Editorial

Αγαπητά μέλη,

Για δέκατη όγδοη χρονιά φέτος, έλαβε χώρα το καθιερωμένο

Πανελλήνιο Κοινοβούλιο Νέων της S.A.F.I.A με μεγάλη προσέλευση. Οι

δέκα ομάδες εργασίας, υπό τη διεύθυνση των συντονιστών και την

επιστημονική καθοδήγηση επιφανών ερευνητών και πανεπιστημιακών,

ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας την απαιτητική αποστολή τους,

συντάσσοντας και παρουσιάζοντας τα πορίσματά τους. Όπως κάθε

χρόνο, έτσι και φέτος, το ΠΚΝ αποτέλεσε μια μοναδική ευκαιρία, για

όλους τους συμμετέχοντες όχι μόνο να εμβαθύνουν σε ζητήματα που

αφορούν όλους μας, αλλά και να αναπτύξουν μεταξύ τους σχέσεις

γνήσιας συνεργασίας, χωρίς ανταγωνιστικό πνεύμα, και –γιατί όχι- και

νέες φιλίες.

Στο παρόν τεύχος των «Αποσαφηνίσεων» θίγονται μια σειρά από

φλέγοντα θέματα της διεθνούς και ευρωπαϊκής επικαιρότητας. Σε μια

εποχή που η Ευρώπη βρίσκεται σε πολυεπίπεδη κρίση και θα κληθεί να

λάβει σημαντικές αποφάσεις, η πλειονότητα των άρθρων δεν θα

μπορούσε παρά να αναφέρεται σε Ευρωπαϊκά ζητήματα, όπως η

άνοδος της ακροδεξιάς και του ρατσισμού, τα προβλήματα στη

σχέση της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και η νέα ευρωπαϊκή

εισαγγελία. Ταυτόχρονα, εξίσου επίκαιρα παραμένουν ζητήματα όπως

το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η πρόσφατη βελτίωση των

σχέσεών του με τη Δύση, καθώς και η πάγια προβληματική περί

οπλοκατοχής στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Παράλληλα, μετά την σύνταξη του παρόντος τεύχους, ο κόσμος

γνώρισε νέες ραγδαίες εξελίξεις. Η κρίση στην Ουκρανία και η

απόσπαση τα Κριμαίας, η όξυνση της πολιτικής αντιπαράθεσης και

των αυταρχικών μέτρων στην Τουρκία, ο συνεχιζόμενος εμφύλιος στη

Συρία συνθέτουν μια εποχή γεμάτη προκλήσεις και εκπλήξεις.

Αναμφίβολα, το βλέμμα όλων μας είναι σήμερα στραμμένο στις

επερχόμενες ευρωεκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων είναι βέβαιο ότι

θα συζητηθεί με μεγάλο ενδιαφέρον.

Αναμένουμε τα σχόλια σας για το τεύχος, καθώς και ενδεχόμενες

προτάσεις στο e-mail των Αποσαφινήσεων aposafiniseis@gmail.com.

Με Safiωτικούς χαιρετισμούς,

Η Ομάδα Σύνταξης

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

ΒΡΔΣΑΝΙΑ - ΔΔ: ΜΙΑ ΥΔΗ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ

ΜΙΟΤ..............................3

Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ ΓΑΜΩΝ ΣΩΝ

ΟΜΟΦΤΛΟΦΙΛΩΝ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΔΝΑ

ΑΣΔΡΜΟΝΟ ΑΓΙΔΞΟΓΟ................. .6

ΡΑΣΙΣΙΚΗ ΒΙΑ.....................10

ΟΠΛΟΚΑΣΟΥΗ: ΜΔΟ ΑΤΣΟΠΡΟΣΑΙΑ Ή

ΜΔΟ ΑΤΞΗΗ ΣΗ

ΔΓΚΛΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ;..................13

ΣΟ ΠΤΡΗΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΟΤ ΙΡΑΝ, Η

ΤΜΦΩΝΙΑ ΣΗ ΓΔΝΔΤΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΔΟΙ

ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΟΙ ΤΥΔΣΙΜΟΙ..........16

Η ΑΝΟΓΟ ΣΗ ΑΚΡΟΓΔΞΙΑ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΗ

ΑΠΟ ΣΟ 1980 ΜΔΥΡΙ ΗΜΔΡΑ...........18

ΈΝΑ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΑΡΑΜΤΘΙ ΑΠΟΚΣΑ

ΟΝΟΜΑ….............................21

Ομάδα Σύνταξης:

Γιώργος Ζαχαροδήμος

Ιάσονας Καρανίκας

Γιώργος Τούρος

Επιμέλεια τεύχους:

Μαρία Δρίτσα

Ειδικοί συνεργάτες:

Ελένη Αναγνωστοπούλου

Αλεξία-Νεφέλη Δούμα

Γεωργία Κύρκου

Λία Κωνσταντοπούλου

Χρήστος Ντόνη

Μαρία Ξερνού

Σημείωση: Η SAFIA ως

οργάνωση δεν υιοθετεί

συγκεκριμένες πολιτικές θέσεις.

Καταβάλλει μάλιστα

προσπάθεια να παρουσιάζονται

στα πλαίσια του δυνατού όλες οι

υπάρχουσες απόψεις. Υπό το

πρίσμα αυτό, οι αναλύσεις και

οι γνώμες που δημοσιεύονται θα

πρέπει αποκλειστικά να

αποδίδονται στους συγγραφείς

και να μη θεωρείται ότι

αντιπροσωπεύουν απαραίτητα

τις απόψεις της SAFIA, της

διοίκησης ή της συντακτικής

επιτροπής.

ΒΡΕΣΑΝΙΑ - ΕΕ: ΜΙΑ ΧΕΗ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΜΙΟΤ

τησ Ελένησ Αναγνωςτοπούλου

Η Μεγϊλη Βρετανύα ϋγινε μϋλοσ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ (τότε ΕΟΚ) το 1973 υπό την καθοδόγηςη του τότε Πρωθυπουργού Edward Heath. Από το 1974 κιόλασ ϊρχιςε να εξετϊζει το ενδεχόμενο εξόδου τησ από την Κοινότητα, και ςυνεχύζει ϋκτοτε να βρύςκεται με το «ϋνα πόδι ϋξω από την πόρτα».

Η ςύνθετη και μεταλλαςςόμενη ςχϋςη Βρετανύασ και Ευρωπαώκόσ Ένωςησ αποτελεύ ϋνα ςταθερό ςημεύο αναφορϊσ για τουσ πολιτικούσ επιςτόμονεσ και διεθνολόγουσ. Το εφαλτόριο για την αναζωπύρωςη τησ αντιπαρϊθεςησ και ςυζότηςησ για το ςυγκεκριμϋνο θϋμα, εύναι η υπόςχεςη του Πρωθυπουργού David Cameron για διεξαγωγό δημοψηφύςματοσ το 2017 με το ερώτημα: «θϋλετε να παραμεύνει η Μεγϊλη Βρετανύα ςτην ΕΕ;».

Ο David Cameron εξόγγειλε ςε λόγο του τον Ιανουϊριο του 2013 πωσ αν επανεκλεγούν οι Συντηρητικού (Tories) ςτισ εκλογϋσ του 2015, τότε μϋχρι το 2017 θα διεξαχθεύ δημοψόφιςμα για την παραμονό τησ Βρετανύασ ςτην ΕΕ.1 Αυτό η κύνηςη ςχολιϊςτηκε περιςςότερο από κϊθε ϊλλη ςτη διεθνό πολιτικό ςκηνό, και ερμηνεύθηκε από αρκετούσ ωσ η αρχό του τϋλουσ για τισ ςχϋςεισ ΕΕ – Βρετανύασ. Αν εξετϊςουμε όμωσ πιο προςεκτικϊ το παρελθόν τησ Βρετανύασ, αποκτούμε πιο πολύ διαφορετικό εικόνα για την ςυγκεκριμϋνη κύνηςη, αλλϊ και την βρετανικό πολιτικό ςτο ςύνολό τησ.

Οι Βρετανού παραδοςιακϊ αποτελούν ϋνα λαό που «αγαπϊ να μιςεύ» τισ μεγϊλεσ αλλαγϋσ. Προςκολλημϋνοι ςτην παρϊδοςη, ιςτορικϊ αυτόνομοι και ενςυνεύδητα διαφοροποιούμενοι από την υπόλοιπη Ευρώπη ακόμα και ςε

1http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=63771106

θϋματα τόςο απλϊ όςο το μετρικό ςύςτημα ό ο ΚΟΚ, οι Βρετανού ϋχουν δημιουργόςει μύα δικό τουσ ιδιαύτερη φυςιογνωμύα, που απϋχει πολύ από αυτόν των Μεςογειακών λαών, αλλϊ ακόμα και από την φυςιογνωμύα χωρών όπωσ η Γερμανύα ό οι βόρειεσ χώρεσ. Αυτό το χαρακτηριςτικό δημιουργεύ ϋνα de facto κλύμα δυςπιςτύασ απϋναντι ςε πιθανϋσ ςυνεργαςύεσ, αλλϊ και ϋναν βϊςιμο φόβο πωσ αντύ να βοηθηθούν θα αναγκϊζονται να βοηθούν εκεύνοι τουσ ςυνεργϊτεσ τουσ. Αυτόσ εύναι ϋνασ από τουσ βαςικούσ λόγουσ που το ερώτημα τησ εξόδου επανϋρχεται πϊντα ςτο προςκόνιο ςε περιόδουσ κρύςεων, όπωσ η οικονομικό κρύςη που περνϊει η ΕΕ από το 2008.

Πϋραν τησ όποιασ ταυτολογικόσ διαφορϊσ με τα λοιπϊ μϋλη τησ ΕΕ, ο επόμενοσ καθοριςτικόσ παρϊγων εύναι η βρετανικό οικονομύα. Το Ηνωμϋνο Βαςύλειο αποτελεύ ϋνα από τα ιςχυρότερα παγκόςμια χρηματοπιςτωτικϊ κϋντρα, και ςύγουρα το ιςχυρότερο ςτην Ευρώπη. Για την Βρετανύα η οικονομύα δεν αποτελεύ μύα ςυνιςταμϋνη τησ κρατικόσ λειτουργύασ, αλλϊ το κϋντρο όλησ τησ λειτουργύασ τησ και το κυριότερο εξαγώγιμο προώόν τησ. Το City του Λονδύνου λειτουργεύ με ςυγκεκριμϋνουσ κανόνεσ, ςε ειδικό φορολογικό καθεςτώσ, και γι’ αυτό προςελκύει επενδυτϋσ από όλο τον κόςμο. Συνεπώσ, οποιαδόποτε ενωςιακό ρύθμιςη διαταρϊςςει την λειτουργύα του αποτελεύ αυτομϊτωσ απειλό για ολόκληρο το βρετανικό κρϊτοσ. Και όςο η Ευρωπαώκό Ένωςη βαύνει προσ οικονομικό ενοπούηςη, τόςο η Βρετανύα θα νιώθει πωσ απειλεύται από αυτό το νϋο μόρφωμα.

Φυςικϊ υπϊρχει και η ϊλλη όψη των πραγμϊτων. Η ςυμμετοχό τησ Βρετανύασ ςτην ενιαύα αγορϊ και ςτο ελεύθερο εμπόριο προςφϋρει πολύ ςημαντικϊ οφϋλη ςτη Βρετανύα και ςτο χρηματοπιςτωτικό τησ

κϋντρο, οφϋλη που δεν θα μπορούςε να ανακτόςει ςε μύα πιθανό μοναχικό πορεύα, αφού η Ευρωπαώκό Ένωςη αποτελεύ αναμφιςβότητα ϋναν κεντρικό παύκτη ςτισ διεθνεύσ αγορϋσ. Επιπλϋον, η ςυμμετοχό τησ ςτον καταμεριςμό των ευρωπαώκών κονδυλύων μόνο αμελητϋα δεν μπορεύ να χαρακτηριςτεύ, και η ξαφνικό τουσ απώλεια θα οδηγούςε ςε μύα ςημαντικό αποςταθεροπούηςη ςτην εςωτερικό αγορϊ. Το αντεπιχεύρημα εδώ εύναι πωσ η Βρετανύα πιθανότατα θα αντικαθιςτούςε με διμερεύσ ςυνθόκεσ όλεσ τισ ςχϋςεισ που τώρα πηγϊζουν από την Συνθόκη τησ Λιςςαβόνασ, ϊμα τη εξόδω τησ από την Ένωςη. Δεν πρϋπει όμωσ να ξεχνϊμε ότι “it takes two to tango”, και δεν εύναι ςύγουρο πωσ χώρεσ όπωσ η Γερμανύα ό η Γαλλύα θα επιτρϋψουν την ϊνευ όρων ςύναψη αυτών των νϋων ςυμφωνιών. Σε κϊθε περύπτωςη δηλαδό η Βρετανύα θα ζημιωθεύ, τουλϊχιςτον μεςοπρόθεςμα, από την ϋξοδό τησ από την ΕΕ.

Και εδώ ϋρχεται το λογικό ερώτημα: γιατύ λοιπόν προτεύνει ο Cameron το δημοψόφιςμα; Γιατύ να θϋςει ςε κύνδυνο την βρετανικό οικονομύα που αποτελεύ κόρη οφθαλμών για τουσ Βρετανούσ; Ερωτόματα λογικϊ, αλλϊ όχι αναπϊντητα, αν ςκεφτούμε πωσ ο κύνδυνοσ αυτόσ μπορεύ να μην υπόρξε ποτϋ επύ τησ ουςύασ.

Αρχικϊ πρϋπει να θυμόμαςτε πωσ το δημοψόφιςμα ϋχει τεθεύ υπό αύρεςη: θα λϊβει χώρα μόνο αν επανεκλεγεύ η κυβϋρνηςη Cameron, πρϊγμα που για την ώρα μοιϊζει απύθανο. Οι εργατικού ϋχουν διαχωρύςει επανειλημμϋνα την θϋςη τουσ ςτο θϋμα αυτό, δηλώνοντασ την υποςτόριξό τουσ ςτην Ένωςη. Επομϋνωσ η εξαγγελύα του δημοψηφύςματοσ αποτελεύ μύα πολύ καλό προεκλογικό κύνηςη, καθώσ ςυςπειρώνει τουσ Συντηρητικούσ, ενώ παρϊλληλα τουσ φϋρνει και ψόφουσ από το κόμμα των ευρωςκεπτικιςτών του Nigel Farage

(UKIP)2. Και πϊλι όμωσ αυτό δεν εύναι αρκετό, καθώσ οι δημοςκοπόςεισ δεύχνουν την καθαρό νύκη των Εργατικών ςτισ επικεύμενεσ εκλογϋσ.3

Ο δεύτεροσ παρϊγοντασ που πρϋπει να εξετϊςουμε εύναι η πολιτικό αξύα του δημοψηφύςματοσ εν γϋνει. Αποτελεύ ϋναν τρόπο εκτόνωςησ τησ κοινωνικόσ αντύδραςησ, και μύα ςημαντικό ανανϋωςη τησ λαώκόσ εντολόσ προσ την κυβϋρνηςη, η οπούα ςε περύπτωςη που πϊρει το επιθυμητό αποτϋλεςμα, μπορεύ να αποφαςύζει εν λευκώ για ϋνα μεγϊλο χρονικό διϊςτημα.4 Στην περύπτωςη τησ Βρετανύασ, ακόμα και ςτην οριακό περύπτωςη που διεξαχθεύ τελικϊ το δημοψόφιςμα, το πιο πιθανό με βϊςη τισ ςτατιςτικϋσ, εύναι οι Βρετανού να ψηφύςουν την παραμονό ςτην Ένωςη5, όπωσ ακριβώσ ϋκαναν και το 1975. Αν λοιπόν γύνει το δημοψόφιςμα, μύα τυχόν θετικό απϊντηςη ςτο ερώτημα δύνει το ελεύθερο ςτην κυβϋρνηςη να ςυνδιαλϋγεται και να ςυναλλϊςςεται με την ΕΕ χωρύσ αντιδρϊςεισ, τουλϊχιςτον για τα επόμενα χρόνια. Παρϊλληλα η εξαγγελύα του Cameron αποτϋλεςε και ϋναν τρόπο εκτόνωςησ εςωκομματικών πιϋςεων και αντιδρϊςεων από τισ πιο ακραύεσ πτϋρυγεσ των Συντηρητικών, όπωσ ϊλλωςτε εύχε καταφϋρει και το δημοψόφιςμα του 19756.

