολλάει ο Βούτσης; κλπ. Σε διαφορετική περίπτωση έχουμε καραμπινάτη φοροδιαφυγή και πρέπει να πάμε σε δίωξη. Β) Εξάντλησε η ηγεσία του ΣΥΝ την δυνατότητα να κάνουν τη δουλειά Έλληνες εθελοντές; Είστε σίγουροι ή να συγκεντρώσω υπεύθυνες δηλώσεις; ...

... Πάντως υπάρχει αντιπολίτευση στην Ελλάδα και κυρίως από τη ΝΔ. Μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι. Εις εκ των εθνοσυμβούλων του Σαμαρά δήλωσε (για τη ΝΔ) «στο κόμμα υπάρχουν ντιντήδες και βαψομαλλιάδες» ενώ ο πρώην Υπουργός Γεωργίας ότι στην ηγετική ομάδα της ΝΔ υπάρχουν «φιρφιρίκοι». Αν προσθέσουμε και παλαιότερες δηλώσεις περί «Σαλώμης» αντιλαμβανόμαστε ότι στη ΝΔ έχουν αποφασίσει ότι πρώτα θα καθαρίσουν το κόμμα από τους γκέι και μετά θα κάνουν αντιπολίτευση. Αναμένομεν την δράση των ανδρών (για το σοφών επιφυλάσσομαι)...

... Σταμάτησε όμως και η πιο συνεπής αντιπολιτευτική φωνή προσφάτως και θα πάθω “κατάθλιψη των οκτώ”. Ο Τράγκας ξεπερνούσε και τον σ. Αλαβάνο σε αντιπασοκικές κορώνες, κατήγγειλε τον Τόμσεν ως πιθηκομούρη, κατήγγειλε τους τροϊκανούς ότι τρώνε καβούρια σε ακριβά εστιατόρια και τον συνάδελφό του Κώνστα ως άνθρωπο των οίκων αξιολόγησης . Έτσι είναι συνάδελφοι . Αν ο Τόμσεν ήταν μορφονιός, οι τροϊκανοί έτρωγαν μανέστρα στα συσσίτια του

Δήμου και ο Κώνστας δούλευε στο Δημόσιο, θα είχαμε άλλες εξελίξεις...

... Και μένει ως επιλογή η Τρέμη και ο Πρετεντέρης, αλλά έχουν ακριβύνει οι οθόνες led και δεν ρισκάρω... Υπάρχει βέβαια και ο Κουίκ στο Κόντρα TV(που ξέπεσε αυτός πάλι) αλλά δεν παλεύεται με τίποτα. Ένας καλεσμένος του, που για κάποιο λόγο μια δημοσιογραφική του πληροφορία διαψεύστηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, ανέκραξε ανδροπρεπώς «Πεταλωτή ξέρεις που βρίσκεται η γυναίκα σου τώρα;» Αυτό θα πει αντιπολιτευτικός λόγος. Πάντως και σε συνδυασμό και με παραπάνω σχόλιο περί ντιντήδων κοκ κάτι έχουν οι της δεξιάς με την ανδροπρέπεια... Τυχαίο μάλλον....

...Πάω στο αγαπημένο μου θέμα. Το Υπουργείο Καταστολής του Πολίτη. Παράνομη έκρινε την απόφαση του Ειρηνοδικείου περί ασφαλιστικών μέτρων των κατοίκων της Κερατέας ο Υπουργός. Από τούδε και στο εξής τα Εφετεία, Σ.Τ.Ε. κλπ καταργούνται και η έφεση θα ασκείται ενώπιον Υπουργού Προστασίας (σκέτο χωρίς πολίτη). Το δε δικό μας αφεντικό, απείλησε τους κατοίκους και δημάρχους της περιοχής ότι σε περίπτωση που χαθεί η ευρωπαϊκή επιδότηση για ΧΥΤΥ, θα στραφεί κατά των κατοίκων δημάρχων κλπ για καταλογισμό του χαμένου ποσού. Ερωτούμε κύριε Γενικέ: Η έφεση που ευλόγως θα ασκήσουν κατά της απόφασής σας θα συζητηθεί στο Διοικητικό Εφετείο ή ενώπιον Υπουργού Προστασίας (σκέτο χωρίς πολίτη);

... Δοθείσης ευκαιρίας, στα δικά μας . Τι κωμωδία ήταν αυτή με τις εκλογές για ανάδειξη αντιπροσώπων στην ΠΟΣΥΠ; Μία εβδομάδα μετά τις εκλογές η ΠΑΣΚ

15

αποφάσισε τη διάλυση , για να αλλάξει λέει το όνομα της Ομοσπονδίας. Θα μου πείτε βεβαίως, οργάνωση σφραγίδα ήταν, το κουπί το τραβούσαν κάποια πρωτοβάθμια, εν πολλοίς χεστήκαμε. Σωστό, αλλά να παραθέσω δύο λεπτομέρειες: Πρώτον στην προσωρινή διοικούσα Επιτροπή που διόρισε το Πρωτοδικείο μετά την παραίτηση της ΠΑΣΚ από κάθε έννοια συνδικαλιστικής λογικής, υπάρχουν εννέα υπάλληλοι των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και δύο υπάλληλοι των Δήμων. Προφανώς κάποιοι έκριναν ότι στο δυναμικό των εργαζομένων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων δεν υπάρχουν συνολικά έντεκα άνθρωποι να διαχειριστούν την κατάσταση, και προέβησαν σε μεταγραφές. Έτσι στο εξής θα μπορούμε να μεταγράψουμε και τον Παπασπύρο στην Ομοσπονδία εάν επιθυμούμε, ή τον Σισέ κλπ κλπ. Δεύτερον και κυριότερον: Η πλειοψηφία της ΠΑΣΚ για τρία χρόνια δεν παρουσίασε οικονομικό απολογισμό της Ομοσπονδίας. Τι σημαίνει αυτό; Ότι διαχειρίστηκαν κατά το δοκούν ποσά άνω των 150000€ από συνδρομές που πληρώσαμε όλοι μας, και χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένα. Θυμίζω ότι αυτό είναι αδίκημα. ΛΕΜΕ ΤΩΡΑ.....

... Αλγεινή όμως εντύπωση μου προξένησε και η παράταξη της Ενωτικής Πρωτοβουλίας. Θυμάμαι ότι παλαιότερα για μικρότερου ποσού ατασθαλίες ξεσήκωναν τον κόσμο -και σωστά- καταγγέλλοντας λαμόγια, απατεώνες κλπ. Τώρα που η ΠΑΣΚ πρωταγωνιστεί σε απίστευτες ατασθαλίες, το καταπίνει αμάσητο, ένεκα της συνεργασίας Πρωτοβουλίας-ΠΑΣΚ στο Πρωτοβάθμιο της Αττικής. Ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι που λέει κι ο λαός. Τρία χρόνια δηλαδή, δεν αντιλήφθηκαν ότι δεν κατατίθεται

οικονομικός απολογισμός; Και εφόσον το αντιλήφθηκαν, δεν άξιζε τον κόπο ούτε για μία ανακοίνωση; Τουλάχιστον η ΑΡΣΥ μόλις αντιλήφθηκε τα πεπραγμένα της ΠΑΣΚ πρότεινε στη γενική συνέλευση να μην ξαναπληρώσουμε συνδρομή στην ΠΟΣΥΠ εάν δεν παρουσιαστεί έστω και κατόπιν εορτής οικονομικός απολογισμός. Και ευτυχώς πέρασε. ...Αντί επιλόγου και μετά τα τραγικά γεγονότα της Ιαπωνίας με τους πυρηνικούς σταθμούς ενέργειας, να αναφέρω το εξής: δεν πέρασαν ούτε δύο χρόνια που ήταν στην πολιτική ατζέντα η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια, ένεκα των αποφάσεων που θα λάμβανε τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και θυμάμαι να παρελαύνουν στα κανάλια στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ διαφημίζοντας την καθαρή και πράσινη πυρηνική ενέργεια (τρομάρα της ή μάλλον τρομάρα μας), μεταξύ άλλων και πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος(!!!).Έλεος, για πόσο μαλάκες μας έχουνε;

16

η χαμένη τιμή της

ΦΑΙΗΣ

ΜΑΓΙΕΡΤου Κώστα Δεσποινιάδη

Το 1974 ο γερμανός νομπελίστας Χάινριχ Μπελ δημοσιεύει ένα σύντομο αφήγημα που έμελλε να αποτελέσει αρχετυπικό παράδειγμα κριτικής μιας συγκεκριμένης πρακτικής των εφημερίδων. Το βιβλίο, γνωστότατο σήμερα, είχε τον τίτλο «Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ» και μιλούσε για την ιστορία μιας συνηθισμένης κοπέλας που εξαιτίας μιας τυχαίας γνωριμίας της με κάποιον καταζητούμενο, μπήκε στο στόχαστρο της αστυνομίας. Την σκυτάλη παίρνει ο κίτρινος τύπος της εποχής (ο Μπελ ευθέως δήλωσε ότι «φωτογραφίζει» την εφημερίδα Bild στο αφήγημά του) που αναλαμβάνει την κανιβαλική διαπόμπευση της Κατερίνας Μπλουμ, η οποία, με τη σύμπραξη αστυνομίας και εφημερίδων, αρχίζει να βιώνει έναν κλιμακούμενο, καφκικό εφιάλτη χωρίς τέλος.

Δυστυχώς, αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στη λογοτεχνία. Στην πραγματική ζωή παρακολουθούμε καθημερινά τη διαπόμπευση και τον εξευτελισμό ανθρώπων από τηλεοράσεις και δημοσιογράφους εφημερίδων που λειτουργούν απροκάλυπτα ως γραφεία τύπου της ασφάλειας και της αντιτρομοκρατικής (στην εποχή του διαδικτύου είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι πολλοί εξ αυτών δεν αλλάζουν ούτε μια λέξη στα υποτιθέμενα ρεπορτάζ τους, από το επίσημο ή ανεπίσημο δελτίο τύπου που τους δίνουν οι μοναδικοί πληροφοριοδότες τους, η ίδια η αστυνομία δηλαδή).

Αυτό το έργο είδαμε να επαναλαμβάνεται τις τελευταίες μέρες με αφορμή την σύλληψη της 27χρονης Φαίης Μάγιερ. Ένας καφές που ήπιε με κάποιον που η αστυνομία θεωρεί ύποπτο, άρκεσε για να συλληφθεί αυτή από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία και στην συνέχεια να ξετυλιχθεί το κουβάρι της δημοσιογραφικής αλητείας. Στην προκειμένη περίπτωση μάλιστα, αστυνομία και δημοσιογράφοι επιρρίπτουν ο ένας στον άλλο την ευθύνη για το ποιος δημιούργησε το, χαμηλού έστω επιπέδου, χολιγουντιανό σενάριο: η μητέρα της ήταν μέλος της ΡΑΦ που καταζητούνταν επί χρόνια, ο δε πατέρας της, επίσης στυγνός τρομοκράτης, σκοτώθηκε σε ένοπλη σύγκρουση με την αστυνομία. Φυσικά τίποτα από τα δύο δεν ίσχυε (επρόκειτο για απλή συνωνυμία, μιας και το Μάγιερ είναι ένα κοινότατο γερμανικό επίθετο). Ο πατέρας της είναι ζωντανός και οι δύο γονείς της ουδέποτε υπήρξαν μέλη της ΡΑΦ. Ακολούθησε, μάλιστα, επίσημη

17

διάψευση από πλευράς Γερμανίας, αλλά όπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, η «προβολή» που έτυχε η διάψευση αντιστοιχεί στο 1/20 της προβολής που τυγχάνει η συκοφαντία.

Εκτός όμως από το θέμα του εξευτελισμού και της διαπόμπευσης (με τις ανυπολόγιστες συνέπειες που μπορεί να έχει για την καθημερινή ζωή κάποιου) που ατιμώρητα μπορούν να προκαλούν οι δημοσιογράφοι, υπάρχει και το ακόμα σοβαρότερο, παράπλευρο, ζήτημα ότι έτσι ακριβώς δημιουργείται το κατάλληλο κλίμα ώστε να προφυλακιστούν άνθρωποι και να παραμείνουν στη φυλακή 1-1,5 χρόνο μέχρι να γίνει η δίκη τους και να αποδείξουν (αν αποδείξουν) ότι δεν είναι ελέφαντες.

Στο μυθιστορηματικό σύμπαν του Μπελ, η κάθαρση επέρχεται έστω και δια του στρεβλού τρόπου της αυτοδικίας. Στην πραγματική ζωή, παρακολουθούμε καθημερινά τον ταχύ εκφασισμό της κοινωνίας, την εφιαλτική αστυνομο-δικαϊκή οχύρωση και αυθαιρεσία των κρατών (που μπορούν άνετα να ομολογούν ότι προσήγαγαν και ξυλοκόπησαν κάποιον επειδή έμοιαζε με κάποιον άλλον, όπως συνέβη αυτές τις μέρες με το μέλος του Σύριζα Δημοσθένη Παπαδάτο-Αναγνωστόπουλο) και την, σε ρόλο μαέστρου, εξαλλοσύνη των ΜΜΕ που ποδοπατούν ατιμώρητα οποιονδήποτε.

για την αντιγραφήαριστερή συσπείρωση εργαζομένων αναδημοσίευση από την εφημ. Εποχή

18

Νέο μισθολόγιο στο Δημόσιο

Φοβού τους Δαναούς…,Της Δέσποινας Κουτσούμπα

(σημ: όπου αναφέρεται η μελέτη ή γίνεται παραπομπή σε σελίδα, εννοείται η «Μελέτη για τις μισθολογικές εξελίξεις στο δημόσιο», ICAP & HAY Group, Φεβρουάριος 2011. Ολόκληρη βρίσκεται δημοσιευμένη στο: http://www.ypes.gr/UserFiles/f0ff9297-f516-40ff-a70e-eca84e2ec9b9/ProsxedioMelethMisthologiou.pdf )

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσες σελίδες χρειάζεται να αφιερώσει κανείς για να γυροφέρνει ένα θέμα, χωρίς να μιλήσει για την ουσία του! Στην περίπτωση της «Μελέτης για τις μισθολογικές εξελίξεις στο δημόσιο», χρειάστηκαν 272 σελίδες (που κόστισαν 72.000 ευρώ!) για να κρυφτεί το αυτονόητο: ότι, τελικά, οι απολαβές των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα κατατάσσονται μεταξύ των χαμηλότερων

στην ευρωζώνη και δεν αντιστοιχούν ούτε στο παραγόμενο έργο ούτε και στο κόστος ζωής. Και –προφανώς– δεν ευθύνονται για το «δημόσιο» χρέος!

Το ιστορικό της «μελέτης»Η επίθεση στους δημοσίους υπαλλήλους ξεκίνησε πολύ πριν την υπογραφή του Μνημονίου, με το οποίο η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύτηκε για «λιγότερο και φτηνότερο» δημόσιο. Ξεκίνησε με το ζήτημα του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, που συνοδεύτηκε με ένα πογκρόμ απολύσεων συμβασιούχων, STAGE και αορίστου χρόνου εργαζομένων (όπως στην ΑΓΡΟΓΗ, το ΜΕΤΡΟ κ.α.), ακόμη κι αν τα στοιχεία της «απογραφής» δεν επιβεβαίωσαν τις κυβερνητικές θέσεις. Συνεχίζεται με την

19

επίθεση στο «κόστος» των δημοσίων υπαλλήλων, που φέρνει μαζί της το νέο μισθολόγιο των (περαιτέρω) περικοπών και της σύνδεσης του μισθού με την αποδοτικότητα. Η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί ότι θα έδινε στη δημοσιότητα το νέο μισθολόγιο τον περασμένο Σεπτέμβρη και θα το έθετε σε εφαρμογή από 1/1/2011. Μπροστά στις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, όμως, «ελαστικοποίησε» τις δεσμεύσεις του Μνημονίου και τώρα υπόσχεται (στην Τρόικα…) την εφαρμογή του νέου μισθολογίου από τον Ιούνιο του 2011.Κι όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, η κυβέρνηση επιστρατεύει τους «ειδικούς». Στις αρχές Φλεβάρη το ΥΠΕΣ και το ΥΠΟΙΟ ανέθεσαν σε δύο ιδιωτικές εταιρείες τη μελέτη για το υπάρχον μισθολόγιο του δημοσίου: την ICAP Group (εταιρεία που δραστηριοποιείται σε συμβουλευτικές υπηρεσίες ανάπτυξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας) και την HAY Group (η οποία, όπως αυτοπαρουσιάζεται στη σελ. 257 της μελέτης, «έχει συμβάλλει με διάφορους τρόπους στην αναμόρφωση του δημόσιου τομέα σε διάφορες χώρες»…). Άλλωστε, το ίδιο το Υπουργείο Οικονομικών, με κάθε ευκαιρία, ισχυρίζεται ότι δεν γνωρίζει ούτε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων (εξ ου και η περίφημη απογραφή) ούτε όμως και τις αμοιβές τους.Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη μελέτη, οι δύο εταιρείες δεν συνέλεξαν ούτε ένα δικό τους στοιχείο. Στηρίχτηκαν εξ ολοκλήρου σε στοιχεία μισθοδοσίας και αιτήσεων συνταξιοδότησης από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, ετήσιες απογραφές των υπαλλήλων από το Υπουργείο Εσωτερικών, στοιχεία απασχόλησης έκτακτου προσωπικού από το ΥΠΕΣ, στοιχεία αναλυτικής μισθοδοσίας από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών, νόμους και διατάγματα που

διέπουν τη μισθοδοσία του δημοσίου… Για φαντάσου! Τελικά τα στοιχεία τα είχαμε, απλώς χρειαζόμασταν τους ιδιώτες φωστήρες για να τα… επεξεργαστούν; Ή μήπως τους χρειαζόμασταν μόνο και μόνο για να στηριχτεί η κυβερνητική προπαγάνδα για την «ανικανότητα» του δημοσίου ακόμη και για τα του οίκου του;

