SAFE τεύχος 9

48
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΑ ΝΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ FREE PRESS SAFE Διανέμεται Δωρεάν Έκδοση της Holistic Life Τεύχος 9 • Ιούνιος - Ιούλιος 2010 • www.safemagazine.gr IMPORTANT Ελέγχουμε την ασφάλεια των συστατικών σε 8 αποσμητικά προϊόντα [Aντηλιακα] Ποιές ουσίες & πόσο μας βλάπτουν; SAFE REPORT Επικίνδυνα εντομοαπωθητικά; Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων, φυσικά & με ασφάλεια Οι συμβουλές του M. Pollan για σωστή διατροφή Ôé äåí óáò ëÝíå ïé ãéáôñïß ÊÁÑÄÉÏÐÁÈÅÉÅÓ

description

 

Transcript of SAFE τεύχος 9

Page 1: SAFE τεύχος 9

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΑ ΝΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ FR

EE

PR

ES

SSAFEΔιανέμεται Δωρεάν

Έκδοση της Holistic Life

Τεύχος 9 • Ιούνιος - Ιούλιος 2010 • www.safemagazine.gr

IMPORTANTΕλέγχουμε την ασφάλεια των συστατικών σε 8 αποσμητικά προϊόντα

[Aντηλιακα]Ποιές ουσίες & πόσο μας βλάπτουν;

SAFE

REP

ORT

Επικίνδυναεντομοαπωθητικά;

Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των

εντόμων, φυσικά & με ασφάλειαΟι συμβουλές

του M. Pollan για σωστή διατροφή

Ôé äåí óáò ëÝíå ïé ãéáôñïßÊÁÑÄÉÏÐÁÈÅÉÅÓ

Page 2: SAFE τεύχος 9
Page 3: SAFE τεύχος 9

SAFE �

Safe areaΠεριοδικό για τα αποσιωπημένα νέα υγείας

Εκδότης - Ιδιοκτήτης:Γεράσιμος Κατραμάδος - Etra PublishingΕυεργετών 7, Π. Φάληρο, 1756�Τηλ/Fax: 210 981175�www.etra.gre-mail: [email protected]

Υπεύθυνος έκδοσης:Γεράσιμος Κατραμάδος

Υπεύθυνη ύλης - επιμέλεια:Βάλλυ Καλοζούμη

Μετάφραση:Πόπη Τσίκη

Δημοσιογραφοι:Νίκη ΤσέκουΙωάννα ΧερμάρηΓεράσιμος Κατραμάδος

Υπεύθυνη διαφήμισης:Ιωάννα Χερμάρη

ΔημιουργικόEtra Graphic Design

Image banksshutterstockistockfotolia

ΣυνεργάστηκανΣοφία ΠαπαδοπούλουΝίκη ΤσέκουΒασίλης ΦρατζολάςΟμάδα tvxs.gr

web: www.safemagazine.grΤο περιοδικό SAFE μπορείτε να το αποκτήσετε σε μορφή pdf εντελώς δωρεάν από το site:www.safemagazine.gre-mail: [email protected]

ΣυνδρομήΕσωτερικού 25€

Οι απόψεις των αρθρογράφων δεν αποτελούν κατ’ανάγκη και θέσεις του ιδιοκτήτη, εκδότη και υπεύθυνου έκδοσης του περιοδικού. Οι πληροφορίες που παρέχονται δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ιατρού ή άλλου ειδικού της υγείας.

SAFE Τεύχος 9Ιούνιος - Ιούλιος 2010

ΠεριεχόμεναΑντι- editorial σελ. 4

Στα ψιλά γράμματα σελ. 6

Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις σελ. 14

Αμηνόρροια - Αίτια και θεραπεία σελ. 24

Εντομοαπωθητικά: Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων με ασφάλεια σελ. 26

Οι συμβουλές του Michael Pollan για σωστή διατροφή σελ. 30

Αποσμητικά: Είναι δυνατόν να προσφέρουν φρεσκάδα αλλά και ασφάλεια; σελ. 34

Αντηλιακά: Πολλά από αυτά ίσως επιταχύνουν τον καρκίνο του δέρματος σελ. 40

Έκθεση παιδιών σε εντομοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης συνδρόμου ADHD σελ. 43

Ελέγχουμε την ασφάλεια των συστατικών

σε 8 αποσμητικά

προϊόντα

Page 4: SAFE τεύχος 9

� SAFE

αντί - Editorial30/3: Ραγδαία ανάπτυξη για την οικονομία του DNA. Εταιρίες, όπως οι Illumina και Life Technologies βρίσκονται ήδη στην πρωτοκαθεδρία της αγοράς του γονιδιώματος. Παρόλα αυτά, νέες και φιλόδοξες επιχειρήσεις του χώρου πα-ρουσιάζουν σήμερα πρωτότυπες ιδέες με στόχο τον περιορισμό του κόστους αποκωδικοποίησης του γονιδιώματος. (Καθημερινή)

7/4: Γονίδιο «μειώνει» τη δράση ακτινοβολιών κατά όγκων. Eντοπίστηκε από Βρετανούς ερευνη-τές ένα γονίδιο που παρεμποδίζει τη δράση της αντικαρκινικής θεραπείας με ακτινοβολίες. (BBC)

12/4: Ανακαλύφθηκαν γονίδια που εξηγούν τις παθήσεις των νεφρών. (Καθημερινή)

15/4: Νέα καινοτομική τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγω-γής ανοίγει το δρόμο για έμβρυα με ένα πατέρα και δύο μητέρες. Έμβρυα που περιέχουν γενετικό υλικό (DNA) από έναν άνδρα και δύο γυναί-κες, δημιουργήθηκαν από βρετανούς επιστήμονες. (ΑΠΕ -ΜΠΕ)

22/4: Ανακαλύφθηκε γονίδιο που βοηθά στην θεραπεία τραυμάτων του νωτιαίου μυελού. Η απενεργοποίηση της λειτουργίας ενός και μόνο γονιδίου μπορεί να βοηθήσει στο μέλλον τους ασθενείς, που πάσχουν από τραύματα του νωτιαίου μυελού, να αποφύγουν την παράλυση, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η οποία ανοίγει το δρόμο για νέες θεραπείες και για συντόμευση της χρονικής διάρκειας αποκατάστασης της ζημιάς. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

23/4: Ξεκινά η μεγαλύτερη στον κόσμο έρευνα για τις μακρό-χρονες επιπτώσεις της κινητής

τηλεφωνίας στην υγεία.(ΑΠΕ-ΜΠΕ)

19/5: Δημιουργήθηκε το «ψηφια-κό γονιδίωμα». Ευρωπαίοι επιστήμονες, αρχειοφύλα-κες και βιβλιοθηκάριοι, φοβούμενοι μήπως κάποτε οι μελλοντικές γενιές δεν μπορούν να διαβάσουν τις ψηφιακές πληροφορίες που θα είναι αποθηκευ-μένες σε ξεπερασμένες πια τεχνολο-γίες, έθαψαν σε ένα μυστικό υπόγειο οχυρό, βαθιά κάτω από τις ελβετικές Άλπεις, ένα «ψηφιακό γονιδίωμα» που θα επιτρέψει στους ανθρώπους του μέλλοντος, αν ποτέ το χρειαστούν, να «ξεκλειδώσουν» ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

21/5: Δημιουργήθηκε το πρώτο συνθετικό ζωντανό κύτταρο.Οι ερευνητές, υπό τον δρα Κρεγκ Βέ-ντερ, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει και στην ανάγνωση του ανθρωπίνου γονιδι-ώματος, ενώ το 200� είχε δημιουργήσει τον πρώτο συνθετικό ιό, ανέπτυξαν τεχνητά το γενετικό “λογισμικό” (γονιδί-ωμα) ενός βακτηρίου και στη συνέχεια το εισήγαγαν σε ένα κύτταρο. Δημιουρ-γήθηκε έτσι ένα μικρόβιο με συνθετικό DNA, που δεν αποτελεί ακόμα μια πλήρως τεχνητή ζωή, αλλά ανοίγει το δρόμο γι’ αυτήν στο μέλλον. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

21/5: Οι παρενέργειες των στατι-νών που μειώνουν την χοληστερί-νη, χρειάζονται προσοχή. 28/5: Δοκιμαστική γενετική θεραπεία σώζει πειραματόζωα από τον θανατηφόρο ιό Έμπολα. Αμερικανοί ερευνητές, με την χρημα-τοδοτική υποστήριξη του Πενταγώνου των ΗΠΑ, σημείωσαν για πρώτη φορά μια σημαντική πρόοδο στην καταπο-λέμηση του θανατηφόρου ιού Έμπολα, καθώς επέζησαν όλα τα πειραματόζωα στα οποία παρασχέθηκε μια πειραμα-τική γενετική φόρμουλα και τα οποία προηγουμένως είχαν μολυνθεί με μεγάλες δόσεις από το πιο θανατηφόρο στέλεχος του ιού. (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

� Ιουνίου

Έρευνα υπό αμοιβή: Αποκαλύψεις για τους επιστήμονες που συνέταξαν τις οδηγίες για τη νέα γρίπη!

Από τις εταιρίες παραγωγής των εμβολίων αμείβονταν οι τρεις

επιστήμονες που συνέταξαν τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την αντιμετώπιση πανδη-μιών γρίπης, όπως αυτής της νέας γρίπης H1N1 (γρίπης των χοίρων), συνιστώντας την προμήθεια μεγάλων ποσοτήτων αντιγριπικών φαρμάκων και εμβολίων.Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύ-εται υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι επιστήμονες του Π.Ο.Υ. εργάζονταν για τις φαρμακευ-τικές εταιρείες Ρος και Γκλάξο Σμιθ Κλάιν, των σκευασμάτων Tamiflu και Relenza αντίστοιχα, αμειβόμενοι για το ερευνητικό και συμβουλευτικό τους έργο από τις εταιρείες παραγω-γής των φαρμάκων αυτών.Υπολογίζεται ότι οι τεράστιες παραγ-γελίες των πανικόβλητων κυβερνήσε-ων απέφεραν στις φαρμακοβιομηχα-νίες το ποσό των 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων.Μέλος της επιτροπής Υγείας του Συμ-βουλίου της Ευρώπης έκανε λόγο για πρόκληση αδικαιολόγητου φόβου και άσκοπη σπατάλη τεραστίων ποσών δημοσίου χρήματος.Οι τρεις επιστήμονες είχαν δηλώσει εξαρχής στον Π.Ο.Υ. τη σύγκρουση συμφερόντων τους, κάτι που ο οργα-νισμός επέλεξε να μην δημοσιοποιή-σει. (Guardian, Σκάϊ)

Ημερολόγιο του SAFE2010

Page 5: SAFE τεύχος 9
Page 6: SAFE τεύχος 9

6 SAFE

Safe Στα ψιλά γράμματα...

Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι ένα παραδοσιακό φάρμακο που χρησιμοποιείται στη Νότια Αμερική

για χιλιάδες χρόνια, είναι εξίσου αποτελεσματικό με ένα παυσίπονο, ως φάρμακο.Όπως ανακάλυψαν ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ στη Μ.Βρετανία, η βραζιλιάνικη μέντα (Hyptis crenata), η οποία συνήθως πίνεται ως τσάι, είναι εξίσου αποτελεσματική με το βασισμένο στην ασπιρίνη παυσί-πονο Indometacin, και χωρίς τις πιθανές παρενέργειες, όπως η αιμορραγία στο στομάχι.Η μέντα χρησιμοποιείται ευρέως στην Νότια Αμερική. Τα φύλλα της βράζονται σε νερό για �0 λεπτά και αφήνεται να κρυώσει, προτού χρησιμοποιηθεί ως αφέψημα όπως το τσάι.Πηγή: 2nd International Symposium on Medicinal and Nutraceutical Plants, New Delhi, India, November 24, 2009.

Παραδοσιακό γιατρικό αποδεικνύεται το ίδιο ισχυρό όσο και ένα φάρμακο

Hyptis crenata (Brazilian Mint)

Page 7: SAFE τεύχος 9
Page 8: SAFE τεύχος 9

8 SAFE

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Ασπιρίνη]Η ασπιρίνη αυξάνει τον κίνδυνο της νόσου του Crohn στο πενταπλάσιο

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι λαμβάνουν μια ασπιρίνη την

ημέρα για περισσότερο από ένα έτος, για να αποφύγουν καρδιακά προβλή-ματα, αυξάνουν πέντε φορές τις πιθα-νότητές τους να αναπτύξουν τη νόσο του Crohn. Την ανακάλυψη έκανε μία ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστή-μιο East Anglia, όταν παρακολούθησε 200.000 υγιείς εθελοντές στην Ευρώ-πη, ορισμένοι εκ των οποίων ανάπτυ-ξαν νόσο του Crohn. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι τακτικοί χρήστες ασπιρίνης, που έπαιρναν το φάρμα-κο για ένα χρόνο ή και περισσότερο, είχαν πολύ περισσότερες πιθανότη-τες να εκδηλώσουν το πρόβλημα. Η νόσος του Crohn προκαλεί φλεγμονή και οίδημα σε τμήματα του πεπτικού συστήματος, και αυτό απαιτεί μακρο-χρόνια φαρμακευτική αγωγή˙ στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη και κά-ποιοι πάσχοντες αναπτύσσουν καρκί-νο του εντέρου.Πηγή: Digestive Disease Week confer-ence, New Orleans, May 3, 2010

[Eμβόλιο MMR]Τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά έχουν προβλήματα με το έντερο – μήπως το εμβόλιο MMR παίζει κάποιο ρόλο;

Όπως έχει αποκαλύψει μία νέα έρευνα, τα αυτιστικά παιδιά έχουν σχεδόν πάντα γαστρε-

ντερικά προβλήματα. Η ανακάλυψη αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο τα παι-δικά εμβόλια, όπως το MMR (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα), να διαδραματί-ζουν σημαντικό ρόλο στην επιδημία αυτισμού. Περίπου το 50% του συνό-λου των αυτιστικών παιδιών έχουν γα-

στρεντερικά προβλήματα, όπως διάρ-ροια και δυσκοιλιότητα, και αυτό αυ-ξάνεται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Σε μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν 1.185 αυτιστικά παιδιά, οι ερευνητές από το Autism Speaks’ Autism Treat-ment Network (ATN), ανακάλυψαν ότι το �5 τοις εκατό είχε γαστρεντερικά προβλήματα, αν και το ποσοστό αυξή-θηκε στο 51 τοις εκατό σε παιδιά ηλι-κίας από επτά ετών και άνω. Τα παιδιά με γαστρεντερικά προβλήματα είχαν επίσης υψηλότερο ποσοστό προβλη-μάτων ύπνου, θέματα συμπεριφοράς και γενικά χαμηλότερο επίπεδο καλής υγείας. Η βρετανίδα γαστρεντερολό-γος Δρ Andrew Wakefield ανακάλυψε ότι τα παιδιά στα οποία είχαν κάνει το εμβόλιο MMR είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από προ-βλήματα του εντέρου και αυτισμό.Πηγή: The Pediatric Academic Societies’ annual meeting, Vancouver, British Co-lumbia, May 2, 2010

[Καρκίνος μαστού]Βιταμίνες μειώνουν τον κίνδυνο

Οι βιταμίνες και τα συμπληρώ-ματα ασβεστίου μπορούν να

μειώσουν δραματικά τον κίνδυνο εμ-φάνισης καρκίνου του μαστού - ακό-μα και όταν τα παίρνετε σε κανονική ημερήσια δόση. Τα συμπληρώματα βιταμινών μειώνουν τον κίνδυνο κατά περίπου �0 τοις εκατό, και τα συμπλη-ρώματα ασβεστίου, ακόμα καλύτερα, μειώνουν τον κίνδυνο κατά �0 τοις

εκατό. Όμως όλα αυτά αφορούν την ανάπτυξη καλών συνηθειών και λή-ψης των συμπληρωμάτων κάθε μέρα, για λίγο. “Δεν υπάρχει ένα άμεσο αποτέλεσμα. Δεν παίρνετε μια βιτα-μίνη σήμερα και μειώνεται ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού αύριο”, δήλωσε ο Jaime Matta, ένας από τους ερευνη-τές της ιατρικής σχολής του Πουέρτο Ρίκο. Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε την αποτελεσματικότητα των βιτα-μινών, όταν σύγκρινε μία ομάδα 268 γυναικών με καρκίνο του μαστού με �57 υγιείς γυναίκες. Ανακάλυψαν ότι τα συμπληρώματα βοήθησαν στην επιδιόρθωση του DNA, μια σύνθετη βιολογική διαδικασία, με περισσότε-ρες από 200 πρωτεΐνες οι οποίες, εάν υποστούν βλάβη, μπορεί να οδηγή-σουν σε καρκίνο.Πηγή: American Association for Cancer Research, 101st annual meeting, 2010

[HPV]Οι γονείς αρνούνται τo εμβόλιο κατά του HPV για τις κόρες τους

Νέα έρευνα ανακαλύπτει ότι οι γονείς διστάζουν και δεν επιτρέ-

πουν στις κόρες τους να κάνουν το αμφιλεγόμενο εμβόλιο κατά του HPV. Η κύρια ανησυχία είναι η ασφάλεια του εμβολίου και οι γονείς εξακολου-θούν να είναι απρόθυμοι να εμβολιά-σουν την κόρη τους, ακόμα και όταν αφαιρούνται τα άλλα εμπόδια, όπως το κόστος. Στην έρευνα όπου ρωτήθηκαν 2.025 γονείς 11χρονων κοριτσιών σε σχο-λείο του Καναδά, ανακαλύφθηκε ότι η αποδοχή ήταν 65 τοις εκατό μόλις, 20 τοις εκατό χαμηλότερα από ό, τι για τα άλλα εμβόλια, όπως της ηπατίτιδας Β και της μηνιγγίτιδας. Οι ερευνητές λένε ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν τα θέματα ασφάλειας, προκειμένου να επιτευχθεί αποδοχή του εμβολίου σε λογικά επίπεδα.Πηγή: PLoS Medicine, 2010; 7: e 10000270. doi: 10.1371/journal.pmed. 1000270

Page 9: SAFE τεύχος 9
Page 10: SAFE τεύχος 9

10 SAFE

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Νόσος του Αλτσχάιμερ]Αν τρώτε λαχανικά μειώνονται οι πιθανότητες να προσβληθείτε από την ασθένεια

Τρώτε λαχανικά - θα σας βοηθή-σουν να μειώσετε τις πιθανότητες

εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι τρώνε ξηρούς καρπούς, ψάρια, πουλερικά, φρούτα και λαχανικά είναι πολύ λιγότερο πι-θανό να πάσχουν από Αλτσχάιμερ και άνοια από εκείνους που έχουν μία δι-ατροφή υψηλή σε λιπαρά γαλακτοκο-μικά προϊόντα και κόκκινο κρέας. Οι δύο δίαιτες ήταν η μόνη μεγάλη διαφορά μεταξύ των ανθρώπων που αναπτύσσουν Αλτσχάιμερ και εκείνων που δεν έχουν, σύμφωνα με μια νέα μεγάλη μελέτη από το ιατρικό κέντρο του πανεπιστήμιου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Οι ερευνητές μελέτησαν 2.1�8 άτομα, από 65 ετών και άνω, τα οποία δεν είχαν άνοια στην αρχή της μελέτης. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της μελέτης, σε 25� από τους συμμε-τέχοντες αναπτύχθηκε Αλτσχάιμερ, και η σημαντικότερη διαφορά που φάνηκε να ξεχωρίζει τους συμμετέ-χοντες που παρέμειναν υγιείς ήταν η δίαιτά τους. Εκείνοι που ανέπτυξαν Αλτσχάιμερ ακολουθούσαν μια διατροφή που ήταν πλούσια σε υψηλής περιεκτικό-

τητας λιπαρά γαλακτοκομικά προϊό-ντα, κόκκινο κρέας και βούτυρο, ενώ οι υγιείς συμμετέχοντες είχαν δίαιτες πλούσιες σε σαλάτες, ξηρούς καρ-πούς, ψάρια, ντομάτες, πουλερικά, φρούτα και σταυρανθή και σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.Πηγή: Archives of Neurology, 2010: doi: 10.1001/archneurol.2010.84.

[Μητρικό γάλα]Ίσως είναι ο μεγαλύτερος μαχητής κατά του καρκίνου

Όλοι γνωρίζουμε ότι το μητρικό γάλα είναι το καλύτερο - και οι

επιστήμονες ανακάλυψαν ότι θα μπο-ρούσε επίσης να είναι ένας από τους καλύτερους μαχητές κατά του καρκί-νου. Το ανθρώπινο γάλα περιέχει μια φυσική ουσία που φαίνεται να σκο-τώνει �0 διαφορετικά είδη καρκίνου.

Το μαγικό συστατικό είναι γνωστό ως Hamlet (Ηuman alpha-lactalbumin made lethal to tumour cells, δηλαδή ανθρώπινη α-λακταλβουμίνη γίνεται θανατηφόρος κατά του όγκου των κυττάρων). Σε μία δοκιμή, τα άτομα με καρκί-νο της ουροδόχου κύστης άρχισαν να εκκρίνουν τα νεκρά κύτταρα του καρκίνου μετά τη λήψη της ουσίας, η οποία περιλαμβάνει μια πρωτεΐνη και λιπαρά οξέα. Όμως, οι ερευνητές του Πανεπιστημί-ου του Γκέτεμποργκ που έκαναν την ανακάλυψη δεν είναι σίγουροι αν η Hamlet βρίσκεται σε φυσική κατάστα-ση στο ίδιο το γάλα, ή αν παράγεται

όταν το γάλα αναμιγνύεται με το οξύ στο στομάχι του μωρού.Πηγή: PLoS ONE, 2010; 5: e9384

[Ρευματοειδής αρθρίτιδα]Η έλλειψη ηλιοφάνειας είναι μια αιτία της

Εάν δεν παίρνετε αρκετό ηλιακό φως, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφά-

νισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μια νέα μελέτη έχει διαπιστώσει ότι οι άν-θρωποι που ζουν σε βόρεια κλίματα - τα οποία έχουν λιγότερη ηλιοφάνεια - είναι πιο πιθανό, ως αποτέλεσμα, να πάσχουν από έλλειψη βιταμίνης D, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ρευματο-ειδή αρθρίτιδα. Η μελέτη ανακάλυψε ότι τα υψηλότερα ποσοστά ρευματο-ειδούς αρθρίτιδας έχουν καταγραφεί μεταξύ των γυναικών στις βόρειο-ανατολικές πολιτείες της Αμερικής, όπως το Βέρμοντ, το Νιου Χαμσάιρ και νότιο Mέιν, οι οποίες έχουν λιγό-τερη ηλιοφάνεια από τις νοτιότερες πολιτείες. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις αυτοάνοσες ασθέ-νειες που μπορεί να προκληθεί από έλλειψη βιταμίνης D, και ο ήλιος είναι μία από τις σημαντικότερες πηγές της βιταμίνης. Οι ερευνητές έκαναν την ανακάλυψη, όταν εξέτασαν �61 γυ-ναίκες με ρευματοειδή αρθρίτιδα και τις σύγκριναν με 9.220 υγιείς. Η επικε-φαλής της έρευνας Δρ Veronica Vieira, από τη σχολή δημόσιας υγείας του πα-νεπιστήμιου του Boston, δήλωσε: «Τα αποτελέσματα ήταν απρόσμενα. Πριν από την ανάλυση, ενδιαφερόμασταν περισσότερο για τη σχέση της ασθέ-νειας με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Δεν είχαμε δώσει μεγάλη σημασία στα γεωγραφικά πλάτη.» Παλαιότερες μελέτες έχουν επίσης ανακαλύψει μια σύνδεση μεταξύ της βιταμίνης D και της έλλειψης ηλιοφά-νειας, με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η νόσος του Crohn και η σκλή-ρυνση κατά πλάκας. Πηγή: Environmental Health Perspec-tives, 2010; doi: 10.1289/ehp.0901861

Page 11: SAFE τεύχος 9
Page 12: SAFE τεύχος 9

12 SAFE

Safe Στα ψιλά γράμματα...

[Αντιπηκτικά] Γνωστό φάρμακο προκαλεί βλάβες του δέρματος, και όχι μόνο

Ερευνητές ανακάλυψαν ότι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμε-

να φάρμακα στον κόσμο, μπορεί να προκαλέσει δερματικές βλάβες, και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μια απειλητική για τη ζωή μείωση των αι-μοπεταλίων.Η ηπαρίνη, ένα αντιπηκτικό που χρη-σιμοποιείται για να εμποδίσει την αύξηση θρόμβων αίματος σε κατα-στάσεις όπως η DVT (βαθιά φλεβική θρόμβωση), η πνευμονική εμβολή (θρόμβοι αίματος στους πνεύμονες) και η στηθάγχη, τώρα έχει διαπιστω-θεί ότι προκαλεί πολύ περισσότερες περιπτώσεις δερματικών βλαβών από όσες εκτιμήθηκαν αρχικά από τους παρασκευαστές της. Παρόλο που η ‘επίσημη’ τιμή για τις βλάβες του δέρ-ματος που προκαλούνται από την ηπαρίνη είναι μόλις 2 τοις εκατό, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι το πραγματικό ποσοστό είναι πιο κοντά στο 8 τοις εκατό. Οι βλάβες θεωρού-νται επίσης δείκτης της απειλητικής για τη ζωή μείωσης του αριθμού των αιμοπεταλίων στο αίμα, αν και οι πε-ρισσότερες από τις περιπτώσεις δεν προχωρούσαν πέρα από μια αλλεργι-κή δερματική αντίδραση.Πηγή: Canadian Medical Association Journal, 2009; 181: 484-6.