Ο ςημαντικότεροσ παρϊγοντασ όμωσ εύναι η αξύα του δημοψηφύςματοσ ωσ διαπραγματευτικό χαρτύ. Η Μεγϊλη Βρετανύα, με την διαχρονικό απειλό εξόδου τησ από την Ένωςη ϋχει εξαςφαλύςει πολλϊ προνόμια ςε ςχϋςη με τα ϊλλα μϋλη τησ Ένωςησ,

2 http://www.express.co.uk/news/uk/433095/David-

Cameron-appeals-to-Ukip-supporters-Vote-for-me-or-you-won-t-get-EU-referendum 3

http://cdn.yougov.com/cumulus_uploads/document/5o04zg8i2m/YG-Archive-Pol-Sun-results-251113.pdf 4 http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-12910672

5http://d25d2506sfb94s.cloudfront.net/cumulus_uplo

ads/document/8o4fdpqc39/YG-Archives-Pol-Trackers-Europe-261113.pdf 6http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/ju

ne/6/newsid_2499000/2499297.stm

επιδιώκοντασ ςυςτηματικϊ την εξαύρεςό τησ από μϋτρα που δεν εξυπηρετούν τουσ ςκοπούσ τησ. Τϋτοιεσ χαρακτηριςτικϋσ εξαιρϋςεισ αποτελούν η ΟΝΕ, η Συνθόκη Σϋνγκεν, ο Χϊρτησ Θεμελιωδών Δικαιωμϊτων και το πρόςφατο Δημοςιονομικό Σύμφωνο (fiscal compact).7 Παρϊλληλα, ϋχει καταφϋρει να αποςπϊςει ευνοώκότερεσ ρυθμύςεισ ςε οριςμϋνουσ τομεύσ, όπωσ ςτον καταμεριςμό των επιχορηγόςεων και ενιςχύςεων τησ ΕΕ. Αυτϋσ οι εξαιρϋςεισ και οι εδικϋσ ρυθμύςεισ δεν θα μπορούςαν να επιτευχθούν παρϊ μόνο με ςκληρό διαπραγμϊτευςη. Και η απειλό εξόδου αποτελεύ ϋνα από τα ιςχυρότερα όπλα που διαθϋτει αυτό τη ςτιγμό το Ηνωμϋνο Βαςύλειο. Δεν αποκλεύεται λοιπόν η Βρετανύα να παύζει αυτό το χαρτύ για να μπορεύ να κυνηγόςει για ϊλλη μια φορϊ ευνοώκότερεσ ρυθμύςεισ και αποφϊςεισ ςε μύα εποχό αυςτηρών μϋτρων και οικονομικόσ κρύςησ, ό εξαιρϋςεισ μπροςτϊ ςτην πιθανότητα πλόρουσ πολιτικόσ και τραπεζικόσ ενοπούηςησ τησ ΕΕ.

Σε γενικϋσ γραμμϋσ η απειλό εξόδου του Ηνωμϋνου Βαςιλεύου από την ΕΕ εύναι περιςςότερο ϋνα πολιτικό παιχνύδι παρϊ μύα βϊςιμη πιθανότητα. Αυτό ϋγινε φανερό και πριν λύγεσ μϋρεσ, όταν ξεκύνηςε επιςόμωσ η ςυζότηςη για το δημοψόφιςμα ςτη Βουλό: λύγοσ ενθουςιαςμόσ, τεχνικϋσ καθυςτερόςεισ με ςυνεχεύσ προτϊςεισ για αλλαγϋσ και διορθώςεισ ςτο νομοςχϋδιο, καθώσ και η εντελώσ αποτυχημϋνη πρόταςη μικρόσ ομϊδασ των Συντηρητικών υπό τον Adam Afriyie να διεξαχθεύ το δημοψόφιςμα πριν τισ εκλογϋσ, το 20148.

Παρϊλληλα ο Cameron δηλώνει πλϋον προσ την Ευρώπη πωσ μπορεύ να εξαςφαλύςει το «ναι» από τουσ Βρετανούσ, αρκεύ να τεθούν επύ τϊπητοσ οριςμϋνα ζητόματα όπωσ η εφαρμογό του ελεύθερου ηλεκτρονικού εμπορύου και η

7 υμπερϊςματα 17

ου Πανελλόνιου Κοινοβουλύου

Νϋων τησ SAFIA, Βρετανικόσ Ευρωςκεπτικιςμόσ: δύλημμα παραμονόσ ό εξόδου, 2013. 8 http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-25049805

μόνιμη εξαύρεςη του Ηνωμϋνο Βαςιλεύου από την Οδηγύα τησ ΕΕ για το ωρϊριο εργαςύασ9. Εύναι φανερό λοιπόν πωσ για ϊλλη μια φορϊ η βρετανικό κυβϋρνηςη χρηςιμοποιεύ την ϋξοδο ωσ μοχλό πύεςησ για την επύτευξη ςυγκεκριμϋνων ςκοπών και για εξυπηρϋτηςη των κρατικών τησ ςυμφερόντων.

Το κατϊ πόςον μύα Ευρωπαώκό Ένωςη που βαύνει προσ την ομοςπονδοπούηςη μπορεύ να λειτουργόςει με αναςτολϋσ και opt-outs, εύναι ϋνα ϊλλο θϋμα. Σε αυτό τη φϊςη πρϋπει να αναγνωρύςουμε την διπλωματικό ικανότητα και πολιτικό πυγμό τησ Βρετανύασ, και να εξετϊςουμε το δημοψόφιςμα υπ’ αυτό το πρύςμα.

Δεν νομύζω ότι κανεύσ μπορεύ να πει με απόλυτη ςιγουριϊ αν το δημοψόφιςμα θα γύνει ό όχι, όμωσ εύναι ςύγουρο πωσ τελικϊ η Βρετανύα και θα παραμεύνει ςτην Ένωςη, και θα βγει κερδιςμϋνη. Διότι παρ’ ότι η ςχϋςη μεταξύ Μεγϊλησ Βρετανύασ και Ευρωπαώκόσ Ένωςησ εύναι μύα ςχϋςη αγϊπησ και μύςουσ, εύναι φανερό πωσ χρειϊζονται η μύα την ϊλλη, και πωσ η απόςχιςη τησ πρώτησ μόνο επιζόμια μπορεύ να αποδειχθεύ και για τα δύο μϋρη. Φυςικϊ αναμϋνουμε την ιςτορύα να επιβεβαιώςει τα λεγόμενϊ μασ, αλλϊ πιςτεύω πωσ, όπωσ και το 1975, ϋτςι και τώρα το “No, no, no!” θα μετατραπεύ ςε ϋνα μεγϊλο YES.

9 http://www.express.co.uk/news/uk/441084/David-

Cameron-I-can-secure-yes-vote-in-EU-referendum

0

Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ ΓΑΜΩΝ ΣΩΝ ΟΜΟΦΤΛΟΦΙΛΩΝ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΕΝΑ

ΑΣΕΡΜΟΝΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ

Τησ Αλέξιασ-Νεφέλησ Δούμα

Αναντύλεκτα πια τα ομόφυλα ζευγϊρια αποτελούν κοινωνικό πραγματικότητα ςτην Ελλϊδα. Εντούτοισ, τϋτοιεσ κοινωνικϋσ ομϊδεσ ακόμα και ςόμερα υφύςτανται πρωτοφανό κοινωνικό πύεςη, η οπούα οδηγεύ ςτον αποκλειςμό τουσ από πολλϋσ πτυχϋσ τησ κοινωνικόσ τουσ υπόςταςησ, με κύριο τον επαγγελματικό αποκλειςμό, ιδύωσ ςτο δημόςιο τομϋα.

Όςον αφορϊ ςτη ςυνταγματικό κατοχύρωςη, θα πρϋπει να ςημειώςουμε ότι το ϊρθρο 4 του ελληνικού Συντϊγματοσ θεμελιώνει την αρχό τησ ιςότητασ όλων απϋναντι ςτο νόμο, όςον αφορϊ όμοιεσ καταςτϊςεισ. Η αρχό αυτό εύναι δεςμευτικό για τον κοινό νομοθϋτη, προκειμϋνου να διαςφαλύςει όχι μόνο την ιςότητα των πολιτών ενώπιον του νόμου, αλλϊ και του νόμου ϋναντι των πολιτών.

Παρϊλληλα, τόςο το ϊρθρο 2 (ανθρώπινη αξιοπρϋπεια και αυτοκαθοριςμόσ του ατόμου) όςο και το ϊρθρο 5 του Συντϊγματοσ (ελεύθερη ανϊπτυξη τησ προςωπικότητασ) ςϋβονται τισ επιλογϋσ και την αξύα του ατόμου. Για αυτό το λόγο, οι ςεξουαλικϋσ επιλογϋσ των ομόφυλων ζευγαριών ςτην κοινωνύα δε θα πρϋπει να αποκλεύονται από το προςτατευτικό πεδύο του νόμου που ρυθμύζει τα των ετερόφυλων ζευγαριών. Συνεπώσ, κϊθε νόμοσ που περιςτϋλλει τα ανωτϋρω δικαιώματα ςυνιςτϊ ευθεύα παραβύαςη του δικαιώματοσ ςτην ελεύθερη ανϊπτυξη τησ προςωπικότητασ η οπούα εύναι διφυόσ: ερεύδεται ςτο δικαύωμα ςτην ελεύθερη ςύναψη και διατόρηςη διαπροςωπικών ςχϋςεων, αφενόσ, και ςτο δικαύωμα επιλογόσ του γενετόςιου προςανατολιςμού, επιλογόσ ερωτικού ςυντρόφου, καθώσ και διαβύωςησ με τον τελευταύο, αφετϋρου. Η ιςόποςη απόλαυςη των δικαιωμϊτων κατοχυρώνεται ςε όλεσ τισ

κοινωνικϋσ ομϊδεσ και αποτελεύ την πεμπτουςύα μιασ φιλελεύθερησ, ςύγχρονησ και ανεκτικόσ κοινωνύασ. Οι προαναφερθεύςεσ διακρύςεισ ςυνιςτούν απειλό για μια δημοκρατικό κοινωνύα, η οπούα οφεύλει να θεςπύςει κατϊλληλουσ νομικούσ μηχανιςμούσ για την εξϊλειψη τϋτοιων φαινομϋνων.

Εκτόσ από τισ ςυνταγματικϋσ ρυθμύςεισ που εκτϋθηκαν ανωτϋρω, ο ϋλληνασ νομοθϋτησ ϋχει ειςαγϊγει το θεςμό του ςυμφώνου ςυμβύωςησ με το νόμο 3719/2008 «Μεταρρυθμύςεισ για την οικογϋνεια, το παιδύ, την κοινωνύα και ϊλλεσ διατϊξεισ», που εφοδιϊζει τα μϋρη με ιδιοκτηςιακϊ δικαιώματα και ϊλλα προνόμια. Αυτόσ ο θεςμόσ ϋχει ςόμερα καθιερωθεύ ςτισ περιςςότερεσ ευρωπαώκϋσ χώρεσ. Εννϋα εξ αυτών ( Βϋλγιο, Δανύα, Γαλλύα, Ιςλανδύα, Κϊτω Χώρεσ, Νορβηγύα, Πορτογαλύα, Ιςπανύα και Σουηδύα) αναγνωρύζουν το γϊμο ομόφυλων ζευγαριών. Επιπροςθϋτωσ, δεκαεπτϊ κρϊτη μϋλη αναγνωρύζουν κϊποιο εύδοσ ςυμβύωςησ για τα ομόφυλα ζευγϊρια ( Ανδόρα, Αυςτρύα, Βϋλγιο, Τςεχικό Δημοκρατύα, Φινλανδύα, Γαλλύα, Γερμανύα, Ουγγαρύα, Ιςλανδύα, Ιρλανδύα, Λιχτενςτϊιν, Λουξεμβούργο, Κϊτω Χώρεσ, Σλοβενύα, Ιςπανύα, Ελβετύα και Ηνωμϋνο Βαςύλειο). Η Δανύα, η Νορβηγύα και η Σουηδύα αναγνωρύζουν το δικαύωμα ςτο γϊμο ομοφύλων, χωρύσ όμωσ να τουσ παρϋχουν τη δυνατότητα ςυμβύωςησ. Η Ελλϊδα , μαζύ με τη Λιθουανύα εύναι οι μόνεσ χώρεσ μεταξύ των προαναφερθειςών χωρών που αποκλεύουν ομόφυλα ζευγϊρια από την προςταςύα του νόμου για τη ςυγκεκριμϋνη μορφό ςυμβύωςησ , η οπούα χρηςιμεύει ωσ μια εναλλακτικό λύςη για το γϊμο κυρύωσ - και αποκλειςτικϊ - για τα ετερόφυλα ζευγϊρια .

Κατϊ τησ απαγόρευςησ αυτόσ, τϋςςερα ομόφυλα ζευγϊρια από τον ελληνικό ςύλλογο

«Σύνθεςη - Ενημϋρωςη , Ευαιςθητοπούηςη και Έρευνα » προςϋφυγαν ενώπιον του Ευρωπαώκού Δικαςτηρύου Ανθρωπύνων Δικαιωμϊτων (ςτο εξόσ: ΕΔΔΑ). Δεδομϋνου ότι δεν προβλϋπεται ϋνδικο βοόθημα ςτουσ Έλληνεσ πολύτεσ , εύτε λόγω νομοθετικόσ ανεπϊρκειασ εύτε λόγω τησ ϊρνηςησ των ςυμβολαιογρϊφων για τη ςύνταξη ςυμφώνων μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, το ΕΔΔΑ καταδύκαςε την Ελλϊδα για παραβύαςη του ϊρθρου 8 (δικαύωμα ςτην ιδιωτικό και οικογενειακό ζωό) ςε ςυνδυαςμό με το ϊρθρο 14 (απαγόρευςη αρνητικών διακρύςεων) τησ Ευρωπαώκόσ Σύμβαςησ των Δικαιωμϊτων του Ανθρώπου ( ςτο εξόσ: ΕΣΔΑ ) ( βλ. Βαλλιανϊτοσ και Λοιπού κατϊ Ελλϊδοσ , Αρ. 29381 / 09 και 32684 / 09 (7 Νοεμβρύου 2013, ΕΔΔΑ).