Λάθη, αβλεψίες και στατιστικέςΑς δούμε όμως ποια είναι η ποιότητα της μελέτης του… αδέκαστου ιδιωτικού τομέα. Ήταν τέτοια η πρεμούρα για να γίνει (και να πληρωθεί) η μελέτη μέσα σε ένα μήνα, ώστε αυτό που παρουσιάστηκε είναι ένα τευχίδιο γεμάτο λάθη, κοινοτοπίες, στατιστικές με λαθεμένα δεδομένα και συνεχείς επαναλήψεις παραδεδομένων μοτίβων. Από πού να αρχίσει κανείς; Από το ότι τα στοιχεία της μισθοδοσίας καλύπτουν κατά μέσο όρο το 32% των υπαλλήλων –σε κάποια Υπουργεία ούτε το 1/20; Για παράδειγμα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εκπροσωπείται στο δείγμα μόνο από τη μισθοδοσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου (σελ. 10) -παρόλ’ αυτά η μελέτη προχωρά σε συγκρίσεις! Ανακατεύονται τα επιδόματα με τις αμοιβές υπερωριακής απασχόλησης, σε κάποια επιδόματα αναφέρονται τα κόστη του 2003 (!), ή αλλού μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι (για να βγει ο μέσος όρος) οι 9.000 υπάλληλοι του πολιτισμού με επίδομα 150 ευρώ με τα 70 μέλη του ΕΣΡ, που απολαμβάνουν μηνιαίας αμοιβής άνω των 4.000. Στις στατιστικές της απασχόλησης οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί υπολογίζονται στο μόνιμο προσωπικό (!), ενώ στους αριθμούς των συμβασιούχων δεν αθροίζονται οι εργαζόμενοι μέσω προγραμμάτων STAGE. Για να μην πούμε για τις μελλοντικές προβολές στις προσλήψεις ή τις συνταξιοδοτήσεις, που βασικά μοιάζουν με το «αν η γιαγιά

20

μου είχε καρούλια…». Προφανώς και δεν μπορεί αν υπολογιστεί με ομαλό τρόπο ο ρυθμός των συνταξιοδοτήσεων από το δημόσιο, αφού με κάθε νέα ασφαλιστική επιδείνωση χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι αναγκάζονται να κάνουν αίτηση συνταξιοδότησης για να μην τους πιάσουν οι νέες εξευτελιστικές κυβερνητικές ρυθμίσεις (το 2010 οι αιτήσεις για συνταξιοδότηση αυξήθηκαν κατά 73% σε σχέση με το 2009!).Μετά από όλα αυτά, ακόμη και οι ίδιοι που διεξήγαγαν την έρευνα, σπεύδουν να ονομάσουν το πόνημά τους «προσχέδιο μελέτης» και να μας προϊδεάσουν ότι η κανονική μελέτη θα ολοκληρωθεί τον Μάρτη –τότε προς τι η δημοσιοποίηση του προσχεδίου;

Πολλά ψέματα είπαμε, ας πούμε και μια αλήθειαΑκόμη και με τα λειψά και παραφουσκωμένα στοιχεία, η μελέτη αποδεικνύει αυτό που εδώ και πολλά χρόνια φωνάζουν τα σωματεία του δημοσίου: ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι στη χώρα μας, στη συντριπτική τους πλειονότητα, είναι χαμηλά αμειβόμενοι και σίγουρα όχι υπεράριθμοι! Στη σελ. 7 διαβάζουμε «το μέγεθος της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα στην Ελλάδα δεν είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο μέγεθος των ανεπτυγμένων οικονομικά χωρών» και ότι «η αύξηση των ακαθάριστων αποδοχών στην Ελλάδα ήταν μεγαλύτερη από τα μέσα επίπεδα της ευρωζώνης, η αμοιβή παραμένει ωστόσο σε χαμηλότερα επίπεδα». Επίσης, οι αυξήσεις αυτές οδήγησαν «σε μετριότερου βαθμού (sic!) ενίσχυση στην αγοραστική δύναμη των εργαζομένων» (σελ. 50). Γι’ αυτό, φαίνεται, όταν επιχειρείται η σύγκριση του ελληνικού μισθολογίου με τα μισθολόγια άλλων χωρών, οι μελετητές τονίζουν ότι συγκρίνουν τις δομές και όχι

τα επίπεδα των αμοιβών, «διότι αυτό θα ήταν ήσσονος σημασίας και χωρίς αξία» (σελ. 261). Βέβαια, αφού θα αποκάλυπτε απροκάλυπτα τα ψέματα όσων μιλούν για «κοπρίτες» του ελληνικού δημοσίου. Και ο «ανεξάρτητος» μελετητής δεν συνηθίζεται να δαγκώνει το χέρι που τον ταΐζει…Όπως παραδέχεται και η μελέτη, το 50% των εργαζόμενων του δείγματος δεν ξεπερνά σε απολαβές τα 1.639 ευρώ μεικτά (περίπου 1100-1200 καθαρά!), ενώ μόλις το 10% των δημοσίων υπαλλήλων του δείγματος ξεπερνούν τα 2.418 ευρώ μεικτά. Οι υπερωρίες (για τις οποίες τόσα ακούσαμε το προηγούμενο διάστημα) δεν ξεπερνούν το 2,68% της μισθολογικής δαπάνης (άλλωστε οι περισσότεροι που κάνουν υπερωρίες στο δημόσιο, εκτός Γραφείων Υπουργών και λοιπών συγγενών, δεν τις πληρώνονται καν). Να θαυμάσουμε τη διαπίστωση «η επιδοματική πολιτική είναι αποσπασματική» (σελ. 13) όπως παρατίθεται αόριστα, χωρίς καμιά προσπάθεια να εντοπίσουμε ποιος άσκησε αυτή την πολιτική; Ή την (προφανή) διαπίστωση ότι τα επιδόματα κοινωνικού χαρακτήρα είναι αρκετά χαμηλά –όταν το επίδομα παιδιού για τους υπαλλήλους των Υπουργείων αγγίζει το δυσθεώρητο ποσό των 18 ευρώ (μεικτά!); Ενδιαφέροντα είναι και τα στοιχεία για τις προσλήψεις προσωπικού, καθώς στον σχετικό πίνακα το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη φαίνεται να παρουσιάζει αύξηση του προσωπικού του κατά 89,5% (!) στο διάστημα 2006-2009 –χωρίς να υπολογίζονται τα σώματα ασφαλείας, τα μόνα που εξαιρούνται μονίμως από την απαγόρευση του 1:5. Την ίδια στιγμή, ο τομέας υγείας και κοινωνικής μέριμνας απασχολεί στην Ελλάδα το 5,6% του εργατικού δυναμικού, όταν ο αντίστοιχος

22 speira

μέσος όρος των χωρών της ευρωζώνης είναι 10,3%. Έχουμε όμως και μια σοβαρή πρωτιά: ο ελληνικός τομέας της άμυνας και των σωμάτων ασφαλείας απασχολεί το 2,9% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας (σελ. 49-50), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε άλλες χώρες της Ε.Ε. εκτιμάται ότι είναι λιγότερο από 1%, με εξαίρεση τη Γαλλία με 1,5%. Μας αξίζουν συγχαρητήρια!Ασυγκίνητο δεν αφήνει τον συντάκτη και το υψηλό (σε σχέση με τη συνολική οικονομία) επίπεδο εκπαίδευσης των απασχολούμενων στη δημόσια διοίκηση –το 49% είναι απόφοιτοι ΤΕΙ ή ΑΕΙ. Το γεγονός ότι αμείβονται με πολύ χαμηλότερους μισθούς από αυτό που προσφέρουν, δεν φαίνεται να τον συγκινεί καθόλου, όμως…

Το νέο μισθολόγιο: μύθοι και πραγματικότητεςΗ μελέτη δεν καταλήγει σε προτάσεις για το νέο μισθολόγιο. Αυτό αφήνεται στην ίδια την κυβέρνηση, για να μας το σερβίρει με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Υπάρχουν όμως κάποια στοιχεία που «δένουν» με τις προτάσεις που έχουν ήδη (ανεπίσημα, πάντα) ακουστεί από κυβερνητικά γραφεία. Η αντιμετώπιση των δώρων ως «επιδομάτων» (που άρα μπορούν να κόβονται!), η συνεχής επίκληση της «αδικίας» που εμπεριέχει η μισθολογική ωρίμανση, δηλαδή η αυτόματη αναπροσαρμογή του βασικού μισθού των δημοσίων υπαλλήλων κάθε 2 χρόνια (με την επισήμανση ότι δεν είναι σωστό να θεωρείται πως… η εμπειρία συμβάλλει στην παραγωγικότητα του υπαλλήλου) και βέβαια οι όρκοι στην μέτρηση της «αποδοτικότητας».Η κυβέρνηση έχει αποδυθεί σε αγώνα δρόμου να μας πείσει ότι με το νέο μισθολόγιο θα διορθωθούν οι «αδικίες» και οι χαμηλόμισθοι υπάλληλοι θα

δουν επιτέλους αυξήσεις. Αφήνοντας προς στιγμήν ασχολίαστο το ποιοι δημιούργησαν και ενέτειναν τις «αδικίες» αυτές –ώστε τώρα να τις χρησιμοποιούν για να φέρνουν τους ίδιους τους υπαλλήλους σε αντιπαράθεση μεταξύ τους– ας δούμε πού έχει η αχλάδα την ουρά.Καταρχάς, η κυβέρνηση (ήδη με το πρώτο Μνημόνιο, χωρίς να υπολογίζουμε τις επερχόμενες αναθεωρήσεις) έχει δεσμευτεί ότι θα μειώσει το μισθολογικό κόστος στο δημόσιο κατά 500 εκ. ευρώ επιπλέον για το 2011, 600 εκ. ευρώ για το 2012 και 500 εκ. ευρώ για το 2013. Άρα οι κορώνες του Ραγκούση ότι τα ίδια ποσά μισθοδοσίας θα μοιραστούν δικαιότερα, δεν είναι παρά συνειδητά ψέματα! Πόσο μάλλον που οι υψηλόμισθοι υπάλληλοι δεν αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 10% του συνόλου –ακόμη κι αν τα επιδόματά τους μοιραστούν εξ ίσου σε όλους τους υπαλλήλους, το γινόμενο είναι μικρότερο από την απώλεια που θα προκύψει με την (σίγουρη) κατάργηση και μόνο του κινήτρου απόδοσης, που σήμερα δίνεται σε όλους τους υπαλλήλους. Η ενσωμάτωση των επιδομάτων στο βασικό μισθό υπήρξε πάγιο αίτημα του συνδικαλιστικού κινήματος –καθώς θα σήμαινε την αύξηση του ετήσιου εισοδήματος αλλά και της σύνταξης. Έτσι όμως όπως το πάει η κυβέρνηση, θα είναι δώρο… άδωρο: αν τα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας υποβιβαστούν σε «επιδόματα» (και δεν υπολογίζονται με βάση τον βασικό μισθό) και με την (ήδη θεσμοθετημένη) δραματική μείωση των συντάξεων, η ενσωμάτωση κάποιων επιδομάτων στον βασικό μισθό δεν θα έχει τελικά καμία θετική επίπτωση στο συνολικό εισόδημα των εργαζόμενων. Ακόμη χειρότερα, η αλλαγή στα μισθολογικά κλιμάκια (λ.χ. η

23

μισθολογική ωρίμανση να έρχεται μετά από 4 αντί για 2 χρόνια –και βέβαια κατόπιν «αξιολόγησης») σημαίνει τη σε βάθος χρόνου απώλεια μεγάλου μέρους του εισοδήματος, ακόμη και στην περίπτωση που θα αυξηθεί πραγματικά ο βασικός μισθός του νεοδιοριζόμενου (βλ. και http://www.alfavita.gr/artro.php?id=24920). Κι όλα αυτά, πέραν της πραγματικής απώλειας τουλάχιστον 25% του εισοδήματος (και διπλάσια απώλεια της αγοραστικής δύναμης…) που έχουν υποστεί οι δημόσιοι υπάλληλοι τα τελευταία 2 χρόνια.Και βέβαια, οι μισθολογικές ανισότητες δεν θα σταματήσουν! Το κλειδί είναι η μέτρηση της «αποδοτικότητας» και η «αξιολόγηση» του υπαλλήλου. Με βάση τους ετήσιους στόχους που θα προσδιορίζονται για κάθε Υπηρεσία, θα μετριέται και η «αποδοτικότητα» των υπαλλήλων. Έτσι, και πάλι οι εργαζόμενοι σε ελεγκτικούς ή εισπρακτικούς μηχανισμούς, συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα κ.λπ. θα μπορούν να πάρουν τα μπόνους τους (που προφανώς θα είναι μεγαλύτερα από άλλων κατηγοριών εργαζομένων), όμως πλέον ως «ατομικό τρόπαιο» με βάση την αποδοτικότητα (δηλ. το πόσο συμμορφώθηκαν με τις εκάστοτε πολιτικές) και την αξιολόγηση (το πόσο συμμορφώθηκαν με τον εκάστοτε προϊστάμενο). Η ίδια η μελέτη παραδέχεται ότι αυτό το (ακραίο νεοφιλελεύθερο) σύστημα αμοιβών εμπεριέχει κινδύνους, καθώς «κινδυνεύει να είναι μεροληπτικό» (εύσχημος τρόπος για να περιγράψει κανείς την απόλυτη εξάρτηση από τους διοικητικούς και πολιτικούς προϊστάμενους, που ορίζουν έως και το ύψος του μισθού κάθε υπαλλήλου…). Με αυτό το μοντέλο μισθολογίου, δεν αλλάζει μόνο η δομή του μισθού. Αλλάζει ο τρόπος λειτουργίας ολόκληρου του

δημοσίου! «Αποδοτικός» θα θεωρείται ο υπάλληλος που συμβάλλει στην περικοπή κάθε δημόσιου αγαθού. Πώς θα μας φαινόταν άραγε οι υπάλληλοι των ασφαλιστικών ταμείων να έψαχναν τρόπους να μας κόψουν παροχές, ωσάν να ήταν υπάλληλοι της Interamerican; Τι θα σήμαινε να χαρακτηρίζεται πιο «αποδοτικός» ο δάσκαλος που δέχεται να κάνει μάθημα με 40 παιδιά στην τάξη, ο γιατρός που διώχνει τον ανασφάλιστο από το νοσοκομείο, ο εφοριακός που θα στέλνει στον εισαγγελέα τον μικρομεσαίο για οφειλές 5.000 ευρώ; Τι επίπτωση θα έχει στο μισθό του αρχαιολόγου, του υπαλλήλου της δασικής υπηρεσίας, της υπηρεσίας περιβάλλοντος ή της πολεοδομίας το να σταματήσει μια μεγάλη «επένδυση» γιατί καταπατά φυσικό, πολιτιστικό πλούτο ή δημόσια γη;

Το νέο μισθολόγιο καιο Καλλικράτης ΙΙΤην ώρα που η κυβέρνηση βάζει στην πρίζα τους δημοσίους υπαλλήλους, που μετρούν και ξαναμετρούν το αν θα πάρουν 10 ή 20 ευρώ παραπάνω στον πενιχρό μισθό τους, κανείς δεν ασχολείται με το θέμα των εργασιακών σχέσεων, που είναι και το πιο σοβαρό! Γιατί ξαφνικά οι κατεξοχήν εμπνευστές του επιδοματικού συστήματος αμοιβών (τόσο από τις θέσεις τους στην κυβέρνηση, όσο και ως συνδικαλιστικές ηγεσίες) κόπτονται τόσο για την «εξίσωση» των αμοιβών μεταξύ των Υπουργείων; Η απάντηση είναι απλή και βρίσκεται στην αλλαγή των εργασιακών σχέσεων των δημοσίων υπαλλήλων και την επόμενη μεγάλη μεταρρύθμιση του κράτους (τον επερχόμενο Καλλικράτη ΙΙ).Τα σχετικά δημοσιεύματα είναι λίγα και ανεπαρκή (αλήθεια όμως, σε ποιο θέμα που μας αφορά στ’ αλήθεια ενημερωνόμαστε σε βάθος από την

24

κρατούσα εκδοχή δημοσιογραφίας;), αλλά βασικός στόχος το επόμενο διάστημα είναι να δημιουργηθεί ο «κρατικός υπάλληλος», ο οποίος μετακινείται από Υπουργείο σε Υπουργείο ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Τα σημερινά δικαιώματα του δημοσίου υπαλλήλου, η πρόσληψή του σε συγκεκριμένο κλάδο συγκεκριμένου Υπουργείου δεν συνάδουν με το «ευέλικτο» δημόσιο τομέα που έχει θέσει ως στόχο το Μνημόνιο –και κυρίως δεν συνάδουν με την πρόθεση της κυβέρνησης να μηδενίσει τις προσλήψεις μόνιμου προσωπικού για τα επόμενα 4 χρόνια! Οι νέοι κλάδοι που θα θεσπιστούν μέσω του ενιαίου μισθολογίου θα είναι διυπουργικοί, δίνοντας τη δυνατότητα «κινητικότητας» μεταξύ των υπηρεσιών (χωρίς να χρειάζεται να αλλάζει ο μισθός, όπως συμβαίνει σήμερα στην περίπτωση της μετάταξης) –περιπλανώμενος από υπηρεσία σε υπηρεσία και από νομό σε νομό ο νέος δημόσιος υπάλληλος, αξιολογούμενος κάθε φορά για την ικανότητα προσαρμογής και οσφυοκαμψίας! Οι υποχρεωτικές μετατάξεις του Καλλικράτη Ι, του νόμου διάλυσης του ΟΣΕ, οι αναγκαστικές μετακινήσεις λόγω έλλειψης προσωπικού στα Υπουργεία και η αναδιάταξη των οργανικών θέσεων με τις επερχόμενες συγχωνεύσεις των

σχολείων και των νοσοκομείων είναι τα πρώτα δείγματα γραφής σε αυτή την κατεύθυνση. Στο βάθος του τούνελ δεν διαφαίνεται παρά η κατάργηση όχι μόνο της μονιμότητας, αλλά και κάθε δικαιώματος απέναντι στην εργοδοτική (στην περίπτωση μας, κρατική) ασυδοσία!

