ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

. σελ 1

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Στην εργασία αυτή πήραν μέρος ο εξής μαθητές:

Λάϊου Μαρία

Λαμπράκη Κατερίνα

Ρούπα Νίκη

Σεφέρι Κώστας

Και οι καθηγητές :

Βρέλλη Αθηνά

Πίτσαβος Χρήστος

Σουφλάκος Βασίλης

Τραγούδα Αθανασία

. σελ 2

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

. σελ 3

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να μελετήσουμε ταινίες του

ελληνικού κινηματογράφου και να προσπαθήσουμε να βρούμε τα

διαφορετικά μοντέλα γυναικών που παρουσιάζονται σε αυτές. Στα

πλαίσια της εργασίας αυτής παρακολουθήσαμε τις παρακάτω ταινίες :

Στέλλα (Μιχάλης Κακογιάννης, 1955)

Συνοικία το όνειρο (Αλέκος Αλεξανδράκης, 1961)

Κόκκινα φανάρια (Βασίλης Γεωργιάδης, 1964)

Μήδεια 70 (Μιχάλης Παπανικολάου, 1969)

Το προξενιό της Άννας (Παντελής Βούλγαρης, 1971)

Ιφιγένεια (Μιχάλης Κακογιάννης, 1977)

Βασιλική (Βαγγέλης Σερντάρης, 1997)

Νύφες (Παντελής Βούλγαρης, 2004)

Έγινε επιλογή κυρίως ταινιών που δεν είχαν δει οι εκπαιδευόμενοι, γι’

αυτό και δεν προτιμήσαμε τις κωμωδίες του ελληνικού

κινηματογράφου, τις οποίες όμως μελετήσαμε στην συνέχεια.

. σελ 4

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Στέλλα (1955)

Πρωταγωνιστούν: Μελίνα Μερκούρη, Γιώργος Φούντας, Αλέκος Αλεξανδράκης, Σοφία

Βέμπο

Βασίζεται στο θεατρικό έργο

του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η

Στέλλα με τα κόκκινα γάντια».

Διακρίθηκε με το βραβείο

καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ

Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

1960, με τη Χρυσή

Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας

του 1956, καθώς και με το βραβείο

ερμηνείας, για τη Μελίνα

Μερκούρη, στο Διεθνές Φεστιβάλ

Κινηματογράφου Καννών του

1955. Ήταν επιπλέον η ελληνική

υποβολή για το Όσκαρ καλύτερης

ξενόγλωσσης ταινίας του 1956.

Η Στέλλα είναι τραγουδίστρια στο κέντρο Παράδεισος, και έχει δεσμό με τον Αλέκο, γόνο

πλούσιας οικογένειας. Για μια ακόμη φορά, αυτή θα είναι που θα θέσει τέρμα στο δεσμό

τους, πριν έρθει η φθορά. Η Στέλλα αρχικά θα αποφύγει τη στενή πολιορκία του Μίλτου,

ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού, Μίλτου. Αργότερα θα υποκύψει στη γοητεία του. Όμως

θα θέσει τους δικούς της όρους προκειμένου να συνεχιστεί η σχέση τους. Αντιστέκεται

αρχικά στην πρόταση γάμου που της κάνει γιατί νιώθει ότι περιορίζεται η ελευθερία της,

στο τέλος υποκύπτει όμως γιατί δεν θέλει να τον χάσει. Τη μέρα του γάμου της όμως

παίρνει την τραγική (εκ του αποτελέσματος) απόφαση να μην πάει στην εκκλησία….

πλέον για τον Μίλτο ένας μόνος δρόμος υπάρχει για να ξεπλύνει την ντροπή. Η τελική

σκηνή «Στέλλα φύγε κρατάω μαχαίρι» είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες στον ελληνικό

κινηματογράφο.

Oι κριτικοί της εποχής ήταν διχασμένοι αλλά όλοι περιέγραψαν την ταινία ως ένα ηχηρό

κατηγορητήριο σε βάρος της πατριαρχίας, με την πρωταγωνίστρια να εκπροσωπεί ένα

γυναικείο πρότυπο που ήταν αναμφίβολα ξένο προς την ελληνική κοινωνία της εποχής,

αλλά και μια διαχρονική ηρωίδα τραγωδίας. Η Στέλλα εξέφραζε τις επιθυμίες πολλών

γυναικών, λίγες από τις οποίες ωστόσο τολμούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.