Η ελληνικό Κυβϋρνηςη υποςτόριξε ότι το «ςύμφωνο ςυμβύωςησ» δεν αποςκοπεύ ούτε ςτην υποκατϊςταςη του γϊμου ούτε ςτο αποκλειςμό ομόφυλων ζευγαριών, αλλϊ ςτην κϊλυψη του νομικού κενού όςον αφορϊ ςτισ κοινωνικϋσ εξελύξεισ. Διϋπει, όπωσ ιςχυρύςτηκε, τισ περιπτώςεισ ομόφυλων ζευγαριών που ςυζούν ανεπύςημα με κοινϊ τϋκνα , προςφϋροντϊσ τουσ ποικύλα ιδιοκτηςιακϊ και κληρονομικϊ δικαιώματα, με την παρϊλληλη ειςαγωγό του τεκμηρύου πατρότητασ. Παρ 'όλα αυτϊ , ο εν λόγω νόμοσ ςτοχεύει ςτην προώθηςη του θεςμού του γϊμου και τησ οικογϋνειασ ςτην παραδοςιακό τουσ μορφό .

Το ΕΔΔΑ δϋχθηκε ότι η προςταςύα τησ οικογϋνειασ με την παραδοςιακό ϋννοια, αποτελεύ τόςο ςημαντικό όςο και νόμιμο λόγο που δικαιολογεύ μια διαφορετικό μεταχεύριςη. Η προςταςύα των ςυμφερόντων του τϋκνου ςυνιςτϊ εύλογο και νόμιμο ςκοπό. Λαμβϊνοντασ υπόψη την αρχό τησ νομιμότητασ του ςκοπού του νόμου, το Δικαςτόριο προχώρηςε ςε εξϋταςη τησ αρχόσ τησ αναλογικότητασ . Ωσ εκ τούτου, εξϋταςε αν η πρώτη διϊκριςη ςτη μεταχεύριςη των ομόφυλων ζευγαριών ςυνιςτϊ κατϊλληλο και αναγκαύο μϋςο για την εξυπηρϋτηςη του προαναφερθϋντοσ ςκοπού.

Το ΕΔΔΑ ςτην απόφαςό του υπογρϊμμιςε το πολύ μεγϊλο ϋλλειμμα του φιλελευθεριςμού και του ςεβαςμού για την προςωπικό επιλογό ςτην ελληνικό κοινωνύα . Ειδικότερα , ςημεύωςε ότι «τα κρϊτη κατϊ τη θϋςπιςη των νομικών μϋςων που αφορούν ςτην προςταςύα τησ οικογενειακόσ ζωόσ , όπωσ ορύζεται ςτο ϊρθρο 8 τησ ΕΣΔΑ , πρϋπει οπωςδόποτε να λαμβϊνουν αντιςτούχωσ υπόψη τισ εξελύξεισ ςτη νοοτροπύα των κοινωνιών τουσ».

Το Δικαςτόριο υπογραμμύζει ότι, προκειμϋνου μια περύπτωςη να εμπύπτει ςτο πεδύο εφαρμογόσ του ϊρθρου 14 ΕΣΔΑ, πρϋπει να υπϊρχει διαφορετικό μεταχεύριςη των ατόμων ςε ανϊλογεσ περιςτϊςεισ. Μια τϋτοια διαφορετικό μεταχεύριςη μπορεύ να λϊβει τη μορφό αρνητικών διακρύςεων όταν δεν υπϊρχει αντικειμενικό και εύλογη αιτιολόγηςη για τη θϋςπιςό τησ. Με ϊλλα λόγια , η περιςτολό του δικαιώματοσ λαμβϊνει χωρϊ όταν ελλεύπει ο θεμιτόσ ςκοπόσ και η εύλογη ςχϋςη αναλογικότητασ μεταξύ των μϋςων και του επιδιωκόμενου ςκοπού. Δεν αμφιςβητεύται ότι τα κρϊτη διαθϋτουν ευρύ περιθώριο εκτιμόςεωσ (όπωσ ϋχει κριθεύ ςτισ προηγούμενεσ περιπτώςεισ , βλ. Handyside κατϊ Ηνωμϋνου Βαςιλεύου ( Αρ. 5493/72 (7 Δεκεμβρύου 1976) , ΕΔΔΑ ) , ϋτςι ώςτε να αξιολογούν την κοινωνικό και οικονομικό τουσ πραγματικότητα και να θεςπύζουν νόμουσ που να πληρούν τουσ όρουσ τησ «επιτακτικόσ κοινωνικόσ ανϊγκησ» και τησ «αναλογικότητασ ». Ο γενετόςιοσ προςανατολιςμόσ εύναι μια ϋννοια που καλύπτεται από το ϊρθρο 14 ΕΣΔΑ. Το Δικαςτόριο ϋχει επανειλημμϋνα αποφανθεύ ότι οι

διαφορϋσ με βϊςη το φύλο, καθώσ και εκεύνεσ που βαςύζονται ςτο γενετόςιο προςανατολιςμό απαιτούν ιδιαύτερα πειςτικούσ και ςοβαρούσ λόγουσ για να δικαιολογηθεύ η παρϋκκλιςη (βλ. Goodwin κατϊ Ηνωμϋνου Βαςιλεύου, Αρ. 28957/95 (11 Ιουλύου 2002) , ΕΔΔΑ ). Στη ςχετικό απόφαςό Shalk και Kopf κατϊ Αυςτρύασ (Αρ. 30141 / 04 , (22 Νοεμβρύου 2010) , ΕΔΔΑ ), το Δικαςτόριο αναγνώριςε το δικαύωμα ςε ςταθερό ςυνύπαρξη ςε ϋνα ομόφυλο ζευγϊρι, θεωρώντασ το μια μορφό οικογϋνειασ. Άλλωςτε, το Δικαςτόριο ςημειώνει ότι «όταν υπϊρχει διαφορετικό μεταχεύριςη για λόγουσ φύλου ό γενετόςιου προςανατολιςμού, το πεδύο ελεύθερησ εκτύμηςησ του κρϊτουσ περιορύζεται ςημαντικϊ». Οι διακρύςεισ αποκλειςτικϊ ςε επύπεδο γενετόςιου προςανατολιςμού εύναι απαρϊδεκτεσ ςτο πλαύςιο τησ ΕΣΔΑ.

Από την ϊποψη αυτό, ο ϋλληνασ νομοθϋτησ ϋχει θϋςει ϋνα αδικαιολόγητο εμπόδιο ςτην ομόφυλα ζευγϊρια με τη δημιουργύα ενόσ δυςανϊλογου μϋτρου. Η αρχό τησ αναλογικότητασ προώποθϋτει ότι ϋνα μϋτρο που περιορύζει το δικαύωμα οριςμϋνων ατόμων, όπωσ ςτην προκειμϋνη περύπτωςη, πρϋπει να κρύνεται αναγκαύα ώςτε να επιτευχθεύ ο θεμιτόσ ςτόχοσ του κρϊτουσ, αυτόσ τησ προςταςύασ τησ παραδοςιακόσ μορφόσ τησ οικογϋνειασ. Το βϊροσ τησ απόδειξησ για την παρϋκκλιςη από την αρχό τησ ιςότητασ ανόκει ςτην κυβϋρνηςη. Το Δικαςτόριο ςτη Βαλλιανϊτοσ κατϊ Ελλϊδοσ δεν πεύςθηκε από τα επιχειρόματα τησ τελευταύασ ότι η απαλλαγό των ομόφυλων ζευγαριών από το πεδύο εφαρμογόσ του νόμου 3719/2008 εξυπηρετεύ τουσ προαναφερθϋντεσ ςκοπούσ.

Υπό το φωσ των ανωτϋρω, το Δικαςτόριο κατϋληξε ςτο ςυμπϋραςμα ότι «η κυβϋρνηςη δεν ϋχει παρϊςχει πειςτικούσ και ςοβαρούσ λόγουσ για να αιτιολογόςει επαρκώσ τον αποκλειςμό των ομόφυλων ζευγαριών από το πεδύο εφαρμογόσ του N.3719/2008 . Ωσ αποτϋλεςμα , ϋκρινε ότι «η παρούςα περύπτωςη ςυνιςτϊ ευθεύα παραβύαςη του ϊρθρου 14 ςε ςυνδυαςμό με το ϊρθρο 8 τησ ΕΣΔΑ» (ςκϋψη 92 τησ

απόφαςησ), καταδικϊζοντασ την Ελλϊδα ςε καταβολό αποζημύωςησ ύψουσ 5.000 ευρώ για κϊθε μύα από τισ προςφεύγουςεσ , παρϊλληλα με τη δικαςτικό ϋξοδα, λόγω παραβύαςησ του δικαιώματοσ ςεβαςμού τησ ιδιωτικόσ και οικογενειακόσ ζωόσ και των διατϊξεων που απαγορεύουν τισ διακρύςεισ.

Η καταδύκη τησ Ελλϊδασ ςτην εντυπωςιακό απόφαςη του Βαλλιανϊτοσ και Λοιπού κατϊ Ελλϊδοσ όταν δύκαιη και ορθό. Το ελληνικό κρϊτοσ δεν ϋχει μόνο αρνητικό υποχρϋωςη αποχόσ από κϊθε εμπόδιο και δυςχϋρανςη ςτην απόλαυςη του δικαιώματοσ ςτην ελεύθερη ανϊπτυξη τησ προςωπικότητασ των πολιτών του, αλλϊ φϋρει επύςησ μια θετικό υποχρϋωςη λόψησ των κατϊλληλων μϋτρων, που πληρούν τα τρύα ςωρευτικϊ κριτόρια τησ νομιμότητασ, τησ αναγκαιότητασ και τησ αναλογικότητασ. Τα μϋτρα αυτϊ θα πρϋπει να προβλϋπονται από το νόμο , να επιδιώκουν θεμιτό ςκοπό και να εύναι ανϊλογα με το πεδύο εφαρμογόσ και ςκοπού του νόμου. Δυςτυχώσ, η Ελλϊδα υιοθετεύ μια πολιτικό «ςτρουθοκαμηλιςμού», καταφεύγοντασ ςτην προςωρινό και πρόχειρη κϊλυψη νομικών κενών, ενώ αδυνατεύ να προωθόςει αποτελεςματικϊ την υιοθϋτηςη νϋων κοινωνικών δομών, γεγονόσ που οφεύλεται κατϊ κύριο λόγο ςτην ανεπϊρκεια πολιτικόσ βούληςησ και ςυνεργαςύασ μεταξύ των πολιτικών κομμϊτων και των επύςημων αντιπροςώπων του κρϊτουσ.

Η εκτελεςτικό εξουςύα δεν εφαρμόζει ςυχνϊ τισ δικαςτικϋσ αποφϊςεισ . Αξύζει να ςημειωθεύ η απόφαςη του Συμβουλύου τησ Επικρατεύασ (αρ. 3490/2006 ), το οπούο αναγνωρύζει την ύπαρξη των ομοφυλόφιλων ζευγαριών και ϋχει ωσ εξόσ: « [ ... ] Οι ομοφυλόφιλοι αποτελούν [ ... ] κοινωνικό πραγματικότητα, [ ... ] μια κοινωνικό ομϊδα, μεταξύ των πολλών οι οπούεσ ςυνθϋτουν μια ανοικτό και ςύγχρονη δημοκρατικό κοινωνύα, τησ οπούασ οι ςεξουαλικϋσ επιλογϋσ δεν αποδοκιμϊζονται από τη ςυνταγματικό τϊξη τησ χώρασ, αλλϊ, αντύθετα, προτϊςςονται μϋςω των διατϊξεων των ϊρθρων 2 (ςεβαςμόσ

και η προςταςύα τησ ανθρώπινησ αξιοπρϋπειασ) και 5 § 1 (προςταςύα τησ προςωπικόσ ελευθερύασ) ωσ ϋκφραςη τησ ελεύθερησ επιλογόσ που θα πρϋπει να εύναι απολύτωσ ςεβαςτό και να μπορεύ να εκφρϊζεται [ ... ], όπωσ οι [ ... ] ευαιςθηςύεσ των ϊλλων ομϊδων του πληθυςμού » .

Με βϊςη όλα όςα εκτϋθηκαν, κρύνεται επιτακτικό η ανϊγκη υλοπούηςησ τησ νομικόσ

προςταςύασ του δικαιώματοσ των ομόφυλων ζευγαριών ςτον ςεξουαλικό αυτοκαθοριςμό χωρύσ ϊλλεσ αρνητικϋσ κλιμακώςεισ ενώπιων διεθνών δικαςτικών φορϊ. Αν το ελληνικό κρϊτοσ ςυνεχύςει να αψηφϊ τισ καταδικαςτικϋσ αποφϊςεισ του ΕΔΔΑ, θα υπϋχει διεθνό ευθύνη για παραβύαςη διατϊξεων αναγκαςτικού δικαύου και γενικών αρχών του διεθνούσ δικαύου.

ΡΑΣΙΣΙΚΗ ΒΙΑ Ζξαρςη, προςπάθειεσ καταγραφήσ, νομικό πλαίςιο τησ Γεωργίασ Κύρκου

Η αύξηςη των περιςτατικών ρατςιςτικόσ βύασ την τελευταύα δεκαετύα ϋχει απαςχολόςει τόςο τα όργανα τησ Ευρώπησ (ενδεικτικϊ: ECRI, FRA, CERD) όςο και τισ ΜΚΟ που αςχολούνται με τον ρατςιςμό και την αντιμετώπιςη των διακρύςεων. Σο αϋναο ζότημα τησ διαχεύριςησ των μεταναςτευτικών ρευμϊτων και η εμφϊνιςη εξτρεμιςτικών κινημϊτων ςτην Ευρώπη (λειτουργώντασ ςε μύα ςχϋςη αιτύου – αιτιατού κατϊ τουσ περιςςότερουσ) κυριαρχούν ςτισ ανϊλογεσ ςυζητόςεισ. Παρϊλληλα με τα ανωτϋρω ζητόματα που οδηγούν ςτην εμφάνιση εγκλημϊτων μύςουσ, οφεύλουν να εξεταςθούν και οι θεςμικϋσ ελλεύψεισ καθώσ και η μη επαρκόσ νομοθεςύα που ϋχουν ωσ αποτϋλεςμα την αδυναμύα αντιμετώπιςησ των εν λόγω περιςτατικών.