Γλώσσα λανθάνουσα…Στη σελ. 44 της μελέτης διαβάζουμε: «Η εργασία αποτελεί τον ουσιαστικότερο παράγοντα παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών από το κράτος. Η εφαρμοζόμενη πολιτική της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα επηρεάζει καθοριστικά και την λειτουργία της ευρύτερης αγοράς εργασίας. Επηρεάζει τα επίπεδα των μισθών, των συνθηκών εργασίας, ενώ σε ορισμένους κλάδους (π.χ. εκπαίδευση και επαγγέλματα υγείας) διαμορφώνει τόσο την προσφορά όσο και την ζήτηση εργασίας». Πράγματι. Το ξεχαρβάλωμα των μισθών, των όρων και των σχέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, πλάι στην καλπάζουσα ανεργία, θα αποτελέσουν το εφαλτήριο για τη διάλυση κάθε έννοιας μισθού ή δικαιώματος στον ιδιωτικό τομέα. Ή θα τρωγόμαστε ο ένας με τον άλλον για το ποιος δικαιούται και ποιος όχι το επιδοματάκι, ή θα ενωθούμε για να τους σταματήσουμε!

25

το ύψος των μισθώνΤου Ηλία Βουτσά

Αναμένοντας τις επίσημες κυβερνητικές προτάσεις για το ενιαίο μισθολόγιο στο δημόσιο είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας μία φαινομενικά τεκμηριωμένη μελέτη που προέρχεται από την Ένωση Αποφοίτων της ΕΣΔΔ ή, για να ακριβολογούμε, από ένα κομμάτι της. Βασισμένη σε μία τεχνοκρατική ανάλυση, επιχειρεί να απαντήσει στο βασικό ερώτημα της αναδιάρθρωσης του μισθολογίου με σκοπό την άρση των ανισοτήτων και την οικονομική παρακίνηση των υπαλλήλων για μεγαλύτερη απόδοση.

Η ανάλυση που υιοθετούν όμως έχει όμως δύο (τουλάχιστον) σημαντικά «τεχνοκρατικά» μειονεκτήματα:Το πρώτο είναι ότι αποδέχεται πλήρως τη νεοκλασική οικονομική θεωρία περί «δίκαιου» μισθού που, συνδεδεμένος υποτίθεται με την παραγωγικότητα, θα αποτελεί την οικονομικώς ορθή αμοιβή της εργασίας. Εδώ κάνει μία λογική ακροβασία και ορίζει τον κατώτατο «δίκαιο» μισθό στα 900 κάτι ευρώ μεικτά, με βάση τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα. Μόνο που ο μισθός του

ιδιωτικού τομέα καθορίζεται από πολλές παραμέτρους, ανάμεσά τους η μειωμένη διαπραγματευτική ικανότητα πολλών εργαζομένων στα σύγχρονα ιδιωτικά κάτεργα, η υπεραξία που μπορούν να αντλήσουν οι εργοδότες με θεμιτούς και αθέμιτους τρόπους, οι συσχετισμοί δύναμης για τη μονομερή επιβολή μέτρων κλπ., που δεν έχουν καμία σχέση με τις πραγματικές ανάγκες για αξιοπρεπή διαβίωση του εργαζόμενου ή ακόμα και με τις οικονομικές δυνατότητες μίας επιχείρησης σε δεδομένο ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, αν οι εργοδότες είχαν τη δυνατότητα, θα όριζαν κατωτάτους μισθούς σε επίπεδα Πακιστάν, εάν ήταν βέβαιοι ότι θα έβρισκαν αρκετούς απελπισμένους να δεχτούν τα όποια ψίχουλα.

Στο πρόβλημα αυτό που δεν είναι καθόλου νέο, η εξοβελισθείσα από τα οικονομικά Πανεπιστήμια μαρξιστική οικονομική θεωρία δίνει μία λύση παρακάμπτοντας το. Η αμοιβή της εργασίας δεν καθορίζεται από κάποια «αριστοποιητική»

26

παραγωγική συνάρτηση αλλά από τα κοινωνικά αναγκαία μέσα για την αναπαραγωγή της. Και τα μέσα αυτά (πρέπει να) καθορίζονται με βάση τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες (για εργασία, αναψυχή, εκπαίδευση, κοινωνικοποίηση, ευημερία) αλλιώς οι επιχειρήσεις απλά μεταφέρουν στην κοινωνία («εξωτερικεύουν» το λένε οι οικονομολόγοι) οικονομίες φτώχειας. Αυτό που είναι οικονομικώς ορθό για μία επιχείρηση, καθίσταται αναποτελεσματικό για την κοινωνία και την οικονομία στο σύνολό της, γι’ αυτό και αντιμετωπίζεται από τις σύγχρονες καπιταλιστικές οικονομίες με μετάθεσή του στο μέλλον μέσω των δανεικών (σε κράτη και ιδιώτες) με αποτέλεσμα την κρίση όταν οι υποχρεώσεις συσσωρεύονται και οι φούσκες σκάνε.

Επομένως το πρόβλημα είναι πως για τον καθορισμό βασικών μεγεθών της μελέτης χρησιμοποιήθηκαν αναλυτικά εργαλεία που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κεφαλαίου και όχι της κοινωνίας.

Το δεύτερο σημαντικό της μειονέκτημα, είναι πως καθορίζει σημαντικές διαφοροποιήσεις στις αμοιβές με βάση κυρίως τα τυπικά και όχι τα ουσιαστικά προσόντα των εργαζομένων ή το πόσο σημαντική είναι η συμβολή τους στη διαδικασία παραγωγής των δημόσιων αγαθών. Η κατοχή όμως μίας σειράς πτυχίων και διπλωμάτων (αφήνοντας κατά μέρος το από πού μπορεί να προήλθαν) δεν εγγυάται από μόνη της την αποτελεσματικότητα, την ικανότητα διοίκησης ούτε καν την επιστημονική επάρκεια (στην περίπτωση της «αγοράς» ενός πτυχίου από αναξιόπιστο ίδρυμα του εξωτερικού). Σε πολλές περιπτώσεις δε, υπάλληλοι διαφορετικών κατηγοριών εκτελούν τα ίδια ακριβώς καθήκοντα ή υπάρχουν τεράστιες διαφορές στην

απαιτούμενη προσπάθεια, το μόχθο και το φόρτο εργασίας ανάμεσα στις διαφορετικές υπηρεσίες. Γιατί ο ΔΕ που «λιώνει» σε ένα γκισέ εξυπηρέτησης κοινού να αμείβεται σημαντικά λιγότερο από τον «επιτελικό» ΠΕ με μεταπτυχιακό που βυσματώθηκε σε κάποια αργομισθία ; (γιατί υπάρχουν και τέτοιες περιπτώσεις ουκ ολίγες).Με δύο λόγια, το δημόσιο, όπως είναι σήμερα οργανωμένο, δεν μπορεί να δικαιολογήσει σημαντικές διαφοροποιήσεις αμοιβών στηριγμένες αποκλειστικά στα τυπικά προσόντα. Αν ήταν περισσότερο απαλλαγμένο από διαπλοκή, ευνοιοκρατία και κομματισμό θα μπορούσε να στηρίξει ένα σύστημα επιπλέον αμοιβών δίνοντας κίνητρο σε όποιον θέλει να κερδίσει περισσότερα να το κάνει , με βάση την επιπλέον προσπάθεια και το αντικειμενικά μετρήσιμο αποτέλεσμα της εργασίας του, όπου αυτό μπορεί να γίνει και αφού εξασφαλιστεί η αξιοπρεπής αμοιβή όλων ανεξαιρέτως. Ακόμα περισσότερο, αν υιοθετηθούν συστήματα απόδοσης που θα αξιολογούνται από την υφιστάμενη διοικητική και πολιτική ιεραρχία και όχι από τους πολίτες ή από ανεξάρτητους τρίτους, θα ανοίξει ένα νέο πεδίο δόξης για «αντικειμενική» ευνοιοκρατία. Όσο το δημόσιο διατηρεί τα σημερινά του χαρακτηριστικά, είναι δυσχερής ή αδύνατη η αξιολόγηση των ουσιαστικών προσόντων γι’ αυτό και η συζήτηση εξαντλείται στα τυπικά.

Σημαντικές αστοχίες της πρότασης αποτελούν το ότι ορίζει αυξημένους μισθολογικούς συντελεστές για την κατηγορία μισθωτών που οι συντάκτες της μελέτης εκπροσωπούν και το ότι φαίνεται να υπηρετεί, με σχεδόν υποτακτικό τρόπο, τις απαιτήσεις της κυβέρνησης (δηλαδή των τοκογλύφων δανειστών μας, που

28

στην πραγματικότητα κυβερνούν) για σημαντική μείωση του μισθολογικού κόστους ανεξαρτήτως του κοινωνικού κόστους που αυτό επιφέρει. Εξυπηρετεί δηλαδή μία πολιτική που είναι εντελώς αναποτελεσματική, άδικη και σε λάθος κατεύθυνση, αρκεί να εξασφαλιστούν κάποια έωλα «προνόμια» σε κάποιους «προσοντούχους». Χωρίς να επεκταθούμε περισσότερο αυτά είναι μάλλον τα πλέον μελανά σημεία της μελέτης, αν αναλογιστεί κανείς την περίοδο που διανύουμε.

Από την άλλη, η πρόταση του να μπει μία τάξη στα δεκάδες μισθολόγια που έγιναν με πελατειακό και συντεχνιακό αλισβερίσι ανάμεσα σε μερίδες εργαζομένων και την πολιτική εξουσία είναι μάλλον στη σωστή κατεύθυνση και μπορεί να ανατρέψει ορισμένες εξόφθαλμες αδικίες. Και η κατάργηση των πάσης φύσεως επιδομάτων (ακόμα και του 13ου – 14ου μισθού, που θεσπίστηκαν ως extra αντί αυξήσεων χάριν των λιανέμπορων) θα μπορούσε να είναι στη σωστή κατεύθυνση με την προϋπόθεση της πλήρους ενσωμάτωσής

τους στο μισθό. Και φυσικά η αύξηση των οικογενειακών επιδομάτων (πολύ πάνω από το 50%) που στη χώρα μας είναι ανέκδοτο. Στη φιλελεύθερη Αγγλία η ανύπαντρη μητέρα παίρνει σπίτι για να στεγάσει το παιδί της. Ούτε η Θάτσερ δεν τόλμησε να θίξει ορισμένες πλευρές του προνοιακού κράτους. Στην Ελλάδα παίρνει, στην καλύτερη, 50 ευρώ επίδομα και πάνε κι αυτά να τα εξαλείψουν. Στην παρούσα φάση προέχει η στήριξη της οικογένειας, των παιδιών και των νέων εργαζομένων, με μέτρα διαγενεακής αλληλεγγύης. Καμία μείωση αποδοχών (που αφαιρεί πόρους από την εργασία) δεν πρέπει να γίνει αποδεκτή, μόνο αναδιανομή τους με κριτήριο την στήριξη των πλέον αδύναμων.

Κάθε πρόταση που δε λαμβάνει υπόψη της την παρούσα κατάσταση και τα όσα διακυβεύονται στο άμεσο μέλλον, χάριν της «δίκαιης» αποκατάστασης μίας μερίδας μόνο των δημοσίων υπαλλήλων, οδηγεί στον κατακερματισμό και τη διαίρεση των εργαζομένων, ακριβώς τη στιγμή που η ενότητα τους είναι πιο αναγκαία από ποτέ.

29

Κερατέα 2010Νέες χωρικές εμπειρίες αντίστασης και υποκειμενοποίησης

Της Κατερίνας Νασιώκα

Κερατέα, 12 Δεκέμβρη 2010: δυο χρόνια μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008, που μετασχημάτισαν τη χωρική εμπειρία της Μητρόπολης της Αθήνας, η ιστορία δεν έκλεισε. Όσοι βιάστηκαν να ξεμπερδέψουν με το ρεύμα της «εξέγερσης» και να ελέγξουν «θάβοντας» τις νέες ροές του στον υποτιθέμενο λάκκο της καθημερινής παθητικότητας που καλλιεργούν τα μίντια και η πολιτική σκηνή –κοινοβουλευτική και μη– του κυρίαρχου λόγου ενός κράτους-καταπιεστή, ενός αλλότριου μεγαμηχανισμού ρύθμισης των απωλειών της κρίσης του παγκόσμιου κεφαλαίου, ενός «ξενιστή»-οργανισμού ελέγχου της κοινωνικής πραγματικότητας και απονέκρωσης της ανθρώπινης δημιουργικότητας, έπεσαν «έξω». Το ρεύμα αυτό –υπόγειο– που ενώνει την κραυγή του «φτάνει πια!» και κυλάει στα αυτοδιαχειριζόμενα πάρκα της πόλης, στις συλλογικότητες που οργανώνονται συνεχώς, στα ανταλλακτικά παζάρια που φύτρωσαν και εδραιώθηκαν στην καταναλωτική μας πραγματικότητα, στις καθημερινές αντιστάσεις σε χώρους εργασίας και μη, αυτό το

υπόγειο ρεύμα εκρήγνυται τώρα στην Κερατέα, μεταλλάσσοντας μια για πάντα την κοινωνική πραγματικότητα μιας κοινότητας που φαίνεται εδώ και ένα μήνα* –αν και μακριά από κάθε τηλεοπτική και έντυπη προβολή– να ζει και να αντιστέκεται στα οδοφράγματα της οδού Λαυρίου. Ένα από τα πιο κακοποιημένα προάστια λόγω της λεγόμενης εκσυγχρονιστικής αστικής ανάπτυξης, που έχει μετατρέψει τα μεσόγεια σε βιομηχανικό σκουπιδότοπο της Αττικής μιας –τουριστικής και αποσπασματικής– χρήσης, έχει πάρει εδώ και ένα μήνα το μονοπάτι της αντίστασης απέναντι σε τεράστιες αστυνομικές δυνάμεις καταστολής που έχουν αποκλείσει ολόκληρη περιοχή, για να υπερασπιστεί αρχικά ένα αυτονόητο για τη δημοκρατία του αστικού τους κράτους δικαίωμα: το δικαίωμα στο διάλογο ή το δικαίωμα να συναποφασίζει, τουλάχιστον, για τη ζωή και την γη της. Η μήπως ούτε αυτό; Θα μπορούσε να πει κανείς καλύτερα για να ακουστεί η κραυγή της άρνησής της στην άνωθεν επιβολή προειλημμένων αποφάσεων που θα αλλάξουν ριζικά το

31

*Το κείμενο γράφτηκε τον Ιανουάριο του 2011. Τρεις μήνες αργότερα (Απρίλιος 2011)η Κερατέα συνεχίζει να αντιστέκεται.

χαρακτήρα της περιοχής, αποφάσεις που, όπως οι περισσότερες, αποβλέπουν σε μια ανάπλαση «εν κενώ», ανάπλαση με βάση το κέρδος των εταιρειών και τα πολιτικά εμπλεκόμενα συμφέροντα, ανάπλαση που αγνοεί επιτήδεια την κοινωνική σύσταση, δηλαδή το αστικό «περιεχόμενο», των περιοχών που ευαγγελίζεται πως θα βελτιώσει (σε τι;).

«Ξημερώματα του Σαββάτου (12/12/2010), γύρω στις 4 το πρωί και ίσως λίγο νωρίτερα, μηχανήματα χωρίς πινακίδες τα οποία τα συνόδευαν αστυνομικοί, δηλαδή πρώτα ήρθαν τα μηχανήματα με τα ματ και έκλεισαν όλη την περιοχή και έκτοτε ο κόσμος δεν κατάφερε να ανέβει για να δει τι συμβαίνει και τώρα δεν υπάρχει πρόσβαση στην περιοχή με κανέναν τρόπο από κανέναν. […] Δεν το έχω ξαναζήσει αυτό και δεν μπορούσα ποτέ να αντιληφθώ την έκταση που παίρνουν τα πράγματα, τα βλέπουμε στις ειδήσεις, βλέπουμε να γίνονται διάφορα επεισόδια και μάλλον πρέπει να σου συμβεί εσένα για να καταλάβεις το μέγεθος της αυθαιρεσίας. Ειδικά το Σάββατο που ο κόσμος δεν είχε ακριβώς αντιληφθεί τις προθέσεις των ματ, υπήρχαν πραγματικά πολλά μικρά παιδιά και γυναίκες και ηλικιωμένοι, δηλαδή άνθρωποι που δεν θα κατάφερναν να το αντέξουν αυτό και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και ξαφνικά και τελείως απρόκλητα άρχισε η επίθεση, χωρίς εμείς να κινηθούμε εναντίον τους. Πέσανε δακρυγόνα και άρχισαν οι συμπλοκές. Έκτοτε οι επιθέσεις είναι καθημερινές, οι κλούβες, δεν μας αφήνουνε να δούμε και πόσες είναι αλλά αυξάνονται καθημερινά με γεωμετρική πρόοδο, έχουν όλες τις εγκαταστάσεις, ό,τι χρειάζονται, τους ανεφοδιασμούς τους με τρόφιμα, τις αλλαγές των φρουρών τους, έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Η περιοχή δηλαδή

έχει αποκλειστεί και δεν έχει αποκλειστεί από μας. Από κει και πέρα αγριότητες. Τι να πω; Δεν το πιστεύουμε. Απορώ όλη αυτή η οργή από πού βρίσκεται συσσωρευμένη. Μου περιέγραφε μια γυναίκα ηλικιωμένη, κοντά 70 χρονών, η οποία είχε τρέξει απελπισμένη και είχε κρυφτεί πίσω από μία ελιά και τα ματ τις έριχναν καπνογόνα και χημικά στο πρόσωπο, λες και είμαστε ζώα; Ή παιδιά, μεγάλοι άνθρωποι βγάζουν το καπέλο τους και το κεφάλι τους από πίσω είναι βαθουλωμένο. Μαυρισμένα μάτια, κλωτσιές στα πλευρά» […] . [1]

Οι κάτοικοι της Κερατέας χρειάστηκε να μάθουν από κοντά και για τα καλά τι σημαίνει καταστολή, τι σημαίνει αστυνομικό κράτος, τι σημαίνει αστική δημοκρατία στην απογυμνωμένη της μορφή. Αρχίζουν ίσως έτσι να βιώνουν (αν όχι να συνειδητοποιούν) τη λειτουργία ενός κράτους-μηχανισμού επιβολής της εξουσίας και προστασίας πρωτίστως του κεφαλαίου αντί των υποτιθέμενων αστικών δικαιωμάτων της ελευθερίας, της ισότητας, της ιδιοκτησίας και της ατομικής επιδίωξης• [2] των δικαιωμάτων που αποτελούν τους στυλοβάτες της αστικής κοινωνίας, μα στ’ αλήθεια αυτά τα ίδια δεν οριοθετούν και την περιοχή της συναίνεσης στην εκμετάλλευσή μας από το κεφάλαιο, δηλαδή την παραίτηση από οποιαδήποτε επαναστατική ουτοπία ή πραγματική πάλη για το άνοιγμα ενός διαφορετικού κόσμου εδώ και τώρα και την αποδοχή του καταναλωτικού (επιστημονικοτεχνικού) νεωτερικού ονείρου που σιγά-σιγά μετατρέπεται στον χειρότερο εφιάλτη ακόμη και για εκείνους που νόμιζαν πως είχαν εξασφαλίσει τα προνόμιά τους; Αλλά οι κάτοικοι της Κερατέας δεν ήρθαν μόνο αντιμέτωποι με τη «δουλειά» της αστυνομίας, όπως μοιάζει να είναι για

32

όλους όσους δεν βρίσκονται εκεί και για όλους όσους συνεχίζουν να τυποποιούν τις καθημερινές πληροφορίες μέσα από τα δίκτυα ενημέρωσης των μίντια η ρίψη δακρυγόνων, καπνογόνων, κρότου-λάμψης, ελαστικών σφαιρών και η σωματική επίθεση ή όπως ακόμη έμοιαζε και για τους ίδιους τους κατοίκους της Κερατέας πριν από λίγο καιρό, όταν έβλεπαν στις ειδήσεις τα επεισόδια του Δεκέμβρη (2008) ή τις συμπλοκές στις μεγάλες διαδηλώσεις που ακολούθησαν έκτοτε.