Ειδικότερα, προσωποποιεί τη σύγκρουση των παραδοσιακών αξιών, του ηθικού κώδικα

και της τιμής με το ερωτικό πάθος που τελικά δε διασώζεται σε αυτά τα πλαίσια

. σελ 5

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Συνοικία το Όνειρο (1961)

(Πρωταγωνιστούν: ΑλέκοςΑλεξανδράκης, Μάνος Κατράκης, Αλίκη Γεωργούλη)

Αφήνοντας στην άκρη την

«ωραιοποιημένη Αθήνα»

παρουσιάζει στους θεατές την Αθήνα

της φτώχειας, της παρακμής, των

μικροαπατεώνων που προσπαθούν

να επιβιώσουν στη σκιά της αστικής

τάξης, των απόκληρων, αλλά και της

ελπίδας και των ονείρων.

Η «Συνοικία το Όνειρο», βασικός

εκπρόσωπος του ελληνικού

νεορεαλισμού, ενόχλησε και λογοκρίθηκε για την Ελλάδα που πρόβαλε αλλά και για την

Αριστερή ματιά του Αλεξανδράκη, που δυσφημούσε την «εικόνα της ευημερούσας

Ελλάδας». Η Αλίκη Γεωργούλη ως Στεφανία ενσαρκώνει τη γυναίκα που ονειρεύεται να

ξεφύγει από το αποπνικτικό φτωχικό περιβάλλον της φλερτάρει με πλούσιους και με την

ιδέα να ξεφύγει μια και καλή από τη φτωχογειτονιά. Δεν έχει ή τουλάχιστον δεν μας

παρουσιάζονται άλλα προσόντα της πλην της όμορφης εμφάνισης που όμως τελικά δεν

θα είναι αρκετά,

Κόκκινα φανάρια (1964)

Πρωταγωνιστούν: Τζένη Καρέζη,

Μαίρη Χρονοπούλου, Αλεξάνδρα

Λαδικού, Κατερίνα Χέλμη, Γιώργος

Φούντας, Δημήτρης Παπαμιχαήλ)

Τα “Κόκκινα φανάρια” είναι ένα

τολμηρό κοινωνικό δράμα, αλλά και

ένα χρονικό των τελευταίων ημερών

της ζωής και του κλίματος των

κακόφημων “σπιτιών” στην Τρούμπα του Πειραιά.Στο "σπίτι" της Μαντάμ Μαρί,

φιλοξενούνται διάφορα κορίτσια. Σ’ αυτό ζουν κι εργάζονται πέντε γυναίκες: η Ελένη, μια

κοπέλα που μεγάλωσε στις όχθες του Δούναβη και σπούδασε γλυπτική στο

Βουκουρέστι, αλλά η λαίλαπα του πολέμου την έφερε στην Ελλάδα, η Μαίρη που

ερωτεύεται παράφορα ένα ξανθό αγόρι, η Μαρίνα,που συναντά κρυφά ένα νεαρό φοιτητή

. σελ 6

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

και είναι παντελώς άβουλη στα χέρια του αδυσώπητου πατρώνου της Μιχαλιού, η Άννα η

οποία κρατά καλά φυλαγμένο το μεγάλο μυστικό της, την ύπαρξη ενός παιδιού, το οποίο

εκείνη σπουδάζει κρυφά, τέλος η Μυρσίνη, μια νεοφώτιστη πόρνη, η μόνη που

οσφραίνεται τις επερχόμενες αλλαγές. Σε λίγο θα κλείσουν όλα τα σπίτια της Τρούμπας

προς μεγάλη απογοήτευση των πατρώνων τους.

Οι γυναίκες εδώ παρουσιάζονται ως θύματα στις περισσότερες περιπτώσεις που

οδηγήθηκαν στην πορνεία από παράγοντες που αδυνατούσαν να ελέγξουν, ο πόλεμος

και η μετανάστευση σε μια ξένη χώρα, ένας άτυχος έρωτας που την ‘ατίμασε’, ένα

εξώγαμο παιδί. Εξαίρεση η Μυρσίνη που επιλέγει συνειδητά τον εύκολο (?) τον δρόμο

της πορνείας.

Μήδεια 70

Πρωταγωνιστές:

ΜαριέταΡιάλδη Χρήστος Καλαβρούζος

Μια γυναίκα, μητέρα δύο παιδιών, ζει σε

μια φτωχογειτονιά, σε μια παραγκούπολη.

Ο άντρας της δουλεύει εργάτης. Αυτή

μεγαλώνει τα παιδιά του. Αυτός τα φτιάχνει

με μια κοπέλα, ανώτερης κοινωνικής τάξης.

Τους βλέπει και αποφασίζει να πάρει τα

παιδιά της για μια βόλτα στην παραλία,

όπου τα σκοτώνει. Η αστυνομία τη συλλαμβάνει.

Με πολύ λιτό τρόπο μας δείχνει τη μοναξιά και την απελπισία της γυναίκας-μητέρας.