Ιδιαύτερα πρϋπει να τονιςθεύ η ϋλλειψη ενόσ ςυγκεντρωτικού ςυςτόματοσ καταγραφόσ τόςο ςε ευρωπαώκό επύπεδο όςο και ςτα επιμϋρουσ κρϊτη-μϋλη. Η αποκϊλυψη του πραγματικού μεγϋθουσ του προβλόματοσ μϋςω τησ καταγραφόσ αποτελεύ τον αναγκαύο όρο για την ενεργοπούηςη τησ Ε.Ε και των κρατών-μελών, καθιςτώντασ την δημιουργύα ενόσ αποτελεςματικού ςυςτόματοσ την πρώτη και απαραύτητη προώπόθεςη οποιαςδόποτε ϊλλησ ενϋργειασ. Μϋχρι ςόμερα, ϋχουν γύνει μεμονωμϋνεσ προςπϊθειεσ καταγραφόσ από όργανα ςτο πλαύςιο τησ Ε.Ε, του υμβουλύου τησ Ευρώπησ, και των κρατών-μελών. Σο Ευρωπαώκό Παρατηρητόριο των Υαινομϋνων Ρατςιςμού και Μιςαλλοδοξύασ (EUMC), ςε μύα ςυγκριτικό ϋκθεςη που εξϋδωςε το 2005 ςχετικϊ με την αντιμετώπιςη των περιςτατικών ρατςιςτικόσ βύασ, κατϋληξε πωσ από τα 15, τότε, κρϊτη-μϋλη μόνο 5 χώρεσ εύχαν επαρκϋσ ςύςτημα καταγραφόσ ενώ 3 χώρεσ δεν διϋθεταν καν

επύςημο ςύςτημα (ςυμπεριλαμβανομϋνησ τησ Ελλϊδασ).10 την ύδια ϋκθεςη ςημειώνεται πωσ ςτισ χώρεσ χωρύσ επύςημο ςύςτημα καταγραφόσ, ανϊλογεσ αρμοδιότητεσ ϋχουν αναλϊβει ΜΚΟ, χωρύσ όμωσ να παρουςιϊζουν ςυνϋχεια. Ο Οργανιςμόσ Θεμελιωδών Δικαιωμϊτων τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ (FRA) ςε ϋκθεςη του το 201211 καταδεικνύει επύςησ τα ςημαντικϊ κενϊ εθνικών μεθόδων ςυλλογόσ δεδομϋνων.

Με το Π.Δ 132/2012 φαύνεται να ρυθμύζεται η παραπϊνω ϋλλειψη με την ςύςταςη εξειδικευμϋνων υπηρεςιών ςτο πλαύςιο τησ ΕΛ.Α με ςτόχο την πρόληψη και δύωξη εγκλημϊτων με ρατςιςτικό κύνητρο (Άρθρο 1). ε ϋκθεςη του υνηγόρου του Πολύτη αναφϋρεται πωσ, ςύμφωνα με την ΕΛ.Α, ϋχει ςυςταθεύ ενιαύοσ μηχανιςμόσ καταγραφόσ και ενιαύα βϊςη δεδομϋνων με ςκοπό την ϊμεςη ενημϋρωςη των διεθνών οργανιςμών, ο οπούοσ λειτουργεύ υπό το Τπουργεύο Δικαιοςύνησ.12 ημειώνεται πϊντωσ πωσ τα ςτοιχεύα για το 2012 δεν ϋχουν δημοςιοποιηθεύ ενώ υπϊρχει μεγϊλη αναντιςτοιχύα μεταξύ των καταγραφϋντων περιςτατικών από την ΕΛ.Α και από ϊλλουσ οργανιςμούσ – 8413 περιςτατικϊ ςύμφωνα με τα

10

EUMC, Racist Violence in 15 EU Member States – A Comparative Overview of Findings of RAXEN National Focal Points Reports 2001-2004, April 2005, ςελύδα viii. 11 «Καθιςτώντασ ορατϊ τα εγκλόματα μύςουσ ςτην

Ευρωπαώκό ϋνωςη: η αναγνώριςη των δικαιωμϊτων των θυμϊτων» 12

υνόγοροσ του Πολύτη, Ειδικό Έκθεςη, Σο φαινόμενο τησ Ρατςιςτικόσ Βύασ ςτην Ελλϊδα και η αντιμετώπιςό του, ςελ. 18. http://www.synigoros.gr/resources/docs/eidikiekthesiratsistikivia.pdf 13

ημειώνεται πωσ από τα 84 περιςτατικϊ τα 22 τελϋςθηκαν από μϋλη τησ Αςτυνομύασ. Πειθαρχικό κύρωςη επεβλόθη μόνο ςε 2 περιπτώςεισ.

ςτοιχεύα τησ ΕΛ.Α14, 154 ςύμφωνα με την ετόςια ϋκθεςη του Δικτύου Καταγραφόσ Περιςτατικών Ρατςιςτικόσ Βύασ).15 Η Εθνικό Επιτροπό για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προτεύνει την ςύςταςη μηχανιςμού καταγραφόσ, όχι μόνο με βϊςη την ϊςκηςη ποινικόσ δύωξησ, αλλϊ με ςυνυπολογιςμό των ςτοιχεύων από ΜΚΟ, νοςοκομεύα και ιατρικούσ ςυλλόγουσ.16 Αξύζει να ςημειωθεύ πωσ το Δύκτυο Καταγραφόσ Περιςτατικών Ρατςιςτικόσ Βύασ κατϋγραψε 104 περιςτατικϊ το πρώτο οκτϊμηνο του 201317. το πλαύςιο του υμβουλύου τησ Ευρώπησ λειτουργεύ η Ευρωπαώκό Επιτροπό κατϊ του Ρατςιςμού και τησ Μιςαλλοδοξύασ (ECRI), η οπούα εκδύδει υςτϊςεισ Γενικόσ Πολιτικόσ18 και ετόςιεσ εκθϋςεισ.

Ιδιαύτερη προςοχό ϋχει δοθεύ ςτην απόφαςη-πλαύςιο 2008/913/ΔΕΤ του υμβουλύου τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ και την ενςωμϊτωςη τησ ςτην ελληνικό νομοθεςύα με την τροποπούηςη του νόμου 927/1979. Η απόφαςη πλαύςιο ςκοπεύει ςτην καταπολϋμηςη του ρατςιςμού και τησ ξενοφοβύασ μϋςω τροποποιόςεων του ποινικού δικαύου. το ϊρθρο 1 τιμωρεύται η δημόςια υποκύνηςη βύασ ό μύςουσ με βϊςη την

14

υνόγοροσ του Πολύτη, Ειδικό Έκθεςη, Σο φαινόμενο τησ Ρατςιςτικόσ Βύασ ςτην Ελλϊδα και η αντιμετώπιςό του, ςελ. 16. http://www.synigoros.gr/resources/docs/eidikiekthesiratsistikivia.pdf 15

http://www.unhcr.gr/1againstracism/11940/ 16

Εθνικό Επιτροπό για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ρατςιςτικό Βύα : η αντιμετώπιςη τησ ρατςιςτικόσ βύασ από την αςτυνομύα και την δικαιοςύνη, ςελ. 23. 17

http://www.unhcr.gr/1againstracism/104-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC/ 18

Βλ. ύςταςη Γενικόσ Πολιτικόσ 2 ςχετικϊ με την δημιουργύα εξειδικευμϋνου ςώματοσ ςε εθνικό επύπεδο για την καταπολϋμηςη του ρατςιςμού, http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/activities/GPR/EN/Recommendation_N2/REC2-1997-36-GRC.pdf

φυλό, χρώμα, θρηςκεύα κλπ ενώ το ϊρθρο 2 προβλϋπει την τιμώρηςη και τησ ηθικόσ αυτουργύασ/ςυνεργύασ ςτα εν λόγω εγκλόματα.19 Σο ςχϋδιο νόμου για την ενςωμϊτωςη των παραπϊνω προβλϋψεων, το οπούο βρύςκεται ςτην φϊςη επεξεργαςύασ ςτην Επιτροπό, προβλϋπει την ευθύνη νομικών προςώπων και ορύζει (ϊρθρο 5) ότι τα εγκλόματα που προβλϋπονται διώκονται αυτεπαγγϋλτωσ.20

Αν και η τροποπούηςη του Ν. 927/1979 λόγω ςυγκεκριμϋνων γεγονότων και φυςικϊ πολιτικών ςκοπιμοτότων ϋχει απαςχολόςει πολλϊκισ την επικαιρότητα, πιο ςημαντικό φαύνεται η πρόβλεψη του ϊρθρου 4 τησ απόφαςησ-πλαιςύου, ςύμφωνα με την οπούα τα κρϊτη μϋλη πρϋπει να λαμβϊνουν μϋτρα ώςτε το ρατςιςτικό κύνητρο να αποτελεύ επιβαρυντικό περύςταςη ό να λαμβϊνεται υπόψη από τα δικαςτόρια κατϊ το ςτϊδιο τησ επιμϋτρηςησ τησ ποινόσ και ςτα εγκλόματα πϋραν των προβλεφθϋντων ςτην απόφαςη-πλαύςιο. τον ημϋτερο Ποινικό Κώδικα η παραπϊνω υποχρϋωςη καλύπτεται από το ϊρθρο 79 π. 3 ςύμφωνα με το οπούο η τϋλεςη τησ αξιόποινησ πρϊξησ από μύςοσ φυλετικό, εθνικό, θρηςκευτικό κ.α. ςυνιςτϊ επιβαρυντικό περύςταςη κατϊ την διϊγνωςη τησ προςωπικότητασ του δρϊςτη - το οπούο πρόςφατα μϊλιςτα τροποποιόθηκε ώςτε να περιλαμβϊνει ευρύτερα κριτόρια ωσ προσ την αναγνώριςη του ρατςιςτικού κινότρου. Αν και η ιςχύουςα νομοθεςύα ςυμβαδύζει με τισ προβλϋψεισ τησ απόφαςησ πλαιςύου, ςτην πρϊξη αποδεικνύεται ανεπαρκόσ. Δεδομϋνησ τησ ιδιαύτερησ κατϊςταςησ τησ Ελλϊδασ ωσ ςυνόθησ χώρα υποδοχόσ μεταναςτών, τησ μακρόχρονησ διαμονόσ τουσ λόγω τησ υποχρεωτικόσ εξϋταςησ αιτημϊτων αςύλου (Δουβλύνο ΙΙ) και την

19

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008F0913:EL:HTML 20

http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/8267147.pdf

ανηςυχητικϊ μεγϊλη αύξηςη ρατςιςτικών ςυμπεριφορών, η ποινικό πρόβλεψη των ρατςιςτικών κινότρων μόνο ςτο ςτϊδιο τησ επιμϋτρηςησ τησ ποινόσ, δηλαδό μετϊ την διϊγνωςη τησ ενοχόσ και μϋςα ςτο πλαύςιο ποινόσ του εκϊςτοτε εγκλόματοσ, φαντϊζει ανεπαρκόσ. υγκεκριμϋνα, προτεύνεται (Εθνικό Επιτροπό για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου) η περύληψη του ρατςιςτικού κινότρου ςτην νομοτυπικό υπόςταςη οριςμϋνων εγκληματικών ςυμπεριφορών. Η δημιουργύα δηλαδό ιδιώνυμων εγκλημϊτων ςε περιπτώςεισ όπωσ η ανθρωποκτονύα, η βαρεύα ςωματικό βλϊβη κλπ. ημειώνεται πωσ το Ηνωμϋνο Βαςύλειο και η Σςεχύα ϋχουν ςυμπεριλϊβει το ρατςιςτικό κύνητρο ςτην υπόςταςη οριςμϋνων εγκλημϊτων όπωσ η ςωματικό βλϊβη.

Μύα ανϊλογη πρόβλεψη, αν και αρκετϊ ρηξικϋλευθη από ϊποψη νομοθετικόσ πολιτικόσ, φαύνεται να μην εύναι αςύμβατη με το ελληνικό ποινικό δύκαιο. Ειδικότερα, γύνεται ευρϋωσ δεκτό ότι ορθϊ τα κύνητρα περιλαμβϊνονται ςτην επιμϋτρηςη τησ ποινόσ21. Σαυτόχρονα, ωςτόςο, αμιγώσ υποκειμενικϊ ςτοιχεύα ϋχουν περιληφθεύ ςτην υπόςταςη ςυγκεκριμϋνων εγκλημϊτων («τϋλεςη από ιδιοτϋλεια, φυγοπονύα»), επιβεβαιώνοντασ αρχικϊ πωσ η εγκληματικό απαξύα οριςμϋνων ςυμπεριφορών εύναι ϊμεςα ςυνδεδεμϋνη με την ψυχικό ςτϊςη/υποκειμενικϊ χαρακτηριςτικϊ του δρϊςτη και κυρύωσ πωσ η αντύςτοιχη πρόβλεψη εύναι καθαρϊ θϋμα πολιτικόσ του νομοθϋτη. Σα παραπϊνω ςτοιχεύα αποτελούν ιδιαύτερη κατηγορύα υπό την ονομαςύα «φρονηματικϊ ςτοιχεύα» και εντϊςςονται ςτην ευρύτερη κατηγορύα των «υποκειμενικών ςτοιχεύων του αδύκου».22

21

Ν. Ανδρουλϊκησ, Ποινικό Δύκαιο, Γενικό Μϋροσ, Θεωρύα για το Έγκλημα, 2

η ϋκδοςη, Δύκαιο και

Οικονομύα Π.Ν ϊκκουλασ, ςελ. 275 22

Αν και κατϊ την θεωρύα τα φρονηματικϊ ςτοιχεύα αποτελούν τα πραγματικϊ υποκειμενικϊ ςτοιχεύα του αδύκου, επιςημαύνεται πωσ η ϋνταξό τουσ ςτην υπόςταςη του εγκλόματοσ ςυνεπϊγεται

Εν κατακλεύδι, η περύληψη του ρατςιςτικού κινότρου ςτην νομοτυπικό υπόςταςη οριςμϋνων εγκλημϊτων και κατ’ επϋκταςη ςτην κατηγορύα των φρονηματικών ςτοιχεύων, αν και ενδϋχεται να προκαλϋςει αντιδρϊςεισ λόγω τησ χρόςησ ενόσ υποκειμενικού ςτοιχεύου για την θεμελύωςη του αξιοπούνου, θα ωφελούςε ϊμεςα τισ προςπϊθειεσ πρόληψησ και αντιμετώπιςησ των εγκλημϊτων μύςουσ και των ποινικϊ αξιόλογων ρατςιςτικών ςυμπεριφορών.