«Βλέπαμε στην τηλεόραση τα επεισόδια που γίνονταν στην Αθήνα και λέγαμε τι πράγματα είναι αυτά και λέγαμε πως ναι, η αστυνομία κάνει τη δουλειά της. Τώρα καταλάβαμε για τα καλά ποια δουλειά ήταν αυτή. Τώρα καταλαβαίνουμε τι συνέβαινε». [3]

Είδαν, επίσης, τα ματ να ψεκάζουν με χημικά τα ξύλα που προορίζονταν για να ανάψουν φωτιά τα βράδια στα οδοφράγματα, τα είδαν να τρυπάνε τα πλαστικά μπουκάλια με το νερό που είχαν συγκεντρωθεί για τους ανθρώπους που παρέμεναν ατελείωτες ώρες στο δρόμο, βρήκαν τα αυτοκίνητά τους αρχικά παραβιασμένα μέσα στα χωράφια και μετά σπασμένα, όχι για να ανοίξει ο δρόμος αλλά για να πάρουν οι κλούβες μια πιο προνομιακή θέση στον χωρικό πόλεμο της οδού Λαυρίου. Έγιναν δηλαδή αυτόπτες μάρτυρες μιας ριζικής αντιστροφής των κοινωνικών σταθερών που μέχρι τότε αναγνώριζαν ως θεμιτές, αναμενόμενες και «νόμιμες» και έτσι η βία και η καταστολή (αλλά όχι μόνο) κατάφεραν να φέρουν στην επιφάνεια αυτό που η πιο βαθιά εκμετάλλευση και αποξένωση μέχρι τώρα δεν είχε καταφέρει: ένα ρευστό συλλογικό υποκείμενο που βγήκε Χριστουγεννιάτικα στους δρόμους,

άφησε την οικογενειακή εορταστική εστία κενή, έκλεισε με αγανάκτηση την τηλεόραση, έσβησε τα φώτα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου, πήρε τα κουραμπιεδάκια και τα μελομακάρονα υπό μάλης και πήγε να ψήσει, να γλεντήσει, να πιει και να φωνάξει στο δρόμο και στα χωράφια, υπό τις μυρωδιές των καμμένων πλαστικών και των χημικών, τους ήχους των μολότοφ και των κρότου-λάμψης, επινοώντας όχι μόνο νέα κάλαντα για αυτή την καινούργια χρονιά, [4] αλλά ταυτόχρονα χτίζοντας από μόνο του, αυθόρμητα, χωρίς καθοδήγηση, νέες κοινωνικές σχέσεις σε νέους χώρους, οικοδομώντας νέες χωρικές εμπειρίες που γεννούν νέες κοινωνικές διασυνδέσεις. Ο δρόμος ανάμεσα στο πρώτο οδόφραγμα της εισόδου της Κερατέας και στο μπλόκο των ματ, μια απόσταση που αναπροσαρμόζεται και επαναμορφοποιείται σχεδόν καθημερινά από το αποτέλεσμα της εκάστοτε βραδινής οδομαχίας, έγινε η απογευματινή βόλτα όλων των ηλικιών της κοινότητας. Έτσι ήρθε ο κόσμος τα-πάνω-κάτω, αλλά δεν ήρθε από την αστυνομία, ούτε ίσως από τη βία που αποτελεί το καθημερινό θέατρο σκιών της οδού Λαυρίου, ήρθε από το πλησίασμα των ανθρώπων μέσα σε μια νέα χωροχρονική πραγματικότητα, ρευστή, σαν κινούμενη άμμος, που καθημερινά απλώνεται στις απλές σχέσεις αλληλεγγύης και κοινωνικότητας που αναπτύσσονται πέρα και μακριά από τις γνωστές κοινωνικές νόρμες. Εδώ διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα, η ανάκτηση του «δρόμου» ως διαδρομή, ως δίοδος, ως πέρασμα που φέρει τα ίχνη της κοντινής ζωντανής παρουσίας των υποκειμένων που τον περπατούν, τον βιώνουν, τον μετασχηματίζουν, τον ορίζουν ως χώρο μάχης ή γλεντιού, ενός σημείου που δείχνει μόνο μια κατεύθυνση

33

και δεν αποτελεί οργανικά εργαλειακό κομμάτι ενός αφηρημένου συστήματος διάταξης τηλε-χώρου. [5]Αυτός ο αμφισβητούμενος κοινωνικός χώρος που αναπροσαρμόζεται καθημερινά με νέους όρους δημιουργώντας ροές και υβρίδια χωρικής κοινωνικότητας σε συνθήκες μετάβασης επαναφέρει στην ορατότητα το περιεχόμενο της πόλης που βρίσκεται ως υπόστρωμα αλλά και υποτάσσεται στη μορφή της πόλης, δηλαδή στους θεσμούς, στις σχέσεις εξουσίας, στα πολιτικά μορφώματα, στα μέσα επικοινωνίας τα οποία αποτελούν έκφραση ενός κυρίαρχου λόγου εξουσίας-επί. Ο αμφισβητούμενος, δηλαδή, χώρος της αρνητικής διεκδίκησης φέρει στην επιφάνεια του ορατού τις άμεσες και αδιαμεσολάβητες κοινωνικές σχέσεις των κατακερματισμένων, στον ιδιωτικό χωροχρόνο της καπιταλιστικής νεωτερικότητας, υποκειμένων και μαζί φέρει στην επιφάνεια την αντι-εξουσία

του κοινωνικού πλέγματος που ήδη υπάρχει στις συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις της «κάθε-μέρας». [6] Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναρωτηθεί κανείς, ποια είναι η ποιότητα αυτών των κοινωνικών σχέσεων, στη συγκεκριμένη περίπτωση της κοινωνίας της Κερατέας; Και αυτό είναι σημαντικό για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε αν και με ποιον τρόπο μετασχηματίζονται και προς ποια κατεύθυνση; Πολλοί υποψιάζονται πως η κινητοποίηση στην Κερατέα έχει ένα καθαρά τοπικιστικό χαρακτήρα και πως οι ίδιοι άνθρωποι σε μια ενδεχόμενη αντίδραση σε μια κοινωνική αδικία μακριά από την περιοχή τους θα παρέμεναν απαθείς παρατηρητές στα σπίτια τους, αμετακίνητοι στις καθημερινές δραστηριότητές τους, σχολιάζοντας χαλαρά επί του καναπέως όσα διαστρεβλωμένα αναμεταδίδουν οι τηλεοράσεις. Από την άλλη πλευρά, πολλοί επίσης σκέφτονται πως η

34

κοινωνία της Κερατέας, μια κοινωνία που μπορεί να χαρακτηρίζουν συντηρητική ή μικροαστική, [7] (αυτοί ή εμείς πού ζούμε;) δεν μπορεί να διατυπώσει επαναστατικές διεκδικήσεις και πως τα αιτήματά της περιορίζονται στο πλαίσιο μικροαστικών αιτημάτων που θα σταματήσουν αμέσως μόλις ικανοποιηθούν, δηλαδή δεν μπορούν εκ προοιμίου να έχουν καθολικότερο ή πιο πολιτικό χαρακτήρα ρήξης. Είναι, από μια πρώτη άποψη εμφανές, πως οι κάτοικοι της Κερατέας δεν επιθυμούν την κατάλυση του κράτους. Αντίθετα, ακόμη προσβλέπουν σ’ αυτό και το επικαλούνται, ως κράτος δικαίου, γι’ αυτό άλλωστε μεταχειρίζονται μέσα όπως είναι η προσφυγή τους στα αστικά δικαστήρια για να δικαιωθούν. Ωστόσο, αντιλαμβάνονται πλέον ξεκάθαρα την μεταστροφή από κράτος δικαίου σε ένα παράνομο κράτος προστασίας των συμφερόντων του κεφαλαίου, αντιλαμβάνονται πως έχουν απέναντί τους όχι μόνο ένα κράτος που θέλει να τους επιβάλλει τη χωματερή αλλά ένα κράτος που τους υποβιβάζει σε ανθρώπους-σκουπίδια, τους εντάσσει στο καταραμένο απόθεμα του περιθωρίου όσων δεν μπορούν –με τις πράξεις ή την ίδια την κοινωνική τους υπόσταση– να χωρέσουν στην καλοσχεδιασμένη μηχανή αναπαραγωγής της εμπορευματοποιημένης μας καθημερινότητας η οποία μετατρέπει ολόκληρες περιοχές, χώρες, υποκείμενα, σχέσεις σε μια απέραντη waste land. [8] (Ή μάλλον το κεφάλαιο το κάνει αυτό αλλά το κράτος το βοηθά να το διεκπεραιώσει). Και αυτοί που δεν χωράνε αυξάνονται κάθε μέρα με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ίσως σε αυτό το σημείο δεν έχει και τόσο σημασία αν οι κάτοικοι της Κερατέας έχουν συνειδητοποιήσει ή όχι ότι αυτή η αντίσταση που καθημερινά επιχειρούν

ίσως δεν είναι ικανή να σταματήσει τη δημιουργία της χωματερής, να σταματήσει την ισοπεδωτική δύναμη του καπιταλισμού. Ίσως δεν έχει σημασία αν υπήρξαν ποτέ ακτιβιστές. Και δεν έχει σημασία γιατί το πιο σημαντικό είναι «η άρνησή τους να διαμορφώσουν τις δραστηριότητές τους σύμφωνα με τη συνείδηση του κεφαλαίου, η απόφαση να πάρουν έναν χώρο ή μια στιγμή στα χέρια τους και να οργανώσουν τη ζωή τους σύμφωνα με τις δικές τους αποφάσεις» [9] και όχι η ανίχνευση της ταξικής τους συνείδησης ή όχι (αν μπορούμε πια να κάνουμε αυτή τη διάκριση). Σημασία έχει πως συμμετέχουν σε μια διαδικασία που μεταμορφώνει την καθημερινή τους πραγματικότητα.

«Αισθάνομαι απελπισμένος. Αισθάνομαι απελπισμένος για τον εαυτό μου, τη ζωή που έζησα μέχρι τώρα και το μέλλον των παιδιών μου. Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα φτάσω 70 χρονών και θα βρίσκομαι αντιμέτωπος εγώ με την αστυνομία να πετάω μολότοφ». [10]

Γιατί επιμένουν; Αφού ήδη ένα μήνα δεν κατάφεραν να κάνουν το θέμα γνωστό από τα μίντια, αφού ήδη ένα μήνα που βρίσκονται στο δρόμο συνεχίζουν να δέχονται την καταστολή και το ξύλο, αφού ήδη ένα μήνα τίποτε δεν άλλαξε στον τρόπο που τους αντιμετωπίζει το κράτος, η αστυνομία και η αστική δικαιοσύνη, γιατί επιμένουν; Και όχι μόνο αυτό. Πώς έφτασαν στο σημείο οι ηλικιωμένοι να μαζεύουν όλα τα άδεια μπουκάλια από το αλκοόλ που καταναλώνεται τα κρύα βράδια δίπλα στις φωτιές για να μπορέσουν τα παιδιά (πολλές φορές τα παιδιά τους) να φτιάξουν τον εξοπλισμό για τη βραδινή μάχη; Πώς έφτασαν στο σημείο οι ηλικιωμένες γυναίκες να μιλάνε για τις μολότοφ, πώς έφτασαν στο σημείο να

35

παραμένουν όλοι απαθείς όταν σκάνε δίπλα τους τα καπνογόνα και οι κρότου-λάμψης; Πώς έφτασαν τελικά στο σημείο να κινούνται προς τα μπρος αντί να τρέχουν πίσω, να λένε «όχι» αντί να σκύβουν το κεφάλι και να δέχονται την απόφαση κάποιων άλλων πάνω τους; Πώς έφτασαν στο σημείο να βιώνουν τη βία και να εκφράζουν καθημερινά αντι-βία οι νοικοκυραίοι; Μήπως είναι τελικά αυτή μια αντίσταση που πάει πιο πέρα από τη διεκδίκηση ενός μικροαστικού αιτήματος μιας μικροαστικής κοινότητας ή κοινωνίας; Μήπως είναι τελικά όλα αυτά μια νέα ποιότητα στις διεκδικήσεις που θα μπορούσε να θεωρηθεί μια αλλαγή που επέφερε στην ίδια την ποιότητα του κοινωνικού ανταγωνισμού ο Δεκέμβρης; Κι αν το αίτημά τους είναι όντως μικροαστικό γιατί δεν επέλεξαν μια αντίστοιχη μικροαστική διεκδίκηση (βλ. διαδρόμους υπουργείων) αντί να ξεροσταλιάζουν ένα μήνα στο κρύο και να εισπνέουν κάθε μέρα τα χημικά; Μήπως αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον αυτή η υποκειμενοποίηση των κατοίκων σε σχέση με τη ριξηγενή στάση τους; Φαίνεται στην περίπτωση της Κερατέας πως η κραυγή της υποκειμενικότητας και της άρνησης, αυτή η άναρθρη αλλά συγκεκριμένη κραυγή του «φτάνει πια» [11] που πάει πέρα από τις διεκδικήσεις και τα αιτήματα, ξεχειλίζει ξαφνικά από το δοχείο της αντικειμενικότητας, της θετικότητας και της εργαλειακής αφηρημένης πραγματικότητας της αστικής μας κοινωνίας, γίνεται ορατή κι έτσι υπάρχει. Εκεί η μορφή ξεπερνούσε στο περιεχόμενο, εδώ το περιεχόμενο κατακλύζει τη μορφή. [12]Οι νέες χωρικές εμπειρίες αντίστασης που εμφανίζονται στην Κερατέα δεν συντονίζονται σε καμία βάση επίσημης ή γνωστής μέχρι τώρα συνδικαλιστικής ή «από τα πάνω» οργάνωσης. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν

ή ξαναχτίζουν τις –κατεστραμμένες, κομματιασμένες– άμεσες κοινοτικές τους σχέσεις (όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν μεγαλώσει μαζί, συνδέονται με δεσμούς φιλίας ή συγγένειας κι όσοι δεν γνωρίζονται γίνονται τώρα οικείοι, φίλοι, γείτονες, σύντροφοι) για να οργανώσουν μπλόκα απέναντι στις κλούβες των ματ που έρχονται να αλλάξουν βάρδια, να ανάψουν φωτιές, να εξοπλιστούν, να φτιάξουν κάθε μέρα νέα οδοφράγματα, να χτίσουν πρόχειρα καταλύματα, να μην αφήσουν ούτε για μια στιγμή κενό, αδιεκδίκητο το χώρο. Βρίσκονται οι ίδιοι εκεί, τώρα, για όλους αυτούς, οργανώνοντας την κοινωνική τους καθημερινότητα γύρω από τα οδοφράγματα, χρησιμοποιώντας κοινωνικούς πόρους (φράσσουν το δρόμο με τα απορριμματοφόρα ή άλλα αυτοκίνητα του δήμου ή αλλοιώνουν το φωτιστικό πεδίο της βραδινής μάχης σβήνοντας τα κοινοτικά φώτα και αφήνοντας ορατό μόνο το χώρο όπου βρίσκεται το μπλόκο των αστυνομικών δυνάμεων), συλλογικοποιώντας με κάθε δυνατό τρόπο τη δράση τους. Η χωρική αποτύπωση αυτής της δράσης γεννά νέο χώρο και ο νέος χώρος γεννά ή επανιδρύει άλλου τύπου κοινωνικές σχέσεις, πέρα και μακριά από τις κοινωνικές εμπράγματες μορφές της αξίας, του χρήματος, του εμπορεύματος. Η χωρική μετατόπιση της κοινωνικότητας επανασυνδέει το χώρο με τις συνθήκες του, δηλαδή τον ενώνει με το κοινωνικό του περιεχόμενο, με τα υποκείμενα που τον βιώνουν όχι ως αλλότριο κομμάτι της εμπορευματικής λογικής της αγοράς αλλά ως «τόπο» δικό τους. Επαναεδαφικοποιεί το κοινό.Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πού θα καταλήξει αυτή η «υπερχείλιση» της ανθρώπινης ενέργειας στην Κερατέα. Όπως κανείς δεν μπορεί να ξέρει πού θα καταλήξει η υπερχείλιση της ανθρώπινης

36

ενέργειας στο πάρκο Ναυαρίνου στα Εξάρχεια, που διαμορφώθηκε μέσα από τη συρροή της ανθρώπινης δραστηριότητας εκατοντάδων ανθρώπων άγνωστων μεταξύ τους οι οποίοι, μέσα σε συνθήκες φιλίας και συντροφικότητας, έσκαψαν, φύτεψαν, έχτισαν, κουβάλησαν, σχεδίασαν, απελευθέρωσαν ένα χώρο κοινοτικό, που δεν έχει πάρει οριστική μορφή και μακάρι να μην πάρει ποτέ μια οριστική μορφή, κανένα «τέλος», αλλά να παραμείνει μια διαδικασία, μια κίνηση που αποτυπώνει χωροχρονικά την άρνηση στην άρνησή μας από ένα απάνθρωπο σύστημα. Και κανένα τέτοιο κείμενο δεν μπορεί να πει κάποια «αλήθεια» που δεν ακούγεται, ούτε και να σταθεί στο πλευρό κανενός «αδικημένου», ούτε να αντικειμενικοποιήσει ή να μελετήσει κανένα φαινόμενο. Παραμένει στο ατελές επίπεδο της κραυγής που ενώνεται με όλες όσες ακούγονται, ακόμη πιο δυνατά τελευταία, στην Κερατέα, στα Εξάρχεια, στα διόδια, στα μέσα μεταφοράς, σε όλους τους κοινωνικούς χώρους ή τις προσωπικές στιγμές που θέλουν να πουν ή λένε «όχι» στο εργαλειακό, ομογενοποιημένο, εκχρηματισμένο και κατακερματισμένο παρόν του καπιταλιστικού habi-tus• μιας κραυγής (όχι απελπισίας και ήττας, παθητικότητας, μοιρολατρίας και ιδεοληψίας) ελπίδας, άρνησης και αντιεξουσίας που συνηχεί παντού σε όλον τον κόσμο μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο.