[Καρκίνος]Η θεραπεία με θερμότητα σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα

Τον Φεβρουάριο του 2009, το WDDTY ανέφερε στους συνδρο-

μητές του ότι η θεραπεία με θερμότη-τα είναι ένας αποδεδειγμένος τρόπος για να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος - και τώρα οι ερευνητές το αποδεικνύουν με εργαστηριακές δοκιμές. Τα καρκι-νικά κύτταρα τροποποιούνταν σε μία

θεραπεία που περιλάμβανε διαρκή θερμότητα �� βαθμών Κελσίου για �0 λεπτά - και τα κύτταρα άρχισαν να πεθαίνουν όταν εκτέθηκαν σε θερα-πεία θερμότητας 50 βαθμών Κελσίου για ένα έως δύο λεπτά. Σε αυτό το επίπεδο, υπήρχε μόνιμη βλάβη των ιστών σε όγκο του προστάτη, η οποία οδήγησε σε νέκρωση, ή κυτταρικό θάνατο. Τα εργαστηριακά πειράματα πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστή-μιο Hashemite στην Ιορδανία. Στην έκθεση του WDDTY, άλλα πειράματα έχουν δείξει ότι τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να σκοτωθούν όταν εκτίθε-νται σε θερμοκρασίες από �2 έως �� βαθμούς Κελσίου. Πηγή: AACR Dead Sea International Conference on Advances in Cancer Research, March 7-10, 2010

[Πλαστικά]Τα χημικά των πλαστικών προκαλούν καρδιαγγειακές παθήσεις

Οι ερευνητές έχουν επιβεβαιώσει ότι μία χημική ουσία που βρέ-

θηκε σε πλαστικές συσκευασίες φα-γητών και ποτών προκαλεί καρδιαγ-γειακές παθήσεις. Μάλιστα ίχνη της χημικής ουσίας BPA (Biphenol Α), εί-ναι ανιχνεύσιμα στο 90 τοις εκατό των

ανθρώπων. Η σύνδεση με καρδιακή νόσο διαπι-στώθηκε από τους ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του πανεπιστήμιου του Έξετερ, η οποία μελέτησε τα επίπεδα ΒΡΑ σε μια μεγάλη πληθυσμιακή με-λέτη των ΗΠΑ για μια περίοδο τριών ετών. Η μελέτη παρέχει περαιτέρω αποδεί-ξεις για την εκστρατεία για την πλήρη απαγόρευση της χημικής ουσίας. Αρ-κετές χώρες έχουν απαγορεύσει αυτό το χημικό προϊόν στα μπιμπερό και τα παιχνίδια, μετά τις ανησυχίες ότι θέτει σε κίνδυνο την υγεία των βρεφών. Ωστόσο, η βιομηχανία χημικών προϊ-όντων είναι πιθανό να πολεμήσει την πλήρη απαγόρευση. Είναι ένα από τα πιο υψηλής παραγωγής χημικά προϊό-ντα στον κόσμο, με πάνω από 2,2 εκα-τομμύρια τόνους (6�00000000 λίρες), που κατασκευάζονται κάθε χρόνο.Πηγή: PLos ONE, 2010; 5: e8673

[Διατροφή]Γιατί οι δίαιτες δεν έχουν αποτέλεσμα; Επηρεάζουντα συναισθήματα;

Γιατί δεν «δουλεύουν» οι δίαιτες - ή, αν το κάνουν, γιατί είναι αποτελε-

σματικές μόνο για λίγο; Ο «παράγο-ντας Χ» στη δίαιτα φαίνεται να είναι το «τι υπάρχει στο νου», και ιδιαίτερα η συναισθηματική αντίδρασή μας σε τρόφιμα, όπως αποκαλύπτει η νέα έρευνα. Σχεδόν όλες οι δίαιτες επικε-ντρώνεται στο φαγητό που τρώμε, και την ποσότητα που καταναλώνουμε, αλλά χωρίς πραγματικά να αντιμετω-πίζει τους συναισθηματικούς λόγους για τους οποίους αναζητάμε συνήθως μια μπάρα σοκολάτας ή κέικ. Οι επιστήμονες από ερευνητικό κέ-ντρο για την παχυσαρκία στην Φι-λαδέλφεια έχουν δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που βοηθά να αναγνω-ρίζουμε τα εναύσματα, για να “σπάσει ο κύκλος της αναζήτησης φαγητού κάθε φορά που αισθανόμαστε ανία, ή είμαστε απογοητευμένοι, ή λυπη-

Page 13: SAFE τεύχος 9

SAFE 1�

Safe Στα ψιλά γράμματα...

μένοι», είπε η συμμετέχουσα στο πρό-γραμμα, Janet Williams. Έχασε αρκετά κιλά σε 22 εβδομάδες, και έχει μάθει τεχνικές για να βοηθηθεί να κρατήσει το βάρος της σταθερό. .Πηγή: Τemple’s Center for Obesity Re-search. http://www.temple.edu/medi-cine/departments_centers/research/Center_for_Obesity_current_studies.htm#loseweight.

[Ασθένειες ματιών]Παραδοσιακή κινεζική θεραπεία βελτιώνει την όραση

Ένας επιστήμονας από την Κίνα ανακάλυψε ότι ένα είδος μούρου

μπορεί πραγματικά να συμβάλει στη βελτίωση της όρασης, και βελτιώνει την υγεία των ματιών. Ο ερευνητής Dingbo Lin από το κρατικό πανεπι-στήμιο του Κάνσας, είχε μάθει από

τον πατέρα του, γιατρό της παρα-δοσιακής ιατρικής στην Κίνα, ότι το wolfberry (λύκιο) είναι ωφέλιμο για τα μάτια, καθώς και ενισχυτικό του ανο-σοποιητικού συστήματος, ενώ επίσης θρέφει το ήπαρ και τα νεφρά. Σε μια σειρά από πειράματα με αποξηραμέ-νους καρπούς wolfberry, ο Lin επιβε-βαίωσε τη θεωρία από την παραδοσι-ακή ιατρική της χώρας του. Οι καρποί μπορούν να βελτιώσουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ιδίως ως συνέπεια του διαβήτη τύπου ΙΙ, και συμβάλλουν στη βελτίωση της όρα-σης που έχει ασθενήσει λόγω ηλικίας, ή λόγω εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Ο Lin λέει ότι τα μούρα αυτά μπορούν να ληφθούν ως συμπλήρωμα, αλλά στη Δύση ίσως υπάρχει δυσκολία να τα προμηθευτεί κανείς. Μπορούν να βρεθούν σε κινεζικά σούπερ μάρκετ και καταστήματα, αλλά και στο διαδί-κτυο.Πηγή: Kansas State University

[Άσκηση]Παρατείνει τη ζωή σας, ακόμα και όταν έχετε καρκίνο του προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη σίγου-ρα δεν είναι ποινή θανάτου - και

οι άνδρες που πάσχουν, μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητές τους να ζή-σουν κατά �5% περίπου, μόνο με τρέ-ξιμο, κολύμπι, ποδήλατο κλπ για τρεις ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα. Ακόμα και το περπάτημα προσφέρει οφέλη, και όσοι περπατούσαν τέσσε-ρις ή περισσότερες ώρες κάθε εβδο-μάδα είχαν κατά 2�% χαμηλότερο κίνδυνο. Η μελέτη, που πραγματοποι-ήθηκε από τη σχολή δημόσιας υγείας του Χάρβαρντ, βασίστηκε σε έρευνα που περιλάμβανε 2.686 ασθενείς.Πηγή: American Association for Cancer Research’s Frontiers. Cancer Prevention Research Conference, 8.12.2009.

Page 14: SAFE τεύχος 9

1� SAFE

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις / Bryan Hubbard, WDDTY

Καρδιοπάθειες

Οι καρδιοπάθειες παραμένουν μία από τις κύριες αιτίες θανάτων στη Δύση, παρά τα τεράστια χρη-ματικά ποσά που ξοδεύονται κάθε χρόνο στις στατίνες και τις τροφές με χαμηλά λιπαρά. Αυτό δείχνει ότι ίσως τελικά η ιατρική να έχει μόνο μια μικρή εικόνα ή ακόμα και να μην έχει καν ιδέα για το τι ακριβώς συμβαίνει με τη χοληστερόλη.

Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Page 15: SAFE τεύχος 9

SAFE 15

Safe Focus/ Bryan Hubbard, WDDTY

Η καρδιαγγειακή νόσος οδηγεί στο θάνατο έναν άνθρωπο κάθε �7 δευτερόλεπτα, μόνο

στις ΗΠΑ. Ο όρος καρδιαγγειακή νό-σος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πα-θήσεων όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή προσβολή, η στηθάγχη, η καρδιακή ανεπάρκεια και το έμφραγ-μα και παραμένει η κύρια αιτία θανά-του στη Δύση καθώς είναι υπεύθυνη για σχεδόν το ένα τρίτο του συνολι-κού αριθμού θανάτων.Επιπλέον, είναι φανερό ότι η ανταπό-κριση της ιατρικής στη μεγαλύτερη πρόκληση που της έγινε ποτέ είναι αξιοθρήνητα ανεπαρκής και μάλι-στα, τελευταία η όλη κατάσταση έχει χειροτερέψει ακόμα περισσότερο. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα μιας νέας μελέτης, η ασπιρίνη -μία από τις σημαντικότερες θεραπείες για κάθε περίσταση, την οποία χρησιμοποιούν εκατομμύρια άνθρωποι σε καθημερι-νή βάση- δε μπορεί πλέον να θεωρεί-ται ασφαλής λύση για άτομα που είναι ήδη καρδιοπαθείς (Lancet, 2009; 373: 1849-60). Όλο αυτό, σαφώς θα έχει σοβαρές συ-νέπειες, καθώς περίπου �7 δισεκατομ-μύρια ταμπλέτες ασπιρίνης το χρόνο, καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο ως μέτρο προφύλαξης ή γιατρικό για κάθε περίπτωση λόγω των αντιπηκτι-κών της ιδιοτήτων. Βέβαια τα νέα δεν ήταν καλύτερα ούτε για το άλλο ισχυρό όπλο της ιατρικής ενάντια στις καρδιακές παθήσεις— τις στατίνες, που μειώνουν τη χοληστερό-λη. Το ποσό από τις παγκόσμιες πωλή-σεις τους για το 2008, άγγιξε τα 26 δις δολάρια στις ΗΠΑ, (www.bharatbook. com/Market-Research-Reports/Statins-The-World-Market-2009-2024.html), αν και μια πρόσφατη μελέτη για το κορυφαίο προϊόν «Lipitor» (ατορβα-στατίνη) αποκάλυψε ότι τo φάρμακo επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφά-λου και προκαλεί απώλεια μνήμης (Townsend Letter, 2009; 311: 64–70).

Η ιστορία της χοληστερόληςΟι πωλήσεις αυτών των φαρμάκων αυξήθηκαν εξαιτίας της έντονης πε-

ποίθησης της ιατρικής ότι οι δύο κύ-ριες αιτίες καρδιακών παθήσεων είναι είτε η αυξημένη ή υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση), είτε τα υψηλά επί-πεδα LDL (χαμηλής πυκνότητας λιπο-πρωτεΐνη, πιο γνωστή και ως «κακή» χοληστερόλη) ή η υπεργλυκαιμία λόγω διαβήτη, καπνίσματος, κακής διατροφής, έλλειψης φυσικής δρα-στηριότητας, παχυσαρκίας, κατανά-λωσης αλκοόλ καθώς και γενετικών παραγόντων (www.cdc.gov/heartDis-ease/risk_ factors.htm).

Βέβαια, το πιθανότερο είναι ότι η ια-τρική έχει κάνει ένα μεγάλο λάθος σχετικά με τη χοληστερόλη. Όχι μόνο δεν είναι απαραίτητα η «κακιά της παρέας», αλλά στην πραγματικότη-τα μπορεί να παίζει και ρόλο ζωτικής σημασίας στην ανάρρωση μετά από τραυματισμό ή καρδιακή προσβολή. Επιπλέον, καθώς γερνάμε, η χοληστε-ρόλη γίνεται ολοένα και σημαντικότε-ρη στη διατήρηση τη καλής νοητικής λειτουργίας. Οπότε, ενώ οι στατίνες ρίχνουν τα επίπεδα χοληστερόλης και φαινομενικά αυτό είναι κάτι ωφέλιμο, στην πραγματικότητα μπορεί να προ-καλούν επιδείνωση στη λειτουργία του εγκεφάλου, κάτι που οι ερευνητές πλέον παρατηρούν ολοένα και συχνό-τερα. Η ιατρική και οι φαρμακοβιομηχανίες προτιμούν να αγνοούν τα συνεχώς αυξανόμενα στοιχεία που φέρνει στο φως η έρευνα και υποστηρίζουν ότι κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες αποτελούν τους καταλύτες σε πολλές

περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθή-σεων, ότι οι παθήσεις αυτές, ίσως εί-ναι φλεγμονώδεις και όχι αποτέλεσμα της συσσώρευσης λίπους και ότι η δι-ατροφή παίζει ρόλο-κλειδί τόσο στην ανάπτυξη κάποιας καρδιοπάθειας, όσο και στη θεραπείας της.

Ασπιρίνη και πονοκέφαλοιΣύμφωνα με μια νέα μελέτη (Lancet, 2009; 373: 1849–60) εκατομμύρια άν-θρωποι που παίρνουν ασπιρίνη για προστασία από καρδιοπάθειες, τώρα πια θα πρέπει να βρουν ένα νέο, δια-φορετικό μέσο πρόληψης. Η ασπιρίνη εμποδίζει μεν τη συσσώ-ρευση πλάκας αλλά οι αντιπηκτικές της ιδιότητες μπορούν να προκαλέ-σουν με τη σειρά τους έμφραγμα κα-θώς επίσης και σοβαρή αιμορραγία στο στομάχι. Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Anti-thrombotic Trialists’ (ATT) col-laboration) το κυριότερο είναι ότι οι κίνδυνοι που ενέχει υπερτερούν των οποιωνδήποτε θετικών επιδράσεων που μπορεί να προσφέρει σε ένα υγι-ές άτομο. Οι ερευνητές έκαναν μια αναδρομή σε έξι κορυφαίες μελέτες που περι-λάμβαναν περίπου 95.000 υγιείς συμ-μετέχοντες που έπαιρναν ασπιρίνη ως μέτρο προφύλαξης. Το φάρμακο βέβαια πέραν του ότι είχε ασήμαντη επίδραση στην προστασία από μια καρδιακή προβολή, αύξανε και τον κίνδυνο σοβαρής αιμορραγίας και στο στομάχι, αλλά και στον εγκέφαλο κατά το ένα τρίτο. Παρά το άγριο ξέσπασμα των ΜΜΕ για τη συγκεκριμένη μελέτη, τα ευρή-ματά της δεν έλεγαν και κάτι καινούρ-γιο. Σε μια μελέτη που χρηματοδοτή-θηκε από το Βρετανικό Καρδιολογικό Ίδρυμα (British Heart Foundation) το 2001, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η ασπιρίνη αύξανε τον κίνδυνο αιμορ-ραγίας κατά 70%. Ο επικεφαλής ερευνητής καθηγητής Larry Ramsay αμφισβήτησε τη χρήση της ασπιρίνης από υγιή άτομα ως προ-στατευτικό μέσο απέναντι στις καρδι-οπάθειες (Heart, 2001; 85: 265–71).

Page 16: SAFE τεύχος 9

16 SAFE

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Οι κίνδυνοι που κρύβει η στατίνη

Η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστη-μίου της Οξφόρδης κατέληξε στο συ-μπέρασμα ότι υγιείς άνθρωποι που έχουν λίγες πιθανότητες να εμφανί-σουν κάποια καρδιοπάθεια είναι κα-λύτερο να παίρνουν μια στατίνη που μειώνει τη χοληστερόλη και μπορεί να μειώσει και τις πιθανότητες εμφά-νισης «εμφράγματος του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) και ισχαιμικού επεισοδίου μικρού κινδύνου». Ωστό-σο, και αντίθετα με τα παραπάνω, φέτος το Φεβρουάριο, δύο διαφο-ρετικές μελέτες κατέληξαν στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα: οι στατίνες που μειώνουν τη χοληστερόλη— και ειδικά, το κορυφαίο προϊόν Lipitor (ατορβαστατίνη)— προκαλούν βλά-βες στον εγκέφαλο, απώλεια μνήμης

και γενικότερα προβλήματα στη λει-τουργία του εγκεφάλου. Παρόλο που αυτό είχε καταγραφεί και νωρίτερα ως μια πιθανή παρενέργεια ανάμεσα σε άλλες όπως ναυτία, εχθρικότητα, τάση για ανθρωποκτονία, νεφρική ανεπάρκεια, ακινησία, ηπατική βλάβη και μειωμένη ανάπτυξη των μυών— η έκταση του προβλήματος μπορεί είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ όσο πίστευαν οι παρασκευαστές των φαρμάκων. Στη μία από τις μελέτες, την οποία δι-εξήγαγαν οιDuan Graveline και Jay S. Cohen, ανακάλυψαν ότι το πρόβλημα ήταν τόσο εκτεταμένο που υπέθεσαν ότι οποιοσδήποτε παίρνει κάποια στα-τίνη επηρεάζεται, ακόμα και αν η γνω-στική βλάβη είναι «υποκλινική»- δη-λαδή όχι αρκετά σοβαρή ώστε να την αναλάβει κάποιος γιατρός (Townsend Letter, 2009; 311: 64–70).

Καθώς οι στατίνες μειώνουν τα επί-πεδα χοληστερόλης, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη. Στην άλλη μελέτη, ο Yeon-Kyun Shin, καθηγητής βιοφυ-σικής στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, βρήκε ότι η χοληστερόλη, ενώ θε-ωρείται κακή για την υγεία της καρ-διάς, είναι σημαντική για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου. Η έλλειψή της μειώνει την ικανότητα σκέψης και μνήμης του εγκεφάλου. Ανέφερε μά-λιστα:«Αν στερήσετε τη χοληστερόλη από τον εγκέφαλο, επηρεάζεται άμεσα και ο μηχανισμός που πυροδοτεί την κυ-κλοφορία των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι με τη σειρά τους πυροδοτούν τη λειτουργία της μνήμης και των δε-δομένων ˙δηλαδή με άλλα λόγια, το πόσο έξυπνος είναι κάποιος και πόσο καλά μπορεί να θυμάται πράγματα» (Proc Natl Acad Sci USA, 2009; 106: 5141-6).

Ο γρίφος της χοληστερόληςΠώς μπόρεσε η φύση να κάνει ένα τέ-τοιο λάθος και να δημιουργήσει ένα λιπίδιο ή λίπος που να είναι την ίδια στιγμή απαραίτητο για την καλή υγεία αλλά και η κύρια αιτία θανάτων στη Δύση; Δε μπόρεσε˙ η ιατρική είναι αυτή που μπόρεσε. Το συκώτι μας κανονικά πα-ράγει περίπου 1000mg χοληστερόλης κάθε μέρα, το ένα τέταρτο της οποίας χρησιμεύει στον εγκέφαλο. Αυτή η ποσότητα είναι αρκετή για τις ανάγκες του σώματος και η συμβατική ιατρική υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε υπερ-βολή εξαιτίας μιας δίαιτας υψηλής σε λιπαρά θα οδηγήσει σε πρόβλημα στις αρτηρίες, παρόλο που οι επικρι-τές ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει σχέ-ση μεταξύ λίπους από τις τροφές και αυξημένων επιπέδων χοληστερόλης. Ωστόσο, το δεύτερο μέρος αυτού του ερωτήματος αποτέλεσε τη βάση της τεράστιας βιομηχανίας τροφίμων χαμηλών σε λιπαρά. Ο γιατρός σας σίγουρα θα θεωρούσε επικίνδυνα τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος που θα άγγιζαν τα 2�0 mg/dL και πάνω ή τα 160 mg/dL της LDL.

Πέρα από τη χοληστερόλη, η υπέρταση θεωρείται ως ένας ακόμα κύ-ριος παράγοντας καρδιακών παθήσεων. Όπως η χοληστερόλη, έτσι

και η υπέρταση περικυκλώνεται από ένα μύθο γεμάτο εικασίες και μισές αλήθειες. Η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη με την οποία το αίμα πιέζει τα τοιχώματα των αρτηριών και τα όριά της ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία. Περιγράφεται από δύο αριθμούς: ο πρώτος αναφέρεται στη συστολική πί-εση (όταν η καρδιά χτυπάει) και ο δεύτερος στη διαστολική (όταν η καρδιά ξεκουράζεται, ανάμεσα στους παλμούς). Κατά μέσο όρο, η ιατρική θεωρεί ως φυσιολογικό επίπεδο τα 120/80mm Hg. Οποιαδήποτε τιμή κάτω από αυτή, σημαίνει πιθανή βλάβη στην καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και τα νε-φρά— ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει αυτή η θεωρία. Το πρόβλημα είναι ότι η πίεση δεν έχει μια σταθερή τιμή. Είναι υψηλή το πρωί και αυξάνεται κάθε φορά που πάμε να τη μετρήσουμε σε κάποιο γιατρό, ένα φαινόμενο, γνωστό και ως «σύνδρομο της λευκής μπλούζας». Επίσης, όσο γερνάμε, τόσο πιο δύσκολα τη μετράμε. Μια μελέτη σε άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω ανακάλυψε ότι είχαν «ψευδοϋπέρταση», ένας λάθος συναγερμός από μια λάθος μέτρηση. Το πιεσόμετρο έδειχνε την τιμή 180/100 mmHg, τη στιγμή που η πραγματική τιμή ήταν μόνο 165/85 mmHg, κάτι φυσιολογι-κό για την ηλικία τους (N Engl J Med, 1985; 312: 1548–51). Και καθώς αναλύουμε τις καρδιοπάθειες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση θα μπορούσε να είναι μια ακόμα φλεγμονώδης διαταραχή. Όταν οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ ανέλυ-σαν δείγματα αίματος από 20.525 συμμετέχουσες στην «Μελέτη για την Υγεία των Γυναικών» πριν και μετά τη διάγνωση υπέρτασης, ανακάλυψαν ότι συνολικά 5.�65 γυναίκες εμφάνισαν αυξημένη αρτηριακή πίεση και ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των γυναικών είχαν υψηλά επίπεδα της C αντιδρώσας πρωτεΐνης στο αίμα τους, έναν αναγνωρίσιμο δείκτη φλεγμο-νής (JAMA, 2003; 290: 2945–51).

Η πίεση μεγαλώνει

Page 17: SAFE τεύχος 9
Page 18: SAFE τεύχος 9

18 SAFE

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Αυτή είναι όμως μια ιδιαίτερα απλο-ποιημένη εικόνα. Ο καρδιολόγος Ste-ven Sinatra, αναπληρωτής κλινικός καθηγητής της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ, ξε-κίνησε να αμφισβητεί τα παραπάνω όταν κάποιοι από τους ασθενείς του ενώ είχαν χαμηλά επίπεδα χοληστερό-λης — κάποιοι μόλις 1�0mg/dL — εμ-φάνισαν καρδιακές παθήσεις. Όταν το συζήτησε με άλλους καρδιολόγους, ανακάλυψε ότι κι εκείνοι είχαν παρα-τηρήσει ακριβώς το ίδιο φαινόμενο. Η περαιτέρω έρευνα που διεξήγαγε πάνω στο θέμα, έδειξε ότι:-το σώμα συνθέτει τη χοληστερόλη που χρειάζεται, οπότε όταν τρώμε πε-ρισσότερο, εκείνο συνθέτει λιγότερη.-τα επίπεδα χοληστερόλης αυξομειώ-νονται συνεχώς κατά τη διάρκεια της ημέρας.-τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνο-νται το Χειμώνα και μειώνονται το Καλοκαίρι.-τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνο-νται μετά από κάποια εγχείρηση, όταν υπάρχει μία μόλυνση ή όταν απλά εί-μαστε αγχωμένοι.-τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνο-νται κατά τη διάρκεια και μετά από μια καρδιακή προσβολή.«Ένας λόγος για αυτές τις αυξομει-ώσεις είναι το γεγονός ότι η χολη-στερόλη αποτελεί έναν θεραπευτικό παράγοντα. Το σώμα τη συνθέτει όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που χρειάζεται θεραπεία», λέει ο ίδιος (Townsend Letter, 2009; 311: 61). Αυτό μπορεί να εξηγήσει και το λόγο που τα επίπεδα χοληστερόλης είναι υψηλά όταν οι άνθρωποι έχουν καρ-διοπάθειες ή μετά από μια καρδιακή προσβολή. Έτσι ενώ είναι πάντα πα-ρούσα σε τέτοιου είδους παθήσεις, θεωρήθηκε άδικα και ως ένοχη. Η χο-ληστερόλη δεν είναι μόνο θεραπευτι-κός παράγοντας. Καθώς γερνάμε, φαί-νεται να έχει έναν ολοένα αυξανόμενο ρόλο στη διατήρηση της οξυδέρκειας και της μακροζωίας. Μια σκοτσέζικη μελέτη ανακάλυψε ότι άτομα ηλικίας 85 και άνω, ενώ είχαν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης έζησαν περισσότερο.