Μόνη και ξεκομμένη τόσο από τον άνδρα της όσο και από τα παιδιά της. Το ραδιόφωνο

μεταδίδει ένα γλυκανάλατο σχόλιο που δυναμώνει περισσότερο την κατάσταση της

απομόνωσης, αλλά και της αλλοτρίωσης της.Με τη βαθμιαία αυξανόμενη σε ένταση

αφήγηση, ο θεατής φτάνει στο σημείο σχεδόν να δικαιολογήσει τη γυναίκα και να δει το

φόνο των παιδιών της σαν μια εκτόνωση και, τελικά, σα μια δικαίωση. Ο φόνος γίνεται

χωρίς ήχο, με κοντινά πλάνα, η ψυχολογική ένταση φτάνει στο μεγαλύτερο ύψος της.

Μόνο που η σύγχρονη Μήδεια δε φεύγει, δεν επιστρέφει στα μέρη της, συλλαμβάνεται

για να αποδοθεί δικαιοσύνη. Αυτή όμως η δικαιοσύνη εντείνει τη σκλαβιά της, μας δείχνει,

με συμβολικό τρόπο, τον αδιέξοδο

τρόπο ζωής των γυναικών στην

Ελλάδα της δεκαετίας του 1970.

Το προξενιό της Άννας

. σελ 7

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Η Άννα, ψυχοκόρη μιας αθηναϊκής οικογένειας μικροαστών, προορίζεται για νύφη του

συντοπίτη της Κοσμά. Συναντιούνται και περνούν μαζί την Κυριακή τους. Τα αφεντικά τής

Άννας προκειμένου να μη χάσουν τις υπηρεσίες της, αλλάζουν γνώμη, ασκώντας της

ψυχολογική πίεση. Η Άννα ξαναγυρίζει στη μίζερη ζωή της. Ο Βούλγαρης σχολιάζει με

οξύτητα τις σχέσεις υποταγής και εξουσίας, αναλύοντας τον μικροαστικό περίγυρο των

αρχών της δεκαετίας του ’70. Η Άννα, ένα φτωχό κορίτσι από χωριό, η οποία εργάζεται

ως εσωτερική σε μια μεσοαστική οικογένεια τα τελευταία δέκα χρόνια, καλοδέχεται το

προξενιό που της ετοίμασαν τα αφεντικά της. Το ενδεχόμενο του γάμου της, όμως,

μοιάζει με απειλή για την εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας προκειμένου να μη χάσουν

τις υπηρεσίες της, αλλάζουν γνώμη, ασκώντας της ψυχολογική πίεση. Οικονομία στην

αφήγηση, υπόκωφη ένταση πίσω από την αθέατη βία, μηχανισμοί υποδούλωσης και

ταξική καταπίεση, σε μια εθνογραφική μελέτη του αθηναϊκού αστικού τρόπου ζωής για

την οποία ο Βίνσεντ Κάνμπι έγραψε στους NewYorkTimes το 1975: «Κανένας στην ταινία

δεν υποψιάζεται τίποτα για επανάσταση, αλλά για επανάσταση είναι που φωνάζει η

ταινία, με μια φωνή τόσο ευγενική, ώστε τον πραγματικό θυμό των λέξεων να τον ακούει

κανείς μόνο μετά».

Ιφιγένεια

(Ηθοποιοί: Ειρήνη Παππά, Κώστας Καζάκος, Κώστας Καρράς, Τατιάνα Παπαμόσχου,

Χρήστος Τσάγκας, Πάνος Μιχαλόπουλος)

. σελ 8

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Οι κριτικές για την "Ιφιγένεια" του Κακογιάννη υπήρξαν διθυραμβικές.  Ο Ευγένιος

Ιονέσκο στη LeFigaro ενδεικτικά την αναφέρει ως την ωραιότερη ταινία που έχει δει ποτέ

ενώ το HollywoodReporter γράφει: «Το καινούριο αριστούργημα του Μιχάλη Κακογιάννη

έχει τρανταχτά ανακηρυχτεί μεγάλη ταινία.  Πρώτα από όλα, είναι συναρπαστική.

Δεύτερον, είναι γεμάτη ομορφιά.  Τρίτον, είναι ένα από τα πιο δυνατά, συγκινητικά και

απόλυτα συγκλονιστικά έργα που έχετε δει...»