αποδεικτικϋσ δυςχϋρειεσ, ενώ πρόβλημα αποτελεύ και η τιμώρηςη του φρονόματοσ του δρϊςτη. Λόγω των παραπϊνω οφεύλουν να ςτηρύζονται ςε αντικειμενικϊ δεδομϋνα. Ν. Ανδρουλϊκησ, Ποινικό Δύκαιο, Γενικό Μϋροσ, Θεωρύα για το Έγκλημα, 2

η

ϋκδοςη, Δύκαιο και Οικονομύα Π.Ν. ϊκκουλασ, ςελ 264

0

ΟΠΛΟΚΑΣΟΧΗ: ΜΕΟ ΑΤΣΟΠΡΟΣΑΙΑ Η ΜΕΟ ΑΤΞΗΗ ΣΗ ΕΓΚΛΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ; τησ Λίασ Κωνςταντοπούλου

Αν θα όθελε κανεύσ να οριοθετόςει και να προςδιορύςει το δικαύωμα ςτην οπλοκατοχό, ςύγουρα θα βριςκόταν ανϊμεςα ςτο τερϊςτιο δύλλημα του κατϊ πόςο η δυνατότητα χρόςεωσ όπλων από πολύτεσ, και όχι από όργανα τησ εκτελεςτικόσ εξουςύασ, μπορεύ να οδηγόςει ςε καταπϊτηςη δικαιωμϊτων ϊλλων ό να αποτελϋςει ϋνα μϋςο αυτοπροςταςύασ των ύδιων των πολιτών. Σο εν λόγω ζότημα, φυςικϊ, αποτελεύ ϋνα από τα πιο πολυςυζητημϋνα και ιδιαιτϋρωσ αμφιλεγόμενα ςτισ Η.Π.Α., όπου το δικαύωμα ςτην οπλοκατοχό κατοχυρώνεται ςυνταγματικϊ. Ποια εύναι, ωςτόςο, τα όριϊ του και μϋχρι ποιο ςημεύο θα μπορούςε να θεωρηθεύ εύλογη και ανεκτό η δυνατότητα οπλοχρηςύασ από τον Αμερικανικό λαό;

Όπωσ εύναι ευρϋωσ γνωςτό, το φαινόμενο τησ οπλοκατοχόσ, ιδιαιτϋρωσ οξύ, επανόλθε εκ νϋου ςτο προςκόνιο και δημιουργεύ ϋντονο προβληματιςμό, μετϊ τον θϊνατο των μαθητών ςε ςχολεύο του Κονϋκτικατ που τϊραξε τον παγκόςμιο τύπο και δημιούργηςε νϋεσ εντϊςεισ και προβληματιςμούσ. Σο ζότημα τησ οπλοκατοχόσ δύχαςε όχι μόνο τα μϋςα ενημϋρωςησ, αλλϊ και τουσ πολύτεσ. Βϋβαια, εμεύσ οι Ευρωπαύοι, ενδεχομϋνωσ να μην κατανοούμε πλόρωσ το εν λόγω φαινόμενο, όπωσ επύςησ και το ϋντονο πϊθοσ των Αμερικανών να κατϋχουν όπλα και την εμμονό τουσ για αυτϊ.

τισ Η.Π.Α. το δικαύωμα των πολιτών να φϋρουν όπλα εύναι ςυνταγματικϊ κατοχυρωμϋνο και τουσ παρϋχει τη δυνατότητα να αμύνονται ϋναντι των κακοποιών καθώσ και να αντιςτϋκονται ςε μύα απολυταρχικό εξουςύα. Υυςικϊ, όπωσ και όλα τα δικαιώματα και οι ελευθερύεσ, ϋτςι και το δικαύωμα ςτην οπλοκατοχό θα ϋπρεπε να οριοθετεύται και μϊλιςτα πολύ αυςτηρϊ, λόγω τησ ιδιαιτερότητϊσ του.

ύμφωνα με το Αμερικανικό ύνταγμα, το δικαύωμα τησ οπλοχρηςύασ παρϋχεται αποκλειςτικϊ και μόνο για την αποτροπό απόπειρασ πραξικοπόματοσ ό υφαρπαγόσ τησ εξουςύασ από κϊποια ϋνοπλη μειοψηφύα, Ωςτόςο, πόςο εύκολο ό πόςο δύςκολο εύναι να οδηγόςει αυτό η δυνατότητα κατοχόσ όπλου ςε μαζικϋσ δολοφονύεσ από ϊτομα με διαταραγμϋνη προςωπικότητα; Επύςησ, εύναι ϊραγε αρμόδιοι οι πολύτεσ να αποτρϋπουν φαινόμενα ςαν τα προαναφερθϋντα; Η κατοχό όπλου παρϋχει ςτον κϊτοχό τησ μύα τερϊςτια εξουςύα καθώσ και μύα ανεξϋλεγκτη δύναμη, την οπούα αρκετού, ενδεχομϋνωσ, να μην μπορούν να διαχειριςτούν. Η νομιμότητα, ϊρα, τησ οπλοκατοχόσ, εύναι δυνατόν να οδηγόςει ςε καταπϊτηςη δικαιωμϊτων και ακόμα χειρότερα ςτην τϋλεςη εγκληματικών πρϊξεων. Αξιοςημεύωτο εύναι, μϊλιςτα, πωσ η ςυντριπτικό πλειοψηφύα μαζικών δολοφονιών ςτισ Η.Π.Α. προϋρχεται από δρϊςτεσ οι οπούοι αγόραςαν τα όπλα τουσ με νόμιμο τρόπο.

Κϊθε φορϊ, λοιπόν, που ςυμβαύνουν τραγικϊ και δυςϊρεςτα περιςτατικϊ, ςυνεπεύα των οπούων εύναι ο θϊνατοσ αθώων ανθρώπων, οι μαχόμενοι κατϊ τησ οπλοκατοχόσ αρχύζουν να κερδύζουν ϋδαφοσ, χωρύσ, ωςτόςο, να φϋρουν κϊποιο απτό αποτϋλεςμα. Ο λόγοσ; Μα φυςικϊ, αφενόσ, τα τερϊςτια οικονομικϊ ςυμφϋροντα και αφετϋρου, τα λεγόμενα «λόμπι» τησ οπλοκατοχόσ. Πρόκειται για τερϊςτιεσ ομϊδεσ πολιτών με εξϋχουςα δύναμη που τϊςςονται ςθεναρϊ υπϋρ τησ οπλοχρηςύασ, οι οπούεσ μϊλιςτα πολλϋσ φορϋσ χρηματοδοτούνται από πολιτικϋσ εκςτρατεύεσ. Ενδιαφϋρον δημιουργεύ το γεγονόσ, όπωσ χαρακτηριςτικϊ αναφϋρεται, οτι ςτην Αμερικό θεωρεύται ευλογημϋνοσ, όποιοσ πολιτικόσ ϋχει με το μϋροσ του τα λόμπι τησ οπλοκατοχόσ.

Βϋβαια, παρϊ την ιδιαιτϋρωσ μεγϊλη υποςτόριξη τησ οπλοκατοχόσ από τουσ Αμερικανούσ

πολιτικούσ, τα επειςόδια ςφαγόσ ςτο Κονϋκτικατ καθώσ και οι μαζικϋσ δολοφονύεσ ςτο Κολορϊντο, ϋθεςαν επύ τϊπητοσ εκ νϋου το κατϊ πόςο αυςτηρού θα πρϋπει να εύναι οι ςχετικού νόμοι περύ δικαιώματοσ χρόςησ όπλου και φυςικϊ ο διϊλογοσ περύ οπλοχρηςύασ επανόλθε και πόρε τρομακτικϋσ διαςτϊςεισ. Ωσ γνωςτόν, ϊλλωςτε, ο Πρόεδροσ των Η.Π.Α., Μπαρϊκ Ομπϊμα, δημοςύωσ δόλωςε πωσ εύναι αδόριτη ανϊγκη να περιοριςτεύ η δυνατότητα χρόςεωσ όπλων από τουσ Αμερικανούσ πολύτεσ, γεγονόσ που ξεςόκωςε θύελλα αντιδρϊςεων από τα μϋλη του αντύςτοιχου λόμπι καθώσ και των θερμών υποςτηρικτών του δικαιώματοσ ςτα όπλα.

Αυτονόητο εύναι το γεγονόσ πωσ το εν λόγω φαινόμενο, γεννϊ και ϋναν κοινωνικό προβληματιςμό. Ειδικότερα, η γνώςη του οτι ο οποιοςδόποτε ςυμπολύτησ ςου μπορεύ να φϋρει, καθόλα νόμιμα, όπλο ςύγουρα δημιουργεύ μύα κοινωνικό αβεβαιότητα. Κατϊ πόςο αςφαλεύσ μπορεύ να εύναι, δηλαδό, οι Αμερικανού πολύτεσ; Σα προαναφερθϋντα γεγονότα, φυςικϊ, καταδεικνύουν ότι ανϊ πϊςα ςτιγμό μπορεύ να χαθεύ το μϋτρο και να οδηγηθούμε ςε εγκληματικϊ ςυμβϊντα.

Αξιοςημεύωτο ςε αυτό το ςημεύο εύναι να αναφερθεύ πωσ ςτισ Η.Π.Α., μύα χώρα με 300 εκατομμύρια περύπου κατούκουσ, υπϊρχουν 270 εκατομμύρια όπλα, υπό το πρύςμα πωσ ο καθϋνασ πρϋπει να ϋχει τη δυνατότητα να προςτατεύςει τη ζωό και το ςπύτι του. Σο νούμερο φυςικϊ εύναι ςοκαριςτικό αν ςκεφτεύ κανεύσ πωσ ςχεδόν ςε κϊθε Αμερικανό πολύτη αντιςτοιχεύ και ϋνα όπλο. Ωςτόςο, όπωσ προαναφϋρθηκε το φαινόμενο τησ οπλοχρηςύασ μϊλλον γεννϊ περιςςότερα προβλόματα ςε ςχϋςη με τισ λύςεισ που δύνει, καθώσ η χρόςη των όπλων μοιϊζει ανεξϋλεγκτη. Μαθητϋσ πϋφτουν θύματα τησ βύασ ό ακόμα ϊνθρωποι που πϊνε ςινεμϊ. Εγκληματικϊ γεγονότα ςυμβαύνουν από δρϊςτεσ, κατόχουσ νόμιμων όπλων, το προφύλ των οπούων εύναι ςυνόθωσ πανομοιότυπο. Πρόκειται, ςυνόθωσ, για

ανθρώπουσ με ψυχολογικϋσ διαταραχϋσ που κατηγορούν για κϊποιο λόγο το περιβϊλλον τουσ και αποφαςύζουν να πϊρουν εκδύκηςη.

Αν λϊβουμε, ςυνεπώσ, υπόψη μασ όλα τα προαναφερθϋντα, το δικαύωμα να φϋρει κανϋισ όπλο, αν μπορεύ να θεωρηθεύ δικαύωμα, ϋχει θεςπιςτεύ αποκλειςτικϊ και μόνο για την αυτοπροςταςύα των πολιτών και όχι για την τϋλεςη κακουργημϊτων και τη ςφαγό οικογενειών. Σο να τεθεύ υπό ϋλεγχο ό να περιοριςτεύ το φαινόμενο τησ οπλοκατοχόσ ςτισ Η.Π.Α., τη χώρα τησ απόλυτησ ελευθερύασ, όπωσ χαρακτηρύζεται, αποτελεύ ςύγουρα ϋνα δύςκολο εγχεύρημα, το οπούο ενδεχομϋνωσ να ςτοιχύςει την επανεκλογό των βουλευτών, αλλϊ ςύγουρα θα αλλϊξει ριζικϊ την καθημερινότητα των Αμερικανών πολιτών. Εύναι βϋβαιο πϊντωσ πωσ εϊν πρϊγματι ληφθούν μϋτρα για τον περιοριςμό του εν λόγω φαινομϋνου, το Κονγκρϋςο θα ϋρθει ςε απευθεύασ ςύγκρουςη με την Εθνικό Ένωςη Όπλων (NRA), το πανύςχυρο λόμπι των υποςτηρικτών τησ οπλοκατοχόσ, κατϊ τα προαναφερόμενα.

υμπεραςματικϊ, το ζότημα του περιοριςμού των όπλων δεν μπορεύ να τεθεύ ωσ θϋμα ςτην Αμερικό, αλλϊ μπορεύ να τεθεύ ωσ ζότημα ο ϋλεγχοσ τησ οπλοκατοχόσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, η νόμιμη κατοχό τουσ, η ψυχικό κατϊςταςη του ιδιοκτότη καθώσ και η ηλικύα του πρϋπει να αποτελϋςουν ιςχυρούσ παρϊγοντεσ που θα ληφθούν υπόψη αναφορικϊ με το ποιοσ θα μπορεύ να ϋχει τη δυνατότητα τησ οπλοχρηςύασ. Πρόκειται για μύα επιτακτικό ανϊγκη για να αμβλυνθούν οι ςφαγϋσ ςτα ςχολεύα, οι μαζικϋσ δολοφονύεσ και να ςωθούν ϋτςι εκατοντϊδεσ ζωϋσ. Βϋβαια, για να ςυμβεύ αυτό θα πρϋπει ςε κϊθε περύπτωςη οι πολιτικού να πϊψουν να λαμβϊνουν μϋτρα και να εφαρμόζουν νόμουσ αποκλειςτικϊ και μόνο ςκεπτόμενοι το πολιτικό κόςτοσ που θα ϋχουν από τη λόψη τουσ. Αυτό, ύςωσ να φαντϊζει και ουτοπικό, αλλϊ μόνο ϋτςι θα καταφϋρουμε να επιδιώξουμε την ιςορροπύα.

υνεπώσ, η Αμερικϊνικη κυβϋρνηςη οφεύλει, αρχικϊ, να ςτοχεύςει ςτη μεύωςη των δυςϊρεςτων ςυμβϊντων και ακολούθωσ να λϊβει αυςτηρϊ μϋτρα για την ολικό διαγραφό τϋτοιου

εύδουσ περιςτατικών. Ασ ελπύςουμε, λοιπόν, πωσ η λύςη ςτο πρόβλημα θα ϋρθει ςύντομα και θα επιφϋρει και τα αναμενόμενα αποτελϋςματα!