Επίσης είχαν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρκίνο ή μόλυν-ση. Ο Sinatra πιστεύει ότι η χοληστε-ρόλη μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την υγεία της καρδιάς και των αρτηριών μόνο όταν αγγίξει επίπεδα που φτάνουν στα �20mg/dL, σχεδόν ένα τρίτο υψηλότερα από τα επίπεδα που η σύγχρονη ιατρική επεμβαίνει. Η άποψή του ενισχύεται και από τα αποτελέσματα της «Μελέτης για την Καρδιά» της Κοπεγχάγης, που εξέτασε τα αρχεία 19.698 ατόμων που ζούσαν στην πόλη από το 1976 έως και το 1988. Σύμφωνα με αυτά, 69� είχαν πάθει καρδιακή προσβολή μέσα σε μια περίοδο πέντε ετών. Η χοληστε-ρόλη βρέθηκε ότι σχετιζόταν άμεσα με αυτές τις προσβολές μόνο όταν τα επίπεδά της ήταν τόσο υψηλά που ανήκαν στο 5%όλων των συμμετεχό-ντων. (BMJ, 1994; 309: 11–5).

Άλλες αιτίεςΗ ιατρική επικεντρώνεται στα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, των LDL και HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτε-ΐνη, «καλή» χοληστερόλη) ως τις κύρι-ες αιτίες των καρδιοπαθειών. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και άλλες αιτίες που μπορεί να είναι εξίσου σημαντικές και αποδεικνύουν ότι τελικά οι καρδιαγ-γειακές παθήσεις είναι μια φλεγμονώ-δης διαδικασία.-Η αντιδρώσα πρωτεΐνη C: Αν οι καρδιακές παθήσεις είναι ασθένειες που προκαλούνται από τη συσσώρευ-ση λιπιδίων, όπως υποστηρίζει και η παραπάνω υπόθεση σχετικά με τη χο-ληστερόλη, τότε τα επίπεδα της πρω-τεΐνης C δεν μπορούν να προβλέψουν μελλοντικά καρδιακά προβλήματα— αν και τελικά μπορούν. Η πρωτεΐνη C αποτελεί αιτία αυξημένης φλεγμονής και έχει αποδειχτεί ότι είναι ένας εξαι-ρετικά ακριβής προάγγελος εμφραγ-μάτων, διαβήτη, καρδιακών προσβο-λών και θανάτων από καρδιαγγει-ακές παθήσεις (J Periodontol, 2008; 79: 1544–51). Οι στατίνες φαίνεται να έχουν, χωρίς να το επιδιώκουν, το πλε-ονέκτημα της μείωσης των επιπέδων της πρωτεΐνης C και ασθενείς με χα-

Η ιατρική και οι φαρ-μακοβιομηχανίες προ-τιμούν να αγνοούν τα συνεχώς αυξανόμενα

στοιχεία που φέρνει στο φως η έρευνα και υπο-στηρίζουν ότι κάποιοι περιβαλλοντικοί παρά-γοντες αποτελούν τους

καταλύτες σε πολλές περιπτώσεις καρδιαγ-γειακών παθήσεων, ότι οι παθήσεις αυτές, ίσως είναι φλεγμονώδεις και

όχι αποτέλεσμα της συσσώρευσης λίπους

και ότι η διατροφή παίζει ρόλο-κλειδί τόσο στην ανάπτυξη κάποιας καρ-διοπάθειας, όσο και στη

θεραπείας της.

Page 19: SAFE τεύχος 9

SAFE 19

μηλά επίπεδα μπορούν και αναρρώνουν γρηγορότερα μετά από μία καρδιακή προσβολή— ακόμα και όταν οι στατίνες δε μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης. (N Engl J Med, 2005; 352: 20–8). -Ινωδογόνο: Είναι μια άλλη πρωτεΐνη που αποτελεί αιτία αυξημένης φλεγμονής. Το ινωδογόνο στο αίμα είναι ένας σημαντικός δείκτης καρδιακών παθήσεων και όσοι το έχουν σε υψηλά επίπεδα, έχουν και έξι φορές περισσότε-ρες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακές παθή-σεις. Αντιθέτως, άτομα με χαμηλά επίπεδα ινωδογόνου σπάνια αναπτύσσουν καρδιοπάθειες, ακόμα και όταν τα επίπεδα της LDL είναι υψηλά.(Arterioscler Thromb, 1994; 14: 54–9).-Ομοκυστεΐνη: Το συγκεκριμένο αμινοξύ υπάρχει ως υποπροϊόν της κανονικής διάσπασης των πρωτεϊνών στο σώμα. Είναι προάγγελος αρτηριοπαθειών και καρ-διακών προσβολών και τα υψηλά επίπεδα αυτού, θα αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο ακόμα και όταν η χο-ληστερόλη είναι κανονική ή και χαμηλή (Eur J Cardiovasc Prev Rehabil, 2009; epub: March 16). Μάλιστα, τα αυξημέ-να επίπεδα ομοκυστεΐνης μπορούν να τετραπλασιάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων (N Engl J Med, 1997; 337: 230–6). Η μεγαλύτερη καρδιολο-γική έρευνα που πραγματοποιήθηκε ποτέ, η αμερικανι-κή καρδιολογική μελέτη «Framingham» αποκάλυψε ότι όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ομοκυστεΐνης, τόσο με-γαλύτερος είναι και ο βαθμός στένωσης των καρωτίδων αρτηριών.(N Engl J Med, 1995; 332: 286–91).

Τοξικά αίτιαΟλοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στο φως, τα οποία στηρίζουν την άποψη ότι ακόμα και περιβαλ-λοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν να παίζουν κύριο ρόλο στην εμφάνιση καρδιακών παθήσεων. Αυτό είναι κάτι που η ιατρική, βέβαια, αγνοεί. Πέρα από τους πλέον καθιερωμένους παράγοντες όπως είναι το κάπνισμα, ο διαβήτης, το άγχος και η λαιμαργία, τα καρδιακά προ-βλήματα θα μπορούσαν να προκαλούνται και από περι-βαλλοντικούς ρυπαντές και τοξικές ουσίες, όπως είναι τα βαρέα μέταλλα, τα διαλυτικά και το ΒΡΑ (δισφαινόλη Α).-Μόλυβδος: Έκθεση ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα μολύ-βδου, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της αρτηριακής πί-εσης (J Toxicol Environ Health 1994; 43: 419–40). Οι περισ-σότεροι από εμάς εκτιθέμεθα σε μόλυβδο όταν πίνουμε νερό που έχει περάσει μέσα από παλιούς αγωγούς, όταν καταναλώνουμε τροφές που έχουν τοποθετηθεί σε πα-λιά κεραμικά πιάτα, όταν τον εισπνέουμε από τον αέρα και τέλος από τις βαφές μαλλιών και τα καλλυντικά. -Υδράργυρος: Ένα από τα όργανα που χτυπάει κατά κύριο λόγο ο μεθυλοϋδράργυρος είναι η καρδιά και μία από τις κυριότερες πηγές του είναι τα ψάρια που κολυ-μπούν σε μολυσμένα νερά. Μάλιστα, μια μελέτη κατάφε-ρε να αποδείξει τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης ψα-

Safe Focus

Page 20: SAFE τεύχος 9

20 SAFE

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

ριών και των καρδιακών προσβολών καθώς και της καρδιαγγειακής νόσου (Nutr Rev, 2004; 62: 68–72).-Αρσενικό: Το χημικό αυτό στοιχείο αποτελεί αιτία εμφράγματος, στεφα-νιαίας νόσου και αθηροσκλήρωσης ή σκλήρυνσης των αρτηριών (Am J Epidemiol, 2005; 162: 1037–49). Υπάρ-χει στο νερό που πίνουμε, τις τροφές (κυρίως κοτόπουλο), τα εντομοκτόνα, τα επεξεργασμένα ξύλα, τα φάρμακα και το γυαλί.-Δισφαινόλη Α: Αυξημένα επίπεδα ΒΡΑ οδηγούν σε στηθάγχη, καρδια-κή προσβολή και στεφανιαία νόσο (JAMA, 2008; 300: 1303–10). Το οργα-νικό σύνθετο χρησιμοποιείται στα πλαστικά μπουκάλια, την εσωτερική επένδυση κονσερβών και τα οδοντικά σφραγίσματα.-Διαλυτικά: Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αρρυθμίες ή αστάθεια στο ρυθμό της καρδιάς (Rom WN, ed. Environmental and Occu-pational Medicine, 2η έκδοση, Βοστώνη: Little, Brown & Co. 1992). Υπάρχουν σε βαφές μαλλιών, μπογιές, καλλυντικά, προϊόντα καθαρισμού, βιομηχανικά χημικά, χημικά στεγνού καθαρισμού, πετρελαιοειδή και χρώματα.

Θρεπτικά στοιχείαΕλλείψεις σε θρεπτικά στοιχεία μπο-ρεί να αποτελούν άμεσα την αιτία μιας καρδιοπάθειας ή το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που μπορεί να οδη-γήσει σε αυτή. Σε κάθε μια από τις δύο περιπτώσεις, η διόρθωση αυτής της έλλειψης μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αναίρεση του κινδύνου εμ-φάνισης της πάθησης— ή ακόμα και της ίδιας της πάθησης.-Βιταμίνες της ομάδας Β: Οι βιταμί-νες Β6, Β12 και το φολικό οξύ αποτελούν σημαντικές θρεπτικές ουσίες για μια υγιή καρδιά. Σε κάποια μελέτη βρέθη-κε ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιο-πάθειας μειώθηκε κατά τα δύο τρίτα, σε όσους έπαιρναν συμπληρώματα των συγκεκριμένων βιταμινών (Irish J Med Sci, 1995; 164 Suppl 15: 51A). Σε μία άλλη μελέτη ακούσια ανακαλύ-φθηκε ότι �000 ασθενείς με σύνδρομο

του καρπιαίου σωλήνα που έπαιρναν βιταμίνη Β6 κατά τη θεραπεία τους, κινδύνευαν κατά 75% λιγότερο από ξαφνική καρδιακή προσβολή και ισχαιμία μετά από πέντε χρόνια αγω-γής (Res Commun Mol Pathol Pharma-col, 1995; 89: 208–20).

-Χρώμιο: Αυτό το σημαντικό ιχνο-στοιχείο δύσκολα βρίσκεται σε μια συνηθισμένη διατροφή καθώς αφαι-ρείται μετά από επεξεργασία από τις περισσότερες τροφές που φτάνουν στον καταναλωτή. Η σημασία του για μια καλή υγεία αναφέρθηκε σε μια μελέτη για ασθενείς με στεφανιαία νόσο, όλοι εκ των οποίων είχαν χα-μηλά επίπεδα σε χρώμιο (Am Heart J, 1980; 99: 604–6). Συμπληρώματα χρω-μίου βοηθούν εκτός των άλλων και στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, που συ-χνά οδηγούν σε καρδιαγγειακή νόσο (Diabetes, 1997; 46: 1786–91). -Μαγνήσιο: Πρόκειται για ένα άλλο ιχνοστοιχείο που έχει αφαιρεθεί μέσω επεξεργασίας από τη δυτική διατρο-φή και άτομα με έλλειψη σε αυτό, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής πάθησης (Magnes Bull, 1981; 3: 165–77).

-Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Ενώ οι στατί-νες προσπαθούν να μειώσουν τα επί-πεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης, τα συμπληρώματα από ιχθυέλαιο αυ-ξάνουν την «καλή» HDL χοληστερόλη. Σε κάποια μελέτη, τα συμπληρώματα με Ω-� ήταν πολύ καλύτερα από τη στατίνη Crestor (ροσουβαστατίνη) στην παρεμπόδιση χρόνιων καρδια-κών παθήσεων(Time Magazine, Au-gust 31, 2008).-Ναττοκινάση: Πρόκειται για ένα έν-ζυμο που προέρχεται από τη ζύμωση συγκεκριμένης ποικιλίας σπόρων της σόγιας και έχει αποδειχτεί ότι ενισχύ-ει την καλή υγεία της καρδιάς. Σε μια δοκιμασία, η ναττοκινάση κατάφερε να μειώσει και τη συστολική αλλά και τη διαστολική πίεση σε ασθενείς με υπέρταση στα πρώτα της στάδια (Hy-pertens Res, 2008; 31: 1583–8). Επίσης δοκιμάστηκε και σε 20� ταξιδιώτες μετά από μακράς διάρκειας πτήση (7-8 ώρες), οι οποίοι είχαν αυξημέ-νο κίνδυνο εμφάνισης εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης. Παρόλα αυτά, κανείς από όσους είχαν πάρει ναττο-κινάση δεν παρουσίασε θρόμβωση σε αντίθεση με το 5,�% εκείνων στους οποίους χορηγήθηκε κάποιο εικονικό φάρμακο (π.χ. ζαχαρίνη)(Angiology, 2003; 54: 531–9).-Σερραπεπτάση: Αν όντως η καρδι-αγγειακή νόσος είναι μια φλεγμονώ-δης πάθηση, το συγκεκριμένο ένζυμο (που προέρχεται από το βακτήριο Serratia) θα μπορούσε να παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμησή της. Αν και η έρευνα πάνω στις ιδιό-τητα της σερραπεπτάσης ως μέσο θεραπείας καρδιοπαθειών είναι περι-ορισμένη, ο αντιφλεγμονώδης χαρα-κτήρας της έχει καταγραφεί σε αρκε-τές μελέτες. Βοήθησε πολύ σε περι-πτώσεις μετεγχειρητικών οιδημάτων και πόνων (Int J Oral Maxillofac Surg, 2008; 37: 264–8), καθώς και στη θερα-πεία καταστάσεων που σχετίζονται με φλεγμονές όπως διαταραχές σε αυτιά, μύτη και λαιμό (J Int Med Res, 1990; 18: 379–88), σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα (J Assoc Physicians India, 1999; 47: 1170–2) και μυοσκελετικούς τραυ-

Page 21: SAFE τεύχος 9
Page 22: SAFE τεύχος 9

22 SAFE

Safe Focus: Καρδιοπάθειες: Αίτια και αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις

Μια νέα μελέτη ενίσχυσε την υποψία ότι η μό-λυνση της ατμόσφαιρας αποτελεί μια ακόμα

κύρια αιτία καρδιακών προβλημάτων. Σαράντα υγιείς εθελοντές εκτέθηκαν σε μολυσμένο αέρα μετά από προτροπή ερευνητών και έτσι ανακα-λύφθηκε ότι ο καπνός του τσιγάρου και το λάδι μαγειρέματος μπορούν να αλλάξουν τον αέρα που αναπνέουμε, να αυξήσουν την αρτηριακή πί-εση και να αλλάξουν το ρυθμό της καρδιάς ακόμα και μετά από σύντομη έκθεση. Τα αποτελέσματα ήταν δραματικά παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα έκθεσης ήταν πολύ χαμηλά, ανέφεραν οι ερευ-νητές από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκυ στην ετήσια συνέλευση της Αμερικανικής Κοινότητας Φυσιολογίας, που διεξήχθη στη Νέα Ορλεάνη τον Απρίλιο του 2009. Ο καπνός του τσιγάρου, ειδικά, περιέχει χαμηλά επίπεδα καδμίου, ενός πολύ τοξικού μετάλλου και της ανόργανης— και πιο τοξικής— μορφής αρσε-νικού. Ακόμα και το παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης στους μη καπνιστές (Am J Epidemiol, 2005; 162: 1037–49). Ο ίδιος ο αέρας περιέχει ένα μίγμα χημικών ουσιών, βαρέων με-τάλλων, διαλυτικών, πολυκυκλικών υδρογοναν-θράκων, εντομοκτόνων και όζοντος. Όλα αυτά προέρχονται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, τα καύσιμα, τα εντομοκτόνα, τα βιομηχανικά από-βλητα και τα εργοστάσια. Όλες οι μορφές ατμο-σφαιρικής ρύπανσης σχετίζονται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, εγκεφαλικά, καρδιακές προσβο-λές, θρομβώσεις του αίματος και σκλήρυνση των αρτηριών (Rev Environ Health, 2007; 22: 115–37). Τέλος, ο αέρας που αναπνέουμε περιέχει αιωρού-μενα σωματίδια, ένα μίγμα σωματιδίων και υγρών σταγονιδίων. Αποτελούν ένα μίγμα οξέων, όπως νιτρικά και θειικά, οργανικών ενώσεων, μετάλλων και σωματιδίων σκόνης και εδάφους. Τα αιωρού-μενα σωματίδια μπορούν να επηρεάσουν καρδιά και πνεύμονες και να προκαλέσουν σοβαρά προ-βλήματα υγείας (www.epa.gov/air/ particlepollu-tion/). Επίσης μπορούν να επιδεινώσουν την κα-τάσταση υγείας εκείνων που έχουν ήδη προβλή-ματα με την καρδιά τους και εκείνων που έχουν αυξημένους τους δείκτες φλεγμονής (Environ Health Perspect, 2006; 114: 992–8).

Κάτι πλανάται στην ατμόσφαιρα...ματισμούς (Fortschr Med, 1989; 107: 67–8).-Βρομελίνη: Πρόκειται για ένα ακόμα ένζυμο (προέρχε-ται από τον ανανά) με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, για το οποίο έχουν γίνει πολυάριθμες μελέτες σχετικά με την απο-τελεσματικότητά του στη θεραπεία καρδιακών παθήσεων. Έχει παρόμοια πλεονεκτήματα με την ασπιρίνη αλλά δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος αιμορραγίας. Μειώνει τον αριθ-μό και τη συγκέντρωση αιμοπεταλίων, δηλαδή τη μάζα που δημιουργούν όταν «κολλούν» το ένα πάνω στο άλλο (Plate-lets, 2006; 17: 37–41; Experientia, 1972; 28: 844–5), και μπο-ρεί επίσης να μειώσει και την εμφάνιση στηθάγχης (Acta Med Empirica, 1978; 5: 274–8). Η βρομελίνη μπορεί να έχει θετική επίδραση ακόμα και σε βλάβη στα νεφρά εξαιτίας υπέρτασης— βέβαια μέχρι στιγμής το έχουμε διαπιστώσει μόνο σε ποντίκια, οπότε δεν είναι σίγουρο ότι ισχύει και για τους ανθρώπους (Am J Nephrol, 1998; 18: 570–6).

ΣυνοψίζονταςΠαρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που ξοδεύονται για τις στατίνες, τις τροφές χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και την εκπαίδευση σε θέματα υγείας, οι καρδιακές παθή-σεις παραμένουν η κυριότερη αιτία θανάτων στη δύση. Οι ειδικοί στον τομέα της υγείας παρηγορούνται από το γεγο-νός ότι ο αριθμός θανάτων από καρδιοπάθειες μειώνεται, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί το �0% του συνόλου θανά-των. Η ιατρική έχει τέτοια εμμονή με τη θεωρία ότι η αυ-ξημένη χοληστερόλη είναι και η αιτία για τις παθήσεις της καρδιάς— όταν στην πραγματικότητα, κάνει αποδεδειγ-μένα περισσότερο καλό, παρά κακό— που έχει τυφλωθεί και δε μπορεί να εντοπίσει άλλες αιτίες της καρδιαγγειακής νόσου. Για παράδειγμα, υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους διαταραχές είναι αποτέλεσμα μιας φλεγμονώδους διαδικασίας και ότι η χοληστερόλη αποτελεί πρόβλημα μόνο όταν φτάνει σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, πολύ πιο πάνω από αυτά που θε-ωρούνται επικίνδυνα σήμερα. Επιπλέον, η ιατρική πρέπει να συνυπολογίσει και τους περι-βαλλοντικούς παράγοντες και να ανακαλύψει άλλους τρό-πους για να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προκλήσεις. Μάλιστα, η καρδιακή νόσος αποτελεί ένα ακόμη παρά-δειγμα ότι η ιατρική βαδίζει τυφλά στο δρόμο των φαρ-μακευτικών χωρίς να μπορεί να κοιτάξει πουθενά αλλού γύρω της.

Page 23: SAFE τεύχος 9
Page 24: SAFE τεύχος 9

2� SAFE

Safe Health / Σοφία Παπαδοπούλου, Χημικός, Πρόεδρος Ayurveda Hellas A.E. , σε συνεργασία με το το R&D της Himalaya Drug Co

Η αμηνόρροια στις γυναίκες είναι η κατάσταση κατά την οποία δεν εμφανίζεται η έμ-

μηνος ρύση. Μετά από την ηλικία των 12 – 1� ετών και έως τα �5 – 50 έτη, σχεδόν κάθε μήνα εκκρίνεται από τον κόλπο «αίμα» το οποίο σταματά μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για μια ορισμένη περίοδο κατά την διάρκεια του θηλασμού. Οι εκ-κρίσεις αυτές αναστέλλονται επίσης μετά την εμμηνόπαυση και κατά την «λανθάνουσα περίοδο». Με εξαίρεση αυτές τις φυσιολογικές καταστάσεις κατά τις οποίες δεν εμφανίζεται εμμη-νορρυσία, οποιαδήποτε άλλη κατά-σταση ονομάζεται «Αμηνόρροια» και μπορεί να είναι σχετική ή απόλυτη. Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνε-ται έμμηνος ροή πολύ μικρότερη ως προς την ποσότητα ενώ στην δεύτερη περίπτωση παρατηρείται παντελής απουσία της εμμήνου ρύσης.

Αιτίες της ΑμηνόρροιαςΑλλαγές στο περιβάλλον, ψυχικό σοκ και φόβος εγκυμοσύνης, μολυ-σματικές ή λοιμώδεις ασθένειες, πα-θήσεις εξασθένισης όπως χλώρωση στα νεαρά κορίτσια, διαταραχή στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, μορφινισμός και αλκοολισμός, εντατι-κή άσκηση και έκθεση στο κρύο κατά τη διάρκεια της καταμήνιας περιόδου, υπερβολικά μεγάλη διάρκεια γαλουχί-ας (όταν ο θηλασμός στις γυναίκες συ-νεχίζει για περισσότερους από � μή-νες) είναι μερικές από τις κύριες αιτίες που ευθύνονται για την αμηνόρροια. Παράλληλα με όλα αυτά, η εκ γενετής απουσία γεννητικών οργάνων (μήτρα και ωοθήκες), η ατρησία του τραχή-λου της μήτρας, νεοπλάσματα στην κάτω γεννητική οδό, ατρησία υμένα, κολπικό διάφραγμα, απουσία (λόγω εξαγωγής) ή υπό ανάπτυξη μήτρα και

ωοθήκες, κ.λπ. είναι επίσης παράγο-ντες που προκαλούν αμηνόρροια.

Αμηνόρροια - ΣυμπτώματαΠαράλληλα με την απουσία της εμμη-νορρυσίας, εμφανίζονται όλα ή μερι-κά από τα συμπτώματα: πονοκέφα-λος, βάρος στην περιοχή της λεκάνης, πόνος στην λεκάνη και στην πλάτη, ταχυπαλμία, έξαψη στο πρόσωπο, ίλιγγος που μπορεί να διαρκέσει από λίγες ώρες έως αρκετές ημέρες.