Η αρπαγή της Ελένης από τον Πάρι άναψε τη φωτιά του Τρωικού πολέμου η προσβολή

του Μενέλαου έγινε προσβολή της Ελλάδας και οι βασιλιάδες της με αρχηγό τους τον

Αγαμέμνονα αδελφό του Μενέλαου συγκεντρώθηκαν στην Αυλίδα με τους στρατούς τους

και με χίλια καράβια κι εκεί περιμένουν τους ανέμους να φυσήξουν.  Τα Ελληνικά πλοία

βρίσκονται αγκυροβολημένα στην Αυλίδα.  Η νηνεμία δεν τους επιτρέπει να σαλτάρουν

για την Τροία.  Ο μάντης Κάλχας προμηνύει ότι οι θεοί θα στείλουν  ούριο άνεμο στα

πανιά τους, μόνον αν ο Αγαμέμνονας θυσιάσει την κόρη του Ιφιγένεια.  Ο Αγαμέμνονας

αναγκάζεται να καλέσει την κόρη του από το Άργος με τη δικαιολογία ότι πρόκειται να την

. σελ 9

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

παντρέψει με τον Αχιλλέα.  Η Ιφιγένεια καταφθάνει με τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα η

οποία, όταν μαθαίνει την αλήθεια, προσπαθεί μάταια να μεταπείσει τον Αγαμέμνονα. Σε

αντίθεση με τους δυο βασικούς πρωταγωνιστές, πατέρα και θείο που άγονται από

φιλοδοξίες και φοβίες, η Ιφιγένεια αποφασίζει να πάρει, αφού δεν μπορεί τη ζωή της, τον

θάνατο της στα χέρια της. Θέλει να φύγει με ψηλά το κεφάλι, περήφανη και αγέρωχη. Δεν

δέχεται καν την πρόταση του Αχιλλέα να την υπερασπιστεί μέχρι θανάτου, δεν θέλει να

χαθεί ο πιο γενναίος των Ελλήνων με αυτό τον τρόπο.

Στην αρχαία τραγωδία είναι πολλά τα παραδείγματα παρθένων οι οποίες υπήρξαν

θύματα θυσίας.. Ο σκοπός της θυσίας ήταν να διασφαλιστεί η θεϊκή προστασία στο

κυνήγι για τους άντρες και για τις γυναίκες στο γάμο και στον τοκετό. οι τραγικές

παρθένες αντιμετωπίζουν διαφορετικές ηθικές επιλογές από τις παντρεμένες γυναίκες,

επειδή η κοινωνική τους θέση και οι υποχρεώσεις που είχαν ήταν άλλες. Η θυσία των

παρθένων ήταν ένας τρόπος για να αποκτηθεί δόξα. Η δόξα τους μοιάζει με τη δόξα των

πολεμιστών. Οι κοπέλες δεν μπορούν να μάχονται στον πόλεμο, αλλά το αίμα τους

χύνεται για να επιβιώσει η κοινωνία των ανδρών. Είναι πολλές οι ομοιότητες

πουυπάρχουν μεταξύ των τελετών της θυσίας και του γάμου.

. σελ 10

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Βασιλική

(Πρωταγωνιστές Πασχάλης Τσαρούχας ΤαμίλαΚουλίεβα)

Η "Βασιλική" είναι μια

ερωτική ιστορία, με

φόντο την ελληνική

επαρχία, την περίοδο

του 1949 - 1950, τότε

που η μισαλλοδοξία και

οι άλλες συνέπειες του

εμφυλίου καθόριζαν

αποφασιστικά τις

ανθρώπινες σχέσεις.

Είναι ακόμα ένα σχόλιο

για τη θέληση του ανθρώπου να ζήσει ελεύθερος και για το δικαίωμα του να ερωτεύεται

να ονειρεύεται και να ελπίζει.

Η ταινία στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αφηγούμενη την ιστορία ενός «παράταιρου»

ζευγαριού, της Βασιλικής, συζύγου ενός σκοτωμένου αριστερού αντάρτη στον Εμφύλιο

και του Λεωνίδα ενός από τους διώκτες του, αξιωματικού της Χωροφυλακής, που αφού

βιάσει και βασανίσει τη γυναίκα, στη συνέχεια την ερωτεύεται παράφορα. Φαίνεται ότι

από τη μεριά της –από μια χρονική στιγμή κι έπειτα, τουλάχιστο- ο έρωτας

ανταποδίδεται. Ξεκινούν, έτσι, μια οδύσσεια ζωής, ψάχνοντας να βρουν τόπο να τους

δεχτεί, ανθρώπους να συναναστραφούν, δουλειά για να ζήσουν.. Οι πρώτες φράσεις

που ανταλλάσει το «ζευγάρι» είναι απειλές και βρισιές. Αντίστοιχα τους αντιμετωπίζει ο

περίγυρός τους, όταν θα θελήσουν να ζήσουν μαζί. Αυτή είναι «συμμορίτισσα»,

«κόκκινη» κι οι συνάδελφοι του Λεωνίδα του υποδεικνύουν «εμείς αυτές, τις γαμάμε και

τις πετάμε». Η οικογένειά του πάλι αισθάνεται στιγματισμένη με την ερωτική επιλογή του

γιου της. Αλλά κι από τη μεριά της Βασιλικής, οι αντιδράσεις είναι παρόμοιες. Μόνο που

εκεί, τις λειαίνει η φτώχεια κι η δυσκολία επιβίωσης. Άλλωστε οι δικοί της –φτωχοί

αγρότες, κυνηγημένοι για τις πολιτικές τους «επιλογές»- δεν έχουν τη δυνατότητα να

κάνουν και πολλά πράγματα.