Σημειώσεις[1] Απόσπασμα από συνέντευξη με κάτοικο της Κερατέας, Δεκέμβριος 2010.[2] Βλ. σχ. Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τ. 1, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σσ. 188-189, όπου αναφέρει: «Η σφαίρα της κυκλοφορίας ή της ανταλλαγής των εμπορευμάτων που

μέσα στα πλαίσια της κινείται η αγορά και η πούληση της εργατικής δύναμης, ήταν στην πραγματικότητα αληθινή Εδέμ των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Εδώ κυριαρχούν μόνο η ελευθερία, η ισότητα, η ιδιοκτησία και ο Μπένθαμ. Ελευθερία! Επειδή ο αγοραστής και ο πουλητής ενός εμπορεύματος λ.χ. της εργατικής δύναμης υποτάσσονται μόνο στην ελεύθερη θέληση τους. [...] Ισότητα! Επειδή σχετίζονται μεταξύ τους μόνο σαν κάτοχοι εμπορευμάτων και ανταλλάσσουν ισοδύναμο με ισοδύναμο. Ιδιοχτησία! Επειδή ο καθένας εξουσιάζει μόνο αυτό που είναι δικό του. Μπένθαμ! Επειδή ο καθένας νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του».[3 ]Απόσπασμα από συνέντευξη με κάτοικο της Κερατέας, Δεκέμβριος 2010.[4] Τα κάλαντα της Κερατέας, Δεκέμβρης 2010: «Τρίγωνα κάλαντα σκόρπισαν παντού και μολότοφ ρίχνουμε, ντου από παντού, ειι! Τρίγωνα κάλαντα μες την καλαμιά, εδώ θα ‘στε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά. Ξύλο δυνατό θα πέσει γιορτινό, πέτρες θα σας έρθουν απ’ τον ουρανό. Μες τη σιγαλιά ανάβει η φωτιά και γίνεται ο κόσμος μια πύρινη γροθιά. Τρίγωνα κάλαντα στο Οβριόκαστρο και χτυπά συναγερμός στο καμπαναριό, ειι! Τρίγωνα κάλαντα είμαστε παντού και ξύλο θα φάτε και μείωση μισθού. Τρέχουν τα παιδιά μέσα στο χιονιά, ήρθαν ενισχύσεις απ’ όλα τα χωριά. Μες τη σιγαλιά άλλη μια φωτιά, πάρτε αυτό το μήνυμα προτού να είναι αργά. Τρίγωνα κάλαντα στο Οβριόκαστρο και χτυπά συναγερμός στο καμπαναριό, ειι! Τρίγωνα κάλαντα είμαστε παντού και ξύλο θα φάτε και μείωση μισθού. Συμφέροντα πολλά θέλουνε χυτά και ποιος θα την πληρώσει, εσείς για όλα αυτά. Που είναι τα λεφτά, τα φάγανε κι αυτά, πάρτε αυτό το μήνυμα προτού να είναι αργά. Τρίγωνα κάλαντα ακούστε το καλά, εσείς τρώτε το ξύλο και άλλοι τα λεφτά, ειι. Τρίγωνα κάλαντα, χρόνια σας πολλά, εδώ θα ‘στε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά». [πηγή: http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1241923] .[5] Για αυτούς που δεν αποδέχονται την ρομαντοποίηση των οδομαχιών και της βίας (και μάλλον έχουν δίκιο από τη συγκεκριμένη οπτική πως αναπαράγει σχέσεις ιεραρχίας και κοινωνικότητας τις οποίες μπορεί εκ προθέσεως να αντιμάχεται), εδώ είναι

38

χαρακτηριστική η άλλου τύπου οργάνωση των συμπλοκών οι οποίες, σύμφωνα με τα λεγόμενα των κατοίκων, δεν περιορίζονται μόνο πάνω στο γραμμικό πεδίο της οδού Λαυρίου, αλλά με τεχνικές ανταρτοπόλεμου και αιφνιδιασμού επεκτείνονται μέσα στα χωράφια και τους αγροτικούς δρόμους της περιοχής, τεχνικές στις οποίες η αστική αστυνομία δεν μπορεί να αντεπεξέλθει.[6] Ο Λεφέβρ διαχωρίζει την «καθημερινότητα» ή τον «καθημερινό βίο» από την «κάθε-μέρα». Καθώς η μαζικά διαμεσολαβημένη και βιομηχανοποιημένη καθημερινότητα αποτελεί την τροπικότητα της καπιταλιστικής διαχείρισης στόχος είναι η αναζήτηση και επανίδρυση της «κάθε-μέρας» που αποτελεί την τροπικότητα της αντίστασης, δηλαδή μια περιοχή ουτοπικού μετασχηματισμού. Βλ.σχ. Robert J., Σχετικά με τη φιλοσοφία της καθημερινής ζωής, futura, Αθήνα, 2003. [7] Σε σύγκριση για παράδειγμα με τον ριζοσπαστισμό των Εξαρχείων.[8] Αντίθετα, μπορούμε να δούμε τι συνέβη στην περίπτωση του σταθμού του μετρό στην Αγία Παρασκευή. Μετά από τις «διεκδικήσεις» των καταστηματαρχών της πλατείας της Αγίας Παρασκευής, οι οποίοι δεν ήθελαν να χάσουν την πελατεία τους λόγω των έργων, ο σταθμός της Αγ. Παρασκευής έγινε τελικά 200

μόλις μέτρα από το σταθμό του Χαλανδρίου! Γιατί εκεί το ίδιο κράτος που πνίγει στα δακρυγόνα την Κερατέα δεν έστειλε τις δυνάμεις καταστολής να τιθασεύσουν τους ανεξέλεγκτους καταστηματάρχες; Ποια είναι η διαφορά;[9] Holloway, J., (2010), Crack Capitalism, England: Plutopress, σ. 21.[10] Απόσπασμα από συνέντευξη με κάτοικο της Κερατέας, Δεκέμβριος 2010.[11] Βλ. σχ. στο Holloway, J., Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2006 που αρχίζει με τη φράση: «Εν αρχή ην η κραυγή. Κραυγάζουμε». [12] Παραφράζοντας τη φράση του Κ. Μαρξ: «Εκεί η φράση ξεπερνούσε το περιεχόμενο, εδώ το περιεχόμενο ξεπερνάει τη φράση», στο: Κ. Μαρξ, Η 18 Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2005. Βλ. επίσης σχ. για μια ανάλυση σχετικά με το περιεχόμενο και τη μορφή της αστικής οργάνωσης H. Lefebvre, El derecho a la ciudad, Ediciones Peninsula, Barcelona 1978, όπου διακρίνει το περιεχόμενο, το «αστικό» από τη μορφή, την «πόλη» ορίζοντας με το πρώτο τις άμεσες και αδιαμεσολάβητες κοινωνικές σχέσεις ενώ με τη δεύτερη τους θεσμούς, οργανισμούς, πολιτικά μορφώματα που συγκροτούν το επίπεδο εξουσίας.

39

στον κόσμοτου κεφαλαίου

είμαστε όλοι αναλώσιμοι

Του Χρήστου Κωτσάκου

Για μια μεγάλη περίοδο του εικοστού αιώνα, η μόνιμη τυπική σχέση εργασίας ήταν η κυρίαρχη μορφή της μισθωτής εργασίας για τη συντριπτική πλειοψηφία των μισθωτών των δυτικών κοινωνιών. Ο τύπος αυτός της εργασίας θεμελιώθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του μεταπολεμικού οικονομικού κύκλου, στη βάση συμφωνίας κυβερνήσεων ανεξαρτήτως πολιτικών αποχρώσεων, συνδικάτων και εργοδοτών. Βασικός άξονας της κοινωνικής συναίνεσης αποτέλεσε η διαφαινόμενη στις δεκαετίες του 50 και 60, τάση διαρκούς αύξησης

40

του παραγόμενου προϊόντος, των κερδών και των μισθών των εργαζομένων. Η ρύθμιση της αγοράς εργασίας συνοδευόταν από την επέκταση των προνοιακών δομών του κράτους. Αυτού του τύπου η ανάπτυξη και η μορφή ρύθμισης της μισθωτής εργασίας δέχτηκε σφοδρούς κλυδωνισμούς στα μέσα της δεκαετίας του 70, με την πετρελαϊκή κρίση, τη φθίνουσα κερδοφορία του κεφαλαίου, τα φαινόμενα στασιμοπληθωρισμού και την κρίση μεταποιητικού κλάδου. Η αμφισβήτηση του μοντέλου της σταθερής εργασιακής σχέσης αποτέλεσε βασική πτυχή της μετάβασης σε ένα νέο τύπο οικονομικής ανάπτυξης στις δυτικές κοινωνίες, όπου την πρωτοκαθεδρία έχει πλέον ο τομέας των υπηρεσιών, το ποσοστό του οποίου στο εγχώριο προϊόν στις χώρες του ΟΟΣΑ προσεγγίζει το 70% το 1991. Ο πολλά υποσχόμενος νέος κόσμος της οικονομίας της γνώσης και των υπηρεσιών δομείται πάνω στο κοινωνικό έδαφος της απορύθμισης της αγοράς εργασίας, στην αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας, την εξατομίκευση της εργασίας και την σταδιακή αποδυνάμωση των μορφών εκπροσώπησης των εργαζόμενων, όπως τα συνδικάτα. Η δομή της αγοράς εργασίας διχοτομείται ανάμεσα σε έναν πυρήνα εργαζόμενων με μόνιμη σχέση εργασίας, υψηλής ειδίκευσης και τυπικών προσόντων και μέσους –υψηλούς μισθούς και την περιφέρεια στην οποία συναντάμε εργαζόμενους με χαμηλότερο βαθμό ειδίκευσης, λιγότερα

τυπικά προσόντα και τίτλους, διαρκή εναλλαγή σταθερών και ευέλικτων μορφών εργασίας και κατά κανόνα μεσαίες- χαμηλές αποδοχές. Σε αυτό το τμήμα δοκιμάζονται διάφορες μορφές ευελιξίας, όπως είναι η μερική απασχόληση, η προσωρινή απασχόληση, η τηλεεργασία, η εργασία με το κομμάτι, οι υπεργολαβικές μορφές εργασίας και η μαύρη, αδήλωτη εργασία. Η εξέλιξη της αγοράς εργασίας καταδεικνύει ότι το πρώτο τμήμα των εργαζόμενων του πυρήνα διαρκώς συρρικνώνεται, ενώ το περιφερειακό τμήμα διογκώνεται για να συμπεριλάβει και κομμάτια των μισθωτών που μέχρι πρότινος απολάμβαναν εργασιακή σταθερότητα και ασφάλεια. Η εργασία στην Ελλάδα, παραδοσιακά παρουσίαζε την ιδιομορφία της ύπαρξης ενός εκτεταμένου τομέα αδήλωτης, παράνομης εργασίας, που αναγκαστικά παρουσίαζε τη μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία προς όφελος πάντα των εργοδοτών. Η κυριαρχία της μικρής και μεσαίας επιχείρησης στον ελληνικό χώρο (άνω του 90% των επιχειρήσεων απασχολούν λιγότερα από 20 άτομα), συνοδευόταν πάντα από την ασυλία απέναντι στο νομικό πλαίσιο προστασίας της εργασίας. Η υποστελέχωση της Επιθεώρησης Εργασίας και των ελεγκτικών σωμάτων του ΙΚΑ δεν αποτελεί άλλη μια πλευρά της παθολογίας του κράτους, αλλά αντιθέτως έναν κόμβο στην καλά σχεδιασμένη αλυσίδα της αναπαραγωγής και κερδοφορίας της μικρομεσαίας

41

επιχείρησης. Άλλωστε η συμπίεση του εργατικού κόστους αποτέλεσε το μόνο τρόπο επιβίωσης για μια σειρά ελληνικών επιχειρήσεων που δεν εισήγαγαν τεχνολογικές καινοτομίες.Κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας, με κύριο επιχείρημα την ανάγκη αύξησης της ανταγωνιστικότητας, οι κυβερνήσεις προέβησαν σε εκτεταμένες αλλαγές του πλαισίου ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων στην κατεύθυνση της απορρύθμισης του. (νόμοι 1892/90, 2639/98, 2874/00, 2956/01, 2174/03, 3250/04, 3385/05, 3429/05 τα Π.Δ. 81/03, 164/04, 180/04) για να ολοκληρωθούν με το νομικό οπλοστάσιο που ακολούθησε την εφαρμογή του μνημονίου (ν. 3863/2010, 3845/2010, 3846/2010). Έτσι σε ένα σύνολο 4.600.000 ατόμων που αποτελούν τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, πριν την υπογραφή του μνημονίου (καλοκαίρι 2009) οι άνεργοι ανέρχονταν στα 443.000, οι προσωρινά απασχολούμενοι σε 355.000, οι εργαζόμενοι με μερική απασχόληση 273.000, οι εργαζόμενοι με διάφορες μορφές δανεισμού 35.000, σε υπεργολαβίες 80.000, με μπλοκ παροχής υπηρεσιών που ουσιαστικά ασκούν εξαρτημένη εργασία γύρω στις 300.000, ενώ οι χαμηλόμισθοι που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό των 700 ευρώ της συλλογικής σύμβασης γύρω στους 600.000. Στην περίοδο που ακολούθησε την υπογραφή του μνημονίου αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των ανέργων και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, ως ποσοστό επί των νέων θέσεων εργασίας και ως μετατροπή των υπαρχόντων συμβάσεων κανονικής εργασίας σε κάποια ευέλικτη μορφή. Φυσικά τα φαινόμενα ολόκληρων οικονομικών ζωνών και κλάδων που επιβιώνουν μέσα στην κρίση χάρη της ύπαρξης

αδήλωτης εργασίας αναμένονται να πολλαπλασιαστούν. Συνολικά η πίεση που ασκείται στη μισθωτή εργασία είναι αφόρητη, διαμορφώνοντας σταδιακά ένα νέο πλαίσιο δόμησης της αγοράς εργασίας σε μακροπρόθεσμο επίπεδοΗ ύπαρξη ενός πυρήνα μόνιμης και ασφαλούς εργασίας, στο δημόσιο τομέα, στις ΔΕΚΟ, σε μονάδες της μεταποίησης με εξαγωγικό προσανατολισμό και ενσωματωμένη τεχνολογική καινοτομία, σε εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα και του κλάδου των τηλεπικοινωνιών, συνοδευόταν από μια παράλληλη αγορά εργασίας χαμηλού εργατικού κόστους, ευελιξίας και αδήλωτης εργασίας στην οποία απασχολούνταν κυρίως τα πιο ευάλωτα τμήματα των μισθωτών (νέοι, γυναίκες, μετανάστες). Η ύπαρξη αυτής της διπλής αγοράς εργασίας εξασφάλιζε τη συνέχιση της κερδοφορίας διαφόρων κλάδων σε συνθήκες έκθεσης της ελληνικής οικονομίας στο διεθνή ανταγωνισμό. Οι εργαζόμενοι του πυρήνα της σταθερής εργασίας συναινούσαν στην ακολουθούμενη πολιτική λόγω εξασφάλισης της σταθερότητας της εργασίας και ανόδου των μισθών στις περιπτώσεις κλάδων με υψηλή κερδοφορία. Στη συγκυρία της κρίσης επιχειρείται ένας μόνιμος μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας, με συρρίκνωση του τομέα της μόνιμης και ασφαλούς εργασίας και επέκταση όλων των μορφών της ευελιξίας. Το μοντέλο της σταθερής και μόνιμης εργασίας που εξασφαλίζει τα προς το ζην για τον εργαζόμενο θεωρείται αναχρονιστικό και αντιπαραγωγικό. Η εργασία στο δημόσιο τομέα που είναι ταυτισμένη με αυτό το μοντέλο κατασυκοφαντείται και αμφισβητείται διαρκώς από κόμματα, από μέλη της κυβέρνησης, από φορείς του κεφαλαίου και των επιχειρήσεων και από διάφορους

42

ιδεολογικούς μηχανισμούς (Μ.Μ.Ε., καθηγητές πανεπιστημίων, διάφορες τεχνοκρατικές ελίτ κλπ). Η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί το επόμενο βήμα της κυρίαρχης πολιτικής, ώστε να εκλείψει και ο παραμικρός βραχίονας σταθερής εργασίας. Το συνδικαλιστικό κίνημα στο δημόσιο, εθισμένο για πολλά χρόνια σε μια πολιτική κλαδικών διεκδικήσεων, μικροβελτιώσεων με στενούς συντεχνιακούς ορίζοντες υποταγής στα δόγματα της κυρίαρχης πολιτικής (θέσεις περί ΟΝΕ και Ε.Ε., υιοθέτηση των

αντιλήψεων για την ανταγωνιστικότητα, διαχωρισμός ιδιωτικού και δημοσίου κλπ) παρουσιάζεται μάλλον αδύναμο για τις ανάγκες αυτής της σύγκρουσης. Το ζήτημα της εκ βάθρων ανασυγκρότησης του δημοσιοϋπαλληλικού συνδικαλιστικού κινήματος με όρους ευθείας σύγκρουσης με την πολιτική της κυβέρνησης, της Ε.Ε., της τρόικας και των ελληνικών οικονομικών και κοινωνικών ελίτ τίθεται επιτακτικά στο προσκήνιο.