Θεραπεία της ΑμηνόρροιαςΗ θεραπεία της αμηνόρροιας είναι κυρίως υποστηρικτική και έχει να κά-νει άμεσα με έναν υγιή τρόπο ζωής. Η αμηνόρροια που οφείλεται σε πι-θανή αλλαγή του περιβάλλοντος ή της εργασίας καθώς και σε νευρικές διαταραχές δεν απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση. Όταν οφείλεται σε πα-θητική συμφόρηση (υπεραιμία) λόγω «κρυολογήματος» τότε πρέπει να κά-νετε θερμά μπάνια (ατμόλουτρα) και να ακολουθεί μια περίοδος ξεκούρα-σης. Ευεργετική είναι επίσης η κατα-νάλωση ζεστού γάλακτος μαζί με λίγο «Saffron» πριν τον ύπνο και τουλάχι-στον για 2 εβδομάδες.Σε περίπτωση αναιμίας και κακής δι-ατροφής, θα πρέπει να βγαίνετε στον καθαρό αέρα, να ακολουθήσετε μια θρεπτική διατροφή και να ξεκουρά-ζεστε. Ασκήσεις σε ανοικτούς χώρους όπως κολύμβηση, ιππασία κ.λπ. μπο-ρεί να βοηθήσουν αρκετά. Ανάλογα με τις συμβουλές του γιατρού σας, μετά από κάθε γεύμα θα πρέπει να λαμβάνετε χάπια σιδήρου.Η δυσκοιλιότητα η οποία συνοδεύει συνήθως την αναιμία μπορεί να θερα-πευτεί εάν ακολουθήσετε μια δίαιτα πλούσια σε πίτουρο σε συνδυασμό με καθαρτικά έλαια και υποκλυσμό. Η κατανάλωση σπόρων spolax ή κα-

στορέλαιου σε μικρές ποσότητες πριν τον ύπνο είναι το καλύτερο και ασφαλέστερο καθαρκτικό. Πολύ χα-ρακτηριστικά αγιουρβεδικά βότανα για τη δυσκοιλιότητα είναι το Triphala (Terminalia Bellirica) και το Haritaki (Terminalia Chebula).Η Αγιουρβέδα περιλαμβάνει πολλές θεραπείες για την αντιμετώπιση της αμηνόρροιας. Μερικές από τις πιο ασφαλείς και απλές θεραπείες είναι:(1) Τα μικρά μπουμπούκια των λου-λουδιών του φυτού Calotropis pro-cera τηγανισμένα σε έλαιο σιναπιού (μουστάρδας). Παίρνετε ένα μόνο τέτοιο τηγανισμένο ανθό καθημερινά για 7 ημέρες.(2) Η κατανάλωση 2 γρ. σκόνης από ραπανάκια και καρότα αντίστοιχα μαζί με 2 γρ. σκόνης Τριγωνέλλας (συ-νολικά 6 γρ. σκόνη) επαναφέρει την εμμηνορρυσία. Το μίγμα πρέπει να το λαμβάνετε για μία σχεδόν εβδομάδα.(�) Η εισαγωγή ενός μίγματος από έλαιο σιναπιού (μουστάρδας) και χυ-μού λεμονιού μέσα στον κόλπο επα-ναφέρει την εμμηνορρυσία.Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά βότα-να για την ομαλή εμμηνορρυσία, είναι το Shatavari (Asparagus Racemosus).

Τέλος, ένα σημείο που πρέπει να το-νίσουμε είναι ότι η αμηνόρροια δεν είναι ασθένεια αλλά ένα σύμπτωμα από μια σειρά γενικών ή τοπικών δια-ταραχών και άρα πρέπει να αντιμετω-πίζεται μάλλον σαν ένδειξη κάποιας διαταραχής παρά σαν ξεχωριστή πα-θολογική ασθένεια. Για παράδειγμα, η αμηνόρροια στα νεαρά κορίτσια είναι συχνά η πρώτη ένδειξη της αρχής της φυματίωσης.Ωστόσο, εάν η αμηνόρροια δεν θερα-πευτεί με τις παραπάνω απλές θερα-πείες, είναι σκόπιμο να απευθυνθείτε αμέσως στο γιατρό σας.

Η απουσία περιόδων κατά τα αναπαραγωγικά χρόνια μιας γυναίκας μπορεί να αποτελέσει αιτία ανησυχίας εάν η γυναίκα δεν είναι έγκυος ή δεν θηλάζει.

Αμηνόρροια - Aίτια και θεραπεία

Page 25: SAFE τεύχος 9
Page 26: SAFE τεύχος 9

26 SAFE

Safe Περιβάλλον

Είτε επιλέξετε να κάνετε διακοπές στο σπίτι σας, είτε κάπου αλλού αυτό το καλοκαίρι, πιθανότατα

θα εφοδιαστείτε με άφθονο εντομοα-πωθητικό για να προστατευτείτε από τα τσιμπήματα. Το δραστικό συστατικό στα περισσό-τερα εντομοαπωθητικά είναι το DEET (N,N-diethyl-meta-tolua-mide), μία ουσία που προστατεύει από κουνού-πια και έντομα για περισσότερο από μισό αιώνα. Όμως, αν και το DEET εί-ναι αποτελεσματικό, υπάρχουν ανη-συχίες για τη χρήση του, ιδιαίτερα στα παιδιά. Οι μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να προκαλέσει μια σειρά ανε-πιθύμητων αντιδράσεων στην υγεία, από αλλεργικές αντιδράσεις μέχρι και μόνιμες νευρολογικές βλάβες.

Τα μειονεκτήματα του DEETΤο DEET είναι ένα εντομοαπωθητικό που προορίζεται για εφαρμογή κα-

τευθείαν στο δέρμα για να απωθεί- και όχι να σκοτώνει - έντομα. Βρίσκε-ται σε διαφορετικές συγκεντρώσεις σε πολλά προϊόντα, που περιλαμβά-νουν αεροζόλ, σπρέι αντλίας, λοσιόν, μαντήλια μιας χρήσης, roll-ons και άλλα. Χρησιμοποιείται από περίπου 200 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, παρά την μακρά και εκτε-ταμένη χρήση του, το πώς ακριβώς λειτουργεί το DEET δεν είναι ακόμη σαφές. Μια από τις πιο απλές θεωρίες είναι ότι στα έντομα δεν αρέσει η μυ-ρωδιά, έτσι το αποφεύγουν (Proc Natl Acad Sci U S A, 2008; 105: 13598–603). Ωστόσο, αυτό που είναι δυσάρεστο για τα έντομα μπορεί να είναι επικίν-δυνο για τον άνθρωπο. Είναι προφανές ότι το DEET απορρο-φάται από το δέρμα και περνά στο αίμα. Σύμφωνα με μια αναφορά, μετά από έξι ώρες, 9-56 τοις εκατό της δό-

σης θα περάσει στο κυκλοφορικό σύ-στημα του σώματος (CMAJ, 2003; 169: 209–12). Για το λόγο αυτό, δεν προκαλεί έκπλη-ξη το γεγονός ότι η τοπική εφαρμογή του DEET έχει συνδεθεί με μια σειρά από αντιδράσεις και παρενέργειες, και μάλιστα τα παιδιά φαίνεται να εί-ναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Το 2001, σε μια αναφορά από ερευ-νητές του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία στην Αθήνα, εντοπίστηκαν 17 εκθέσεις του DEET που αφορούν εγκεφαλοπάθεια (δυσλειτουργία εγκέφαλου) σε παιδιά. Το πιο κοινό σύμπτωμα ήταν επιληπτικές κρίσεις, που παρατηρήθηκαν στο 72 τοις εκα-τό των περιπτώσεων, και αυτό ήταν πιο πιθανό να συμβεί όταν το DEET εφαρμοζόταν απευθείας στο δέρμα. Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και μικρή έκθεση σε χαμηλά επίπεδα DEET μπορεί να προκαλέσει

Καταπολεμήστε τα τσιμπήματα των εντόμων με ασφάλεια

Εντομοαπωθητικά

Τα τσιμπήματα των εντόμων μπορούν να μετατρέψουν τις διακοπές των ονείρων σας σε εφιάλτη. Αλλά η συνηθισμένη μέθοδος προστασίας –τα εντομοκτόνα - έχουν συνδεθεί με σοβαρές παρενέργειες, που συμπεριλαμβάνουν δερματικές αντιδράσεις, εγκεφαλικές βλάβες, ακόμα και καρκίνο.

/ Γράφει η Joanna Evans- WDDTY

[Ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις]

Page 27: SAFE τεύχος 9

SAFE 27

Safe Περιβάλλον

σοβαρές παρενέργειες. Σε ένα αγόρι 18 μηνών, για παράδειγμα, εμφανί-στηκαν αναπνευστικά προβλήματα και κρίσεις μετά από μια σύντομη μόνο έκθεση σε ένα προϊόν που περι-είχε μόλις 17,6 τοις εκατό DEET. Η έκ-θεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα απωθητικά που περιέχουν DEET δεν είναι ασφαλή όταν εφαρμόζονται στο παιδικό δέρμα» (Hum Exp Toxicol, 2001; 20: 8–14). Στους ενήλικες, εκτός από αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις όπως ερυ-θρότητα, κνησμό, κάψιμο, φουσκάλες και, μερικές φορές, σημάδια (Arch Der-matol, 1982; 118: 582–3; CMAJ, 2003; 169: 209–12), η τοπική εφαρμογή του DEET έχει επίσης σχετιστεί με μανιακή ψύχωση, καρδιαγγειακή τοξικότητα, επιπτώσεις στην αναπαραγωγή ακό-μη και θάνατο (J Am Mosq Control As-soc, 1998; 14: 12–27; Int J Toxicol, 2002; 21: 341–52). Έχει μάλιστα εμπλακεί, μαζί με άλλες χημικές ουσίες, σύν-δρομο δυσλειτουργίας του νευρικού συστήματος που παρουσιάστηκε σε βετεράνους από τον Πόλεμο του Κόλ-που (JAMA, 1997; 277: 231–7). Η τοξικότητα του χημικού αυτού προ-κύπτει από τις εκθέσεις για περιπτώ-σεις κατάποσης DEET. Μία έκθεση πε-ριγράφει πέντε περιπτώσεις κατά τις οποίες εμφανίστηκε υπόταση (υπερ-βολικά χαμηλή αρτηριακή πίεση), κρί-σεις και κώμα μέσα σε μια ώρα από την κατάποση μεγάλων ποσοτήτων DEET. Παρά το γεγονός ότι τρεις από τους ασθενείς ανάρρωσαν, δύο από αυτούς έχασαν τη ζωή τους (JAMA, 1987; 258: 1509–11).

Στοιχεία από μελέτες σε ζώαΌπως ήταν αναμενόμενο, μεγάλο μέρος των αποδεικτικών στοιχείων εναντίον του DEET προέρχεται από μεμονωμένες αναφορές περιστατι-κών και όχι μελέτες μεγάλης κλίμα-κας. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αδιαμ-φισβήτητα στοιχεία από μελέτες σε ζώα που ενισχύουν το γεγονός ότι το DEET μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες. Μοχάμεντ Αμπού-Ντόνια και οι συ-

νάδελφοί του στο Ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Ντιούκ, στο Ντέρ-χαμ της βόρειας Καρολίνα, έχει κάνει πολλές μελέτες σε ποντίκια και διαπί-στωσε ότι η συχνή και παρατεταμένη εφαρμογή DEET προκαλεί καταστρο-φή των νευρώνων στα τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση των μυών, τη μάθηση, τη μνήμη και τη συγκέντρωση (Exp Neurol, 2001; 172: 153–71). Επιπλέον, τα ποντίκια που έλαβαν το ισοδύναμο του μέσου όρου της αν-θρώπινης δόσης DEET (�0mg / kg βά-ρους σώματος) αντέδρασαν πολύ χει-ρότερα από ό,τι τα ποντίκια ελέγχου

όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με συν-θήκες που απαιτούν έλεγχο των μυών, δύναμη και συντονισμό (J Toxicol Envi-ron Health A, 2001; 62: 523–41). Αν και τα ευρήματα μπορεί να μην ισχύουν και για τους ανθρώπους, οι συγκε-κριμένες αντιδράσεις είναι ανάλογες αυτών που αναφέρθηκαν και στους στρατιώτες μετά τη χρήση DEET στον Περσικό Πόλεμο του Κόλπου.Όπως δήλωσε ο Αμπού –Ντόνια, “Εάν χρησιμοποιηθεί με φειδώ, όχι συχνά και από μόνο του, το DEET μπορεί να μην έχει αρνητικές επιπτώσεις... Αλλά συχνή και βαριά χρήση... ιδιαίτερα σε συνδυασμό με άλλες χημικές ουσίες ή φάρμακα, θα μπορούσε να προκα-λέσει προβλήματα στον εγκέφαλο σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού” (www.dukehealth.org/HealthLibrary/ News/5500). Πράγματι, ορισμένες χημικές ουσίες

- συμπεριλαμβανομένων και των άλ-λων γεωργικών φαρμάκων, π.χ. μαλά-θειον και η περμεθρίνη, έχουν βρεθεί να επιδρούν σε συνδυασμό με το DEET, προκαλώντας ακόμα μεγαλύ-τερες παρενέργειες από ότι το DEET μόνο του (J Toxicol Environ Health A, 2004; 67: 331–56). Ιδιαίτερες ανησυχίες δημιουργεί και η οξυβενζόνη, μια χημική ουσία που λειτουργεί ως προστατευτική ασπίδα από τον ήλιο και συχνά χρησιμοποιεί-ται σε συνδυασμό με το DEET σε ένα προϊόν που προσφέρει ταυτόχρονα και προστασία από τον ήλιο αλλά και από τα έντομα. Η έρευνα δείχνει ότι η οξυβενζόνη είναι ενισχυτής διαπερατότητας, με άλλα λόγια, βοηθά άλλες χημικές ουσίες να διαπεράσουν το δέρμα. Η έρευνα δείχνει ότι η οξυβενζόνη αυ-ξάνει τη διείσδυση— με άλλα λόγια, βοηθά άλλες χημικές ουσίες να εισχω-ρήσουν στο δέρμα. Όταν αναμιγνύε-ται με DEET, αυξάνει δραματικά την ποσότητα που απορροφάται από το δέρμα και περνάει στο αίμα και έτσι αυξάνει και τον κίνδυνο για παρενέρ-γειες (Toxicol Appl Pharmacol, 2007; 223: 187–94).

Ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις

Παρά αυτές τις ανησυχίες σχετικά με το DEET, κάποιοι ερευνητές εξακο-λουθούν να επιμένουν ότι οι παρε-νέργειες είναι σπάνιες και ότι, όταν χρησιμοποιείται σωστά, το DEET είναι απολύτως ασφαλές. Παρ ‘όλα αυτά, το DEET δεν είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσετε τα έντομα μακριά. Υπάρχει ένας πλήθος από πολύ λιγότερο επικίνδυνες ουσί-ες που χρησιμοποιούνται σήμερα για να απομακρύνουν τα κουνούπια και άλλα έντομα. Ένα από αυτά είναι το picaridin, γνω-στό και ως «icaridin», το οποίο χρη-σιμοποιείται στο εντομοαπωθητικό Autan και σε άλλα προϊόντα. Αυτή η σχετικά νέα ουσία φαίνεται να έχει παρόμοια ισχύ, αλλά είναι λιγότε-ρο ερεθιστική από το DEET (J Drugs

Page 28: SAFE τεύχος 9

28 SAFE

Safe Περιβάλλον

Dermatol, 2004; 3: 59–60). Φαίνεται, επίσης, να είναι σχετικά ασφαλής (βλ. www.epa.gov/opprd001/factsheets/picaridin.pdf). Ωστόσο, όπως το DEET, το picaridin είναι μια εντελώς συνθε-τική οργανική ένωση. Ένα πιο φυσικό προϊόν είναι τα αιθέ-ρια έλαια. Η σιτρονέλλα, που προέρχε-ται από το λεμονόχορτο (lemongrass - Cymbopogon nardus), είναι ένα κοινό συστατικό σε φυσικά ή φυτικά εντο-μοαπωθητικά. Οι μελέτες δείχνουν ότι είναι εκπληκτικά αποτελεσματικό, ιδίως για τα κουνούπια (Entomol Res, 2005; 35: 117-20). Ωστόσο, η σιτρονέλλα φαίνεται να έχει μικρότερη διάρκεια προστασίας από το DEET. Η δραστικότητά της εί-ναι πιθανώς μεγαλύτερη στα πρώτα �0 λεπτά μετά την εφαρμογή, αν και απαιτούνται συχνές επαναλήψεις για να αντισταθμίσουν το μικρής διάρκει-ας αποτέλεσμα (Ann Intern Med, 1998; 128: 931-40). Το έλαιο Ευκαλύπτου (από τον Eu-calyptus citriodora και Eucalyptus

globulus) είναι ένα άλλο φυσικό εντομοαπωθητικό που λειτουργεί για σχεδόν οκτώ ώρες. Έρευνα δείχνει ότι ορισμένα συστατικά του έλαιου ευκαλύπτου είναι τόσο αποτελεσμα-τικά όσο το DEET (J Am mosq Control Αssoc., 1996; 12: 243 - 6). Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ένα εντο-μοαπωθητικό βασισμένο στο έλαιο ευκαλύπτου ήταν κατά 99,5% αποτε-λεσματικό στην προστασία κατά της σκνίπας Culicoides impunctatus, ακό-μη και 8 με 10 ώρες μετά την εφαρ-μογή, ενώ το DEET ήταν 97% αποτε-λεσματικό (J Am mosq Control Αssoc., 1996; 12: 329-30). Άλλα εντομοαπωθητικά αιθέρια έλαια περιλαμβάνουν τα Νeem (Azadirachta indica), Τurmeric (curcuma longa, κουρκουμάς), Βασιλικός (Ocimum americanum) και Kaffir lime (Citrus hystrix) (Indian J Malariol, 1995; 32: 47–53; J Vector Ecol, 2001; 26: 76–82).Ωστόσο, τα αιθέρια έλαια μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε κάποιους ανθρώπους, έτσι πάντα

πρέπει να κάνετε μια δοκιμή πριν χρησιμοποιήσετε εντομοαπωθητικά με αιθέρια έλαια, και να αποφεύγετε τη μακροχρόνια χρήση τους. Το αι-θέριο έλαιο Ευκαλύπτου, ειδικότερα, θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προ-σοχή, καθώς η υπερδοσολογία είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει επι-ληπτικές κρίσεις (J Neurol, 1999; 2�6: 667–70). Για τα ευαίσθητα δέρματα, τα απωθη-τικά που βασίζονται στο έλαιο σόγιας μπορεί να είναι μια καλή λύση. Ένα διάλυμα έλαιου σόγιας 2 τοις εκα-τό ήταν σε θέση να παρέχει θέση να προστατέψει από τα τσιμπήματα των κουνουπιών για επτά ώρες κατά μέσο όρο (J Med Entomol, 2004; 41: 726-30).Εκτός από τη χρήση εντομοαπωθητι-κών, υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώ-σετε τις πιθανότητές σας να σας τσι-μπήσουν. Σε συνθήκες που τα κουνούπια απο-τελούν μεγάλο πρόβλημα, καλό είναι να φοράτε μακρυμάνικο πουκάμισο και παντελόνι και να έχετε καλυμμέ-νους τους αγκώνες και τα πέλματά σας. Επίσης βοηθάει πολύ να αποφεύ-γετε τα σκουρόχρωμα ρούχα καθώς και αποσμητικά, σαπούνια, λοσιόν και προϊόντα για μαλλιά με άρωμα λου-λουδιών, καθώς μπορεί να προσελκύ-σουν τα έντομα (Ann Intern Med 1998; 128: 931-40).Τέλος, οι κουνουπιέρες είναι χρήσι-μες, αν και τα διάκενα πρέπει να είναι μικρά και σε καλή κατάσταση, αλλιώς τα έντομα, θα μπορούν να περνούν από μέσα. Όταν τη χρησιμοποιείτε πάνω από το κρεβάτι, πρέπει να κα-ταλήγει στο πάτωμα ή να στερεώνε-ται κάτω από το στρώμα για να είναι αποτελεσματική. Βέβαια, μπορεί να σας τσιμπήσουν ακόμα και μέσα από τα διάκενα αν κοιμάστε σε επαφή με την κουνουπιέρα. Φέτος το Καλοκαίρι προτιμήστε τέ-τοιου είδους μέτρα προστασίας, τα οποία σε συνδυασμό με τη χρήση προϊόντων χωρίς DEET αποτελούν μια ασφαλέστερη μέθοδο για να αποφύ-γετε τα έντομα.

Ένα δραστικό συστατικό που πρέπει να προσέχετε είναι η περμεθρίνη (permethrin), η οποία χρησιμοποιείται σε ρούχα, παπούτσια, κουνουπι-

έρες και είδη κάμπινγκ για να σκοτώνει και να απομακρύνει τα έντομα.Η περμεθρίνη ανήκει σε μια ομάδα χημικών ουσιών που ονομάζονται «πυρεθροειδή», τα οποία είναι γνωστό ότι έχουν νευροτοξικές επιδράσεις (Toxicology, 2002; 171: 3–59). Με την κατάποση, η περμεθρίνη μπορεί να προκαλέσει ζάλη, κεφαλαλγία, θόλωση της όρασης, κώμα, σπασμούς και θάνατο (Toxicol Rev, 2005; 24: 93 - 106). Με την έκθεση μέσω του δέρματος, ωστόσο, εκτιμάται ότι είναι υπεύθυνη -τουλάχιστον εν μέρει- για ασθένειες που εμφανίστηκαν σε βετεράνους του πολέμου του Κόλπου (Toxicol Lett, 2002; 135: 61 - 71).Επίσης, υπάρχει η ανησυχία ότι η περμεθρίνη ίσως είναι καρκινογόνος. Σε μελέτες σε ζώα, η περμεθρίνη έχει βρεθεί ότι προκαλεί όγκους στους πνεύ-μονες και στο ήπαρ σε ποντίκια, εξωθώντας έτσι την Αμερικανική οργάνωση Προστασίας Περιβάλλοντος στην κατάταξη της περμεθρίνης στις «πιθανώς καρκινογόνες ουσίες για τον άνθρωπο», σε περιπτώση στοματικής χρήσης (www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/permethrin_fs.htm#health).Επιπλέον, μια πρόσφατη μελέτη που εξέτασε σχεδόν 50.000 άτομα που χρησιμοποιούσαν εντομοαπωθητικά στην Αϊόβα και τη Βόρεια Καρολίνα βρήκε ότι υπάρχει αυξημένος και στατιστικά σημαντικός κίνδυνος εμφάνι-σης πολλαπλού μυελώματος (καρκίνος του μυελού των οστών) στα άτομα με την μεγαλύτερη έκθεση στην περμεθρίνη (Environ Health Perspect, 2009; 117: 581-6). Αυτό δείχνει ότι δεν είναι απαραίτητο να προσληφθεί από το στόμα για να προκαλέσει καρκίνο.

Το μειoνέκτημα της Περμεθρίνης

Page 29: SAFE τεύχος 9
Page 30: SAFE τεύχος 9

�0 SAFE

Safe Διατροφή / Γράφει ο Βασίλης Φραντζολάς, Food Policy M.Sc, Εκπρόσωπος Δικτύου Καταναλωτών NutriSOS

Οι συμβουλές του Michael Pollan

για σωστή διατροφή

Ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Michael Pollan

μετά από τα δύο επιτυχημένα βιβλία του “The Omnivore’s Dilemma” και “In Defense of Food: An Eater’s Manifesto”

αποφάσισε να συμπυκνώσει σε πρόσφατο βιβλίο του 64 κανόνες- οδηγίες κάτω από

τον τίτλο “Food Rules - An eater’s manual”, μεταφέροντάς

μας εμπειρίες που έχει συγκεντρώσει σαν συγγραφέας

βιβλίων διατροφής.

Page 31: SAFE τεύχος 9

SAFE �1

Safe Διατροφή

Οι οδηγίες του Michael Pollan είναι πολύ απλές και αποτε-λούν τη ραχοκοκκαλιά των

κανόνων που πρέπει να έχει υπόψη του κάθε συνειδητοποιημένος κατα-ναλωτής που κάνει τις επιλογές του ανάμεσα στα 17.000 νέα (ναι, νέα...) προϊόντα που κυκλοφορούν κάθε χρόνο στα αμερικανικά καταστήματα διατροφής. Οι κανόνες αυτοί δεν είναι επιστημονικοί κανόνες αλλά μπορούν να χαρακτηριστούν σαν κανόνες πολι-τισμού και εμπειρικής γνώσης, που σε πολλές περιπτώσεις έχει αποδειχθεί ότι τελικά ταυτίζονται. Στο σημερινό άρθρο θα αναφερθούμε στους είκο-σι πιο σημαντικούς από αυτούς τους κανόνες - συμβουλές που μάς δίνει ο Michael Pollan.

Τι μπορώ να τρώω;Εδώ η έμφαση δίνεται στο να μάθου-με να ξεχωρίζουμε τι είναι το “πραγ-ματικό φαγητό” σε αντιδιαστολή με τα τρόφιμα που έχουν υποστεί υψηλή επεξεργασία και που κατακλύζουν σήμερα τα καταστήματα τροφίμων, αποτέλεσμα της μοντέρνας χημείας τροφίμων. Αποτελούνται κυρίως από γλυκόζη καλαμποκιού και γενετικά τροποποιημένη σόγια και καλό θα είναι να μάθουμε σιγά- σιγά να τα ξε-χωρίζουμε και να τα βγάζουμε από το καλάθι των αγορών μας. 1. Μην τρώτε τίποτα που η γιαγιά σας

δεν θα αναγνώριζε ότι πρόκειται για τροφή. Μία εξαιρετική συμβου-λή την οποία να θυμάστε πάντα όταν πάτε να αγοράσετε τρόφιμα! Για παράδειγμα, αν δίνατε στη γι-αγιά σας ή στη μητέρα της γιαγι-άς ένα κυπελλάκι με γιαούρτι και φρούτα (...επιδόρπιο γιαουρτιού) νομίζετε ότι θα το άνοιγε για να το φάει; Ή εάν της λέγατε να δοκιμά-σει μία μικρή μπάρα δημητριακών ποιά θα ήταν η αντίδραση της; Δεν είναι μόνο ότι όλες αυτές οι επεξερ-γασμένες τροφές περιέχουν πολλά πρόσθετα χημικά και παράγωγα γλυκόζης ή σόγιας˙ είναι ότι πε-ριέχουν πολύπλοκους νέους γευ-στικούς συνδυασμούς από κάτι το

γλυκό, το αλμυρό ή λιπαρό που ο άνθρωπος έχει γενικά την τάση να του αρέσουν, ενώ αποτελούν μία φτηνή και εύκολη λύση για τροφές που παρασκευάζονται αποκλειστι-κά σε εργαστήρια και μας γεμίζουν με άχρηστες άδειες θερμίδες.