. σελ 11

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Νύφες

Πρωταγωνιστές:DamianLewis, Βικτώρια Χαραλαμπίδου, AndreaFerreol, Εύη Σαουλίδου

Οι Νύφες είναι βραβευμένη δραματική και ηθογραφική ταινία του γνωστού σκηνοθέτη

Παντελή Βούλγαρη, παραγωγής 2004. Το θέμα της ταινίας είναι το ταξίδι 700 γυναικών,

Ελληνίδων, Τουρκάλων, Ρωσίδων, από την Κωνσταντινούπολη προς τη Νέα Υόρκη,

όπου θα συναντήσουν τους άντρες που πρόκειται να παντρευτούν, και ο έρωτας μεταξύ

μίας από αυτές τις γυναίκες και ενός αμερικανού φωτογράφου.

Οι «Νύφες» περιγράφουν μια τραγωδία, το σκλαβοπάζαρο του 20ού αιώνα, όπου το

προξενιό ταξιδεύει μέσα σε ένα καράβι με την ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Η ηθική της

εποχής εκείνης καταδικάζει τις γυναίκες που ζουν τον έρωτα, ο έρωτας μένει μισός

εξαιτίας των ανυπέρβλητων «πρέπει». Το ταξίδι των νυφών στην Αμερική είναι στοιχείο

της άγνωστης ελληνικής ιστορίας, που δείχνει ποιος ήταν ο τρόπος σκέψης των φτωχών

κοινωνιών, μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η φτώχεια η πείνα και η εξαθλίωση

ανάγκαζαν χιλιάδες οικογένειες να στείλουν τα κορίτσια τους στην Αμερική για να

παντρευτούν με προξενιό άντρες που έχουν δει μόνο σε μια φωτογραφία, με την ελπίδα

ότι θα «τραβήξουν» εκεί και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους ή θα στέλνουν

οικονομική ενίσχυση πίσω στις οικογένειές τους. Χωρίς το δικαίωμα της επιλογής μόλις οι

κοπέλες έφταναν στο λιμάνι φορώντας καρτελάκια με αριθμούς, έψαχναν τον άντρα που

απεικονίζονταν στη φωτογραφία και όταν τον έβρισκαν, έτρεχαν προς το μέρος του και

άλλες τον αγκάλιαζαν, άλλες συστήνονταν και άλλες έσκυβαν το κεφάλι και στέκονταν

δίπλα του. Πολλές έκαναν οικογένειες και ζούσαν μια ήρεμη και ομαλή ζωή, ενώ άλλες τις

κακομεταχειρίζονταν. Όλες έπλαθαν τα δικά τους όνειρα που όμως συχνά δεν

εκπληρώνονταν αφού δεν έβλεπαν ποτέ τον άντρα της φωτογραφίας είτε γιατί δεν

υπήρχε, είτε γιατί την τύχη τους την είχαν προγραμματίσει άλλοι. Βίωναν την

εκμετάλλευση σε όλα τα επίπεδα, έπεφταν θύματα πορνείας και συχνά μην αντέχοντας,

έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας.

. σελ 12

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Στη συνέχεια μελετήσαμε τη διδακτορική διατριβή της Υβόν-Αλεξία Κοσμά με θέμα «Εικόνες για τα φύλο μέσα από τον ελληνικό κινηματογράφο στη δεκαετία του ‘60»

Αντικείμενο της εργασίας είναι η θέση και ο ρόλος της γυναίκας όπως παρουσιάζεται

μέσα από ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου της δεκαετίας του ’60, και συγκεκριμένα

στο είδος της αισθηματικής κομεντί. Χρησιμοποιήσαμε παραδείγματα από δημοφιλείς

ταινίες της περιόδου: την ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο» (1959)  του Αλέκου

Σακελάριου, την ταινία «Δεσποινίς Διευθυντής» (1964) του Ντίνου Δημόπουλου και τη

«Νύχτα Γάμου» (1967) του Γιάννη Δαλιανίδη.

Μέσα από τις ταινίες αυτές αναδεικνύονται τα κυρίαρχα ήθη αλλά και οι αλλαγές στην

ελληνική κοινωνία, η ανάγκη για εκσυγχρονισμό αλλά και ο φόβος για το καινούργιο.