ΣΟ ΠΤΡΗΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΟΤ ΙΡΑΝ, Η ΤΜΦΩΝΙΑ ΣΗ ΓΕΝΕΤΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΤΧΕΣΙΜΟΙ του Χρήςτου Ντόνη

Σο μακρϊν ςημαντικότερο γεγονόσ που ϋλαβε χώρα το προηγούμενο ϋτοσ, όταν -κατϊ πολλούσ- οι διαπραγματεύςεισ των μεγϊλων δυνϊμεων τησ εποχόσ μασ με το Ιρϊν για το πυρηνικό του πρόγραμμα και η ςυμφωνύα που τελικϊ επετεύχθη ςτισ 24 Νοεμβρύου. Για το ζότημα του πυρηνικού προγρϊμματοσ του Ιρϊν ϋχουν υπϊρξει πολλϋσ προςεγγύςεισ, όπωσ αυτό του Kenneth N. Watz ςτο ϊρθρο “Γιατύ το Ιρϊν πρϋπει να πϊρει την βόμβα” (Why Iran should get the bomb), όπου τονύζεται η ιςορροπύα που δημιουργεύται από την πυρηνικό αποτροπό. Οι διαπραγματεύςεισ μεταξύ ενόσ θεοκρατικού, μη πυρηνικού κρϊτουσ και των P5+1 ό E3+3 –από μύα ευρωπαώκό οπτικό- ότοι των πϋντε μονύμων μελών του υμβουλύο αςφαλεύασ και τησ Γερμανύασ, η οπούα ϋχει ιςτορύα εμπορικών ςχϋςεων με το Ιρϊν, κυρύωσ ςε πετροχημικϊ προώόντα, αντανακλούν τον ϋντονο ρόλο που διαδραματύζει η χώρα ςτην διεθνό ςκακιϋρα, επαληθεύοντασ τον χαρακτηριςμό τησ τελικόσ ςυμφωνύασ ωσ ιςτορικόσ.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν:

Η απαρχό του πυρηνικού προγρϊμματοσ του Ιρϊν ςημειώθηκε το 1957 με την ςύμπραξη των Η.Π.Α, ςτο φιλοδυτικό πολιτικό καθεςτώσ των Shah που κατεύχαν την εξουςύα επύ 2 αιώνεσ. Αξύζει να ςημειωθεύ, ότι το ςυγκεκριμϋνο καθεςτώσ διατηρούςε εξαιρετικϋσ ςχϋςεισ με το Ιςραόλ, ϋχοντασ ωσ κοινό αντύπαλο το Ιρϊκ. Η κατϊςταςη όμωσ ϊλλαξε ριζικϊ με την Ιςλαμικό επανϊςταςη το 1979, όπου αναθεωρόθηκε η φιλοδυτικό ςτϊςη τησ χώρασ και αμφιςβητόθηκε η ύπαρξη ενόσ εβραώκού κρϊτουσ ανϊμεςα ςε ιςλαμικϊ. Αυτό η μετϊβαςη δυςχϋρανε τισ ςχϋςεισ του Ιρϊν με τισ Η.Π.Α, την χώρα η τεχνολογύα τησ οπούασ δημιούργηςε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιρϊν, ςτερώντασ του ϋτςι την

απαραύτητη τεχνογνωςύα. Οι πυρηνικϋσ φιλοδοξύεσ όμωσ δεν εξϋλιπαν, κυρύωσ λόγω τησ ρωςικόσ τεχνολογικόσ ςυνδρομόσ, οδηγώντασ το 2006 ςτην αναθϋρμανςη του ζητόματοσ με τον εντοπιςμό, ςε μύα εγκατϊςταςη ςτην Natanz, ουρανύου εμπλουτιςμϋνου ςε ποςοςτό 20%, που θεωρεύται κομβικό ςτο εμπλουτιςμό τησ τϊξεωσ του 90% για την δυνατότητα δημιουργύασ πυρηνικών όπλων. Αν και υπϊρχουν τουλϊχιςτον 8 πυρηνικϋσ δυνϊμεισ, με το Ιςραόλ να εύναι de facto κϊτοχοσ πυρηνικών, η ςτϊςη τησ διεθνούσ κοινότητασ ϋναντι του Ιρϊν όταν κατϊ τι διαφορετικό ςε ςχϋςη με την περύπτωςη τησ Ινδύασ και του Πακιςτϊν, λόγω τησ επικύρωςησ από το Ιρϊν τησ υνθόκησ Μη Διϊδοςησ (Non-Proliferation Treaty). Η επιμονό όμωσ τησ Σεχερϊνησ να ςυνεχύςει το πυρηνικό τησ πρόγραμμα επϋφερε την επιβολό κυρώςεων ςτην χώρα με απόφαςη του υμβουλύου Αςφαλεύασ.

Η Συμφωνία τησ Γενεύησ:

Έπειτα από ημϋρεσ ϋντονων και επύμονων διαπραγματεύςεων “λευκόσ καπνόσ” φϊνηκε ςτην Γενεύη ςτισ 24 Νοεμβρύου. Η ςυμφωνύα που αποφαςύςτηκε όταν ςε γενικϋσ γραμμϋσ μετριοπαθόσ, παρ' όλα αυτϊ χαρακτηρύςτηκε ωσ ιςτορικό από πολλούσ αναλυτϋσ ό ωσ ιςτορικό λϊθοσ από την ιςραηλινό πλευρϊ. Κύρια αξιωματικό παραδοχό τησ ςυμφωνύασ αποτελεύ η φρϊςη ότι: Σύποτα δεν ϋχει ςυμφωνηθεύ αν δεν ςυμφωνηθούν όλα (nothing is agreed until everything is agreed.), καταδεικνύοντασ τα ςτενϊ περιθώρια μϋςα ςτα οπούα κινόθηκαν οι διαπραγματεύςεισ και τουσ τακτικούσ διπλωματικούσ ελιγμούσ που επιςτρατεύτηκαν από κϊθε πλευρϊ. Η υμφωνύα προϋβλεπε την μη υπϋρβαςη του εμπλουτιςμού του ουρανύου πϊνω από 5% -ποςοςτό ικανό για την παραγωγό ηλεκτρικόσ ενϋργειασ (χρόςη για ειρηνικούσ

ςκοπούσ όπωσ ιςχυρύζεται η Σεχερϊνη), την διϊλυςη των ποςοςτών πϊνω από αυτό το όριο, την ανακοπό καταςκευόσ εγκαταςτϊςεων φυγόκεντρησ διϊςπαςησ ατόμων( centrifuges) και την παύςη των εργαςιών ςτο αντιδραςτόρα ςτο Arak και την ςυνεχό επιτόρηςη από τον Διεθνό Οργανιςμό Πυρηνικόσ Ενϋργειασ(IAEA). Η τόρηςη αυτών των όρων ςτο δοκιμαςτικό διϊςτημα των ϋξι μηνών που αποφαςύςτηκε θα επιφϋρει μερικό ϊρςη των κυρώςεων που επιβλόθηκαν ςτην χώρα από το υμβούλιο Αςφαλεύασ καθώσ και μερικό ϊρςη του παγώματοσ των καταθϋςεων και των μεριςμϊτων τησ χώρασ ςτο εξωτερικό. ε περύπτωςη μη ςυμμόρφωςησ όμωσ θα επιβληθούν από το υμβούλιο Αςφαλεύασ νϋεσ, αυςτηρότερεσ κυρώςεισ.

Οι νέοι περιφερειακοί ςυςχετιςμοί:

Ο αντύκτυποσ τησ ςυμφωνύασ που υπεγρϊφη ςτην Γενεύη φϊνηκε ςχεδόν αμϋςωσ με την φανερό πτώςη τησ τιμόσ του πετρελαύου. Η Σεχερϊνη απαλλαγμϋνη πλϋον από το βϊροσ νϋων κυρώςεων, ϋλαβε τον χαρακτηριςμό τησ “επενδυτικόσ ευκαιρύασ του αιώνα”, όντωσ

τϋταρτη ςε αποθϋματα πετρελαύου και δεύτερη ςε αποθϋματα φυςικού αερύου παγκοςμύωσ, με ςτοιχειώδεισ υποδομϋσ και φιλικό επενδυτικό περιβϊλλον. Σο Ιρϊν λοιπόν ενιςχύθηκε ςημαντικϊ από την ςυμφωνύα, βελτιώνοντασ την θϋςη του ςτον OPEC και αφόνοντασ ανόςυχουσ κατϊ κύριο λόγο το Ιςραόλ, που απειλεύ με μονομερό βομβαρδιςμό των πυρηνικών εγκαταςτϊςεων τησ Φώρασ, και τον αντύπαλο πόλο του ιςλαμιςμού, την ςουνιτικό αουδικό Αραβύα - Σο Ιρϊν εύναι ιιτικό- ηγετικό μϋλοσ του OPEC και περιφερειακό ανταγωνιςτό του Ιρϊν με ηγεμονικϋσ αξιώςεισ. Οι χώρεσ αυτϋσ αιςθϊνθηκαν προδομϋνεσ από την ϋντονη προςϋγγιςη του Ιρϊν από τον παραδοςιακό τουσ ςύμμαχο, τισ Η.Π.Α. Αυτό η νϋα ιςορροπύα ιςχύοσ που διαμορφώνεται και που ςυνεχύζει να διαρθρώνεται θα φανεύ εντονότερα ςτην περύπτωςη τησ υρύασ, όπου ο ςιιτικόσ ϊξονασ του Ιρϊν, που ςτηρύζει το καθεςτώσ Άςςαντ, εύναι εμφανώσ ενιςχυμϋνοσ ϋναντι του ςουνιτικού ϊξονα τησ αουδικόσ Αραβύασ που ςτηρύζει τουσ αντϊρτεσ.

Βιβλιογραφία

"Curbing Iran's nuclear programme Modest, but still historic."Economist. 24 11 2013: n. page. Web. 4 Jan. 2014.

Ghitis, Frida. "World Citizen: Iran Deal Already Shifting Regional Balance of Power." World Politics Review. 05 12 2013: n. page. Web. 4 Jan. 2014.

Karimi, Faith. "20 questions about the Iran nuclear deal: What it says, what's at stake, what's next." CNN. (2013):n. page. Web. 4 Jan. 2014.

Spiegel: Το Ιράν είναι η επενδυτική ευκαιρία του αιώνα."Tovimagr. (2014): n. page. Web. 4 Jan. 2014. <http://www.tovima.gr/world/article/?aid=554139>.

“The Future of OPEC." STRATFOR GlOBAL INTELLIGENCE. 04 12 2013: n. page. Web. 4 Jan. 2014. <The Future of OPEC is republished with permission of Stratfor.>.

Waltz, Kenneth. "Why Iran Should Get the Bomb." Foreign Affairs. 01 07 2012: n. page. Web. 5 Jan. 2014. <http://www.foreignaffairs.com/articles/137731/kenneth-n-waltz/why-iran-should-get-the-bomb>.

Η Ιρανική Πυρηνική Συμφωνία (Διαςτάςεισ και Συνζπειεσ)."http://www.cemmis.edu.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=508:2013-12-31-11-45-29&catid=76:gnomes&Itemid=95&lang=el. Centre of Mediterranean, Middle east and Islamic Studies, 31 12 2013. Web. 4 Jan 2014.

0

Η ΑΝΟΔΟ ΣΗ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ ΑΠΟ ΣΟ 1980 ΜΕΧΡΙ ΗΜΕΡΑ* Του Ιάςονα Καρανίκα

ε παλαιότερο αφιϋρωμϊ τησ για την ακροδεξιϊ ςτην Ευρώπη, η εφημερύδα Guardian, αναφερόμενη ςτην Ελλϊδα, ϋγραφε: “Η αςημαντότητα του Ελληνικού Μετώπου [του κυριότερου τότε εκφραςτό τησ ελληνικόσ ακροδεξιϊσ], δεύχνει την ςυγκριτικό αδυναμύα τησ ακροδεξιϊσ ςτην Ελλϊδα”23. Εύναι ολοφϊνερο πωσ πϊρα πολλϊ ϋχουν αλλϊξει από τότε. Η χώρα μασ, από παρϊδειγμα χώρασ με αδύναμη ακροδεξιϊ, ϋχει μεταβληθεύ τα τελευταύα χρόνια ςτο ακριβώσ αντύθετο παρϊδειγμα. Εύναι βϋβαιο ότι η δικό μασ Φρυςό Αυγό παρουςιϊζει τερϊςτιεσ διαφορϋσ από τα ακροδεξιϊ κόμματα ϊλλων χωρών, διαφορϋσ που ςύγουρα μπορούν να εξηγηθούν με βϊςη τόςο τισ πρόςφατεσ πολιτικϋσ και οικονομικϋσ εξελύξεισ, όςο και με βϊςη τα διαχρονικϊ χαρακτηριςτικϊ και τισ ιςτορικϋσ εμπειρύεσ τησ ελληνικόσ κοινωνύασ. Εύναι όμωσ εξύςου βϋβαιο ότι η ϊνοδοσ τησ ακροδεξιϊσ κϊθε ϊλλο παρϊ αποτελεύ ελληνικό ιδιαιτερότητα και ςυνεπώσ δεν πρϋπει να εξηγεύται χωρύσ να λαμβϊνεται υπ' όψιν η ευρωπαώκό εμπειρύα.

Το χρονικό τησ ανόδου

Η αρχό τησ ανοδικόσ πορεύασ για την ακροδεξιϊ ςτην Ευρώπη τοποθετεύται ςε γενικϋσ γραμμϋσ ςτη δεκαετύα του 1980. τη Γαλλύα, το Εθνικό Μϋτωπο γνώριςε τον πρώτο εκλογικό του θρύαμβο ςτισ ευρωεκλογϋσ του 1984, όπου ϋλαβε 11% και λύγα χρόνια αργότερα, το 1986, εξϋλεξε για πρώτη φορϊ βουλευτϋσ ςτο γαλλικό κοινοβούλιο, με ποςοςτό 9,7%. Πριν λύγεσ ημϋρεσ, το Εθνικό Μϋτωπο εμφανύςτηκε για πρώτη φορϊ ςτην ιςτορύα του πρώτο κόμμα ςε δημοςκόπηςη, με ποςοςτό

*Δημοςιευμϋνο ϊρθρο ςτο Blog τησ SAFIA: http://blog.safia.gr/?p=22 (Ημερομηνύα Δημοςύευςησ 21/10/2013) 23.http://www.theguardian.com/gall/0,,711990,00.html

26%24 ςτην πρόθεςη ψόφου για τισ προςεχεύσ ευρωεκλογϋσ. την Αυςτρύα, το Κόμμα τησ Ελευθερύασ, εκτινϊχθηκε ςε διψόφια ποςοςτϊ μετϊ την ανϊληψη τησ ηγεςύασ του από τον Γιοργκ Φϊιντερ το 1986. Σο 1999, το Κόμμα τησ Ελευθερύασ αναδεύχθηκε δεύτερο, με ποςοςτό 27% και ϋλαβε μϋροσ ςτην Κυβϋρνηςη. Έχοντασ περϊςει μια περύοδο κατϊ την οπούα γνώριςε τισ ςυνϋπειεσ τησ κυβερνητικόσ φθορϊσ, το Κόμμα τησ Ελευθερύασ κϋρδιςε ξανϊ ποςοςτό 20% ςτισ τελευταύεσ εκλογϋσ. τη Νορβηγύα, το Κόμμα τησ Προόδου, που ιδρύθηκε το 1973 κϋρδιςε το 2009 το υψηλότερο ποςοςτό ςτην ιςτορύα του, 23%. τισ εκλογϋσ του 2013 το ποςοςτό του μειώθηκε ςε 16%, αλλϊ το κόμμα εξαςφϊλιςε τη ςυμμετοχό του ςτην Κυβϋρνηςη, ςε ςυναςπιςμό με τουσ ςυντηρητικούσ. Από τη δεκαετύα του 1980 και μετϊ τοποθετεύται χρονικϊ και η ϊνοδοσ του Βελγικού Vlaams Blok (ςόμερα Vlaams Belang) που υποςτηρύζει την ανεξαρτηςύα τησ Υλϊνδρασ. τη Δανύα, το 1995 ιδρύθηκε το “Κόμμα του Λαού”, που ςτισ τελευταύεσ εκλογϋσ ϋλαβε 12%. την Ολλανδύα το “Κόμμα τησ Ελευθερύασ” ϋλαβε πϊνω από 10% ςτισ εκλογϋσ του 2012. Η Ιταλύα φαύνεται να αποτελεύ εξαύρεςη, καθώσ εκεύ, η Λϋγκα του Βορρϊ, η οπούα κατϊ το παρελθόν εύχε καταγρϊψει αξιόλογα εκλογικϊ αποτελϋςματα, ϋλαβε ςτισ εκλογϋσ του 2013 μόλισ 4%. Σϋλοσ, ςτον κατϊλογο πρϋπει να προςτεθούν το εθνικιςτικό “Κόμμα των Υινλανδών” με ποςοςτό 19% ςτισ εκλογϋσ του 2011 ςτη Υινλανδύα και το κόμμα “Jobbik” ςτην Ουγγαρύα, με ποςοςτό 17% ςτισ τελευταύεσ εκλογϋσ. Σο “Jobbik” (“Κύνημα για μια καλύτερη Ουγγαρύα”) ιδρύθηκε πρόςφατα, το 2003, και εκφρϊζει απόψεισ κατϊ των Ρομϊ και

24.http://tempsreel.nouvelobs.com/politique/20131009.OB

S0267/sondage-exclusif-le-fn-a-24-aux-europeennes-en-

tete-pour-la-premiere-fois.html

των Εβραύων25. Αξιοςημεύωτο πϊντωσ εύναι ότι, όπωσ και η Ελλϊδα μϋχρι πρόςφατα, ϋτςι και οι ϊλλεσ δύο χώρεσ του Νότου που κατϊ τισ προηγούμενεσ δεκαετύεσ βύωςαν δικτατορικϊ καθεςτώτα, η Ιςπανύα26 και η Πορτογαλύα, διαχρονικϊ δεν διαθϋτουν ιςχυρό ακροδεξιϊ 27.