2. Να αποφεύγετε τροφές που έχουν κάποιο είδος φυσικής, τεχνητής ή χημικής γλυκαντικής ουσίας σε ένα από τα � πρώτα στοιχεία που ανα-γράφονται στη λίστα των συστατι-κών. Και αυτό γιατί τα συστατικά σε κάθε συσκευασία αναγράφονται (κανονικά) με την σειρά περιεκτι-κότητάς τους και έτσι μπορούμε να ξέρουμε εάν συμμετέχουν και σε ποιό βαθμό.

�. Αποφεύγετε προϊόντα τα οποία ισχυρίζονται ότι προσφέρουν πα-ράλληλα και κάποιο είδος πρόσθε-του οφέλους για την υγεία (“health claims”). Κατά κανόνα τα προϊόντα αυτά είναι μεγάλης επεξεργασί-ας και το πιθανότερο είναι ότι στο τέλος μπορεί αντίθετα να αποδει-χθεί ότι κρύβουν πολλά αρνητικά στοιχεία για την υγεία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το πώς πλασαρίστηκαν στην αγορά οι μαργαρίνες πριν �0 έτη ως ένα υγιές υποκατάστατο του βουτύρου και τελικά βρέθηκε ότι κάνουν πολύ κακό στην υγεία εξαι-τίας των τρανς λιπαρών (υδρογο-νωμένων λιπαρών) που περιέχουν.

5. Αποφεύγετε τα τρόφιμα που γρά-φουν στη συσκευασία “light”, “χα-μηλών λιπαρών” ή “χωρίς λιπαρά”. Γιατί; Απλούστατα η θεωρία περί λίγων λιπαρών έχει προ πολλού αποδειχθεί ότι δεν προσφέρει τε-λικά κανένα πλεονέκτημα (μελέτες από το Χάρβαρντ έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι σε ισοθερμι-δικές δίαιτες τα αυξημένα λιπαρά δεν συνδέονται με κανένα από τα χρόνια νοσήματα του ανθρώπου. Επιπλέον, έτσι αναγκαστικά αυ-ξάνουμε την κατανάλωση από το άλλο μέλος της τριάδας των τρο-φών, τους υδατάνθρακες (το τρίτο μέλος είναι οι πρωτεΐνες) και σαν αποτέλεσμα οι επιπλέον υδατάν-

θρακες μεταβολιζόμενοι στο συ-κώτι μετατρέπονται και αυξάνουν την γλυκόζη στο αίμα, μία από τις βασικές αιτίες για την εξάπλωση του διαβήτη παγκοσμίως.

6. Ψωνίζετε από τους περιφερειακούς διαδρόμους των σουπερμάρκετ και αποφεύγετε να χαζεύετε τα ρά-φια στους κεντρικούς διαδρόμους. Στους περιφερειακούς διαδρόμους θα βρείτε όλα τα φρέσκα προϊόντα, λαχανικά, φρούτα, ψάρια, κρέατα, γαλακτοκομικά, ενώ στους κεντρι-κούς υπάρχουν αποκλειστικά όλα τα υψηλής επεξεργασίας τρόφιμα (μαργαρίνες, μπισκότα, γλυκά, ζυ-μαρικά, κονσέρβες, τσιπς, κλπ).

7. Καταναλώνετε κυρίως τρόφιμα τα οποία αποτελούνται από συστα-τικά τα οποία μπορείτε να φέρετε την εικόνα τους στο μυαλό σας και έτσι να τα φανταστείτε στη φυσική τους κατάσταση. Σε αντιδιαστολή, π.χ. διαβάστε τα συστατικά μιας σοκολάτας Mars ή από τα πατα-τάκια Ρringles. Ελάχιστα από αυτά μπορείτε να τα δείτε εκεί που μεγα-λώνουν ή στην φυσική τους μορ-φή, καθόσον το 90% είναι χημικά δημιουργήματα εργαστηρίων.

Τι τρόφιμα να προτιμώ;8. Tρώτε περισσότερες φυτικές τρο-

φές και από αυτές να προτιμάτε όσες έχουν φύλλα. Είναι γενικώς αποδεκτό από όλους πλέον τους επιστήμονες σε Ανατολή και Δύση ότι τα λαχανικά (πρωτίστως) και τα φρούτα με τις βιταμίνες, τις ίνες και τα αντιοξειδωτικά που περιέχουν αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας σε όλα τα χρόνια νοσήματα του ανθρώπου. Επίσης περιέχουν πολύ λιγότερες θερμίδες (εκτός από τους σπόρους και ξηρούς καρ-πούς) και χαρακτηρίζονται γενικά σαν τρόφιμα χαμηλής ενεργειακής πυκνότητας σε σύγκριση με άλλα τρόφιμα που κυριαρχούν σήμερα στη διατροφή μας.

9. Τρώτε κρέας μόνο σαν ένα φα-γητό “εκτάκτων περιπτώσεων”. Γίνετε και εσείς “flexitarian”, ένας

Page 32: SAFE τεύχος 9

�2 SAFE

Safe Διατροφή

νέος όρος που χαρακτηρίζει τα “άτομα που είναι χορτοφάγοι αλλά τρώνε περιστασιακά και κρέας” (βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Flexitarianism).

10. Τρώγοντας ό,τι «στέκεται στο ένα πόδι» (μανιτάρια και φυτικές τροφές) είναι καλύτερο από το να τρώτε ό,τι στέκεται στα δύο πόδια (πουλερικά), το οποίο είναι καλύτε-ρο από το να τρώτε ό,τι στέκεται σε τέσσερα πόδια (μοσχάρι, χοίρος, και άλλα θηλαστικά).

11. Να τρώτε λαχανικά που έχουν όλα τα χρώματα. Τα χρώματα αυτά απεικονίζουν τα διαφορετικά αντι-οξειδωτικά που περιέχονται στα φυτοχημικά των λαχανικών (ανθο-κυανίνες, πολυφαινόλες, φλαβο-νοειδή και καροτενοειδή). Η πολύ-πλοκη δράση τους και η σύνθετη αλληλεπίδρασή τους τα κάνει απο-λύτως απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολόγιο.

12. Τρώτε τα μικρά ψάρια που περιέ-χουν και πολλά λιπαρά (σαρδέλα, γαύρος, παλαμίδα, κολιός, σολω-μός). Είναι πλέον γνωστό και απο-δεδειγμένο επιστημονικά ότι τα ωμέγα-� λιπαρά έχουν εξαιρετική θετική δράση στην καλή ανάπτυξη του εγκεφάλου και την προστασία της καρδιάς κυρίως από αρρυθμίες και τη μείωση των περιστατικών αιφνιδίων θανάτων, ενώ προτείνο-νται πάντα από τους καρδιολόγους για μείωση των τριγλυκεριδίων. Να διευκρινιστεί όμως εδώ ότι ειδικά τα ωμέγα-� λιπαρά των ψαριών (EPA και DHA) και όχι τα ωμέγα-� που προέρχονται από φυτικές πη-γές είναι αυτά που προσφέρουν αυτά τα ευεργετήματα και δεν πρέπει να πέφτουμε θύματα της παραπληροφόρησης διαφόρων εταιρειών που τα αναφέρουν όλα γενικώς και αορίστως σαν “ωμέγα-� λιπαρά”!

1�. Προτιμάτε τρόφιμα που έχουν προηγουμένως ζυμωθεί με ζωντα-νούς μικροοργανισμούς (βακτήρια ή μύκητες), όπως γιαούρτι, ψωμί με προζύμι. Περιέχουν συνήθως και βι-

ταμίνη Β12 η οποία παράγεται από ζωικές τροφές και βακτήρια. Αυτά τα ίδια τρόφιμα που έχουν υπο-στεί ζύμωση περιέχουν συνήθως και προβιοτικά - δηλαδή ωφέλιμα βακτήρια τα οποία αναπτύσσονται στο πεπτικό σύστημα και βοηθούν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου - μειώ-νοντας τις αλλεργικές αντιδράσεις και τις φλεγμονές του οργανισμού.

1�. Προτιμάτε τα έλαια και τα δημη-τριακά τα οποία παράγονται με παραδοσιακό τρόπο (από έκθλιψη σε μύλο). Όλοι μας ξέρουμε την υπεροχή του παρθένου ελαιολά-δου (το οποίο εξάγεται απ’ ευθείας από τις ελιές με συμπίεση, δηλαδή με μηχανικό τρόπο) σε αντίθεση με όλα ανεξαιρέτως τα υπόλοιπα έλαια (π.χ. τα σπορέλαια ή ακόμη και το κλασικό ονομαζόμενο ελαιολάδο) που εξάγονται με την βοήθεια του “εξανίου”, ένα βαρύ πτητικό χημικό παράγωγο των διυλιστηρίων πε-τρελαίου (πόσοι άραγε το γνωρί-ζουν αυτό;).

15. Πίνετε ένα ποτήρι (κόκκινο) κρασί το βράδυ. Τα οφέλη είναι πάρα πολ-λά αλλά προσοχή όταν ξεπερνάμε τα 2 ποτήρια (κρασιού) καθημερι-νά. Οι περιπτώσεις καρκίνου του οισοφάγου και του λάρυγγα αυξά-

νουν όσο αυξάνει η κατανάλωση κρασιού η και άλλων αλκοολούχων ποτών.

Πώς πρέπει να τρώω;16. Σταματάτε να τρώτε προτού αι-

σθανθείτε “γεμάτος”. Αυτή είναι η πρώτη χρυσή συμβουλή την οποία δεν φαίνεται να ακολουθούν όσοι είναι υπέρβαροι.

17. Τρώτε όταν πεινάτε πραγματικά και όχι επειδή βαριέστε. Πολλές φορές τρώμε όχι επειδή πεινάμε, αλλά επειδή βαριόμαστε, ή το κά-νουμε για διασκέδαση όταν είμα-στε με φίλους ή από συνήθεια επει-δή “πρέπει να φάμε”. Παλιά λέγανε “αν δεν πεινάς αρκετά να φας ένα μήλο, τότε... δεν πεινάς πραγματι-κά”.

18. Τρώτε αργά και κυρίως μασάτε πολλές φορές την τροφή μέσα στο στόμα ανακατεύοντάς την με αρκε-τό σάλιο έτσι ώστε να γίνεται σαν πολτός και να πραγματοποιείται μία πρώτη ζύμωση ετοιμάζοντάς την έτσι να κατέβει προς τον πεπτι-κό σωλήνα και να μπορέσει να χω-νευτεί καλά ώστε να μάς δώσει τα ωφέλιμα διατροφικά στοιχεία που περιέχει. Διαφορετικά, κινδυνεύουν όλα να κατέβουν στο παχύ έντερο αχώνευτα και να αποβληθούν από το σώμα χωρίς να προλάβουν να μάς δώσουν όλα αυτά τα στοιχεία που πρέπει.

19. Ξοδέψτε για να φάτε ένα γεύμα τόσο χρόνο όσο χρειάστηκε για να παρασκευαστεί. Πέραν του ότι τι-μάτε αυτόν που ετοίμασε το γεύμα, σας δίνει λίγο παραπάνω χρόνο να το ευχαριστηθείτε και να το φάτε πιο αργά.

20. Και τέλος η γνωστή ρήση, το πρωί τρώτε σαν βασιλιάς, το μεσημέρι σαν πρίγκιπας και το βράδυ σαν πάμφτωχος!

Οι πληροφορίες προέρ-χονται από το βιβλίο του Michael Pollan: Food Rules - An eater’s manual που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Penguin.

Page 33: SAFE τεύχος 9
Page 34: SAFE τεύχος 9

�� SAFE

Safe Product Report

Safe Report:

R E P O RT

PR

ODUCT

S A F E

Αποσμητικά:Μπορούν να προσφέρουν φρεσκάδα αλλά και ασφάλεια;

Page 35: SAFE τεύχος 9

SAFE �5

Safe Product Report

Κανείς δεν θέλει να μυρίζει σαν σω-ρός από κομπόστ (ή να βρίσκεται

κοντά σε κάποιον που μυρίζει έτσι), αλλά ποιο είναι το τίμημα που πληρώ-νετε για τη διατήρηση φρεσκάδας όλη την ημέρα όπως μετά από ένα ντους; Αυτό το ερώτημα επανήρθε πρόσφα-τα, όταν Βρετανοί ερευνητές επισήμα-ναν τους κινδύνους που συνδέονται με τα συντηρητικά parahydroxybenzoic acids ή parabens, στα αποσμητικά. Τα parabens χρησιμοποιούνται σε μια ευρεία ποικιλία καλλυντικών, και οι μελέτες θεωρούν ότι είναι οιστρο-γονικά. Όταν χρησιμοποιούνται σε μορφές που απορροφώνται από το δέρμα, όπως κρέμες σώματος, κρέμες προσώπου και αντηλιακά, πιθανολο-γείται ότι τα εν λόγω ξενοοιστρογό-να θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας. Οι εικασίες πλη-σίασαν την πραγματικότητα, όταν οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Ρέ-ντινγκ βρήκαν ίχνη parabens σε κάθε μεμονωμένο δείγμα όγκου από μια μι-κρή ομάδα των γυναικών με καρκίνο του μαστού (J Appl Toxicol, 2004; 24: 5-13). Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι χημικές ουσίες είχαν διαρρεύσει στον ιστό μετά από εφαρμογή στο δέρμα, πιθανώς μέσω των αποσμητικών. Κα-θώς τα parabens είναι οιστρογονικά, μπορούν να δράσουν ως «καύσιμο» σε όγκους του μαστού. Ο σύλλογος καλλυντικών, αρωμα-τοποιίας και καλλωπισμού του Ηνω-μένου Βασιλείου βιάστηκε να αντα-παντήσει ότι τα parabens έχουν ένα καλό ιστορικό ασφαλείας, αλλά μόνο πρόσφατα μπήκε κάποιος στον κόπο να εξετάσει πώς αυτά τα ευρέως χρη-σιμοποιούμενα χημικά συμπεριφέρο-νται στο σώμα. Έτσι, εδώ και χρόνια, οι εταιρείες καλλυντικών ήταν σε θέση να χρησιμοποιούν την έλλειψη αποδείξεων ως απόδειξη ασφάλειας.

Από έξω προς τα μέσαΗ οσμή του σώματος προκαλείται από βακτήρια στις μασχάλες σας, αλλά μπορεί επίσης να αντικατοπτρί-ζει αυτό που είναι μέσα στο σώμα σας. Μπορούν επίσης να παίζουν ρόλο το

τι τρώτε και το πόσο «μολυσμένο» είναι το σώμα σας από τις τοξίνες και τα αλλεργιογόνα. Τα αποσμητικά κα-ταπολεμούν το πρόβλημα των σωμα-τικών οσμών σε επίπεδο δέρματος, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα αρωμά-των και ισχυρά αντιβακτηριακά συ-στατικά. Τα αντιιδρωτικά μπλοκάρουν τους πόρους και προλαμβάνουν τον ιδρώτα ώστε να μην διαφεύγει από τις μασχάλες. Σήμερα, είναι διαθέσιμη μια μεγάλη γκάμα από αποσμητικά, αντιιδρωτικά και αποσμητικά/αντιιδρωτικά σε μια ποικιλία συνθέσεων - κρέμες, τζελ, roll-ons, σε στερεή κατάσταση και σπρέι. Μια σύντομη ματιά στις ετι-κέτες δείχνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Τα αντιιδρωτι-κά και τα αποσμητικά συνήθως περι-έχουν ενυδατικά συστατικά, διαλύτες, συντηρητικά (π.χ. parabens), συνθετι-κά αρώματα και αντιβακτηριακά όπως το triclosan (απορροφάται από το δέρμα και είναι γνωστό ότι προκαλεί βλάβες στο ήπαρ στα ζώα). Ορισμένα περιέχουν φθαλικούς διβουτυλεστέ-ρες (DBP), χημικά που δρουν ως ορ-μονικοί διαταρακτές που εμπλέκονται σε αναπαραγωγικές ανωμαλίες.

Ανησυχίες σχετικά με το αλουμίνιοΩστόσο, μέχρι να μαθευτούν τα νέα για τα parabens, η περιεκτικότητα αλουμινίου στα αντιιδρωτικά ήταν η κύρια αιτία ανησυχίας. Τα περισσό-τερα αντιιδρωτικά περιέχουν κάποια μορφή αλουμινίου, συνήθως alumin-ium chlorohydrate, aluminium zirco-nium, aluminium chloride, aluminium sulphate and aluminium phenosul-phate. Κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς οι ενώσεις αργιλίου μειώνουν την υγρασία στις μασχάλες. Ίσως εμπο-δίζουν τον ιδρώτα αποφράσσοντας τους ιδρωτοποιούς πόρους. Αλλά η απόφραξη οδηγεί σε πιέσεις από τη συσσώρευση ιδρώτα μέσα στους αγωγούς, και αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να σταματήσει η έκκριση από τους ιδρωτοποιούς αδένες. Δια-

φορετικά, μπορεί να τρυπούν οι ιδρω-τοποιοί αδένες, ώστε ο ιδρώτας να δι-αρρέει έξω σε περιβάλλοντες ιστούς και όχι να εξέρχεται στην επιφάνειας του δέρματος. Ή ίσως εμποδίζουν τη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων που ενεργοποιούν τους ιδρωτοποι-ούς αδένες. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το αλουμίνιο απορροφάται από το δέρ-μα, αν και επιφανειακά. Η σύνδεση μεταξύ της νόσου του Αλτσχάιμερ και του αλουμινίου έχει δημιουργήσει σο-βαρές συζητήσεις για την ασφάλεια της χρήσης ενώσεων αλουμινίου σε αποσμητικά. Ωστόσο, μόνο μία μελέ-τη (J Clin Epidemiol, 1990; 43: 35 -44) αναφέρει σχέση μεταξύ της νόσου του Alzheimer και της μακροχρόνιας χρήσης αποσμητικού. Δεν υπήρξαν άλλες μελέτες που να έχουν διεξαχθεί για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα. Μια ματιά στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού μεταξύ �00 γυ-ναικών στις ΗΠΑ δείχνει ότι μπορεί να είναι ο συνδυασμός ξυρίσματος και χρήσης αποσμητικού στις μασχάλες που επιτρέπει στις χημικές ουσίες να εισχωρήσουν στον ιστό του μαστού (Eur J Cancer Prev, 2003; 12: 479 –85). Εκείνες που ξυρίζονταν τρεις φορές την εβδομάδα και χρησιμοποιούσαν αποσμητικό, τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα ήταν σχεδόν 15 χρό-νια νεότερες, όταν τους διαγνώστηκε καρκίνος από τις γυναίκες που δεν το έκαναν. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ενώσεις του αργιλίου μπορούν να αποτελέσουν αιτία καρκίνου του μαστού. Σίγουρα, τα αποσμητικά με βάση το αλουμίνιο αποτελούν βασική αιτία ερεθισμού του δέρματος – που είναι ένας επαρκής λόγος να αντιμε-τωπίζονται με σύνεση από τους χρή-στες. Τα προϊόντα με Aluminium zir-conium είναι γνωστό ότι προκαλούν κοκκιώματα (μικρά οζίδια των ιστών με χρόνια φλεγμονή) με παρατεταμέ-νη χρήση.

Alum vs AluminiumΟι αποσμητικοί κρύσταλλοι είναι η νεότερη εναλλακτική λύση αντί του αλουμίνιου που περιέχουν τα απο-

Page 36: SAFE τεύχος 9

�6 SAFE

Safe Product Report

σμητικά. Μερικοί από αυτούς είναι παρασκευασμένοι από θειικό μαγνή-σιο, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν alum (στυπτηρία). Τα προϊόντα αυτά συχνά ισχυρίζονται ότι είναι απαλλαγμένα από aluminium chlorohydrate, ακόμη και από στυπτηρία που το άλλο όνομά της είναι θειικό αργίλιο. Ο παρασκευ-αστές λένε ότι, καθώς πρόκειται για ένα πολύ μεγαλύτερο μόριο από το aluminium chlorohydrate - κάτι που είναι αλήθεια- δεν μπορεί να περάσει μέσα από την επιδερμίδα. Ωστόσο, το aluminium chlorohydrate είναι πολύ λιγότερο διαλυτό στο νερό (ιδρώτα), ενώ τα θειικά άλατα είναι άκρως υδατοδιαλυτά, οπότε το alum μπορεί να διασπαστεί πιο εύκολα στα συστατικά του, σε μια ζεστή ιδρωμένη μασχάλη. Έτσι, το αλουμίνιο απορροφάται στη συνέχεια από το δέρμα; Χωρίς στοι-χεία από έρευνες, κανείς δεν γνωρίζει! Αν και είναι απίθανο, η μεγάλη προβο-λή της ιδέας ότι όλοι οι αποσμητικοί κρύσταλλοι είναι απαλλαγμένοι από αλουμίνιο ίσως χρειάζεται περισσότε-ρο προσεκτική εξέταση στο μέλλον.

Τα προϊόνταΥπάρχει μια αυξανόμενη επιθυμία των καταναλωτών για ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις αντί των συνηθι-σμένων αντιιδρωτικών και αποσμη-τικών. Δυστυχώς, δεν υπάρχει, μέχρι στιγμής, κάποια χημική ένωση εκτός από το αλουμίνιο για το οποίο να έχει διαπιστωθεί αποτελεσματικότητα κατά της εφίδρωσης. Όμως δεν είναι δύσκολο να βρεθούν ασφαλέστερα εναλλακτικά αποσμητικά.Αυτά είναι κατασκευασμένα από φυσικούς αντιμικροβιακούς παρα-γόντες και αρωματικές ουσίες που περιορίζουν την οσμή στη μασχάλη. Υπάρχουν σε διάφορες μορφές, από στερεά και κρυστάλλους, μέχρι σπρέι και roll-ons, και είναι διαθέσιμα σε φαρμακεία, καταστήματα βιολογικών προϊόντων και ακόμα και σε σούπερ μάρκετ. Ζητήσαμε από την ομάδα μας να δο-κιμάσει οκτώ αποσμητικά. Κάθε προϊ-

όν χρησιμοποιήθηκε για μια περίοδο πέντε ημερών. Οι συμμετέχοντες κρα-τούσαν σημειώσεις του πόσο καλά έδρασε καθένα από αυτά καθώς και άλλες παρατηρήσεις - όπως το πόσο γρήγορα στεγνώνει το προϊόν, τυχόν αντιδράσεις ευαισθησίας ή πόσο εύ-κολο ήταν να χρησιμοποιηθεί.

Δεδομένης της έλλειψης συνθετικών χημικών ουσιών, τα φυσικά αποσμη-τικά έχουν διαφορετική απόδοση από τα συμβατικά. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησαν οι περισσότεροι από την ομάδα ήταν ότι όλα, χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να στεγνώ-σουν. Συχνά, τα αισθάνονταν κολλώ-δη στην εφαρμογή και λίγα διήρκεσαν όλη τη μέρα. Ένα συν είναι ότι δεν αφήνουν σημά-δια στα ρούχα. Κανένα από τα προ-ϊόντα δεν οδήγησε σε αντιδράσεις ευαισθησίας. Σε γενικές γραμμές, τα σχόλια της ομάδας δείχνουν ότι έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο να δια-νύσουμε για την παραγωγή εντελώς αποτελεσματικών, με διάρκεια, ευ-χάριστων εναλλακτικών λύσεων αντί των συμβατικών αποσμητικών που οι χρήστες θα αισθάνονται σίγουροι να τα χρησιμοποιούν σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Τα περισσότερα από τα roll-on και τα σπρέι ήταν λάδι αρωματισμένο με φυσικά αιθέρια έλαια. Πολλά από αυτά τα έλαια, όπως το tea tree, το δε-ντρολίβανο και το φασκόμηλο, έχουν επίσης ένα αποδεδειγμένο ιστορικό ως αντιβακτηριακά. Αρκετοί από την ομάδα εξέφρασαν την ανησυχία ότι

αυτά τα φυσικά αρώματα δεν θα είναι αρκετά ισχυρά ώστε να διαρκέσουν όλη την ημέρα (και τη νύχτα), ή κατά τη διάρκεια της άσκησης. Υπήρξε κά-ποια ανησυχία ότι, χωρίς ένα ισχυρό άρωμα, η οσμή του σώματος θα κα-ταστεί σύντομα εμφανής. Σε γενικές γραμμές, αυτό δεν συνέβη. Γενικά, όσο τα έντονα αρωματικά προϊόντα ήταν δημοφιλή μεταξύ ορισμένων με-λών του πάνελ.Αν και έχουμε συμπεριλάβει τις τιμές, η αποδοτικότητα είναι αδύνατο να εκτιμηθεί καθώς τα αποσμητικά είναι σε διαφορετικές μορφές και η χρήση μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από το ένα άτομο στο άλλο. Επίσης, ενώ οι κρύσταλλοι είναι πιο οικονο-μικοί από, ας πούμε, τα roll-ons, είναι, επίσης, λιγότερο αποτελεσματικοί.