Συγκεκριμένα από τη μια προβάλλουν τις παγιωμένες παραδοσιακές αντιλήψεις για τους

έμφυλους ρόλους, για τις έννοιες της θηλυκότητας και του ανδρισμού κι από την άλλη

παρουσιάζεται ένας κοινωνικός εκσυγχρονισμός, πχ. με τη συμμετοχή των γυναικών στο

χώρο εργασίας ή την αποδοχή γυναικείων προτύπων προβάλλονται μέσα από τη μόδα,

τον κινηματογράφο.

Συνηθισμένα θέματα στις κομεντί είναι ο ρομαντικός έρωτας, το αίτημα της

«αποκατάστασης» δια μέσου του γάμου, τις προγαμιαίες σχέσεις, τη ζήλεια και την

απιστία. Αντιλαμβανόμαστε ότι και η σεξουαλικότητα δεν συνιστά μιας βιολογικής ορμής,

αλλά κοινωνική συμπεριφορά, η οποία δεν μπορεί να ιδωθεί ανεξάρτητα από τις

προσδοκίες των ‘ρόλων’ ,τα κοινωνικά όρια της σεξουαλικής έκφρασης ή το θεσμό του

γάμου.

Έρωτας = γάμος

Ο έρωτας συνδέεται αποκλειστικά με την προοπτική του (θρησκευτικού) γάμου έτσι όλες

σχεδόν οι ταινίες αφορούν την αποκατάσταση και την άρση των εμποδίων ώστε το

ζευγάρι να οδηγηθεί τελικά στην εκκλησία. Ο γάμος λειτουργεί ως το συνηθισμένο

«τέλος» των ταινιών του είδους και κλείνει την αφήγηση ως “happyend” και προβάλλεται

ως μοναδική, αποκλειστική και αδιαμφισβήτητη επιλογή για τις γυναίκες, καθώς και ως

κριτήριο κοινωνικής επιτυχίας (ή αποτυχίας, αντίστοιχα) των γυναικών.

Αθηνά: «Έχεις καταντήσει πια πρόβλημα, το καταλαβαίνεις; […] σε λίγα χρόνια θα ψάχνεις ράφι να τοποθετηθείς!»

από την ταινία «Δεσποινίς Διευθυντής»

. σελ 13

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Μάλιστα, αυτό το κριτήριο επιτυχίας δεν αφορά μόνο εκείνες τις γυναίκες οι οποίες είναι

οικονομικά και κοινωνικά εξαρτώμενες, αλλά και εκείνες οι οποίες διαθέτουν μόρφωση,

επαγγελματική σταδιοδρομία και είναι οικονομικά ανεξάρτητες. Έτσι, στην ταινία

«Δεσποινίς Διευθυντής» μια αξιόλογη, δυναμική, μορφωμένη γυναίκα, με κυρίαρχη θέση

στον ανδροκρατούμενο χώρο εργασίας της, οικειοθελώς απαρνείται την προσωπικότητά

της για να γίνει αποδεκτή και να βρει γαμπρό. Με άλλα λόγια, ο ετεροφυλοφιλικός έρωτας

είναι ιεραρχικός και θεμελιώνεται στην αρχή της γυναικείας υποτέλειας.

(Η Λίλα έχει μεθύσει στο πάρτι του Ναυάρχου και χορεύει ξυπόλητη)

Λίλα: «Βοήθησέ με, με τα παπούτσια μου, γιατί τα’ χω μπερδέψει και δεν ξέρω ποιο είναι το δεξί και ποιο το αριστερό».

Αλέκος: «Αυτό δεν το χρειάζεσαι. Το παίρνω!» (της παίρνει το ένα παπούτσι)

Λίλα: «Γιατί;»

Αλέκος: «Γιατί λέω να σου βάλω και τα δυο πόδια σε ένα παπούτσι!»

από την ταινία «Δεσποινίς Διευθυντής»

Η υποταγή της γυναίκας στον άνδρα της όχι απλώς ως κοινωνικά αναμενόμενη, αλλά

επιπλέον ως προσδοκία και από τις γυναίκες . Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της

ταινίας «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο», όπου η ατίθαση Λίζα Παπασταύρου

ερωτεύεται τον καθηγητή της Πάνο Φλωρά, αφότου εκείνος δεν διστάζει να την

ταπεινώσει δημόσια και να ασκήσει φυσική βία πάνω της.

κος Παπασταύρου: «[…] Ίσως με τον ίδιο τρόπο που βάλατε σε τάξη το κολέγιο, να μπορείτε να βάλετε σε κάποια τάξη και σε κάποια πειθαρχία και το σπίτι μου!»