Τα χαρακτηριςτικά των ακροδεξιών κομμάτων

Σα κόμματα τησ ακροδεξιϊσ μοιρϊζονται πολλϊ κοινϊ ςτοιχεύα ςτην ιδεολογύα τουσ, με κυριότερο τον εθνικιςμό. Έχουν ςυντηρητικϋσ θϋςεισ ςε κοινωνικϊ ζητόματα και χαρακτηρύζονται από ϋντονη ξενοφοβύα. Επιζητούν την διαφύλαξη τησ εθνικόσ ταυτότητασ και ςτρϋφονται κατϊ τησ πολιτιςμικόσ παγκοςμιοπούηςησ. Ο αντιςημιτιςμόσ, η καταγγελύα του πολιτικού ςυςτόματοσ και η αντύθεςη ςτο Ιςλϊμ ςυμπληρώνουν το πϊζλ των πολιτικών τουσ θϋςεων. το πεδύο ωςτόςο τησ οικονομύασ, δεν εύναι τόςο εύκολο να ομαδοποιόςει κανεύσ τισ θϋςεισ τουσ28. Αφενόσ μεν γιατύ υπϊρχουν διαφορϋσ μεταξύ τουσ, αφετϋρου δε γιατύ πολλϋσ φορϋσ ςυμβαύνει το ύδιο κόμμα να αλλϊζει θϋςεισ, όπωσ για παρϊδειγμα το Εθνικό Μϋτωπο, που ενώ παραδοςιακϊ υποςτόριζε ϋντονα τον οικονομικό φιλελευθεριςμό, μετϊ την οικονομικό κρύςη του

25

http://www.independent.co.uk/news/world/europe/the-

shadow-of-antisemitism-falls-on-europe-once-more-as-

hungarys-farfight-jobbik-party-protests-against-world-

jewish-congress-meeting-in-budapest-8604656.html

26.http://iberosphere.com/2011/12/spain-wheres-the-far-

right/4578 27

Jean-Yves Camus et Philippe Rekacewicz, Les deux

familles de l’extrême droite, Le monde Diplomatique,

décembre 2004 http://www.monde-

diplomatique.fr/cartes/extremedroite 28

Simon Bornschier, Unis contre la mondialisation? Une

analyse de la convergence programmatique des partis

populistes de droite européens, Revue internationale de

politique comparée, 2005/4 - Vol. 12, pages 415 à 432

2007, ϊρχιςε να υιοθετεύ ςυνθόματα εναντύον του29. Πϊντωσ ςτον χώρο αυτό περιλαμβϊνονται τόςο κόμματα που υποςτηρύζουν την ελεύθερη οικονομύα, όςο και κόμματα που τϊςςονται υπϋρ του παρεμβατιςμού και του προςτατευτιςμού.

Τα αίτια τησ ανόδου

Η ϊνοδοσ αυτό τησ ακροδεξιϊσ κατϊ τισ τελευταύεσ δεκαετύεσ ϋχει αποδοθεύ ςε διϊφορεσ αιτύεσ, ςυχνϊ αλληλϋνδετεσ. Ο κ. Ολϊντ αποδύδει την ϊνοδο αυτό ςτα προβλόματα που δημιουργεύ η μετανϊςτευςη, η παγκοςμιοπούηςη και ο ανταγωνιςμόσ που δϋχεται η Ευρώπη από τισ αναδυόμενεσ οικονομύεσ.30 Άλλοι πϊλι θεωρούν υπεύθυνα τα ςυντηρητικϊ κόμματα που με τη ρητορικό τουσ “νομιμοποιούν” την ακροδεξιϊ ατζϋντα, ιδύωσ ςτο μεταναςτευτικό, ώςτε να κερδύζουν ψόφουσ , με αποτϋλεςμα ο λαόσ, όταν απογοητεύεται από αυτϊ τα “ςυςτημικϊ” κόμματα, να ςτρϋφεται προσ ακραύεσ φωνϋσ ευκολότερα31.

Η μεγϊλη επιτυχύα τησ ακροδεξιϊσ μπορεύ επύςησ να εξηγηθεύ από την κρύςη του πολιτικού ςυςτόματοσ ςτην Ευρώπη. την υπό εξϋταςη περύοδο (1980 και μετϊ), παρατηρεύται ταυτόχρονα εντυπωςιακό μεύωςη του αριθμού των μελών των κομμϊτων και του ποςοςτού ςυμμετοχόσ ςτισ εκλογϋσ, αυξϊνεται η μετακύνηςη των ψηφοφόρων και εξαςθενεύ το αύςθημα ταύτιςησ των πολιτών με τα κόμματα32. Η προγραμματικό ςύγκλιςη και ενύοτε η κυβερνητικό ςυνεργαςύα (π.χ. Αυςτρύα) των κομμϊτων τησ κεντροαριςτερϊσ και τησ κεντροδεξιϊσ και η κυριαρχύα τησ διαχειριςτικόσ

29.

http://www.liberation.fr/politiques/2013/02/19/marine-le-pen-enterre-le-liberalisme-a-papa_883001 30.http://www.theguardian.com/world/2013/oct/10/hollande-warns-rise-nationalists-europe-elections 31.

Piero Ignazi, The crisis of parties and the rise of new political parties, Party Politics, 1996, 2: 549. Βλ. επύςησ την εξόγηςη του Επ. Καθ. Αντ. Έλληνα ςτο Βόμα, “Ποιοι εξϋθρεψαν το τϋρασ τησ Ακροδεξιϊσ ςτην Ευρώπη”, http://www.tovima.gr/world/article/?aid=455292 32.

Peter Mair, Democracy Beyond Parties, 2005.

πλευρϊσ τησ πολιτικόσ φαύνεται να παύζουν καταλυτικό ρόλο ςτην παρακμό των κομμϊτων. Σο αύςθημα αδιαφορύασ προσ την πολιτικό και η αδυναμύα των κομμϊτων να εκπροςωπόςουν την κοινωνύα ϋδωςε βόμα ςε όςουσ υιοθετούςαν αντιςυςτημικό προφύλ. Σα κόμματα τησ ακροδεξιϊσ πϋτυχαν, χρηςιμοποιώντασ μια ρητορικό διαχωριςμού ανϊμεςα ςτο “εμεύσ” και ςτο “αυτού”, να οικοδομόςουν νϋεσ ςυλλογικϋσ ταυτότητεσ (πχ. Λαόσ – πολιτικό κατεςτημϋνο) και να προςφϋρουν ςτο λαό μια πολιτικό επιλογό που όταν, ό τουλϊχιςτον φαινόταν, πραγματικϊ διαφορετικό από τα κατεςτημϋνα κόμματα33 .

Παρϊλληλα, ο παραδοςιακόσ εκφραςτόσ των αντιςυςτημικών τϊςεων, η αριςτερϊ, φαύνεται να μην καταφϋρνει να κερδύςει από την απαξύωςη των κομμϊτων ςτισ περιςςότερεσ χώρεσ. Η αδυναμύα αυτό αποδύδεται ςτο γεγονόσ ότι ςε αντύθεςη με την ακροδεξιϊ, η οπούα αντιςτρατεύεται ςυνολικϊ το πολιτικό ςύςτημα και τα παραδοςιακϊ κόμματα, η αριςτερϊ επιζητεύ την μεταρρύθμιςη τησ πολιτικόσ. Η αριςτερϊ δεν ςτρϋφεται κατϊ των “διεφθαρμϋνων” δημοκρατικών θεςμών, αλλϊ αντύθετα, επιθυμεύ να τουσ αλλϊξει, να τουσ ενιςχύςει και να αυξόςει τη ςυμμετοχό των πολιτών34. Πιο ςημαντικό όμωσ θα μπορούςε να θεωρηθεύ η ςυνολικό ιδεολογικό αμηχανύα ςτην οπούα ϋχει περιϋλθει η αριςτερϊ τισ τελευταύεσ δεκαετύεσ, ιδύωσ μετϊ την πτώςη του κομμουνιςμού, και η απομϊκρυνςη του λαού από την αριςτερό ιδεολογύα. Εύναι χαρακτηριςτικό ότι ςτη χώρα μασ για παρϊδειγμα, το ποςοςτό των πολιτών που αυτοπροςδιορύζονται ωσ “αριςτερού” από 29% το 1988, μειώνεται ςε 14% το 2006, ενώ παρϊλληλα αυξϊνεται το ποςοςτό των δεξιών και ιδύωσ των κεντρώων35. Εύναι λοιπόν φυςικό η

33.

Chantal Mouff, Επύ του πολιτικού, εκδ. Εκκρεμϋσ, Αθόνα, 2010, ς. 81 επ. 34.

Piero Ignazi, The crisis of parties and the rise of new political parties, Party Politics, 1996, 2: 549. 35.

Μϊρω Παντελύδου-Μαλούτα, Πολιτικό υμπεριφορϊ,

αββϊλασ, Αθόνα 2012, ς. 191.

περιοριςμϋνη απόχηςη τησ αριςτερόσ ιδεολογύασ ςόμερα και η γενικότερη αποώδεολογικοπούηςη να εμποδύζει τα κόμματα του χώρου αυτού να εκφρϊςουν την απογοότευςη μερύδασ του λαού από το πολιτικό ςύςτημα.

Απαντήςεισ ςτο φαινόμενο

Υαύνεται λοιπόν πωσ η ϊνοδοσ τησ ακροδεξιϊσ δεν εύναι τυχαύο φαινόμενο, αλλϊ γενικευμϋνη τϊςη ςτην Ευρώπη. Απϋναντι ς' αυτό την πραγματικότητα υπϊρχουν δύο απαντόςεισ, χωρύσ η μύα να αποκλεύει την ϊλλη. Η πρώτη απϊντηςη εύναι η καταδύκη του εκ δεξιών λαώκιςμού, η ρητορικό υπερϊςπιςησ του κεντρώου χώρου και η απομόνωςη τησ ακροδεξιϊσ (όπωσ η λεγόμενη “υγειονομικό ζώνη” ςτο Βϋλγιο). Η πολιτικό αυτό, η οπούα εφαρμόζεται ςε πολλϋσ χώρεσ, δεν φαύνεται ωςτόςο να επαρκεύ για την αντιμετώπιςη του φαινομϋνου. Η δεύτερη πιο ουςιαςτικό απϊντηςη απαιτεύ να αναζητηθούν οι ύδιεσ οι αδυναμύεσ των παραδοςιακών κομμϊτων και ευρύτερα του πολιτικού ςυςτόματοσ. Αντύ δηλαδό οι φωνϋσ που ςτρϋφονται κατϊ του κεντρώου χώρου να αντιμετωπύζονται με μια ρητορικό εξιδανύκευςησ του τελευταύου, θα πρϋπει να γύνει κατανοητό ότι εύναι ακριβώσ οι αποτυχύεσ του χώρου αυτού που γεννούν την ακροδεξιϊ.

Σα κόμματα του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου δεν θα πρϋπει ούτε να αρκούνται ςτην καταγγελύα τησ ακροδεξιϊσ ξεχνώντασ τα δικϊ τουσ λϊθη, ούτε να μιμούνται την ακροδεξιϊ ρητορικό με τρόπο που την νομιμοποιεύ χωρύσ να προςφϋρει ςημαντικϊ εκλογικϊ οφϋλη. Αντύθετα, θα πρϋπει να προςφϋρουν τισ δικϋσ τουσ ριζοςπαςτικϋσ απαντόςεισ ςτισ αιτύεσ που ςτρϋφουν το λαό ςτην ακροδεξιϊ, ςτισ παρενϋργειεσ τησ παγκοςμιοπούηςησ, ςτο μεταναςτευτικό, ςτην ανεργύα, ςτην αποξϋνωςη του πολύτη από τα κόμματα, κοκ.

0

ΖΝΑ ΕΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΑΡΑΜΤΘΙ ΑΠΟΚΣΑ ΟΝΟΜΑ…* Τησ Μαρίασ Ξερνού

Αρκετϊ ποιητικόσ ο τύτλοσ για να αντϋξει το τεχνικό του ουςιαςτικού περιεχομϋνου που ακολουθεύ. Γιατύ ςε αυτό το παραμύθι η πριγκύπιςςα δεν όταν πανωραύα εξαρχόσ και ο πρύγκιπασ πρϋπει να διανύςει μεγϊλη απόςταςη για να φτϊςει ςτο πολυπόθητο κϊςτρο. ε αυτό τη διαδρομό θα ςυναντόςει διαπλεκόμενα ςυμφϋροντα κρατών, διαςυνοριακϋσ απϊτεσ, χώρεσ ςε κλύμα λιτότητασ και δικονομικϋσ δυςκολύεσ ςε μύα Ένωςη που μιλϊει 23 γλώςςεσ και αγκαλιϊζει διαφορετικϊ νομικϊ ςυςτόματα. Ασ επικεντρωθούμε όμωσ ςτην πρωταγωνύςτρια,

την ΕΤΡΩΠΑΪΚΗ ΕΙΑΓΓΕΛΕΙΑ.

αν την Ωραύα Ελϋνη του Ομόρου, η ηρωύδα μασ δεν θα τύχει περιγραφόσ, για πολύ πρακτικούσ λόγουσ: δεν υφύςταται. Για να τη ςυλλϊβουμε, θα πρϋπει να αφόςουμε τον κόςμο των θεςμοθετημϋνων ενωςιακών οργϊνων και να ειςϋλθουμε ςε αυτόν των φιλόδοξων και πολύχρονων ευρωπαώκών ιδεών.

Υανταςτεύτε ότι βρύςκεςτε ςτο ϋτοσ 1997, ςε μύα μεγαλύτερη ηλικύα από αυτό που πραγματικϊ εύχαμε τότε, και πληροφορεύςτε το εξόσ: μια ομϊδα ευρωπαύων πανεπιςτημιακών αναλαμβϊνει να ςυντϊξει το πρώτο ευρωπαώκό ‘’Corpus Iuris’’, ϋνα ςώμα κοινών ευρωπαώκών κανόνων ουςιαςτικού και δικονομικού ποινικού δικαύου για την προςταςύα των οικονομικών ςυμφερόντων τησ ϋνωςησ36. Θα εντυπωςιαζόςαςτε ακόμα περιςςότερο, ύςωσ θα δυςαναςχετούςατε κιόλασ για αυτόν την εςπευςμϋνη προςπϊθεια

*Δημοςιευμϋνο ϊρθρο ςτο Blog τησ SAFIA: http://blog.safia.gr/?p=365 (Ημερομηνύα δημοςύευςησ 16/12/2013) 36

Corpus Iuris portant des dispositions pénales pour la protection des intérêts financiers de l’Union Européenne, υπό τη διεύθυνςη του M. DELMAS-MARTY, Paris, Economica, 1997.