Επιλέγοντας σοφά Αν προτιμάτε τη χρήση συμβατικών αντιιδρωτικών και αποσμητικών, υπάρχουν τρόποι για να κάνετε τις επιλογές σας ασφαλέστερες και λιγό-τερο πιθανό να ερεθίσουν το δέρμα σας. Εξετάστε τα εξής: - Αλλάξτε σε μια ποικιλία από στερεά ή στικ. Είναι λιγότερο μαλακτικά και λιγότερο πιθανό να βοηθήσουν στην απορρόφηση των συστατικών μέσα στο δέρμα. Τα στικ επίσης τείνουν να ερεθίζουν λιγότερο το δέρμα.- Ποτέ μην εφαρμόζετε αντιιδρωτικά ή αποσμητικά σε ερεθισμένο ή προ-σφάτως ξυρισμένο δέρμα. - Αν δεν ιδρώνετε πολύ, χρησιμοποιή-στε αποσμητικό και όχι αντιιδρωτικό που περιέχει αλουμίνιο.- Αποφύγετε τα αερολύματα, τα οποία παράγουν εύκολα εισπνεόμε-να σύννεφα από νευροτοξικές και αναπαραγωγικές τοξίνες προπανίου, βουτάνιου και isopropane καθώς και υδροχλωροφθοράνθρακες που δηλη-τηριάζουν το περιβάλλον.- Αποφύγετε τα προϊόντα με χρώμα. Δεν βοηθούν το στέγνωμα, τα συνθε-τικά χρώματα απορροφώνται εύκολα από το δέρμα και μπορεί να είναι καρ-κινογόνα.

Page 37: SAFE τεύχος 9
Page 38: SAFE τεύχος 9

�8 SAFE

Safe Product Report

Συστατικά: Νερό, Αλκοόλ*, Γλυκερίνη (1), Triethyl Citrate, Cetyl Alcohol, Parfum (Essential Oils), Cetearyl Alcohol, Lauryl Lactate (2), Xanthan Gum, Sesamum Indicum (Sesame) Seed Oil*, Punica Granatum Seed Εκχύλισμα*, Humulus Lupulus Cone Εκχύλισμα, Caprylic/Capric Triglyceride, Lactic Acid, Limonene, Linalool, Benzyl Salicylate(3), Geraniol, Eugenol, Cinnamal, Farnesol, Citral, Κουμαρίνη(4)

* με πιστοποίηση οργανικής καλλιέργειας

Logona Oriental Deo Roll-onΠληροφορίες: ΒΙΟΥΓΕΙΑ ΕΠΕ (τηλ.: 210 28�8522)Τιμή: 12,05€ (50 ml)

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1) Γλυκερίνη, (2) Lauryl Lactate, (3) Benzyl Salicylate, (4) Κουμαρίνη

Παρατηρήσεις:100% φυσικό προϊόν Φιλικό για το περιβάλλονΥποαλλεργικό προϊόνΧωρίς αρώματα και άλλα πρόσθετα. Δεν περιέχει οινόπνευμα, Aluminum Zirconium, Aluminum Chlorohydrate. Δεν λεκιάζει τα ρούχα & δεν αφήνει άσπρους λεκέδες. Κατάλληλο για ευαίσθητες επιδερμίδες .

Ice Guard Roll On - Natural Crystal Πληροφορίες: ISO PLUS (τηλ.: 210 9579707)Τιμή: 10,12€ (100 ml)

Συστατικά: Natural mineral salts (Ammonium Alum) De-mineralised water, MetylCellulose Benzalkonium Chloride (1).

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1) Benzalkonium Chloride

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1)Ethylhexyl Palmitate, (2) Cetereath-20, (3) Tocopheryl Acetate(4) Zinc Ricinoleate, (5) Polysorbate 60, (6) Γλυκερίνη, (7) Diazolidinyl Urea

Deodorant Roll on Tea Tree (85gr)Jason natural cosmeticsΠληροφορίες: Green wave (τηλ.: 210 �82�21�)Τιμή: 11,50€ (85 gr)

Συστατικά: νερό (κεκαθαρμένο νερό), Lavandula Intermedia εκχύλισμα φύλλων, ανθών και στέλεχους* , Oryza Sativa (Rice) άμυλο, Ethylhexyl Palmitate (1), Cetearyl Alcohol (2), Melaleuca Alternifolia (Tea Tree) Leaf Oil*, Tocopheryl Acetate (Vit. E) (3), Panthenol (Vit. B5) , Zea Mays (Corn) άμυλο*, Camellia Sinensis (Green Tea) εκχύλισμα φύλλων, Coriandrum Sativum (Coriander) Seed Oil, Zinc Ricinoleate (4), Soyethyl Morpholinium Ethosulfate, Polysorbate 60 (5), Γλυκερίνη (6), Allantoin, Xanthan Gum, Diazolidinyl Urea (7), Citrus Grandis (Grapefruit) εκχύλισμα καρπών, Potassium Sorbate (Σορβικό κάλιο), Sodium Benzoate, Fragrance (Parfum)*

*Πιστοποίηση βιολογικού προϊόντος.

Παρατηρήσεις:Χωρίς αλκοόλ, αλουμίνιο, propylene Glycol, μεταλλικά έλαια, παραγωγα πετρελαίου και κεριά, ζωικά παράγωγα, συνθετικά αρώματα.Δεν δοκιμάζεται σε ζώα.

Συστατικά: νερό, φυτική γλυκερίνη*, potassium alum , κρύσταλλος πολυσακχαρίτης, σαπωνοποιημένο λίπος καρύδας και γλυκόζη καλαμποκιού.

*προϊόν βιολογικής γεωργίας

Παρατηρήσεις:Χωρίς άρωμα & συνθετικά συντηρητικάΕγκεκριμένα από τον οργανισμό άσθματος & Αλλεργιών Δανίας.

No Perfume roll onOrganic Πληροφορίες: Βιοφρέσκο (τηλ.: 2�10 68855�)Τιμή: 7,95€ (50 ml)

/ Έρευνα αγοράς: Γεράσιμος Κατραμάδος

Παρατηρήσεις:Χωρίς συνθετικά χρώματα και αρώματα, χωρίς PEGs (Polyethylene glycol) ή παραφίνη.Με πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH.

Page 39: SAFE τεύχος 9

SAFE �9

Safe Product Report

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1) Lauryl Lactate, (2) Γλυκερίνη

Sante Mild Wave Deo Roll OnΠληροφορίες: Bioleon (τηλ.: 210 2�21�95)Τιμή: 9,50€ (50ml)

Συστατικά: Αλκοόλ*, Νερό, Parfum (Αιθέρια έλαια), Lauryl Lactate (1), Polyglyceryl-10 Laurate, Λεκιθίνη, Melilotus Officinalis Εκχύλισμα, Rumex Acetosella Εκχύλισμα*, Carthamus Tinctorius (Safflower) Seed Oil, Γλυκερίνη (2), Limonene, Linalool, Geraniol, Citral, Farnesol, Citronellol

*Πιστοποίηση Βιολογικής καλλιέργειας

Παρατηρήσεις:100% φυσικό προϊόν, χωρίς αλουμίνιο, οινόπνευμα, συνθετικό άρωμα και χρώμα, συντηρητικάΓια ευαίσθητα δέρματα, υποαλλεργικόΔεν λεκιάζειΔεν έχει δοκιμαστεί σε ζώα Μη γενετικά τροποποιημένα προϊόνταΜε πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH.

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1) Zinc Ricinoleate, (2) Glyceryl Caprylate, (3) Γλυκερίνη

Παρατηρήσεις:Με πιστοποίηση από το Διεθνή Οργανισμό Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων BDIH.

Lavera Body SPA Honey Moments Soft Deo Rol Πληροφορίες: AuraVitae (210 �629669)Τιμή: 10.00€ (50ml)

Συστατικά: Νερό (Aqua), Κυτταρίνη, Zinc Ricinoleate(1), Glyceryl Caprylate(2), Γλυκερίνη (3), οξείδιο του ψευδαργύρου, ξανθανικό κόμμι, Hydrogenated Palm Glycerides, Simmondsia Chinensis (Jojoba) Seed Oil*, Εκχύλισμα Καλέντουλας (Άνθος Officinalis)*, Foeniculum vulgare (μάραθο) ,εκχύλισμα καρπών *, Gossypium Herbaceum (βαμβάκι) Εκχύλισμα, Μέλι (Mel) *, γάλα (Lac) *, Hamamelis Virginiana (Witch Hazel) νερό *, ένυδρο διοξείδιο του πυριτίου, Υδρογονωμένη λεκιθίνη, Fragrance / άρωμα (φυσικά αιθέρια έλαια), Citral **, Citronellol **, γερανιόλη, λιμονένιο**, λιναλοόλη **

* Συστατικά από πιστοποιημένες βιολογικές καλλιέργειες** Φυσικά αιθέρια έλαια

Συστατικά: Aloe Barbadensis Εκχύλισμα φύλλων *, Νερό, Dicaprylyl Carbonate, Octyldodecanol, Γλυκερίνη (1), Arachidyl Alcohol, Undecylenoyl Glycine, Capryloyl Glycine, Behenyl Alcohol, Lactobacillus/Wasabia Japonica Root Ferment Εκχύλισμα, Benzyl Alcohol (2), Candida Bombicola/Glucose/Methyl Rapeseedate Ferment, Arachidyl Glucoside, Macadamia Ternifolia Seed Oil*, Triticum Vulgare άμυλο*, Sodium Hydroxide, Helianthus Annuus (Sunflower) Seed Oil, Sodium Benzoate (3), Copaifera Officinalis Resin [Copaifera Officinalis (Balsam Copaiba) Resin], Sclerotium Gum, Phospholipids, Limonene**, Citral**, Polyglyceryl-� Palmitate, Polyglyceryl-6 Caprylate, Xanthan Gum,

Tocopherol (4), Dehydroacetic Acid, Usnea Barbata (Λειχήνα) Εκχύλισμα, Parfum [Fragrance], Silica, Linalool**, Potassium Sorbate, Geraniol**, Citronellol**.*Οργανικής καλλιέργειας. ** Φυσικά συστατικά αρώματος

Συστατικά που πρέπει να προσέξετε (εξαρτάται από τη συχνότητα χρήσης):(1) Γλυκερίνη, (2) Benzyl Alcohol, (3) Sodium Benzoate(4) Tocopherol

Melvita, Deodorant BilleΠληροφορίες: Υγεία Οικολογία Ε.Π.Ε. (τηλ.: 210 �210966)Τιμή: 1�,15€ (50ml)

Παρατηρήσεις:Χωρίς ΑλουμίνιοΔεν δοκιμάζεται σε ζώαΠιστοποίηση από ECOCERT FRANCE

Συστατικά: Αλκοόλ, Νερό, Fragrance (Parfum)*, Citrus Medica Limonum (Λεμόνι), Limonene*, Linalool*, Geraniol*, Citral*, Farnesol*.

* Από φυσικά αιθέρια έλαια

Weleda Citrus Deodorant σπρέυ (100ml)Πληροφορίες: Αγγέλικα Ελοβάρη Α.Ε. (τηλ.: 2�10 8562��)Τιμή: 17,�0€ (100ml)

Παρατηρήσεις:Με 100% φυσικά συστατικά, Χωρίς επιπρόσθετα ορυκτά έλαια ή γενετικώς τροποποιημένα συστατικά.Από φυτικές πρώτες ύλες που προέρχονται από πιστοποιημένες βιοδυναμικές καλλιέργειες και ελεγχόμενη συγκομιδή άγριων φυτών.Παρασκευάζεται σύμφωνα με ολιστικά κριτήρια καθόλη τη διαδικασία της παραγωγής.

Page 40: SAFE τεύχος 9

�0 SAFE

Safe Health

Σχεδόν τα μισά από τα 500 πιο δημοφιλή αντηλιακά προϊόντα μπορούν πραγματικά να αυξή-

σουν την ταχύτητα με την οποία ανα-πτύσσονται τα κακοήθη κύτταρα και διαδίδουν τον καρκίνο του δέρματος, διότι περιέχουν βιταμίνη Α ή παράγω-γά της, σύμφωνα με μια αξιολόγηση των εν λόγω προϊόντων.

Μέσα από έγγραφα και αναφορές φαίνεται ότι ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) γνώριζε για τον ενδεχόμενο κίνδυνο εδώ και μια δε-καετία χωρίς να προειδοποιήσει το κοινό, κάτι που όμως αρνείται.Η μελέτη κυκλοφόρησε ενώ τα ράφια των καταστημάτων είναι ήδη γεμάτα με σωληνάρια, δοχεία, φιάλες και δο-

χεία ψεκασμού αντηλιακών.Οι κρέμες και οι αλοιφές θα μπο-ρούσαν να αποτρέψουν τα ηλιακά εγκαύματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές στο Environmental Working Group (EWG), μην βασίζε-στε σε αυτές για να προστατέψετε τα κύτταρα του δέρματός σας από την καταστροφή λόγω του υπεριώδους φωτός που προκαλεί όγκους και βλά-βες. Στην ετήσια έκθεσή τους προς τους καταναλωτές σχετικά με τα αντη-λιακά, αναφέρουν ότι μόνο �9 από τα 500 προϊόντα που εξετάσθηκαν θεω-ρήθηκαν ασφαλή και αποτελεσματικά για χρήση.Η έκθεση αναφέρει:• ότι γίνεται χρήση της χημικής ουσί-ας Oxybenzone (που διαταράσσει τις ορμόνες), η οποία διαπερνά το δέρμα και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.• υπερεκτίμηση των ισχυρισμών σχε-τικά με την απόδοση.• έλλειψη των απαιτούμενων ρυθμίσε-ων και εποπτείας από τον FDA.Αλλά το πιο ανησυχητικό στη φετινή αυτή έκθεση είναι η διαπίστωση ότι η βιταμίνη Α και τα παράγωγά της, η ρε-τινόλη και ο παλμιτικός εστέρας του ρετινοϊκού οξέως (retinyl palmitate), μπορούν να επιταχύνουν τον καρκί-νο, για την πρόληψη του οποίου χρη-σιμοποιείται το αντηλιακό.

Ένα επικίνδυνο πρόσθετοΗ βιομηχανία περιλαμβάνει τη βιταμί-νη Α στα αντηλιακά, ως ένα αντιοξει-δωτικό που επιβραδύνει τη γήρανση του δέρματος.Αλλά οι ερευνητές από το EWG ανακά-λυψαν τα πρώτα αποτελέσματα μιας μελέτης του FDA σχετικά με τις φωτο-καρκινογόνες ιδιότητες της βιταμίνης Α, δηλαδή της δυνατότητας να οδηγεί σε καρκινικούς όγκους, όταν χρησιμο-ποιείται σε δέρμα που εκτίθεται στο φως του ήλιου.“Σε αυτή την μελέτη διάρκειας ενός έτους, οι όγκοι και οι βλάβες αναπτύ-χθηκαν έως και 21 τοις εκατό γρηγο-ρότερα σε πειραματόζωα στα οποία χρησιμοποιήθηκε κρέμα με βιταμίνη

/ Andrew Schneider, Senior Public Health Correspondent (AOL Inc.)

Πολλά από αυτά ίσως επιταχύνουν τον καρκίνο του δέρματος

[Αντηλιακά]

Page 41: SAFE τεύχος 9

SAFE �1

Safe Health

Α σε σχέση με τα ζώα που έλαβαν θεραπεία με κρέμα χω-ρίς τη βιταμίνη”, ανέφερε η έκθεση.Το συμπέρασμα που προέκυψε από την ανάλυση του EWG στα αρχικά πορίσματα κυκλοφόρησε το περασμένο φθινό-πωρο από το FDA και το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας, την ομοσπονδιακή κυβερνητική αρχή που αξιολογεί τις ουσίες που εγείρουν ανησυχίες για τη δημόσια υγεία.Τα συμπεράσματα του EWG στη συνέχεια ελέγχθηκαν από εξωτερικούς τοξικολόγους. Με βάση τα ευρήματα από τους ίδιους τους επιστήμονες του FDA, πολλοί στην κοινό-τητα δημόσιας υγείας λένε ότι δεν μπορούν να πιστέψουν ούτε να καταλάβουν γιατί ο οργανισμός δεν έχει ήδη κοι-νοποιήσει τους πιθανούς κινδύνους.“Υπήρξαν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία εδώ και 10 χρό-νια για τον FDA ώστε να προειδοποιήσει τους καταναλω-τές για τη χρήση της βιταμίνης Α σε αντηλιακά,” δήλωσε η Jane Houlihan, ανώτερη αντιπρόεδρος για την έρευνα του EWG.“Ο FDA ξεκίνησε αυτή τη μελέτη διάρκειας ενός έτους, ολοκλήρωσε την έρευνα και τώρα, 10 χρόνια μετά, δεν αναφέρει τίποτα γι ‘αυτό, μόνο σιωπή!”Πρόσφατα, ο FDA δήλωσε ότι η ισχυρισμοί δεν είναι αλη-θείς.“Έχουμε κάνει διεξοδικό έλεγχο και δεν γνωρίζουμε να υπάρχουν τέτοιες μελέτες,” αναφέρει ένας εκπρόσωπος του FDA. Τόνισε ότι έλεγξε με τους υπεύθυνους όλη την υπηρεσία και διαπιστώθηκε ότι κανείς δεν είχε γνώση της έρευνας για τη βιταμίνη Α στα αντηλιακά που έγινε από ή για λογαριασμό του οργανισμού.Ωστόσο τα έγγραφα από το FDA και το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας έδειξαν ότι ο οργανισμός είχε κάνει την έρευ-να.Ο παλμιτικός εστέρας του ρετινοϊκού οξέως (retinyl palmi-tate) επιλέχθηκε από το Κέντρο Ασφάλειας Τροφίμων και Εφαρμοσμένης Διατροφής (του FDA) για φωτο-τοξικότητα και έλεγχο φωτοκαρκινογενετικότητας με βάση τη αυξη-μένη χρήση της ουσίας αυτής στα καλλυντικά προϊόντα του εμπορίου για χρήση σε δέρμα εκτεθειμένο στον ήλιο”, ανέφερε έκθεση του 2000 από το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξι-κολογίας.Η ίδια η ιστοσελίδα του FDA αναφέρει ότι είχαν γίνει με-λέτες σε ζώα στο Εθνικό Κέντρο για τοξικολογική έρευνα στο Τζέφερσον. Και μάλιστα η μελέτη αναρτήθηκε από επι-στήμονες από το κέντρο της FDA και Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας που δημοσιεύτηκε τα στοιχεία μελέτης το περασμένο φθινόπωρο.

Σε έναν τέλειο κόσμοΤο ιδανικό αντηλιακό θα έπρεπε να μπλοκάρει τελείως την υπεριώδη ακτινοβολία που προκαλεί εγκαύματα, ανοσο-καταστέλλοντας και καταστρέφοντας τις ελεύθερες ρίζες. Θα έπρεπε να παραμένει αποτελεσματικό στο δέρμα για αρκετές ώρες και να μην σχηματίζει επιβλαβή συστατικά

από την υπεριώδη ακτινοβολία, αναφέρει η έκθεση.Ωστόσο στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει σήμερα αντηλιακό που πληροί όλα αυτά τα κριτήρια. Οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν να προσφέρουν περισσότερες μορφές χημικών ενώσε-ων, αλλά στις ΗΠΑ, η σημαντική επιλογή είναι μεταξύ των “χημικών” αντηλιακών προϊόντων, τα οποία έχουν μικρό-τερη σταθερότητα, διεισδύουν στο δέρμα και μπορούν να διαταράξουν ορμονικά συστήματα του σώματος, και των

Ραβδόγραμμα: Μικρές δόσεις βιταμίνης Α (retinyl palmitate) αυξάνουν σημαντικά την ταχύτητα ανάπτυξης των όγκων και βλαβών του δέρματος σε ζώα στο εργαστήριο.

Εβδο

μάδε

ς ανά

πτυξ

ης ό

γκω

ν κα

ι άλλ

ων

βλαβ

ών

Χαμηλή UV Υψηλή UV

National Cancer InstituteΓράφημα των τιμών του μελανώματος του δέρματος από το 1975 έως το 2006. Το APC αναφέρεται στην ετήσια ποσοστιαία μεταβολή και το AAPC στη μέση ετήσια ποσοστιαία μεταβολή.

Page 42: SAFE τεύχος 9

�2 SAFE

Safe Health

“ορυκτών” αντηλιακών ψευδαργύρου και διοξειδίου του τιτανίου.Ολοένα και περισσότερο, η βιομηχανία καλλυντικών χρη-σιμοποιεί το διοξείδιο του τιτανίου με νανοτεχνολογία, για την οποία όλο και περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.Η βιομηχανία αντηλιακών κατήγγειλε ότι η ομάδα προά-σπισης θέλει να καταργήσει όλα τα αντηλιακά προϊόντα, ισχυρισμός που δεν είναι ακριβής.Οι ερευνητές αναφέρουν σαφώς ότι ένα αποτελεσματικό αντηλιακό προφυλάσσει από περισσότερη ζημία από ό, τι αυτό προκαλεί, αλλά θέλουν οι καταναλωτές να έχουν ακριβείς πληροφορίες για τους περιορισμούς του τι αγο-ράζουν και για τις δυνητικά επιβλαβείς χημικές ουσίες σε ορισμένα από αυτά τα προϊόντα.Το EWG έχει προειδοποιήσει τους καταναλωτές να μην εξαρτώνται από κανένα αντηλιακό για την κύρια προστα-σία από τις επιβλαβείς υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου. Τα καπέλα, τα ρούχα και η σκιά εξακολουθούν να είναι η πιο αξιόπιστη προστασία από τον ήλιο, αναφέρουν.

Μην βασίζεστε στους αριθμούςΜερικοί από εμάς είναι αρκετά μεγάλοι για να θυμόνται την εποχή που ήταν καλό να έχουμε ένα φυσικό μαύρισμα καθώς ήταν ένα σημάδι υγείας, όταν οι πινακίδες και οι δι-αφημίσεις στα περιοδικά έδειχναν το μαύρισμα του κορι-τσιού του Coppertone όταν ένα κουτάβι της τραβούσε το μαγιό.Για αυτό το μαύρισμα, εμείς καλύπτουμε τα παιδιά μας και τους εαυτούς μας με αντηλιακά με δείκτες ηλιακής προ-στασίας. Μερικοί υπερβολικά επιφυλακτικοί γονείς χρησι-μοποιούν ακόμα μεγαλύτερους δείκτες κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών ωρών της ημέρας.Όμως έχουμε μάθει από τους κινδύνους που προέρχονται

από την έκθεση στις ακτίνες του ήλιου, ειδικά τις υπεριώ-δεις Α και Β. Έτσι σήμερα, τα ράφια των φαρμακείων και των καταστημάτων καλλυντικών είναι γεμάτα με αντηλια-κά με δείκτες προστασίας �0, �5, 80 ή ακόμη και υψηλότε-ρους.Ωστόσο, η νέα έκθεση αναφέρει ότι αυτοί οι αριθμοί είναι συχνά άνευ νοήματος και επικίνδυνοι, καθώς τα προϊόντα με υψηλούς δείκτες SPF δίνουν μια ψευδή αίσθηση ασφά-λειας, ενθαρρύνοντας όσους τα χρησιμοποιούν να μένουν κάτω από τον ήλιο για περισσότερο χρόνο. “Οι άνθρωποι δεν παίρνουν το υψηλό SPF που πληρώνουν”, αναφέρει η έκθεση. “Οι άνθρωποι εφαρμόζουν περίπου το ένα τέ-ταρτο της συνιστώμενης ποσότητας. Έτσι, στην καθημερι-νή πράξη, ένα προϊόν που επισημαίνεται με SPF100 στην πραγματικότητα λειτουργεί όπως το SPF�.2, ένα SPF�0 βαθμολογία αντιστοιχεί σε μείωση σε 2,� και ένα SPF15 μεταφράζεται σε 2.” Το 2007, αναφέρει η έκθεση, ο FDA δη-μοσίευσε προτεινόμενους κανονισμούς που απαγορεύουν στους κατασκευαστές να επισημαίνουν δείκτη προστασίας SPF μεγαλύτερο από SPF50. Ο οργανισμός έγραψε ότι οι μεγαλύτερες τιμές είναι “εγγενώς παραπλανητικές,” δεδο-μένου ότι “δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι οι συγκεκριμένες τιμές είναι στην πραγματικότητα αληθινές.” Αυτό αγνοείται ευρέως από τους κατασκευαστές αντηλιακών που διαφη-μίζουν τα προϊόντα τους με δείκτες SPF 80, 90 και 100.“Περιφρονώντας τον κανονισμό του FDA, οι εταιρείες αύ-ξησαν σημαντικά τις προσφορές τους σε υψηλούς δείκτες SPF το 2010 με μία στις έξι μάρκες τώρα να έχουν τιμές SPF πάνω από 50. “Η Neutrogena και η Banana Boat ξεχωρίζουν μεταξύ των παραβατών, με έξι και τέσσερα προϊόντα που φέρουν την ένδειξη «SPF 100»”, αναφέρει η νέα έκθεση.Ο πλήρης κατάλογος των καλύτερων και των χειρότερων αντηλιακών μπορεί να βρεθούν στην εύχρηστη βάση δε-δομένων του EWG.