43

μικρό σημείωμα για το πάρκο ναυαρίνουΤου ΑχΜ

Με έκπληξη παρακολούθησα κατά τη διάλεξη του Σλαβόι Ζίζεκ στην Αθήνα να χρησιμοποιεί ειρωνικές εκφράσεις αναφερόμενος στο πάρκο της Ναυαρίνου. Η έκπληξη μου δεν προήλθε από τις ειρωνικές εκφράσεις καθ’ εαυτές, πράγμα συνηθισμένο στον χειμαρώδη λόγο του Σλοβένου φιλόσοφου, αλλά το ότι χρησιμοποίησε το παράδειγμα του πάρκου για να αναδείξει μία κριτική τόσο στον Χóλογουεη αλλά και στο «φίλο» του Μπαντιού.Κατά τον Ζίζεκ ο τόπος που ο Χóλογουεη συναντά φιλοσοφικά τον Μπαντιού -σε μια εκ πρώτης όψεως αταίριαστη όσο και αναπάντεχη συνάντηση- είναι το πάρκο της Ναυαρίνου. Η «ρωγμή» συνευρίσκεται με την «απόσταση από την κατάσταση πραγμάτων». Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα με αυτήν την φιλοσοφική συνάντηση; Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ζίζεκ οι χώροι στους οποίους λαμβάνει χώρα ένα είδος απόσυρσης από την καπιταλιστική κανονικότητα, είναι αρεστοί ή θα έπρεπε να είναι αρεστοί στους έχοντες την εξουσία, εφόσον αυτοί οι χώροι λειτουργούν ως χώροι αναψυχής, που δίνουν στους συμμετέχοντες μεγαλύτερη ζωτικότητα όταν επιστρέφουν στην δουλειά. Και ακόμη περισσότερο αυτές οι «ζώνες απόσυρσης» δεν αντιπροσωπεύουν κάποιου είδους απειλή για την κρατική εξουσία.

Κατέληξε δε, λέγοντας ότι εάν ο ίδιος ήταν φιλελεύθερος καπιταλιστής θα επιδοτούσε αυτό το χώρο.Θα σημείωνα πρώτα απ’ όλα, παρουσιάζοντας κάποιες αντιρρήσεις στη θέση αυτή του Ζίζεκ, ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε φιλελεύθερους καπιταλιστές. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός των συχνών εισβολών στο χώρο του πάρκου των ειδικών δυνάμεων καταστολής, οι οποίοι δεν αρκούνται σε συλλήψεις και ξυλοδαρμούς των ανθρώπων που τυχαίνει να βρίσκονται στο πάρκο τη στιγμή της εισβολής, αλλά με τις μηχανές τους τσαλαπατούν ακόμη και τα φυτεμένα δέντρα και λαχανικά με ιδιαίτερη μανία. Σύμπτωμα πρωτότυπης επιδότησης.Κατά την γνώμη μου κάθε «ζώνη απόσυρσης» αποτελεί μία ιδιαίτερη κατάσταση και δεν μπορούμε να μιλάμε γενικά ή να εντοπίζουμε αφαιρετικά κάποια στοιχεία κατά το δοκούν. Συγκεκριμένα, αυτό που στοιχειώνει το πάρκο της Ναυαρίνου -για να εξηγηθεί και το παραπάνω σύμπτωμα της κρατικής βίας- είναι το συμβάν του Δεκέμβρη. Με μία έννοια αποτελεί ένα πρώτο ορατό ίχνος του συμβάντος. Η διεκδίκηση του συγκεκριμένου κοινοτικού χώρου απο το Κράτος, δεν υπήρξε σαν διεκδίκηση, υφιστάμενη δι’ εαυτής, αλλά εκπηγάζουσα από αυτό που περιγράφει ο Μπαντιού στο Δεύτερο

44

Μανιφέστο για τη Φιλοσοφία σαν πρώτο είδος υποκειμενοποίησης, την πιστότητα δηλαδή του υποκειμένου στο συμβάν. Και η διαδικασία αλήθειας, κατά τον Μπαντιού εκκινεί από αυτό ακριβώς. Εξάλλου η σχέση αυτή του πάρκου με το Δεκέμβρη αναγνωρίζεται ακόμη και από μαρξιστές (Μηλιός). Έτσι η διαχείριση της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στο πάρκο από πλευράς Κράτους δεν είναι καθόλου τόσο απλή, όσο την παρουσιάζει ο Ζίζεκ. Ούτως ή άλλως ο χώρος πέρα από την εκρηκτική συμβαντική εκκίνηση έχει αποκτήσει μία δυναμική, μία μετασχηματιστική λειτουργία, ακολουθεί το δρόμο του άσχετα με τις προθέσεις του Κράτους, και πολύ απέχει από το να θεωρηθεί ως ζώνη αναψυχής.Με την ίδια λογική του Ζίζεκ, και η συμμετοχή σε αριστερές και αντικαπιταλιστικές συλλογικότητες ενέχει το στοιχείο της αναψυχής,

καθόσον την επόμενη μέρα μιας θυελλώδους συζήτησης για την π.χ. πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους οι αντικαπιταλιστές εργαζόμενοι θα προσέλθουν στην εργασία τους με περισσή ζωτικότητα. Ακόμη και μια εκπληκτική ερωτική συνεύρεση μπορεί την επόμενη μέρα να οδηγήσει σε αύξηση της διάθεσης για εργασία. Αυτή η λογική δεν οδηγεί πουθενά, ή καταδεικνύει ως ένα βαθμό μια αυτοπαγίδευση του Ζίζεκ στην κομμουνιστική εμμονή του 20ου αιώνα για κατάληψη του Κράτους. Κλείνω αυτό το μικρό σημείωμα για το πάρκο και την αναπάντεχη φιλοσοφική συνάντηση των Μπαντιού – Χóλογουεη, ελπίζοντας να δούμε στο πάρκο μετά τον Χóλογουεη (που μας επισκέπτεται συχνά) και τον Μπαντιού, ή ακόμη καλύτερα και τους δύο μαζί για να δικαιωθεί και ο ...κακόπιστος Ζίζεκ.

speira 45

σχετικά «ομαλή» ενώ ξαφνικά αυξάνεται (σχεδόν διπλασιάζεται). Πρόκειται για την περίοδο της μεταπολίτευσης, με τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση που εισήλθε στην Ελλάδα και προκάλεσε ραγδαία άνοδο στις τιμές των καυσίμων ενώ ταυτόχρονα επιδεινώθηκε το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, δηλαδή οι εισαγωγές έγιναν ακριβότερες και περισσότερες από τις εξαγωγές, και το κράτος, για να καλύψει αυτό το κόστος δανείστηκε. Την αμέσως επόμενη χρονιά αυξάνεται το εσωτερικό δημόσιο χρέος (δάνεια από ΤτΕ) και η πορεία αυτή συνεχίζεται μέχρι και τα πρώτα χρόνια της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ (βλ. πίνακα 1).

ΕισαγωγήΑν κάποιος έχει το βίτσιο να διαβάζει τους προϋπολογισμούς που συντάσσει κάθε χρόνο το ελληνικό κράτος καθώς και τις εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) μπορεί να βρει πολύ χρήσιμα στοιχεία για την οικονομική και πολιτική ιστορία του τόπου. Παρατηρώντας τον πιο κάτω πίνακα όπου παρουσιάζεται το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, βλέπουμε ότι μέχρι το 1973 η πορεία του δημόσιου χρέους είναι

Παρόλο που από το 1985- 1986 μπαίνουμε σε περίοδο λιτότητας και περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής με τα σταθεροποιητικά προγράμματα του Σημίτη το δημόσιο χρέος συνεχίζει την άνοδό του. Κατά την περίοδο 1990-1993 με τα προγράμματα λιτότητας της ΝΔ, το συνολικό δημόσιο χρέος το 1993 ξεπερνάει το 110% του ΑΕΠ. Είναι η περίοδος της κυβέρνησης Μητσοτάκη που σημαδεύτηκε από την κατάργηση της ΑΤΑ (αυξήσεις στους μισθούς πάνω

από τον πληθωρισμό), το γνωστό 0+0=14%, τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα, την ιδιωτικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών και τον αγώνα των εργαζομένων σε αυτές. Έκτοτε ελάχιστες φορές θα πέσει κάτω από το 100%, παρ’ όλες τις «φιλότιμες» προσπάθειες που κατέβαλαν οι κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή, όπως για παράδειγμα, με το δάνειο της Goldman Sachs ύψους 3 δισ. € που έδωσε ως μίζα ο Σημίτης για να μη φαίνεται μεγάλο το δημόσιο χρέος και να μπούμε στην ΟΝΕ, μια διαδικασία «νόμιμη» και κυρίως γνωστή σε Ε.Ε. και κυβέρνηση.

τίνος είναιαυτό το δημόσιο χρέος τελικά;

Του Γιώργου Παπαλεξίου

47

ΠΙΝΑΚΑΣ 1- ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ 1970-2011

ΣΕ Δισ. Δρχ. ΣΥΝΟΛΟ ως % του ΑΕΠ1980 474 28,00%1981 672 36%1982 717,4 43%1983 1269 41,20%1984 1.883 49,50%1985 2.673 57,90%1986 3.230 58,60%1987 4.046 64,50%1988 5.383 58,70%1989 6.699 61,50%1990 9.383 79,60%1991 12.335 82,20%1992 15.557 87,80%1993 23.43 110,10%1994 28.093 107,90%1995 31.982 108,70%1996 33.323 111,30%

ΣΕ εκατ. € 1997 105.186 108,20%1998 111.032 105,80%1999 126.558 112,30%2000 140.971 113,30%2001 151.869 114,10%2002 171.020 120,90%2003 182.390 118,30%2004 201.244 119,50%2005 215.416 108,50%2006 226.218 105,70%2007 239.658 105,00%2008 262.071 110,60%2009 298.524 127,00%2010* 343.200 148,00%2011** 350.230 158,60%

Πηγή: Προϋπολογισμοί 1975-2011, Εκθέσεις του Διοικητή της ΤτΕ 2000-2009 & Τράπεζα της Ελλάδος, 1984 * Εκτιμήσεις** Προβλέψεις

Ειδικά στην εποχή του μνημονίου και της επιτήρησης από την τρόικα, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στο τέλος του έτους 2010 ανήλθε στα 343,2 δισ. € ή 148,0% του ΑΕΠ, έναντι 298,5 δισ. € ή 127,0% του ΑΕΠ το 2009, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 21,0% περίπου του ΑΕΠ. Το έτος 2011 το ύψος του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στα 362,23 δισ. € ή 158,6% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 10,6% του ΑΕΠ έναντι του 2010. Το χρέος της γενικής κυβέρνησης στο τέλος του 2010 εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 330,4 δισ.

€ ή 142,5% του ΑΕΠ, έναντι 298,032 εκατ. ευρώ ή 126,8% του ΑΕΠ το 2009, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 15,7% του ΑΕΠ. Το χρέος της γενικής κυβέρνησης του έτους 2011 προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στα 348,5 δισ.. € ή 152,6% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 10,1% του ΑΕΠ έναντι του 2010. Πιο αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον πίνακα 2 όπου και παρουσιάζεται η εξέλιξη του δημοσίου χρέους (κεντρικής κυβέρνησης) για την περίοδο 2002-2011.

48

ΠΙΝΑΚΑΣ 2- ΧΡΕΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011**

Χρέος σε εκ. € 166.323 179.008 198.741 212.669 224.162 237.742 260.439 297.264 336.800 350.230 (ως % του ΑΕΠ) 117,5% 116,1% 118,0% 107,1% 104,7% 104,2% 109,9% 126,5% 145,2% 153,3%

Χρέος σε νομίσματα

εκτός ζώνης Ευρώ 4.697 3.382 2.503 2.747 2.056 1.916 1.632 1.260 6.400 12.000

Σύνολο χρέουςκεντρικής

κυβέρνησης 171.020 182.390 201.244 215.416 226.218 239.658 262.071 298.524 343.200 362.230

(ως % του ΑΕΠ) 120,9% 118,3% 119,5 % 108,5% 105,7% 105,0% 110,6% 127,0% 148,0% 158,6%

ΑΕΠ 141.502 154.153 168.417 198.609 213.985 228.180 236.936 235.035 231.888 228.408

Πηγή: Εισηγητικές Εκθέσεις Προϋπολογισμών (2005-2011) 2010* (Εκτιμήσεις)2011** (Προβλέψεις)

Ποιοι είναι οι κάτοχοι του ελληνικού χρέους

Έχουν ακουστεί και γραφτεί πολλά για τους κατόχους του ελληνικού χρέους. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι οι ξένοι τοκογλύφοι οι οποίοι μας εκβιάζουν και μας γδέρνουν για να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Ρίχνοντας μια ματιά στον επόμενο πίνακα βλέπουμε την εθνική προέλευση των κατόχων ελληνικών ομολόγων όπως παρουσιάστηκε στο τέλος του 2009 σε έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (Bank for

International Settlements), ο οποίος δείχνει ότι οι «κάτοχοι» του ελληνικού χρέους είναι Ευρωπαϊκές χώρες και όλως τυχαίως και τωρινοί δανειστές μας. Ίσως αυτός ο πίνακας να απαντάει στο ερώτημα σχετικά με το ποιοι είναι οι «κερδοσκόποι».

49

ΠΙΝΑΚΑΣ 3- ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΤΟΧΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

ΧΩΡΑ Ομόλογα σε εκ. δολάρια Γαλλία 75.452Ελβετία 63.966Γερμανία 43.236Η.Π.Α. 16.411Μ. Βρετανία 12.342Ολλανδία 11.849Πορτογαλία 10.317Ιρλανδία 8.506Ιαπωνία 8.447Ιταλία 8.381 Υπόλοιπες χώρες 43.693 Γενικό σύνολο 302.600

Πηγή: Αναφορά τρίτου τετραμήνου 2009 της Διεθνούς Τράπεζας Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Ενδεικτικά, στους ξένους δανειστές- επενδυτές συγκαταλέγονται ευαγή ιδρύματα όπως η Citigroup (κατέχει ομόλογα αξίας περίπου 2 δισ. €), η HSBC (1,5 δισ. €), η Deutsche Bank (1,09 δισ. €), οι γαλλικές BNP Paribas (5 δισ. €) και Societe Generale (4,225 δισ. €), αλλά και η J.P. Morgan, η Morgan Stanley, η Merrill Lynch, η Nomura, η Barclays, η Royal bank of Scotland οι οποίες κατέχουν κατά μέσο όρο από 200 εκατομμύρια έως 1 δισ. € και συνολικά πάνω από 10 δισ. €. Όμως δεν είναι μόνο τράπεζες, αλλά επίσης ταμεία και ασφαλιστικές εταιρίες όλων των ειδών. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ασφαλιστικά ταμεία Βελγίου, Ολλανδίας και Ιρλανδίας που κατέχουν το καθένα 200- 250 εκατ. € σε ελληνικά ομόλογα και ασφαλιστικές

εταιρίες όπως η νορβηγική KLP. Ακόμα μεταξύ των ξένων τραπεζών και funds που διατηρούσαν υψηλά ποσά σε ελληνικά ομόλογα βρίσκονταν η Βελγική Dexia που κατείχε πάνω από 6 δισ. € όπως και η Defa οι οποίες όμως φρόντισαν και τα ξεφορτώθηκαν, αφού τα πούλησαν κυρίως στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Πρόσφατα, μάλιστα, μεγάλος αυστριακός φορέας προχώρησε από μόνος του σε «κούρεμα» της αποτίμησης των ελληνικών ομολόγων στο χαρτοφυλάκιό του κατά 25%.Όμως, κάθε δημόσιο χρέος που σέβεται τον εαυτό του δεν έχει μόνο ξένους δανειστές αλλά και εγχώριους. Οι ελληνικές τράπεζες κατέχουν περί τα 55 δισ.. € σε κρατικά ομόλογα, διάρκειας από 1 έως 7 χρόνια (τίτλοι αξίας 46

50

δισ. €, τα οποία έχουν ήδη κατατεθεί ως ενέχυρο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να δανείζονται φτηνότερα). Πρωταθλητής στην κατοχή κρατικών ομολόγων αναδεικνύεται η Εθνική Τράπεζα, η οποία διαθέτει χαρτοφυλάκιο ομολόγων συνολικού ύψους 20,2 δισ. €. Οι υπόλοιπες μεγάλες ελληνικές τράπεζες διαθέτουν τα εξής ποσά στο χαρτοφυλάκιό τους: Πειραιώς: 9 δισ., Eu-robank: 7,5 δισ., Alpha: 4,6 δισ. €. Επίσης ασφαλιστικά ταμεία όπως του ΟΤΕ, το ΙΚΑ, των τραπεζών, το ΤΣΜΕΔΕ, ο ΟΓΑ, ο ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ), διατηρούν πολύ μεγάλες θέσεις. Τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία και άλλοι δημόσιοι φορείς κατέχουν ομόλογα συνολικού ύψους 29 δισ. ευρώ