ενοπούηςησ μιασ ηπεύρου με πολιτιςμικϋσ διαφορϋσ, ςτισ 29 επτεμβρύου 2000. Σότε η Commission, εν μϋςω υποψιών για χρηματικϋσ αταςθαλύεσ τησ, κοινοπούηςε το ςυμπϋραςμα τησ ομϊδασ αυτόσ για την ανϊγκη θεςμοθϋτηςησ ενόσ ευρωπαύου ειςαγγελϋα επύ θεμϊτων οικονομικόσ απϊτησ37. Η Commission επϋμεινε και το 2001 με την κατϊθεςη Πρϊςινου Βιβλύου38, αλλϊ τα κρϊτη δεν ανταποκρύθηκαν και η ιδϋα βυθύςτηκε ςτην αδρϊνεια μιασ Ωραύασ Κοιμωμϋνησ.

Σα πϊντα ϊλλαξαν με τη ύμβαςη τησ Λιςαβόνασ και το αρ. 86 τησ ύμβαςησ για τη Λειτουργύα τησ ΕΕ39 (πρώην ύμβαςη Μϊαςτριχτ), που προϋβλεψε τη δυνατότητα ςύςταςησ τησ Ειςαγγελύασ με ειδικό νομοθετικό διαδικαςύα και με βϊςη τη Eurojust40. Η διϊταξη παρϋμενε αδρανόσ μϋχρι τον φετινό Ιούλιο, οπότε και η Commission κατϋθεςε πρόταςη Κανονιςμού για την εγκαθύδρυςη Ευρωπαώκόσ Ειςαγγελύασ με ςτόχο την καταπολϋμηςη των επιζόμιων για τα οικονομικϊ ςυμφϋροντα τησ Ένωςησ ποινικών αδικημϊτων. τόχοσ τησ πρόταςησ εύναι να διαςωθούν τα χρόματα των

38 Πρόκειται για ϋγγραφο με γενικϋσ ιδϋεσ που διανϋμει η

Commission ςτα κρϊτη, με ςτόχο την ϋναρξη διαλόγου επύ θϋματοσ που δεν ϋχει απαςχολόςει ακόμα τισ εθνικϋσ κυβερνόςεισ τουσ. Για το ςυγκεκριμϋνο, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2001/com2001_0715en01.pdf 39

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:083:0047:0200:el:PDF 40

H Eurojust ό Ευρωπαικό Μονϊδα Δικαςτικόσ υνεργαςύασ επιμελεύται του ςυντονιςμού μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών για την ϋρευνα και τη δύωξη ςοβαρών εγκλημϊτων εφόςον παρουςιϊζουν διαςυνοριακϊ ςτοιχεύα, http://eurojust.europa.eu/Pages/home.aspx

φορολογουμϋνων41 και να υπϊρχει κϊποιο εμπόδιο ςτισ διαςυνοριακϋσ απϊτεσ που αξιοποιούν τα κενϊ οριςμϋνων νομοθεςιών ό τισ διαφορϋσ μεταξύ τουσ. Η λύςτα με τα αδικόματα που θα μπορούςαν να εμπϋςουν ςτην αρμοδιότητϊ τησ εύναι μεγϊλη: απονομιμοπούηςη εςόδων από εγκληματικϋσ δραςτηριότητεσ, απϊτεσ ςε ςχϋςη με τη φορολογύα και την απόδοςη του ΥΠΑ, ςτημϋνα παιχνύδια και παρϊνομα ςτοιχόματα, εξαγορϊ ψόφων, περιβαλλοντικϊ εγκλόματα.

‘’Η Ευρωπαώκό Ειςαγγελύα θα διαςφαλύζει ότι ςε όλη την Ευρώπη θα δύνεται προτεραιότητα ςτην προςταςύα του προώπολογιςμού τησ ΕΕ. Θα γεφυρώςει το χϊςμα μεταξύ των εθνικών ςυςτημϊτων δύωξησ του εγκλόματοσ, των οπούων οι αρμοδιότητεσ ςταματούν ςτα εθνικϊ ςύνορα, και φορϋων τησ Ένωςησ που δεν ϋχουν αρμοδιότητα για τη διενϋργεια ποινικών ερευνών’’ κατϊ τον Algirdas Semeta, επύτροπο για την καταπολϋμηςη τησ απϊτησ42.

Η αποτελεςματικότητα των ερευνών θα αυξηθεύ, καθώσ καμύα πρόςθετη πρϊξη δε θα απαιτεύται μετϊ τη ςυγκομιδό των αποδεύξεων ςε ϋνα κρϊτοσ μϋλοσ. Σαχύτερεσ διαδικαςύεσ θα εξαςφαλιςτούν αμϋςωσ, με αποτϋλεςμα οι παρϊνομοι οικονομικού πόροι να μην προλϊβουν να διαφύγουν τησ ενωςιακόσ αρμοδιότητασ. Σα κρϊτη μϋλη δε θα χρειϊζεται πια να επαναλαμβϊνουν ποινικϋσ διαδικαςύεσ που πραγματοποιόθηκαν ςε ϊλλεσ χώρεσ, να απαιτόςουν πρόςθετη πληροφόρηςη, να απευθύνουν αιτόματα δικαςτικόσ ςυνεργαςύασ και να περιμϋνουν ςε ςημεύο να παρϋρχεται η περύοδοσ παραγραφόσ του εγκλόματοσ.

41

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0293:FIN:EN:PDF 42

Δηλώςεισ ςε επύςημη ςυνϋντευξη ςτα πλαύςια τησ Λιθουανικόσ προεδρύασ, http://www.15min.lt/en/article/eu-presidency/eu-commissioner-algirdas-semeta-faster-hearings-among-key-advantages-of-european-prosecutor-s-office-722-369538

Η Ειςαγγελύα θα αναλαμβϊνει τον ςυντονιςμό ερευνών, ποινικών διώξεων και προςαγωγόσ ςτη δικαιοςύνη των υπόπτων, ενώ παρϊλληλα θα μπορεύ να διεξϊγει ϋρευνεσ ευρεύασ εμβϋλειασ υπό την αιγύδα τησ, με τη ςυνεργαςύα των εθνικών κρατών. Επιπλϋον, πηγαύνει ϋνα βόμα παραπϋρα από κϊθε υπαρκτό ενωςιακό όργανο, καθώσ θα μπορεύ να εντϋλει τισ εθνικϋσ αρχϋσ επιβολόσ του νόμου των εθνικών κρατών για λόψη μϋτρων κατϊ υπόπτων δραςτών απϊτησ ςε βϊροσ τησ ΕΕ. Εύτε πρόκειται για απλό πολύτη, εύτε για μϋλοσ του κρατικού ςυςτόματοσ από οποιαδόποτε θϋςη, εύτε για όργανο τησ ΕΕ, η Ένωςη πλϋον θα διαθϋτει ϋνα ιςχυρό όργανο να πατϊξει τισ καταχρόςεισ και απϊτεσ ςε κοινοτικϊ κονδύλια.

Η πριγκύπιςςα εξελύςςεται πλϋον ςε βαςύλιςςα ςτα χϋρια τησ Commission. Και όπωσ ςυμβαύνει ςυνόθωσ, ϋτςι και ςε αυτόν την ιςτορύα οι μνηςτόρεσ αυξϊνονται και διεκδικούν το μεγαλύτερο δυνατόν κομμϊτι των μεταξωτών αμφύων τησ.

Σο ϊρθρο αυτό δυςτυχώσ δεν μπορεύ να δώςει περιςςότερα ςτοιχεύα για τουσ αφανεύσ μνηςτόρεσ43. Δυςτυχώσ, αλλϊ και ευτυχώσ για λόγουσ αποφυγόσ ηθικόσ αποπτϋρωςησ όλων, το παραμύθι θα περιοριςτεύ ςτουσ εμφανεύσ και ϋντιμουσ, από αρκετϋσ απόψεισ, μνηςτόρεσ:

τα ΚΡΑΣΗ ΜΕΛΗ.

Ένασ φϊκελοσ που αφορϊ τη δημιουργύα ενωςιακόσ αρχόσ με διωκτικϋσ εξουςύεσ και ϋλεγχο επύ των εθνικών αρχών, εύναι βαθιϊ πολιτικόσ. Οι Τπουργού θϋλουν να ϋχουν ςτο πολιτικό βιογραφικό τουσ την αποφαςιςτικό ςυμμετοχό τουσ ςτισ διαπραγματεύςεισ, οι νομικού τουσ ςύμβουλοι ξεκύνηςαν την προετοιμαςύα των προτϊςεων και τισ ςυζητόςεισ

43

Ανεπύςημεσ διακρατικϋσ ςυναντόςεισ, ςυνεδρύεσ με αυςτηρό numerus clausus, ςυζητόςεισ με lobbies εύναι φυςικό να εξελύςςονται γύρω από ϋναν φϊκελο που απαςχόληςε τισ υψηλϋσ αρχϋσ των κρατών μελών, πριν ακόμα την επύςημη ειςαγωγό του προσ ςυζότηςη.

πριν καν την επιςημοπούηςη του κειμϋνου πρόταςη, ενώ τα ςυμφϋροντα ςκιαγραφούνται όλο και καθαρότερα: από τη μύα κρϊτη που επιδιώκουν την επϋκταςη του ελϋγχου τουσ επύ των ομολόγων τουσ και μια τιθϊςευςη των ‘’ανυπϊκουων’’ χωρών και, από την ϊλλη, κρϊτη μικρότερου αριθμητικού και πολιτικού μεγϋθουσ που προςπαθούν να ςώςουν ό,τι μπορούν.

Αυτό τη ςτιγμό, όντασ ςτην αρχό των διαπραγματεύςεων ςτισ Βρυξϋλλεσ, δεν ϋχουν απλωθεύ ακόμα όλα τα χαρτιϊ ςτο τραπϋζι. Αλλϊ κρύνοντασ από το περιεχόμενο των ςυζητόςεων και τουσ εκπροςώπουσ που επϋλεξαν οριςμϋνα κρϊτη μϋλη, το επύπεδο διαπραγματεύςεων εύναι πολύ υψηλό και ο ϋλεγχοσ τησ προτεινόμενησ από την Commission δομόσ εξονυχιςτικόσ.

Ενώ ο γερμανόσ ευρωβουλευτόσ του Ευρωπαώκού Λαώκού Κόμματοσ, Manfred Weber εκτιμούςε ότι «Η Κομιςιόν και ειδικϊ η Επύτροποσ Reding ϋχουν κϊνει μύα ιςορροπημϋνη πρόταςη’’ ςτην Deutsche Welle44, όδη ανεπύςημα ςυζητούνταν δύο διαφορετικϋσ προτϊςεισ με πρωτοβουλύα των κρατών μελών.

Οι ερωτόςεισ ςτισ οπούεσ καλούνται να απαντόςουν τα κρϊτη προσ το παρόν, και ςτισ οπούεσ εμφανύζονται διχαςμϋνα, εύναι:

Η δομό τησ Ειςαγγελύασ: μια κεντρικό μονϊδα με ϋδρα ςε μύα χώρα ό ϋνα ςύςτημα αποκεντρωμϋνο όπου ςτο ϋδαφοσ του κϊθε κρϊτουσ μϋλουσ θα βρύςκεται ϋνασ εκπρόςωποσ τησ Ειςαγγελύασ;

Η αρμοδιότητα τησ, ανεξϊρτητα από τη δομό, θα πρϋπει να εύναι αποκλειςτικό ό όχι;

44

Παπαδημητρύου Γιϊννησ, ‘’Ευρωπαικό Ειςαγγελύα κατϊ του εγκλόματοσ’’, ϊρθρο ςτη Deutsche Welle,23.10.2013,http://www.dw.de/%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/a-17177946

ε ποιϋσ παραβιϊςεισ και παραβϊςεισ του ενωςιακού δικαύου θα εκτεύνεται η αρμοδιότητϊ τησ;

Σϋλοσ, οι αποφϊςεισ για ϋναρξη ποινικόσ δύωξησ θα λαμβϊνονται ςε κεντρικό ό αποκεντρωμϋνο επύπεδο; υνοπτικότερα, το κϋντρο βϊρουσ θα βρύςκεται ςτα κρϊτη μϋλη ό ςτα κεντρικϊ γραφεύα τησ Ειςαγγελύασ;

Και αυτό εύναι μόνο η αρχό. Όςο ξετυλύγεται το νόμα του ονεύρου ενόσ Ευρωπαύου Ειςαγγελϋα, θα προκύπτουν νϋα ερωτόματα, διαφορετικϋσ απαντόςεισ και αντιπροτϊςεισ. Οι εφαρμοςτϋοι κανόνεσ δικαύου, η δυνατότητα ςυμμετοχόσ των εθνικών μελών τησ Eurojust, η χρηςιμότητα τησ αρχόσ τησ αμοιβαύασ αναγνώριςησ και οι ςχϋςεισ τησ Ειςαγγελύασ με τα κρϊτη μϋλη που τελικϊ θα επιλϋξουν να μη ςυμμετϊςχουν ςε αυτόν, εύναι θϋματα με ϊμεςεσ επιπτώςεισ ςτα ςυμφϋροντα των κρατών μελών. Θα πρϋπει να λυθούν για να επιτευχθεύ ο ςτόχοσ τησ προςταςύασ κοινών οικονομικών ςυμφερόντων.

Επιλογικϊ, προςπαθούμε να βρούμε τον πρύγκιπα ςε αυτό την ιςτορύα. Η Ευρώπη ςκιαγραφεύ την ποινικό ηρωύδα τησ, δύνει ςτουσ υποψόφιουσ μνηςτόρεσ την πρόταςη τησ Commission εν εύδει χϊρτη για την κατϊληψη του κϊςτρου τησ καταςπατϊληςησ ενωςιακών κονδυλύων και προωθεύ την πλοκό με πολυμερεύσ διαπραγματεύςεισ ςτισ Βρυξϋλλεσ. Σύποτα όμωσ δεν ϋχει νόημα ςτο παραμύθι τησ αν δεν βρεθεύ εν τϋλει ο πρύγκιπασ, να δώςει ρομαντικϊ την πολυπόθητη λύςη, εντϊςςοντασ την Ευρωπαώκό Ειςαγγελύα ςτον κόςμο του πραγματικού..

Για τουσ επόμενουσ ϋξι μόνεσ, η Ελλϊδα καλεύται να παύξει τον ρόλο του πρύγκιπα: Με την προεδρύα τησ ΕΕ ςτα χϋρια τησ, από τον Ιανουϊριο μϋχρι τον Ιούνιο 2014, αναλαμβϊνει τη μεγϊλη ευθύνη να προωθόςει τον διϊλογο επιτυχώσ. Θα τα καταφϋρει;

Αρχό του αληθινού παραμυθιού, καληςπϋρα τησ αφεντιϊσ ςασ...

0