από την ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο»

Η θέση της γυναίκας ορίζεται σε σχέση με τον άντρα, έτσι ρόλοςτους είναι η υπηρεσία

των ανδρών ως συζύγων και ως μητέρων αρσενικών παιδιών αργότερα

Λέλα: «[…][Θ]α μείνεις χωρίς γυναίκα, κύριε Ιάκωβε, λυπάμαι…»

Τζακ: «Ναι, αλλά έχω τη μάνα μου, όμως. Μάλιστα! Και καλά πλένει και καλά μαγειρεύει και απ’ όλα!»

από την ταινία «Νύχτα Γάμου»

. σελ 14

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Μεταπολεμικά η νέα γενιά διεκδικεί πλέον το δικαίωμα της επιλογής του/της

μέλλοντος/ουσας συζύγου και κατ’ επέκταση του γάμου από έρωτα, για τις γυναίκες οι

προγαμιαίες σεξουαλικές σχέσεις εξακολουθούν να αποτελούν ισχυρότατο ταμπού, οι

ηρωίδες πάντα θα έχουν στόχο τον γάμο, και όχι την προσωπική ελευθερία ή την ισότιμη

ερωτική σχέση. Επομένως ακόμη και όταν εκφράζεται το δικαίωμα των γυναικών να

έχουν κάποιο «φλερτ» πριν από το γάμο, η γνωριμία αυτή παρουσιάζεται στις ταινίες ως

πλήρως ασύμβατη με τη σεξουαλική επιθυμία και πράξη.

Πέπη: «Σαν κοπέλα κι εγώ είχα ένα φλερτ. Πού ζούμε, Θεέ μου, στον Μεσαίωνα;»

Θάνος: «Με τη γυναίκα σας είχαμε μια γνωριμία, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι κακό!»

Τζακ: «Δεν είναι κακό μέχρις ενός σημείου. Αμέ! Αλλά η Πέπη με είπε ότι δεν ήταν απλώς γνωριμία, ήτανε κάτι περισσότερο. Με ομολόγησε ότι είχατε ένα φλερτ! Έτσι με είπε!»

Θάνος: «Σωστά. Είχαμε ένα φλερτ. Ένα φλερτάκι τόσο δα…»

Τζακ: «Και μέχρι πού προχωρήσατε;»

Θάνος: «Κάτι κουβεντούλες! Αθώα πράγματα, αγνά και απονήρευτα!»

από την ταινία «Νύχτα Γάμου»

Αγάπη - σεξουαλική επιθυμία

Στο πλαίσιο αυτής της λογικής, η αγάπη ερμηνεύεται ως αγνό συναίσθημα, ταυτόσημο

της τρυφερότητας και της στοργής, σε αντιπαράθεση προς την ερωτική/σεξουαλική

επιθυμία.Αυτό που έχει, ωστόσο, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι

αξιολογείται αρνητικά η σεξουαλικότητα κατεξοχήν της γυναίκας. Μια γυναίκα με

παρελθόν δεν μπορεί να εμπνεύσει τον έρωτα ή την αγάπη, αλλά μόνο το παροδικό

πάθος. Αντίθετα οι άντρες δικαιούνται κοινωνικά να αποζητούν το σεξ, ενώ δεν τίθεται γι’

αυτούς ζήτημα σεξουαλικής αγνότητας.

Θάνος: «Ε, ξάπλωσε τουλάχιστον να σε δούμε πώς είσαι ξαπλωμένη…!»

Τζένη: «Δεν ντρέπεσαι! Κλείσ’ την πόρτα!»

Θάνος: «Ε, δεν φταις εσύ! Εγώ φταίω που όσο καιρό ήμασταν αρραβωνιασμένοι, στάθηκα κύριος και δεν πήρα μια προκαταβολή».

Τζένη: «Δεν έκανες πώς τολμούσες; Νομίζεις πως θα σ’ άφηνα…»

από την ταινία «Νύχτα Γάμου»

. σελ 15

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Απεναντίας, μια κοπέλα που θα ενδώσει πριν από το γάμο κινδυνεύει να εγκαταλειφθεί,

είτε επειδή ο νέος την θεώρησε “εύκολη’’, είτε επειδή εξαρχής δεν είχε άλλο σκοπό παρά

να περάσει ευχάριστα την ώρα του μαζί της. Αυτό συμβαίνει διότι οι προγαμιαίες σχέσεις

θίγουν αποκλειστικά την γυναικεία τιμή. Το σεξ αναπαρίσταται ως ανδρικό δικαίωμα και

ταυτόχρονα ως γυναικεία συζυγική υποχρέωση, που παρέχεται ως αντάλλαγμα για την

αποκατάστασή τους.

Θάνος: «[…] Πάμε γρήγορα στο δωμάτιο!»