Page 43: SAFE τεύχος 9

SAFE ��

Απο την ομάδα του tvxs.gr

Η έκθεση των παιδιών σε οργανοφωσφορικά εντο-μοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης Συν-δρόμου Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινη-

τικότητας (ADHD), σύμφωνα με αμερικανική μελέτη που προτρέπει τους γονείς να πλένουν πολύ καλά τα τρόφιμα που χρησιμοποιούν.Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, που δημοσι-εύτηκε στην επιθεώρηση Pediatrics, τα παιδιά στα ούρα των οποίων εντοπίστηκαν υψηλά επίπεδα ζιζανιοκτόνων έχουν σχεδόν τις διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν το σύνδρομο σε σχέση με τα υπόλοιπα. Τα συμπεράσμα-τα αυτά βασίζονται σε δεδομένα που ελήφθησαν από το γενικό πληθυσμό, κάτι που σημαίνει ότι η έκθεση σε ζιζανι-οκτόνα μπορεί να είναι επιβλαβής ακόμη και στο επίπεδο που υπάρχει συνήθως στο περιβάλλον των παιδιών.«Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι αυτά τα ζιζανιοκτόνα μπορεί να σχετίζονται με το ADHD» υπογράμμισε ο Μαρκ Γουέισκοπφ της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, προσθέτοντας ότι «Αυτό που επισημαίνει συγκεκριμένα η έρευνα είναι ότι αυτό ενδέχεται να ισχύει ακόμη και σε μι-κρές συγκεντρώσεις των χημικών».Οι οργανοφωσφορικές ενώσεις αναπτύχθηκαν αρχικά ως χημικά όπλα και είναι γνωστό ότι είναι τοξικές για το νευ-ρικό σύστημα. Στις ΗΠΑ υπάρχουν καταγεγραμμένα περί-που �0 οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα, όπως το μαλαθείο, σημειώνουν οι ερευνητές.

Οι ουσίες αυτές συνδέονται με τα συμπτώματα που παρου-σιάζονται στο σύνδρομο ADHD αλλά δεν γνωρίζουμε ακό-μη το πώς ακριβώς γίνεται αυτό, εξήγησε ο Γουέισκοπφ.Πηγή: tvxs.gr

Έκθεση παιδιών σε εντομοκτόνα αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης συνδρόμου ADHD

Page 44: SAFE τεύχος 9

�� SAFE

Products Details

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΕΛΟΒΑΡΗ &ΣΙΑ ΟΕ: Τηλ.:2310 856233

AM HEALTH: Τηλ.: 210 5136008

BALANCE - ΝUTRICOSMETICS: Τηλ.:210 2627024

DOUNI Health Products: τηλ. 210 9916815

ISO PLUS: Τηλ.: 210 9579707

Ξεκινήστε δυναμικά την άνοιξη χωρίς κυτταρίτιδα!

Άμεσα, ορατά και πάντα βιο-λογικά με τη δύναμη φρέσκων φύλλων σημύδας από την Weleda!Βοηθήστε το σώμα σας να απαλλαγεί από όσα ο χειμώ-νας το έχει επιβαρύνει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Με τρία απλά βήματα, χυμός σημύδας για αποτοξίνωση, peeling σημύδας για λείανση

και λάδι σημύδας για σύσφιξη. Mέσα σε � μόλις βδο-μάδες θα βιώσετε το αναζωογονητικό αποτέλεσμα της σημύδας στο σώμα σας. Ιδανική θεραπεία τόσο για πρόληψη όσο και για αντιμετώπιση της κυτταρί-τιδας.Μέσα σε 28 μόλις μέρες παρατηρείται σύσφιξη του δέρματος κατά 22% και λείανση κατά 21%!Τα προϊόντα φέρουν την βιολογική πιστοποίηση του διεθνή Γερμανικού Οργανισμού Πιστοποιήσεων BDIH.

Το συμπλήρωμα διατροφής Cell Life της Quest σχεδιάστη-κε για να αποτελεί δραστικό συνδυασμό των κυριότερων υδατο- και λιπο-διαλυτών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών. Ο συνδυασμός αυτός προ-στατεύει τα κύτταρα και τα

όργανα από οξειδωτικές βλάβες που προκαλού-νται από τοξίνες και από το περιβάλλον. Το Cell-Life είναι ιδανικό για καπνιστές, ανθρώ-πους με έντονη σωματική άσκηση, κατοίκους της πόλης και οποιονδήποτε δεν ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή και έχει υψηλές απαι-

τήσεις σε αντιοξειδωτικά. Επίσης, προσφέρει αντιοξειδωτική προστασία για τα μάτια.Χαρακτηριστικά Σύνθεσης:- Περιέχει μέγιστα επίπεδα 12 αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών- Δραστικός συνδυασμός υδατο- και λιπο-διαλυ-τών αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών- Ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το μαγγάνιο συμβάλλουν στη δόμηση του αντιοξειδωτικού ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση- Περιέχει φυσική πηγή βιταμίνης E και μίγμα καροτενοειδών- Η συνεργιστική κερκετίνη προάγει την απορ-ρόφηση και δραστηριότητα της βιταμίνης C- Η χηλική ένωση μετάλλων με αμινοξέα μεγι-στοποιεί την απορρόφηση.

Cell-Life

Το μηλόξυδο θεωρείται απο πολύ παλιά, μια θαυματουργή ουσία για την κάθαρση του σώματος και την απώλεια του περιττού βάρους.Οι λιποδιαλυ-τικές ιδιότητες του μηλόξυδου αποτελούν τον πιο φυσικό τρό-πο εξάλειψης του λίπους.Ταυ-τόχρονα, ερευνητές ανακάλυ-ψαν ένα ένζυμο το οποίο καίει 900 φορές το βάρος του σε λίπος. Το ένζυμο αυτό ονομά-ζεται βρομελίνη και περιέχεται σε ορισμένα εξωτικά φρούτα, προ πάντων στον ανανά.Αφού

βρέθηκε τρόπος να απομονωθεί αυτό το ένζυ-μο, συγκεντρώνεται με μια μέθοδο απόσταξης και περιέχεται μαζί με το μηλόξυδο, στο από-σταγμα μηλόξυδου με βρομελίνη της Balance.Τώρα μπορείτε να καταφέρετε να χάσετε τα περιττά κιλά ΄απλά ρίχνοντας 6-7 σταγόνες του αποστάγματος σ’ένα ποτήρι νερό , τρείς φορές ημερησίως.

Apple Cider VinegarBromeline Extract

CardiO-3Ω-3 απαραίτητο για ενή-λικες για την διατήρηση υγιούς καρδιαγγειακού συστήματος.Έχουν απομακρυνθεί ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, τα εντομοκτόνα, τα ζιζανι-οκτόνα, οι διοξίνες και οι λοιπές περιβαλλοντολο-

γικές μολύνσεις που βρίσκονται στα ψάρια, με μια φιλική προς το περιβάλλον επεξεργασία. Έχει προστεθεί προστατευτικό αντιο-ξειδωτικό

με την μορφή της φυσικής βιταμίνης Ε. Το CardiΟ-� είναι μια φυσική πηγή 91% υψηλής καθαρότητας συμπυκνωμένου Ω-� που προ-έρχεται από φαρμακευτικής καθαρότητας ιχθυέλαιο.Δεν περιέχει κορεσμένα λίπη σε αντίθεση με τα ιχθυέλαια του ανταγωνισμού.Μία μαλακή κάψουλα περιέχει τουλάχιστον 6�5mg ΕΡΑ και 19�mg DHA.Συστατικά: Εξαιρετικού βαθμού καθαρότη-τας ιχθυέλαιο ανοικτής θαλάσσης, μαλακή κάψουλα (ζελατίνη ψαριού, νερό, γλυκερόλη, φυσικό αιθέριο έλαιο πορτοκαλιού), φυσική βιταμίνη Ε (μείγμα τοκοφερολών).

Η Ransom καινοτομεί για άλλη μία φορά και παρουσιάζει τα αποσμη-τικά Ice Guard. Βασισμένη στην σύγχρονη έρευνα για τα μεταλλι-κά άλατα (γνωστά ως ammonium alum από την εποχή του Ρωμαίου Πλίνιου-100π.Χ.) η Optima τελειο-ποίησε την μέθοδο φυσικής επε-ξεργασίας τους (κοπή και λείανση) για την αξιοποίηση τους.Τα αποσμητικά Ice Guard δρουν κατά των βακτηριδίων στην επι-φάνεια του δέρματος χωρίς να απορροφούνται και έτσι αποτρέ-πουν αποτελεσματικά την κακο-σμία χωρίς να αναστέλλουν την ευεργετική για τον οργανισμό δια-δικασία της εφίδρωσης καθώς δεν μπλοκάρουν τους πόρους.

Παράλληλα δημιουργούν ένα φυσικό φίλτρο προ-στασίας διευκολύνοντας την αναπνοή του δέρματος και διατηρώντας έτσι το αίσθημα φρεσκάδας όλη μέρα!•100% φυσικό προϊόν Φιλικό για το περιβάλλον• Υποαλλεργικό προϊόν - Χωρίς αρώματα και άλλα πρόσθετα • Δεν περιέχει οινόπνευμα, Aluminum Zirconium, Aluminum Chlorohydrate • Δεν λεκιάζει τα ρούχα & δεν αφήνει άσπρους λε-κέδες • Κατάλληλο για ευαίσθητες επιδερμίδες.

Ιδρώστε άφοβα!

BIOLEON : Τηλ.: 210 2321395

Τα προιόντα της SANTE δρουν φυ-σικά, καταπολεμώ-ντας τα βακτηρίδια του ιδρώτα χωρίς να επεμβαίνουν στη φυσική λειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων και πόρων. Παρέχουν μεγάλη διάρκεια και είναι κατάλληλα για πολύ ευαίσθητα δέρματα.

• 100% φυσικό προϊόν • Χωρίς αλουμίνιο, οινόπνευμα, συνθετικό άρω-μα και χρώμα, συντηρητικά • Για ευαίσθητα δέρματα • Υποαλλεργικό• Δεν λεκιάζει• 2�ωρη φροντίδα.Διατίθεται σε Spray, Roll-on και Stick.

Σειρά αποσμητικών από τη SANTE

Page 45: SAFE τεύχος 9

SAFE �5

ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ: τηλ. 2310 222156

Vita Force®Πολυβιταμινούχο τονωτικό αποκατάστασης με μοναδική 100% φυσική σύνθεση Σύμφωνα με τη συνταγή του διά-σημου Ελβετού γιατρού A.Vogel,

για γρήγορο ενεργειακό εφοδιασμό, κατάλληλο για ενήλικες και παιδιά. Συνδυάζει χυμό ιππο-φαούς, φυτικά εκχυλίσματα βύνης, φυσικό μέλι, συμπυκνωμένο χυμό χουρμάδων, εκχύλισμα γύ-ρης, φύτρα σιταριού, ζύμη μαγιάς, καρπούς άγρι-ας τριανταφυλλιάς, χυμό του τροπικού φρούτου durian, φυσική βιταμίνη Ε και συμπυκνωμένο χυμό πορτοκαλιού. Παρασκευάζεται αποκλει-στικά από φυτικές βιοδραστικές ουσίες και είναι απαλλαγμένο από τεχνητά πρόσθετα, χρωστικές και χημικά συντηρητικά. Κατά τη διαδικασία της σύνθεσής του προστατεύονται τα πολύτιμα και ευαίσθητα βιολογικά συστατικά του.

ICP - A.VOGEL: Τηλ.: 210 9408880

AYURVEDA HELLAS A.E: Τηλ.: 210 3632350 - 2310 887679

Products Details

Μια βόλτα κάθε μέρα είναι μια πολύ καλή συ-νήθεια. Με μια επίσκεψη στο βοτανοπωλείο «το Ελληνικόν» μπορεί να γίνει και … εξαιρετικά υγιεινή! Με 2 από τα πιο ολοκληρωμένα βιο-πα-ντοπωλεία της Θεσσαλονίκης «το Ελληνικόν» κα-λύπτει κάθε ανάγκη για βιολογικά προϊόντα. Στα ράφια του θα ανακαλύψεις τη μεγαλύτερη ποι-κιλία σε βιοτροφές αλλά και προϊόντα καθημε-ρινής χρήσης. Όλα πιστοποιημένης ποιότητας, παράγονται με μεθόδους, που σέβονται τη φύση και την υγεία. Με μοναδικές τιμές, απίστευτη ποικιλία διαιτολόγο 2 φορές την εβδομάδα σε κάθε κατάστημα, εξειδικευμένο προσωπικό και κατ’οίκον δωρεάν παράδοση το να ζήσεις βιο…λογικά είναι πια τόσο εύκολο!- Θ.Σοφούλη �� (Καλαμαριά) τηλ.: 2�10 �290�� - Βατικιώτου 26-28 (Πλατεία Άθωνος) τηλ.: 2�10 25750�www.to-ellinikon.gr

“To Ελληνικόν”

Steevia Η νέα γλυκιά απόλαυση

Η στέβια (Stevia rebaudiana) είναι ένα μικρό βότανο που ανακαλύφθηκε το 1887 στα υψίπεδα της Παραγουάης. Για χρόνια καλλιεργούνταν και χρησιμοποιούνταν από τις τοπικές φυλές των Ινδιάνων, ως γλυκαντικό και «ευεργετικό» φυτό.Είναι 150 έως και �00 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, το ίδιο γλυκιά με τις συνθετικές γλυκαντικές ουσίες, αλλά με σχεδόν μηδέν θερμιδική περιεκτικότητα.Οι μεγαλύτεροι χρήστες της στεβιοσίδης είναι η βιομηχανία τροφίμων, ποτών, ζαχαροπλαστικής και η φαρμακευτική βιομηχανία. Στην Ελλάδα προσωρινά απαγορεύεται ως συστατικό σε τροφές, αλλά επιτρέπεται μόνο για οδοντιατρική και καλλυντική χρήση, ενώ χρησιμοποιείται ελεύθερα στις ΗΠΑ, Ελβετία, Ιαπωνία, Κίνα, ΛατινικήΑμερική και τελευταία στην Γαλλία (26-08-09, Νο 1���/2008). (Η Coca Cola καθώς και η Pepsi την χρησιμοποιούν ήδη στα προϊόντα τους). Στις παραπάνω χώρες η στέβια «υποκαθιστά τη ζάχαρη για τους διαβητικούς, ενώ έχει επιπλέον ιδιότητες όπως αντιυπερτασικές, αντιβακτηριδιακές και αντιοξειδωτικές. Επίσης το χρησιμοποιούν ως προληπτικό της τερηδόνας, ρυθμιστή ζαχάρου στο αίμα, καρδιοτονωτικό, επουλωτικό και για την περιποίηση του δέρματος.»Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλείας Τροφίμων (EFSA), τον Απρίλιο του 2010, ανακοίνωσε ότι τοξικολογικά τα γλυκοσίδια (στεβιοσίδη, ρεμπαουδιοσίδη κ.λ.π) του φυτού στέβια είναι τελείως ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία. Ως ημερήσια δοσολογία θεσπίζονται τα �mg/kg bw/day. (EFSA JOURNAL 2010; 8(�):15�7, www.efsa.europa.eu(Περισσότερες πληροφορίες: www.biostevia.gr)Μετά την απόφαση της EFSA, η οποία κατατάσει από πλευράς ασφάλειας την στέβια ακίνδυνη ως τρόφιμο, παρόμοια με την κοινή ζάχαρη, αναμένεται η νομοθετική ρύθμιση από τον ελληνικό ΕΦΕΤ και το Υπουργείο Γεωργίας, έτσι ώστε να καλλιεργηθεί στην Ελλάδα αντί των καπνών, αφού η μελλοντική τεράστια ζήτηση θα λύσει το οικονομικό σημερινό αδιέξοδο των Ελλήνων αγροτών, επιφέροντας πλούτο στην χώρα μας από τις εξαγωγές. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί είναι ενημερωμένοι για την τελευταία απόφαση της ESFA σχετικά με την στέβια και περιμένουν τα καλά νέα από το Υπουργείο.

ΜΟΡΦΕΑΣ ΕΛΛΑΣ : Τηλ.: 210 2846948

Η αντηλιακή σειρά της “Αγιουρβεδικής Αρωματο-θεραπείας AYURCARE” περιλαμβάνει την αντηλια-κή - ενυδατική κρέμα ματιών Suncare Eye Cream (spf 16), την αντηλιακή - ενυδατική κρέμα προσώ-που Suncare Face Cream (spf 18) και το αντηλια-κό γαλάκτωμα σώματος Suncare Body Cream (spf 20) [κατάλληλο και για το πρόσωπο], με ενεργά συστατικά 100% από παραδοσιακά αγιουρβεδι-κά βότανα και υψηλής ποιότητας Ινδικά αιθέρια έλαια. Έτσι, εγγυώνται μια φυσική προστασία από τις επιβλαβείς υπεριώδεις (UVA-UVB) και υπέρυ-θρες ακτίνες του ήλιου, ενώ παράλληλα ενυδατώ-νουν και περιποιούνται το δέρμα. Συστήνεται η παράλληλη χρήση, της ενυδατικής – λευκαντικής κρέμας Fairness Cream της Himalaya**για πανά-δες και λεκέδες, ενώ παράλληλα ενυδατώνει και δίνει λάμψη στο δέρμα.

Χαρείτε τον ήλιο χωρίς φόβο και προκαταλήψεις, με την Ayurveda

Πρόκειται για ένα υψηλής ποιότητος φυσικό προϊόν, ικανό να προσφέρει σημαντική συμπλη-ρωματική ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστή-ματος. Προέρχεται από μια πανάρχαια Ιαπωνική διατροφική συνταγή η οποία έχει αποδείξει την συνεισφορά της στην διατήρηση της υγείας. Πα-ράγεται στην Ιαπωνία με διάσπαση πίτουρου ρυ-ζιού από ένζυμα μανιταριού shiitake Οι ταμπλέ-τες (κουτί με 50 ταμπλέτες των 250 mgr) μπορούν και να μασηθούν σαν απλό τρόφιμο ή να τις κατα-πιούμε με λίγο νερό. Είναι γνωστοποιημένο στον ΕΟΦ σαν απλό συμπλήρωμα διατροφής.

BioBran 250

Π. ΑΖΑΚΙΔΗΣ: Τηλ.: 210 3617967

Σύμπλεγμα Αραβινοξυλάνης πίτουρου ρυζιού.

Ανάγκη Ισχυρότερης Ανοσίας;

Page 46: SAFE τεύχος 9

�6 SAFE

Σημεία διανομής

ΔΙΑΝΟΜΗ.www.safemagazine.gr

Το περιοδικό SAFEμπορείτε να βρείτε σε

390 σημεία ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ (16):ΑΤΤΙΚΗΑΘΗΝΑ: Ιανός, Σταδίου 2� Αιώνιος Ηνίοχος, Σόλωνος 97 Πύ-ρινος Κόσμος, Ιπποκράτους & Σόλωνος Πολιτεία: Ασκληπιού 1-� Εκδόσεις «Κέδρος» Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου, Στοά βιβλίου ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Δαβάκη �-5 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 268 ΜΑΡΟΥΣΙ: Ιανός: Golden Hall, Λεωφόρος Κηφίσιας �7Α ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ : The Βook store, Μεσολογγίου �9 ΨΥΧΙΚΟ: Ελευθερουδάκης, Κηφισίας 29�ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ιανός, Πλατεία Αριστοτέλους 7 Ιανός: Μεταμορ-φώσεως 2�, Καλαμαριά Ιανός, Φιλιππουπόλεως 57, Αμπελόκη-ποι Ιανός, 25ης Μαρτίου �5 Ντεπώ Ιανός, Εμπορικό κέντρο ΜediteraneanCosmos Ψάρας, Φιλικής Εταιρείας �9

ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ (37)ΑΤΤΙΚΗΑΘΗΝΑ: Life Up, Ιδρομενέως 112 ΑΓ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ:Power Gym Fitness Club, Ελ. Βενιζέλου 107 ΑΙΓΑΛΕΩ: Entasis, Κων/λεως 16:17 ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ : Corpus Gym 2, Ιαλέμου �8 ΒΥΡΩΝΑΣ: Byron Gym, Χειμάρας 19 & Κολοκοτρώνη • Kouros Fitness Club, Αναλήψεως �8 ΓΛΥΦΑΔΑ: Iron Gym, Ανθέων 22 • Gym Tonic, Λεωφ. Βουλιαγμένης 96 • Planet world of fitness, Αθ. Διάκου 2� ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Champions Gym, Νυμφών �9 • Universal Ladies, Ρήγα Φεραίου 7 • Άθλος, Ηρούς Κωνσταντοπούλου 27 • Sports club, Ποσειδώνος 20 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ: Καισάρειον, Δημαρχιακό Μέγαρο Καισαριανής, Βρυούλων & Κλαζο-μενών ΚΡΥΟΝΕΡΙ: Αίαντας Fitness Club, Λεωφ. Κρυονερίου 5� ΛΥ-ΚΟΒΡΥΣΗ: Joe Weider, Γρηγορίου Λαμπράκη �9:�1 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ: Corpus Gym 1, Αγ. Σοφίας 1� & Πολυκάρπου • Shape Health Club, Eλ. Βενιζέλου 5Α • Contours Express 2, Σαράντα Εκκλησιών 1 & Αιγαίου • Center Gym, Ομήρου 2�:26 • Aloe Fitness, Αιγαίου 77 • Studio, Ιωνίας 1 • Reflex gym, Διγενή Ακρίτα �7 • Εν σώματι, Αρτάκης 1�5 ΠΑΓΚΡΑ-ΤΙ: Παγκράτιον Γυμναστήριο Ο.Ε, Υμηττού 271 ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ: Υγεία & Διάπλαση, Μ. Μπότσαρη 26:28 • Life Line, Αγ. Βαρβάρας 102 • Peak Fitness, Ζησιμοπούλου 68 • Physical Gym, Ζησιμοπούλου 6� • Sportesse fitness club, Αγγελίδου 19 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Δίαθλον, Δεληγιάν-νη 50 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Health & Fitness, Αγ. Ιεροθέου �6Β Α.ΠΑΤΗΣΙΑ:Corpus Gym 2, Ιαλέμου �8 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Head studio Καρβέλα, Εθν. Αντιστάσεως 8�

ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΣΧΟΛΕΣ -ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ (27): ΑΤΤΙΚΗΑΘΗΝΑ: Σύλλογος Ομοιοπαθητικών Ελλάδος, Αριστοτέλους �� Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασσικής Ομοιοπαθητικής, Αριστοτέλους �� Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογής Βελονισμού, Αλκμάνος 2 & Παπαδιαμαντοπούλου Μαργαρίτα Παπαδημητρίου Boulenger, Ηροδότου 19 ΟΜ, Ερμού 86 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Όλον, Κηφισίας 102 ΕΛΛΗΝΙΚΟ: Φ=1,618 : Αθ. Διάκου 26 ΚΑΛΛΙΘΕΑ: Φιλοσοφική ένωση Δράκος – Αετός, Σοφοκλέους �7 Κ. ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Shantom, Τριπόλεως �5Α & Ευβοίας ΚΑΡΕΑΣ: Πολυχώρος Ομοιοπ/κης Αθηνών, Λεωφ. Καρέα & Σουλιωτών 1 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ακαδημία Αρχαίας Ελληνικής & Πα-ραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής, Σωκράτους 2� ΜΑΡΟΥΣΙ : Natural Helath Science:Χατζηιωάννου 1� & Δ. Ράλλη ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ: Νί-κος Γεραμάνης, Δεληγιάννη 17 & Γ. Παπανδρέου ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ:Κασάν-δρα Μουγιάκου, Λεωφ. Μεσογείων 259 ΠΕΝΤΕΛΗ: Γεώργιος Λουκάς, Παπαφλέσσα 1� Π. ΦΑΛΗΡΟ: Κέντρο Ρεφλεξολογίας & Έρευνας, Αμ-φιτρίτης 28 Natural Health Science, Πανδρόσου �1 Natural Health Science, Λεωφ. Αμφιθέας 78 & Ανδρομάχης 8• ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αρμονική Ζωή, Γρίβα 2�.ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ: ΒΟΛΟΣ: Β. Τριτάκης, Ροστώβ 56, Νέα Δημητριάς Ν. Γεραμάνης, Λ. Βύρωνος 1�1ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Life Therapy Academy : Αιγαίου 5� & Θερμαϊκού Μπαρμπουνάκης: Αριστοτέλους � & Παπανικολάου 75 ΚΕΡΚΥΡΑ: Χρήστος Κόντης : Δελβινιώτη 6:8 ΛΕΣΒΟΣ: Κέντρο Υγείας: Πλωμάρι