Και τώρα τι κάνουμε;Υπάρχουν απόψεις που υποστηρίζουν ότι με την είσοδο της χώρας στον μηχανισμό στήριξης ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ έχουμε εισέλθει σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας ή πτώχευσης. Μέχρι και πριν το μνημόνιο, το χρέος της χώρας ήταν προς ιδιώτες (π.χ. τράπεζες) οι οποίοι είχαν αγοράσει ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, χωρίς καμία απολύτως σύμβαση με αυτό και με μόνη υποχρέωση για το Δημόσιο την αποπληρωμή των ομολόγων εντός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου (κεφάλαιο και τόκοι). Υπό ομαλές συνθήκες, είναι δυνατόν να υπάρχει οικονομική ευρωστία οπότε πληρώνονται κανονικά τα ομόλογα προς τους δανειστές, ενώ σε διαφορετική περίπτωση -όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας- υπάρχει πρόβλημα. Οι εναλλακτικές που υπάρχουν είναι κυρίως 2: Η άρνηση πληρωμών και η ελεγχόμενη χρεοκοπία/ πτώχευση.Στην περίπτωση της ελεγχόμενης χρεοκοπίας τα χρέη της χώρας αντί να μειώνονται αυξάνονται, ενώ παράλληλα αλλάζουν οι δανειστές και η χρεοκοπία

γίνεται επαχθέστερη. Ένα τυπικό παράδειγμα ελεγχόμενης χρεοκοπίας είναι η Ελλάδα και η εφαρμογή του μνημονίου. Μέσω της ελεγχόμενης χρεοκοπίας μεταφέρεται το ελληνικό δημόσιο χρέος από τα χέρια ιδιωτών δανειστών, τους οποίους θα μπορούσε ευκολότερα να ελέγξει ένα αστικό κράτος, στα χέρια του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και των επιμέρους χωρών της ΕΕ, ενώ υπογράφεται ταυτόχρονα μια σύμβαση (Μνημόνιο) που προβλέπει την μεταβίβαση μεγάλο μέρος κυριαρχικών δικαιωμάτων στους δανειστές. Μάλιστα, στις «τυπικές» περιπτώσεις δανεισμού από το ΔΝΤ που δεν διαφέρουν από τη συμφωνία που υπέγραψε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στις αρχές Μαΐου με την τρόικα, οι όροι που συμφωνούνται μεταξύ άλλων είναι:

η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος ή αν δεν υπάρχει όπως στην περίπτωση της Ελλάδας η εσωτερική υποτίμηση μέσω της μείωση της εγχώριας καταναλωτικής δύναμης, η εκμετάλλευση των φυσικών, και άλλων, πόρων από πολυεθνικές που το συνοδεύουν, διαρθρωτικές αλλαγές όπως είναι η απελευθέρωση αγορών, οι ιδιωτικοποιήσεις «κοινωφελών» δημοσίων επιχειρήσεων (κυρίως των τραπεζών, της ύδρευσης και του ηλεκτρισμού), ο περιορισμός των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, του πληθωρισμού αλλά και των κοινωνικών δαπανών (υγεία, εκπαίδευση), πάγωμα των μισθών και κατάργηση των όποιων δικαιωμάτων υπάρχουν, μαζικές απολύσεις ορισμένων «ομάδων» εργαζομένων (π.χ. δημόσιοι υπάλληλοι), δυνατότητα για τους δανειστές της εκχώρησης των δανείων που καλείται να πληρώσει η δανειζόμενη χώρα σε τρίτους.

51

Οι δανειστές δεν ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της οικονομίας της δανειζόμενης χώρας γι’ αυτό και δεν πρόκειται να ασχοληθούν με τέτοιου είδους ζητήματα. Αντίθετα ενδιαφέρονται για τη διασφάλιση της ομαλής αποπληρωμής των δόσεων των δανείων, μέσω της οικονομικής αφαίμαξης ώστε να διαφύγει τον κίνδυνο το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και ταυτόχρονα να πάρουν τα χρήματά τους οι διεθνείς τοκογλύφοι. Με άλλα λόγια, από το σενάριο της ελεγχόμενης χρεοκοπίας κερδισμένοι βγαίνουν:• Η εγχώρια αστική τάξη αφού οι τράπεζες θα γλιτώσουν τις ζημίες από την πιθανή έκθεσή τους στα τοξικά ομόλογα, θα κερδίσουν από τα δάνεια του μνημονίου, ενώ πολλοί επιχειρηματίες θα έχουν τη δυνατότητα να υπογράψουν εξαιρετικά κερδοφόρες συμφωνίες με την ελληνική κυβέρνηση και το διεθνές κεφάλαιο για την εκμετάλλευση των υπό ιδιωτικοποίηση κρατικών οργανισμών (ΟΣΕ, ΔΕΗ, Λιμάνια, αεροδρόμια κλπ). • Όλες οι καταθέσεις, αφού διατηρείται η αξία και η ακεραιότητα τους στις τράπεζες αλλά και όλα τα δάνεια που έχουν συναφθεί μεταξύ ιδιωτών και τραπεζών (στεγαστικά, καταναλωτικά κ.λπ).• Το οικοδόμημα του ΕΥΡΩ, αφού ο δανεισμός της Ελλάδας θα πατάει στα «στέρεα θεμέλια» του ελέγχου από την τρόικα, το οποίο όμως με τη σειρά του θα συνεχίσει να καταστρέφει την όποια ανταγωνιστικότητα της εγχώριας οικονομίας.• Τα κράτη και οι τράπεζες που μας έχουν δανείσει.

Η ελεγχόμενη πτώχευση/ χρεοκοπία επιλέγεται για να εξασφαλιστεί χρόνος ώστε να αποφύγουν τις ζημιές οι ντόπιοι και ξένοι τοκογλύφοι και να αποφευχθεί το μεγάλο πολιτικό κόστος από μια

άμεση χρεοκοπία που θα μπορούσε να φέρει ακόμα και την κατάρρευση του σημερινού πολιτικού συστήματος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι συντελείται μία άνευ προηγουμένου καταλήστευση του εισοδήματος των εργαζομένων, προωθούνται ακραία μέτρα όπως περαιτέρω ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων με την υπογραφή επιχειρησιακών συμβάσεων και την εκ περιτροπής εργασία, απολύσεις σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και καταργούνται κατακτήσεις δεκαετιών. Ένα δεύτερο σενάριο είναι η επαναδιαπραγμάτευση και η αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους. Στην περίπτωση αυτή καλούνται οι δανειστές να συζητήσουν με τη δανειζόμενη χώρα δευτερεύουσες όψεις και αλλαγές του δανεισμού της, όπως είναι ο χρόνος αποπληρωμής των δανείων, το ύψος του επιτοκίου ακόμα και η περιστολή μέρους του χρέους. Αν για παράδειγμα ένα ομόλογο λήγει σε 6 μήνες μετά από συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων μπορεί να παραταθεί ο χρόνος αποπληρωμής ή να μειωθεί το επιτόκιο δανεισμού. Το κέρδος θα είναι έτσι κι αλλιώς μικρό γιατί το συνολικό κόστος δανεισμού μετατίθεται στο μέλλον για να αποπληρωθεί, και ακόμα κι αν μειωθεί το επιτόκιο με το οποίο δανείστηκε συνοδεύεται, όπως στην προηγούμενη περίπτωση, με εξίσου σκληρούς όρους. Το τρίτο σενάριο είναι η άρνηση πληρωμής του χρέους. Το ύψος του ελληνικού δημόσιου χρέους είναι αρκετά μεγάλο για να αποτελεί απειλή όχι για τους έλληνες εργαζόμενους, όπως τα παπαγαλάκια των ΜΜΕ και των τραπεζών σπεύδουν να μας «πληροφορήσουν», αλλά για όσους κατέχουν μέρος του δηλαδή για τις τράπεζες, τα επενδυτικά κεφάλαια (hedge funds) κ.α. Η διαγραφή του

52

χρέους θα αποτινάξει από τις πλάτες του ελληνικού Δημοσίου ένα ασήκωτο φορτίο. Αρκεί να αναφέρουμε πως οι πληρωμές το 2010 για τόκους ύψους12,3 δισ. € είναι διπλάσιες από τις πληρωμές για συντάξεις 6,4 δισ., ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία του προϋπολογισμού για το 2011, οι δαπάνες εξυπηρέτησης από 41,4 δισ. το 2009, εκτιμώνται σε 32,8 δισ. το 2010, λόγω καταβολής μικρότερου ποσού χρεολυσίων. Αν όμως προσθέσουμε και τις πληρωμές για το βραχυπρόθεσμο χρέος (από 36,9 δισ. σε 22,6 δισ.), οι συνολικές δαπάνες εξυπηρέτησης ανήλθαν το 2010 σε 55,4 δισ. € ή αύξηση κατά 24% του ΑΕΠ.! Το οικονομικό όφελος από την άρνηση πληρωμής θα ήταν η χώρα να γλιτώσει την καταβολή 30 δισ. €/έτος για χρεολύσια και συνολικά 80 δισ./έτος που είναι «αναγκασμένη» να πληρώνει για την εξυπηρέτηση του χρέους της.

Έλεγχος στο χρέοςΗ ελληνική κοινωνία υφίσταται εδώ και πολλούς μήνες μια «θεραπεία σοκ» για να καταπολεμηθεί-όπως λένε- η ασθένεια του δημοσίου χρέους. Οι πολίτες καλούνται να πληρώσουν έναν λογαριασμό 340,2 δισ. € για ένα «γεύμα» που δεν συμμετείχαν. Δεν οφείλουν όμως να γνωρίζουν τι χρωστάνε, σε ποιον και γιατί, πριν απομακρυνθούν από το ταμείο? Στη διεθνή νομολογία υπάρχει η έννοια του «απεχθούς», η οποία ορίζεται ως το χρέος που έχει συναφθεί από καθεστώς το οποίο δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση, δεν αξιοποιείται για τις κοινωνικές ανάγκες ή έχει συναφθεί εις γνώση των πιστωτών ότι δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο λαός δεν μπορεί να επωμιστεί το βάρος του χρέους και μπορεί να εκκινηθεί η διαδικασία άρνησης πληρωμής μέρους ή συνόλου

του χρέους.Η απαρχή του «απεχθούς χρέους» έχει βρει αρκετές ιστορικές εφαρμογές. Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο περιστατικό συντελέστηκε το 1898, όταν η Ουάσινγκτον, καταλαμβάνοντας την Κούβα, αρνήθηκε να αναλάβει τα χρέη της ισπανικής αποικιοκρατίας, λέγοντας ότι «αυτά δεν επιβλήθηκαν στον λαό της Κούβας με τη συναίνεση αλλά με τη δύναμη των όπλων. Το πιο πετυχημένο και πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό του Ισημερινού. Τον Ιούλιο του 2007 ο πρόεδρος της χώρας Ραφαέλ Κορέα δημιούργησε μια Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου του χρέους. Όταν η επιτροπή ολοκλήρωσε τις εργασίες της το Νοέμβριο του 2008, ο Κορέα ανακοίνωσε ότι στη βάση των ευρημάτων προχωράει στην άρνηση πληρωμών του 70% του χρέους, καθώς προέκυψε ότι δεν ήταν νόμιμο αλλά προϊόν διαφθοράς και δωροδοκίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατόχων των ομολόγων αναγκάστηκε να δεχτεί τις προτάσεις του Ισημερινού και έτσι διαγράφηκε περίπου το 65% του δημόσιου χρέους της χώρας. Το ελληνικό δημόσιο χρέος αυτή τη στιγμή είναι ένα μαύρο κουτί, αλλά τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας δείχνουν ότι στο μεγαλύτερο μέρος του εμπίπτει στην κατηγορία του απεχθούς. Κατ’ αρχήν υπάρχουν τα δάνεια που συνήφθησαν την περίοδο της χούντας. Υπάρχουν όμως και πρόδηλες περιπτώσεις διαφθοράς στα νεώτερα χρόνια, όπως αυτή των Ολυμπιακών Αγώνων, όπου οι αρχικές δαπάνες είχαν προϋπολογιστεί στα 1,3 δισ. $ και το τελικό κόστος άγγιξε τα 20 δισ.Επίσης, μόνο σκεπτικισμό προκαλεί το γεγονός ότι η Ελλάδα δαπανά το 4% του ΑΕΠ της για εξοπλισμούς, με αποτέλεσμα την περίοδο 2005-2009 να είναι μία από τους πέντε μεγαλύτερους εισαγωγείς όπλων στην Ευρώπη. Δηλαδή

54

οι Έλληνες επιβαρύνθηκαν με δάνεια για να τροφοδοτηθεί η διεθνής πολεμική βιομηχανία, με αποκορύφωμα τα 5 δισ. που κόστισαν τα γερμανικά υποβρύχια …για να γέρνουν προς τα αριστερά. Ούτε νοείται να μη διερευνηθεί η δημιουργική λογιστική της Goldman Sachs το 2001 ή τα κερδοσκοπικά παιχνίδια στη δευτερογενή αγορά με την απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδος να αυξήσει το χρονικό περιθώριο εκκαθαρίσεων από 3 ημέρες σε 10… για να μην αναφερθούμε στις σκανδαλωδώς τιμολογημένες αναθέσεις έργων στη Siemens, που εξαργυρώθηκαν με μίζεςΓι’ αυτούς τους λόγους, η απαίτηση για έλεγχο του ελληνικού χρέους κερδίζει διαρκώς έδαφος. Το τελευταίο διάστημα

έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία συλλογής υπογραφών με αίτημα τη συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου στην οποία θα συμμετέχουν όχι μόνο δικηγόροι και ορκωτοί λογιστές, αλλά τα ίδια τα εργατικά συνδικάτα, η πανεπιστημιακή κοινότητα, φορείς της αυτοδιοίκησης κ.ά. Υπάρχουν διανοούμενοι μεταξύ των οποίων ο Κώστας Λαπαβίτσας, ο Νοάμ Τσόμσκι ακόμα και ο πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ Παπασπύρος υποστηρίζουν με θέρμη ένα τέτοιο εγχείρημα. Αυτή την επίκληση για διαφάνεια μάλλον την έχει πολύ περισσότερο ανάγκη η κοινωνία από τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα της κυβέρνησης.

55

η τέχνη ως προϊόν για

κατανάλωσηΤης Έλενας Ακύλα

Το αντικείμενο τέχνης, το παραγόμενο δηλαδή από εικαστικούς καλλιτέχνες προϊόν έχει σήμερα κατά κύριο λόγο εμπορική αξία. Αυτό ισχύει όχι μόνο τα έργα τέχνης του παρελθόντος και του σήμερα, αλλά και για τις επανεκδόσεις τους. Το κάθε μουσείο πουλάει και ξαναπουλάει τα έργα της μόνιμης συλλογής του (και όχι μόνο) αλλά και των περιοδικών εκθέσεών του, με τη μορφή των επανεκτυπώσεων. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε έργο ξεχωριστά μετατρέπεται ουσιαστικά σε μια πατέντα που αποτελεί αέναη πηγή πλουτισμού για τους εκμεταλλευτές της.Το βασικότερο όμως είναι ότι και ο ίδιος ο καλλιτέχνης χρησιμοποιείται ως όχημα, ως μέσο προώθησης άλλων συμφερόντων. Οι καλλιτέχνες έχουν ενσωματωθεί στο δυναμικό πολυεθνικών

Το κείμενο γράφτηκε για την εικαστική έκθεση “ΑΓΟΡΑΣ/ΜΕΝΟΣ”

(http://agorasmenos.wordpress.com/)56

εταιριών, τραπεζών κ.α. και η τέχνη έχει ενταχθεί στο μάρκετινγκ, στη πολιτική δηλαδή τέτοιων οργανισμών, καθώς η μεγαλύτερη αξία προς εκμετάλλευση σήμερα είναι η κουλτούρα και το πολιτιστικό προϊόν εν γένει. Εταιρίες, τράπεζες κ.α. προβάλλουν στο προφίλ τους την ευαισθησία τους για τον πολιτισμό και την πολιτιστική ζωή του τόπου. Προωθούν την εικόνα οργανισμών που θέλουν να συμμετέχουν ενεργά στην καλλιτεχνική σκηνή της χώρας τους, φορέων που έχουν αναλάβει να διαφυλάξουν αλλά και να ενισχύσουν την εγχώρια εικαστική παραγωγή, εκθέτοντας τις συλλογές τους σε πινακοθήκες και μουσεία (για παράδειγμα η έκθεση της συλλογής της Τράπεζας της Ελλάδος στην Εθνική Πινακοθήκη το 1993 κ.ο.κ.).Εκτός από τη συλλογή έργων τέχνης, διατείνονται ότι συμβάλλουν στον ευρύτερο πολιτιστικό χώρο μέσα από καλλιτεχνικές εκδόσεις των έργων των συλλογών τους, μέσα από χορηγίες σε εκθέσεις τέχνης και απευθείας παραγγελίες σε καλλιτέχνες. Τα έργα χρησιμοποιούνται κυρίως «[…] για τη διακόσμηση όλων των καταστημάτων με πραγματικά έργα τέχνης έτσι ώστε να αξιοποιηθεί σε μηχανισμός της τραπέζης για να επιτευχθεί η σε καθημερινό επίπεδο προσέγγιση τέχνης και κοινού. Παράλληλα ο εξωραϊστικός, αλλά και εκπαιδευτικός χαρακτήρας της τέχνης επηρεάζει, έστω και με τη μορφή πληροφορίας, τόσο τους συμβιούντες με αυτήν εργαζόμενους, όσο και το πελατειακό κοινό». (Κατερίνα Κοσκινά, επιμελήτρια της συλλογής έργων τέχνης της Alfa Bank και του ιδρύματος Ι. Φ. Κωστόπουλου, δημοσίευμα στο περιοδικό Επτά Ημέρες της Καθημερινής σχετικά με τις Συλλογές Τραπεζών, 11/1/01).Δηλώσεις όπως αυτή του διευθυντή Διεύθυνσης Περιουσίας της Εμπορικής