Τζένη: «Άκου να σου πω… Αυτό που έχεις στο νου σου δεν πρόκειται να συμβεί!»

[…]

Θάνος: «Θα συμβεί και θα παρασυμβεί! Γυναίκα μου είσαι, μου ανήκεις… και πάμε γρήγορα μέσα!»

από την ταινία «Νύχτα Γάμου»

Κατά συνέπεια, η γυναίκα που διατηρεί προγαμιαίες σχέσεις δίχως βέβαιη προοπτική

νομιμοποίησής τους, παρουσιάζεται υποτιμητικά και πάντοτε τιμωρείται στο τέλος

επιβεβαιώνοντας το θρίαμβο της δυναμικής παρθένας, τη νίκη του «ηθικού» ενάντια στο

«ανήθικο». «Η ηθική» , επομένως, «έχει κατεξοχήν σεξουαλικό περιεχόμενο. Σε αυτή τη

βάση οι γυναίκες θα πρέπει πάντα να έχουν υπόψη τους ότι στο σεξουαλικό παιχνίδι

υπάρχουν όρια, τα οποία δεν μπορούν να διασχίσουν ατιμώρητα. «Η γυναίκα που

αφήνεται στις επιθυμίες της τιμωρείται με ηθικό στιγματισμό και καταδικάζεται να μην

μπορεί να συμμετέχει στις κοινές κοινωνικές προσδοκίες, όπως είναι ο γάμος» . Η ηθική

ταυτίζεται έτσι με τη σεξουαλική ηθική, και μάλιστα των νέων γυναικών, όπως δείχνουν οι

αυξανόμενες αναφορές στις προγαμιαίες σχέσεις, στον ελεύθερο έρωτα, στην αγνότητα.

Όπως είδαμε, η προοπτική του γάμου συνιστά πρωταρχικό στόχο αποκλειστικά για τις

γυναίκες. Βέβαια και ο άντρας δεν ενηλικιώνεται κοινωνικά μέχρι να παντρευτεί, ωστόσο

η κοινωνική πίεση που δέχεται δεν είναι η ίδια, ούτε και είναι τόσο επιτακτική. Άλλωστε,

οι άντρες όχι μόνο δεν αποκλείονται κοινωνικά από τη σύναψη προγαμιαίων σχέσεων,

ώστε να μην στιγματιστούν κοινωνικά και θιγεί η υπόληψή τους, όπως ισχύει για τις

γυναίκες, αλλά απεναντίας η συμπεριφορά αυτή θεωρείται αποδεκτή και αναμενόμενη,

αποτελώντας επιπλέον τεκμήριο ανδρισμού.

. σελ 16

ΣΔΕ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 2013-2014Β τάξη

Πέπη: «[…] Μην μου πεις ότι κι εσύ δεν είχες κανένα φλερτ! Τριάντα δύο χρονών άνδρας και βιομήχανος. Όχι, μην μου το πεις, γιατί θα πέσεις στην εκτίμησή μου!»

από την ταινία «Νύχτα Γάμου»

Ιδιαίτερα φαίνεται η μεροληψία αυτή στην ταινία «Δεσποινίς Διευθυντής. Σε αυτή ο

Αλέκος (Αλέκος Αλεξανδράκης) ενώ διαθέτει μια ενεργή ερωτική ζωή, αυτό δεν συνιστά

κριτήριο για να χαρακτηριστεί ο ίδιος αρνητικά. Τουναντίον, μέσα από την αφήγηση

παρουσιάζεται μάλλον θετικά, ως «έμπειρος», ενώ αντίθετα η ολοκληρωτική ερωτική

απειρία της Λίλας (Τζένη Καρέζη) αποτελεί θεμελιώδες προσόν της ως υποψήφιας

νύφης. Απεναντίας, η αφήγηση απαξιώνει πλήρως την ερωμένη του Αλέκου, Βίκυ (Νίτσα

Μαρούδα), αναπαριστώντας την με έναν διόλου κολακευτικό τρόπο. Με άλλα λόγια,

σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζονται στον ελληνικό κινηματογράφο ,τα

κορίτσια είτε είναι καλά, οπότε δεν έχουν προγαμιαίες σχέσεις, είτε είναι κακά, οπότε

ακολουθούν τον δρόμο της απωλείας.

Αλέκος: «Βαρέθηκα πια τις γελοίες και τις σαχλές.!»

[…]

Αλέκος: «Γυναίκα είναι αυτή; Πώς μπορώ να της έχω εμπιστοσύνη; Ποιος μου λέει εμένα πως το μεσημέρι δεν είναι με σένα και το βράδυ με έναν άλλον, εε;»

από την ταινία «Δεσποινίς Διευθυντής»

. σελ 17