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ (169):ΑΤΤΙΚΗΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ: Αν. Μαντζάκου Κεφαλληνίας 98 Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102 Δημ. Πανταζής, Νικ. Πλαστήρα 102 ΑΓ. ΠΑ-ΡΑΣΚΕΥΗ: Aικ.Μουζά, Αγίας Τριάδας 21 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ: Γ.Τσέρτου, Βασ. Αλεξάνδρου � ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: Ευσ. Μήτσου, Παπάγου �� ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ: Στ. Κάγιος, Τσούντα �� ΑΘΗΝΑ: Ηλ. Πετρογιάννης, Πανεπιστημίου 10 Μ. Σισμανόγλου, Διον. Αρεοπαγίτου 10, Ακρό-πολη Κ. Σπανίδου, Αχαρνών 189 I. Δρίβας, �ης Σεπτεμβρίου 72 Μαρ. Ζήση, Σόλωνος 20 Ά.Χατζοπούλου-Σ.Νικολάου, Σόλωνος 5� Β. Καλύβα, Ηρακλείτου �, Κολωνάκι Α. Φιλίππου, Πατησίων 271 Γ. Κοντογιώργος, Μαρασλής 7 & Υψηλάντου, Ευαγγελισμός Ζάγκος –Βαΐδάκη, Κλεισθένους 11, Ομόνοια Ευγ. Πάλογλου, Πανεπιστημίου 16, & Αμερικής (Στοά) Ν. Σακελάρης, Νίκης � Π. Στελλάκη, Πλ. Μητροπόλεως 16 Κ. Μακρή, Φιλελλήνων 20 & Κυδαθηναίων 15, Σύνταγμα Ι. Καραμανώλης, Σωκράτους �6 Χ. Ερωτοκρίτου, Ευαλκίδου �, Πλ. Αττικής Ν. Κουτέλης, Λένορμαν 2�9 ΑΙΓΑΛΕΩ: Ασ. Μαύρου, Ν. Πλαστήρα 12 Δ. Διμελής & Σια Ο.Ε. Μεσογείων 5 ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ: Γ. Σπανόπουλος, Ελ. Βενιζέλου 1�0 ΑΛΙΜΟΣ: Παπά – Προυτζοπούλου, Θουκιδίδου 29 Α. Καζαντζιάν, Θεμιστοκλέους 62 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Ανανιάδης Ε., Λαμψα 19 Κα-

λογερογιάννης, Πανόρμου 71-7� Σ. Αποστολοπούλου, Μεσογείων 29 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ: Ε.Καραμάνη - Σκαρπαθάκη, Κολοκοτρώνη 79 ΓΕΡΑΚΑΣ: Ειρ. Χονδρογιάννη, Ηγουμενίτσας 2 ΔΑΣΟΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ: Θ. Σακκόπουλος, Γ. Παπανδρέου � ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Ευ. Χρονοπούλου, Γρ. Αυξεντίου 71 ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Στ. Κακαγιάνης, Αρχιμήδους 6� ΗΡΑ-ΚΛΕΙΟ: Θεοδοσοπούλου Α., Πολυτεχνείου �� ΚΑΡΕΑΣ: Φ. Σταματά-κη, Λ. Καρέα 7� ΚΗΦΙΣΙΑ: Γ. Παπαδημητρόπουλος, Αργυροπούλου 9 ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ: Π. Ντάβος, Δ. Διαμαντίδη �� ΜΑΡΟΥΣΙ: Μ.Προβατά, Περικλέους 1 ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ: Γιάννα Περγαντά, Μεσολογγίου �6 ΝΕΑ ΜΑΚΡΗ: Π. Δημητροπούλου, Ν. Πλαστήρα & Σαράφη 19 ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Ν. Ζαννάκης, Ερατοσθένους 22 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Αθ. Σκούτζου, Αχιλλέ-ως �1 ΧΑΪΔΑΡΙ Χαλέπη Μ., Ηρωων Πολυτεχνείου 27 ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Αντ. Τζίφα, Αγ. Παρασκευής 77 Κ. Μπούρα, Λεωφ. Πεντέλης 77-79ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Αθανασιάδου Ε., 1�ης Μαΐου 5� • Κάισας ,Γ. 1�ης Μαΐου 88 ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ: Θεοχάρη Α., Μ. Αλεξάνδρου 5 ΑΡΙΔΑΙΑ: Μάρκου Μ., Σωσανδρα Αριδαίας ΒΕΡΟΙΑ: Παπαδοπούλου Β., Βερμίου 16 ΒΟΛΟΣ: Δρικάκη Κ. , Γκλαβάνη & Αλεξάνδρας 122 • Καλιατσάκη Α., Ιωλκού 289Α • Κύρκου, Ιάσωνος 9� • Μετσοβίτου Σ., Ιωλκού 17 ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ: Παπαδοπούλου Ι. , Ταγμ. Γεωργούλη 7 ΔΡΑ-ΜΑ: Κάζης Δ., Ερυθρού Σταυρού � ΕΔΕΣΣΑ: Πετρίδης Δ., Γ. Πέτσου 2 ΕΥΒΟΙΑ: Ρουσοδήμου, Αβάντων ��, Ψαχνά ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Χαρίση Π., Αγίων Αποστόλων �5 (Γραικοχώρι) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Σαρδέλης, Φιλίππου �8, Περαία Ειρ. Καχπάνη, Αλεξανδρίας 79 Σπ. Νικο-λαΐδης, 25ης Μαρτίου 66 Χ. Παντελίδης, Πλ. Δημοκρατίας 2, Σίνδος Συλιγνάκης - Σταυρακάκης, Εγνατίας 1�2 Μ. Σιταρίδου, Κα-ραβαγγέλη 11 Θ. Μεγαλίδου, Δ. Γούναρη 56 Α. Ραπτούλη, Β. Γεωργίου 9 Λ. Μαλαθονιάδου, Φιλιππουπόλεως 1�, Αμπελόκηποι Δ. Χριστοδούλου, Μ. Αλεξάνδρου �1, Αμπελόκηποι Κ. Σου-βατζίδης, Εγνατίας 11� • Αγγελάκη Κ., Γρ. Λαμπράκη 77, Άνω Τούμπα • Αγγελάκης Π., Εγνατίας 72 • Ανδρέου Ε., Διαλέττη 6 & Τσιμισκή • Βασδέκη Ι., Γεμβέτα 1�5 • Βλαχοπούλου Δ., Ευζώνων 9 • Γαγαλη Π., Εθν. Αντιστάσεως 7Β • Γεωργιάδης Σ., Καπ.Γκονη 2�, Καλαμαριά • Γκα-τζούλη Αγ., Τσιμισκή 102 • Γραμματικόπουλος Δ., 25ης Μαρτίου 100, Χαριλάου • Γωγάκος Η., Γαμβέτα 120, Μ. Μπότσαρη• Δαγτζίδης Σ., Αγ. Σπυρίδωνος 8, Τριανδρία • Δανιλουλής Ν., Τσιμισκή 7• Ταχταλίδου Δ., Γρηγορίου Ε’ 26 ΘΗΒΑ: Σ. Βεΐζης, Μουρίκι ΙΩΑΝΝΙΝΑ: Βέρμπη Α.., Ζωσιμάδων 18 • Δογορίτης Κ., Κεντρική πλατεία • Θεοδωρακοπούλου Β., Βλαχλείδη 7 • Παπαγεωργίου Χ., Νικοπόλεως 1� ΚΑΒΑΛΑ: Γεωργι-άδης Θ. ,Βενιζέλου 28 ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Δημητρόπουλος Π., Μακεδονίας 18 • Μπουζιάνης Π., Νέδοντος 79 ΚΑΛΥΜΝΟΣ: Κ. Πατέλη & ΣΙΑ ΟΕ, Μαξίμου 15 ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Κανταρτζή Χ., Κουμουνδούρου 9 • Κεφαλα, Κεντρικός πεζόδρομος ΚΑΤΕΡΙΝΗ: Ζιώγα Εξάρχου Α., Σαρανταπο-ρου 1 • Τριανταφύλλου Ν., Ιωάννου Κοσμά & Αγ. Λαύρας 2 ΚΕΡΚΥΡΑ: Ν. Τριβιζάς, Ε. Βουλγάρεως 5� Χ. Πανδή, Σολωμού 2 Η. Μπουζού-κη, Στ. Δεσύλλα 16 Ν. Μπουζούκης, Σαμάρα 7-9 Π. Σταύρου, Δ. Δημουλίτσα 20 Σ. Κοσκινάς, Ι. Ανδρεάδη 28 Μ. Γρίμα, Πλ. Θεο-τόκη 29 • Αλεξάκη, Κοντόκαλι • Βαλμά Αρ., Λεωφ. Αλεξάνδρας �2Β• Βρεττού Χ., Πλ. Θεοτόκη 9 • Γραμμενάνδη Κ. , Ευγ. Βουλγάρεως 76 • Καβαδά Σ., Ευγενίου Βουλγάρεως 66 ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ: Κωσταντάτος Β., Σιτεμπόρων 56 & Βανδώρου • Παυλάτου Κ., Α. Χοϊδά 5, Αργοστόλι ΚΙΑΤΟ: Βασιλείου Β., Ρώμα Φιλλύρα 2 • Φ. Σκαρμούτσου, Εθν. Αθηνών - Πατρών 20 ΚΟΖΑΝΗ: Σφηκα Ελ., Πλ. Λεσσάνης 16 ΚΟΜΟΤΗΝΗ: Ιγ-γλεζοπουλου Θ., Λεωφ. Ηρώων 5 • Καλούδη Κ., Ορφέως 28 • Συρμω Μ., Φιλ. Εταιρείας 57 ΚΟΡΙΝΘΟΣ: Κριεμπάρδη Α., Εθν. Αντιστάσεως 9� • Μαμαλουκάς Γ., Σωτ. Πυλαρινού 72 • Σπανός Χ., Λ. Επιδαύρου, Ίσθμια ΚΡΗΤΗ: Αρχοντάκης Γ., Πλ. Δημ. Αγοράς, Χανιά • Κάρταλης Ν., Εθν. Αντιστάσεως 6�, Ρέθυμνο • Κοκοκιος Κ., Λ. Καλοκαιρινού 211, Ηράκλειο • Κολέλης Κ., Εμ. Πορταλιου 25, Ρέθυμνο • Κούνουπας Ι., Μανιουδάκη 19, Ρέθυμνο • Μανωλεσάκη Μ., Κουντουριώτου 17, Ρέθυμνο • Μπατάκη Μ., Χατζημιχάλη Γιάνναρη 7, Ηράκλειο• Ορφα-νουδάκης Χ., Αντωνίου Καστρινάκη �0Α, Ηράκλειο• Παπαδάκη Ε., Τζανακάκη ��, Χανιά • Παττακού Ν., Λεωφ. Κνωσσού 171 • Πετριτάκη Αικ., Πλ. Σ. Βενιζέλου 11, Χανιά •Σακκά Ε., Δασκαλογιάννη 1�, Χανιά • Φραγκιαδάκης Δ., Ν. Ασκούτση 2, Ρέθυμνο • Χαραλαμπάκης Χ., Ελ. Βενιζέλου 99, Ηράκλειο ΚΥΘΥΡΑ: Τριφύλλης Μάνος, Ποταμός ΛΑ-ΜΙΑ: Χαδος Λ., Ροζάκη Αγγελή 7� ΛΑΡΙΣΑ: Π. Σταυρακάκης, Σκοπά-δων 7 Βιβοπούλου Δ., Αλ. Παναγούλη 21• Γαλανή Αικ., Ασκληπιού �8 • Καμπέλης Η., Ανθίμου Γαζή 1 Παπαγεωργίου Β., 28ης Οκτωβρίου 5 ΛΕΙΒΑΔΙΑ: Μελέτη Ε., Γεωργαντά 26 ΛΕΡΟΣ: Σιδερης, Λακκί ΜΕΓΑ-ΡΑ: Θ. Μπεκιάρης, 2 χλμ Λεωφ. Αλεποχωρίου ΜΥΤΙΛΗΝΗ: Μαυραγά-νης Φ., Καβέτσου 5 • Ουζουνέλη Μ., Ερμού �5 ΝΑΟΥΣΑ: Τσιόγκα Α., Πλ. Καρατάσου 18 ΝΑΥΠΛΙΟ: Μέλλου Ουρ., 25ης Μαρτίου ΞΑΝΘΗ: Σουρμπούνη Ιωαννίδου Ε., 28ης Οκτωβρίου 110 ΠΑΤΡΑ: Π. Παπα-δόπουλος, Γιαννιτσών � Μ. Αγγελοπούλου, Πανεπιστημίου 1�8 • Καλλιβωκάς Α., Κορίνθου 20� • Καραγεωργόπουλος Κ., Μαίζωνος 57 • Μεντές Σ., Κανακάρη 26� • Μητροπούλου Χ., Γερμανού 96 & Λόντου ΠΗΛΙΟ: Σαμαράς Αλ., Μαγνησία (Ζαγορά Πηλίου) ΠΡΕΒΕΖΑ: Σολ-δάτος Γ., Εθνικής Αντισ. 6� ΡΕΘΥΜΝΟ: Ελ. Καλοειδά Βαρδιάμπαση, Δημοκρατίας 9 Κ. Βαρδιάμπασης, Αγ. Ανδρέας Δ. Νικηφόρου Φωκά ΡΟΔΟΣ: Γιαννούλη Ε., Δαμασκηνού �8 • Ευθιμιάδης Χ., Μ. Πετρίδη 65 ΣΑΛΑΜΙΝΑ: Μπινιάρη Ε., Λεωφ. Φανερωμένης 19 ΣΑΜΟΣ: Τζάρας Ν., Πινδάρου � ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Θ. Αργυρού, Θήρα ΣΥΡΟΣ: Ρούσσος Μ., Πρωτοπαπαδάκη 2�, Ερμούπολη ΤΡΙΚΑΛΑ: Μακρής Κ., Β. Τσιτσάνη 11 • Τσίγκα Σ., Γ. Κονδύλι 2� • Μπέκα Λ., Ασκληπιού �� ΧΑΛΚΙΔΑ: Π. Δημητρίου, Ελ. Βενιζέλου 77 A.Αρτσίτα, Φύλλα Χαλκίδας. ΧΙΟΣ: Μα-ρης Γ., Αλ Πάχνου 11

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓ. ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (141)ΑΤΤΙΚΗΑΛΙΜΟΣ: Τα δώρα της Φύσης, Πινδάρου 5 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Προ-σγείων Γεύσεις, Αγαθουπόλεως 5 • Βανίλια:Κανέλα, Λ. Ριανκούρ 71:7� AΝΟΙΞΗ: Λωτός, Λεωφ. Μαραθωνος �9 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ναραγιενα, Αιγαίου Πελάγους 85 • Green Farm, Λεωφ. Μεσογείων �65 ΑΘΗΝΑ: Lena’s : Νίκης 11, Σύνταγμα Κουτσουμάνη Ελένη, Αιόλου 102 Aura Vitae: Ιπποκράτους 2 • Τέσσερις Εποχές, Νίκης �0 • Health Food Store, Γέλωνος 1 & Δεινοκράτους, Κολωνάκι • Οι-κοζήν, Εμμανουήλ Μπενάκη 26 • Οικοζήν, Στουρνάρα �6 • Οικολόγοι Ελλάδας, Πανεπιστημίου 57 • Ακρίταμα, Μιχαήλ Νομικού 9 • Εστρέλα, Δημητρίου Σούτσου 18 • Έλληνες οικολόγοι χωρίς σύνορα, Σανταρό-ζα � • Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 • Green Farm, Δημοκρίτου 1�, Κολωνάκι • Άρκευθος, Γ Σεπτεμβρίου 8�, Πλ. Βικτωρίας Αyurveda Hellas, Σόλωνος 51 • Διατροφολογική, Πατησίων 2� Άντα, Ζήνω-νος 18 ΒΟΥΛΑ Βιολογικό χωριό, Αγ. Ιωάννου 28 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ Αγνή Γη, Λεωφ. Πεντέλης 10� ΒΥΡΩΝΑΣ: Γεύσεις Ζωής, Παναγή Τσαλδάρη 15 & Κύπρου ΓΑΛΑΤΣΙ: Θησαυρός Υγείας, Παπαφλέσσα 26 & Τραλ-λεών ΓΕΡΑΚΑΣ: Αιθέριο, Λ. Μαραθώνος 176 ΓΛΥΦΑΔΑ: Βιοαγορά, Γούναρη 88 ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Στάση Ζωής, Αγ. Παντελεήμονος 59 ΗΛΙ-ΟΥΠΟΛΗ: Νέα Ζωή, Πρωτοπαπά �8 Lieke Peters, Μ. Αντύπα 8� Μυρσίνη, Σ. Βενιζέλου 1�5Α ΗΡΑΚΛΕΙΟ: Μορφέας,Αλεξ. Διάκου 11 (Ν. Ηράκλειο) ΙΛΙΣΙΑ: Αλόη, Παπαδιαμαντοπούλου 52 ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ: Περί ορέξεως, υψηλάντου 10 ΚΗΦΙΣΙΑ: Ηλιοσταλα, Βασιλ. Όθωνος �1 • Υγείας Χάριν, Γ. Δροσίνη 7 • Πράσινο Μήλο, Μακεδονίας 26 • Τα σκαλάκια, Αργυροπούλου 9 ΚΟΡΥΔΑΛΟΣ: Αμάραντο, Καυκάσου 6� ΚΥΨΕΛΗ: Βιολογική Κυψέλη, Aγ. Ζώνης �0 • Bιοεποχή, Κυψέλης 82 • Μελισσάνθη, Καυκάσου 1�2 ΜΑΡΟΥΣΙ: Nature, Διονύσου � • Βιο-Υγεία, Πλ. Ευτέρπης � • Green Farm, Δ. Ράλλη 8 & Χατζηαντωνίου • Πανάγαθον, Ροδοδάφνης 52-5� Παν-άγαθον, Ροδοδάφνης 52-5�, Πολύδροσο ΜΕΛΙΣΙΑ: Ραγιάν: Λεωφ. Δημοκρατίας 2 Ν.ΙΩΝΙΑ: Βιό-πολις, Λ. Ηρακλείου 295 & Αγ. Σοφίας Καρπός, Πλατεία Πανετωλείου 8, Αλσούπολη Ν. ΣΜΥΡΝΗ: Beauty Green, Σοφούλη 60 ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Green Farm, Μπουμπουλίνας �0 Π. ΦΑΛΗΡΟ: Βιόκηπος, Αχιλλέως 72 & Λεωφ. Αμφιθέας ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: Βιόκοσμος, Ορφέως 51 ΠΕΥΚΗ: Βιο-λογική γη, Πίνδου �8-�0ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Α.Δεμενούδη, Ί. Δραγούμη 7 ΒΟΛΟΣ: Υγεία, 28ης Οκτωβρίου 159 ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Κυλικείο 2ου Ενιαίου Λυκείου, Λαδοχώρι ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Vitamines, Μεγ. Αλεξάνδρου �5, Τρίλο-φοςΒοτανοπωλείο ο Νίκος, Κομνηνών �2 • Το Ελληνικόν, Βατικιώτου 28 • Το Ελληνικόν, Σοφούλη ��, Καλαμαριά • Εντροπία, Παπαμάρ-κου 8, Πλ. Άθωνος • Το Βάλσαμο, Χαλκέων 16 • Ζωή & Υγεία, Τσιμι-σκή 120 • Ζωή & Υγεία, Καρδίτσας 8 • Botanica, Αλ. Σβώλου �6 • Tre Marie: Π.Π. Γερμανού 1� Drops my bioskin, Π. Ιωακείμ 10 Το Κρίταμο, Κλεισούρας 8 Επιστροφή στη φύση, Μεγ. Αλεξάνδρου �1, Εύοσμος • Βιο Θυσαυρός, Αν. Θράκης ��, Τούμπα Εν Ζωή, Σόλωνος �6 Φρουτογέννεση, Π.Π. Γερμανού �0 Ανάσα Ζωής, Ν. Πλαστήρα 17, Αμπελόκηποι Global Bionatura, Ελ. Βενιζέλου 10�, Νεάπολη Selfish, Ταβάκη 6-8, Θέρμη Βιολογικές νοστιμιές, Βυθηνίας 25, Καλαμαριά Εκ φύσεως, Γεννηματά �9, Καλαμαριά Αγορά βιοκαλ-λιεργητών, Δαβάκη �7, Καλαμαριά Περί φύσεως, Επιδαύρου 9, Τούμπα Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Κανάρη 66, Κ. Τούμπα Οι θυσαυροί της φύσης, Ναυπλίου 27, Κ. Τούμπα Βιοδώρα, Αμπελοκή-πων 21Α, Περαία Ωμέγα �, Αλ. Παραφεντίδου 1�, Πυλαία Καφές Ερκέκογλου, 28ης Οκτωβρίου 60, Καλοχώρι Ψίθυρος, Καρακάση 27 Ζωτικότις, Αγ. Δημητρίου 160 Ισις, Αγ. Σοφίας �9 Flora mama, Αλ. Παπαδιαμάντη 1� Βio Cafe Magenta, Αλ Σβώλου �2 Βιο-πορεία, Αναλήψεως 17 Η δύναμη της φύσης, Αρχ. Μουσείου �5 Αμάλθεια, Βασ. Ηρακλείου 26 Από τον τόπο μας, Θ. Σοφούλη �� Σουσάμι άνοιξε, Ιουστινιανού �� Η πηγή, Ιωάννου Μιχαήλ � Λεβέντης, Κασ-σάνδρου 151 Μάνα Γη, Κίμωνος Βόγα 52 Εντελβάις, Λασσάνη � Βιο Βιο, Μητρ. Ιωσήφ 6 Βιολογικόν, Μιαούλη 27 Γαία, Π. Ιωακείμ 1� Ευζωϊα, Αλ. Σβώλου 6 Μάνα εξ ουρανού, Φιλιππουπόλεως ��, Αμπελόκηποι Βιοπωλείον, Φιλίππου �7, Περαία Οικολογία, Ζωή γεμάτη υγεία, Μερκουρίου 10, Ντεπώ Μ. Σαβίδου, Μαυρομιχάλη 59, Πολίχνη Aqua Vero, Μακρυγιάννη 15, Ηλιούπολη Βιο Ζωή, Καραο-λή & Δημητρίου 175Β, Εύοσμος Το χοντρό μπιζέλι, Κ. Παλαμά 12Α, Φύλιρο Green House, Iωνίας 9Α, Περαία Βιοιδέα, Επ. οδός Ωραιο-κάστρου Θεσσ/κης 115Α Το μαγαζάκι της Σοφίας, Εθν. Αντιστάσε-ως 88, Εύοσμος Βοτανολόγιον, Εθν. Αντιστάσεως 27, Αμπελόκηποι Βιοπωλείο, Γρηγ. Λαμπράκη 25, Α. Ηλιούπολη Ελλήνων γεύσεις, Γ. Αγγέλου 5, Χαριλάου Βιο-γη, Β. Κωνσταντίνου �0, Νεάπολη Εστιατόριο Inn Roubino, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, Ασκληπιού 10, Πυλαία Αyurveda Hellas, Β. Όλγας 159 • Ελοβάρη, Γ. Παράσχου 7 Lady Green, Ι. Ντέκα 7 ΚΑΒΑΛΑ: Bio bio, Βενιζέλου �5 ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Βιόκοσμος, Φαρών 20� Πράσινος καρπός, Α. Σκιά 18 Βοτανοπωλείο Β.Βακάλης, Αριστομένους 109 ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Το Βάλσαμο, Δημοτική Αγορά Ι7 ΚΡΗΤΗ: Διώνη, Σμύρνης ��, Ηράκλειο Άρκευθος, Μ. Μουσούρου 11, Ρέθυμνο Β. Πλεύρη, Ηγ. Γαβριήλ 26 , Ρέθυμνο Biorythm, Κ. Γιαμπουδάκη �2, Ρέθυμνο Κρητών Γη, Φουνταλίδου 29, Σητεία ΛΑΜΙΑ: Plus Bio, Παλαμά 5 ΛΑΡΙΣΑ: Πρό-πολις, Παναγούλη 19 Σταυράκη Μ., Σκοπάδων 7, Νεράιδα ΜΥΤΙ-ΛΗΝΗ: Μυρτιά, Αγ. Θεράποντος 22 ΠΑΤΡΑ: Botanica, Ρήγα Φεραίου �7 ΠΥΡΓΟΣ: 28ης Οκτωβρίου 50 • Βιόκυκλος, Κοκκίνου 15 ΣΥΡΟΣ: Ευεξία, Σταματίου Πρωΐου 51

Page 47: SAFE τεύχος 9

Φάρμακα, εμβόλια, καρκίνος, πόλεμος κατά της φύσης και της υγείας,

ψυχοδικτατορία και η ανάγκη για ένα νέο μοντέλο εξανθρωπισμένης ιατρικής

e-shop: www.etra.gr

Page 48: SAFE τεύχος 9