Τράπεζας, Χρύσανθου Κωστόπουλου (στο ίδιο δημοσίευμα), «[…] για να αποκτηθεί ένα έργο, εκτός από εισήγηση της Διεύθυνσης Περιουσίας, απαιτείται γνωμάτευση ειδικής προς τούτο επιτροπής, στην οποία συμμετέχουν η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και η Εθνική Πινακοθήκη», είναι συνηθισμένες. Και είναι πράγματι χαρακτηριστικό της γενικότερης σύγχυσης και αντιπροσωπευτικό των όσων αναφέρονται ότι η Α.Σ.Κ.Τ. παρέχει συμβουλευτικό ρόλο σε μια τράπεζα συνηγορώντας στην ουσία σε τέτοιες πρακτικές, αλλά και προετοιμάζει από πολύ νωρίς τους καλλιτέχνες, ενώ είναι ακόμα φοιτητές, να εξοικειωθούν με τη λογική της αγοράς και να εμπλακούν στους μηχανισμούς της, συνεργαζόμενη με εταιρίες όπως την LEXUS ή την Nestle, οι οποίες διοργανώνουν διαγωνισμούς για τα προϊόντα που πουλάνε (αυτοκίνητα και καφέ στην προκειμένη περίπτωση). Οι φοιτητές με την προτροπή των καθηγητών της σχολής, οι δε καθηγητές είναι και μέλη της κριτικής επιτροπής για την ανάδειξη των καλύτερων έργων, ζωγραφίζουν έργα για πολυτελή αυτοκίνητα και κούπες καφέ όπου μετά εκτίθενται σε εκθέσεις που αποτελούν «εικαστικό γεγονός» (εικαστικό φεστιβάλ “Nes-cafe καφετέχΝΕΣ”). Παραδείγματος χάρη στην περίπτωση της Nestle όλα τα συμμετέχοντα έργα διαστάσεων από1,0x1,0 και πάνω αγοράζονται από την εταιρία για ένα χαμηλό χρηματικό ποσό και με αυτά διακοσμούνται τα γραφεία της- τα τρία πρώτα δε, λαμβάνουν ένα χρηματικό έπαθλο. Οι καλλιτέχνες των οποίων τα έργα έχουν ψηφιστεί ως τα καλύτερα απευθύνουν στα εγκαίνια της έκθεσης ευχαριστήριο λόγο προς τους διοργανωτές που αποτελούν μέρος του δυναμικού της εταιρίας, για την ευκαιρία που τους

57

έδωσαν και οι τελευταίοι εκφράζουν τις ευαισθησίες τους για τη σημαντικότητα της τέχνης και για τους ταλαντούχους δημιουργούς που βρίσκονται στο ξεκίνημα της σταδιοδρομίας τους. Με αυτόν τον τρόπο παρέχουν στην εταιρία τους φτηνή διαφήμιση από εκπρόσωπους των τεχνών και διακόσμηση των γραφείων τους με έργα νέων καλλιτεχνών, εκκολαπτόμενες αξίες στο αυριανό χρηματιστήριο της τέχνης. Στην προκειμένη περίπτωση αυτό που πουλάει η Nestle, πέρα από την ευαισθησία της για την τέχνη (κατά τον ίδιο τρόπο που άλλες εταιρίες πουλάνε την ευαισθησία τους για το περιβάλλον και την οικολογία), είναι και οι ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούνται πάνω από ένα φλιτζάνι καφέ. («..η κουλτούρα του καφέ, αποτελεί ακόμα μια ευκαιρία (για τους ανθρώπους) να βρεθούν μαζί και να μιλήσουν, να κάνουν παρέα, να συμφωνήσουν, να διαφωνήσουν, να τσακωθούν…» και συνεχίζει «…όμως, το να βρεθούμε μαζί, να μιλήσουμε, να κάνουμε παρέα, να συμφωνήσουμε, να διαφωνήσουμε, να τσακωθούμε-αυτό μπορεί να το πετύχει και η τέχνη και εδώ είναι που η τέχνη του καφέ συναντά την πραγματική τέχνη.», δήλωση του L. Dereux, διευθύνοντος συμβούλου της Nestle Ελλάς Α.Ε.)Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιείται και ως όχημα σε περιπτώσεις αναπλάσεων γειτονιών (1), όπου η συγκέντρωση καλλιτεχνών (εξ ου και παραδείγματα δωρεάν παραχώρησης χώρων σε καλλιτέχνες για καλλιτεχνικά εργαστήρια), η ύπαρξη gallery ως χώροι συνάθροισης καλλιτεχνικών ομάδων, η πραγματοποίηση καλλιτεχνικών events (Remap στην περίπτωση του Μεταξουργείου) εξωραΐζει γειτονιές που κατοικούνται από ανθρώπους χαμηλών οικονομικών τάξεων, μετανάστες κλ.π., ανεβάζοντας έτσι σταδιακά την αξία

αυτών των περιοχών και εκτοπίζοντας τους κατοίκους τους. (2) (Petrescu Doina, «Πώς να δημιουργήσεις μια κοινότητα και το χώρο της», http://ratnet-blog.blogspot.com, http://www.reconstruction.gr/actions dtls.php/67 ).Η ένταξη του καλλιτέχνη μέσα σ’ αυτό το θεσμικό πλαίσιο αποδυναμώνει τελείως την ισχύ του λόγου του, τον ενσωματώνει στη λογική της κυρίαρχης ιδεολογίας και τον κάνει μέρος της, η τέχνη καταναλώνεται και πετιέται, διακινείται με τους ίδιους όρους όπως οποιοδήποτε άλλο προϊόν που υπακούει στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς.Τα ερωτήματα που γεννώνται είναι:- Πώς μπορεί ο σύγχρονος καλλιτέχνης να παράγει τέχνη έξω από αυτό το πλαίσιο όπου δεν ισχύουν οι όροι της αγοράς όταν η επιβίωσή του είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη με το εμπόριο της τέχνης;- Πώς αυτό επηρεάζει το χαρακτήρα (τη θεματική, το μέγεθος, το περιεχόμενο κ.α.) των έργων τέχνης και ποιες είναι οι νέες καλλιτεχνικές αξίες που προκύπτουν; Σημειώσεις(1) The “Creativity Index” is another tool that Florida uses to describe how members of the Creative Class are attracted to a city. The Creativity Index includes four elements: ‘the Creative Class share of the workforce; innova-tion, measured as patents per capital high tech industry, using the Milken Institute’s widely accepted Tech Pole Index…; and diversity, measured by the Gay index, a reasonable proxy for an area’s openness” (2002, pp. 244-5).(2) Εξευγενισμός (gentrification): φαινόμενο που αφορά τον εκτοπισμό των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων που δε διαθέτουν πολιτική και οικονομική δύναμη από αστικές περιοχές για τις οποίες παρουσιάζεται αυξημένο ενδιαφέρον από τα μεσαία και ανώτερα στρώματα. (http://ratnet-blog.blogspot.com).

59

ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚΗ άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφήςNaomi KleinΕκδόσεις Λιβάνη, 2010

βιβλιοπαρουσίασηΤης Ελένης Γιαννάκη

Σε μια εποχή όπου οι συζητήσεις για το έλλειμμα, το χρέος, τα δάνεια και το ΔΝΤ κυριαρχούν, ενώ τα ΜΜΕ και η κυβέρνηση εκτοξεύουν αφειδώς ομιχλώδεις οικονομικούς όρους και σωτήριες λύσεις για την οικονομία της χώρας με αμφίβολα αποτελέσματα, το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν καθίσταται άκρως επίκαιρο.Στις 700 περίπου σελίδες αυτού του βιβλίου, η συγγραφέας αναλύει διεξοδικά, αλλά ωστόσο σε δημοσιογραφικό ύφος με μια γλώσσα απολύτως προσβάσιμη στο μέσο αναγνώστη αυτό που ονομάζει “δόγμα του Σοκ”:Τον τρόπο με τον οποίο οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές θεωρίες με κύριους εκφραστές τους οικονομολόγους της Σχολής του Σικάγο και τον αρχιερέα τους Μίλτον Φρίντμαν εφαρμόστηκαν σε πολλές χώρες του κόσμου από τα τέλη του 20 αιώνα και μέχρι σήμερα οικοδομώντας αυτό που η συγγραφέας ονομάζει “καπιταλισμό της καταστροφής”.

Στο πρώτο μέρος εξετάζονται τα παραδείγματα των χωρών της Λατινικής Αμερικής και οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως πειραματόζωα για την πρώτη εφαρμογή των θεωριών του Φρίντμαν, οδηγώντας τους λαούς τους σε οικονομική εξαθλίωση με όχημα αυταρχικές και ανήθικες αντιδημοκρατικές πολιτικές. Διαγράφεται η άμεση σχέση των νεοφιλελεύθερων οικονομικών θεωριών που αρχικά εμφανίζονται ως αμιγώς τεχνοκρατικές, με την πλήρη κατάλυση της δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών, πράγμα που αποτελεί όπως δείχνει η συγγραφέας όχι μόνο απότοκο αλλά και προϋπόθεση της εφαρμογής τους. Γίνεται φανερή η απόλυτη συνεργασία των οικονομολόγων της σχολή του Σικάγο με τα δικτατορικά καθεστώτα ανά τον κόσμο, που μέσα από εξαπάτηση και πολιτικές μηχανορραφίες εδραίωσαν την απόλυτη κυριαρχία των αγορών στο παγκόσμιο πολιτικό στερέωμα και διασφάλισαν την κερδοφορία των μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών και την κερδοσκοπία σε βάρος χωρών.Στη συνέχεια αναλύεται η μετεξέλιξη των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών, ώστε να απεμπλακούν από το στίγμα των δικτατορικών και αυταρχικών καθεστώτων και να παρουσιαστούν ως προϋποθέσεις της ελευθερίας και της δημοκρατίας, στη διαστρεβλωμένη φυσικά μορφή τους, όπου η απόλυτη ελευθερία εκφράζεται στην ελευθερία των αγορών και η δημοκρατία είναι προσιτή σε όσους έχουν την οικονομική δύναμη στα χέρια τους. Αναλύονται τα παραδείγματα της Κίνας, της Νότιας Αφρικής και των μετακομμουνιστικών χωρών της

60

Ανατολικής Ευρώπης και η συγγραφέας αποδεικνύει πως η δημοκρατία και η ελευθερία καθίστανται κενό γράμμα σε μια χώρα όπου οι αυταρχικές κορπορατικές οικονομικές πολιτικές έχουν περικλείσει σε ένα ασφυκτικό περιοριστικό πλέγμα κάθε έκφανση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.Τέλος καταδεικνύεται πώς οι επονομαζόμενοι “ειρηνευτικοί” πόλεμοι (Ιράκ, Αφγανιστάν, “πόλεμοι κατά της τρομοκρατίας”) αλλά και οι φυσικές καταστροφές (τσουνάμι, τυφώνας Κατρίνα κλπ) όχι μόνο χρησιμοποιούνται ως μέσο για το σκοπό της εξυπηρέτησης ιδιοτελών οικονομικών συμφερόντων στις χώρες όπου αναφέρονται, για τον έλεγχο του οικονομικού τους πλούτου (πετρελαιοπηγές, λιμάνια, κοιτάσματα, εργασία κλπ) αλλά καθίστανται αυτά καθαυτά τα μέσα πλουτισμού και κερδοφορίας των ιδιωτικών εταιρειών που επιφορτίζονται με τις υπηρεσίες παροχής όπλων, ανοικοδόμησης, υποδομών κ.λπ.Η εφαρμογή αυτών των οικονομικών θεωριών και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που συνοδεύεται πάντα από καταστολή, αντιλαϊκά μέτρα και αναστολή πολιτικών δικαιωμάτων καθίσταται δυνατή μέσα από τη διαδικασία που η συγγραφέας ονομάζει “μέθοδο του σοκ”: Με την επίκληση ενός πολύ σοβαρού κινδύνου ή κατάστασης έκτακτης ανάγκης (τρομοκρατία, απειλές προς την εθνική ασφάλεια, μια φυσική καταστροφή, ένα δυσθεώρητο εξωτερικό χρέος, ο κίνδυνος οικονομικής κατάρρευσης κ.ο.κ.) Τα προτεινόμενα μέτρα εμφανίζονται ως αναπόφευκτα, ενώ οι προτεινόμενες πολιτικές ως αναγκαίο κακό, μια δύσκολη σωτήρια λύση που απαιτεί θυσίες. Ο λαός υπό

το καθεστώς της απειλής και της τρομοκράτησης που προπαγανδίζεται κατάλληλα από τα ΜΜΕ, οδηγείται σε ένα καθεστώς φόβου, απελπισίας και ανασφάλειας, σε μια κατάσταση σοκ, οπότε παραιτείται πολύ πιο εύκολα από κεκτημένα δικαιώματα και ελευθερίες αλλά και από τις αναμενόμενες σε άλλη περίπτωση αντιδράσεις.Ο ρόλος του ΔΝΤ, της παγκόσμιας Τράπεζας, των ισχυρών οικονομιών του κόσμου και των ιδιωτικών εταιρειών σε αυτήν την παγκόσμια συνομωσία μέσα από την οποία οι αγορές κινούν τα νήματα στην παγκοσμιοποιημένη εκδοχή του κόσμου, με τίμημα την λεηλάτηση της δημόσιας περιουσίας, την εξαθλίωση των λαών, τον υψηλό φόρο σε ανθρώπινες ζωές και την εξάντληση των φυσικών πόρων εξετάζεται διεξοδικά και όχι υπό τη μορφή “θεωριών συνομωσίας” όπως αποδεικνύουν οι εκτεταμένες πηγές και τα στοιχεία που παρατίθενται στο πολυσέλιδο σχετικό παράρτημα.Πρόκειται για ένα βιβλίο που εξηγεί με σαφή τρόπο τη λειτουργία του κόσμου στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και δίνει πειστικές απαντήσεις για τη ζοφερή οικονομική, πολιτική, και κοινωνική πραγματικότητα στην οποία ζούμε σήμερα, και βέβαια το κάνει χωρίς καμία επίφαση “αντικειμενικότητας” καθώς παίρνει μια πολύ ξεκάθαρη θέση.Τέλος, διαβάζοντας το ένα μετά το άλλο τα παραδείγματα των χωρών που ενεπλάκησαν με το ΔΝΤ και τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές και τις επιπτώσεις που είχαν σε αυτά, ο υποψιασμένος αναγνώστης θα παρατηρήσει εμφανείς ομοιότητες με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, ομοιότητες που δεν είναι σε καμία περίπτωση τυχαίες ή συμπτωματικές.

61

Ινδεξ

εξώφυλλο: εικόνα από Ζαπατίστας, σχεδιασμός Γιώργος Βιτσαρόπουλος (σ. 1: σχεδιασμός νέου λογότυπου σπείρας από τον ίδιο)σ. 3: Γκραφίτι από δρόμους της Σόφιας/Βουλγαρία. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 5 Στένσιλ από δρόμους της Αθήνας. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 6 Φωτογραφία: Γιώργος Βιτσαρόπουλος (http://www.myspace.com/giorgosvitsa-ropoulos)σ. 8 Καρναβάλι Huejitzingo, Puebla, Μάρτιος 2011. Φωτογραφία: Κατερίνα Νασιώκασ. 11 Φωτογραφία: Γιώργος Βιτσαρόπουλος (http://www.myspace.com/giorgosvit-saropoulos)σ. 13 Έργο της Έλενας Ακύλα “Παγκόσμια Κρίση”, 2010 / Ακρυλικό σε χαρτίσ. 16 Στένσιλ από την πόλη της Οαχάκα, Μεξικό, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης 2006σ. 18 Έργο του Χάρη Κοντοσφύρη, 2009 (http://www.harriskondosphyris.com) / Εικαστική έκθεση “Δύση” (2010), Πνευματικό Κέντρο “Λεωνίδας Κανελλόπουλος”, Ελευσίνα. Φωτογραφία: Γιώργος Βιτσαρόπουλος (http://www.myspace.com/gior-gosvitsaropoulos)σ. 21 Ζαπατίσταςσ. 25 Stencil-Graffiti at Zajęcza Street in Warsawσ. 27 Στένσιλ, Μαδρίτη. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 29 Χαρακτική στο βράχο του 600 π.Χ., Ακαπούλκοσ. 30 Καρναβάλι Huejitzingo, Puebla, Μάρτιος 2011. Φωτογραφία: Κατερίνα Νασιώκασ. 34 Σύνθημα από πρόσφατη πορεία στην Αθήνα. Φωτογραφία: Γιώργος Βιτσαρόπουλος (http://www.myspace.com/giorgosvitsaropoulos)σ. 37 Στένσιλ από την πόλη της Οαχάκα, Μεξικό, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης 2006σ. 39 Στένσιλ από την πόλη της Οαχάκα, Μεξικό, 2011. Φωτογραφία: Κατερίνα Νασιώκασ. 40 Σχέδιο του Χάρη Κοντοσφύρη από τη σειρά έργων “Κυκλοφορία” (http://www.harriskondosphyris.com)σ. 43 Σχέδιο του Χάρη Κοντοσφύρη από τη σειρά έργων “Κυκλοφορία” (http://www.harriskondosphyris.com)σ. 43 “Απαγορεύεται”, Μαδρίτη. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 46 Καρναβάλι Huejitzingo, Puebla, Μάρτιος 2011. Φωτογραφία: Κατερίνα Νασιώκασ. 53 “Ευχαριστώ που δεν σκέφτεστε”, αφίσα από τους δρόμους της Μαδρίτης. Φωτογραφία: Ελένη Γιαννάκησ. 55 Αθήνα-Πλάκα, γκραφίτι. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 56 Αθήνα, γκραφίτι. Φωτογραφία: Αθηνά Δασκαλάκησ. 58 “sotheby’ s”, έργο της Έλενας Ακύλα / Εικαστική έκθεση “ΑΓΟΡΑΣ/ΜΕΝΟΣ”, Cheap Art, Αθήνα 2011 / ακρυλικό σε χαρτί, 0,90x1,46 (δημοπρασία στον οίκο sotheby’ s: η αγορά τέχνης είναι η μόνη που δεν πέφτει σε περιόδους πολέμων και οικονομικής κρίσης)

Ευχαριστούμε θερμά όλους τους φίλους που βοήθησαν στην έκδοση αυτού του τεύχους με το σχεδιασμό, τα κείμενα, το οπτικό υλικό και την επίβλεψη της εκτύπωσης.